ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
7
¹ 4–5 (224–225), êâ³òåíü–òðàâåíü, 2014 ð³ê
Ëåñèê Ïàíàñþê Óæå âêîòðå ñåðåä ïåðåìîæö³â ïîåòè÷íî¿ íîì³íàö³¿ êîíêóðñó «Ñìîëîñêèï» – ïðåäñòàâíèêè æèòîìèðñüêîãî ë³òåðàòóðíîãî ñåðåäîâèùà. 2014 ðîêó öå – Ëåñèê Ïàíàñþê. ³í íàðîäèâñÿ 1991 ðîêó, çàéìàºòüñÿ, êð³ì ïîå糿, äèçàéíîì ³ æóðíàë³ñòèêîþ. Ìຠâ³äçíàêè íå ëèøå «Ñìîëîñêèïà», à é, íàïðèêëàä, êîíêóðñó «Ìîëîäà ðåñïóáë³êà ïîåò³â», äå é âèäàëè ïåðøó éîãî çá³ðêó «Êàì³íü äîùó». ³ðø³ Ïàíàñþêà – íàäçâè÷àéíî óâàæí³, ñïîâíåí³ çàãàäêîâèõ ìåòàôîð ³ ïðîìîâèñòèõ äåòàëåé, ë³ðè÷í³ é ìåäèòàòèâí³. Àëå öåé âíóòð³øí³é ñïîê³é – òðèâîæíèé ³ õèòêèé. ß íàìàãàþñü âï³éìàòè òâ³é ïîãëÿä íà÷å çàñò³áíóòè ñîðî÷êó ó ïîâ³òð³ àëå íå ðîçóì³þ êóäè òè äèâèøñÿ ³ ÷è âçàãàë³ äèâèøñÿ ÿêèìè íèòêàìè ïðèøèò³ ´óäçèêè òâî¿õ ç³íèöü
 ÒÀÊÈÉ ×ÀÑ Ó ìåíå ñ³ïàºòüñÿ ùîêà íà÷å çàðàç ìຠâêóñèòè îñà ³ â òåáå óñå âàëèòüñÿ ç ðóê Òîä³ çãàäóþ ÿê ä³òè ëÿêàëè äåðåâà ùîá ò³ ãóáèëè ïòàøîê ÿê³ ñïî÷àòêó ïàäàëè âíèç à ïîò³ì ï³äñòðèáóâàëè íà÷å ì’ÿ÷èêè àëå íå òîðêíóâøèñü ïåðåä òèì çåìë³ Çäàºòüñÿ ùîñü ìຠñòàòèñü ïåðåãîð³òè ëàìïî÷êà âäàðèòè áëèñêàâêà âèáóõíóòè òàð³ëêà ó òåáå â ðóö³  òàêèé ÷àñ òðåáà ïðîñòî áðàòè òåáå çà ðóêó ³ âèõîäèòè ç äîìó êóäè çàâãîäíî ïðîñòî âèõîäèòè ³ íå îçèðàòèñü
ÙÎ ÌÅͲ À ùî ìåí³ õàïàòèñÿ çà òâî¿ ëåãåí³ ùî ïëèâóòü â³òðîâîþ ð³÷êîþ ÷è íå ñêèäàòè òâîº âîëîññÿ ç³ ñâîãî îäÿãó
Ùî ìåí³ ëèøàºòüñÿ ïîêè òè ùå íå ïî¿õàëà ïðîäîâæóâàòè ðîáèòè äóðíèö³ ÿê äèòèíà í³ íà êîãî íå çâàæàþ÷è ³ ç³ ñì³õîì ÷è âèãàäóâàòè ùî òîá³ ìຠíàñíèòèñü ùîáè íå ïðîêèäàëàñü â³ä ñë³ç ßêáè òâîþ á³ëó ñóêíþ îáìàëþâàòè çâ³ðÿòàìè òè á âèïóñòèëà ¿õ ó íàéêðàùîìó ë³ñ³ äîâãî ç íèìè ïðîùàþ÷èñü ßêáè òè çàñíóëà ó íàéêðàùîìó ë³ñ³ òî ïðîêèíóâøèñü âèÿâèëà á ùî ïîäîë òâ ñóêí³ òåïåð îáð³ñ êâ³òàìè ßêáè âï³éìàòè òâ³é ïîãëÿä ³ ðîçãëåä³òè çåëåí³ ç³ðî÷êè ß íå çàñò³áíóâ ñîðî÷êè ó ïîâ³òð³ ³äó òåïåð ç âîêçàëó ðîçõðèñòàíèé íà÷å ìåí³ íàéòåïë³øå ö³º¿ îñåí³ ² ùî ëèøàºòüñÿ ò³ëüêè â³ðèòè òîá³ òâ³é çàïàõ ÿêèéñü õèòêèé ÷îâåí âñåðåäèí³
ÒÐÈ ÐÈÁÈÍÈ ² ËÀÑÈÖß Ãëåê ó á³ëèé ãîðîøîê ôàðáà ëóùèòüñÿ ³ â³äïàäຠÿáëóíÿ ÿê ãëåê ó á³ëèé ãîðîøîê Ó êë³òö³ äëÿ êðîë³â ÿêèõ óæå äàâíî íå áóëî ùå é äîñ³ ëåæàëà ñîëîìà äóäî÷êàìè òåïëà ïðèäèâèâøèñü ÿ ïîì³òèâ ùî êë³òêó îáëþáóâàëà ëàñèöÿ áî äâåðöÿòà áóëè íåçà÷èíåí³ Êîëè ï³äõîäèâ áëèæ÷å ëàñèöÿ ñòðåïåíóëàñü ³ ïî÷àëà ò³êàòè ò³êàòè íåâèäèìèì á³êôîðäîâèì øíóðîì ÷îìóñü ïî÷àâ á³ãòè çà íåþ Ïðîøìèãíóëà êð³çü øòàõåòè íà ãîðîä íà ñåðåäèí³ ãîðîäó êîëè ¿¿ íàãíàâ âîíà çóïèíèëàñü çàñè÷àëà ïîêàçàâøè çóáè ³ çíîâó ò³êàòè à ÿ ëèøèâñÿ ñòîÿòè ïîñåðåä ãîðîäó ÷è òî êóêóðóäçîþ ÷è òî êîëîñêîì ÿ÷ìåíþ Ïîò³ì ï³øîâ ó òîé á³ê êóäè ïîá³ãëà ëàñèöÿ äî îçåðà ÿêå ìàéæå ïåðåñîõëî ðèáà ùå õëþïîò³ëà ³ ¿¿ ìîæíà áóëî ëîâèòè ðóêàìè
Êàçêè Êðþ´åðà ïðî Ôðåéäà ³ Êòóëõó Âàíî Êðþ´åð: dz´´³ Ôðåéä & Êòóëõó. Êàçêè áðàò³â ¥ð³ì çà ðåäàêö³ºþ Âàíî Êðþ´åðà. – Ê.: Ñìîëîñêèï, 2014
Àë³íà ÖªÒÊÎÂÀ
ß
êáè Êðþ´åð ïèñàâ êàçêè äëÿ ä³òåé, Ôðîéä áè ïëàêàâ, à Ïðîïï áè ïåâíî ñïàëèâ ñâîº äîñë³äæåííÿ êàçîê. Íàðîäíèé êîì³ñàð ç ïèòàíü ³äåîëî㳿, íåêðîêîìóí³ñò, ïîë³òîëîã çà ôàõîì ³ ïîåò çà ñïîñîáîì ìèñëåííÿ ó íîâ³é êíèæö³ âçÿâñÿ çà ðóñèíñòâî, ôðåéäèçì òà ì³ôîëîã³þ. Ïàðàäîêñàëüíî, àëå ïàðàäîêñè òóò ïî÷èíàþòüñÿ âæå ç ïåðøîãî ïîãëÿäó íà êíèæêó – ç íàçâè ³ îáêëàäèíêè, ÿê³ øëþòü ïðèâ³ò îäðàçó Ôðåéäó ³ Êòóëõó, Äçåðæèíñüêîìó ³ Åíä³ Âîðõîëó, Òðîöüêîìó ³ Ñóïåðìåíó, – ³ ïðîäîâæóþòüñÿ ó ïîåòè÷íîìó íàïîâíåíí³. «Ïõ’í´ëó¿ ì´ëâ’íàôõ Êòóëõó Ð’ëüºõ â´àõ’íà´ë ôõòà´í» – äëÿ íåïîñâÿ÷åíîãî ÷èòà÷à ïîåç³ÿ Âàíî Êðþ´åðà ìîæå âèãëÿäàòè ïðèáëèçíî òàê. Öÿ ïîåç³ÿ íå òå çâè÷íå íàì ïëåòèâî âåðë³áð³â, ÿêå ìè çâèêëè áà÷èòè íà ïîëèöÿõ ç ñó÷àñíîþ ïîå糺þ. Òóò âñå ñêëàäí³øå ç äâîõ ïðè÷èí: ïîïåðøå, öå ïîåç³ÿ, íå ñò³ëüêè åìîö³éíà, ÿê àíàë³òè÷íà. Êðþ´åð çâåðòàºòüñÿ äî ÷èòàöüêîãî áåêãðàóíäó â ³ñòîð³¿, ïîë³òîëî㳿, êóëüòóðîëî㳿. ² ÿêùî éîãî, áåêãðàóíäó, íåìà, òî ÷èòàííÿ ïåðåòâîðþºòüñÿ íà áåçê³íå÷íå ïåðåðèâàííÿ ³ç çàãëÿäàííÿì ó ³ê³ïå-
ä³þ. Òóò ³ Ôðîéä, ³ Åðæåáåò Áàòîð³é, ³ Êòóëõó. Ç äðóãîãî áîêó, öÿ ïîåç³ÿ àåñòåòè÷íà. ² òóò ñïðàâà íå ëèøå â äåêîíñòðóêö³¿ óÿâëåíü ïðî ïðåêðàñíå ³ ïîòâîðíå, ÿêîþ Êðþ´åð çàéìàâñÿ ùå ó «Í³æí³é ïîñì³øö³ Áå𳿻, ÿê ó òîìó, ùî òóò Êðþ´åð ïðîñòî íå ïðàãíå ñòâîðèòè òåêñò ïðèºìíèé äëÿ ÷èòàííÿ, éîìó éäåòüñÿ ñêîð³øå ïðî ñòâîðåííÿ ñêëàäíîãî (÷àñîì ìîæëèâî àæ çàíàäòî ñêëàäíîãî) òåêñòó íå äëÿ ïåðåñ³÷íîãî ÷èòà÷à. Êðþ´åð ãîâîðèòü ïðî íåïðîñò³ ðå÷³ ñêëàäíîþ ïîåòè÷íîþ ìîâîþ. ² òóò íå òàê
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
ðèáà õëþïîò³ëà àïëîäèñìåíòàìè ÿ ïîêëàâ ó îçåðî ÿáëóêî ç ÿêèì ñþäè ïðèéøîâ íà÷å ç á³ëåòîì ç òðüîìà îêóíöÿìè ïîâåðíóâñÿ äîäîìó ϳñëÿ îá³äó çäåð óñþ ôàðáó ç ãëå÷èêà ³ íàìàëþâàâ íà íüîìó òðè ðèáèíè ³ ðóäó ëàñèöþ
²Ç ÇÀ˲ÇÍί ÄÎËÎͲ ʳëüöå êðèíèö³ âêðèëîñÿ òð³ùèíàìè àëå äîâãà ðóêà ùå äîòÿãóºòüñÿ ³ ä³ñòຠìåí³ âîäè äèâëþñü íà ìàëåíüêîãî ñåáå â³í êàæå ùî áà÷èòü ñåáå ó ìîºìó îö³ çàïëþùóþ îêî ³ íå ëîâëþ ñåáå ìîæëèâî íå òå çàïëþùóþ ³íøå îêî ³ çàëèøàþñü ó òåìðÿâ³ äîòÿãóþñü ãóáàìè äî âîäè ó çàë³çí³é äîëîí³ íàìàãàþ÷èñü âèïèòè ñåáå ×åâåç ïîëå ÷åâåç ë³ñ ìîêâó ìîâêâó çàºöü í³ñ õëþïîòèòü ìî¿ì ãîëîñîì âîäà â³äêðèâàþ î÷³ ³ áà÷ó ìàëåíüêîãî ñåáå ó çàë³çí³é äîëîí³ Ìîðêâà ìîêðà â³ä âîäèö³ áî îáìèòà ó êðèíèö³ ï³äõîïëþþ ÿ ìàëåíüêèé ÿ ó â³äïîâ³äü óñì³õàºòüñÿ ³ ïðîäîâæóº Ìîêâó ìîâêâó çàºöü í³ñ ÷åìíîìó õëîï÷èí³ à ìåí³ â³í íå ïâèí³ñ áî ÿ ïëàêàâ íèí³ Íå øêîäóþ ìàëåíüêîãî ñåáå âèïèâàþ éîãî ³ç çàë³çíî¿ äîëîí³ Ê³ëüöå êðèíèö³ âêðèòå òð³ùèíàìè íà÷å êðèëüöÿ çîðÿíèö³ ïîðîæíÿ çàë³çíà äîëîíÿ ³ ò³ëüêè ÿ
åñåþ â Ìîãèëÿíö³, àí³æ åëåìåíò çá³ðêè. Äèñêóñ³¿ ïðî ïðàâèëüí³ñòü âæèâàííÿ âàð³àíòà Ôðîéä ïðî àëþ糿 ³ ìåòàôîðè, ÿê ïðî Â쳺 Êðþ´åð ³ áóòè ðîìàíòè÷÷è Ôðåéä òî÷àòüñÿ äàâíî ³ íå ìîâó â ¿¿ áóêâàëüíîìó çíà÷åíí³. íî-÷óòòºâèì: «Êëàöຠçàïàëüëèøå â ïëîùèí³ ë³òåðàòóðè, ÿê Êðþ´åð ïîºäíóº ñëåíã, çàêàðíè÷êà, ðîçáóäæåíèé ¿¿ âîãíèêîì çàçíà÷ຠñàì àâòîð. Òî íàâ³ùî ïàòñüêó ðóñèíñüêó ãîâ³ðêó ³ ñòàòþòþí,/ Ïî÷èíຠòë³òè, / Âèïóñæ áóëî âêëþ÷àòè éîãî äî çá³ðêè, ðîóêðà¿íñüêó ç óñ³ìà ¿¿ «ÿòÿìè» êàþ÷è â ïîâ³òðÿ á³ë³ òðîÿíäè ³ç/ ÿêùî âîíî òóò çîâñ³ì í³ äî ÷îãî? òà «ºðàìè». Áóëà êîëèñü ÷è, òþòþíîâîãî äèìó: îäíó çà Ïðîòå Ôðåéä, ÷è òî ïàê ìîæå, é çàðàç äåñü ùå º òåëå³íøîþ, îäíó çà ³íøîþ, îäíó çà Ôðîéä òóò âñå æ òàêè äî ÷îãîñü. â³ç³éíà ïðîãðàìà «Double ßòü». ³íøîþ... / ß äèâëþñÿ íà òåáå Íàïðèêëàä, äî òðàêòóâàííÿ ï íàçâà äîâîë³ ºìêî â³äáèâຠêð³çü ïðîñò³ð ê³ìíàòè, ìîÿ Ëàóå糿 ñàìîãî Êðþ´åðà. Òàê, äîâîë³ ïåðø³ åìîö³¿ â³ä ïðî÷èòàííÿ ðî, ìîÿ Áåàòð³÷å, Ìàäîííî,/ ßê ñèìïòîìàòè÷íèì º â³ðø «Òð³þìô çá³ðêè. ͳÿê íå ìîæåø äàòè ñîá³ áè òîá³ äèêî ëè÷èâ âåñ³ëüíèé ãîòèêè – ͳ÷íå ̳ñòî. Êðþ´åð ³ ðàäè ç óñ³ì öèì êàðïàòñüêèì â³íåöü ç öèõ òðîÿíä... / À òè æ ä³â÷èíêà ç âåäìåäèêîì». Òóò ðîê-í-ðîëîì ³ çàêàðïàòñüêèì ðóòàêà çàìèñëåíà, òàê äèêî äàëåòîá³ ³ õèìåðíà ³ âîðîæà ëüâ³âñèíñòâîì, Êòóëõó, Àëëàõîì, êà â³ä ìåíå...». ×èòàºø, ³ ÷óºø â ñüêà ãîòèêà (ÿêîþ íàñïðàâä³ âæå Êàääàô³, ãîòèêîþ, (õòî)í³÷íèì öüîìó ìàëî íå ñó÷àñíîãî Ïåòìàëî êîãî ìîæíà çäèâóâàòè), Ïîäîëîì ³ í³ìåöüêèìè âîÿêàìè, ðàðêó. Àæ ïîêè íå íàòðàïëÿºø ³ áåççàõèñíà ñàìîòíÿ ä³â÷èíêà, ìóõîìîðàìè-ôàøèñòàìè. íà òàêå: «Ìîð´àíî, íàâ³ùî òè õîÿêà çàáëóêàëà â ì³ñò³ âíî÷³ ³ ÿê³é Âò³ì, ï³ñëÿ ïåðøîãî â³äòîðãäèø çìó÷åíà/ ³ õàðêàºøñÿ õòîñü (õòî?) ïðîïîíóº â³ääàòèíåííÿ ³ ïåðåîñìèñëåííÿ áà÷èø, ãíîºì?/×è æ òè íå áà÷èø, Ìîðñÿ, ³ Êðþ´åð â ìîãèë³, ÿêî ãîëîâùî Âàíî Êðþ´åð ñïðàâä³ ´àíî, ùî òè âàã³òíà?/Òâî¿ ãðóäè íèé ó ö³é ïîåòè÷í³é âàêõàíà볿. çì³íþºòüñÿ. ³í ïîñòóïîâî â³äõîâàã³òí³ öèì ñëèçîì ³ ãíîºì./ Ö³êàâî, ùî á ñêàçàâ ä³äóñü äèòü â³ä íàìàãàííÿ øîêóâàòè Ðîäè ìåí³ çâ³ðà, Ìîð´àíî!/ÂèÔðîéä ïðî òàêå âïèñóâàííÿ òåêñòàìè, ÿê³ ïåðø çà âñå ïðîõàðêàé Éîãî, âèáëþé ³ç ñåáå!/ ñåáå ó ñâîþ æ ïîåç³þ â³ä òðåâîêóþòü åìîö³¿, à âæå ïîò³ì ÿêóÂè÷àâè é âèäóøè ç³ ñâî¿õ ãíèëèõ òüî¿ îñîáè? Ùå îäèí ìîìåíò: íå-ÿêó äóìêó. Êðþ´åð íàðåøò³ íóòðîù³â.» Ïåòðàðêà ³ Ëîòðåàäèâíà òÿãà Êðþ´åðà äî âåäìåéäå â³ä äóìêè äî ïîå糿, à íå ìîí ÿêèìîñü ïàðàäîêñàëüíèì äèê³â: òî â íüîãî ä³â÷èíêà-ïàííàâïàêè. ² õî÷ ïðî êîíöåïòóàëü÷èíîì óæèâàþòüñÿ ó Êðþ´åð³. ßê äà, òî ä³â÷èíêà ç âåäìåäèêîì. íó ºäí³ñòü ³ ïðîäóìàí³ñòü çá³ðêè Åðîñ ³ Òàíàòîñ ó Ôðîéäà. (Ïðèâ³ò Äîìîíòîâè÷ó?) ãîâîðèòè ïîêè çàðàíî, ó Âò³ì, íàâ³ùî êîïèðñàòèñü í³é âñå æ òàêè º ê³ëüêà ó ÷óæ³é ãîëîâ³, ÿêùî º ïîåÖþ òà ³íø³ êíèæêè ìîæíà çàìîâèòè òåêñò³â, ÷èòàþ÷è ÿê³, ïîç³ÿ.  ïîå糿 Âàíî Êðþ´åðà ó êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï» ãîäæóºøñÿ ç Ðîñòèñëàâîì Åëåêòðîííà ïîøòà: ìåòåëèêè òà ïðèâèäè ÂåðëåÑåìê³âèì íà òîìó, ùî knyharnia@smoloskyp.org.ua íà é Ðåìáî, Êàíòà ³ Ôðîéäà Êðþ´åð «ñòàâ íàðåøò³ ïîÒåëåôîí: +38 044 425 23 93 ë³òàþòü ó ïîåòè÷íîìó òàíêó åòîì».  ö³é çá³ðö³ áàãàòî íàä Ìóêà÷åâñüêèì îçåðîì, íàâìèñíî ñêîíñòðóéîâàäå ñïèòü «ïîäêàðïàòñüê¿é íîãî, ïðîòå º òóò ³ ò³ ðå÷³, ÿê³ âèÄî ðå÷³, ïðî Ôðîéäà. Ïðî íüîÊòóëõó». ² õî÷ áè ÿê íå çàêëèêàâ äàþòüñÿ ãëèáîêèìè ³ ùèðèìè. ãî éäåòüñÿ ëèøå ó ïðèê³íöåâ³é äî öüîãî Êðþ´åð, íå áóä³òü Íàïðèêëàä, â³ðø³ «Ñïàñ íà ïðîçîâ³é âñòàâö³, ÿêà ñêîð³øå ïîêè Êòóëõó, ÷èòàéòå êðàùå ïîÊðîâ³» àáî «Donbass the íàãàäóº øìàòîê ç íàâ÷àëüíîãî åç³þ. Dreamland».