S-Plus Mantelzorg
Nieuwsbrief nummer 02 | mei-augustus 2015 Sint-Jansstraat 32 | 1000 Brussel
www.s-plusvzw.be/mantelzorg
Mantelzorgen
en tegelijk op zoek moeten gaan naar een job? Een voorstel van de federale regering dat ondertussen is herzien. vervolg op p. 6
Astma
Ondervoeding bij ouderen
Van slaappillen kan je vallen
Meer info over de kenmerken, oorzaken en soorten
Wat kan je doen om ondervoeding bij jezelf of een zorg足behoevende te voorkomen?
Verhoog je veiligheid met deze tips.
vervolg op p. 2
vervolg op p. 4
vervolg op p. 7
S-Plus Mantelzorg
Astma
een veel voorkomende aandoening van de luchtwegen Astma is een ziekte van de longen, meer bepaald van de onderste luchtwegen. De onderste luchtwegen zitten in onze borstkas. Ze bestaan uit een netwerk van holle buizen die zich steeds verder opsplitsen zoals de takken van een boom. Ze brengen de lucht, die we inademen, tot diep in de longen.
Kenmerken
Oorzaken
Wanneer je astma hebt, zijn je luchtwegen chronisch ontstoken. Door de ontsteking zijn je longen overgevoelig. Je luchtwegen reageren dan te fel op prikkels, zoals koude lucht of plantenstuifmeel.
De precieze oorzaak van astma is nog niet gekend, maar verschillende elementen spelen waarschijnlijk een rol.
Astma gaat gepaard met aanvallen. Tijdens een astma-aanval vernauwen de luchtwegen plots. De doorsnede van de buisjes wordt kleiner, waardoor er minder lucht doorheen kan. Dit komt door twee processen: • de spiertjes die als spiralen rond de buitenkant van de luchtwegen zitten, verkrampen en trekken samen. • de slijmvlieslaag, die de luchtwegen vanbinnen bekleedt, zwelt op. Bovendien gaat dat slijmvlies meer slijm produceren. Wanneer je geen astma-aanval hebt, functioneren je luchtwegen helemaal normaal. Je longen zijn dan niet meer vernauwd en maken ook geen extra slijm aan. Iemand met astma kan dan even vrij ademen als iemand zonder astma. Dat is het grootste verschil met COPD, een andere chronische ontstekingsziekte van de luchtwegen. Bij COPD zijn de luchtwegen voortdurend vernauwd en gaat ademen dus op elk moment moeizaam. 2
Erfelijkheid is er zeker één van. Heeft een van je ouders astma of een andere allergische aandoening, bijvoorbeeld hooikoorts, dan is de kans groter dat jij dat ook krijgt. Astma bestaat al heel lang, maar komt de laatste tientallen jaren veel vaker voor dan vroeger. Daar zijn verschillende mogelijke verklaringen voor, maar geen enkele is onomstotelijk bewezen. Hygiëne Tegenwoordig komen we als kind veel minder in contact met ziekmakende infecties door een betere hygiëne, inentingen, antibiotica enz. Omdat ons afweersysteem niet vaak genoeg moet vechten tegen bacteriën, virussen of parasieten, richt het zich dan maar op onschuldige allergenen. In Afrika, waar kinderen tijdens het opgroeien veel vaker zware infecties moeten overwinnen, komt astma veel minder vaak voor. Luchtvervuiling, bijvoorbeeld ozon en fijn stof van verbrandingsgassen Dat soort vervuilende stoffen irriteren de luchtwegen. Bovendien vormt het ultrafijn stof verbindingen met het stuifmeel dat in de lucht hangt. Heb je al overgevoelige
luchtwegen? Dan ben je nog extra vatbaar om astma te krijgen. Betere woningisolatie Door de betere woonisolatie blijven allergenen langer in huis rondhangen.
Klachten De symptomen van een astma-aanval komen plots op. Het gaat onder meer over benauwdheid, gebrek aan adem, ademnood, beklemd gevoel op de borst, piepende ademhaling, hoesten, en ophoesten van slijmen. Niet alle klachten zijn altijd aanwezig. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld alleen last van hoesten, anderen alleen van kortademigheid. Een onbehandelde astma-aanval kan enkele uren tot verschillende dagen duren.
Soorten astma Allergisch astma Een astma-aanval is bij allergisch astma een reactie op lichamelijk contact met een stof waarvoor je allergisch bent. Het kan gaan om iets wat je ingeademd hebt, zoals huidschilfers van een kat of hond, uitwerpselen van de huisstofmijt of plantenstuifmeel. Het kan ook een voedingsmiddel zijn, bijvoorbeeld eieren, koemelk of tarwe. Jonge kinderen zijn vooral allergisch voor voe-
dingsmiddelen, oudere kinderen en volwassenen voor iets wat je kan inademen. Niet-allergisch astma Een niet-allergisch astma wordt niet gekenmerkt door allergieën. Zowel bij een allergisch als bij een niet-allergisch astma kunnen je luchtwegen overdreven reageren op niet-allergische, irriterende prikkels, bijvoorbeeld koude of vervuilde lucht. Die lucht irriteert ook de luchtwegen van mensen die geen overgevoelige luchtwegen hebben, maar zij krijgen daar geen astma-aanval door. Allergie Ons afweersysteem valt de ziektekiemen aan die ons lichaam willen binnendringen en schakelt deze uit. Bij een allergie valt het afweersysteem stoffen aan die ongevaarlijk zijn voor onze gezondheid. Het is alsof het afweersysteem ze verwart met gevaarlijke indringers. Een allergie kan pas ontstaan nadat je lichaam minstens één keer in contact geweest is met een bepaald allergeen. Zodra de allergie er is, treedt de allergische reactie elke keer op wanneer je met het allergeen in contact komt. Met een aanleg voor allergie word je geboren, maar de allergie kan zich op verschillende manieren uiten. Allergisch astma is er één van. Het kan zich ook uiten op je huid als eczeem of jeukende bulten en in je neus en ogen als hooikoorts. De manier waarop allergie zich uit, kan bovendien veranderen in de loop van je leven. Je kan bijvoorbeeld als baby eczeem hebben, daar vanzelf weer uitgroeien en later astma of hooikoorts krijgen. Of allebei.
Astma kan je niet voorkomen maar astma-aanvallen wel
Voelschorten
voor mensen met dementie S-Plus is sinds dit jaar gestart met een nieuw sociaal dementieproject. In meer dan 20 groepen werden voelschorten gemaakt voor mensen met dementie. Zowel de vrijwilligers als de personen met dementie en hun omgeving reageren positief. Een voelschort? S-Plus raakte geïnspireerd door Nadia Hainaut, die als “vrouw met een missie” haar voelschorten voorstelde in het tijdschrift Libelle. Een voelschort is een schort met daarop enkele materialen die de zintuigen prikkelen. Dat zijn bijvoorbeeld kleurrijke linten, belletjes of knopen met verschillende vormen. Voelschorten kan je gebruiken bij personen met dementie in de derde en de vierde fase van de aandoening. Dat is de ‘verborgen en verzonken ik fase’.
Prikkelen en stimuleren Het gebruik van een voelschort kan verschillende doelen hebben. Het aaien, friemelen en prutsen aan een voelschort kan rustgevend werken. Maar tegelijkertijd prikkelt het ook de zintuigen. De voelschorten zorgen dat het monotoon gedrag van de patiënt wordt doorbroken. Soms ontstaat er naar aanleiding van de schort oogcontact of komt er een gesprek op gang. Op die manier wordt ook het sociaal isolement doorbroken, wat het welbevinden van de persoon met dementie bevordert. Deze aanpak werkt positief, want mensen met dementie zijn dan rustiger en voelen zich beter.
Project van S-Plus Met het project wil S-Plus bewoners van woonzorgcentra en thuiswonende ouderen met dementie helpen. S-Plus wil bovendien sensibiliseren rond dementie door begeleiding aan te bieden bij het maken van voelschorten. Wil je hier graag meer over weten? Surf eens naar www.s-plusvzw.be of neem contact op. Tekst: Gertie Brouwers
Astma kan je niet voorkomen, omdat je sowieso geboren wordt met overgevoelige luchtwegen. Maar astma-aanvallen kan je wel voorkomen door prikkels te vermijden, die bij jou aanvallen uitlokken. Ook is het cruciaal om je geneesmiddelen strikt in te nemen. Je mag nooit op eigen houtje je medicatie stoppen. Dat is alleen mogelijk als je dokter daartoe beslist. Sommige mensen zijn bang van de stoffen in de puffer en gebruiken hun onderhoudsbehandeling daarom te weinig, maar die geneesmiddelen zijn echt niet gevaarlijk. Ze worden nu al lang genoeg wetenschappelijk onderzocht en gebruikt. Een ernstige astma-aanval kan veel meer kwaad doen dan de bijwerkingen van de geneesmiddelen. Tekst: Liliana Nikolova Bron: www.longweb.be
Contact: S-Plus vzw Sint Jansstraat 32-38 1000 Brussel info@s-plusvzw.be 02 515 04 94 3
S-Plus Mantelzorg
Ondervoeding bij ouderen
is vaak geen uitzondering meer Ondervoeding bij ouderen is een probleem dat steeds vaker voorkomt. 12% van de 70-plussers is ondervoed en 45% loopt risico om ondervoed te geraken. Preventie en een goede aanpak van ondervoeding kunnen voor een betere algemene gezondheid zorgen, waardoor opname in een ziekenhuis of een woonzorgcentrum soms vermeden of uitgesteld kan worden.
Mogelijke fysieke oorzaken van ondervoeding bij ouderen Ondervoeding kan een ziekte of een complicatie van een ziekte zijn. Algemeen kunnen verschillende oorzaken bijdragen tot ondervoeding: 1. Minder eten door verminderde eetlust, smaakstoornissen, reukvermindering, slikproblemen, tandproblemen en niet in staat zijn om zelfstandig te eten. 2. Verminderde vertering of opname van voeding als gevolg van medische of chirurgische ingrepen. 3. Verhoogde behoefte aan voeding door verhoogd metabolisme bij bepaalde aandoeningen. 4. Overmatig verlies van voedingsstoffen door maag-darmproblemen of via de huid. Daarnaast zijn er ook psychosociale oorzaken zoals vereenzaming, depressie, angst, onvoldoende financiële middelen enz.
Het belang van preventie Het risico op ondervoeding moet tijdig worden ontdekt en aangepakt. Dit alles geldt zowel voor ouderen die nog thuis wonen als voor degenen die bijvoorbeeld in een woonzorgcentrum verblijven. Zorgverleners en mantelzorgers moeten waakzaam zijn voor ondervoeding en gepaste maatregelen nemen in samenspraak met de oudere persoon. 4
Wat kan je zelf doen om ondervoeding te voorkomen bij jezelf of bij een persoon voor wie je zorgt? Algemene tips • Neem meermaals per dag een kleine maaltijd. Zo kan je naast de drie hoofdmaaltijden ook nog enkele kleine eetmomenten tussendoor voorzien. • Zorg voor een aangename sfeer aan tafel. • Varieer in smaken (zoet, zuur, andere smaken...). • Vervang de warme maaltijd door een broodmaaltijd indien de warme maaltijd jou niet echt bevalt. • Indien het moeilijk is om zelf eten te bereiden, doe een beroep op de thuiszorgdiensten van het ziekenfonds. Tips bij dranken • Drink niet alleen water, maar ook eens meer calorierijke dranken zoals vruchtensap of frisdrank. Voeg eventueel wat grenadine toe aan je drank.
• Maak je soep extra rijk door er bijvoorbeeld room, balletjes, vermicelli, smeerkaas, … aan toe te voegen. Tips bij broodmaaltijden • Besmeer je brood ruim met margarine of goede boter. • Beleg je brood dik, bijvoorbeeld 2 sneden kaas of charcuterie, een dikke laag choco pasta,… • Varieer in broodsoorten bv. krentenbrood, notenbrood, suikerbrood, sandwiches, croissants, … deze broodsoorten bevatten meer energie en smaken lekker. • Eet al eens een wentelteefje of een croque monsieur in plaats van gewoon brood. • Vervang het brood bij het ontbijt ook eens door cornflakes of muesli met volle melk of yoghurt. • Ook lekker voor bij de boterham en ener-
Algemene richtlijnen voor de zorgverlener/mantelzorger Laat de zorgbehoevende zo veel mogelijk zichzelf behelpen! Zelfstandigheid stimuleren, is belangrijk! Wat doe je best niet? • Geef geen voedsel en drank tegelijk. • Meng het eten niet onder elkaar. • Veeg de mond niet schoon maar dep de mond schoon. • Voer geen onderhoudend gesprek maar geef korte, eenvoudige instructies (bvb. mond openen, lippen sluiten, kauwen, slikken). Praten en eten verhoogt de kans op verslikken. Wat doe je best wel? • Zorg ervoor dat het gebit proper is en dat de persoon zijn/haar kunstgebit in heeft. • Controleer of de ademhalingsweg via de neus vrij is. • Laat de persoon zien wat hij/zij aan het eten is of vertel dat, indien de persoon blind of slechtziend is. • Let op de temperatuur van het voedsel.
gierijk: gebakken of gekookt eitje, vis of vleessalade, pens met appelmoes, sardientjes in tomatensaus,… .
saus bv. kaassaus op basis van volle melk. • Maak een lekkere vinaigrette bij rauwkost of voeg een lepel mayonaise toe.
Tips bij aardappelen, rijst en pasta • Probeer regelmatig rijst of pasta te eten. Een portie rijst of pasta bevat tweemaal zoveel calorieën als een portie gekookte aardappelen. • Geef bij aardappelen de voorkeur aan puree, frietjes of kroketten. • Bij aardappelpuree kan je nog wat extra room, margarine, een eitje of smeerkaas toevoegen.
Tips bij fruit • Maak een fruitsalade en breng op smaak met suiker en/of slagroom. Voeg er ook eens een bolletje roomijs aan toe. • Appelmoes en fruit op sap geven een frisse smaak en zijn makkelijker om te eten dan vers fruit. • Maak ook eens een smoothie, vers gepureerd fruit dat verdund is met fruitsap, melk, yoghurt. Je kunt er alle fruitsoorten in verwerken.
Tips bij groenten • Voeg wat extra boter of room toe aan je groentegerechten. • Serveer je groenten eventueel met een
Tips bij vlees, vis, ei en vleesvervangers • Bereid vlees of vis in een ruime hoeveelheid boter of olie. Maak er eventueel een
sausje bij. • Maak eens gebruik van vet vlees zoals gehakt, gepaneerd vlees, spek,… of vette vis zoals zalm, tonijn, makreel, haring,… . • Een omelet, kaas of een kant-en-klare vegetarische burger zijn een goed alternatief voor vlees en geven ook extra calorieën. Tips bij kaas, melk en melkproducten • Maak vooral gebruik van volle melkproducten. • Gebruik eens een toefje slagroom, hagelslag, … als garnituur bij bv. pudding,… • Maak eens een milkshake of een chocomelk. Bron: Brochure UZ Turnhout Tekst: Liliana Nikolova 5
S-Plus Mantelzorg
Mantelzorgen
... en tegelijk op zoek moeten gaan naar een job? Een voorstel van de federale regering dat ondertussen is herzien. Wie een werkloosheidsuitkering ont vangt, moet in de regel ingeschreven zijn als werkzoekende en zich beschikbaar houden voor de arbeids markt. Mantelzorgers worden nor maal vrijgesteld van deze verplichting. Als mantelzorger hoef je in de regel niet te solliciteren. Dit heet ‘vrijstelling om sociale en familiale redenen’. Je hebt bovendien recht op een maandelijkse vervangingsuitkering en je kan je pensioenrechten behouden. Zodra je weer actief naar werk zoekt, heb je opnieuw recht op een normale werkloosheidsuitkering. Tijdens de vrijstelling kan je een job weigeren en moet je niet langer ingeschreven zijn als werkzoekende. De vrijstelling duurt minstens zes en maximum twaalf maanden. Je kan ze laten verlengen met periodes van drie tot twaalf maanden. In totaal kan je gedurende 48 maanden (of 4 jaar) van deze vrijstelling genieten. De federale regering stelde de vrijstelling om sociale en familiale redenen in vraag. Er was zelfs sprake om de vrijstelling af te schaffen. Deze maatregel ging werkloze 6
mantelzorgers treffen, die de zorg voor een ziek kind of een zorgbehoevend familielid opnemen. Mantelzorgers zouden dan niet langer kunnen terugvallen op de vrijstelling om werk te zoeken. De zo al kleine vervangingsuitkering kwam bovendien ook in het gedrang.
Er komt toch een mantelzorgvriende lijke maatregel Federaal Minister van Werk Kris Peeters bevestigde dat de federale regering aan een nieuwe regeling werkt voor werkloze mantelzorgers. De mantelzorgverenigingen worden dan ook actief betrokken bij de uitwerking ervan. De nieuwe regeling zal aan werklozen een vrijstelling van beschikbaarheid toekennen omwille van mantelzorg. Dit op voorwaarde dat ze de mantelzorg opnemen voor een zwaar ziek familielid of kind. De zorgbehoefte moet dan wel bewezen worden met een medisch attest.
De Vlaamse regering maakt tegelijkertijd werk van een duurzaam mantelzorgbeleid. Vlaams Minister Jo Vandeurzen wijst op het toenemende belang van mantelzorg ten gevolge van de vergrijzing en het stijgende aantal chronisch zieken. Mantelzorgers moeten daarom volwaardige partners in de zorg worden.
Om dat te bereiken moet er een beleid komen dat mantelzorgers toelaat om werk, gezin en mantelzorg beter te combineren. Mantelzorgers moeten, voor de periode van de zorg, hun sociale en pensioenrechten kunnen behouden en toegang hebben tot zo veel mogelijk informatie. Ook werkgevers voeren best een mantelzorgvriendelijk beleid. Om de mantelzorg vol te kunnen houden, moeten mantelzorgers bovendien toegang hebben tot diverse vormen van respijtzorg, bijvoorbeeld oppashulp, dagopvang, kortverblijf, gezinszorg, aanvullende thuiszorg enz. Een optimale samenwerking tussen mantel zorgers en professionele hulpverleners is ten slotte minstens even belangrijk. De verschillende voorzieningen zouden een mantelzorgbeleid kunnen integreren binnen hun kwaliteitsbeleid. De opleidingen voor zorgberoepen zouden bijvoorbeeld programma’s kunnen bevatten om beter in te spelen op de noden van mantelzorgers en hen beter te betrekken in de zorg. De Vlaamse regering zal nagaan hoe federale maatregelen beter af te stemmen op het Vlaamse mantelzorgbeleid. Want dit is nodig! S-Plus Mantelzorg volgt het beleid dan ook verder op de voet en blijft zich tegen maatregelen verzetten die mantelzorgers treffen in plaats van hen te ondersteunen. Tekst: Liliana Nikolova
Van slaappillen kan je vallen Jaarlijks valt ongeveer één op drie mensen ouder dan 65. Verschillende zaken kunnen een val uitlokken: evenwichtsproblemen, een lage bloeddruk, slecht zien, verkeerde schoenen, onveilig gedrag en een onveilige omgeving. Maar ook van slaapmiddelen kan je vallen. In Vlaanderen slaapt ongeveer één derde van de 65-plussers met een slaapmiddel. Slaapmiddelen werken goed voor een korte periode. Langer gebruik van slaappillen (meer dan een maand) kan leiden tot verschillende nadelen. Mensen die lang slaappillen gebruiken voelen zich vaker moe en suf overdag en kunnen zich niet goed meer concentreren. Andere mogelijke gevolgen zijn slappe spieren en wazig zicht. Deze nadelen verdubbelen het risico op een valpartij. Ook zonder slaappillen is een goede nachtrust mogelijk. Neem je al langer dan een maand slaappillen? Vraag dan aan je arts of je dit langzaam kan afbouwen en stoppen. Slaapmiddelen zijn verslavend en hebben ongewenste effecten. Het loont de moeite om er vanaf te geraken. Een belangrijke tip om goed te slapen, is overdag actief zijn en bewegen. Want lichaamsbeweging is de beste remedie om valpartijen te voorkomen. Probeer daarom regelmatig te wandelen, doe lichte huishoudelijke taken of speel met de kleinkinderen. Je hoeft niet intensief te sporten. Met dagelijks 30 minuten extra beweging zorg je voor een betere gezondheid.
Meer info over slaappillen en beter slapen? Wandelen, joggen, zwemmen en fietsen bevorderen je lichamelijke fitheid en uithoudingsvermogen. Zo daalt je valrisico én slaap je beter!
Hoe minder vallen? Verhoog je veiligheid met deze tips: • Zorg in je huis voor voldoende verlichting en antislip onder tapijten. • Let extra op en stap voorzichtig op de stoep. • Draag aangepast en stevig schoeisel, dat je volledige voet omsluit. • Laat je ogen regelmatig controleren en draag een aangepaste bril indien nodig.
Surf naar www.bondmoyson.be of www.devoorzorg.be en typ slaapmiddelen en beter slapen in de zoekfunctie. Ook met je arts of apotheker kan je erover praten. Meer info over een val voorkomen op www.valpreventie.be en op de bovenvermelde websites.
• Sta niet te snel op uit bed of uit de zetel, anders kan je duizelig worden. Tekst: Isabel Geenens
Colofon Redactie: Isabel Geenens, Irene Van Humbeeck, Gertie Brouwers Eindredactie: Liliana Nikolova Vormgeving: Inge Raemaekers Lithografie en druk: All-in-Media bvba Verantwoordelijke uitgever: Corry Maes S-Plus Mantelzorg Sint-Jansstraat 32, 1000 Brussel, 02 515 02 63 mantelzorg@s-plusvzw.be www.s-plusvzw.be/mantelzorg Je kan ons elke werkdag bereiken tussen 8u30 en 12u00 en tussen 13u00 en 16u30. Op vrijdag zijn we er tussen 8u30 en 12u30.
Wijzigingen in je adres of wens je de nieuwsbrief op een andere manier te ontvangen? Kreeg je deze nieuwsbrief met de post maar wens je ze via mail te ontvangen? Verwittig ons secretariaat via 02 515 02 63 of mantelzorg@s-plusvzw.be. Is je adres of mailadres ondertussen gewijzigd? Geef ons ook een seintje. Wens je deze nieuwsbrief helemaal niet meer te ontvangen? Laat het ons dan weten.
Melden van problemen/klachten Als mantelzorger kan je schriftelijk via mantelzorg@s-plusvzw.be of via telefoon bepaalde problemen of klachten binnen een zorgsituatie aan onze dienst melden. Wij gaan samen met jou naar een oplossing zoeken en zullen, indien nodig, als bemiddelaar optreden. Structurele problemen worden door onze dienst gerapporteerd aan de overheid. Heb je een klacht over de dienstverlening van S-Plus Mantelzorg? Laat het ons dan weten. 7
S-Plus Mantelzorg
Jouw budget, jouw keuze Alin staat klaar om jou te helpen met je Persoonlijke Assistentie Budget.
Heb je zelf een handicap, of draag je zorg voor iemand met een handicap? Heb je zelf een handicap, of draag je zorg voor iemand met een handicap? Dan kan je vanaf nu bij de nieuwe vzw ‘alin’ terecht met al je vragen over het ‘Persoonlijke Assistentie Budget’. Met dit budget kunnen personen met een handicap de juiste zorg inschakelen. Dit budget beheren is geen simpele opdracht. Hoe kan je dit budget goed organiseren? Hoe werf je assistenten aan? Aan welke wettelijke verplichtingen moet je voldoen? Alin biedt een all-in dienstverlening bij het aanvragen en het besteden van het Persoonlijke Assistentie Budget. Alin is er voor alle budgethouders, kandidaat budgethouders en hun netwerk.
T 02/515 18 50 (helpdesk) | E info@alin-vzw.be | www.alin-vzw.be
8