Mooi & nieuw

boerenland Botanische rijkdom op

Natuurherstel kan dankbaar werk zijn. Neem Wittebrink bij Doetinchem. Twintig jaar geleden groeide er alleen maar gras, nu staat het vol bijzondere plantensoorten. “Je zou willen dat alle herstelprojecten zo

goed zouden slagen.” Tekst: Frans Bosscher – Fotografie: Nico Kloek

Je hebt van die gebieden waar alles op zijn plek valt. André de Bonte, ecoloog bij Geldersch Landschap en Kasteelen (GLK), kent zo’n gebied. Bij GLK noemen ze het Wittebrink, naar de buurtschap op een steenworp afstand. Het ligt in een laagte tussen het Achterhoeks Plateau en enkele rivierduinen ten noorden van Doetinchem, waar ook landgoed Hagen zich bevindt. Door de laagte stroomt de Groote Beek die een eindje stroomopwaarts de Zelhemsche Beek heet. Hij voert water van het plateau via het Zelhemse Broek af naar de IJssel. Door die specifieke ligging is Wittebrink altijd

Lager en natter

De nazaten van die eerste boer probeerden het gebied productiever te maken door het water af te voeren met slootjes. Ze maakten de grond vruchtbaar door het flink te bemesten. Op belendende graslandpercelen is nog steeds te zien dat dat inderdaad tot meer opbrengst leidt. Maar wat ook te zien is: die moderne graslanden zijn vlak en egaal groen. Er is geen bloem te bekennen. Hoe anders ziet het twee hectare grote Wittebrink er tegenwoordig uit: de plantenrijkdom is er ongekend! Dat is, zo vertelt De Bonte, te danken aan het herstelwerk dat GLK twintig jaar geleden heeft uitgevoerd. “Het gebied werd verlaagd en tegelijk weer natter gemaakt. De bovenlaag vol meststoffen is afgegraven, op sommige plekken wel veertig centimeter. Afwateringsslootjes zijn gedempt. Vervolgens was het aan de natuur om er wat van te maken.”

Talrijke orchideeën

Of dat gelukt is? Nou en of! Als we de afgelopen zomer door Wittebrink lopen, wijst De Bonte steeds weer nieuwe soorten aan: grote ratelaar, echte koekoeksbloem, stijve ogentroost, moeraskartelblad, blauwe zegge, blonde zegge, pinksterbloem, kale jonker, moerasvergeet-me-nietje, moeraswalstro, scherpe boterbloem, paddenrus, veldrus, tandjesgras, wateraardbei, heidekartelblad,

nat gebied geweest. Regenwater dat op het plateau en de rivierduinen viel, kwam hier na een ondergrondse tocht van misschien wel honderden jaren aan de oppervlakte.

Weinig productief

Afgaande op oude kaarten heeft een boer de grond in de loop van de negentiende eeuw in gebruik genomen. Maar erg productief zal het niet zijn geweest. Daarvoor was het simpelweg te nat: tot in de zomer stond er water op het maaiveld. Misschien kon de boer er één keer per jaar hooi oogsten. Veel vaker zal het niet zijn geweest.

Wateraardbei Het door GLK natter gemaakte gebied doorstond ook de recente droge jaren

kamgras. Hier en daar zien we zelfs veenmos en struikheide. “Vorig jaar groeide hier ook nog vetblad, maar daarvoor is de vegetatie nu waarschijnlijk te dicht. En daar staat waterkruiskruid, familie van jakobskruiskruid en net zo giftig voor vee. Kijk, hier staan ook wat pollen pitrus. Ze domineren niet, zoals in veel andere herstelprojecten.” Maar de echte kroonjuwelen van Wittebrink zijn de talrijke orchideeën: gevlekte orchis, rietorchis, brede orchis, welriekende nachtorchis, moeraswespenorchis. Al deze soorten hebben hier een geschikte plek om te groeien en te bloeien. En dat doen ze in indrukwekkende aantallen. Het reliëf bepaalt wat waar staat. De ene soort heeft het graag nat, de andere juist wat droger. De ene bloeit vroeg, de andere later.

In balans

Riet en knotwilgen vullen het plaatje verder in. Voor een ecoloog als De Bonte met een voorliefde voor planten is Wittebrink the place to be. “Dit is geweldig. Ook in de afgelopen droge jaren was het hier altijd nat. Je zou willen dat alle projecten om de natuur te herstellen zo goed zouden slagen.” Doordat het geheel zo in balans is, vergt Wittebrink volgens de ecoloog weinig beheer. “Eén keer per jaar maaien we het met een wetland track. Dat is een speciale trekker waarmee je in natte omstandigheden kunt maaien. Hij heeft rupsbanden om rijsporen te voorkomen. Dat maaien moet. Want zo houden we dit natuurtype in stand, met zijn geweldige diversiteit aan planten en insecten.” Wittebrink genoot al enige bekendheid door zijn prachtige molen en het stamcafé van rockband Normaal. Nu staat het ook op de kaart als een van de bloemrijkste graslanden van ons land, dat ons bovendien een inkijkje geeft in de botanische rijkdom van het boerenland in het verleden.

#GLK

g.e.e.r.i.

Vandaag in en om kasteel Rosendael.

MijnGelderland

SCHATKAMERS | Voor Schatkamers van Gelderland zijn zeventig topstukken van de Gelderse musea in 3D gescand en beschikbaar via CollectieGelderland. Bekijk bijvoorbeeld de objecten uit het tijdvak Graafschap en Hertogdom, zoals deze beeltenis van Marten van Rossem uit de collectie van GLK kasteel Cannenburch.

Social media wall

Sjoerd Modderkolk

Topoverleg bij landgoed De Voorst. Fransje Potjes: Zo gaaf! Dat pluisje doet het ‘m, het maakt de foto helemaal af. Ans Laheij: Ik word hier vrolijk van.

ARNHEM, THE NETHERLANDS. Bloeiende heide op landgoed Warnsborn.

#doorarnhem #visitarnhem #ditisarnhem #igarnhem #gelderland #gelderslandschap # gelderschlandschapkasteelen #wandelenindenatuur #buitengewoon_gld

Rob Kraaijenvanger

Mijn vader komt uit Neede. Deze kraanvogels was hij nog nooit tegengekomen. Onze fotograaf blijft maar verrassen! #achterhoek #natuurfotografie #bestemmingsontwikkeling | #gelderslandschap

noortmangerben

#wekeromsezand #gelderslandschapenkastelen #geldersestreken #landschapsfotografie

Burry van den Brink

Vanmorgen kroop deze #hazelworm #natuur @volgdenatuur over het pad in de #kruisbergsebossen #doetinchem @glk #achterhoek #samsung mobiel

Toon gezet voor decennia natuurbehoud

In 1929 weet de net opgerichte stichting Geldersch Landschap te voorkomen dat landgoed Warnsborn in handen valt van een vastgoedontwikkelaar. Die wil er villa’s bouwen. Schelto baron Van Heemstra en mede-oprichters weten onteigening te bewerkstelligen, waarna een particulier het landgoed voor de stichting aankoopt. Een uniek natuurgebied aan de noordkant van Arnhem wordt veiliggesteld.

De schoonheid van landgoed Warnsborn wordt al vroeg onderkend. Grafheuvels wijzen zelfs op bewoning ver vóór het begin van onze jaartelling. In 1428 duikt voor het eerst de naam Warnsborn op, een verwijzing naar de spreng en de vele vijvers. Eigenaren breiden het landgoed uit en verfraaien het met paadjes en bruggetjes. In 1840 verrijst een landhuis in neoclassicistische stijl, met koetshuis, oranjerie en kapel. Wanneer Warnsborn begin twintigste eeuw in verval is geraakt, weet GLK te voorkomen dat het landgoed in ‘verkeerde handen’ komt. Verwaarloosde boerderijen en bosgedeeltes worden hersteld. Om in de kosten te voorzien, krijgen het landhuis en de oranjerie een hotel- en horecafunctie. Later volgen nog twee grote herstelprojecten. Direct na de Tweede Wereldoorlog moet GLK

Foto: Floor ten Brink

Vanaf 2000 herstelde GLK de oranjerie en de terrassentuin in oude glorie

het afgebrande hotel herbouwen. En in 2000 zijn de oranjerie en de terrassentuin aan een opknapbeurt toe. De tuin wordt gerestaureerd naar het ontwerp van Hendrik Copijn uit 1913. Onze beheerders maken ook de grafheuvels vrij van oprukkende bomen en bekleden ze met nieuwe grasplaggen. Tegenwoordig schittert Warnsborn weer in zijn schoonheid. De bossen, heidevelden, stroompjes en watervalletjes, de terrassentuin en de grafheuvels trekken veel bezoekers. Zij zouden eigenlijk even stil moeten staan bij het borstbeeld van Van Heemstra aan de oprijlaan. Want dankzij de redding van Warnsborn en enkele andere Arnhemse landgoederen is de Gelderse hoofdstad nog altijd omringd met fraaie natuur.

www.glk.nl/warnsborn