Geldersch Landschap & Kasteelen
Mooi Gelderland Zomer
2021 Jaargang 18 nummer 2
Bierliefhebbers gezocht! Verantwoord genieten van de Veluwe De Achterhoek inspireert Piet Oudolf
Nieuwe wegen
Eindelijk zomer!
Foto: Rob Schouten
Dit voorjaar bezorgden de beelden van dartelende koeien die de wei in mochten, mij een gevoel van vreugde en vrijheid. En nu is het dan zover: het is zomer. We kunnen elkaar weer ontmoeten en mogen ons vrijer bewegen. Eindelijk weer een glas wijn of een biertje drinken op een terras! De herwonnen vrijheid luidt ook een periode in van opnieuw zoeken naar evenwicht. Laat ik het dichtbij houden en kijken naar de natuur, het landschap en het cultureel erfgoed in Gelderland. We hebben te maken met verdroging, energietransitie, stikstof, recreatieve zonering van de Veluwe en landschaps inclusieve landbouw. Hoe brengen we zaken in balans, welke nieuwe wegen kunnen we daarbij bewandelen? De natuur speelt intussen gewoon weer in op een nieuw seizoen. Een zeearend die in een van onze Gelderse uiterwaarden nestelt. Hommels, op zoek naar een plekje voor hun nageslacht. Jonge vogels die voorzichtig hun eerste vliegminuten maken. En zonne stralen op je gezicht. Het zijn allemaal dingen waar ik intens van kan genieten. Ik hoop dat we met zijn allen een heerlijke zomer gaan beleven. Laat deze uitgave van Mooi Gelderland daarvoor een inspiratiebron zijn. Met onder meer een boeiend interview met Herre Dijkema en Hans van Altena over ‘verantwoord genieten van de Veluwe’. En een artikel over ons plan om de middeleeuwse brouwkelder op Ammersoyen te herstellen. Uw bijdrage voor dit herstelproject is van harte welkom via www.glk.nl/bierbrouwerij, ook als u geen bierliefhebber bent maar ons erfgoed een warm hart toedraagt. Geniet van de zomer!
Nummer 2
Peter van den Tweel directeur-bestuurder Geldersch Landschap & Kasteelen
Colofon >>> Kwartaaltijdschrift van Geldersch Landschap & Kasteelen, Postbus 7005, 6801 HA Arnhem, T (026) 355 25 55, info@glk.nl, www.glk.nl. Oplage 55.000 exemplaren. Mooi Gelderland wordt gedrukt op FSC-gecertificeerd papier. Redactieraad: Louis van de Geijn, Herma van Eijk, Marjolein den Hartog, Jeanine Perryck, Theo Meeuwissen, Leo Cleiren, Ellen Hendrix, Jennie Burgers. Hoofdredacteur: Ine Haanappel. Eindredactie: René Bremer, tijdschrift@glk.nl. Vormgeving: Harald Slaterus. Nieuwe donateurs, afmeldingen, wijzigingen, bezorging tijdschrift: donateurs@glk.nl, T (026) 355 25 33.
2
10
Nieuwe plannen voor verantwoord genieten van onze mooie Veluwe
Volg ons op social media:
Download de app Landschap en kastelen
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
GelderschLandschapKasteelen
gelderschlandschapkasteelen
Geldersch Landschap Kasteelen
Zomer 2021 4 6 8 9 10
6
Ecoduct bij Petrea grote aanwinst voor het dierenleven
13 14 16 17 18
18 Volg onze boswachters en kastelen www.glk.nl/ socialmedia
Reyner van Wijhe, dijkgraaf in het Rijk van Nijmegen
20 21 22 24 26 28 30 32
Mooi en nieuw Druk verkeer op ecoduct Petrea #GLK Vroeger & nu Bierbrouwerij herleeft op Ammersoyen Aan de slag voor een mooie Veluwe Locatie GLK De Italiaanseweg bij Doorwerth Project onder de loep Stappen in de toekomst Mooi meegenomen Groot & klein Het hek om de Dikke Boom meten Vroege twisten over Gelderse waterwegen Bijzondere donateur Buurt sponsort nieuwe bomen Dank u wel Liefde voor het vak ‘Mijn vakgebied is een speeltuin’ Mooi Portret Piet Oudolf GLK tot de kern Windmolens in natuurgebieden? Mooi beeld Gelderse paden Pronkstuk Eersterangs rijtuig
24 Piet Oudolf ‘Elk landschap heeft zijn emotie’
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Coverfoto: Vanaf juni kunt u Ammersoyen en de andere zes opengestelde kastelen weer bezoeken! Informatie over openings tijden, activiteiten en tickets vindt u via www.glk.nl/kastelen. Foto: Ton Rothengatter
3
Mooi & nieuw Bierliefhebbers gezocht!
Kasteel Ammersoyen is het enige Nederlandse kasteel met nog een authentieke middeleeuwse brouwoven. Tijdens de grote kasteelrestauratie in de jaren zestig en zeventig werd de oven ontdekt en toen weer zorgvuldig afgedekt. Nu is het tijd om deze historische schat zichtbaar te maken. GLK vraagt donateurs en andere geïnteresseerden om door middel van een gift bij te dragen aan het laten herleven van de unieke brouwerij. Voor onderzoek en opgraving, bouwkundige aanpassingen en een eigentijdse presentatie is een totaalbedrag van € 120.000 nodig. Helpt u mee de bierbrouwerij weer tot leven te brengen? www.glk.nl/bierbrouwerij
Podcast ‘Verhalen uit Gelre’ Sinds februari dit jaar maakt René Arendsen, een van de Ridders van Gelre van Omroep Gelderland, de maandelijkse podcast ‘Verhalen uit Gelre’. De geschiedenis van landgoederen en landschappen komt tot leven door interviews met conservatoren, boswachters en cultuurhistorici van GLK. De afgelopen maanden maakte Arendsen afleveringen over landgoed en ruïne Brakel, de Kasteelse Hof in Ooy, landgoed ‘t Velde en de kastelen Biljoen en Ammeroyen. U kunt de podcast beluisteren via www.glk.nl/verhalenuitgelre
4
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Kijk voor meer informatie en actuele berichten ook op www.glk.nl
Gelderse Natuurfotowedstrijd 2021
BuitenGewoon-presentator Harm Edens en winnaar 2020 Jeroen van Wijk
Ook in 2021 gaan BuitenGewoon en GLK op zoek naar de mooiste Gelderse natuurfoto’s van het jaar. Natuur fotografen hadden tot eind mei de gelegenheid om foto’s te nomineren voor verschillende categorieën. Een deskundige jury buigt zich deze zomer over de inzendingen en maakt op zondag 5 september de winnaars in verschillende categorieën bekend. Vorig jaar werd een foto van Jeroen van Wijk uit Ede verkozen tot allermooiste. Hij won daarmee een masterclass natuurfotografie en een reportage in Mooi Gelderland. Datzelfde krijgt ook de winnaar van dit jaar. Ook worden winnende foto’s als ansichtkaart opgenomen in de GLK-jaarkalender. www.omroepgelderland.nl/ buitengewoon
Uitzonderlijke overname kerkje Heelsum
Update ‘Open de Poorten’ De actie om de toegankelijkheid van onze kastelen te verbeteren voor mensen met een fysieke beperking, leverde inmiddels ruim € 65.000 op. Hiermee kunnen we nog niet alle gewenste maatregelen realiseren, maar het is een mooie start. De komende jaren zullen we blijven proberen om financiële middelen voor dit project te werven.
GLK heeft voor een symbolisch bedrag een eeuwenoud kerkje in Heelsum overgenomen van de protestantse gemeente van Renkum en Heelsum. De kerk is een Rijksmonument en maakt deel uit van de vroegere heerlijkheid Doorwerth. Zo ligt Jacob baron van Brakell, eigenaar van het landgoed in de negentiende eeuw, er samen met zijn familie begraven. Het is de bedoeling dat de kerk voor bijzondere diensten zoals rouw- en trouwplechtigheden beschik baar blijft. Een speciale stichting wordt verantwoordelijk voor het beheer van de kerk die in goed staat van onderhoud verkeert. Normaal gesproken neemt GLK geen kerken over. Vanwege de historische verbondenheid met kasteel Doorwerth is er nu een uitzondering gemaakt.
Wat is er al gebeurd? • Voor alle opengestelde kastelen zijn museumkrukjes aangeschaft. • Bij kasteel Cannenburch zijn aanpas singen gedaan om het kasteelpark rolstoelvriendelijker te maken: luister punten van de audiotour zijn verplaatst naar het pad en verlaagd zodat de nummerinformatie ook voor mensen in een rolstoel zichtbaar is. • Bij Huis Verwolde is de oranjerie toegan kelijk gemaakt door het pad te verharden, de bestrating rondom te vervangen en de entree rolstoelvriendelijk te maken. Er ligt nu een scenario om het benedenhuis toegankelijk te maken voor rolstoelen. Dit wordt getoetst aan monumentenrichtlijnen en bouw vergunningen en zal daarna verder worden uitgewerkt. Dit traject neemt zeker nog enkele maanden in beslag.
• Op onze website wordt steeds meer informatie over toegankelijkheid gepubliceerd. • Samen met Stichting Kubes hadden we een excursie voor blinden en slecht zienden gepland in kasteel Rosendael. Helaas moest deze wegens corona maatregelen afgelast worden. Hopelijk kunnen we deze pilot in 2021 opnieuw programmeren. • Er zijn diverse podcasts gemaakt met Omroep Gelderland, waardoor ook slechtzienden en blinden kunnen genieten van onze locaties. Wilt u helpen de kastelen beter toegankelijk te maken? Dat kan via www.glk.nl/opendepoorten
GLK elektrificeert wagenpark GLK heeft haar eerste elektrische dienstauto’s aangeschaft, in een nieuw en overwegend groen design. Naar verwachting zal over zes of zeven jaar het hele wagenpark, zo’n vijftig bedrijfswagens en bussen, op elektra rijden. Gemiddeld gaan dienstauto’s tien jaar mee. Ze worden intensief gebruikt op onverharde wegen en voor het vervoer van bouwmaterialen, hout en snoeisel. Zodra een bus of wagen aan vervanging toe is, zal GLK deze waar mogelijk vervangen door een elektrisch model. De transitie naar het gebruik van duurzame, niet-fossiele krachtbronnen is noodzakelijk en als natuurorganisatie wil GLK hierin het goede voorbeeld geven.
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
5
Bijna tien jaar geleden werd landgoed Petrea door de aanleg van een ecoduct weer verbonden met de rest van de Veluwe. De nieuwe weg blijkt een belangrijke schakel te zijn voor het dierenleven. Tekst: Frans Bosscher
Druk verk op ecoduct bij Petrea Langs het pad ligt een grote plas. Eromheen brede stukken kaal gelopen grond en bomen met schuurplekken. Onmiskenbaar een zoel, een plas waarin zwijnen modderbaden nemen. Minstens zo belangrijk: ze kunnen hier altijd water drinken. “Zo proberen we te voorkomen dat ze de dorpen intrekken om water te zoeken”, zegt boswachter Ger Verwoerd. Om die reden is iets verderop een voormalige bosweg ingezaaid met gras. Het is
voedselrijker dan de schrale bodems in de rest van de bossen van landgoed Petrea. “Zwijnen vinden hier genoeg eten.” We zijn op weg naar het ecoduct dat het landgoed verbindt met de rest van de Veluwe. De aanleg van de A50 in de jaren zeventig van de vorige eeuw sneed het landgoed hermetisch af. Herten, zwijnen, reeën en tal van andere dieren zaten voortaan ‘opgesloten’.
6
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Foto: Google earth
De A50 sneed Petrea af van de Veluwe, met de aanleg van het ecoduct Tolhuis werd de verbinding in 2012 hersteld
voor kleinere dieren zoals adders, gladde slangen, diverse vlindersoorten (waaronder de zeldzame bosparelmoervlinder), libellensoorten, hazen en vossen. Het succes is mede te danken aan het ontwerp van de ecoducten. De verhoogde ligging is in de beleving van dieren een heuveltje zoals je er zoveel hebt op de Veluwe. De bodem met heide en gaspeldoorn wijkt niet af van wat ze elders tegenkomen. “Het ecoduct is gewoon onderdeel van hun leefgebied. En er zijn voldoende mogelijkheden om dekking te zoeken”, zegt Verwoerd.
Grote en kleine dieren Ook bij de andere ecoducten is te zien dat dieren ze in hun trekroutes hebben opgenomen. Dankzij wildcamera’s, sporenonderzoek, gps-zenders, batdetectors, vallen en netten is er een aardig beeld van welke diersoorten er overheen gaan. Ze waren ooit bedacht om de grotere dieren weer de gelegenheid te geven zich te verplaatsen, maar inmiddels zijn er meer effecten. Zo wordt steeds duidelijker dat ecoducten bijdragen aan de genetische variatie van herten. En ook voorzien ze in een behoefte
Foto: Rob van ‘t Zelfde
keer
De poorten gaan open Een ander doel van de ecoducten was het openen van de Veluwe naar gebieden daarbuiten. Acht van de dertien verbindingen moeten gaan fungeren als poorten naar de randmeren, de uiterwaarden van Rijn en IJssel en naar de Utrechtse Heuvelrug. Op deze manier kan de Veluwe een spilfunctie vervullen in het Nationaal Natuur Netwerk. Zo is het ecoduct bij Petrea ook een toegang naar de Hattemerpoort, het groene gebied tussen Veluwe en IJssel. En het werkt, want langs de IJssel lopen nu herten en zwijnen waar dat voorheen niet het geval was. Vorig jaar werd zelfs bekend dat er al geruime tijd een mannelijk edelhert in Drenthe rondloopt, dat genetisch verwant is aan het Veluwse hert. Er wordt van uitgegaan dat het dier op eigen gelegenheid naar het noorden is getrokken. Grote kans dat het uit Petrea afkomstig is. Een ander bekend succesverhaal is het ecoduct Hulshorst bij Hierden, waar inmiddels een aantal dieren het randmeer is overgestoken richting Flevoland.
Wilde zwijnen, dassen, reeën, edelherten en wolven nemen het ecoduct in hun trekroutes op
Meer verbindingen gewenst Volgens Verwoerd is het ook heel logisch dat de herten buiten de Veluwe hun heil gaan zoeken. “Het voedselaanbod is daar veel beter dan op de schrale zandgronden. Dat geldt ook voor zwijnen. Er is weinig bodemleven, dus moeten ze zich redden met eikels en beukennootjes. Maar het liefst steken ze hun neuzen in bodems die vochtiger zijn en vol zitten met insecten en wormen. Het verbinden van gebieden binnen en buiten de Veluwe is ook belangrijk voor de instandhouding van soorten. Verschillende populaties vinden elkaar en mixen. Al met al werkt het erg goed voor grote en kleinere diersoorten. Als volgende stap willen we ook hier een aantal geïsoleerde heideterreintjes beter met elkaar verbinden.”
Foto: Ton Rothengatter
Foto: Rob van ‘t Zelfde
Barsten in de korst Dat gold niet alleen hier in het noordoostelijk deel van de Veluwe bij Wapenveld. Wegen, maar ook bebouwing en landbouwgebieden vormden een steeds dikkere korst rondom het uitgestrekte natuurgebied. Met ecoducten over (snel-)wegen zijn de afgelopen decennia ‘barsten’ in die korst gemaakt. Inmiddels zijn het er dertien en één daarvan is ecoduct Tolhuis bij Petrea. In 2012 ging dat ecoduct open. Onderzoek het jaar erop maakte duidelijk dat er al volop gebruik van gemaakt werd. Wilde zwijnen, dassen, reeën en edelherten trokken regelmatig over deze nieuwe verbinding. Op het ecoduct werden hazelworm, levendbarende hagedis en zandhagedis gevonden. En in de hopen van boomstobben die langs de zijkanten waren gemaakt, broedden boomleeuwerik, roodborst, roodborsttapuit en winterkoninkje. Sinds enkele jaren maken wolven ook dankbaar gebruik van het ecoduct.
Roodborst en andere vogelsoorten broeden op het ecoduct Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
7
#GLK
Social media wall Gabi Meurs-Arntz
Rob Wolfs Nieuwe kasteelwandeling Ammersoyen, drie routes in één: 22, 13 of 7 km, ook langs kastelen Well en Nederhemert en door de uiterwaarden van de Maas, staat nu online op @wandelzoek, later dit jaar in wandelgids met @wimhuijser @glk en @uitgeverijGO www.wandelzoekpagina.nl
haaf41 #landgoedstaverden #staverden #glk #geldersestreken #kleinstestadnederland #leonoravanbarchem #wittepauwen #veluwe #genieten #deuddelaer #springisintheair #nofilter andreewalts: Het is bijna een legokasteeltje!
Niek Hidding
Landgoed Verwolde met huis Verwolde en natuurlijk de vermeende dikste eik van Nederland.
8
Wat is het nu genieten in de natuur! Jeanine Laamers: Schitterend! Doroth Siegers-Bosmann: Dit is echt genieten.
Kasteel Cannenburch & MIDDELEEUWS FESTIJN - Goed nieuws! Hoewel het Middeleeuws Festijn Cannenburch in mei helaas niet heeft kunnen plaatsvinden, kunnen we wel bekend maken dat we op 2 en 3 oktober voor de herkansing gaan! Wij hebben er ontzettend veel zin in, jullie ook?
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
fronik.ted De blauwborst is door zijn kleuren en uitbundige zang een opvallende verschijning in de Nederlandse vogelwereld. Blauwborsten hebben de afgelopen decennia in Nederland een flinke opmars gemaakt. Dit komt doordat er meer geschikt leefgebied is bijgekomen. Het is een van de weinige soorten die van de Rode Lijst is geschrapt, omdat het zo goed gaat. #westmaasenwaal #buitengewoon_gld #maasenwaalkanter #maasenwaaler #maasenwaalinbeeld #glk #gelderschlandschapenkasteelen #omroepgelderland #benedenleeuwen #benedenleeuwen #vogels #bluethroat #blauwborst #vogelfotografienederland #natuurfotografie_nl
Vroeger & nu
1966
De middeleeuwse brouwoven
Bierbrouwerij herleeft op Ammersoyen Tekst: René Bremer
2022
Wist u dat mensen in de middeleeuwen tot wel driehonderd liter bier per jaar dronken? Niet omdat het elke dag feest was, maar als veilig en voedzaam alternatief voor drinkwater. Het veertiende-eeuwse kasteel Ammersoyen had zelfs een eigen brouwerij. Deze ‘biergeschiedenis’ van het kasteel wil GLK graag weer terugbrengen. Toen kasteel Ammersoyen in 1957 onder de hoede kwam van GLK, verkeerde het in gehavende toestand, onder meer door beschietingen in de Tweede Wereldoorlog. De restauratie bracht veel middeleeuwse bouwsporen aan het licht. Bij het uitgraven van de kasteelgracht werden scherven van kannen en drinkpullen naar boven gehaald. In het kasteel zelf kwamen oorspronkelijke muurtrappen, schouwen, kaarsnissen en ook de restanten van een brouwoven tevoorschijn. Deze rijkdom aan middeleeuwse elementen bracht ons ertoe het kasteel zoveel mogelijk in authentieke staat terug te brengen. Veel zaken werden hersteld en weer zichtbaar gemaakt. De brouwoven werd vooralsnog toegedekt om te conserveren voor de toekomst. Na afronding van de restauratie in 1976 maakte GLK een gedeelte van het kasteel toegankelijk voor publiek. Nu is er de ambitie
Inspiratietekening van de toekomstige brouwkelder
om het hele kasteel open te stellen en daarbij de middeleeuwse beleving spectaculair te versterken. Daarvoor is een ambitieus masterplan opgesteld, met een belangrijke rol voor de brouwoven. Deze willen we opgraven en onderdeel maken van de publiekspresentatie. Bierliefhebbers en andere geïnteresseerden kunnen straks hun hart ophalen in een middeleeuwse brouwerij met biertonnen, oude gereedschappen en de geur
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
van hop. We gaan geen bier meer brouwen zoals vroeger gebeurde, maar laten zien hoe bier gemaakt werd, zelfs op een kasteel. Om de middeleeuwse kasteelbrouwerij tot een beleving te maken, is € 120.000 nodig. Helpt u mee een stuk verborgen geschiedenis op te graven en op unieke wijze te presenteren? Uw bijdrage is welkom: www.glk.nl/bierbrouwerij
9
Tweegesprek: ‘Coronadrukte is voorbode van hoe het over tien jaar is’
Steeds meer mensen trekken de natuur in, met de hond, op de mountainbike of wandelend. Door de coronacrisis is de druk op toch al kwetsbare natuurgebieden en landgoederen alleen maar groter geworden. Op sommige momenten dreigen soorten te bezwijken onder al dat onbedoelde menselijke geweld. Tijd voor maatregelen, maar welke? Tekst: Kees Jansen
Samen aan Foto: Rob van ‘t Zelfde
voor een mooie Veluwe
10
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Directeur Herre Dijkema van Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen en projectleider Recreatiezonering Veluwe bij de provincie Gelderland Hans van Altena praten erover op een ruim bemeten picknickbank op landgoed De Oorsprong in Oosterbeek. De zon schijnt door de zachtjes wuivende bomen, we kijken uit over de glooiende overgang van de Veluwe naar de Rijn. Er passeren geregeld wandelaars, al dan niet met hond. “Is het hier eigenlijk losloopgebied?”, vraagt Van Altena zich af als een pitbullachtige viervoeter nieuwsgierig rond de bank snuffelt.
de slag Honden los Het voorval met de hond sluit naadloos aan op het gespreksonderwerp. “Het gebruik van de natuur verandert,” zegt Van Altena, “dat is een gegeven. Er komen steeds meer mensen en hun actieradius wordt groter, waardoor het beslag op de natuur toeneemt. Verder zie je een ander gedrag en gebruik van de natuur. Een boswachter die mensen aanspreekt op het loslaten van honden, krijgt sneller te horen dat men vindt dat de hond los moet kunnen lopen. Al dat soort ontwikkelingen noodzaken iets te doen. Anders komt de natuur in de verdrukking.” Dijkema is het met hem eens: “Door de
coronacrisis zie je dat veel meer mensen de natuur in gaan. Voor hen is dat een zegen, voor de natuur is het in sommige opzichten een vloek. We gaan vaak naar dezelfde plekken, waardoor we de natuur te veel belasten. Dat deed al langer opgeld, maar nu zie je het sterker.” Dit is de toekomst Van Altena vult aan: “Wat je nu in de natuur ziet, is waarschijnlijk de situatie van over vijf tot tien jaar. Na corona zullen mensen weer de stad in gaan of naar de sportvereniging, maar in de toekomst is dit echt wat je kunt verwachten.” Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
De nieuwe bezoekers van bos en hei hebben volgens de twee bijna allemaal goede intenties, maar komen wel vanuit hun eigen perspectief. Dijkema: “Veel mensen die voorheen niet zoveel in de natuur kwamen, gaan nu ineens naar buiten. Sommigen gedragen zich alsof ze in een winkelstraat of attractiepark lopen, ze gooien bijvoorbeeld ook de rotzooi van zich af. Tot op zekere hoogte is dat volgens mij tekenend voor onze onthechting van de natuur. We zijn minder verbonden, beschouwen natuur meer als een product. Iets waar we gebruik van maken.” Opvallend genoeg zijn het volgens Dijkema niet zozeer mensen ‘van elders’ die voor al 11
G:\Communicatie\Content FORMATS lopend\Groene vingers\GVFH-2102-aanvraag kwaliteitsimpuls Renske Terhurne
Welkom in de kraamkamer van Moeder Natuur Geniet ervan, maar betreed het thuis van de dieren met rust en respect.
Tijdens het broedseizoen, de tijd waarin de dieren extra kwetsbaar zijn, vragen de boswachters van GLK en andere natuurorganisaties u om om Moeder Natuur met respect te behandelen.
die drukte zorgen: “Tachtig procent van al het bezoek aan de Veluwe komt uit de regio. Wij als inwoners van Gelderland zijn dus in belangrijke mate verantwoordelijk voor de extra druk op de natuur. Dat betekent dat daar ook een belangrijk deel van de oplossing zit, in de vorm van communicatie en aandacht.” Samenwerking Dijkema en Van Altena zijn vol lof over de landschap- en natuurorganisaties op de Veluwe die samen met gemeenten en provincie de handen ineengeslagen hebben om in te spelen op de steeds grotere natuurdrukte. Dat heeft geresulteerd in een conceptzoneringskaart die wordt besproken en uitgewerkt in overleg met bewoners en ondernemers. Op de zoneringskaart worden plekken aangewezen voor intensief recreatief gebruik, maar er zijn ook stilteen rustgebieden waar dieren en planten ongestoord hun gang kunnen gaan. Daarnaast zijn er gebieden die een beperkte groep bezoekers kunnen hebben. Het is de bedoeling om in 2022 de eerste maatregelen te nemen, waarbij het bijvoorbeeld kan
gaan om het verleggen van paden of het ontwikkelen van nieuwe recreatieve voorzieningen. Veluwe interessanter “De vraag is: waar geven we de mensen ruimte en waar geven we de natuur rust? Daar moet balans in komen”, zegt Van Altena. “Ik denk dat de Veluwe er interessanter van wordt. Wat vind je als bezoeker nou leuker als je de natuur in gaat: dat je heel veel mensen ziet of dat je van het groen en de omgeving kunt genieten?” Overigens gaat het niet best met de Veluwse natuur. “Dat komt niet alleen door de druk van recreanten, maar vooral ook door de stikstofneerslag en droogte”, zegt Van Altena. “Daardoor gaan op grote schaal bomen dood, verdwijnen insecten en krijg je minder vogels. Veel mensen zijn zich er helemaal niet van bewust hoe slecht het gesteld is. ‘Hé, er valt zomaar een boom om. Hoe kan dat nou, het waait niet eens’, hoor je dan. De achteruitgang van de kwaliteit van de natuur is niet zo in het publieke bewustzijn aanwezig.”
Kraamkamer Volgens Van Altena is die bewustwording erg belangrijk. “Je moet goed uitleggen wat onze massale aanwezigheid in de natuur voor effect heeft. Daarom is de campagne ‘Kraamkamer van Moeder Natuur, waaraan ook GLK meedoet, een goed initiatief. Laat de bezoekers maar zien wat er allemaal gebeurt als ze in bepaalde delen van het bos komen of wat het effect is op vogels als je je hond los laat lopen. Als je weet dat daardoor vogels niet meer gaan broeden, zul je dat minder snel doen.” Hij denkt dat het bewustmaken van mensen zelfs belangrijker is dan verbieden en handhaven. “Er is maar een heel kleine groep bij wie dat werkt. De meeste natuurbezoekers zijn van goede wil, alleen ontbreekt vaak de kennis.” Mensen echt bereiken Ook Dijkema ziet veel heil in voorlichting aan die grote groep. “We zullen goed moeten nadenken over hoe we mensen echt bereiken. Je kunt een natuurliefhebber wel enthousiast laten vertellen over mooie vegetatie en zeldzame diersoorten, maar het moet ook aansluiten op de belevingswereld van mensen die daar niet zo in thuis zijn. Misschien moeten we iets doen met een thema als ‘de Veluwe is van ons allemaal’. Het zou mooi zijn als we mensen meer met de natuur in hun omgeving kunnen verbinden.” Meer informatie: www.recreatiezoneringopdeveluwe.nl
Foto: Rob Schouten
Hans van Altena en Herre Dijkema: ‘Bewustmaken belangrijker dan verbieden en handhaven’
12
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Locatie GLK
Wilt u overnachten in een historisch erfgoed? GLK verhuurt markante vakantie woningen zoals het oude sluishoofd bij de Ruïne Batenburg, het koetshuis Verwolde in Laren, het boswachtershuis Boslust op landgoed Zwaluwenburg bij Elburg, het poorthuis van kasteel Doorwerth en twee vakantiehuizen in Gorssel. Boek uw (fiets)vakantie via www.buitenlevenvakanties.nl.
De Italiaanseweg bij kasteel Doorwerth
hoogteverschillen en haarspeldbochten die Van Brakell in Italiaanse bergwegen had gezien. Zijn gasten en in toenemende mate toeristen maken er gretig gebruik van. Anno 2021 geldt Doorwerth nog altijd als een toeristische trekpleister. Mensen uit Gelderland en ver daarbuiten bezoeken het kasteel en genieten van de stuwwal, de
uitzichten, de stromende beekjes en de bossen. Voor veel wielrenners is het stijgingspercentage van de Italiaanseweg een mooie uitdaging. Wandelaars lopen een stukje over de rode stenen en wanen zich even in Zuid-Europa. Met dank aan Jacob van Brakell die de weg liet aanleggen.
Foto: Nico van Haastrecht
Foto: Rein de Jong
Wanneer bij de grondwet van 1848 de heerlijke rechten vervallen, gaat de baron op zoek naar een nieuw ‘bedrijfsmodel’. Hij laat tweehonderd hectare heidegrond beplanten met dennen en staat bedrijvigheid toe. Ook toerisme ziet hij als een mogelijke inkomstenbron. Als er tussen Arnhem en Utrecht een spoorlijn wordt aangelegd, doet hij slimme zaken. Hij verkoopt een voor het spoor benodigd grondstuk (voor 12.500 gulden) én bedingt de komst van een treinstation bij Wolfheze. Vervolgens laat Van Brakell een weg aanleggen van het station naar zijn kasteel: de Italiaanseweg. Zo genoemd vanwege de
x
Als Jacob baron van Brakell in 1837 landgoed Doorwerth koopt, luidt dat een periode van vernieuwing in. Hij laat het vervallen kasteel moderniseren naar de smaak van die tijd. De toren aan de voorzijde wordt weer hoog opgemetseld en de ingang en binnenplaats krijgen een makeover. De baron en zijn echtgenote ontvangen geregeld gasten en organi seren jachtpartijen in de omringende bossen. Het bruist weer op het kasteel!
Wandelen of fietsen bij kasteel Doorwerth? www.glk.nl/doorwerth Bezoekers genieten van het magnifieke uitzicht Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
13
Project onder de loep
Omgeving eendenkooi Batenburg
Nieuwe wandelroutes en
ecologische verbindingen Niets minder dan een transformatie heeft er plaatsgevonden rondom Bergharen en Hernen in het land van Maas en Waal. Onder de noemer ‘Stappen in de toekomst’ zijn ecologische verbindingen en prachtige wandelroutes ontstaan. Gerard Jonkers: “Het ziet er hier echt heel anders uit dan vijftien jaar geleden.” Tekst: Maaike Kuyvenhoven – Fotografie: Ton Rothengatter
Turend door dichte bramenstruiken vangen we in Bergharen een glimp op van de dassenburcht die zich hier al eeuwen bevindt. Het zand dat zo mooi boven het maaiveld uitsteekt, leent zich perfect voor het dierenverblijf. In buitenlandse literatuur wordt het zelfs beschreven als ‘de grootste dassenburcht van West-Europa’. De das is terug In de jaren vijftig van de vorige eeuw was de ‘honderdholenburcht’ bijna helemaal verdwenen door de aanleg van een motorcrossbaan. Maar anno 2021 is de rust weergekeerd, en met de rust ook de das. Het is een van de vruchten van het project ‘Stappen in de toekomst’ in het oostelijke
14
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
deel van het land van Maas en Waal. Tussen pittoreske dorpjes als Hernen, Bergharen, Horssen en het historische stadje Batenburg heeft op meerdere vlakken een metamorfose plaatsgevonden. Cultuurhistorische iconen zoals kasteel Hernen, de molens Hernen en Batenburg, Ruïne Batenburg en de eenden kooi staan in een mooiere en groenere omgeving dan aan het begin van deze eeuw. Samenwerking In dit omvangrijke project dat grotendeels in de periode 2005-2010 is uitgevoerd, trad GLK op als regisseur. Gerard Jonkers, regiohoofd West-Gelderland: “Zo’n rol hadden we op deze schaal niet eerder gehad. Maar het was wel een logische keuze, want wij kenden de meeste belanghebbenden en beschikten mede dankzij bijdragen van verschillende partijen over de benodigde middelen. Een andere bijzonderheid was dat er vooraf geen blauwdruk lag. Alleen het doel was helder: het verbeteren van de waarden op het gebied van natuur, landschap en cultuurhistorie.” Voor zover er al sprake was van verschillende belangen, wist GLK die te overbruggen. Jonkers: “Er was een brede steun voor dit project en dat is altijd zo gebleven. We wilden allemaal hetzelfde: de schoonheid en duurzaamheid van dit gebied laten zien. Door samen op te trekken met boeren, inwoners en het waterschap en hun kennis te benutten, is het echt gelukt om de kracht van deze omgeving weer naar boven te halen.” Meidoorn en kweepeer Met het project zijn klinkende resultaten behaald. Deels door kavelruil zijn kleinere
‘Oevers zijn natuurvriendelijker gemaakt’
natuurgebieden met elkaar verbonden. Er is zo’n negen kilometer aan wandelpaden gerealiseerd. Vijftien hectare bos kwam erbij. Voormalige landbouwgronden zijn omgevormd naar kruiden- en faunarijke graslanden met hagen en boomgroepen. En oevers van watergangen zijn natuur vriendelijk gemaakt. Jonkers: “We hebben veel vruchtdragende struiken geplant zoals meidoorn, hondroos en kweepeer. Die soorten leveren voedsel aan dieren, en voor mensen zijn ze mooi om te zien. Ook de brem en wintereik groeien er weer, evenals de populier die hier vanuit landschappelijk oogpunt helemaal thuishoort. Wandelaars en mountainbikers genieten daar enorm van en zelf ben ik ook verrast hoe mooi het is geworden. Je kunt de schoonheid van het gebied nu echt op verschillende manieren beleven.”
Biologisch boeren Door wensen en doelen integraal aan te pakken, kon zelfs een complete boerderij op de stuifduinen van Bergharen naar elders worden verplaatst. Jonkers: “De familie is gelukkig, want zij kunnen op een andere locatie verder boeren. En wij zijn blij omdat we landbouwgrond hebben omgevormd naar natuur én omdat we eeuwenoude verbindingen in het landschap hebben hersteld.” Naast de das is ook het brandrode rund teruggekeerd in het landschap: een ras dat van oudsher in het rivierengebied voorkomt. “Een van onze pachters houdt deze dieren op biologische wijze, zonder kunstmest of krachtvoer. De runderen kunnen toe met de klaver en het gras dat hier groeit. Zo hebben de prachtige natuurgraslanden rondom Bergharen, Hernen en Batenburg ook nog díe functie.”
Vlinders zoals het oranje tipje profiteren van de rijkdom aan planten
Wandelroute landgoed Hernen
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
15
Mooi meegenomen
Gratis boek Oudolf | Hummelo
Picknickarrangement met gratis koek
Wat is er dan leuker dan gezellig op een kleedje picknicken in het park? Boek een picknick arrangement bij Oranje-rie Rosendael. Arrangement 2 personen 2 boeren boterhammen met eiersalade, hummus met gegrilde groenten of Maas-Rijn-IJssel kaas met tomatentapenade, een fles jus d’Oranje-rie, 1 stuk fruit en 2 flesjes bronwater. Totaalprijs: € 39,50
+ Arrangement 1 kind 1 boeren boterham met ham, kaas of jam, 1 flesje schulp appelsap of bronwater, 1 stuk fruit. Totaalprijs: € 8,50
+ Fles bubbels of wijn Keuze uit huiswijn wit, rood, rosé of cava. Per fles € 19,50
Piet Oudolf geldt als een van de meest invloed rijke tuin- en landschapsontwerpers ter wereld. Woonachtig in Hummelo ontwikkelde hij een enorme plantenkennis en het vermogen tot experimenteren. Het boek Oudolf | Hummelo beschrijft hoe zijn kijk op het vak in 35 jaar veranderde. In deze herziene versie komen ook recente projecten voorbij, zoals de tuin van restaurant Noma in Kopenhagen, de Oudolf Garden in Detroit en de tuin bij Singer Laren.
Bestellen/reserveren: dinsdag t/m zondag, tot 24 uur van tevoren: info@oranje-rie.nl Bij bestelling van een picknickarrangement voor 2 personen ontvangt u als GLK-donateur gratis een huisgemaakte gember-boterkoek!
Oudolf | Hummelo Piet Oudolf en Noel Kingsbury 432 pagina’s, € 29,95 In samenwerking met uitgever Noordboek | HL Books geeft GLK tien exemplaren weg.
MOOI MEEGENOMEN
MOOI MEEGENOMEN
Kans maken op een gratis boek?
Bij picknickarrangement 2 personen
Mail ‘Piet Oudolf’ naar tijdschrift@glk.nl
1 gratis gember-boterkoek Actie loopt tot 1 september 2021
16
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Groot & klein Tekst: Hester Bruning – Fotografie: Dies Goorman
Het hek om de Dikke Boom meten Luca (5), Zoë (7) en Fay (9) uit Langerak meten het hek om de Dikke Boom. Het is een van de opdrachten uit de vernieuwde ‘speurtocht met de knapzak’ van huis Verwolde in Laren. Vader Kees Lemmens (39): “Jullie hebben alle drie een touwtje van precies één meter in je knapzak. Daarmee gaan we het hek om de boom meten. Leg maar achter elkaar je touwtje op het hek.” Zoë: “Ik begin! Dat is één meter...” Vader Kees: “Goed zo, nu Luca.” Moeder Paulien Lemmens-Engelaar (37): “Fay, waar Luca eindigt met zijn touw, sluit jij weer aan.” Fay: “Eén, twee... drie meter!” Moeder Paulien: “Laat je touwtje maar weer los, Luca. Je mag achter Zoë aansluiten. Haha!
Zo zijn we wel even bezig.” Zoë: “Ik ga op het hek staan. Het wiebelt, hihi.” Fay: “We moeten nog een heel stuk...” Vader Kees: “Ja, hoe ver zijn we nu? Oké, zestien meter. En hoeveel stukken hek moeten we nog? Even slim zijn, we gaan het anders doen. Nog zeventien stukken van twee meter. Dan is het hele hek vijftig meter. We zijn klaar!” Luca: “Het tellen was leuk!” Vader Kees: “We gaan met het hele gezin vaker wandelen in het bos. Dicht bij ons heb je de Kruisbergse bossen, ook een mooi natuurgebied van GLK.” Moeder Paulien: “Ik vind het altijd leuk om wat te ondernemen. Welk diertje zie je, van welke boom is dit blad, of wat hoor je?”
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Op stap met de knapzak Bij huis Verwolde kun je ouderwets op stap met een boerenknapzak. Kinderen en hun ouders of grootouders ontdekken samen de natuur van Verwolde. In de knapzak zit de speurtocht, een vragenlijst, een touw, een drankje en iets lekkers. De knapzak is verkrijgbaar in de museumwinkel. www.glk.nl/verwolde
SuperSpeurder Wilt u samen met uw (klein-)kinderen nog meer leuke avonturen beleven? Maak hen lid van SuperSpeurder! Kijk op www.glk.nl/superspeurders.
17
Vroege twisten over
Gelderse waterwegen
Manuscriptkaart Land van Maas en Waal, 1544; collectie Gelders Archief
Ook in de middeleeuwen was het beheer van water- en afwateringswegen in het Gelders rivierengebied een serieuze zaak. Dijkgraven, waterschappen en lokale partijen maakten zich druk om de veiligheid van bewoners én om elkaar. Tekst: Hans van den Bos
Ook het gebied tussen Maas en Waal ontstaat in de loop van vele eeuwen een uitgebreid stelsel van bandijken, binnendijken, weteringen en sluizen. Het nauwe keurslijf van de twee rivieren zorgt regelmatig voor hoge waterstanden, en bewoners beseffen dat samenwerking en goede afspraken over het
keren en lozen van water noodzakelijk zijn. Het waterbeheer is lange tijd in lokale handen. Vanaf circa 1250 gaan er echter steeds meer taken naar waterschappen. Deze staan dan onder leiding van een dijkgraaf, geassisteerd door heemraden.
18
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Reyner van Wijhe In 1545 wordt kasteelheer van Hernen, Reyner van Wijhe, benoemd tot burggraaf, richter én dijkgraaf in het ambt Rijk van Nijmegen. Namens zijn landsheer keizer Karel V heeft hij het recht om morgengeld, een vorm van belasting, te innen. Hij beschikt over diverse middelen om zijn gezag als dijkgraaf te hand haven. Zo kan hij boetes geven in gevallen van nalatig onderhoud aan dijken en weteringen. Het tegenspreken van de dijkgraaf en zijn medebestuurders tijdens een schouw geldt als een zwaarder vergrijp. De zwaarste straf is echter voor onverlaten die een dijk doorsteken of een sluis vernielen en zo het waterbeheer saboteren. Wat regelmatig gebeurt.
Schouwen De belangrijkste taak van de dijkgraaf is de schouw: het keuren van de dijken en sluizen binnen het ambtsgebied. Dit gebeurt drie keer per jaar en neemt een aantal dagen in beslag. Reyner van Wijhe begint steeds bij de Nijmeegse Hezelpoort en trekt vervolgens met twee of drie heemraden langs een vaste route door het gebied. Op de eerste dag staat de Waaldijk op het programma, de tweede dag de dijk langs de Maas. Daarna volgt het keuren van de binnendijkse weteringen. Bij de eerste schouw van het jaar geven de dijkgraaf en zijn gevolg her en der opdracht tot het herstellen van beschadigingen. Halverwege het jaar vindt hierop een controle plaats en aan het eind van het jaar is er een toets op de overige eisen en verplichtingen. Conflicten over water Reyner van Wijhe is weliswaar dijkgraaf in het Rijk van Nijmegen, maar zijn kasteel Hernen is gelegen in het ambt Maas en Waal. De gronden van de Van Wijhes liggen vlak langs de Nieuwe Wetering, een belangrijk Maas en Waals afwateringskanaal. Hier valt voor de Van Wijhes een persoonlijk belang te verdedigen dat hen in menig conflict brengt met dijk graven en heemraden aldaar. De ‘Boven teersen’ (inwoners van het gebied ten oosten van de Teersdijk tussen Nijmegen en Wijchen) steken er nogal eens de dijk door om water
Detail uit de rekenboeken van Reyner van Wijhe, bijgehouden als burggraaf en dijkgraaf in het Rijk van Nijmegen over de periode 1545-1551; collectie Gelders Archief, archief Gelderse Rekenkamer
versneld te lozen aan de westkant. Met een aantal andere grondbezitters zijn de Van Wijhes hiervan de dupe en zij eisen bij de dijkgraaf dat hierover wordt rechtgesproken. Toch geen sluis Zo ook lopen de gemoederen in het ambt Maas en Waal hoog op rondom de meer stroomafwaarts gelegen Palicker Sluis. Reyner van Wijhe weigert hier te betalen aan de herbouw van een sluis, die nodig is om de problemen met wateroverlast te verhelpen. Na veel gesteggel stemt de heer van Hernen alsnog toe, mits hij de kosten kan delen met de heer van Batenburg. Toch komt de sluis er nooit, doordat partijen om en om bezwaren blijven opwerpen in een strijd die jaren en jaren zal voortduren.
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Portret Reyner van Wijhe, olieverf op doek, twintigste-eeuwse kopie naar zestiende-eeuws origineel, collectie GLK
Bezoek kasteel Hernen! Bent u geïnteresseerd geraakt in kasteel Hernen en zijn middeleeuwse geschiedenis? Plan een bezoek, ga het prachtige gebouw rond met een ‘pratende’ lantaarn en bezoek op zolder de nieuwe multimediapresentatie waar GLK het verhaal vertelt van de verdwenen grote hoektoren. www.glk.nl/hernen
19
Bijzondere donateur
Buurtbewoners sponsoren laanbomen
‘Dan weet je dat er draagvlak is’ In een bomenlaan op landgoed Hagen bij Doetinchem stonden van de 52 oude beuken er nog maar 17 overeind. Om veiligheidsredenen kon een complete vernieuwing dan ook niet langer worden uitgesteld. GLK besprak deze forse ingreep vooraf met omwonenden en met de beheerder van kasteel De Kelder. Dit leidde tot begrip en spontane bijdragen voor de bekostiging van de nieuwe bomen.
betrokken bij bos en natuur. Als er ergens gekapt wordt, wil men inspraak en uitleg. Je moet dus goed communiceren en dat is ook gebeurd door gesprekken en een excursie. Op een gegeven moment vroegen omwonenden zelfs of ze konden bijdragen in de kosten. Van weerstand naar een donatie, dan weet je dat er draagvlak is!”
Tekst: René Bremer - Fotografie: Dies Goorman
De betreffende laan ligt achter het Slingeland Ziekenhuis, waar landgoed Hagen begint. Dit landgoed is generaties lang in bezit geweest van de adellijke families Van Pallandt en Beelaerts van Blokland. In 1973 droeg laatstgenoemde familie haar bezit over aan GLK, met uitzondering van havezate kasteel De Kelder en directe omgeving. Drie beeld bepalende oude bomenlanen markeren de grens tussen het bezit van GLK en het kasteel. Vandaar dat boswachter Ronny ter Horst vorig jaar aanklopte bij Martin van Galen van Stichting Beelaerts van Blokland Hagen die het kasteel beheert. Ter Horst legde hem de plannen voor om de bomenlanen te
vernieuwen, zoals hij dat ook bij een veertigtal omwonenden deed.
20
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Warme banden Rentmeester Van Galen: “Ik vond het fijn dat hij langskwam om de plannen te bespreken. De dagelijkse samenwerking met Ronny is sowieso plezierig en met GLK onderhouden we warme banden. Als landgoedbeheerder begrijpen wij wel dat je een keer alles moet vervangen om het over een aantal jaren weer mooi te krijgen. Zelf kijken wij ook altijd naar de lange termijn.” Dat GLK ook de omwonenden mee kreeg, noemt hij bijzonder knap. “Mensen zijn erg
Met zijn allen Van Galen doelt op de geste van buurt bewoners, het ziekenhuis en uiteraard ook Stichting Beelaerts van Blokland Hagen om een twaalftal nieuwe beukenbomen te sponsoren. “Het gaat niet zozeer om het bedrag, maar vooral om het gevoel dat we dit met zijn allen hebben gedaan. De komende jaren zijn twee andere lanen aan de beurt. Ook daar worden we al in meegenomen. Ik weet zeker dat het goed komt”, aldus de rentmeester. Informatie over kasteel De Kelder: www.beelaertsvanbloklandhagen.nl Wandelen op landgoed Hagen? www.glk.nl/hagen
Dank u wel
Recente giften In de afgelopen periode mochten we weer buitengewoon gulle giften, (verhoogde) donateursbijdragen, lijfrente-, periodieke en notariële schenkingen ontvangen. De heer en mevrouw Heinen uit De Heurne deden een schenking van € 500. Ook van de heer Venhuizen en mevrouw Gerritsen uit Epe ontvingen we € 500. Evenals afgelopen winter troffen we in de lente opnieuw een envelop met € 1.000 in contanten aan in onze brievenbus, met vriendelijke groeten van de gulle gever! Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de heer Steennis schonk zijn familie een bankje voor landgoed Hoekelum. Op het Wekeromse Zand staat een nieuw bankje ter ere van het vijftigjarig huwelijk van Hendrik en Netty Jansen. Diverse donateurs droegen met extra giften, in totaal € 110.000, eveneens bij aan het behoud van natuur en erfgoederen in Gelderland. Alle gulle gevers heel hartelijk bedankt!
ANBI
Stichting Het Geldersch Landschap en Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen zijn door de Belastingdienst aangewezen als Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI). De ANBI-status biedt belastingvoordelen voor zowel de instelling als de gever. De ANBI-status kent een publicatieplicht om inzicht te geven in de stichtingen. De hiervoor aangewezen documenten en informatie over ANBI vindt u op onze website www.glk.nl/anbi
Schenken & nalaten Periodieke gift Bij een periodieke gift gedurende ten minste vijf jaar is het jaarlijks te schenken bedrag volledig aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. Uw belastingvoordeel kan dit jaar oplopen tot 43 procent. Uiteraard is ook een eenmalige gift van harte welkom. Voor het regelen van uw periodieke of eenmalige gift gaat u naar www.glk.nl/periodieke-gift Fonds op naam Via het stichten van een fonds op naam kunnen particulieren, bedrijven en instellingen ons werk of een bijzonder onderdeel daarvan (een landschap of een kasteel) steunen.
Nalatenschap Ook na uw overlijden kunt u iets voor het Gelders erfgoed betekenen door GLK op te nemen in uw testament. Over een nalaten schap aan een van onze stichtingen hoeft geen erfbelasting te worden betaald. Schenken in natura Misschien wilt u een perceel (bos)grond of een bijzonder voorwerp zoals een portret aan GLK toevertrouwen. GLK zal uw schen king zorgvuldig beheren zodat ook toekomstige generaties ervan kunnen genieten.
Voor meer informatie over de mogelijkheden kunt u contact opnemen met onze rentmeester Willem van Vliet: w.vanvliet@glk.nl, (026) 355 25 43. www.glk.nl/schenken-nalaten
Bijdrage Prins Bernhard Cultuurfonds In mei kende het Prins Bernhard Cultuurfonds € 50.000 toe aan GLK ten behoeve van kasteel Ammersoyen. Het bedrag gaat deels naar de ontwikkeling van een eigentijdse publiekspresentatie van de schervencollectie in het kasteel. Een ander deel is bestemd voor het herstel van enkele negentiende-eeuwse bouwkundige elementen. GLK is het Prins Bernhard Cultuurfonds zeer erkentelijk!
Met dank aan Postcode Loterij Sinds 1996 ontvangt LandschappenNL ieder jaar een aanzienlijke bijdrage van de Nationale Postcode Loterij voor natuur en landschap in Nederland. Deze bijdrage wordt verdeeld over de twaalf provinciale Landschappen en de acht stichtingen Landschapsbeheer. In januari bereikte ons het heuglijke nieuws dat de Nationale Postcode Loterij de samenwerking met LandschappenNL voor een periode van vijf jaar verlengt. Ook dit jaar ontving LandschappenNL € 13,5 miljoen euro. Van dit bedrag gaat € 937.500 naar GLK. Wij zijn de Loterij en haar deelnemers zeer dankbaar!
Word donateur Als donateur helpt u mee Gelderland mooi te houden. U krijgt er ook veel voor terug, zoals de GLK-gids ‘Beleef!’, het magazine Mooi Gelderland, gratis reguliere toegang tot zeven kastelen en gratis deelname aan veel excursies. U kunt zich aanmelden via www.glk.nl/donateur
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
21
Liefde voor het vak
‘Mijn vakgebied is een enorme speeltuin’ Nederland mooier maken. Dat is de passie van landschapsarchitect Berno Strootman. Van 2016 tot 2020 was hij Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving. Hij bepleitte een ‘New Deal’ tussen boer en maatschappij. “We zijn de grip op het landschap verloren, terwijl het ons collectief bezit is.” Landschapsinclusieve landbouw heeft volgens hem de toekomst, een visie die GLK onderschrijft én in praktijk brengt. Tekst: Claudia Dekkers
22
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
De voortuin van het fraai aan de Waal in de Bommelerwaard gelegen Huis Brakel ondergaat een metamorfose. De vijverpartij is sierlijker gemaakt en er zijn nieuwe bomen geplant. De komende jaren zullen gedeeltes asfalt worden verwijderd, nieuwe bruggen geplaatst, paden aangelegd en nog meer bomen geplant. Het bureau van Strootman maakte het ontwerp voor de herinrichting. GLK voert het plan in fases uit. “Ik ben er pas nog wezen kijken, het wordt mooi! Het is nog maar de eerste fase, maar het smaakt naar meer.” De liefde voor landgoederen begon in zijn
Berno Strootman maakte een nieuw ontwerp voor het voorterrein van Huis Brakel
Enkel verliezers Schoonheid van natuur en landschap, dat is waar Strootman voor gaat. “Het Nederlandse landschap is gevormd door boeren. Sinds de Tweede Wereldoorlog is rationalisatie en schaalvergroting het adagium in de landbouw. Daar betalen we als samenleving een enorme prijs voor. Eenvormigheid. Stikstofproblemen. Afnemende biodiversiteit. Teruglopende bodemkwaliteit. Het huidige landbouwsysteem kent enkel verliezers: het milieu, de boeren zelf en de samenleving. Want het is wel óns landschap, ons collectief bezit. Toen ik in 2016 werd gevraagd Rijksadviseur te worden, was de belangrijkste reden om ‘ja’ te zeggen dat ik wilde bijdragen aan het verbeteren van de relatie tussen landbouw en landschap.” Samen met stedenbouwkundige Daan Zandbelt en architect Floris Alkemade pleitte Strootman voor een New Deal tussen boer en maatschappij. “Daarmee krijgen boeren
duidelijkheid voor de lange termijn en een eerlijk inkomen voor het produceren van gezond voedsel. In ruil daarvoor dragen zij zorg voor een aantrekkelijk, toegankelijk en biodivers landschap, schoon water, schone lucht en een vitale bodem.” GLK in de voorhoede Het doet Strootman deugd dat GLK een landbouwvisie heeft waarin landschaps inclusieve landbouw is vastgelegd. “Zij hebben concrete doelen gesteld waarbij het hoogste doel een landbouwsysteem is met volledig grondgebonden kringlopen. Het zal in stappen gaan, maar van het ambitieniveau word ik blij. Ik denk dat GLK tot de voorhoede kan behoren en kan laten zien hoe landbouw bijdraagt aan een rijk, gevarieerd en aantrek kelijk landschap.“ Een korte keten tussen producent en consument is ook een ambitie van GLK. Kansrijk, denkt Strootman. “Landgoederen lenen zich uitstekend voor directe afzet. Het is toch mooi om voedsel te kopen dat verbouwd is op de plek waar jij graag wandelt? Ik zie allerlei mogelijkheden voor lokale en coöperatieve samenwerkingen.”
Foto: Jiri Büller
Berno Strootman
samen met klimaatdeskundigen, filosofen, stedenbouwkundigen, ecologen, techneuten en architecten. Ik zie mijn vakgebied als een enorme speeltuin waarin ik mijn nieuws gierigheid kwijt kan. Hoe mooi kun je het hebben?”
Foto: Ronald Oost
Luie student Het had overigens weinig gescheeld of Strootman was géén landschapsarchitect geworden. “Ik was een luie, ongemotiveerde student. Ik vond niets aan die studie landschapsarchitectuur in Wageningen, maar ik had al een studie afgebroken, dus ik zat gevangen. Pas in het vierde en vijfde jaar kreeg ik er plezier in. Dat is te danken aan Ank Bleeker. In tegenstelling tot andere ontwerpdocenten wist zij bij mij een snaar te raken. Ze gaf complimenten, stimuleerde me buiten te gaan kijken. Door haar ging ik mijn best doen.”
Foto: Ton Rothengatter
jeugd, vertelt Strootman. “Ik groeide op in een klein stadje in Twente en fietste elke dag door landgoed Twickel naar mijn middelbare school in Hengelo. Ik vond het prachtig en nog steeds kom ik er graag. Zeker nu we sinds vijf jaar met ons bureau werken aan de vernieuwing van dat landgoed.”
Terug naar de tekentafel In december 2020 sloot Strootman zijn vierjarige periode als Rijksadviseur af en werd weer ‘gewoon’ landschapsarchitect. “Terug naar het ambacht van ontwerpen. Dat verveelt nooit. De opdrachten waar we aan werken zijn ontzettend divers. Van industrieel erfgoed tot beekherstel en van woningbouw tot het Deltaprogramma voor het IJsselmeergebied. We werken Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
23
Piet Oudolf
‘Na een wandeling hier in het bos heb ik zin om aan het werk te gaan’
Tuin- en landschapsontwerper Piet Oudolf is wereldbefaamd, met projecten van Amerika tot Zweden en Engeland. Hij is al jaren stevig geworteld in Gelderland. In zijn boerderij in Hummelo ontwerpt hij de mooiste tuinen en groene openbare ruimtes in zijn herkenbare, natuurlijke stijl. “Als je het goed doet, hebben mensen, insecten en vogels er baat bij.” Tekst: Marjolein den Hartog
‘Elk landschap heeft zij
Foto: Nico Koek
Foto: Rick Darke
em
Inspireerde de Borkense Baan Piet Oudolf bij het ontwerp van de High Line in New York? 24
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Bijna veertig jaar geleden streken Piet Oudolf (76), zijn vrouw Anja en hun twee zoontjes vanuit Haarlem neer in de Achterhoek, waar ze een vervallen boerderij kochten en hun kwekerij opbouwden. De boerderij wordt inmiddels omringd door prachtige, volwassen tuinen en een modern kantoor waar de ontwerpen en beplantingsplannen voor zijn projecten ontstaan. Hoewel reizen en overal inspiratie opdoen een belangrijk onderdeel van zijn werk vormt, lonkt regelmatig de eigen omgeving voor een wandeling. Wat hem vooral aanspreekt aan het Gelderse landschap is de afwisseling en de daaraan verbonden
Mooi portret
jn
motie’ diversiteit aan sferen. “We wonen op het platteland tussen de boeren, maar hebben ook veel bossen in de omgeving. Het land goed Enghuizen en het rivierenlandschap langs de IJssel liggen om de hoek. Ik vind het mooi dat elk landschap zijn eigen charme en sfeer heeft, een ander soort emotie.” Wandelen geeft energie En laat emotie nu juist een van zijn grootste drijfveren zijn. Want Oudolf werkt heel intuïtief. “Soms kom ik thuis van een wande ling in een fantastisch bos en dan heb ik zin om aan het werk te gaan. Inspiratie is voor mij
dan vooral: energie.” Gezien zijn misschien wel beroemdste project, de High Line in New York – een langgerekt park op een verhoogde spoorlijn – zou je misschien verwachten dat hij zich ook door de natuur rond de Borkense Baan bij Winterswijk heeft laten inspireren. “Haha, ik kom daar graag, maar bij de High Line ging ik uit van een natuurlijk Amerikaans landschap, met inheemse planten.” Bijen komen vanzelf Het karakter van planten staat in zijn werkwijze centraal. Het uitlopen in het voorjaar is daarbij net zo belangrijk als de bloei Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
en het uiteindelijke verval van een plant in herfst of winter, met bijvoorbeeld een mooi skelet of een zaaddoos. Dat is niet alleen fijn voor mensen die het hele jaar door van de planten kunnen genieten, maar ook insecten en vogels hebben daar baat bij. Oudolf ziet zijn bijdrage aan de biodiversiteit als een natuurlijk gegeven. “Als je gewoon het hele jaar door zorgt voor veel bloei en veel leven, dan komen de insecten toch vanzelf? Ik heb nooit gedacht: ‘nu ga ik iets voor de bijen doen’. Ze kwamen gewoon.”
25
GLK tot de kern
Uw mening vinden we erg belangrijk. Daarom leggen we regelmatig een vraagstuk of dilemma aan u voor. U kunt uw stem laten horen via www.glk.nl/stelling
Stelling vorige keer
Nieuwe stelling:
“Het kappen van bomen is nodig om onze bossen vitaal en multifunctioneel te houden.” Reacties: 127 Eens: 78 Oneens: 49
Op de Veluwe vind je nog een onbedorven horizon en in sommige gebieden, zoals rond Winterswijk in de Achterhoek, ervaar je nog het gevoel van eindeloosheid. GLK pleit voor het windmolenvrij houden van waardevolle Gelderse gebieden. Windturbines horen niet thuis in kleinschalige oude cultuurlandschappen of natuurgebieden die deel uitmaken van het Gelders natuurnetwerk, omdat ze fors afbreuk doen aan de kwaliteit en beleving van het landschap.
Veel mensen steunen het beleid van GLK rondom het gevoelige thema ‘bomen kappen’: “Een boom moet tijdig vervangen worden, want ook mensen na ons moeten van vitale bomen kunnen genieten.” “Voorkom wel discussie door beter te communiceren over de noodzaak.” “Gevarieerd bos is beter dan alleen aangeplante dennenbossen.” “De tijd van oerbossen ligt twee eeuwen achter ons, cultuurbossen moet je onderhouden.” “Zorg wel voor hoogwaardige toepassing van het hout.” “Bosonderhoud roept altijd emoties op, maar is nodig.” “Een zieke boom laten staan, is onveilig.” Er zijn ook tegenstanders: “Grote bomen omzagen is slecht voor het milieu.” “Gekapte bomen worden gebruikt voor biomassa.” “Laat de natuur haar gang gaan!” “Grote bomen houden veel CO2 vast, kleine bijna geen.” “Rust in het bos, geen kap voor houtproductie.” “Bomen mogen niet meer oud worden en sterven.” “Nederland is te klein voor houtproductie.” Hartelijk dank voor uw reacties en het meedenken! Lees meer over ons bosbeheerbeleid op www.glk.nl/bosbeheer.
De stelling “Windmolens aan de randen van natuurgebieden moeten kunnen, we hebben de energie hard nodig”
Hoe kan ik stemmen? Stemmen is mogelijk via www.glk.nl/stelling. Na vermelding van uw donateursnummer (u vindt dit op de achterpagina van Mooi Gelderland) kunt u ‘eens’ of ‘oneens’ aanvinken en eventueel een opmerking of suggestie achterlaten. Stemmen is mogelijk tot 25 juni.
Laat u ook uw stem horen? www.glk.nl/stelling 26
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
We kijken ernaar uit om u als donateur te mogen begroeten tijdens onze jaarlijkse donateursvergadering. Deze zal plaatsvinden op zaterdag 9 oktober. In verband met mogelijke beperkingen en overheidsrichtlijnen kunnen we u op dit moment nog niet nader informeren over de locatie en aanmeldprocedure. Via onze digitale nieuwsbrief zullen we u de komende tijd op de hoogte houden. Mocht u deze nog niet ontvangen, dan kunt u zich hiervoor aanmelden via: www.glk.nl/nieuwsbrief
Foto: John Wennips
Open Monumentendag 2021
Donateursvergadering 2021
Toren van Poelwijk
Foto: Rein de Jong
Oliemolen Eerbeek
Foto: Karin van der Sluis
Huis Schaffelaar
Foto: Ton Rothengatter
Ben jij iemand die een actieve bijdrage wil leveren aan het behoud van de natuur en het culturele erfgoed van Gelderland? Vind je het leuk om vanuit jouw expertise Geldersch Landschap & Kasteelen te adviseren over strategische vraagstukken? En ben jij studerende of onlangs begonnen aan je eerste baan? Dan nodigen we je uit om te solliciteren voor de functie Lid Raad van Advies! Vanwege de huidige samenstelling van de Raad vragen we vooral jongeren te reageren. Kijk voor meer informatie op www.glk.nl/vacature.
Foto: Ton Rothengatter
Vacature Lid Raad van Advies
Ruïne Batenburg
Dit jaar staat Open Monumentendag gepland voor zaterdag 11 en zondag 12 september. Het thema is ‘Mijn monument is jouw monument’, een vrije vertaling van ‘Mi casa es su casa’. Tijdens Open Monumentendag openen letterlijk en figuurlijk de deuren van monumenten voor iedereen. Uiteraard wil GLK dat weekend ook weer een aantal monumenten openstellen die normaal gesloten zijn voor publiek. Vanaf augustus vindt u een overzicht van de locaties en activiteiten op www.glk.nl/activiteiten.
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
27
Mooi beeld
Het hazenpad Wanneer je geen hol hebt om in te wonen maar slechts een ‘leger’ tussen hoge graspollen, dan heb je sterke zintuigen nodig zoals lange oren en een goede neus. Maar ook snelle poten. Want bij dreigend gevaar muis je er niet tussenuit, maar kies je het hazenpad. Dan sprint je er vandoor over zelfgecreëerde wegen in het gras- of akkerland. Zoef zoef!. Foto: Arjan Troost
28
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
29
Gelderse paden
Het complete en actuele overzicht van excursies en activiteiten kunt u raadplegen op www.glk.nl/activiteiten of in de gratis app van GLK.
Excursies onder voorbehoud
Foto: Christian Biemans
De op deze pagina beschreven excursies zijn onder voorbehoud, want uiteraard houdt GLK zich aan de overheidsrichtlijnen. Op www.glk.nl/activiteiten ziet u of een excursie doorgaat of niet. Daar kunt u ook online reserveren (verplicht).
Natte heide Klein Bylaer
Op pad in de zomer Natuur & cultuur op Klein Bylaer In Nederland zijn niet veel natte heide gebieden meer over. Landgoed Klein Bylaer is een van de uitzonderingen. Wilt u horen wat de geheimen zijn van dit gebied? De boswachters nemen u graag mee over het landgoed. Het belooft een boeiende middag te worden! > Woensdag 7 juli 14.00-16.00 uur Kosten: € 5, kinderen 4 t/m 12 jaar € 2,50; donateurs gratis Informatie en online reserveren: www.glk.nl/activiteiten Nachtzwaluw
Nachtzwaluwen op de Loenermark Je hoort hem eerder dan je hem ziet en zijn ratelende roep is niet te missen: de nachtzwaluw. Onze boswachters nemen u in de avondschemering mee naar de Loenermark om deze bijzondere vogel te ontdekken. Met wat geluk ziet u een jagende nachtzwaluw, erg spectaculair! > Vrijdag 9 juli 21.00-23.30 uur Kosten: € 8, donateurs € 3 Informatie en online reserveren: www.glk.nl/activiteiten Kinderavondwandeling Lochemse Berg De Lochemse Berg is heel oud. De boswachters vertellen waaraan je dat kunt zien. Er wonen al heel lang mensen op de berg en vroeger geloofden zij in spoken. Hier zijn allerlei spannende verhalen over, je hoort ze bij de Witte Wievenkuil. Ga je mee met deze avontuurlijke avondwandeling? > Woensdag 25 augustus 19.30 uur Kosten: € 8, kinderen t/m 12 jaar € 5; donateurs € 3 Informatie en online reserveren: www.glk.nl/activiteiten
30
Fietstocht Staverden Landgoed Staverden ligt in een beekdal en wordt omgeven door uitgestrekte heidevelden. Het landschap is gevormd door ijstijden, klimaatveranderingen, ontginningen, land- en bosbouw. In de prehistorie werden raatakkers aangelegd en grafheuvels gebouwd. Daarna kwamen Romeinse soldaten, graven, landheren en boeren en uiteindelijk toeristen. Tijdens
Moeflons op het Wekeromse Zand
Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
een afwisselende fietstocht laten onze boswachters de sporen zien van al deze bewoners. > Zaterdag 10 juli 10.00-15.00 uur (15 km) Kosten: € 8; donateurs € 3 Informatie en online reserveren: www.glk.nl/activiteiten Watervogelexcursie Hattem, Wiessenbergse Kolk In de laaggelegen Wiessenbergse Kolk en de Hoenwaard zijn het hele jaar veel watervogelsoorten te vinden. Begin septem ber worden hier casarca’s gespot en als we geluk hebben zien we een ijsvogel. De boswachters nemen u graag mee naar dit vogelrijke gebied en vertellen over de soorten die hier na de broedtijd te zien zijn. > Woensdag 1 september 14.00-16.00 uur Kosten: € 5, kinderen 4 t/m 12 jaar € 2,50; donateurs gratis Informatie en online reserveren: www.glk.nl/activiteiten Moeflonexcursie Wekeromse Zand Op het Wekeromse Zand loopt een populatie van zo’n zestig moeflons. De boswachters gaan met u op zoek naar deze zeldzame dieren met hun opvallend gedraaide hoorns. De kans dat we ze zien is redelijk groot, maar ze kunnen zich ook goed verstoppen. > Zaterdag 11 september 07.30-09.30 uur Deelname: € 8; donateurs € 3 Informatie en online reserveren: www.glk.nl/activiteiten
Kastelenactiviteiten onder voorbehoud Alle geplande activiteiten in en rondom onze kastelen zijn onder voorbehoud. Voor actuele informatie en het online reserveren van tickets kijkt u op www.glk.nl/activiteiten of op de webpagina van het betreffende kasteel.
Kasteel Doorwerth Buiten op ontdekkingstocht Een nieuwe, superleuke speurtocht voor families met kinderen! Tijdens een wandeling om het kasteel komt u van alles te weten over de geschiedenis van het kasteel en het landgoed. Wie woonden er? Waarvoor is dat poortje in de gracht? De speurtocht is verkrijgbaar in de kasteelwinkel. > Dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur Kosten: € 2 Informatie: doorwerth@glk.nl www.glk.nl/doorwerth
Kasteel Cannenburch Beleef de Zomer Een nieuw evenement in het kasteelpark. Terwijl uw kinderen knutselen, geniet u van de natuur en van heerlijke delicatessen. U hoort spannende verhalen, neemt deel aan een workshop en beleeft verrassende ontmoetingen. Een mooie afsluiting van de zomervakantie! Reserveer vooraf uw fastlane ticket. > 28 en 29 augustus 10.00-18.00 uur Kosten: € 8, kinderen t/m 18 jaar € 5,50, gezinsticket € 24 Informatie: cannenburch@glk.nl Tickets: www.trotsmarkt.nl www.glk.nl/cannenburch
Huis Zypendaal Zomeravondopenstelling Het interieur van huis Zypendaal bevat nog veel achttiende-eeuwse elementen, zoals de marmeren vloer met kettingmotief in de gang. Boven ziet u familieportretten van de familie Brantsen en het legendarische Mannetje van de Zyp. Kasteelmedewerkers in historisch kostuum heten u welkom voor een rondleiding. Vooraf reserveren. > Vrijdag 23 juli 19.00-21.00 uur (elk half uur rondleiding) Kosten: € 13, kinderen 4 t/m 18 jaar € 8; donateurs en Museumkaarthouders € 3 Informatie: zypendaal@glk.nl Tickets: www.glk.nl/zypendaal Kasteel Rosendael Parkrondleiding Geniet tijdens een rondleiding van het kasteel park met zijn waterpartijen en prachtige tuinsieraden. Water is er van oudsher in overvloed dankzij de vele beekjes in de omgeving. De bewoners gebruikten het om molens aan te drijven. Rond 1670 liet de familie van Arnhem watervallen, grotten, vijvers en fonteinen aanleggen, evenals buxushagen, beeldhouwwerken en tuinvazen. Mooi Gelderland – Zomer 2021 – Geldersch Landschap & Kasteelen
De mode veranderde en de familie Torck moderniseerde de ‘ouderwetse’ tuin. Daarvan zijn de schelpengalerij, de theekoepel, de Bedriegertjes, de kettingbrug en de marmeren waterval bewaard gebleven. Vooraf reserveren. > Zondag 11 juli 11.30 uur (1 uur) Kosten: € 9; donateurs en Museumkaarthouders € 3 Informatie: rosendael@glk.nl Tickets: www.glk.nl/rosendael Kasteel Hernen Kids-Zomerweken Tijdens de Kids-Zomerweken is een ontdek kingsreis met de ‘pratende lantaarn’ door het kasteel extra leuk voor kinderen. Ze horen het verhaal van de geheimzinnige verdwijning van de grote toren. En daarnaast is er elke dag een leuke kinderactiviteit. Vooraf reserveren. > 18 juli t/m 29 augustus 13.00-17.00 uur Kosten: € 10, kinderen t/m 18 jaar € 5 Informatie: hernen@glk.nl Tickets: www.glk.nl/hernen Huis Verwolde Tuinrondleiding Een heerlijke wandeling door het park en de tuin van Verwolde met onze gids. Hij neemt u mee naar de bijzondere bomen en de binnentuin met zijn fraaie plantenborders. Na afloop wachten een kopje koffie of thee en een vruchtentaartje van de lokale bakker. Vooraf reserveren. > Elke eerste en derde woensdag van de maand 13.30 uur Kosten: € 9,25, kinderen 4 t/m 18 jaar € 7,25 (inclusief koffie/thee en taartje) Informatie: verwolde@glk.nl Tickets: www.glk.nl/verwolde
Foto: Hajo Kruijff
Kasteel Ammersoyen Rondje Ammersoyen Een rondleiding langs de gracht, met verhalen en leuke wetenswaardigheden over deze middeleeuwse burcht en haar zeven eeuwen geschiedenis. Doet u mee? Maximaal tien deelnemers per keer; het pad is geschikt voor rolstoelen en rollators. Vooraf reserveren. > Mei t/m oktober elke donderdag 11.30 uur (45 minuten) Kosten: € 8, kinderen t/m 18 jaar € 5,50, gezinsticket € 24 Informatie: ammersoyen@glk.nl Tickets: www.glk.nl/ammersoyen
Foto: Rein de Jong
Beleef de kastelen
31
Pronkstuk
Eersterangs rijtuig De komst van een bruid brengt in 1884 veel verandering teweeg op het Velpse kasteel. Voor zijn huwelijk laat Johann Heinrich Lüps landgoed Biljoen verfraaien met de aanplant van ruim vierduizend bomen. Ook richt hij zijn aandacht op aanpassing van zijn kasteel. Modernisering blijkt hard nodig, want het kasteel ontbeert fatsoenlijke verwarming, stromend water en goed sanitair. Gelukkig is de vader van de bruid, Mathilde Emmy Heegmann, bereid om mee te betalen. De
Vol trots laat de nog jonge kasteelheer van Biljoen een bijzondere aanwinst vastleggen op de gevoelige plaat. Zijn kasboek verraadt dat hij het rijtuig in Brussel heeft aangeschaft en dat het een fortuin heeft gekost. De spiksplinternieuwe landauer wordt compleet met aangespannen paarden, koetsier en palfrenier (assistent-koetsier) op de foto gezet. Achter in het rijtuig poseren zijn schoonmoeder en echtgenote. Tekst: Jorien Jas – Foto: collectie GLK komst van hypermoderne stoomverwarming levert ook warm stromend water voor de badkamer: nu vanzelfsprekend, maar toen een noviteit. Sluitstuk vernieuwing Ondanks de hulp van schoonpapa is het kasteel nog altijd niet klaar als het huwelijk wordt gesloten. Een huwelijksreis van tien weken biedt uitkomst. Bij terugkeer is het kasteel in elk geval zover gereed, dat het jonge
Retouradres: Geldersch Landschap & Kasteelen, Postbus 7005, 6801 HA Arnhem
paar met goed fatsoen bezoek kan ontvangen. Twee jaar na het huwelijk arriveert het rijtuig uit België. Het is wellicht het sluitstuk van de vernieuwing en verfraaiing van Biljoen. Gasten kunnen nu op stand worden onthaald, inclusief een rijtoertje door de fraaie omgeving in een eersterangs rijtuig. Over Biljoen is meer te lezen in het boek Biljoen – kasteel, bewoners, landgoed, een uitgave van WBooks: www.wbooks.com
