ÑÌÎËÎÑÊÈÏ Óêðà¿íè
¹ 1-2 (269-270), ñ³÷åíü-ëþòèé, 2018 ð³ê
3
×ÀÑÎÏÈÑ ÒÂÎÐ×ί ÌÎËÎIJ
îá³òíèöþ ìîâ÷àííÿ
Îëåíà Áîäàñþê Íàðîäèëàñÿ 1993 ðîêó â Êèºâ³. Ïîåòêà, òàêîæ ïèøå ïðîçó, êðèòèêó, åñå¿, áëîãè. Âèïóñêíèöÿ ñïåö³àëüíîñò³ «Ë³òåðàòóðíà òâîð÷³ñòü» Êè¿âñüêîãî íàö³îíàëüíîãî óí³âåðñèòåòó ³ìåí³ Òàðàñà Øåâ÷åíêà. Íà òîð³øíüîìó ñìîëîñêèï³âñüêîìó ë³òåðàòóðíîìó êîíêóðñ³ îòðèìàëà òðåòº ì³ñöå. Ïðî ñåáå Îëåíà ðîçïîâ³äàº, çîêðåìà, ùî ö³êàâèòüñÿ âåðë³áðîì ³ ñóïðåìàòèçìîì. Ùî æ, ³ç ¿¿ òåêñò³â öå ïîì³òíî, âò³ì, ¿¿ ëàï³äàðí³, òðîõè «êîíñòðóêòèâ³ñòñüê³» â³ðø³ çíà÷íî åìîö³éí³ø³ òà ïñèõîëîã³çîâàí³ø³ çà òå, ùî ïèñàëè (³ ë³òåðàìè, ³ ë³í³ÿìè) àâàíãàðäèñòè ñòî ðîê³â òîìó. òàòóþâàííÿ òâîº ñë³ä â³ä áëèñêàâêè – ðîçãàëóæåíèé êîð³íü íà ñïèí³ äóæå âàæêî àëå ïîòð³áíî çàëèøàòè çîíó êîìôîðòó
*** ïîâ³ñü äóøó íà ñò³íó òà ìåòàé ó íå¿ íîæ³
³ âèõîäèòè ó òàêèé íåçâè÷àéíî ñïîê³éíèé çàãðîçëèâî òèõèé
ìîæíà ðîçáèòè ³ íàéòâåðä³øèé êàì³íü
*** áåðåçà çàíîòîâóº ð³ê êîëîì íà ñòîâáóð³
(ó â³éí³ òåáå ç òîáîþ) õòî ïåðåì³ã?
ñ³ê-÷àñ íåïðîçîðèé ³íàêøå á êð³çü íüîãî ïðîãëÿäàëèñü ìèíóë³ ïî䳿
òàì äå íåìà ïîâ³òðÿ òàê ïðîñòî í³÷îãî íå ÷óòè áî çâóê íå ïîøèðþºòüñÿ
áåðåçîâèé ñ³ê õâèëèíàìè ñêðàïóº
òàì äå íåìà ïîâ³òðÿ äîçâîëÿºòüñÿ í³÷îãî íå áà÷èòè òà ìîâ÷àòè
ñîëîäêóâàòèé ïðèñìàê àáè çàîõîòèòè íàñ âèïèòè òðîõè ÷àñó.
ïîðîæíå÷à íå ñòàâèòü âèìîã ³ óìîâ òè – ìèòü ì³æ âäèõîì ³ âèäèõîì ÿêà çàòÿãëàñÿ ð³âíî íà áåçê³íå÷í³ñòü òâ³é ñïîê³é îáåð³ãຠáåçïîâ³òðÿíà áðàìà ç íàïèñîì vakuum macht frei. *** òâîÿ çîíà êîìôîðòó øòîðì òâîÿ ìóçà ðîçõðèñòàíà áóðÿ
à öåé õëîï÷èê ìàëåíüêèé õîäèòü ïî âîä³ áî ùå íå íàâ÷èâñÿ ïëàâàòè ÿê ³ ð³÷ö³ ùî ñòຠï³ä éîãî íîãàìè òâåðäîþ.
íåäàëåêî â³ä áóäêè òàêè çì³ã ïðèçåìëèòèñü ë³òàê
ãëÿäà÷³ íå ðàä³éòå ñèëüíî âè ïî ñóò³ òàê³ ñàì³ õòî áåçãð³øíèé õòî í³ ðàçó íå øìàòóâàâ íàä³þ íå çäèðàâ øê³ðó ç â³ðè ùîá îãîëèòè ïðàâäó õàé ïåðøèé ïîæáóðèòü ó çãðàþ ïòàõ³â ÿáëóêî
*** îäí³ äóìàþòü – ñâÿòèé ³íø³ – ïðîäàâ äóøó äèÿâîëó îäí³ êàæóòü – áëàæåííèé ³íø³ – ïðîêëÿòèé
³ éîìó áàéäóæå íà ïë³òêè
çà æèòòÿ â³í ï³çíàâ áåçë³÷ çàïàõ³â òà ñüîãîäí³ ïàõëî ïî-³íøîìó:
*** òîé õòî ï³äïàëþâàâ ñóõå ëèñòÿ ùîáè ÷èñòå ïîâ³òðÿ çàõëèíóëîñü îòðóéíèì äèìîì çàñëóãîâóº íàéâèùî¿ êàðè
áåðåçà ÷àñ êîíñåðâóº áåðåçà ÷àñ êîíäåíñóº ñîêîì
*** òàì äå íåìà ïîâ³òðÿ òàê ëåãêî íå äèõàºòüñÿ
íþõàº
àëå ëþäè ó íüîìó âñòèãëè ïîñèâ³òè.
øòèëü.
áóäå áàãàòî êàìåí³â õòî ïåðåì³ã?
*** ñèâèé ïåñ íàñòîâáóð÷èâ êîðîòê³ âóñèêè
áî ÿáëóêà âàæ÷³ çà êàìåí³. *** ³äåø ïî ïîÿñ ó êàëàìóòí³é âîä³ ïàì’ÿò³ çà íîãè ÷³ïëÿþòüñÿ ãîñòð³ ñïîãàäèâîäîðîñò³ ïèòàºø ó â³äøë³ôîâàíèõ ÷àñîì êàìåí³â: ÿêùî îá³éíÿòè â³éíó – ùîñü çì³íèòüñÿ? êàìåí³ ÷óþòü ïèòàííÿ ³ çíàþòü â³äïîâ³äü òà íå ìîæóòü ïîðóøèòè
à á³ëüøå ñïèòàòè í³ â êîãî áî ³êîíè òâî¿ äàâíî âèöâ³ëè áî òâî¿ áîãè ìîâ÷àòü çáåð³ãàþ÷è íåéòðàë³òåò ò³ëüêè äèÿâîë êðè÷èòü ó ë³âå âóõî: ³íêîëè òðåáà çàì³ñòü ìîëèòîâ ÷èòàòè ïðîêëÿòòÿ ò³ëüêè ÿíãîë íàä ïðàâèì ïëå÷åì ñòèõà ï³äêàçóº: ³íêîëè âàðòî ë³çòè ïîïåðåä áàòüêà äî ðàþ. *** íà âóëèö³ ñòî¿òü æ³íêà ÷åêຠíà êîãîñü â îäí³é ðóö³ òðèìຠíîæèö³ ó äðóã³é êëóáîê íèòîê ÿñíî-áëàêèòíîãî êîëüîðó íà÷å ìàëåíüêå âåñíÿíå íåáî íåâæå âîíà éîãî øìàòóâàòèìå? ìàáóòü íåáî òîä³ äîùèòü êîëè õòîñü íà çåìë³ â³äð³çຠâ³ä íüîãî ÷àñòèíó. *** ïîâ³ëüíå ñïóñêàííÿ âíèç íå ìèíàþ÷è æîäíî¿ ñõîäèíêè êîëèñü áóëî êèìîñü íàçâàíå äèâíèì ñëîâîì æèòòÿ ë³âà ðóêà â³ä÷óâຠõîëîäíó ñò³íó ïðàâà ðóêà âæå íå çäàòíà í³÷îãî â³ä÷óòè íàçàä îçèðàòèñÿ ìîæíà ïðîòå íå âàðòî âïåðåä çàãëÿäàòè òðåáà òà ñèë âèñòà÷ຠò³ëüêè ùîá âòóïèòè î÷³ â òåìí³ âîëîã³ ñõîäè ñòåëÿ øåïî÷å äî òåáå çàâ÷åíó ôðàçó: æèòòÿ öå øëÿõ à íå ì³ñöå ïðèçíà÷åííÿ øëÿõ îçíà÷ຠíàÿâí³ñòü ñòàðòó â³äñóòí³ñòü ô³í³øó øëÿõ îçíà÷ຠí³êîëè íå ç³éäåø äîíèçó.
Ãíó÷êå ³ ãîñòðå ñâ³ä÷åííÿ â³éíè Ìèêîëà Âîðîí³í. ³ðø³ îäíîãî ʳáîðãà. – Êè¿â: Ñìîëîñêèï, 2017.
Àííà ÐÀÒÓØÍÀ Ó «Ñìîëîñêèï³» ïîáà÷èëà ñâ³ò îäíà ç òèõ êíèæîê, ùî ïðèðå÷åí³ ñòàòè äîêóìåíòîì åïîõè, ñàìå âîíà êîëèñü áóäå ìàòåð³àëîì äîñë³äæåííÿ äóõó ³ ìàòå𳿠íàøèõ äí³â. Ìîâà ïðî çá³ðêó ïîåç³é ³ç ïðîìîâèñòîþ, íàâ³òü âè÷åðïíîþ íàçâîþ «Â³ðø³ îäíîãî ʳáîðãà».
ß
ê âè âæå ìàëè çäîãàäàòèñÿ, ¿¿ àâòîð – áîºöü, îäèí ³ç çàõèñíèê³â Óêðà¿íè, ó÷àñíèê áàãàòüîõ áî¿â ñüîãîäí³øíüî¿ óêðà¿íñüêî-ðîñ³éñüêî¿ â³éíè, çîêðåìà ëåãåíäàðíîãî áîþ çà Äîíåöüêèé àåðîïîðò. Éîãî ³ì’ÿ – Ìèêîëà Âîðîí³í. ² öå íå ëèøå ïîåò, íå ëèøå ñîëäàò, à é ëþäèíà ç äîñèòü íåïåðåñ³÷íîþ á³îãðàô³ºþ.  óêðà¿íñüê³é ïðåñ³ íå ðàç ïåðåïîâ³äàëè éîãî ³ñòîð³þ. Ìèêîëà áóâ àêòèâíèì ïðèõèëüíèêîì åêîëîã³÷íèõ ðóõ³â, ùî ÷åðïàþòü ñâî¿ çàñàäè â ñòàðîâèííèõ ñîö³àëüíèõ, åêîíîì³÷íèõ ³ êóëüòóðíèõ ïîðÿäêàõ. ², ÿê ðîçïîâ³äàâ ñàì, ââàæàâ çà àêñ³îìó êîíöåïö³þ ñëîâ’ÿíñüêî¿ ºäíîñò³, à òîìó íå ì³ã çðîçóì³òè òà ïðèéíÿòè ïî÷àòêó áîéîâèõ ä³é ó 2014
ðîö³, ñïåðøó íàâ³òü ââàæàþ÷è âèííîþ â íèõ óêðà¿íñüêó ñòîðîíó. Âò³ì, ïåðåáóâàííÿ íà Äîíáàñ³ øâèäêî äîïîìîãëî çîð³ºíòóâàòèñÿ, õòî íàñïðàâä³ âëàøòóâàâ â³éíó – ³ Ìèêîëà Âîðîí³í ñòàâ äî ëàâ óêðà¿íñüêèõ á³éö³â. Àëå ñàìà êíèæêà ñòîñóºòüñÿ íå ñâ³òîãëÿäíî¿ á³îãðàô³¿ ñâîãî àâòîðà, à âæå ôðîíòîâèõ ³ñòîð³é, áóäí³â ³ îäêðîâåíü. Ñâ³äîìîþ, âî÷åâèäü, êîíöåïö³ºþ Ìèêîëè Âîðîí³íà ñòàëî ïåðåäàòè ñàì äóõ â³éíè, òå, ùî â³ä÷óâຠîêðåìèé ñîëäàò. Ó öüîìó ñåíñ³ «Â³ðø³ îäíîãî ʳáîðãà» âèõîäÿòü íå ëèøå äîêóìåíòîì åïîõè. Öå – îñîáëèâà ñóáñòàíö³ÿ ïðèâàòíî¿ ïàì’ÿò³, ìîæíà ïîð³âíÿòè ¿¿ ç òðàâèíêîþ, îäíî÷àñíî ãîñòðîþ òà ì’ÿêîþ (ñèëó-
åòè òàêî¿ ðîñëèííîñò³, äî ðå÷³, ìîæíà ïîáà÷èòè íà îáêëàäèíö³). Àäæå êîæíà â³éíà ïîðîäæóº íå ñàìó ò³ëüêè æîðñòîê³ñòü, àëå òàêîæ ³ ñåíòèìåíòàëüí³ñòü: (...) Çãàäàéòå ñîëäàòà. Íå òðåáà ñòðàæäàòè. ³í çàðàç íà âàñ ñïîãëÿäຠç Íåáåñ. ² ïîðó÷ ³ç íèì... Ïîäèâ³òüñÿ... Ïîðó÷ ³ç íèì... Ñïîê³éíî, ³ âïåâíåíî, ³ ïðàöüîâèòî... ßê ³ ðàí³øå. ßê ³ çàâæäè. Ñòî¿òü ³ ñòîÿòèìå ç íèì éîãî ïåñ. ×è îñü òàêèé óðèâîê ç ³íøîãî â³ðøà: (...) Ñòîÿòü òèñÿ÷îë³òòÿ ãîðè, Ðîñòóòü äåðåâà ³ç â³ê³â. À ÿ ÷åðåç â³éíó ùå íå êóïàâñÿ â ìîð³. ² òàê äàâíî íå çàñìàãàâ. ͳ ç êèì. Íàâ³òü óæå ö³ êîðîòåíüê³ çàöèòîâàí³ ôðàãìåíòè äîçâîëÿòü ÷èòà÷àì ñêëàñòè óÿâëåííÿ íå ëèøå ïðî íàñòð³é ïîåç³é Âîðîí³íà,
àëå é âçàãàë³ ïðî éîãî ìàíåðó ïèñàòè. Ïîêàçóþòü éîãî ñïåöèô³÷íó ïîåòè÷íó ìîâó. Âëàñíå, ³íäèâ³äóàëüí³ñòü, õàðàêòåðí³ñòü ³ òðîõè íåñïîä³âàíà ñàìîäîñòàòí³ñòü öüîãî ïèñüìà, ìîæëèâî, ³ º ãîëîâíîþ éîãî ÷åñíîòîþ. Ùî â ïîºäíàíí³ ç³ ñâîºð³äíèì «íà¿âîì» âèòâîðþº îñîáëèâó àòìîñôåðó êíèæêè. Ñëîâà, ÿê³ çäàþòüñÿ ïðîñòèìè, ïîçáàâëåíèìè ñêëàäíèõ êîíòåêñò³â ³ ðîçãàëóæåíèõ àñîö³àòèâíèõ ðÿä³â ÷è ìåòàôîðè÷íèõ ïîáóäîâ, òèì íå ìåíø, ðàïòîì âèáóäîâóþòü åìîö³éíî íàïðóæåíèé, õèìåðíèé, ÷óòëèâèé ³ íåáåçïå÷íèé ñâ³ò. ͳáè ïðÿìà ìîâà ôðîíòî-
âî¿ ä³éñíîñò³ – ò³º¿ ñàìî¿, ãîñòðî¿ òà ãíó÷êî¿. Ìè íåñåìî ñëóæáó óòðüîõ: ß, ê³ò òà ãâèíò³âêà. ²ùå äèòÿ÷à ëèñò³âêà Ã𳺠äóøó ìåí³. Çîð³ íà íåá³ ³ ì³ñÿöü. Ïîðó÷ ãóäå â³éíà. Òà, ñõîæå, í³æ ìè, ñïîê³éí³øå ͳêîãî íà ñâ³ò³ íåìà. Êîòèê ìåí³ ã𳺠íîãó. Òàêèé ñîá³ ê³ò Áîéîâèé. Äèâèìîñü ìè íà äîðîãó. ² ÿ... ² ì³é ê³ò... Âàðòîâèé. ³ðø³ â öüîìó âèäàíí³ ñóïðîâîäæåíî íå ìåíø àòìîñôåðíèìè ôîòîãðàô³ÿìè ñîëäàòñüêèõ áóäí³â ó ôðîíòîâ³é çîí³. À çàâåðøóºòüñÿ êíèæêà íåî÷³êóâàíî: íå â³ðøåì, à íåâåëè÷êèì ïðîçîâèì òâîðîì, ïðèñâÿ÷åíèì ä³àëåêòèö³ ïàöèô³çìó ³ ñàìîçàõèñòó, ñàìîçáåðåæåííÿ. «Â³ðø³ ʳáîðãà» – ïðèâ³ä ïðî÷èòàòè ñüîãîäí³ òå, ùî çàâòðà ñòàíå ïðåäìåòîì äîñë³äæåííÿ íå ëèøå íîâ³òíüî¿ ³ñòîð³¿, à é òàêîãî îñîáëèâîãî ÿâèùà, ÿê ñïåöèô³÷íà êóëüòóðíà ñôåðà óêðà¿íñüêî-ðîñ³éñüêî¿ â³éíè.