ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
ÄÀÐÈÍ×ÈÍ ÁÅÑÒ²ÀÐ²É Äàðèíà Áåðåç³íà. Ôàêóëüòåò. – Êè¿â: Ñìîëîñêèï, 2017.
Îëüãà ÏÎÃÈÍÀÉÊÎ Íà ïî÷àòêó îñåí³ ó «Ñìîëîñêèï³» ç’ÿâèëàñÿ íîâà êíèæêàïåðåìîæåöü ë³òåðàòóðíîãî êîíêóðñó – ðîìàí Äàðèíè Áåðåç³íî¿ «Ôàêóëüòåò». Ñêàæó â³äðàçó – öå íàéñèëüí³øà, ÿê íà ìåíå, ëàóðåàòñüêà ïðîçà çà îñòàíí³ ðîêè, òîæ – áóäó õâàëèòè.
Ð
îìàí îïîâ³äຠíàì ïðî ùî á âè äóìàëè? Ïðàâèëüíî – ïðî ôàêóëüòåò ô³ëîëî㳿, à ÿêùî òî÷í³øå, êàôåäðó àíãë³ñòèêè îäíîãî ç ðåã³îíàëüíèõ âèø³â êðà¿íè. Òåêñò ñêëàäàºòüñÿ ³ç äåñÿòè ëîã³÷íî çàâåðøåíèõ ³ íåðîçðèâíî ïîâ’ÿçàíèõ ì³æ ñîáîþ ³ñòîð³é, êîæíà ç ÿêèõ ìຠñâîþ ãîëîâíó ä³éîâó îñîáó – êîãîñü ç³ ñï³âðîá³òíèê³â êàôåäðè. 9 ç 10, çâ³ñíî, æ³íêè, ³ ëèøå äåêàí íàä íèìè – íåìîâ ÿêèé-íåáóäü ÷åøèðñüêèé ê³ò, óò³ì, êàôåäðàëüí³ ä³âóë³ íàçèâàþòü éîãî êóäè ìåíø ïðèâàáëèâî – «õâîñòîì Ðîñèíàíòà». Ãîëîâíà ãåðî¿íÿ, ÿêó ö³ëêîì íåâèïàäêîâî çâóòü Àë³ñîþ, ïîòðàïëÿº â öþ «êðà¿íó äèâ» äîâîë³-òàêè íåíàðîêîì, ÿê äëÿ ¿õíüî¿ êàôåäðè – «òàëàíòë³âà äºâî÷êà, òðåáà øàíñ äàòü» (à ùî òîé òàëàíò, êîëè éîãî íà õë³á íå íàìàæåø...). ² ïðîâàëþºòüñÿ âîíà â öþ íîðó íå ìàëî é íå áàãàòî, íà ö³ëèõ «ø³ñòü á³ñîâèõ ðîê³â». Àâòîðêà, ùî çà ÷èñòîþ
¹ 11-12 (267-268), ëèñòîïàä-ãðóäåíü, 2017 ð³ê
3
âèïàäêîâ³ñòþ òåæ ìàã³ñòð ô³ëîëî㳿 ³ ø³ñòü ðîê³â âèêëàäàëà àíãë³éñüêó ìîâó â îäíîìó ç óêðà¿íñüêèõ âèø³â (óñ³ çá³ãè ãåîãðàô³÷íèõ íàçâ, âëàñíèõ ³ìåí ³ õàðàêòåð³â, çâ³ñíî, º àáñîëþòíî íåíàâìèñíèìè), ïîäຠâ êíèæö³ íå ïðîñòî ñþæåòè ç óí³âåðñèòåòñüêîãî æèòòÿ, îáðàìëåí³ íàñêð³çíèì ïî÷àòêîì-ê³íö³âêîþ, àëå ìàëþº òàê³ âèðàçí³ é îïóêë³ òèïàæ³, ùî äëÿ ÷èòà÷à º ñïðàâæíÿ íåáåçïåêà òàêè êîãîñü óï³çíàòè. Òóò âàì ³ á³ëÿâêà-ìåòîäèñòêà Ñâºò³ê àâòîðêà ñëîâà «æó÷êà», êîòðà æàãó÷å ì𳺠ïðî ñîáà÷êó ç ïèøíèì, «ÿê ó ñåðåäíüîâ³÷íî¿ ³ñïàíñüêî¿ ³íôàíòè, ³ì’ÿì, é ðîäîâ³ä, äîâæèíà ÿêîãî çìóñèëà á òó ³íôàíòó íàêëàñòè íà ñåáå ðóêè ³ç çàçäðîù³â» – ÆþëüºòòÊëàð³ñó äå Ïîìïàäóð-Êð³ì³-Êàðàìåëü-×àðì. Òóò ³ ìàìà-îäèíà÷êà Þëÿ, çìóøåíà ðîáèòè âèá³ð ì³æ çàìîðñüêèìè ë³êàìè äëÿ äîíüêè-àëåðã³êà ³ «äâîìà øòóêàìè» íà «äíþõó» çàâêàôåä-
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
Çâ³ñíî, ÿ íå âèïàäêîâî çãàäàëà ïðî «Àë³ñó â êðà¿í³ Äèâ». Àëþ糿 íà ðîìàíè Ëüþ¿ñà Êåððîëà íå îáìåæóþòüñÿ ³ìåíåì ãîëîâíî¿ ãåðî¿í³ (ñàìå òàê – «Alice of Wonderland» ñòóäåíòè é íàçèâàþòü ñâîþ òàêó «íåíîðìàëüíó» â öüîìó ïåðåâåðíóòîìó ñâ³ò³ âèêëàäà÷êó). Âêðàé ïðîñòî â³ä÷èòàòè â òåêñò³ ÿê ³íøèõ êåððîë³âñüêèõ ãåðî¿â, òàê ³ éîãî ñþæåòè. Ïðèì³ðîì, íàóêîâà êîíôåðåíö³ÿ íà êàôåäð³ – íå ùî ³íøå ÿê áîæåâ³ëüíå ÷àþâàííÿ, â êóòî÷êó ÿêîãî äð³ìຠç ÷èñòèì ñåðöåì (áî «ñèíî÷îê Þð÷èê ó ñâî¿é Ìîñêâ³ â÷îðà âæå îòðèìàâ òåëåôîíîì â³äïîâ³äí³ âêàç³âêè») Ñîíüêî – äîöåíò ×îðíà. À çàñ³äàííÿ ùîäî ïðîäîâæåííÿ ðîáî÷îãî êîíòðàêòó ãîëîâíî¿ ãåðî¿í³ – ñóä, íà ÿêîìó Àë³ñà, çâ³ñíî, ìຠùî ñêàçàòè, àëå ðîçó쳺: ïîïåðåäó ñâîáîäà ³ âîíà áåçìåæíà, ÿê íåáî. Âò³ì, ìåí³ «Ôàêóëüòåò» íàãàäàâ ùå îäèí ë³òåðàòóðíèé æàíð, øèðîêî â³äîìèé ó âóçüêèõ ô³ëî-
æèâàííÿ, äèâîâèæí³ âëàñòèâîñò³. Öÿ ³íôîðìàö³ÿ ñóïðîâîäæóâàëàñÿ õðèñòèÿíñüêèìè ïðèò÷àìè, ³ âñÿ ðîçïîâ³äü âðåøò³ ñëóæèëà àëåãîð³ºþ ÿêî¿ñü ÷åñíîòè ÷è ãð³õà. ×åñíîò ó Äàðèí÷èíîìó «áåñò³à𳿻, ïî ïðàâä³, âêðàé ìàëî, çàòå ïîðîê³â, çàòå ãð³õ³â… Òóò âàì ³ ï³äðîáêà ï³äïèñ³â, ³ âêðàäåí³ äèñåðòàö³¿, ³ çíåõòóâàí³ íà êîðèñòü äåïóòàòà áàòüêè, ³ ñïîêóøåí³ ñòóäåíòè, ³ âèïåðò³ ç óí³âåðñèòåòó ñòóäåíòêè, ³ çðàäè, ³ âðåøò³ áàíàëüíà íà öüîìó ôîí³ êîðóïö³ÿ. Íåçíàííÿ âèêëàäà÷àìè âëàñíå àíãë³éñüêî¿ â òàêèõ îáñòàâèíàõ, çðîçóì³ëî, ïðîñòóïêîì íå ââàæàºìî, áî í³êîìó âîíà, òà àíãë³ñòèêà, «ñòî ëºò íº íàäà». Óñ³ ö³ «äèâîâèæ³» îïèñàí³ ó ðè. Çàòå äîñâ³ä÷åíó Àííó-Ìàð³þ ðîìàí³ ñîêîâèòî, àâòîðêà äîáíå ö³êàâèòü àí³ âëàñíèé ñèí, àí³ ðå âîëî䳺 ñëîâîì, âäàëî ì³íÿº àíãë³éñüêà ìîâà, ¿¿ ö³êàâëÿòü òåìï ³ ðèòì îïîâ³ä³ â³äïîâ³äíî ìîëîä³ é êðàñèâ³ ñòóäåíòè, íó âè äî õàðàêòåðó òîãî ÷è ³íøîãî ðîçó쳺òå, ïðî ùî ÿ. Ïîðó÷ çà «çâ³ðà», äîðå÷íî âèêîðèñòîâóº îäíèì êàôåäðàëüíèì ñòîëîì ñëåíã, ñóðæèê ÷è íàâ³òü «àç³ð³âïîäðóæêè ùå ç³ ñòóäåíòñüêèõ êó», à ïîäåêóäè íàâ³òü, íå ïî÷àñ³â Îëåíà ³ Îëåñÿ. Ïåðøà â³ðèòå, ë³òåðàòóðíó óêðà¿ííàòõíåííî øóêຠñîá³ ñóïóòñüêó. íèêà æèòòÿ «íåóêðà¿íñüêîãî Öþ òà ³íø³ êíèæêè ìîæíà çàìîâèòè Âèäàâíèöòâî îçíà÷èëî ïîõîäæåííÿ», äðóãà ïèøå ó êíèãàðí³ «Ñìîëîñêèï» æàíð «Ôàêóëüòåòó» ÿê ñîäèñåðòàö³þ ïðî ʳïë³íãà, Åëåêòðîííà ïîøòà: ö³àëüíî-ïñèõîëîã³÷íèé ðîÿêó îñü-îñü ó íå¿ «â³ä³æìå» knyharnia@smoloskyp.org.ua ìàí, ïðîòå, ÿê íà ìåíå, ïåðøà. ² öå íå êàæó÷è âæå Òåëåôîí: +38 044 425 23 93 çíà÷íî êðàùå â³í ï³äïàäຠïðî ñàìó «÷èðâîâó êîðîëåï³ä âèçíà÷åííÿ ñàòèðè. âó» Ðà¿ñó Îëåêñàíäð³âíó, Ñàìå òàê – öå ñàòèðà íà óêðà¿íëîã³÷íèõ êîëàõ – ñåðåäíüîâ³÷í³ íàâ³òü ìîâà ¿¿ òàêà äîâåðøåíà, ñüêó ñèñòåìó îñâ³òè. Ãîñòðà ³ äîáåñò³àð³¿. Îñòàíí³ ì³ñòèëè ÿê ùî ìîæå íà ð³âí³ ïîçìàãàòèñÿ â³äîìîñò³ ïðî ñïðàâæí³õ òâàðèí, òåïíà. ßêðàç òàêà, ÿê òðåáà. ³ç óêðà¿íñüêîþ ñàìîãî åêñ-ïðåÎáîâ’ÿçêîâî äàì ïî÷èòàòè ìàì³òàê ³ îïèñè âèãàäàíèõ ôàíòàñì’ºðà Ìèêîëè ßíîâè÷à. ² òàê â÷èòåëüö³. ² âàì ðàäæó. òè÷íèõ ³ñòîò, ì³ñöÿ ¿õíüîãî ïðîäàë³, ³ òîìó ïîä³áíå.
(3) ÄͲÑÒÅÐ
Êàòåðèíà Äåâäåðà Ïîåòêà, ëàóðåàòêà öüîãîð³÷íî¿ òðåòüî¿ ïðå쳿 íà ë³òåðàòóðíîìó êîíêóðñ³ «Ñìîëîñêèïà», ãðàí-ïð³ «Ìîëîäî¿ Ðåñïóáë³êè Ïîåò³â», à òàêîæ ëàóðåàòêà ïðå쳿 «Êðèøòàëåâà âèøíÿ». Êàòåðèíà Äåâäåðà íàðîäèëàñÿ 1990 ðîêó íà ³ííè÷÷èí³. Àâòîðêà êíèæîê «Ñï³âïðèñóòí³ñòü» (2011), «Ë³òåðè ³ ñòèõ³¿» (2015). Ïåðåêëàäຠç ïîëüñüêî¿. Äîñë³äæóº òâîð÷³ñòü Îëåãà Ëèøåãè. Âèøóêàí³, ìåòàôîðè÷í³, áàãàòîçíà÷í³ òåêñòè ðîáëÿòü öþ àâòîðêó îäí³ºþ ç íàéö³êàâ³øèõ íà óêðà¿íñüê³é ìîëîä³é ïîåòè÷í³é ñöåí³.
ÁÅÇ ÏÀÌ’ßÒ² (öèêë) (1) ÄÇÅÐÊÀËÎ ÿ áóëà òóò êîëèñü ëþáèëà ÿê äèòèíà â³ðèëà ÿê äèòèíà çíàëà íàéá³ëüøó ðîçê³ø áóòè îáòóëåíîþ òåïëèì òàòîâèì íà äîáðàí³÷ ³ êîâäðîþ á³ëîþ ëåäü øîðñòêîþ òðåëüÿæ íàâïðîòè ë³æêà çáåð³ãຠíà äí³ ñâ³÷àä òðåìêèé ñïîãàä ïðî ä³â÷èíêó ç ïóõíàñòèìè êîñàìè â ñóêí³ ç ãîëóáîãî êðåïäåøèíó ÷è íå ñïëóòàëà øîâê ³ áàâîâíó òå ùî áóëî ç òèì ùî ïðèìàðèëîñü ÷è íå ïëóòàþ òàê ïîñò³éíî?
³ áóëè êàëþæ³ ç òàêèì ïðèºìíèì íàìóëîì ³ ñí³ã äî êîë³í ³ çìîêë³ íà êîâçàíö³ ðóêàâè÷êè øòàíö³ çì³íåí³ âäîìà íà ÷èñòå é òåïëå âáðàííÿ à íà ï³äëîç³ âåëèêèé ÷åðâîíèé êèëèì óëþáëåíèé ñò³ë äëÿ ñèä³ííÿ ï³ä íèì ³ ïàâóêè çà ñòàðèì äèâàíîì ³ ñòðàõ ÷è áóâà íå ¿äÿòü ä³òîê? ÿ áóëà òóò êîëèñü ïðîìîâëÿþ â áóäèíêó ç â³êíàìè áåç øèá çàáèòèìè íàâõðåñò ÷îðíèé îòâ³ð äâåðåé çÿº ÿê ðîò ñòàðîãî êîëè â³í êëàäå äî íüîãî ñèíþ ãëåâêó êàðòîïëèíó â³ðèëà ÿê äèòèíà ëþáèëà ÿê äèòèíà íå îö³íþþ÷è õòî ³ ñê³ëüêè çà ìåíå äàñòü ëèø ïðàãíó÷è âñå ùî ìàþ êîìóñü â³ääàòè
³ áóëà ãëèíà â äîëîíÿõ âèêîïàíå ðàçîì ç áðàòàìè äæåðåëî êîòðå âèÿâèëîñü ï³äøêóðíèì ³ øâèäêî çíèêëî êóäèñü â³ä³éøëî íå ïðîùàþ÷èñü
îñü áàðâèñòèé êàì³íü ç Êàðïàò îñü òðîÿíäà áàáè Ïðàêñåäè ê³ëüêà êåäðîâèõ çåðíÿò â³ä äÿäüêà ³ç Êåí³ãñáåðãó âñå â³çüìè ì³é ïðèíöå ìàëèé
³ áóëà ñòàðøà ä³â÷èíà ñóñ³äêà ÷îìóñü ö³ëóâàëà ìåíå òåïëà ³ ìîêðà ÿê ëèïíåâà çëèâà
áà÷èëà ÿê äèòèíà ó äçåðêàë³ ó çàãàäö³ õâèëÿìè ãîëóáîãî øîâêó
ñïîìèíè â³äïëèâàþòü â í³êóäè (2) ²ÍIJÀÍÖ² ìè ãðàëèñÿ â ³íä³àíö³â ÿ áóëà ðîæåâèé ñâ³òàíîê â³í ïåðî ñîêîëèíå ï³ä âèøíåþ íàø â³ãâàì ³ ãîéäàëêà â³í êàçàâ òè çàâæäè áóäåø ìî¿ì ñâ³òàíêîì à íàì áóëî ïî ï’ÿòü ë³ò ³ ìè ùå íå õîäèëè â øêîëó ÿ íå íîñèëà äîäîìó ñîíå÷îê à â³í íå ìàâ ïîâåí ðàíåöü õìàð ³ç êàðòîíó ïàì’ÿòàþ ï³çí³øå â³í áàãàòî ïðîãóëþâàâ à êîëè ïðèéøîâ íà óðîê ó÷èòåëü çàïèòàâ õòî ç íàñ ãîòîâèé ïîâ³ðèòè éîìó êîëè â³í êàæå á³ëüøå íå áóäó òèøà òîä³ ï³äíÿëà ðóêó ÿ à òåïåð ìåí³ ìàéæå ï’ÿòü ïî ï’ÿòü ÷âåðòü â³êó à éîìó í³êîëè íå áóäå ï’ÿòü ïî ï’ÿòü ³ â³í äàâíî íå ïåðî ñîêîëèíå çåìëÿ éîìó ïóõîì ÿ íå çíàþ ÷îìó â³í ïîâ³ñèâñÿ àëå êîëè äóìàþ ïðî íüîãî çãàäóþ íàø â³ãâàì ï³ä âèøíåþ ³ ãîéäàëêó íà â³òð³
ß íå ïàì’ÿòàþ ñâîãî äèòèíñòâà ³íêîëè çàáóâàþ ùî ðîáèëà âðàíö³ à òè ïèòàºø ÿêîãî êîëüîðó ïëàòòÿ ëþáèëà íîñèòè â äåñÿòü ùîïðàâäà ïðèãàäóþ ÿê çâàëè á³ëÿâîãî õëîï÷èêà ç ÿêèì ãðàëàñÿ â ïàðêó ìè ¿ëè òîðòèêè ç çàâàðíèì êðåìîì òåïåð ÿ òåæ ðîáëþ êðåì äëÿ ïëåì³ííèê³â ñëóõàé à òîé õëîï÷èê ïîòîíóâ ó Äí³ñòð³ òîìó äàâàé íå áóäåìî ¿õàòè íà Äí³ñòåð ÿ íå õî÷ó òàì ïëàâàòè ³ ñì³ÿòèñÿ ³ ëîâèòè ðèáó íà þøêó Ñàøà òàê éîãî çâàëè Ñàøà ÿêå æ³íî÷å ³ì’ÿ ïîò³ì ÿ çóñòð³ëà áàãàòî ³íøèõ ñàø ³ í³êîëè íå áà÷èëà á³ëüøå òàêèõ ñâ³òëèõ ê³ñ ³ óñì³øêè çíàºø ìåí³ áðàêóº ëþäåé ÿê³ â³äõîäÿòü îñîáëèâî òèõ äèòÿ÷èõ ïðèÿòåë³â àëå ïðî öå ë³ïøå ìîâ÷àòè íå çãàäóâàòè ùî ìè ðîáèëè âðàíö³ êîãî ìè ëþáèëè â÷îðà (4) ÏÀÌ’ßÒÜ Ïàì’ÿòü ïîäóìàëà ÿ ñüîãîäí³ âèòåêëà ÿê âîäà â óìèâàëüíèêó çàëèøèëàñü á³ëà ïëîùèíà òðîõè õîëîäíî äèâíî õòî ÿ? äîâãî éøëà âóëèöåþ íå ìîãëà ïðèãàäàòè äå ì³é ä³ì âèð³øèëà çàéòè â òîé ùî ñïîäîáàºòüñÿ íàéá³ëüøå àëå â³í áóâ çàéíÿòèé òàì îñåëèâñÿ ÿêèéñü õóäîæíèê äèâíî ÿ âñå òàêè äóìàþ òî áóâ ì³é ä³ì