ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
7
¹ 1-2 (245-246), ñ³÷åíü-ëþòèé, 2016 ð³ê
Þë³ÿ Êðîïèâ’ÿíñüêà Þë³ÿ Êðîïèâ’ÿíñüêà íàðîäèëàñÿ 1986 ðîêó â Êèºâ³. Âîíà íåîäíîðàçîâî ñòàâàëà ëàóðåàòêîþ ë³òåðàòóðíîãî êîíêóðñó âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï», çîêðåìà é ó 2015 ðîö³. Çàê³í÷èëà Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêó àêàäåì³þ. Ïèøå ïîåç³þ ³ ïðîçó, ëàóðåàòêà êîíêóðñó «Ìàéñòåðíÿ ÷óäåñ». ßêùî âè ñóìí³âàºòåñü ó ìîæëèâîñòÿõ ì³ñòèêè â ñó÷àñí³é ïîå糿, â³ðø³ Þ볿 – ñàìå äëÿ âàñ. Ó äèâîâèæíèé ñïîñ³á ¿¿ òåêñòè âì³þòü áóòè îäíî÷àñíî òåìíèìè, çàãàäêîâèìè ³ – áàäüîðèìè, æèâèìè, ðèòì³÷íèìè òà åôåêòíèìè. *** ÿ íå ìàþ äî òåáå æàëþ òè ì³é á³ëü òè ñòî¿ø íàâêîë³øêàõ íà øè¿ ó òåáå çàøìîðã òè ìàðíî áëàãàºø áîëþ áî ñüîãîäí³ ÿ ³íêâ³çèòîð
*** ÿ ÷óëà ïðî ä³â÷èíó ùî ïîìåðëà ¿¿ ñåðöå ðîç³ðâàëîñÿ áî ñèëüíà ÿê ñìåðòü ëþáîâ ³ òàê ñàìî íåâáëàãàííà õòîñü áà÷èâ ÿê ä³â÷èíà âïàëà à ïîò³ì ç ðîçäåðòîãî ñåðöÿ ðàïòîì âèðâàâñÿ ïòàõ þíèé ³ á³ëèé ìîâ ñîíöå â³í çëåò³â â³í ñòðèáíóâ ó íåáî ³ æîäíî¿ êðàïë³ êðîâ³ íå ïîí³ñ íà ñâîºìó ï³ð’¿ ³ ñèíü éîãî ïðèéíÿëà íå çíàþ ÷è º òóò ïðàâäà áî íå â³äàþ ÿê òî ïîìåðòè êîëè áà÷èø ÿê ðîäÿòüñÿ õìàðè êîëè ìàºø ö³ á³ë³ êðèëà
â òîðòóðàõ ãîâîðèòü ïðàâäà ÿ çâóæóþ òîá³ ãîðëî ÿ äîþ òåáå ìîâ çì³þ òè õðèïèø òè êàøëÿºø â³ðøàìè òè âèêðè÷èø ¿õ äî îñòàííüîãî ïîêè ãîëîñó íå çàáðàêíå à ÿ çàïèøó ¿õ óñ³ ³ òîä³ ÿ òåáå â³äïóùó íà ñìåðòü øâèäêó ³ æàäàíó ÿê ãð³øíèêà ùî ïîêàÿâñÿ ÿê çëîä³ÿ ùî ç³çíàâñÿ *** áóâຠòåìðÿâà íà÷å âçÿòà ç³ ñòàðîãî ô³ëüìó ìîæíà çàãîðíóòèñÿ â íå¿ ìîæíà ïîìîâ÷àòè ìîâ÷àííÿì êîò³â ùî ëàïêè ï³ä³áãàëè é îáêðóòèëèñÿ õâîñòèêîì áóâຠòåìðÿâà êîëè çäàºòüñÿ òè ñàì ó ö³ëîìó ñâ³ò³
â³ä ÿêî¿ õî÷åòüñÿ çàòóëèòèñÿ ïîâ³êàìè é ïîáà÷èòè áàðâèñòèé ñîí áåç ïî÷àòêó é ê³íöÿ áóâຠòåìðÿâà ùî ìàëþº ïî-íîâîìó ðå÷³ ó íåïåâíèõ ôîðìàõ ³ ì³íëèâèõ êîëüîðàõ òè ñàì íåç÷óºøñÿ ÿê óòðàòèø çâè÷í³ îáðèñè áóâຠòåìðÿâà êóäè õîâàºøñÿ ìîâ ó ìóøëþ äå òðåìòèø ó ñëüîçàõ ³ ïîòðîõó ñòàºø ³íøèì ïîêè òåìðÿâà ðîáèòü ³ç òâîãî áîëþ ïåðëèíó áóâຠòåìðÿâà êîëè â ïàíåëüíîìó áóäèíêó ïðîñòî âèìèêàþòü ñâ³òëî òà çäàºòüñÿ éîãî á³ëüøå í³êîëè íå áóäå êîëè â³ä ë³õòàðèêà ìîòîðîøíî à â³ä ñâ³÷êè õî÷åòüñÿ ïëàêàòè áóâຠæàõ öå êîëè òåìðÿâè ì³íÿþòüñÿ ì³ñöÿìè
Àëëà ÃÎÐÑÜÊÀ ÿê ïðåäòå÷à ìàéáóòí³õ ðåâîëþö³é Îêðåìèé ï³äðîçä³ë – «Ëèñòè äî âëàäè», çíàéîìèòü íàñ ³ç çàÿâàìè, çâåðíåííÿìè òà ñêàðãàìè, â ðÿäêàõ ÿêèõ ø³ñòäåñÿòíè÷è ôàõîâî¿ ìîíîãðàô³¿. Öå çâè÷àéíà êè (³ â ÷èñë³ ïåðøèõ – Àëëà Ãîðñüêà) âèñçá³ðêà äîêóìåíò³â, êîòðà, ÿê çàçíà÷åíî â ëîâëþþòü ñâ³é ïðîòåñò ïðîòè òîãî÷àñíî¿ àíîòàö³¿, óêëàäàëàñÿ çà ïðîïîçèö³ºþ Âÿñèòóàö³¿ â Óêðà¿í³, âèìàãàþòü äîòðèìó÷åñëàâà ×îðíîâîëà, âèñëîâëåíîþ íèì âàòèñÿ çàêîííîñò³, ïðàãíóòü çàõèùàòè ùå íà ïî÷. 70-õ ðîê³â ó ïðèâàòíîìó ëèñò³. çààðåøòîâàíèõ òà çàñóäæåíèõ ïîáðàÂëàñíå, öåé ëèñò âèäàòíîãî Óêðà¿íöÿ òàòèì³â. êîæ âì³ùåíèé íàïðèê³íö³ êíèæêè, ³ â íüîÍåéìîâ³ðíî ùåìêî çâó÷àòü ëèñòè ìó – äåòàëüíèé ïëàí, ÷è, ÿê ïèøå Â.×îðÀ. Ãîðñüêî¿ äî Îïàíàñà Çàëèâàõè, ÿêèé íîâ³ë, «ïðîñïåêò» ìàéáóòíüîãî ìåìîð³ñàìå â³äáóâàâ íåçàñëóæåíå ïîêàðàííÿ ó àëüíîãî çá³ðíèêà. òàáîð³. Ïîïðè òå, ùî ñàì Çàëèâàõà ïðàãÎòæå, äî êíèæêè óâ³éøëî ïðàêòè÷íî íå âèãëÿäàòè ó ñâî¿õ ëèñòàõ ñåðéîçíèì, âñå, â³äîìå íà ñüîãîäí³, ëèñòóâàííÿ Àëëè çîñåðåäæåíèì, à ³íîä³ – é äåùî ñóõóâàÃîðñüêî¿, òâîð÷³ çàïèñè, ùîäåííèêè, çàòèì, õóäîæíèöÿ äóæå äîáðå ðîçóì³ëà, ÿê ïèñè ïîåç³é, ÿê³ ïîäîáàëèñÿ õóäîæíèö³, âàæêî âåäåòüñÿ êîëåç³ òàì, çà êîëþ÷èì îñîáèñò³ äîêóìåíòè, ðåïðîäóêö³¿ êàðòèí äðîòîì, ÿêî¿ ï³äòðèìêè â³í ïîòðåáóº. òà ìîçà¿÷íèõ ïàííî, â³ðø³ òà ³íø³ ìèñÒîìó êîæíà ë³òåðà â ëèñòàõ Ãîðñüêî¿ íàòåöüê³ òâîðè, ïðèñâÿ÷åí³ âèäàòí³é ø³ñòäåïîâíåíà òåïëîì ³ ñâ³òëîì, ùèð³ñòþ ³ ñÿòíèö³, òà íèçêà ìåìîð³àëüíèõ íàðèñ³â ³ ñï³â÷óòòÿì, ãëèáîêîþ ïîâàãîþ é í³æíîþ ñïîãàä³â ïðî íå¿. Íàéâàãîì³øèì òà é ñåñòðèíñüêîþ ëþáîâ’þ. Îò³ ëàã³äí³ çâåðíàé³íôîðìàòèâí³øèì, íà íàø ïîãëÿä, º òàííÿ «Çàëèâàøåíüêî!», «Ñåðäóøêî!» ðîçä³ë, äå ç³áðàíî ñàìå ëèñòóâàííÿ: ç «Ëàñò³âêî!», «Ëþáèé íàø õëîï÷å!», ïåðåä áàòüêàìè Îëåêñàíäðîì òà Îëåíîþ ÿêèìè íåîäì³íí³ ðåôðåíè «Íà øàáëÿõ Ãîðñüêèìè, ÷îëîâ³êîì ³êòîðîì Çàðåöüñèä³òè æîðñòêî» òà «Àáè äóøà íå ñèâ³êèì, ñèíîì Îëåêñ³ºì, âèäàòíèì õóäîæëà», ïîñò³éíå ïîð³âíÿííÿ àäðåñàòà ç ì³ñÿíèêîì ³ äèñèäåíöåì, ñòâîðþþòü òîì Îïàíàñîì Çàíåéìîâ³ðíî ïîçèÖþ òà ³íø³ êíèæêè ìîæíà çàìîâèòè ëèâàõîþ, æóðíàë³òèâíó àòìîñôåðó, ó êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï» ñòêîþ ³ áëèçüêîþ ïîêëèêàíó ïîëåãÅëåêòðîííà ïîøòà: ïîäðóãîþ Íà䳺þ øèòè æèòòÿ íåçàknyharnia@smoloskyp.org.ua Ñâ³òëè÷íîþ, ïèñüñëóæåíî óâ’ÿçíåÒåëåôîí: +38 044 425 23 93 ìåííèêàìè ³ðîþ íîãî õóäîæíèêà ³ Âîâê, Âàñèëåì Çàãðîìàäñüêîãî ä³ÿõàð÷åíêîì, Ëåîí³÷à. Òàêîþ æ «áëèçüêîþ» À. Ãîðñüêà º ³ â äîì ×åðåâàòåíêîì, êîëåãîþ ³ ñï³âàâòî³íøèõ ëèñòàõ – äî äðóç³â òà çíàéîìèõ, à ðîì íèçêè ðîá³ò, õóäîæíèêîì-ìîíóìåíîñîáëèâî – äî ð³äíèõ. òàë³ñòîì Ãðèãîð³ºì Ñèíèöåþ, ðåæèñåÖ³êàâî ñïîñòåð³ãàòè çà øëÿõîì «óêðà¿ðîì Ëåñåì Òàíþêîì òà áàãàòüìà ³íøèí³çàö³¿» Àëëè Ãîðñüêî¿ – íàðîäæåíà â ìè á³ëüø ÷è ìåíø â³äîìèìè ëþäüìè. åë³òí³é ðàäÿíñüê³é, ³ â³äïîâ³äíî – ðóñèô³Òîáòî ìè ìàºìî çìîãó îçíàéîìèòèñÿ íå êîâàí³é ðîäèí³, âîíà ïîñòóïîâî çàãëèáëèøå ç ëèñòàìè Àëëè Ãîðñüêî¿ äî ñâî¿õ ëþºòüñÿ â ³ñòîð³þ áîðîòüáè çà âîëþ, ïðèàäðåñàò³â, àëå é ÷èìàëîþ ê³ëüê³ñòþ â³äïîñê³ïëèâî øóêຠñâîãî ì³ñöÿ ³ ðîë³ â óêâ³äåé íà ö³ ëèñòè. Òàêèé «³íòåðàêòèâ» ðà¿íñüêîìó æèòò³. Âîíà ïî÷èíຠâèâ÷àòè äîäຠ÷èìàëî ö³êàâèõ äåòàëåé äî òèõ ÷è ð³äíó, àëå, íà æàëü, çàáóòó ìîâó, ïåðå³íøèõ ïîä³é ÷è ôàêò³â ç ëþäñüêèõ á³îõîäèòü íà íå¿ â ïîáóò³, íåìîâ øêîëÿðêà, ãðàô³é. ïèøå äèêòàíòè (ê³ëüêà ç íèõ âì³ùåíî ó
Àëëà Ãîðñüêà. Äóøà óêðà¿íñüêîãî ø³ñòäåñÿòíèöòâà / Óïîð. Ëþäìèëà Îãíºâà. – Ê. : Ñìîëîñêèï, 2015. – 712 ñ.
Ñåðã³é ÏÀÍÒÞÊ
Ø
³ñòäåñÿòíèöòâî – óí³êàëüíå ÿâèùå â óêðà¿íñüê³é ³ñòîð³¿. ² íå ëèøå â óêðà¿íñüê³é, áî «òèõèé ñïðîòèâ» ê³íöÿ 50-õ – ïî÷. 70-õ ðîê³â ìèíóëîãî ñòîë³òòÿ ÷àñòêîâî áóâ îð³ºíòîâàíèé çîêðåìà ³ íà «ìîäíó» òåïåð ªâðîïó, à çàãàëîì – íà ñâ³òîâå äåìîêðàòè÷íå ñï³âòîâàðèñòâî. ² ñâ³ò ïëåêàâ òà ï³äæèâëþâàâ ò³, ùå äîñèòü êâîë³ ïàðîñòêè óêðà¿íñüêî¿ äåìîêðàò³¿ ÿê ò³ëüêè ì³ã. Àëå çì³öí³òè, ïðîðîñòàþ÷è êð³çü íåñâîáîäó ³ ñìåðòü ó ìàéáóòíº, ³ çãîäîì ïîðîäèòè ñóòòºâ³ ñâ³òîãëÿäí³ çì³íè â óêðà¿íñüêîìó ñóñï³ëüñòâ³ ò³ ïàãîíè òàêè çóì³ëè ñàìîòóæêè. Ñâîþ ì³ñ³þ ø³ñòäåñÿòíèêè âèêîíàëè ñïîâíà. ² äî äíà âèïèëè ñâîþ ã³ðêó ÷àøó. ²íøå ïèòàííÿ – ÿê ³ íàñê³ëüêè ãëèáîêî çäàòí³ çðîçóì³òè öåé çâ’ÿçîê òåïåð³øí³ ïîêîë³ííÿ áóä³âíè÷èõ ìàéáóòíüî¿ Óêðà¿íè? Ìåí³ çäàºòüñÿ, ùî íà äåðæàâíîìó ð³âí³ ïîïóëÿðèçàö³ÿ ø³ñòäåñÿòíèöòâà ÿê ³ñòîðè÷íîãî åòàïó áîðîòüáè çà âîëþ Óêðà¿íè â³äáóâàºòüñÿ äîâîë³ ìëÿâî. Òîáòî âñå í³áè º, àëå äóæå ôðàãìåíòàðíî ³ òî÷êîâî, ³ çíîâó æ òàêè – ïåðåâàæíî ó ãðîìàäñüêîìó ñåêòîð³. Äëÿ âñ³õ, õòî çäàòåí ÷èòàòè é àíàë³çóâàòè, º î÷åâèäíèì, ùî äóõîâíèé êîð³íü ø³ñòäåñÿòíèöòâà ðîçâèíóâñÿ ³ç ´ðóíòó, ÿêèì ï³ñëÿ âèáóõó çàñèïàëî îñòàííþ êðè¿âêó ÓÏÀ, ùî íå çàáàæàëà çäàâàòèñÿ íà «ìèë³ñòü» îêóïàíòîâ³. Àëå òîé ôàêò, ùî áîðîòüáà çà íåçàëåæí³ñòü íå ïðèïèíÿëàñÿ, à ëèøå íàáóâàëà íîâèõ ôîðì, ìຠðîçóì³òè êîæåí óêðà¿íåöü. ² ñóòòºâèì êðîêîì äî òàêîãî ðîçóì³ííÿ, äóìàþ, ñòàíå íîâà êíèãà â³ä âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» – «Àëëà Ãîðñüêà. Äóøà óêðà¿íñüêîãî ø³ñòäåñÿòíèöòâà», ÿêó âïîðÿäêóâàëà ìèñòêèíÿ é æóðíàë³ñòêà ³ç Äîíåöüêà Ëþäìèëà Îãíºâà. Îäðàçó æ çàóâàæó, ùî âèäàííÿ íå ïðåòåíäóº íà ëàâðè íàóêîâîãî äîñë³äæåííÿ
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
*** Åä´àðîâ³ Ïî êîëè çàçèðíåø óãëèá êîëè ïîõèòíåòüñÿ ñâ³ò òî çäóøåíèé â ãîðë³ ñõëèï ÿê ÷îðíèé íà äâåðÿõ ñë³ä íàïåâíî öå âèíåí õì³ëü íàïåâíî áðàêóº ñèë íà çäóøåíèé â ãîðë³ á³ëü íà ÷îðíèé íà äâåðÿõ ïèë ïîñëóõàéòå ÿ íå òîé ïîñëóõàéòå âñå íå òàê òà çäóøåíèé â ãîðë³ çîéê ÿê ÷îðíèé íà äâåðÿõ çíàê òè áà÷èâ á³ñ³âñüêèé áðèã ³ ÿê âîðóøèâñÿ òðóï òâ³é çäóøåíèé â ãîðë³ êðèê ÿê ÷îðíèé íà äâåðÿõ êðóê *** öå ùå íå çâóê ò³ëüêè ì³ô ïðî íüîãî ãëóõà â³áðàö³ÿ ùî ðîçêðó÷óºòüñÿ ç ÿêî¿ âñå êîëèñü ïîñòàíå öå ùå íå ñâ³òëî õ³áà ëèø íàòÿê íà òå ùî º òëî ³ ùîñü íà òë³ íàéòîíøà ù³ëèíà ì³æ â³ÿìè òà âæå º äèõàííÿ íàä òåìíèìè âîäàìè ìîâ÷óùîþ ãëèáèíîþ ùî ñàìà íå çíຠñâîãî äíà º ðóõ º ðèòì ùî ïîðîäæóº çâóê ³ ñâ³òëî é òå ÷èì ïðî íèõ ñêàçàòè îäâ³÷íèé ïóëüñ îäâ³÷íå ª âäèõ – âèäèõ âäèõ – âèäèõ âäèõ – âèäèõ ö³é êíèæö³) – àæ ïîêè ö³ëêîâèòî íå óñâ³äîìëþº ñåáå ÷àñòèíîþ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó. Çá³ðíèê «Àëëà Ãîðñüêà. Äóøà óêðà¿íñüêîãî ø³ñòäåñÿòíèöòâà» – ìîâáè ùå îäíå ìîçà¿÷íå ïàííî, ðîáîò³ íàä ÿêèìè â³ääàâàëà ñâ³é õèñò õóäîæíèöÿ, ïðàãíó÷è ðîçâèâàòè óêðà¿íñüêå ìîíóìåíòàëüíå ìèñòåöòâî. Ìîæëèâî, óïîðÿäíèê Ë. Îãíºâà é íå äóìàëà ïðî òàêèé îáðàç, ³ â³í âèíèê ñàì, ï³äñâ³äîìî. Àëå ôàêò î÷åâèäíèé – ³ç êðóïèíîê, øìàòî÷ê³â ³ ôðàãìåíò³â âäàëîñÿ ñòâîðèòè ö³ë³ñíèé îáðàç Àëëè Ãîðñüêî¿ – íåïåðåñ³÷íî¿ õóäîæíèö³ ³ ãðîìàäñüêî¿ ä³ÿ÷êè, ÿñêðàâî¿ ïðåäñòàâíèö³ «äóõîâíîãî öåíòðó» ñâîãî ïîêîë³ííÿ. Æîðñòêà ³ áåçêîìïðîì³ñíà, ùåäðî íàä³ëåíà ÷³òêèìè ðèñàìè íåôîðìàëüíîãî ë³äåðà, æ³íêà ïîñòຠâ³äâåðòîþ ³ ïðèñòðàñíîþ ó ñâî¿õ ïî÷óòòÿõ, âèñëîâëþâàííÿõ òà ä³ÿõ. Ó ñïîãàäàõ ñó÷àñíèê³â÷îëîâ³ê³â öå ³íîä³ ïðîá³ãàº: âîíà íå âèçíàâàëà íåäîìîâëåíîñò³, åçîïîâî¿ ìîâè, çîâñ³ì íå ìàëà ñòðàõó ³ âñ³ì ñâî¿ì îáðàçîì ïðàãíóëà ïðèñîðîìèòè òà àêòèâ³çóâàòè ð³çíîìàí³òíèõ «îáåðåæíèõ îáåðåæíèê³â» (². Äðà÷). Àëëà Ãîðñüêà – ëþäèíà íåàáèÿêî¿ ñèëè òà ïåðñïåêòèâè, ä³ÿ÷ çàãàëüíîíàö³îíàëüíîãî ìàñøòàáó, ³ ñàìå öåé ìîìåíò ñèñòåìà ïðî÷èòàëà äóæå ÷³òêî. Ïî-âîâ÷îìó ÷óòëèâà äî íåáåçïåêè, êîìóí³ñòè÷íî-îêóïàö³éíà ñèñòåìà çáàãíóëà: ÿêùî Ãîðñüêó áàíàëüíî óâ’ÿçíèòè, óêðà¿íñüêà íàö³ÿ îòðèìຠñïðàâæíüîãî ë³äåðà, ÿêîãî íå ìàëà äóæå äàâíî. ² òîìó íàâàæèëàñÿ íà ï³äñòóïíå âáèâñòâî… Ñüîãîäí³, êîëè Ðåâîëþö³ÿ óäíîñò³ ùå òðèâຠâ ôîðìàò³ ïîâñÿêäåííî¿ áîðîòüáè ç³ ñòàðîþ ñèñòåìîþ, äóæå íå âèñòà÷ຠòàêèõ ëþäåé, ÿê Àëëà Ãîðñüêà. Àëå âîíà áóëà â íàø³é ³ñòîð³¿, ³ ¿¿ ïîòóæíà åíåðãåòèêà í³êóäè íå çíèêëà, à íàâïàêè – â³äðîäæóºòüñÿ ³ ìîäåðí³çóºòüñÿ â íàøèõ äóøàõ. Òîìó ÿ õî÷ó ïîðåêîìåíäóâàòè êíèãó «Àëëà Ãîðñüêà. Äóøà óêðà¿íñüêîãî ø³ñòäåñÿòíèöòâà» â³ä âèäàâíèöòâà «Ñìîëîñêèï» íàñàìïåðåä ìîëîäèì áîðöÿì çà Óêðà¿íó, ñòóäåíòàì, ãðîìàäñüêèì ä³ÿ÷àì, ÿê³ ìàþòü íåâäîâç³ çàâåðøèòè âåëèêå ïåðåôîðìàòóâàííÿ êðà¿íè. ² ñàìå Àëëà Ãîðñüêà ìຠçàéíÿòè ã³äíå ì³ñöå íà ¿õíüîìó äóõîâíîìó ïðàïîð³...