Solidariteit gisteren, vandaag... en morgen
Inhoud Voorwoord 5 Het Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
6
Het NVSM in cijfers 8 Geschiedenis van de sociale bescherming in BelgiĂŤ
10
De strijd voor sociale zekerheid 16 De krachtlijnen van de verplichte ziekteverzekering
18
Blijven inzetten op solidariteit 20 Het belang van de aanvullende verzekering 22 Zorg op maat bij mensen thuis 24 Belangenbehartiging zowel regionaal als internationaal
26
Voorkomen beter dan genezen 28 Innovatie voor meer efficiĂŤntie 30 Horizon, ons project voor de toekomst 32 7 waarden verbinden ons 34
6
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
Voorwoord 100 jaar solidariteit. Iedereen telt mee, altijd. Dat alle Belgen vandaag kunnen rekenen op kwaliteitsvolle en voor iedereen betaalbare medische zorgen danken wij aan de verplichte ziekteverzekering. Aan het tot stand komen van ons socialezekerheidsstelsel zijn tientallen jaren van harde politieke strijd en sociale actie voorafgegaan. Het socialistische ziekenfonds heeft een prominente rol gespeeld in die strijd voor het recht op gezondheid voor iedereen. De eerste ‘maatschappijen van onderlinge bijstand’ dateren van 1820. Het betrof lokale, kleinschalige initiatieven - op basis van vrijwillig lidmaatschap. In feite vormden zij een voorafspiegeling van de huidige mutualiteit. De eerste wet op de mutualiteiten in 1894 zorgde voor een uitbreiding van hun werkterrein en gaf hen het recht op zelfbeheer. Er volgde een periode van consolidatie en bundeling van de krachten die in 1913 leidde tot de oprichting van het Nationaal Verbond van Federaties der Socialistische Mutualiteiten van België, onder leiding van Arthur Jauniaux. Opeenvolgende socialistische ministers bouwden de sociale zekerheid uit tot een uniek
Terzelfder tijd mogen wij niet blind zijn voor de oplopende kosten die een bedreiging vormen voor de financiering van het systeem. Doelmatig beheer van de middelen is meer dan ooit aangewezen en moet door alle actoren worden nagestreefd. Wie gelooft dat de staatshervorming alle problemen zal oplossen, neemt zijn dromen voor werkelijkheid. De staatshervorming is een middel en geen doel. Zij moet bijdragen aan meer sociale gerechtigheid en meer solidariteit. De staatshervorming moet de patiënt ten goede komen en mag niet ontaarden in een pokerspel tussen politieke partijen. 100 jaar solidariteit heeft een indrukwekkend palmares opgeleverd. De situatie van nu leert echter dat het oplossen van sociale ongelijkheid een eeuwig durende strijd vereist en dat de socialistische mutualiteit meer dan ooit nodig is. Als verdediger van de belangen en rechten van de patiënt moet zij - als een moderne full service organisatie - nog meer inzetten op het informeren, adviseren, begeleiden, beschermen en verdedigen van haar leden. Iedereen telt mee. Altijd.
systeem gebaseerd op solidariteit, waardoor iedereen nu kan rekenen op een kwaliteitsvolle en betaalbare gezondheidszorg. Een realisatie waarop wij trots mogen zijn, maar die door de economische crisis en de demografische en technologische ontwikkeling onder sterke druk staat. De uitdaging is groot: één gezin op drie maakt kans op een ziekenhuisopname, 70
Paul Callewaert
Guy Peeters
Algemeen secretaris
Voorzitter
procent van de 75-plussers loopt het risico op twee chronische ziekten, vier gezinnen op vijf worden geconfronteerd met de gevolgen van de vergrijzing. De kans op uitsluiting is fors toegenomen, soms volstaat één voorval om uit de boot te vallen. Wij, de nieuwe generatie, moeten te allen prijze voorkomen dat geraakt wordt aan de zekerheid op kwaliteitsvolle en betaalbare zorg én op een goede oude dag. Dat zijn wij aan de huidige en toekomstige generatie verplicht.
7
Het Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten In de 19de eeuw ontstonden er in verschillende regio’s van ons land socialistische mutualiteiten die na verloop van tijd gingen samenwerken. Om meer sociaal en politiek gewicht in de schaal te kunnen leggen, besloten deze mutualiteiten om samen een nationaal verbond op te richten.
De start in 1913 Op 4 februari 1913 zag het Nationaal Verbond van
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
Socialistische Mutualiteiten (NVSM) het levenslicht. De
8
verschillende regionale federaties van socialistische mutualiteiten beslisten toen om zich nationaal te groeperen. Het Nationaal Verbond verleende de socialistische mutualiteiten een groter gewicht waardoor ze zwaarder konden wegen op de politieke besluitvorming. Na de verkiezingen
Arthur Jauniaux eerste algemeen secretaris van het Nationaal Verbond.
van 1918 traden de socialisten toe tot de regering. Het NVSM vestigde zich in het Volkshuis in Brussel, van de hand van de bekende architect Victor Horta. Door de uitbreiding van haar werking breidde ook het personeelsbestand uit, het Volkshuis werd al snel te klein. Na enkele tijdelijke verblijven vond het NVSM in 1963 definitief onderdak in
“
Dankzij het verbond konden de socialistische mutualiteiten zwaarder wegen op de politieke besluitvorming
„
de Sint-Jansstraat.
Van bij de start ontplooide het NVSM een nationale
tot 1980. Daarna namen Robert Thibaut en Charles Van
werking, die zoveel mogelijk autonomie bood aan de twee
Geert de fakkel over. In 1986 werden zij opgevolgd door
taalgemeenschappen. Dat resulteerde in de aanstelling
Luc Carsauw en Alain Thirion.
van een algemeen secretaris per taalrol. In 1990 volgde de installatie van een gedeeld co-voorzitterschap. Arthur Jauniaux, voormalig secretaris van de federatie ‘Centre’, werd in 1913 de eerste algemeen secretaris van het NVSM. In de jaren ’30 nam Gilbert Coorman die rol op zich. In de daaropvolgende decennia volgden onder meer Alex Lombard, August Verhaer, Jos Van Roy en Edouard Daenen in hun voetsporen. In 1988 namen Bernard De Backer en Guy Peeters het roer over. Zij werden opgevolgd door Jean-Pascal Labille en Paul Callewaert. De eerste voorzitter van het NVSM was George Maes. Tussen de Twee Wereldoorlogen nam eerst Jean Pladet en daarna Hippoliet Vandemeulebroucke en Arthur Jauniaux de functie waar. In 1949 nam Jozeph Merlot het voorzitterschap op zich. Tien jaar later nam Edmond Leburton de fakkel over. Hij bleef voorzitter tot 1985. Zijn opvolger
Het NVSM overkoepelt 11 regionale ziekenfondsen
De rol van het NVSM Het NVSM bezit een dubbele opdracht. Het coördineert en controleert de activiteiten van zijn regionale ziekenfondsen en vertegenwoordigt en verdedigt de belangen van zijn leden bij publieke instanties zoals het RIZIV. Het NVSM probeert ook te wegen op de politieke besluitvor-
• De VoorZorg - Socialistische Mutualiteit van de Provincie Antwerpen • Bond Moyson West-Vlaanderen
ming, wanneer nodig.
• Bond Moyson Oost-Vlaanderen
De werking van het NVSM kent drie primaire doelen:
• De Voorzorg – Mutualiteitsverbond
• Beheer van de ziekte- en invaliditeitsverzekering (ZIV). • Beheer van de aanvullende verzekering (AV). We zijn een sociale verzekeraar. Onze aanvullende verzekering vult met verschillende voordelen en diensten het aanbod van de verplichte verzekering aan. • Informatie en bijstand aan de leden, om het fysisch, psychisch en sociaal welzijn te promoten.
van Limburg • Federatie van Socialistische Mutualiteiten van Brabant • Mutualité Socialiste du Brabant-Wallon • Solidaris Mons – Wallonie Picarde
werd Willy Claes. Nadien namen eerst Wilfried De Pauw en Ivan Massart de taak van voorzitter over, gevolgd door
• Solidaris – Mutualité Socialiste
Mark Elchardus en François Pirot. Langs Franstalige kant namen in de voorbije twee decennia Philippe Mahoux en Bernard Thiry het roer over. Sinds 2006 is Michel Jadot voorzitter. Aan Nederlandstalige zijde gaf Mark Elchardus in 2011 het voorzitterschap door aan Guy Peeters. Naast de functies van algemeen secretaris en voorzitter is er ook voor de secretaris-schatbewaarder een belangrijke rol weggelegd. Daarbij heeft vooral Henri De Keckheer zijn stempel gedrukt op het NVSM in de periode van 1945
De socialistische mutualiteiten “ combineren gezondheidszorg, preventie, welzijn en zorg in een ‘alles-onder-ééndak’-filosofie. Dat is uniek in zowel België als de rest van de wereld!
„
du Centre, Charleroi et Soignies • Solidaris (Mutualité de la Province de Liège) • Mutualité Socialiste du Luxembourg • Solidaris (Mutualité de la Province de Namur)
9
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
Het NVSM in cijfers
10
6,5 miljard
Voor uitgevoerde terugbetalingen medische verstrekkingen
1,8 miljard
Voor uitbetaalde uitkeringen voor primaire arbeidsongeschiktheid
4 miljoen
Bijna gepresteerde uren zorg of hulp aan huis Meer dan
5.000
medewerkers in ons Zorgbedrijf Meer dan
36.000
cliĂŤnten geholpen door onze thuiszorgdiensten
131 miljoen
Voor euro aan tussenkomsten aanvullende verzekering
1,3 miljard
Voor uitbetaalde uitkeringen voor invaliditeit
7 socioculturele vzw’s met activiteiten voor specifieke doelgroepen
1.087
lokale socioculturele afdelingen of sportclubs
6.918
actieve vrijwilligers
600.000 deelnemers
Meer dan
aan socioculturele activiteiten
Geschiedenis van de sociale bescherming in België 1880 De eerste steenlegging van de socialistische coöperatieve beweging met de stichting van de Vooruit
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
in Gent.
12
1869 1820 De eerste ‘maatschappijen van onderlinge bijstand’ zien het daglicht in 1820 en de daaropvolgende jaren. Ze zijn lokaal georganiseerd, kleinschalig en richten zich veelal tot één beroepsgroep. Het lidmaatschap gebeurt op vrijwillige basis. Door de wet van 1851 krijgen die maatschappijen van onderlinge bijstand rechtspersoonlijkheid.
In 1869 wordt ‘La Solidarité’ opgericht in Faytlez-Manage, in de provincie Henegouwen. De eerste socialistische ‘maatschappij van onderlinge bijstand’ vormt een voorafspiegeling van de huidige mutualiteit: een non-profitorganisatie die haar leden diensten aanbiedt en verzekert tegen bepaalde risico’s - tegen betaling van een bijdrage, zonder onderscheid te maken in leeftijd, gezondheidstoestand of inkomen.
1885 Oprichting van de Belgische Werkliedenpartij (BWP). Naarmate de BWP aan kracht en invloed wint, levert de sociale strijd concrete resultaten op. Er wordt werk gemaakt van de invoering van overheidsfinanciering, nieuwe wetten verbeteren de sociale en financiële situatie van de arbeidersklasse. Deze evolutie gaat gepaard met een centralisering van de mutualistische beweging.
1886
1919
De verschillende maatschappijen van onderlinge
Invoering van het enkelvoudig stemrecht, als
bijstand groeperen zich in regionale entiteiten,
gevolg van de sociale onrust en de nieuwe sociale
zogenaamde ‘federaties’. De eerste regionale
en politieke verhoudingen na WO I.
socialistische mutualiteiten zijn die van Gent in 1886 en van La Hestre in 1891.
1913 Oprichting van het
1894
‘Nationaal Verbond
De eerste wet op de mutualiteiten wordt gestemd. Die vormt een doorbraak in de geschiedenis van de mutualiteiten: hun werkterrein wordt uitgebreid en de controle van de overheid wordt beperkt. Parallel worden technische verzekeringsconcepten ingevoerd en genieten de mutualiteiten of zieken-
van
Federaties
der
Socialistische
Mutualiteiten
van
België’ te Haine-Saint-Paul (Jolimont). Het initiatief gaat uit van Arthur Jauniaux, die ook de eerste secretaris-generaal wordt.
kassen van het recht op zelfbeheer. De socialistische beweging is niettemin ontgoocheld omdat de overheid geen enkele bijdrage levert.
1907 Oprichting van de coöperatieve verzekeringsmaatschappij La Prévoyance Sociale (P&V).
“
Regionale, socialistische ziekenfondsen verenigen zich, want samen staan ze sterker. Kankerpreventie, tuberculosebestrijding en zuigelingenconsultaties genieten hoge prioriteit
„
1921 Oprichting
van
de
coöperatie
‘Huis
des
Mutualiteiten’. De Socialistische Mutualiteiten slaan de handen in elkaar om vakantiekolonies goedkoper en toegankelijker te maken.
13
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
Geschiedenis van de sociale bescherming in België
14
1990
1963
1944
De socialistische minister van
Op 6 augustus 1990 vaardigt
De socialistische
Sociale Voorzorg Edmond
de socialistische minister
minister Achille
Leburton voert bij wet van 9
van Sociale Zaken Philippe
Van Acker vaar-
augustus 1963 de ziekte- en
Busquin een wet uit die het
digt de besluitwet
invaliditeitsverzekering
in.
raamwerk voor de organisatie
van 28 december
In 1994 volgt een hervor-
en de controle van de mutu-
1944
tot
ming en modernisering van
aliteiten beter preciseert. De
invoering van de
de oorspronkelijke wet, die echter de basis blijft
wet komt tegemoet aan de vraag naar meer trans-
sociale zekerheid
vormen van ons systeem. De wet van 1963 voor-
parantie van de verplichte en aanvullende verzeke-
op 1 januari 1945.
ziet in:
ring. Ze omschrijft de missies van de mutualiteiten
De bestaande Landsbonden van Ziekenfondsen
• een overlegprocedure tussen de mutualiteiten
op basis van de promotie van het fysieke, psychi-
worden belast met het beheer van de verplichte
en de zorgverleners (artsen, tandartsen, enz.)
sche en sociale welzijn, in een geest van solidariteit
ziekteverzekering, een van de takken van de
voor het vastleggen van de tarieven en terug-
en zonder winstoogmerk.
uit
sociale zekerheid. Parallel met de verplichte verzekering blijft de aanvullende verzekering een essentiële rol spelen: ze biedt de leden bijkomende voordelen, wat voor nieuwe aansluitingen zorgt.
“
Eindelijk zijn werknemers beschermd tegen alle grote risico’s. Een uniek solidair systeem treedt in werking
„
betalingen van de medische prestaties • voorkeurtarieven voor de meest kansarme
De wet biedt de mutualiteiten ook de mogelijkheid om hun leden voor het gerecht te verdedigen en
patiënten • de oprichting van het RIZIV (Rijksinstituut voor
organiseert controlemodaliteiten op de mutualis-
Ziekte- en Invaliditeitsverzekering), belast met
tische activiteiten in het kader van de aanvullende
de controle van en het toezicht op de sector
verzekering. In 1990 gaat ook de Kruispuntbank
van de gezondheidszorg en de uitkeringen
van de Sociale Zekerheid van start.
• de uitbreiding van de verplichte ziekteverzekering naar de hele bevolking.
“
Onder druk van de ziekenfondsen krijgen patiënten tariefzekerheid, waardoor zij niet meer voor verrassingen komen te staan na een doktersbezoek
„
“
Ziekenfondsen en RSZ realiseren de eerste gegevensuitwisseling via de Kruispuntbank Sociale Zekerheid. Vandaag wisselt deze elektronische snelweg meer dan 725.000.000 berichten per jaar uit
„
1993 De
socialistische
minister van Sociale Zaken
Philippe
Moureaux voorziet met de wet van 15 februari 1993 in een vernieuwde finan-
1994
1998
Meer selectiviteit in de sociale zekerheid. De invoe-
Europa laat van zich horen met het arrest Kohl
ring van de sociale en fiscale franchise moet de
en Decker. Het Europees Hof van Justitie stelt dat
stijgende remgelden compenseren. De hoogte
het socialezekerheidsrecht niet buiten het toepas-
van uitkeringen wordt bepaald in functie van
singsveld valt van het Europees gemeenschaps-
gezinstoestand.
recht. Verzorging in het buitenland moet mogelijk zijn zonder voorafgaande toestemming.
“
Chronische zieken worden met de franchise beschermd tegen oplopende remgelden
„
ciële verantwoordelijkheid van de ziekenfondsen en in vernieuwde structuren binnen het RIZIV met een sterkere rol voor de sociale partners via de Algemene Raad en het Verzekeringscomité die over uitgebreide bevoegdheden beschikken. Het Globaal Plan voert belangrijke remgeldverhogingen voor de patiënt door.
“
Ook in de verplichte ziekteverzekering laat Europa van zich spreken
„
1997 Door de enorme budgettaire overschrijding van 1996 wordt aan alle sectoren een lineaire verlaging van de honoraria van 2 tot 3 procent opgelegd. Er komt een numerus clausus voor
“
geneeskundestudenten.
„
Opnieuw helpen innovaties op IT-vlak ons deze opdracht uit te voeren
15
Geschiedenis van de sociale bescherming in België 1999 De paarse regering met de socialist Frank Vandenbroucke
2007
op
de ministerpost van
De socialistische minister
Sociale Zaken voert belangrijke
2003
hervor-
mingen en vernieu-
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
16
hervorming van de kinesitherapie, de invoering van referentiebedragen of normprijzen per ingreep in de ziekenhuizen, de goedkeuring van de wet op patiëntenrechten, een nieuwe financiering van de rusthuissector op basis van de zorgzwaarte van de bewoners, het recht op euthanasie en het recht op palliatieve zorg met een gelijkaardige verankering ervan in de
“
„
Volksgezondheid
minister
van
Observatorium voor chronisch zieken op. De wet
Sociale Zaken en
op medische risico’s en fouten wordt goedgekeurd,
Volksgezondheid Rudy Demotte voert een wette-
een interministerieel akkoord regelt de vermaat-
lijke groeinorm in van 4,5 procent voor de ziekte-
schappelijking van de geestelijke gezondheidszorg.
verzekering. Er komt een forfait voor geneesmid-
Tandzorg wordt gratis voor kinderen tot 18 jaar.
delen in ziekenhuizen en het OMNIO-statuut dat voorziet in een hogere terugbetaling voor alle lagere inkomens. De kleine risico’s van zelfstandigen worden opgenomen in de verplichte ziekteverzekering en er komt een Toekomstfonds in de
“
Iedereen telt mee. Ook chronisch zieken verdienen onze bijzondere aandacht
ziekteverzekering.
„
2010
gezondheidszorg.
1,1 miljoen patiënten betalen minder voor hun gezondheidszorg en zijn beter beschermd tegen hoge kosten
Zaken
Laurette Onkelinx start het Kankerplan en het
Globaal Medisch Dossier en de Maximumfactuur, delen in de ambulante sector, de fundamentele
en
Sociale
De socialistische
wingen door zoals het de referentieterugbetaling van geneesmid-
van
“
265.000 personen met een laag inkomen krijgen eveneens recht op verhoogde tegemoetkoming
„
De wet van 26 april 2010 verplicht de ziekenfondsen tot een belangrijke reorganisatie van hun aanvullende verzekering. Een aparte juridische structuur wordt gecreëerd voor onze verzekeringsproducten.
4 februari 2013 100 jaar “Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten” Meer dan 3 miljoen leden rekenen op ons, vandaag én morgen.
2011 Een akkoord over de staatshervorming vormt een van de pijlers van de regering Di Rupo. Het regeerakkoord legt belangrijke besparingen op aan de ziekteverzekering, de groeinorm wordt teruggeschroefd tot 1,8 procent in 2012, tot 2 procent in 2013 en …
“
100 jaar solidariteit leert ons dat het oplossen van sociale ongelijkheid een eeuwigdurende strijd vereist en dat de socialistische mutualiteit meer dan ooit nodig is
„
De regering voert een verbod in op ereloonsupplementen voor meer- en tweepersoonskamers in ziekenhuizen.
“
De ziekenfondsen eisen dat de staatshervorming ten goede komt van de patiënt
„
17
De strijd voor sociale zekerheid In 1944 voert de Belgische regering de sociale zekerheid in. Daardoor zijn bijna alle Belgen beschermd tegen verschillende risico’s die tot armoede kunnen leiden: ziekte, arbeidsongeschiktheid, ouderdom, werkloosheid, kinderlast, arbeidsongevallen en beroepsziekten.
Solidariteit aan de basis Ons stelsel van sociale zekerheid is het resultaat van hevige en langdurige sociale strijd en vele, vaak moeizame,
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
onderhandelingen.
18
Vanaf 1850 organiseerden vooral geschoolde arbeiders zich in mutualiteiten, die tegelijk ook verdoken vakbonden waren. In die periode vonden socialistische ideeën steeds meer ingang bij de arbeidende bevolking. Dit resulteerde in een toenemende strijdbaarheid, een betere organisatie en meer politieke bewustwording. De socialistische beweging bouwde een uitgebreid netwerk uit van coöperatieve bakkerijen, mutualiteiten, apotheken en werkloosheidskassen. Die organisaties steunden op onderlinge solidariteit, en kenden hun
De socialisten kwamen op voor een verplichte “ aansluiting met solidaire bijdragebetaling van iedereen „
beperkingen: het ging om solidariteit onder ‘arme arbeiders’, de uitkeringen waren laag en van korte duur. In 1885 werd de Belgische Werkliedenpartij (BWP) opgericht, de arbeidersbeweging kreeg stilaan meer voet aan de grond. Dit leidde tot de eerste subsidiëring van mutualiteiten In 1891.
In 1903 keurde de regering een wet op de arbeidsongevallen goed, de eerste wettelijk verplichte verzekering. In 1919 werd het algemeen stemrecht ingevoerd. Dat vormde een kantelmoment in de politieke geschiedenis van België. De katholieken verloren hun parlementaire meerderheid en moesten voortaan rekening houden met de socialisten. Onder impuls van de socialisten kregen de verzekeringen tegen ziekte en invaliditeit, werkloosheid en ouderdom, aanzienlijk meer subsidies. Tot aan de Tweede Wereldoorlog zorgde een verschil in visie voor grote politieke discussies. De socialisten ijverden voor een verplichte aansluiting en solidaire bijdragen van iedereen, de katholieken wilden niet weten van een verplichte aansluiting. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog stelden afgevaardigden van werkgevers, werknemers en hoge ambtenaren een ‘Ontwerp van Overeenkomst tot Sociale Solidariteit’ op. In december 1944 werden de krachtlijnen door het parlement goedgekeurd. Dit sociaal pact gaf een wettelijke basis en verplicht karakter aan de bestaande verzekeringen en mutualiteiten. De Rijksdienst voor Sociale Zekerheid werd opgericht als centraal orgaan voor het innen van de verplichte bijdragen van zowel werkgevers als werknemers. Het beheer moest paritair gebeuren, door werkgevers en de werknemers samen. De fundamenten die toen werden gelegd, vormen nog steeds de ruggengraat van onze huidige sociale zekerheid.
Nieuwe uitdagingen voor sociale zekerheid
Verwezenlijkingen
Ontstaan als een verzekering tegen sociale risico’s groeide de sociale zekerheid uit tot een systeem dat bestaanszekerheid biedt. Toch zijn niet alle problemen opgelost en blijven er nog verschillende uitdagingen, waaronder: • Armoederisico. Eén op vijf Belgen loopt het risico in armoede te verzeilen. • Arbeidsparticipatie. België kampt met een zwakke arbeidsparticipatie bij jongeren en bij mensen boven de 55 jaar. • Sociale inclusie. Onze sociale zekerheid moet niet alleen instaan voor sociale bescherming, maar ook voor sociale inclusie. • Vergrijzing. Doordat de mensen langer leven ontstaan nieuwe noden.
• De socialistische strijd voor sociale bescherming ligt aan de basis van de sociale zekerheid in België. • Sociaal pact van 1944 legt fundament van uniek systeem van solidariteit dat ondertussen zo goed als alle Belgen beschermt tegen sociale risico’s. • Onze sociale zekerheid slaagt erin om het armoederisico met 65% terug te dringen.
Het blijft noodzakelijk om de sociale bescherming in België te versterken. Niet alleen om het armoederisico in te dijken en de sociale ongelijkheid aan te pakken via de herverdeling van de inkomens en vermogens, maar ook om de sociale zekerheid te wapenen tegen nieuwe uitdagingen. Om de leefbaarheid van het systeem te garanderen, moet men voor de financiering van de sociale zekerheid ook durven kijken naar inkomsten, die vandaag weinig of niet bijdragen aan de solidariteit in ons land. We denken aan de inkomsten uit kapitaal en internationale financiële transacties. Ook de ecologische fiscaliteit biedt mogelijkheden.
“ Het versterken van de sociale bescherming blijft een prioriteit „ 19
De krachtlijnen van de verplichte ziekteverzekering Op het einde van de Tweede Wereldoorlog werd de basis gelegd van de verplichte ziekteverzekering. Het stelsel werd geregeld aangepast en uitgebreid om te kunnen beantwoorden aan de nieuwe uitdagingen.
Het sociaal pact legt de basis Het Sociaal Pact en de Besluitwet van 28 december 1944 legden de wettelijke basis voor de verplichte ziekteverzekering in ons land. Drie basisprincipes werden vastgelegd: (1) de verplichte aansluiting bij alle sociale verzekeringen voor alle werknemers, (2) de financiering van het stelsel door
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
bijdragen van zowel werknemers als werkgevers, aange-
20
vuld met overheidssubsidies en (3) een paritair beheer. Het Rijksfonds voor Verzekering tegen Ziekte en Invaliditeit, de voorloper van het huidige RIZIV, moest instaan voor de coördinatie en de reglementering van de ziekteverzekering. Het beheer van de ziekteverzekering werd toevertrouwd aan de bestaande ziekenfondsen. De verplichte ziekteverzekering voorzag in een bescherming op twee domeinen. Wie arbeidsongeschikt werd door ziekte of invaliditeit of door bevallingsrust, kreeg
werd het ‘Sint-Jansakkoord’ “ Na felleopdiscussies 25 juni 1964 goedgekeurd „
recht op een uitkering. Daarnaast voorzag de wet in financiële tussenkomsten voor medische kosten op basis van een tarieflijst, de voorloper van de nomenclatuur.
“
Enkele belangrijke wetten uit 2002 verbeterden de positie en de rechten van de patiënt
Ziekteverzekering verder uitgediept De wet Leburton zorgde in 1963 voor de uitbouw van de ziekteverzekering. Het recht op uitkeringen en het recht op tussenkomsten voor geneeskundige verzorging werden twee aparte verzekeringen. Hierdoor verkregen ook andere maatschappelijke groepen zoals de zelfstandigen het recht op de verzekering voor geneeskundige verzorging. De wet voerde bovendien een veralgemeend systeem in van medebeheer en overeenkomsten tussen de verzekeringsinstellingen en de vertegenwoordigers van de zorgverstrekkers en ziekenhuizen. Na felle discussies werd het ‘Sint-Jansakkoord’ op 25 juni 1964 goedgekeurd. Op uitdrukkelijke vraag van de artsen bleef de toetreding tot het ‘tariefakkoord’ een vrijwillige en individuele keuze, waarbij het akkoord alleen maar geldig was als genoeg artsen de conventie ondertekenden. Vanaf de jaren ’80 nam de rol van de overheid in het beheer van de sociale zekerheid constant toe. De wet Busquin (1990) moderniseerde het werkterrein van de mutualiteiten en voorzag in een vereenvoudiging en schaalvergroting van de ziekenfondsstructuren en een democratisering van de beheersorganen. De wet van 15 februari 1993 voorzag nieuwe structuren en bevoegdheden voor het overlegmodel, door de installatie van de Algemene Raad en het Verzekeringscomité.
„
Verwezenlijkingen
Vanaf 1995 werden de financiële middelen in de ziekteverzekering tussen de ziekenfondsen verdeeld volgens een normatieve verdeelsleutel - op basis van de te verwachten en aanvaardbare ziektekosten van de leden. De ziekenfondsen werden zo zelf gedeeltelijk financieel verantwoordelijk wanneer de medische uitgaven van hun leden hoger uitvielen dan het hun toegewezen budget. De ziekteverzekering onderging voortdurende aanpassingen: • Als compensatie voor de stijgende remgelden werd in 1994 de sociale en fiscale franchise ingevoerd. In 2001 werd deze vervangen door de Maximumfactuur (MAF). Die garandeert dat een gezin niet meer dan een bepaald bedrag per jaar moet uitgeven voor medisch noodzake-
• Ziekenfondsen dragen bij aan tariefzekerheid voor alle patiënten. Geen verrassingen meer na een doktersbezoek. • De Maximumfactuur garandeert een betaalbare gezondheidszorg voor iedereen. • Het Omnio-statuut beschermt patiënten met een laag inkomen. 265.000 personen met een laag inkomen hebben recht op verhoogde tegemoetkoming.
lijke gezondheidskosten. • Enkele belangrijke wetten uit 2002 verbeterden de positie en de rechten van de patiënt. Het betreft de wet op euthanasie, de wet op palliatieve zorg en de wet op de patiëntenrechten (o.a. het recht op informatie, instemming met de behandeling en de inzage in het patiëntendossier). • Het recht op de verhoogde tegemoetkoming voor gepensioneerden, personen met een handicap, weduwen en wezen kende in 2007 een forse uitbreiding, dankzij het Omnio-statuut voor alle Belgen met een laag inkomen. • Sinds 1 januari 2008 zijn ook zelfstandigen gedekt door de verplichte ziekteverzekering tegen ‘kleine risico’s’.
21
Blijven inzetten op solidariteit Onze sociale zekerheid garandeert iedereen een betaalbare, hoogstaande en toegankelijke gezondheidszorg. De financiering steunt op het solidariteitsbeginsel: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.
Kansen krijgen is belangrijk Wie arbeidsongeschikt is, heeft recht op menswaardige en welvaartsvaste uitkeringen. Dat houdt in dat de minimale uitkeringen boven de armoedegrens moeten liggen
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
en dat de maximale uitkeringen de midden- en hogere
22
inkomens in voldoende mate moeten vergoeden. Wie arbeidsongeschikt is, moet niet alleen op een vervangingsinkomen kunnen rekenen maar moet ook de kans krijgen tot sociale re-integratie. Arbeidsongeschiktheid is meestal geen zwart-witverhaal van volledig herstel of blijvende werkonbekwaamheid. Investeren in sociale re-integratie kan een win-winsituatie zijn voor zowel de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid als de persoon zelf.
“
We moeten waakzaam blijven voor het gevaar van sociale
Toekomstgerichte maatregelen binnen
ongelijkheid. De gezondheid van de Belgen en hun levens-
„
de ziekteverzekering en gezondheidszorg zijn nodig om betaalbare zorg voor iedereen te garanderen
verwachting gaan er gemiddeld op vooruit, maar dat geldt niet voor iedereen. Wie arm en ongeschoold is, leeft minder lang en is ook minder gezond. Wie geen onderwijs gevolgd heeft, sterft gemiddeld 7,5 jaar vroeger dan een hooggeschoolde.
“
De sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen
„
Ook het verschil in gezonde levensjaren is groot: een
Voor de Socialistische Mutualiteiten staan duurzame prin-
vrouw die geen onderwijs heeft genoten, leeft 18 jaar
cipes centraal bij het vrijwaren van een betaalbare zorg
in minder goede gezondheid dan een hooggeschoolde
voor iedereen:
vrouw. 1. De financiering van de sociale zekerheid moet gega-
Een betaalbare gezondheidszorg is nodig Toekomstgerichte maatregelen binnen de ziekteverzekering en gezondheidszorg zijn nodig om betaalbare zorg voor iedereen te garanderen. Hierna volgen enkele voorbeelden van uitdagingen die grondige en duurzame ingrepen vereisen: • De supplementen ondergraven in toenemende mate de tariefzekerheid en leiden tot een dualisering van de gezondheidszorg. • De ouder wordende bevolking en de snel stijgende groep van dementerenden vereisen een andere organisatie van de zorg.
randeerd blijven.
• Blijven inzetten op het betaalbaar houden van de gezondheidszorg. • Waakzaam blijven voor het gevaar van sociale ongelijkheid.
2. De toegankelijkheid van de ziekteverzekering dient versterkt te worden. 3. Alle actoren van de ziekteverzekering moeten inzetten op een hogere efficiëntie en meer kwaliteit. 4. Medische innovatie die een echte meerwaarde biedt, moet voor iedereen beschikbaar zijn. 5. De gezondheidszorg moet meer aandacht besteden aan preventie en mentale gezondheid. 6. Samenwerking tussen de gezondheidsverstrekkers dient gestimuleerd te worden. 7. Het zorgaanbod moet beter afgestemd worden op de noden van de bevolking. 8. Personen die van een uitkering leven, moeten kansen krijgen op een hogere levenskwaliteit.
• De razendsnelle evolutie van medische technologieën en
9. Een sociaal Europa is nodig. De meerwaarde van de
nieuwe geneesmiddelen zorgen voor een toenemende
ziekenfondsen op vlak van de gezondheidszorg moet
kostendruk en moeilijke prijs-kwaliteitsafwegingen.
Onze aandachtspunten
worden erkend.
• Ons land kampt met een overaanbod aan zware zieken-
10. Een weldoordacht, duurzaam en breed sociaal beleid
huisdiensten, wat nog te veel leidt tot overconsumptie
dat inzet op onderwijs, huisvesting, arbeid en gezond-
en nutteloze behandelingen.
heid is noodzakelijk om de sociale ongelijkheid in gezondheid weg te werken.
23
Het belang van de aanvullende verzekering De Belgische ziekteverzekering wordt aanzien als één van de beste ter wereld. Toch dekt ze niet alle kosten voor medische verzorging. Om lacunes in de verplichte ziekteverzekering op te vangen, bieden de socialistische mutualiteiten een aanvullende verzekering aan hun leden aan.
Leemtes in de ziekteverzekering De aanvullende verzekering was in feite de eerste vorm van ziekteverzekering in ons land. Ze werd opgezet door
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
mensen die zich verenigden in ‘maatschappijen van
24
onderlinge bijstand’ - om zich te beschermen tegen bepaalde risico’s zoals ziekte of overlijden. Ook na de invoering van de verplichte ziekteverzekering zijn de ziekenfondsen blijven vasthouden aan de aanvullende verzekering. Die probeert te voorzien in gezondheidszorgbehoeften die niet worden gedekt door de verplichte ziekteverzekering. Ze omvat tussenkomsten voor medische verzorging of voor preventieve diensten, die niet of nauwelijks terugbetaald worden door de verplichte ziekteverze-
“
kering. Zo verleent zij medische assistentie in het buiten-
Onze aanvullende verzekering komt tussen voor gezondheidszorgbehoeften die niet of onvoldoende gedekt worden door de verplichte ziekteverzekering
„
land en terugbetalingen voor alternatieve geneeswijzen, anticonceptiemiddelen, vaccins, brillen en lenzen. De aanvullende verzekering speelt sneller in op nieuwe noden in de gezondheidszorg en de leden maken dankbaar gebruik van de voordelen die ze biedt.
Belangrijke voordelen
Dat bewijzen de volgende gegevens uit 2011:
Onze Maatschappij van Onderlinge Bijstand ‘Solidariteit’
• 52.900 leden genoten een terugbetaling voor homeopa-
biedt diensten aan die voldoen aan de wettelijke criteria
thie, chiropraxie of osteopathie. • 178.701 leden kregen een tussenkomst voor een vaccinatie. • 14.598 vrouwelijke leden vroegen een terugbetaling voor anticonceptiemiddelen.
van de ziekenfondswetgeving. Facultatieve verzekeringen zoals hospitalisatie- en bijstandsverzekeringen ressorteren zowel onder de ziekenfondswet als de wet op het verzekeringswezen. Onze Verzekeringsmaatschappij van Onderlinge Bijstand ‘Sociale Hospitalisatieverzekeringen’ (VMOB SOHO) beschikt over een uitgebreid aanbod aan
De tussenkomsten en diensten van de aanvullende verze-
facultatieve hospitalisatieverzekeringen zoals KliniPlan,
kering worden gefinancierd door de bijdragen van de
KliniPlanPlus en AHV Extra.
• Een uitgebreid voordelenpakket voor jonge ouders. • Een tegemoetkoming voor anticonceptiemiddelen voor vrouwen van alle leeftijden. • Een terugbetaling van in België erkende en toegediende vaccins.
leden.
Aanpassingen aan wettelijk kader De wet op de ziekenfondsen van 6 augustus 1991 herdefinieerde de rol van de ziekenfondsen en vorderde een democratischer bestuur en meer financiële controle. De Controledienst voor de Ziekenfondsen werd belast met het toezicht op de naleving van de wet.
“
De aanvullende verzekering speelt sneller in op nieuwe noden in de gezondheidszorg
„
De wet van 26 april 2010 verplichtte de ziekenfondsen om de mutualistische diensten af te splitsen die tot dan werden georganiseerd in het kader van de aanvullende verzekering. Dit conform de Europese regelgeving. Sinds 1 januari 2012 zijn deze twee strikt gescheiden van elkaar.
25
Zorg op maat bij mensen thuis Onze thuiszorg- en thuishulpdiensten komen tegemoet aan de noden en behoeften van onze leden. In een samenleving die evolueert, veranderen ook die noden en behoeften. Ons Zorgbedrijf biedt zorg op maat.
Ondersteuning steeds belangrijker Professionele thuiszorg behoorde vanaf de 20ste eeuw tot het werkterrein van de socialistische mutualiteiten. Verpleegsters-bezoeksters bezochten zieke leden aan huis. Na de Tweede Wereldoorlog werd de
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
ondersteuning van zieke leden steeds belangrijker.
26
De Medico-Sociale Dienst (MSD), nu de Dienst Maatschappelijk Werk, won daarbij sterk aan belang. Naarmate meer vrouwen buitenshuis gingen werken, konden zij minder familiale hulp bieden bij ziekte of bevalling en werd de nood aan gezinshulp almaar groter. Daarom richtte de socialistische vrouwenvereniging SVV in 1951 de vzw Interregionale Vereniging voor Familiale Onderlinge Hulp op. Die bood gezinszorg aan als aanvulling op de sociale en paramedische steun van de MSD.
“
Onze thuiszorg wil een kwalitatief en innovatief antwoord bieden op de stijgende zorgvraag
„
De gezinszorg diende in het begin enkel ter ondersteuning van jonge gezinnen. Eind van de jaren 50 hielpen 230 helpsters meer dan 1.700 gezinnen. Terwijl de vraag naar hulp bleef stijgen, kwam de subsidiëring tergend traag op gang. Daarom besloot men enkel hulp te bieden aan gezinnen zonder ‘hoge welstand’. In 1960 werden de
diensten voor gezinshulp officieel erkend en kregen de
SVV verrichtte al tientallen jaren preventieve gezinsonder-
gezinshelpsters een statuut. SVV besloot daarop de hulp
steuning als organiserend bestuur van de consultatiebu-
aan gezinnen uit te breiden tot de groep van bejaarden.
reaus voor het jonge kind.
In 1966 volgde de officiële erkenning van bejaardenhulp.
Verwezenlijkingen
Begin van de jaren ’90 schrapte het RIZIV de terugDaarnaast richtte ons ziekenfonds in de jaren ’60 zes
betaling van verblijfskosten in herstelcentra. Sommige
herstelcentra op met meer dan 200 bedden. Ze vormden
hersteloorden werden omgevormd tot woonzorgcentra
een aanvulling op de herstellingsoorden voor tuberculose-
of gespecialiseerde voorzieningen. Andere bleven voort-
patiënten uit de jaren ’20. Patiënten konden in deze centra
bestaan en werkten uitsluitend met de middelen vanuit
recupereren na een operatie. De kosten werden voor een
de aanvullende verzekering en de persoonlijke bijdrage
groot deel gedekt door de ziekteverzekering.
van de patiënt.
De diensten voor thuisverpleging zagen het levenslicht in de jaren ‘70. West-Vlaanderen beet in 1971 de spits af. In 1974 ging in Brugge de eerste uitleendienst voor medische en technische hulpmiddelen van start. Door de groei van de thuiszorg kwam er meer vraag naar aangepaste hulpmiddelen.
Evolutie naar totaalzorg De koepelorganisatie Sovervlag werd opgericht in 1980, als verdediger van de belangen van onze thuisverpleging, poliklinieken, herstelcentra en rusthuizen. Uit die periode dateert ook de idee van geïntegreerde werking en de evolutie naar totaalzorg. Dit leidde tot de oprichting van het Thuiszorgagentschap (TZA) dat later werd omgedoopt tot Centrum voor Thuiszorg (CTZ) - met één logo en één
“
Geïntegreerde zorg vormt meer dan ooit de rode draad doorheen onze dienstverlening
„
Familiale Onderlinge Hulp op om de groter wordende nood aan gezinshulp op te vangen. • Ons Zorgbedrijf is de derde grootste dienst voor gezinszorg en aanvullende
De dienstencheques zijn een fenomeen van de 21ste
thuiszorg in Vlaanderen.
eeuw. Dat geldt ook voor het woonzorgdecreet dat de regelgeving van de diverse diensten beter op elkaar afstemde. Zorg op maat en continuïteit stonden centraal. Geïntegreerde zorg vormt meer dan ooit de rode draad doorheen onze dienstverlening. De vraag naar zorg blijft toenemen. Tegelijkertijd kampen we met een nijpend tekort aan personeel. De belangrijkste
Nog in de jaren ’80 werden via tewerkstellingsprogram-
vraag. Een sterke basiszorg voor iedereen met voldoende
onthaalouders op. Kinderzorg was echter niet nieuw.
met professionele thuiszorg.
de vzw Interregionale Vereniging voor
uitdaging voor de thuiszorg bestaat erin een kwalitatief
Ook richtte men toen de eerste crèches en diensten voor
startten de Socialistische Mutualiteiten
• Onze vrouwenvereniging SVV richtte
telefoonnummer voor alle hulpvormen in Vlaanderen.
ma’s poetshulpen aangeworven binnen de thuishulp.
• Vanaf het begin van de 20ste eeuw
en innovatief antwoord te bieden op de stijgende zorgspecialisatie voor complexe zorgsituaties, dat is wat ons Zorgbedrijf voor ogen heeft. Met meer dan 4.000 medewerkers is het de derde grootste dienst voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg in Vlaanderen.
27
Belangenbehartiging zowel regionaal als internationaal De Socialistische Mutualiteiten willen dat hun leden zich goed in hun vel voelen en dat hun belangen op alle niveaus worden verdedigd. Daarom investeren we sinds jaren in socioculturele verenigingen en de uitbouw van vrijwilligerswerk. Solidariteit stopt niet aan de landsgrenzen, daarom ontwikkelen wij ook activiteiten buiten ons land.
Onze socioculturele werking Vanuit een sterke nood aan voorzieningen voor moeder en kind wordt in 1922 onze vrouwenvereniging Socialistische Vooruitziende Vrouwen (SVV) opgericht. Die legt in de pioniersjaren vooral de klemtoon op sociale bewustma-
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
king en uitbouw van sociale diensten en vormings- en
28
ontmoetingsactiviteiten. Op handwerkbijeenkomsten, die later uitgroeien tot kwaliteitsvolle technische scholen, maken vrouwen betaalbare kleding voor hun gezin. SVV organiseert ook vakanties voor arbeiderskinderen en richt eigen vakantiehuizen op. De kindervakanties worden hét uithangbord van ons ziekenfonds. In 1923 vinden de eerste raadplegingen voor het jonge kind plaats. SVV voert ook actie voor de juridische gelijkheid van de vrouw, voor haar financiële onafhankelijkheid, haar burgerrechten en het recht op abortus. In 1920 ontstaat de ‘Nationale Federatie der Verminkten
“
en Gebrekkigen’ als socialistische gehandicaptenorga-
Kindervakanties werden hét uithangbord van ons ziekenfonds
„
nisatie. In de volgende decennia zoekt die steeds meer aansluiting met de Socialistische Mutualiteiten. Dat resulteert in 1976 in de oprichting van de Vlaamse Federatie
van Gehandicaptenzorg, die in 2005 wordt omgedoopt
voor het vakantieaanbod voor kinderen, jongeren en
tot ‘VFG, Vereniging Personen met een Handicap’.
volwassenen neemt constant toe. Bijna 7.000 vrijwilligers
Sportievelingen met een beperking kunnen sinds 1977
zorgen voor de nodige begeleiding en ondersteuning van
terecht bij Recreas voor een recreatief sportaanbod op
de diverse activiteiten.
Verwezenlijkingen
maat. VFG pleit voor volwaardig burgerschap en stelt dat mensen met een beperking zélf moeten kunnen beslissen over hun leven en zélf het meest aangewezen zijn om hun
Internationale solidariteit
eigen belangen te verdedigen.
Sociale zekerheid en bescherming stoppen niet aan onze
Als voorhuwelijksspaarkas van de Socialistische Mutualiteiten ziet de Mutualiteit der Jonge Arbeiders (MJA) het levenslicht in 1947. Gaandeweg ontwikkelt MJA nevenactiviteiten zoals begeleiding van lokale jongerenwerkingen, monitorenopleiding, jongerenvakanties en MJA-jeugdclubs. In juni 2009 wordt MJA omgedoopt tot JOETZ. In 1947 bundelt de Belgische Socialistische Partij de eerste gepensioneerdenbonden in een overkoepelende organisatie: de Nationale Federatie van Socialistische Gepensioneerden (NFSG) die wordt opgesplitst in een Vlaamse en een Waalse vleugel. De Vlaamse Federatie van Socialistische Gepensioneerden (VFSG) werkt nauw samen met de Socialistische Mutualiteiten. In de jaren 2000 verandert VFSG in S-Plus. Onze seniorenorganisatie ijvert voor betere pensioenen en biedt een brede waaier van ontmoetingsactiviteiten aan. Voor ‘jonggepen-
landsgrenzen. Internationale solidariteit is een sleutelbegrip binnen de socialistische beweging. Entraide Socialiste werd opgericht in 1947 en hield zich in de beginperiode voornamelijk bezig met de opvang van politieke vluchtelingen. Socialistische Solidariteit zette als opvolger van Entraide in de jaren ’70 dit werk verder en begon met een ‘Fonds voor Ontwikkelingssamenwerking’ (fos). Hieruit groeide het huidige fos-socialistische solidariteit. Vandaag streeft fos wereldwijd naar een duurzaam
• SVV organiseert vakanties voor arbeiderskinderen sinds 1922. • Jaarlijks nemen gemiddeld 600.000 mensen deel aan onze socioculturele activiteiten en gaan 10.000 kinderen, jongeren of volwassenen mee op vakantie. • Samen met fos strijden de Socialistische Mutualiteiten voor een meer rechtvaardige wereld.
economisch, sociaal en politiek bestel waarin iedereen kan genieten van sociale bescherming. De Socialistische Mutualiteiten zullen ook in de toekomst samen met fos strijden voor een meer rechtvaardige wereld. Sociale organisaties en bewegingen die opkomen voor het recht op waardig werk of op volwaardige en betaalbare gezondheidszorg kunnen op onze steun rekenen. Want iedereen telt mee, ook in het Zuiden.
sioneerden’ start vanaf 1990 de S-Academiewerking: een provinciaal programma van vormende en culturele activiteiten. S-Sport ziet het levenslicht in 1993 en organiseert allerhande sportactiviteiten. Voornoemde verenigingen tellen in gans Vlaanderen 1.087 afdelingen of sportclubs. Hun activiteiten worden bezocht door meer dan 600.000 deelnemers, de belangstelling
“
Sociale zekerheid en solidariteit stoppen niet aan onze landsgrenzen
„ 29
Voorkomen beter dan genezen In de twintigste eeuw boekte de medische wetenschap grote vooruitgang. De gezondheidszorg evolueerde mee. Gezondheidsvoorlichting en preventie wonnen aan belang en maken inmiddels een belangrijk onderdeel uit van de werking van de Socialistische Mutualiteiten.
Overheidsmaatregelen en medische vooruitgang Voor 1850 was de zorg voor armen en zieken volledig in
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
handen van liefdadigheid en privé-initiatief. De industri-
30
alisatie zorgde met de snelle verstedelijking en armoede voor sociale ellende. De arbeiders en hun gezinnen leefden in de abominabele leefomstandigheden waardoor ziektes zoals cholera zich als een lopend vuur verspreidden. De gemiddelde levensverwachting lag erg laag en de kindersterfte hoog. Onder druk van sociale onrust en epidemieën nam de overheid maatregelen. Die zorgden voor betere huizen, sanitaire vooruitgang en bacteriologisch veilig voedsel en water. Ook in de thuisomgeving werd hygiëne gepro-
het motto ‘voorkomen is beter dan genezen’ “ Onder kreeg preventie meer aandacht „
pageerd. De bevolking werd geleerd handen te wassen, kamers te verluchten en regelmatig propere kleren aan te trekken. Er werd ook gewezen op de gevaren van alcohol en andere verdovende middelen.
Vanaf de Eerste Wereldoorlog boekte de geneeskunde
driemaal voor raadpleging hadden aangeboden. Baby’s
grote vooruitgang. De ontdekking van allerlei bacteriën,
werden opgevolgd via de zuigelingenconsultaties. Tengere
de mogelijkheid tot vaccinatie en de komst van nieuwe
kinderen zonder besmettelijke ziektes werden op vakantie
medicijnen leverden grote medische successen op. Onder
gestuurd, om aan te sterken met stevig voedsel en
druk van de arbeidersbeweging begon de overheid een
groenten uit de tuin van de vakantiekolonie.
Verwezenlijkingen
sturende rol te spelen op het vlak van volksgezondheid en startte ze met het subsidiëren van ziekenhuizen en andere klinische diensten. De Socialistische Mutualiteiten grepen hun kans om de armengeneeskunde van de 19de eeuw om te vormen tot een volwaardige medische verzorging. Vanaf 1919 vervingen onze ziekenfondsen de ‘armendokter’ door medische specialisten en de weldadigheidshospitalen door poliklinieken en mutualistische ziekenhuizen. De medisch-farmaceutische dienst werd in het interbellum een zeer belangrijke activiteit van de Socialistische Mutualiteiten: betaalbare medische verzorging afgestemd op de specifieke gezondheidsproblemen van arbeiders. Tuberculose richtte intussen zware ravages aan in arbeidersmiddens. Armoede en slechte levensomstandigheden vormden de ideale voedingsbodem. Samen met de overheid bonden de socialistische ziekenfondsen de strijd aan tegen de ziekte. De Socialistische Mutualiteiten richtten in 1922 de Kas voor Teringlijders op voor de opsporing, verzorging, plaatsing en vergoeding van de tuberculosepatiënten. Er werden honderden verpleegsters en artsen ingezet in de kinderkoloniën, preventoria en sanatoria. In de strijd tegen kindersterfte werd de gezondheid van aanstaande moeders nauw in de gaten gehouden. Men
Gezondheidspreventie steeds belangrijker In het midden van de jaren ‘60 bezat ons land een sterk
• De Socialistische Mutualiteiten vormden de armengeneeskunde van de 19de eeuw om tot een volwaardige medische verzorging.
uitgebouwd systeem van gezondheidszorg. Epidemieën en infectieziekten waren op de terugweg, mensen werden
• Onze Dienst Gezondheidsbevordering
ouder. De bevolking profiteerde van de economische
spoort onze leden aan om gezonder te
welvaart, terzelfder tijd doken de eerste welvaartsziekten
leven.
op, die deels het gevolg waren van ongezonde leefgewoontes. Onder het motto ‘voorkomen is beter dan genezen’ kreeg preventie meer aandacht.
• De voorbije jaren hebben we sterk ingezet op gezondheidsthema’s als rugproblemen en diabetes.
De Socialistische Mutualiteiten richtten in 1984 de ‘Dienst voor Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding’ op die de leden moest sensibiliseren en informeren over het belang van preventieve gezondheidsmaatregelen. Sinds enkele jaren wordt telkens een centraal thema gewerkt zoals diabetes of rugpijn. Vanzelfsprekend blijven wij ook aandacht besteden aan chronische zieken en aan het wegwerken van sociale ongelijkheid. De Vlaamse gezondheidsdoelstellingen staan daarbij centraal. De Socialistische Mutualiteiten zijn door de Vlaamse overheid erkend als een organisatie met terreinwerking.
had daarbij geen schrik om enige dwang uit te oefenen. Vrouwen konden enkel aanspraak maken op vergoedingen op voorwaarde dat ze zich voor de bevalling
b.be
www.diabeteswe
31
Innovatie voor meer efficiëntie De Socialistische Mutualiteiten spelen een voortrekkersrol in de informatisering en automatisering van de gegevensuitwisseling binnen de ziekteverzekering. De voorbije decennia hebben wij belangwekkende innoverende initiatieven genomen.
Nieuwe vormen van gegevensuitwisseling De werking van de gezondheidszorg in België vereist
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
de uitwisseling van zowel medische, administratieve als
32
financiële informatie tussen zorgverstrekkers, zorginstellingen, uitbetalingsinstellingen én de patiënt. Hoe efficiënter die gegevensuitwisseling gebeurt, hoe sneller de verwerking ervan en hoe lager de kosten. Als Socialistische Mutualiteiten spelen wij ter zake een voortrekkersrol. De oprichting van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid (KSZ) in 1990 zorgde ervoor dat informatie over sociaal verzekerden en werkgevers gedeeld kon worden tussen diverse sociale zekerheidsinstellingen. Zo kon het individueel dossierbeheer worden vereenvoudigd, wat
We blijven op zoek gaan naar nieuwe mogelijkheden om de “ toegankelijkheid van de gezondheidszorg te verbeteren „
resulteerde in een aanzienlijke besparing in tijd en geld. Als belangverdediger informeren en wapenen wij onze leden zo goed mogelijk om hun rechten als patiënt te vrijwaren. We waken er ook over dat er niet geraakt wordt aan de persoonlijke levenssfeer van onze leden. Samen met
de Privacycommissie hebben we de nodige voorzieningen
Bovendien zijn de verwachtingen van de bevolking t.o.v.
getroffen om de uitwisseling van gegevens van onze
gezondheidszorg ook geëvolueerd. Patiënten verwachten
leden met derden volledig beveiligd te laten verlopen. Het
een betere dialoog en eisen, terecht, het recht om zelf te
‘Carenet’-platform waarbij informatie elektronisch uitge-
beslissen over hun gezondheid. Nieuwe informatie- en
wisseld wordt tussen ziekenhuizen en ziekenfondsen, is
communicatietoepassingen kunnen hierbij helpen om
hier een goed voorbeeld van.
patiënten interactief te betrekken bij de opvolging van hun medisch dossier. Dit kan de ‘empowerment’ van de
De Socialistische Mutualiteiten hebben ook een belang-
patiënt alleen maar ten goede komen. Met het onlineloket
rijke rol gespeeld bij de oprichting van het federale plat-
‘E-mut’ bieden wij als Socialistische Mutualiteiten onze
form ‘E-Health’. Dit platform wil de kwaliteit en de opvol-
leden de kans om hun ziekenfondsdossier te raadplegen
ging van geneeskundige verstrekkingen optimaliseren en
en o.a. hun terugbetalingen en uitkeringen op te volgen.
de administratieve formaliteiten vereenvoudigen. E-Health
Deze technologieën moeten trouwens ook toegankelijk
is eveneens een middel tot telegeneeskunde waarbij elek-
gemaakt worden voor oudere personen en kansarme
tronische informatie interactief beschikbaar is voor de
groepen opdat ook zij er actief gebruik van zouden kunnen
patiënt, alsook een vorm van ‘knowledge management’
maken.
betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe toepassingen en
Als Socialistische Mutualiteiten vinden wij het belangrijk te
pilootprojecten op vlak van geneesmiddelen, zoals bijv. het
blijven innoveren en op zoek te gaan naar nieuwe moge-
digitale platform ‘Vitalink’.
lijkheden om de toegankelijkheid van de gezondheidszorg te verbeteren. De patiënt moet zoveel mogelijk de
Het belang van nieuwe informatietechnologieën om gegevens uit te wisselen zal de komende jaren alleen nog maar toenemen binnen de gezondheidszorg. Temeer daar er
• Het federale platform ‘E-Health’ verbetert de kwaliteit en de opvolging van geneeskundige verstrekkingen en vereenvoudigt de administratieve formaliteiten. • Met het onlineloket ‘E-mut’ bieden wij onze leden de kans om hun ziekenfondsdossier te raadplegen en o.a. hun terugbetalingen en uitkeringen op te
voor zorgverstrekkers. De verzekeringsinstellingen zijn ook
Toekomstgericht denken
Verwezenlijkingen
kans krijgen om inspraak te krijgen over zijn gezondheid. Daarnaast zorgt de informatisering van administratieve formaliteiten er ook voor dat er meer tijd vrij komt voor
volgen. • Met de oprichting van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid (KSZ) ontstaat er een elektronische snelweg die vandaag maar liefst 725.000.000 gegevens per jaar uitwisselt.
kwaliteitsvolle en gepersonaliseerde zorg op maat van de patiënt.
heel wat nieuwe maatschappelijke evoluties zijn. Zo zal de vergrijzing van de bevolking bijvoorbeeld een grote uitdaging worden voor onze sociale zekerheid. Om een goede zorg te kunnen garanderen, is het dan belangrijk dat de verschillende zorgverstrekkers snel informatie kunnen uitwisselen met elkaar en administratieve gegevens vlot toegankelijk zijn.
“
We waken er over dat er niet geraakt wordt aan de persoonlijke levenssfeer van onze leden
„
33
Horizon, ons project voor de toekomst De toename van de elektronische gegevensstromen, de vergrijzing van de bevolking, de concurrentie met de privésector en de nieuwe verwachtingen van onze leden vormen een greep uit de vele uitdagingen die op ons afkomen. Met het ondernemingsplan Horizon bereiden de Socialistische Mutualiteiten zich voor op de toekomst.
Vier grote doelstellingen Ons ondernemingsplan is opgebouwd rond vier pijlers:
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
1. Een duidelijke visie ontwikkelen op onze rol als beheerder en uitvoerder van de ziekteverzekering 2. Ons ziekenfonds verder uitbouwen tot een moderne dienstverlenende organisatie die antwoorden aanreikt op vragen en problemen van de leden 3. Ons ziekenfonds positioneren als sociale actor en middenveldorganisatie 4. Een dynamisch Zorgbedrijf uitbouwen dat snel en performant alle aspecten van zorgverlening aanbiedt. Ons ambitieus ondernemingsplan moet ons toelaten om
“
proactief een sluitend antwoord te bieden op de volgende
Met Horizon bieden we proactief een antwoord op de uitdagingen van de toekomst
„
uitdagingen: • de evolutie van vraag en aanbod binnen de gezondheidszorg: de ontwikkeling van chronische ziekten, medische evoluties, de veroudering van de bevolking, de nood aan voldoende personeel in de zorg • de budgettaire context: de vergrijzing gaat geld kosten en er is een nijpend begrotingstekort
34
• de technologische evolutie binnen onze samenleving: papieren gegevensstromen worden vervangen door elektronische, medische getuigschriften zullen stapsgewijs verdwijnen, onze administratieve diensten moeten
• verder evolueren naar een nieuwe bedrijfscultuur waar
Onze missie
‘full service’ centraal staat • verruimen, moderniseren en toegankelijker maken van onze dienstverlening
hierop inspelen en anticiperen. Taken en functies
• vergroten van onze zichtbaarheid en impact door het
wijzigen, wij moeten onze medewerkers hierbij onder-
uitwerken van een doordachte interne en externe
De Socialistische Mutualiteiten zijn
steunen en begeleiden
marketing- en communicatiestrategie
meer dan een uitbetalingsinstelling:
• de Europese trend: gezondheid wordt binnen Europa
• accentueren van onze rol als ledenbeweging: wegen op
almaar meer als ‘koopwaar’ beschouwd waarmee men
het beleid en politieke beslissingen in het belang van
geld kan verdienen. Een evolutie die wij betreuren en die
diverse doelgroepen die we vertegenwoordigen
ons tot grote waakzaamheid aanzet • de evolutie in de organisatie van de gezondheidszorg in ons land • onze rol ten opzichte van het RIZIV.
• verder uitbouwen van onze sociale dienstverlening, met aandacht voor preventie en gezondheidsbevordering • verder ontwikkelen van ons Zorgbedrijf tot een krachtige speler in het Vlaamse zorggebeuren • werk maken van bijkomende thuiszorg en residentiële ouderenzorg
Concrete acties
• inspelen op de toenemende nood aan kinderopvang
Horizon geeft sturing, zin en richting aan de hande-
• profileren van het Zorgbedrijf als mogelijke partner
lingen en activiteiten van iedereen die deel uitmaakt van de Socialistische Mutualiteiten. Ons ondernemingsplan vertaalt zich in de volgende acties: • anticiperen op evoluties in de zorgsector en de samenleving als geheel • samenwerken met het RIZIV aan een verhoging van de efficiëntie van onze gezondheidszorg • behouden en versterken van onze positie als beheerder en uitvoerder van de ziekteverzekering • gaan voor solidariteit, niet voor risicoselectie en uitsluiting. • proactief informeren en begeleiden van onze leden • de sector uitkeringen en de expansie ervan prioritair opvolgen. • inzetten op sociale re-integratie bij arbeidsongeschiktheid
binnen de zorg naar OCMW’s, commerciële organisaties, bedrijven, de verzekeringswereld • leveren van zorg op maat. Ook intern leggen we specifieke accenten:
• Wij verdedigen belangen en waarden, ontwikkelen projecten en campagnes. • Wij maken studies en doen onderzoeken. • Wij nemen publieke standpunten in en gaan in discussie met de politieke beleidsvoerders. • Wij dragen zorg voor zowel de gezondheid als het algemeen welzijn én de rechten van meer dan drie miljoen leden.
• investeren in de kennis en het talent van onze medewerkers • uitwisselen van ‘best practices’ tussen de diverse onderdelen van de organisatie • onze leidinggevenden en medewerkers actief bijstaan bij veranderingen • HR een strategische rol toebedelen binnen toekomstige veranderingsprocessen • een lerende organisatie zijn met een waarderende cultuur.
35
7 waarden verbinden ons De Socialistische Mutualiteiten zetten zich in voor de gezondheid en het welzijn van hun leden én medewerkers. We doen dit vanuit zeven waarden die centraal staan in de werking en die de inspiratiebron vormen om de doelstellingen van ons ondernemingsplan Horizon te realiseren.
Engagement Iedereen telt mee. De Socialistische Mutualiteiten engageren zich voor de gezondheid en het welzijn van iedereen,
100 jaar Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten
rijk of arm, blank of zwart, oud of jong, actief of niet actief,
36
ziek of gezond. Iedereen heeft recht op gelijke kansen op gezondheid en welzijn. Duurzaam werk maken van minder gezondheidsongelijkheid geniet daarbij prioriteit.
Solidariteit Wij zijn de verdediger van een sterke sociale zekerheid en ons sociaal model is waardevol. Het werpt een dam op tegen extreme vormen van ongelijkheid, het geeft
“
mensen zekerheid en vormt de basis voor een mens-
De Socialistische Mutualiteiten engageren zich voor de gezondheid en het welzijn van iedereen
„
waardige levenskwaliteit voor iedereen. Als Socialistische Mutualiteiten zetten wij ons in voor een verplichte verzekering die een zo breed mogelijke dekking van geneeskundige zorgen garandeert. Daarnaast ijveren wij voor volwaardige en welvaartvaste vervangingsinkomens voor wie getroffen wordt door arbeidsongeschiktheid.
Nabijheid De Socialistische Mutualiteiten bieden een gepersonaliseerde ‘full service’ dienstverlening - met één duidelijk aanspreekpunt in de directe omgeving van onze leden. Ieder lid moet bij ons terecht kunnen met zijn of haar
van een cliëntvriendelijke service. Als medebeheerder van de verplichte ziekteverzekering werken we constructief
Iedereen telt mee. Altijd.
en intensief mee aan meer doelmatigheid en meer kwaliteitsvolle zorg. Dat houdt in dat wij constant investeren in innovatieve technologieën. Ziek, gezond. Dik en dun. Groot en klein.
vragen, opmerkingen en zorgen. Ieder lid moet kunnen
Jong en oud. Man en vrouw. Gehuwd, of
ziekenfonds aanklopt, moet met een oplossing naar buiten
Dienstgerichtheid
niet. Wit, gekleurd. Welgesteld en arm.
gaan. Ook onze socioculturele verenigingen en dienstver-
De Socialistische Mutualiteiten zijn er voor hun leden. Met
Iedereen telt mee. Altijd. Van in het begin,
leningsorganisaties hanteren hetzelfde principe. Samen
een zorgaanbod op maat, een uitgebreid dienstenaanbod
organiseren wij een sterke vrijwilligerswerking.
en laagdrempelige informatieverlening. Als ledenbeweging
rekenen op ondersteuning en begeleiding. Wie bij ons
en middenveldorganisatie zijn wij de tolk én spreekbuis
Respect voor het individu De Socialistische Mutualiteiten komen op voor de rechten van de patiënt. Elke patiënt moet verzorgd worden met
tot aan het einde. Als het slecht gaat en als het goed gaat. Wij zijn er. Altijd. Voor iedereen. Voor jou. www.socmut.be
van onze leden en van al wie opkomt voor meer rechtvaardigheid en een betere sociale bescherming. Onze dienstverlening en aanvullende verzekering worden in overleg en met inspraak van de lokale bestuursorganen ingevuld.
respect voor zijn menselijke waardigheid en zelfbeschikgische overtuiging. Alle zorgverstrekkers en zorgvoorzie-
Kwaliteit
ningen hebben de plicht om deze rechten op een actieve
De Socialistische Mutualiteiten maken systematisch werk
en menswaardige wijze te respecteren. Dat geldt dus ook
van een kwaliteitsbeleid doorheen al hun taken, werking
voor het recht op euthanasie, palliatieve zorg en abortus.
en dienstverlening.
kingsrecht - onafhankelijk van zijn filosofische of ideolo-
Voor een goed en verantwoord
medebeheer van de ziekteverzekering investeren we in
Innovatie De Socialistische Mutualiteiten vormen een dynamische organisatie die werk maakt van innovatie en vernieuwing,
beleidsvoorbereidend onderzoek, verzamelen wij relevante gegevens en maken wij analyses en evaluaties. Daarnaast investeren wij fors in vorming en opleiding van onze medewerkers.
van meer solidariteit, betere patiëntvriendelijke zorg en
37
Dit boek is een uitgave naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van het NVSM.
Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten Sint-Jansstraat 32-38 – 1000 Brussel 02 515 02 11 – info@socmut.be Coördinatie: Katrien De Weirdt Redactie: Rik Thys, Evelyne Hens, Sofie Meerschaut, Leen Pollentier, Jannie Hespel, Siska Germonpré, Remi De Brandt, Bruno Ruebens, Isabel Geenens, Joeri Bouwens, Urbain Vandormael, Leila Maron, Mélanie Boulanger, Jean-Marc Laasman, Irène Humbeeck, Jonathan Chevalier, Sophie Beyers. Lay-out: Tom Durinck en Perrine Boutet Foto’s: Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, Bert Dekelver Druk: Artoos Met steun van:
Copyright © NVSM 2013 Verantwoordelijke uitgever: Paul Callewaert – Sint-Jansstraat 32-38 – 1000 Brussel