Primenlivi strategii na aba primeneta bihejvioralna analiza part 1 monorodi center greece by social inclusion

ИНКЛУЗИЈА НА ДЕЦАТА СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ ВО РЕДОВНИ УЧИЛИШТА И ПРИМЕНЛИВИ СТРАТЕГИИ НА ПРИМЕНЕТА БИХЕJВИОРАЛНА ВИОРАЛНА АНАЛИЗА Гевгелија, 17 јуни 2014 Фондација Аполонија “MONORODI” Спец. Образовен центар за Аутизмот Презентери: М-р Ана Плеса, (M.Ed.), BCBA – овластен бихејвиорален аналитичар

Д-р Игнатиос Кафантарис, (MD MD )– доктор по медицина Содржината на оваа публикација е исклучиво одговорност на Монороди специјалниот образовен центар за аутизам и на ниеден начин не може да се смета дека ги одразува ставовите на Европската Унија

Краток опис на начелото на Применетата бихеjвиорална бихе анализа (ABA): разликата меѓу науката (фактите) и хипотетичката конструкција на човековото однесување

The ABC triad - ABC тријадата (претходник претходник-однесување-последица)на D човековото однесување (S , одговор, R+). Значењето на зајакнувањето како основен за наученото однесување.

Мотивирачки операции(MOs) како незаменлив четврт компонент. Изменување на вредноста на последиците низ манипулација на мотивирачките операции.

ASDs: вербални и невербални недостатоци во комуникацијата.

ASDs: повторливо однесување од ограничен бихеjвиорален бихе репертоар и проблемот на когнитивна ригидност.

Важни цели на однесување во училиштето: училиштето училница и паузи. Задевање и потребата од придружба во училиштето.

17.6.2014 ТЕМИ 2 © Monorodi Educational Center 2014

Однесување:

што прават организмите

бихеjвиорална

анализа: Прашањето „Зошто“ кај однесувањето на организмите. „Како“ однесувањето се научува. „Како“ однесувањето се променува. Јазикот како вид научено однесување на човекот. Мислењето и спознанието како научено однесување (RFT).

Бихејвиоралната анализа е наука за учењето

БИХЕJВИОРАЛНА ВИОРАЛНА АНАЛИЗА 3 © Monorodi Educational Center 2014

Логички

позитивизам (вклучувајќи вклучувајќи верификационизам) наместо дуализмот на супстанците (René Descartes 1695-1650): 1695 Не постои нематеријален ум. Менталните состојби се дел од нашето тело. Јас не сум овде затоа што верувам дека треба да сум овде со вас денес. денес Ова верување не е причина за моето постоење денес, бидејќи не е различно од моето присуство овде.

Менталните поими се однесуваат на тенденции на однесување и треба да се преведат со бихеjвиорални термини. Мораме да ја потврдиме нивната вистинитост во експериментални услови или набљудувања.

КОРЕНИ НА БИХЕJВИОРИЗАМ ВИОРИЗАМ 4 © Monorodi Educational Center 2014

Класичниот

асоцијативизам(потекнува потекнува од британските емпиристи како John Locke 1632-1704 1632 и David Hume 1711-76): знаењето е резултат на асоцијации меѓу искуства и идеи. Но, искуствата и идеите се ментални состојби.

Бихеjвиоралната виоралната анализа ги проучува асоцијациите меѓу физичките настани во околината и отворените однесувања(т.е. т.е. стимул и реакција). реакција) Околината го контролира однесувањето, однесувањето, бидејќи однесувањето е функција на варијаблите на околината.

КОРЕНИ НА БИХЕJВИОРИЗАМ ВИОРИЗАМ 5 © Monorodi Educational Center 2014

Бихеjвиоризмот

како метод (John Watson 18781878 1958): Психологијата е наука за однесувањето, не наука за умот. Менталните состојби се приватни целини и тие не можат да бидат предмет на емпирично проучување.

БИХЕJВИОРИЗАМ 6 © Monorodi Educational Center 2014

Бихеjвиоризмот

како аналитичка теорија на филозофија (Gilbert Ryle 1900-76): 76): само бихеjвиорални виорални термини и поими треба да се користат. Менталната состојба е она што личноста може да стори во специфични ситуации или интеракции во околината (феноменолошки феноменолошки пристап во: The concept of the mind, mind 1949).

Ludwig

Wittgenstein (1889-1951) застапувал слични

идеи.

БИХЕJВИОРИЗАМ 7 © Monorodi Educational Center 2014

Бихеjвиоризмот

е радикална психологија (Ivan Pavlov 1849-1936, 1936, Ted Thorndike 1874-1949, 1874 B.F. Skinner 1904-90): не се однесува на внатрешните процеси или ментални случувања или состојби.

Го

објаснува однесувањето на човекот и животните во однос на надворешни стимули, реакции, последици и индивидуални истории на учење.

БИХЕЈВИОРИЗАМ 8 © Monorodi Educational Center 2014

Експериментална (EBA) и применета бихеjвиорална бихе анализа(ABA): психологијата како позитивна наука базирана на објективни податоци. EBA: Да се разбере како настаните од околината го контролираат однесувањето, да се откријат и разјаснат причински правилности или закономерности или функционални релации кои управуваат со формирањето асоцијации , и предвидуваат како однесувањето ќе се менува со менувањето на самата околина. околина ABA: Да се применат принципите на бихеjвиоралната бихе анализа со цел да се подобри социјално значајното однесување и квалитет на живот. Анализа на смислата на однесувањето и истражување за методите за учење и менување на однесувањето (ABA стратегии).

БИХЕJВИОРАЛНА ВИОРАЛНА АНАЛИЗА 9 © Monorodi Educational Center 2014

Психологијата

мора да е чисто објективна експериментална гранка на природната наука. Нејзината теоретска цел е... предвидување и контрола“ (Watson Watson, 1913). Да се предвиде, при даден стимул, каква реакција ќе се добие; или, при дадена реакција, да се утврди која е ситуацијата или стимулот кој ја предизвикал реакцијата(Watson,, 1930).

Скинер

ги соединил сите форми на бихеjвиоризам. бихе Радикалниот бихеjвиоризам виоризам се занимава со однесувањето на организмите, не со внатрешните процеси. Тој го дефинира однесувањето како одраз на ефекти на фрекфенција меѓу стимули. Овој асоцијативизам ја прави бихеjвиоралната виоралната анализа теориjа теори на условност во психологијата.

БИХЕJВИОРАЛНА ВИОРАЛНА АНАЛИЗА 10 © Monorodi Educational Center 2014

Однесувањето е надворешно и јавно. јавно

Менталните состојби се внатрешни процеси, когнитивна активност, и не може да се употребат во фукционална анализа, бидејќи тоа би било циркуларно (регресивно) објаснување на однесувањето (т.е. т.е. надворешното однесување ќе биде објаснето од внатрешното однесување). однесување Но однесувањето не може да се објасни од однесувањето (отвореното од затвореното)!

Однесувањето може да се објасни преку интеракциите на организмот со стимулите од околината и зајакнувањето на однесувањето од околината.

БИХЕJВИОРАЛНА ВИОРАЛНА АНАЛИЗА 11 © Monorodi Educational Center 2014

Внатрешните

настани мора да се третираат исто како и јавните или отворени реакции. реакции Адекватната наука на однесувањето мора да ги опишува настаните кои се случуваат внатре во самиот организам како дел од севкупното однесување. (Скинер 1976).

“Што

се однесува до мене, она што се случува кога набљудуваме јавен стимул е во секој поглед слично на она што се случува кога го набљудуваме во себе приватниот стимул” (Skinner 1984, in: Behavioral and Brain Sciences).

БИХЕJВИОРАЛНА ВИОРАЛНА АНАЛИЗА 12 © Monorodi Educational Center 2014

Когнитивна

психологија

Етологија Неврологија

и психијатрија

бихеjвиоралната виоралната

анализа како функционализам

АКТУЕЛНИ БИХЕJВИОРАЛНИ ВИОРАЛНИ НАУКИ 13 © Monorodi Educational Center 2014

стои за Претходник: се однесува на околината која го контролира однесувањето. Стимул-претходник Стимул е надворешeн н стимул (вклучувајќи го нашето тело) кој е познат како дискриминирачки стимул по некои обиди. Се изразува со симболот SD.

A-B-C : НЕПОСРЕДНА ПОВРЗАНОСТ НА ТРИТЕ ТЕРМИНИ 14 © Monorodi Educational Center 2014

ШТО МОЖЕ ДА БИДЕ SD? Тоа е стимулот коj означува дека заjакнувањето е достапно! Секогаш кога забележуваме дека однесувањето е предизвикано почесто кога одреден претходник бил присутен, кажуваме дека однесувањето е под контрола на стимулот. Го земаме телефонот кога ѕвони Излегувате на пауза кога sвончето вончето sвони Зборувате гласно во двор, но не во црква или за време на час Доцните на забави, но не на важни состаноци Monorodi, All rights reserved 2013

стои за однесување. Тоа е реакција на претходникот SD. Се изразува со симболот R.

A-B-C : НЕПОСРЕДНА ПОВРЗАНОСТ НА ТРИТЕ ТЕРМИНИ 16 © Monorodi Educational Center 2014

КОНСТИТУЕНТИ НА ОДНЕСУВАЊЕТО Предиспозиции:

Лични особености (срамежлив, паметен,, интроверт) интроверт Моментална

состо состоjба:

Радосен, тажен, лут, лут нервозен Самото

однесување однесување:

СЕГА ЗНАЕМЕ ДЕКА… ДЕКА Можеме да ги смениме однесувањата, однесувањата не можеме да ги смениме карактерите: карактерите можеме да jа зголемиме или намалиме честотата на однесувањата Се базираме на ригурозни научни податоци од функционални (експериментални експериментални) анализи Однесувањето е под влиjание ание на моменталните променливи на околината,, кои се функционално поврзани со однесувањето Треба да имаме детален опис на процедурите со кои ќе го промениме однесувањето и целиме кон обучување на личноста секоj ден

ИСТО ТАКА РАЗБРАВМЕ ДЕКА… Треба

да ги мериме промените на однесувањата прецизно

Фокусирани

сме на моменталните случувања во околината каде што се случува однесувањето, однесувањето без разлика како се поjавило на почетокот

Не

поставуваме хипотези за причините на однесувањето, доколку тие причини не можат да се измерат и докажат

КАКО ГИ ОПИШУВАМЕ ОДНЕСУВАЊАТА?

C стои за Последица. Тоа е нов стимул како резултат на реакцијата. Се изразува со симболот Sr.

A-B-C (SD – R – Sr) се трите променливи на однесувањето. однесувањето Штом се воспостави речиси трајна врска меѓу R и Sr, станува збор за т.н. operant conditioning – оперантна условеност. условеност

Токму врската меѓу реакцијата/последицата го овозможува учењето (нашиот бихеjвиорален виорален репертоар). репертоар

Доколку последицата од околината ги прави нашите идни реакции поверојатни, тогаш се нарекува зајакнувач. Зајакнувањето може да е позитивно или негативно (R+ or R–).

A-B-C = SD – R – Sr 21 © Monorodi Educational Center 2014

Го

прават однесувањето повеќе или помалку вероjатно под истите услови во иднина

Ги

идентификуваме според тоа како тие функционираат на однесувањето њето

Не

сите случувања после однесувањето jа менуваат вероjатноста на нова манифестациjа манифестаци на однесувањето

Нè

интересираат само тие полседици кои имаат такво влиjание!

ПОСЛЕДИЦИ

23 © Monorodi Educational Center 2014

Позитивното зајакнување е позитивна награда (достап до нешто, пофалба).

Негативното зајакнување е избегнување неудобност (или бегање од претходниот одбивен стимул или спречување одбивна последица) Пример: заканување

Слично, позитивна казна е презентацијата на одбивен стимул (она она што налутените родители обично го прават физички!). физички

Негативна казна е отстранување на посакуван стимул (она што резервирани родители го прават!). ).

ЗАЈАКНУВАЊЕ vs.. PUNISHMENT as learning variables 24 © Monorodi Educational Center 2014

ЕДНОСТАВНА АНАЛИЗА Идна фреквенција на однесување (исти претходници)

Функција на последицата

Претходник

Однесување

Последица

“Именувајте месојаднен диносаурус”

„Тираносаурус рекс”

“Добро Добро сторено!” сторено

Позитивно зајакнување

Доаѓа миризба од кујнско шкафче

Го изнесувам ѓубрето надвор

Миризбата исчезнува

Негативно зајакнување

Лед на патот

Не го променувам моето возење

Судир на автомобили

Позитивна казна

Важни пораки се загубени

Негативна казна

ПРИМЕРИ НА ЗАЈАКНУВАЊЕ 1.

Работата е платена

Учтивите деца добиваат социјално внимание и пофалба

Јадењето го запира гладот

Сте подготвиле вкусен оброк и сега може да го јадете

Кога барате помош, задачите стануваат полесни

Парацетамол ја смирува вашата болка

Кога викате, таа прекинува да негодува

ПРИМЕРИ НА КАЗНА 1.

Казнети сте со поени за пребрзо возење, и решавате да не возите толку брзо на автопатот

Лишени сте од џепарлак бидејќи сте биле безобразни

Лошо ви е откако сте претерале со чоколадото

Детето играло со приклучок и штекер и го удрила струја

Вашиот шеф ве навредува со груби зборови заради грешка која сте ја направиле на работа

Како да се користи зајакнувањето за да се подобри учењето и однесувањето на бихејвиорален начин начин! Άννα Πλέσσα-Καφαντάρη, Καφαντάρη, M.Ed., BCBA Εκπ. Ψυχολόγος, Αναλύτρια Συμπεριφοράς www.monorodi.gr

Зајакнување • Каде може да го користиме? • Како може да го користиме? • Колку го користиме зајакнувањето кога почнуваме да работиме со некој ученик? • Дали има начини да се намали зајакнувањето? зајакнувањето • Дали сакаме да ја стопираме неговата употреба? употреба • Дали користиме техники за казнување? казнување

www.monorodi.gr

Дали е потребно? ? Може ли тој/таа само да ја врши работата работата? СÈ ЗАПОЧНУВА СО ЗАЈАКНУВАЊЕТО! ЗАЈАКНУВАЊЕТО 1. Нема учење без зајакнување (ABC), и… 2. Нема ефективно зајакнување без да се има предвид поимот мотивација (MO)!

www.monorodi.gr

Зајакнување и образование Сите интервенции подлежат на тоа како го користиме зајакнувањето за да градиме нови вештини и соодветни однесувања! ПРОТИВ: R+ не изгледа природно може да стане зависен од R+ тешко да се воспостави внатрешна мотивација обично R+ не се користи правилно R+ се користи како поткуп? поткуп www.monorodi.gr

Зајакнување на однесување… однесување • Skinner (1981): • Наследството на човекот е способноста да учи • «Историја на зајакнување»: Однесување + последици од однесувањето • Генетско наследство + историја на зајакнување = однесувањето ќе се појави во присуство на стимул

www.monorodi.gr

Погрешни аргументи • Ученикот нема зајакнувачи. • Зајакнувањето нема ефекти кај мојот ученик. ученик • Користам зајакнување но нема резултати. резултати • Децата едоставно учат, нема потреба од зајакнување. зајакнување • Зајакнувањето не функционира. Ако вашиот ученик не учи, дали некогаш сте се запрашале да го обмислите одново користењето на зајакнувањето? зајакнувањето www.monorodi.gr

Видови зајакнувачи

Зајакнувачи Примарни (внатрешни, безусловни) храна

пијалоци

топлина

секс

Секундарни (условни)

стварни

www.monorodi.gr

активности

социјални

генерализирани

Видови зајакнувачи 1. Примарни зајакнувачи: зајакнувачи: од биолошко значење (автоматски R+)

(+) од големо значење (-) нивниот ефект е целосно зависен од физичката состојба на личноста (-) го прекинува текот на лекцијата www.monorodi.gr

ABA СТРАТЕГИЈА: : Принципот на Примак (Premack Premack)! • Ако однесувањето B е со поголема веројатност од однесувањето A, тогаш однесувањето A може да стане поверојатно ако однесувањето B стане зависно од него.. • “Прво/потоа”, “Ако/тогаш тогаш”, или “Висока веројатност/ниска ниска веројатност” • Ако сакаш да играш на компјутерот, треба да го завршиш домашното прво www.monorodi.gr

Принципот на Примак (Premack)! “Зошто Зошто е важно што ќе кажам прво?” прво • Причината зошто сакаме да ја изразиме високата веројатност прво, е за да се насочи детето да се фокусира на тоа што добива, а не на тоа што дава/тоа /тоа што треба да направи. “Ако Ако не ја исчистиш собата сега, НЕМА видео игри вечерва” “Ако Ако не играш со децата за време на пауза, нема да ги добиеш омилените закуски за училиште” училиште

www.monorodi.gr

Видови зајакнувачи 2. Условни зајакнувачи: зајакнувачи: неутрални стимули кои добиле вредност низ асоцијација со примарните зајакнувачи (или веќе воведени условни зајакнувачи) зајакнувачи)

= www.monorodi.gr

Тивко слушање музика

Видови секундарни зајакнувачи 1. Социјални зајакнувачи: зајакнувачи: Вербална пофалба, изрази на лицето, физички контакт

(+) Многу лесно да се каже! (+) не го прекинувај курсот (+) природнен (+) генерализиран (-) секој ученик не ги прифаќа исто социјалните зајакнувачи! www.monorodi.gr

Видови секундарни зајакнувачи 2. Видливи 3. Активности

(+) на иницијатива на детето (-) не може да се даде веднаш 4. Генерализирани

(+) лесно променливи (+) може да се дава меѓузависно (+) генрално ја задржуваат својата вредност со текот на времето www.monorodi.gr

Генерализирани зајакнувачи: 1. Вербална повратна информација: информација кога вербалниот опис на однесувањето кое се зајакнува станува зајакнувачко само од себе 2. Непосредна поврзаност на токенз: зајакнувачи кои се заменуваат со зајакнувачи 3. Договори: Зајакнувачи кои ја наведуваат врската меѓу однесувањето и последиците

www.monorodi.gr

Токен-системи системи • Практика од научни истражувања (Mirzamani, Ashoori, Sereski: The Effect of Social and Token Economy Reinforcements on Academic Achievement of Students with Intellectual Disabilities. Iran J Psychiatry 2011; 6:25-30 6:25 ) • Заклучок: Симболичната економија и социјалните зајакнувачи ги зголемија достигнувањата во училиштето на учениците со интелектуални нарушувања на час по природни науки; и исто така ефектите на зајакнувачите на симболичната економија беа поголеми од оние на социјалните зајакнувачи по предметите.

• Може да се комбинира со многу интервенции • Може да се корсти во тим или поединечно www.monorodi.gr

Токен-економија економија • Зајакнувачки систем во кој генерализираните генерализираните, условни зајакнувачи, наречени симболи, се пренесуваат на учениците за исполнување на саканите однесувања. • Токенз се подоцна заменети со резервни зајакнувачи. =

Поврзете го временското растојание меѓу однесувањето и моментот на примање на зајакнувачот.

www.monorodi.gr

Подготовки за спроведување 1. Избери токенз • Дама, купони, покер чипови, tally marks, делови од сложувалка кои можат да формираат една сложувалка; • Треба да бидат безбедни, цврсти, залихите треба да се контролираат од наставникот, да се трајни; и • Не треба да се премногу пожелни ниту пак да го одвлекуваат вниманието

2. Бирај ги целите една по една! една • • • •

Однесувања подлежни на измерување и набљудување Потенцирај ги критериумите за извршување на задачите Почни со мал број на однесувања кои се лесни за извршување Осигури се дека личноста ги поседува потребните вештини

Подготовки за спроведување 3. Одлучете кога ќе го давате токенот (колку често) • Почнете со мал број токенз заменливи за награда од висок квалитет • Важно е ученикот да не добие премногу токенз во однос на цената на наградите: • Соберете и заштедете повеќе токенз за да не мора да заработувате повеќе • За да се спречи ова, повеќе резервни зајакнувачи треба да има на располагање, и вредноста на луксузните активности треба да се зголеми. • Аукција на резервни зајакнувачи ако се работи со група. www.monorodi.gr

Подготовки за спроведување 4. Вклучена ли е цената на реакцијата? реакцијата 5. Дополнително мени на зајакнувачи: зајакнувачи • Природни активности • Или посебни активности кои не се вообичаено достапни • Никогаш: оброци, комуникација, обични удобства, или основни привилегии (религија, медицинска грижа, грижа вежбање)

6. Испробајте прво, пред да го примените кај детето! детето

www.monorodi.gr

Вредност на реакцијата • Одземање на токен кој бил заслужен како резултат на несакано однесување • Еден вид казнувачка процедура • Ако има потреба од воведување, сторете го тоа само откако токен-системот системот веќе некое време бил присутен • Уверете се колку е лесно да го одземете токенот физички

Примероци!

www.monorodi.gr

Употреба на токен-економијата економијата за зголемување на усогласеноста со математиката • На две момчиња им беше понуден избор да решат математички задачи за да заслужат токенз, или пак да читаат за да не добијат токенз. • Податоците беа оценети да се одреди бројот на математички задачи кои децата ги одговориле под задоволително ниво откако токенз им биле одземени.

Отстранување на токен токен-економијата • Вербалната пофалба треба да се комбинира со давањето токенз за време на програмата; ниту пофалбата ниту токенз имаат голема вредност ако токенот не поседува зајакнувачки карактеристики карактеристики. • Бројот на реакции за да се заслужи токен треба да се зголеми. • Времетраењето на присуството на токен токен-економијата треба да се намали. • Резервните зајакнувачи треба да се заменуваат со предмети кои се дел од една природна средина. • Вредноста на повеќе посакуваните предмети треба да се покачи, за тие поретко да се купуваат. • Физичкиот доказ за постоењето на токенот треба да се намали.

Употреба на токенз на училиште • Најдобро е прво да се учат на 1:1 ниво (треба да научи да чека за да добие R+) • Бројот на токенз користени во училиште треба да се одреди од зачестеноста на зајакнувањето (<10) • Користете го во согласност со програмите за менаџмент на однесувањето (пр. пр. Самонабљудувачки системи) системи • Ученикот треба исто да знае “каде”” R+ ќе биде доделен (на крајот од денот, од родител во автомобил, за време на пауза, пауза во училницата) • Може да користите “изненадување изненадување” како R+ со способните ученици • Кој ќе доделува R+ (наставникот, наставникот, придружникот, придружникот родителот?) www.monorodi.gr

Никогаш не е така едноставно како што изгледа, , нели? 10 златни правила Фактори кои влијаат на ефективноста на зајакнувачот: • Што може да ја воведе или прекине ефективноста на зајакнувачите? Мотивирачките операции!!! операции Недостаток/заситеност (Gottschal,, Libby, and Graff (2000) откриле дека претпочитањето во однос на јадењето се менува во зависност од недостатокот и заситеноста). заситеноста

www.monorodi.gr

Влијание на мотивирачките операции 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Напори за реакција Време (веднаш веднаш по појавувањето) појавувањето Доследност Меѓузависност (диференцијално диференцијално зајакнување) зајакнување Конкурентни зајакнувачи Променливост Избор Историја на зајакнување Распоред на зајакнување www.monorodi.gr

Распоред на зајакнувањето • Едно однесување нема да биде зајакнувано цело време. Тоа се случува и во реалниот живот! Па, што да се прави? Распоред на зајакнувањето = е правило кое искажува кое однесување ќе се зајакнува.

www.monorodi.gr

Распореди на зајакнување

Континуиран

Прекинат

Повремен

Однос

Фиксен

Интервал

Променлив www.monorodi.gr

Фиксен

Променлив

Совети Совети! 1. Фиксни распореди се користат кога сакаме да го научиме ученикот на нова вештина или кога сакаме да подобриме одредено однесување (пр. Вештини за имитација, или правилно седење) 2. Промелнивите распореди се користат кога сакаме да негуваме некоја веќе научена вештина или соодветно однесување. 3. Треба рамномерно да се придвижуваме од континуиран кон повремен распоред.

www.monorodi.gr

Предности при користење повремени распореди на зајакнување 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Помага да се одржува однесувањето Отпорен кон заборавање на наученото однесување Поседува повисок однос на реакции Полесно преодлив кон поприроден начин на зајакнување Потежок за задоволување користејќи зајакнувач Поевтин (временски временски и во однос на зајакнување)!

www.monorodi.gr

Пример на ефективна примена на зајакнување • Марија има 6 години и за прв пат посетува настава во прво одделение. Иако е добра по предметите, предметите таа не покажува дека ги разбира насоките на наставникот. • Како да користиме зајакнување? зајакнување

www.monorodi.gr

Обука за усогласување со симболи Усогласувањето треба да биде учено преку манипулација на зајакнувањето: • Марија ќе реагира на насоките од наставникот низ 3’’ да се зајакнува секој пат (FR1) полека, зајакнувајте секој втор пат (FR2), потоа секој трет пат (FR3) преминете на променлив распоред

www.monorodi.gr

Вештини кои би сакале да ги зајакнете! ! (примери) (

- Запознавање со врсниците/наставникот наставникот Учество во заемни разговори со врсниците Следење индивидуални или групни инструкции - Извршување на домашната задача на време - % од времето на учество во групни игри - Вокабулар - Одзовување на своето име - Одговарање на училишната работа - Грижа за своите материјали (чанта, ташничка за моливи итн.) - барање помош кога е потребно Monorodi, All rights reserved, 2012

Наоѓање оружје (зајакнувачи зајакнувачи) • Идентификација на зајакнувачи кои можат да се користат во училница, може да е деликатно. деликатно • Сепак, зајакнувачите треба да се индивидуализираат • Продолжете кон оценување на претпочитањата

www.monorodi.gr

Бихевиористичките

термини ја дефинираат мотивацијата како Мотивирачка операција. операција

Улогата

на мотивирачката операција е добро препознатлива денес. Мотивирачките операции стоjат сто за условите словите кои или ја зголемуваат или намалуваат ефективноста на последицата како зајакнувач или казнувач. Така тие ја објаснуваат моменталната ефективност на последиците при оперантната условеност (operant operant conditioning). conditioning

МОТИВАЦИЈА 63 © Monorodi Educational Center 2014

Мотивирачките

операции влијаат на тоа дали личноста сака или не сака стимул во даден момент, кое помага да се објасни однесувањето на организмот во тој момент.

Мотивирачките

операции кои ги зголемуваат зајакнувачките или казнувачки квалитети на дразбата се нарекуваат утврдувачки операции (EO), додека мотивирачките операции кои ги намалуваат зајакнувачките или казнувачките квалитети на стимулот се нарекуваат укинувачки операции (AO).

МОТИВАЦИЈА

Земајќи ја предвид нивната важна улога при човековите реакции, мотивирачките ките операции се сметаат за четврт елемент на непосредната поврзаност ABC.

65 © Monorodi Educational Center 2014

Спротивно на дискриминирачките стимули (SD), MOs може да не се однесуваат на никаква зајакнувачка последица. И двете претходат на однесувањето. однесувањето И двете емитуваат оперантни однесувања (за различни причини). SD се сврзани со достапноста на зајакнувачот (дали зајакнувач дејствувал во присуство на дискриминирачки стимул?) MOs ја менуваат eфективноста на зајакнувачот (колку колку зајакнувачки е зајакнувачот во овој момент?) момент

MO vs. SD

КАКО MOs ЈА МЕНУВААТ ВРЕДНОСТА НА ЗАЈАКНУВАЧОТ EO: Нема јадено 5 часа

AO: Јадел само слатки

SD: Шведска маса на забава

Одговор: јаде

SR+: Храната како зајакнувач

Храната е достапна но не е зајакнувач ка

SD: Едукатор MO:

Одговор на детето:

Тешка задача

плаче

Зајакнувач: пауза

МОТИВАЦИЈА (ΜΟ ΜΟ) MO како четврт термин на бихејвиоралната условеност

Зајакн./Казна

ΜΟ

Однесување

Очекувано зајакнување или казна

Дискриминирачки стимул Телефонот ѕвони, “Игнасиос” на екранот Мотивација „Тоа е мојот пријател” ИЛИ „Ќе задоцнам за работа”

Одговор (Β) Го зема телефонот и зборува ИЛИ ИЛИ?

Последица (C) Вниманието на пријателот ИЛИ избегнување на викањето на шефот

Идејата

е дека организмот постојано се менува меѓу состојби на заситеност и лишување од зајакнувачи. зајакнувачи на изменета вредност: ја изменува актуелната вредност на последицата на однесувањето правејќи ја повеќе или помалку зајакнувачка. зајакнувачка Ова исто се нарекува „ефект на предизвикување/поттиснување на зајакнувачот“. зајакнувачот

Ефект

на изменето однесување: однесување веднаш ги предизвикува или поттиснува однесувањата чиј резултат е последица поврзана со однесување од минатото, пред било каков контакт со зајакнувачот. Ова исто се нарекува „ефект на зголемување / намалување на честотата” честотата на соодветното однесување..

Ефект

Има

безусловни мотивирачки операции (UMO – два пониски типа) и условни мотивирачки операции (CMO – три повисоки типови).

CMO-S CMO-R CMO-T

Michael 1982, Laraway 2003

Често дискутираме што може да се направи за да се подобри генерализацијата на однесувањата кои се учат кај ASDs.

Однесувањето се генерализира кога се случува во различни средини и услови.

Постојат сознанија дека појавата на одредено однесување зависи од ситуацијата на стимулот (дали дали е премногу различен?) различен и силата на мотивирачката операција (дали дали е премногу слаба?) слаба

SD + MO резултира со појава на R Однесувањето е контролирано од SD само ако зајакнувачот би можел да биде ефективен во S∆ услови (ако ако зајакнувачот бил достапен – иако во S∆ не изгледа дека е). Ова значи дека во S∆ сè уште може да сакате нешто (мотивирачката мотивирачката операција е ефективна). ефективна

НАРУШУВАЊА

ОД АУТИСТИЧНИОТ СПЕКТАР

СОЦИЈАЛНО-КОМУНИКАТИВНО КОМУНИКАТИВНО

(ПРАГМАТИЧНО)

НАРУШУВАЊЕ Јазик Паралингвистички

средства (висина висина на глас,

интонација, итн.) Израз

на лицето

Гестови

Структурални

низи на јазикот

Артикулација

Фонологија

Конкретен вокабулар

Морфологија и синтакса

Апстрактен вокабулар

Прагматика на јазикот

Функции Барање

на јазикот

нешто, прашување за нешто

Коментирање

за нешто што е присутно во нашата околина или одговарање на прашања

Зборување

за нешто што не е присутно во околината во моментот на зборувањето

Имитирање Читање, И

на јазикот на другите

пишување

повеќе…

Нејазичната

прагматика се јавува пред говорот! говорот Истото важи и за паралингвистичното однесување. однесување Ова е резултат на имитацијата.

Усвојувањето

на јазичната и нејазичната прагматика подразбира појавување на комуникациски прекурсори: прекурсори

•

Контакт со очи, загледување, разбирање на вниманието на другиот

•

Заемно внимание(joint (joint attention: пренасочување на вниманието меѓу личност и предмет) предмет

•

Обраќање (referencing)

Како што растат децата, тие развиваат вештини за мамење и игра, социјално внимание, како и разбирање на намерите и знаењето на другите – и сите тие главно се базираат на нејазичната прагматика!

Овие однесувања не се јавуваат спонтано кај ASDs. Улогата на слабата имитација е нејасна.

Јазичната

прагматика е на второ место, во зависност од развојот на семантичката способност на детето.

Семантика

е директното значење на една изјава, додека прагматика е индиректната ата (нејасно изразена) смисла.

Прагматиката

е вистинската порака.

Прагматиката е СЕКОГАШ засегната кај АSDs А и SCD, додека другите низи на јазикот може да останат незасегнати. Јазикот на телото е секогаш исто така засегнат. Истото важи и за паралингвистичните способности.

Прагматичната способност подлежи на забележување и разбирање симболи пренесени преку нашето тело и глас.

Со оглед на тоа што децата не можат да го „декодираат“ скриената смисла и невербалните пораки на другите, тие имаат тешкотии при емотивното разбирање, заземање перспектива и видови хумор.

Доцнењето во конверзациските вештини е очигледно.

На крај, целиот социјално-емотивен емотивен домен е засегнат: засегнат

Интеракција И врски со возрасните (помалку)

Интеракција И врски со врсниците (најочигледни)

Идентификување на самиот себе си и сопствените способности

Изразување на емоција и емпатија

Регулирање на емоцијата и контрола на импулсите

Социјално разбирање(заемно заемно внимание, внимание „читање“ на другите)

Повторливите

однесувања се карактеристична одлика на аутизам.

Повторливите

однесувања одземаат многу време од секојдневието и се зајакнуваат автоматски.

Нивната

разновидност може да се промени од време на време, но тие се секогаш само неколку (ограничен репертоар), додека неповторливите однесувања се исто така само неколку.

Стереотипни движења или вокализации

Придржување кон рутини или ритуали и отпор кон промени

Невообичаен фокус на посебни интереси; интереси scripting – рецитирање (зборување зборување сам со себе) себе

Барање или избегнување сензорен инпут (хипоили хипер-реактивност на инпут))

Отпорот

кон промена е честа манифестација

Придржување до правила

Забележани тешкотии при релативното мислење(црно мислење и бело, точно/неточно)

Перфекционизам

Слаба фантазија

Когнитивната

ригидност е отсутност на флексибилност: флексибилност го отежнува адаптирањето, решавањето проблеми, релаксирањето, љубопитноста за нови нешта