Lager en natter De nazaten van die eerste boer probeerden het gebied productiever te maken door het water af te voeren met slootjes. Ze maakten de grond vruchtbaar door het flink te bemesten. Op belendende graslandpercelen is nog steeds te zien dat dat inderdaad tot meer opbrengst leidt. Maar wat ook te zien is: die moderne graslanden zijn vlak en egaal groen. Er is geen bloem te bekennen. Hoe anders ziet het twee hectare grote Wittebrink er tegenwoordig uit: de plantenrijkdom is er ongekend! Dat is, zo vertelt De Bonte, te danken aan het herstelwerk dat GLK twintig jaar geleden heeft uitgevoerd. “Het gebied werd verlaagd en tegelijk weer natter gemaakt. De bovenlaag vol meststoffen is afgegraven, op sommige plekken wel veertig centimeter. Afwateringsslootjes zijn gedempt. Vervolgens was het aan de natuur om er wat van te maken.” Talrijke orchideeën Of dat gelukt is? Nou en of! Als we de afgelopen zomer door Wittebrink lopen, wijst De Bonte steeds weer nieuwe soorten aan: grote ratelaar, echte koekoeksbloem, stijve ogentroost, moeraskartelblad, blauwe zegge, blonde zegge, pinksterbloem, kale jonker, moerasvergeet-me-nietje, moeraswalstro, scherpe boterbloem, paddenrus, veldrus, tandjesgras, wateraardbei, heidekartelblad,
boerenland Botanische rijkdom op
Natuurherstel kan dankbaar werk zijn. Neem Wittebrink bij Doetinchem. Twintig jaar geleden groeide er alleen maar gras, nu staat het vol bijzondere plantensoorten. “Je zou willen dat alle herstelprojecten zo goed zouden slagen.” Tekst: Frans Bosscher – Fotografie: Nico Kloek Je hebt van die gebieden waar alles op zijn plek valt. André de Bonte, ecoloog bij Geldersch Landschap en Kasteelen (GLK), kent zo’n gebied. Bij GLK noemen ze het Wittebrink, naar de buurtschap op een steenworp afstand. Het ligt in een laagte tussen het Achterhoeks Plateau en enkele
rivierduinen ten noorden van Doetinchem, waar ook landgoed Hagen zich bevindt. Door de laagte stroomt de Groote Beek die een eindje stroomopwaarts de Zelhemsche Beek heet. Hij voert water van het plateau via het Zelhemse Broek af naar de IJssel. Door die specifieke ligging is Wittebrink altijd
6
Mooi Gelderland – Herfst 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
nat gebied geweest. Regenwater dat op het plateau en de rivierduinen viel, kwam hier na een ondergrondse tocht van misschien wel honderden jaren aan de oppervlakte. Weinig productief Afgaande op oude kaarten heeft een boer de grond in de loop van de negentiende eeuw in gebruik genomen. Maar erg productief zal het niet zijn geweest. Daarvoor was het simpelweg te nat: tot in de zomer stond er water op het maaiveld. Misschien kon de boer er één keer per jaar hooi oogsten. Veel vaker zal het niet zijn geweest.
Het door GLK natter gemaakte gebied doorstond ook de recente droge jaren
kamgras. Hier en daar zien we zelfs veenmos en struikheide. “Vorig jaar groeide hier ook nog vetblad, maar daarvoor is de vegetatie nu waarschijnlijk te dicht. En daar staat waterkruiskruid, familie van jakobskruiskruid en net zo giftig voor vee. Kijk, hier staan ook wat pollen pitrus. Ze domineren niet, zoals in veel andere herstelprojecten.” Maar de echte kroonjuwelen van Wittebrink zijn de talrijke orchideeën: gevlekte orchis, rietorchis, brede orchis, welriekende nachtorchis, moeraswespenorchis. Al deze soorten hebben hier een geschikte plek om te groeien en te bloeien. En dat doen ze in indrukwekkende aantallen. Het reliëf bepaalt wat waar staat. De ene soort heeft het graag nat, de andere juist wat droger. De ene bloeit vroeg, de andere later. In balans Riet en knotwilgen vullen het plaatje verder in. Voor een ecoloog als De Bonte met een voorliefde voor planten is Wittebrink the place to be. “Dit is geweldig. Ook in de afgelopen droge jaren was het hier altijd nat. Je zou
Wateraardbei
Mooi Gelderland – Herfst 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
willen dat alle projecten om de natuur te herstellen zo goed zouden slagen.” Doordat het geheel zo in balans is, vergt Wittebrink volgens de ecoloog weinig beheer. “Eén keer per jaar maaien we het met een wetland track. Dat is een speciale trekker waarmee je in natte omstandigheden kunt maaien. Hij heeft rupsbanden om rijsporen te voorkomen. Dat maaien moet. Want zo houden we dit natuurtype in stand, met zijn geweldige diversiteit aan planten en insecten.” Wittebrink genoot al enige bekendheid door zijn prachtige molen en het stamcafé van rockband Normaal. Nu staat het ook op de kaart als een van de bloemrijkste graslanden van ons land, dat ons bovendien een inkijkje geeft in de botanische rijkdom van het boerenland in het verleden. 7
