ΟI A S I S
placebo
ΣΟΦΙΑ ΣΟΥΒΑΤΖΟΓΛΟΥ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021
Θέρετρο Ιατρικού Τουρισµού στο Κριαρίτσι Χαλκιδικής
ΟI A S I S
placebo
ΣΟΦΙΑ ΣΟΥΒΑΤΖΟΓΛΟΥ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021
HOSPITALity
Σοφία Σουβατζόγλου Α.Μ. 1051292 Επιβλέπων Καθηγητής: Γιάννης A. Αίσωπος Ακαδημαϊκό Έτος 2020 – 2021 Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών – Πανεπιστήμιο Πατρών Οκτώβριος 2021
4
Προοίμιο
Σπουδάζοντας αρχιτεκτονική, το συναίσθημα της δημιουργίας σχεδιαστικών λύσεων με κυρίαρχο αποδέκτη τον άνθρωπο, στο επίπεδο της καθημερινότητάς του αλλά κα της αντιμετώπισης των προβλημάτων του, επηρέασε τον τρόπο σκέψης μου και με καθοδήγησε στην αναζήτηση και τον εντοπισμό μιας «ευ ζην» αρχιτεκτονικής. Η παρούσα διπλωματική εργασία “IASIS Place / OASIS Placebo: Θέρετρο Ιατρικού Τουρισμού στο Κριαρίτσι Χαλκιδικής”, αποτελεί συνέχεια της ερευνητικής εργασίας μου με τίτλο “HOSPITALity: Αρχιτεκτονική και Ιατρικός Τουρισμός”, με θέμα την ειδική μορφή του τουρισμού υγείας, τον ιατρικό τουρισμό και την σχέση του με την αρχιτεκτονική. Η σύνδεση της αρχιτεκτονικής με την υγεία, την ιατρική, τον τουρισμό και την αμείωτη ανάγκη του ανθρώπου για διακοπές, φέρνει στο προσκήνιο έννοιες όπως «θεραπεία», «φιλοξενία», «πρόληψη» και οφείλει να προβληματίσει τον αρχιτεκτονικό κλάδο, όσο αναπτύσσεται η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού. Στην συγκεκριμένη εργασία γίνεται προσπάθεια εφαρμογής της ερευνητικής μελέτης, προτείνονται επιλύσεις σε ποικίλα μεγέθη, αστικής και αρχιτεκτονικής κλίμακας με στόχο το σχεδιασμό ενός θεραπευτικού περιβάλλοντος. Ένας Τόπος Ίασης για να λειτουργήσει ως το “placebo” του ιατρικού τουρίστα χρειάζεται μια ιδιαίτερη συνθετικά αντιμετώπιση ως προς την αρχιτεκτονική αλλά και τη φύση. Αναγκαίο για την επίτευξη θεραπείας και την ταχύτερη ανάρρωση των ασθενών είναι οι τεχνολογικά εξοπλισμένες δομές υγείας να συνταιριάζουν στοιχεία δομών φιλοξενίας. Δημιουργούνται κτιριακά υβρίδια που αποτελούν ταυτόχρονα ένα «νοσοκομείο» αλλά και «ξενοδοχείο» για τον χρήστη, προσπαθώντας έτσι να καλυφθεί ένα ευρύτερο φάσμα των αναγκών του συνεισφέροντας στην «ίαση» και ολιστικά, δηλαδή θεραπεύοντας όχι μόνο το σώμα του, αλλά τροφοδοτώντας το πνεύμα και την ψυχή του.
Με αφορμή την ολοκλήρωση της διπλωματικής εργασίας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου, κύριο Γιάννη Αίσωπο για την καθοδήγηση και τη βοήθειά του καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας και του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Επίσης θα ήθελα να εκφράσω πολλές ευχαριστίες στην οικογένειά μου και τους φίλους μου για την θερμή υποστήριξή τους και την πίστη τους σε μένα.
5
6
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η συγκεκριμένη εργασία ολοκληρώθηκε εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας. Η επέλαση του covid-19 άλλαξε ριζικά την καθημερινότητα της παγκόσμιας κοινότητας. Οι άνθρωποι έδωσαν μεγαλύτερη βάση στην υγεία - προσωπική και δημόσια – ενώ οι αρχιτέκτονες, λόγω της κατάστασης άντλησαν έμπνευση, επηρεάστηκαν και επανεκτίμησαν το πάντρεμα όχι μόνο της υγείας αλλά και της ιατρικής επιστήμης με την αρχιτεκτονική. Μετά τον covid-19 προκύπτουν νέες, περίπλοκες σχέσεις, σχεδιαστικοί περιορισμοί και παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα και δυναμικά την βιομηχανία του ιατρικού τουρισμού, δίνοντας έμφαση στη σημαντικότητα των αρχιτεκτονικών προθέσεων κατά την συνολική διαδικασία του σχεδιασμού και κατασκευής ενός έργου. Με την ερευνητική εργασία γίνεται μια πρώτη προσπάθεια προσέγγισης και συνδυασμού των κλάδων του «τουρισμού», της «υγείας - ιατρικής», και της «αρχιτεκτονικής», με κυρίαρχο ερώτημα και προβληματισμό «πώς σχεδιάζεται ένας χώρος υγείας και φιλοξενίας;». Ο κύριος στόχος της παρούσας εργασίας είναι να δημιουργήσει ένα θεραπευτικό τόπο μέσω της σύνθεσης και του συνδυασμού της τέχνης και του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτός ο τόπος Ίασης απαιτεί χώρους θεραπείας, δραστηριότητες αποθεραπείας, αρχιτεκτονικές λύσεις για τη βέλτιστη λειτουργία και παραδείσιες θεάσεις, ώστε ο τόπος να μετατραπεί σε εικονικό φάρμακο και Όαση, μια μικρογραφία ενός επίγειου παράδεισου που προσφέρει χαλάρωση, ευεξία, αυτοσυγκέντρωση, ένας κήπος απολαύσεων. Η επιλογή του σημείου της παρέμβασης είναι καταλυτική γιατί η προσωπική Όαση εμπεριέχει λύτρωση, απελευθέρωση, γαλήνη και συσχετίζεται με τους χώρους των μοναστηριών όπου το ζητούμενο είναι η μετάβαση στον παράδεισο μέσω της αγάπης προς τον Θεό αφού οι μοναχοί δίνουν το δικό τους αγώνα για να φτάσουν την κάθαρση της ψυχής. Ο ιατρικός τουρίστας θα προσεγγίσει το Iasis place / Oasis placebo αναζητώντας τη δική του ίαση με καθημερινή προσπάθεια και με τη βοήθεια και στήριξη όχι μόνο των ειδικών αλλά και της φύσης. Το Iasis place είναι μια αγκαλιά φροντίδας για ανθρώπους που δεν μπορούν να ονειρευτούν διακοπές.
7
ABSTRACT
This diploma thesis was completed in the middle of a global pandemic. The arrival of covid -19 has radically changed the daily life of the world community. People started giving great consideration to health, both personal and public, while architects, because of the situation, drew inspiration, were influenced and re-evaluated the bond between health, medical science and architecture. Since the covid-19 pandemics, new, more complex relationships, design constraints and factors that directly and dynamically affect the medical tourism industry have emerged, emphasizing on the importance of architectural intentions in the overall process of designing and constructing a project. With the present architectural proposal, a first attempt is made to approach and combine the branches of "tourism", "health - medicine", and "architecture", with a dominant question and reflection "how is a healthy and hospitality space designed?".
The main purpose of this project is to create a therapeutic environment through the composition and the combination of architecture, art and nature. This “Iasis Place” requires healing spaces, therapeutic activities, functional architectural solutions and heavenly views to become an “Oasis Placebo”. A miniature of a paradise on earth for relaxation, wellness, and consolidation. A garden of earthly delights.
8
9
10
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
13
2. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
14
3. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ – ΚΡΙΑΡΙΤΣΙ (ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ)
22
4. Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ - CONCEPT
42
5. MASTERPLAN
43
6. ΤΟΙΧΟΣ
55
7. ΣΚΗΤΕΣ
66
8. ΚΗΠΟΣ
68
9. ΚΑΘΟΛΙΚΟ
72
10. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ PLACEBO
74
11. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
84
11
12
1.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Προσκαλώ τον αναγνώστη να με ακολουθήσει σε μια αφήγηση από το κοντινό μέλλον, που θα προσπαθήσει να περιγράψει τον τρόπο και το λόγο λειτουργίας του ιδιότυπου αυτού θέρετρου, συνδυάζοντας την αναγκαιότητα της έννοιας ΙΑΣΗΣ με την επιδιωκόμενη απόλαυση της ΟΑΣΗΣ. Το ταξίδι ξεκινάει από νωρίς το πρωί οδικώς. Πρώτος σταθμός η πόλη της Θεσσαλονίκης με κατεύθυνση το δεύτερο πόδι της Χαλκιδικής, την Σιθωνία και τελικό προορισμό το Κριαρίτσι και πιο συγκεκριμένα το θέρετρο της περιοχής, γνωστό με το όνομα “IASIS place” που πολλοί όμως θέλουν να το αποκαλούν και ως “OASIS placebo”. Ένα θέρετρο που προσπαθεί να συνδέσει την φιλοξενία και την θεραπεία, ένας Τόπος Ίασης δηλαδή όπως ένα νοσοκομείο – αλλά κι ένας τόπος διακοπών. Αυτό που πάντα αναζητούσε ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα λιγότερο από έναν τόπο ίασης. Έναν τόπο που να ξεκουράζει, να επουλώνει, να γαληνεύει το σώμα και το πνεύμα από τις ψυχοφθόρες δράσεις της καθημερινότητας. Τόπος ίασης είναι εκείνος στον οποίο μπορεί κανείς να καταφύγει, ουσιαστικά να δραπετεύσει από καταστάσεις, άτομα, ακόμα και από τον ίδιο του τον εαυτό. Κατεξοχήν τόπος ίασης για τον άνθρωπο είναι ο Παράδεισος. Μπορεί να έχει αλλάξει όνομα, υλικότητα και αύρα αλλά ως έννοια διατηρείται αναλλοίωτη και ανεξερεύνητη σε βάθος χρόνου. Αλληγορικά σχήματα που παραπέμπουν στον παράδεισο ορίζουν συνεχώς και πάντα την ανάγκη μας για ανανέωση, με την φύση να αποτελεί συνήθως την πηγή έμπνευσης αυτών.
13
2.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Φτάνοντας σε έναν από τους πιο τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, την Χαλκιδική, θυμάμαι τα λόγια του Ιπποκράτη στο έργο του «Περί αέρων, υδάτων, τόπων» ο οποίος αναφέρει ότι η υγεία καθορίζεται από την ισορροπία ανάμεσα στις δυνάμεις του περιβάλλοντος και την ατομική συμπεριφορά. Η θετική επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στο ανθρώπινο ον είναι γεγονός και χάρη στις αισθήσεις του, όπως η όραση, η αφή, η όσφρηση, ο άνθρωπος βιώνει στο έπακρο το ωραίο τοπίο. Αναζητά την δική του όαση δηλαδή μια περιοχή γόνιμη και εύφορη μέσα στην έρημο της καθημερινότητας ή μια κατάσταση ευχάριστη και ανακουφιστική μακριά από ό,τι δυσάρεστο, ψυχοφθόρο, οδυνηρό. Για παράδειγμα η ευωδία από ένα κήπο με φυτά ή βότανα όπως η λεβάντα, μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να κοιμηθεί, να αναπαυθεί. Επίσης, η όμορφα «καδραρισμένη» θέα αποτελεί επινόηση του αρχιτέκτονα και προσπάθεια οπτικοποίησης μιας παραδείσιας σκηνής, η οποία συνειρμικά μεταφέρει τον άνθρωπο έξω από το πρόβλημα και τις ανησυχίες.
14
Η διαδρομή από τη Θεσσαλονίκη στο Κριαρίτσι
15
* ορίζεται η παροχή, οικολογικά ανταγωνιστικής, ιδιωτικής ιατρικής φροντίδας σε συνεργασία με την τουριστική βιομηχανία για ασθενείς που έχουν ανάγκη χειρουργικών επεμβάσεων κ’ εξειδικευμένων μορφών θεραπείας.
16
«Έναν τόπο που να ξεκουράζει, να επουλώνει, να γαληνεύει το σώμα και το πνεύμα από τις φευγαλέες στιγμές και τις ψυχοφθόρες δράσεις της καθημερινότητας.»
ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣeden όνομα / υλικότητα / αύρα
17
Η θέα του ασθενή μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη της ίασης
18
Η θέα του ασθενή μπορεί να επηρεάσει την πορεία της ίασης
19
ΤΟΠΟΣίασης είναι εκείνος στον οποίο μπορεί κανείς να καταφύγει, να κρυφτεί, να ηρεμήσει, να δραπετεύσει από καταστάσεις, άτομα, ακόμα και από τον ίδιο του τον εαυτό.
20
Δωμάτιο Νοσοκομείου – Δωμάτιο Ξενοδοχείου
Καρέκλες Θεραπείας – Καρέκλες Ανάπαυσης
21
3.
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ - ΚΡΙΑΡΙΤΣΙ (ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ)
Η Χαλκιδική αποτελείται από τρεις χερσονήσους (τα τρία πόδια): η χερσόνησος της Κασσάνδρας, η χερσόνησος της Σιθωνίας, η χερσόνησος του Άθω όπου βρίσκεται το Άγιο Όρος. Οι μεγαλύτερες πόλεις της Χαλκιδικής είναι τα Νέα Μουδανιά και η Νέα Καλλικράτεια, ενώ η πρωτεύουσα του νομού είναι ο Πολύγυρος που βρίσκεται στα ορεινά. Διοικητικό κέντρο του Αγίου Όρους είναι οι Καρυές. Η χερσόνησος της Χαλκιδικής χωρίζεται διοικητικά στη Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής και στην Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία Αγίου Όρους. Το όνομά της προέρχεται από το πλούσιο υπέδαφός της. Το οδικό δίκτυο της περιοχής δεν επαρκεί για να καλύψει τις τουριστικές απαιτήσεις της περιοχής. Η συντομότερη διαδρομή για την περιοχή Κριαρίτσι απέχει 1ωρα και 10 λεπτά από τη Θεσσαλονίκη. Η πρόσβαση μπορεί να είναι αεροπορική μέχρι τη Θεσσαλονίκη και μετά οδική. Υπάρχουν αρκετά σημεία ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Λίγα ιατρικά διαγνωστικά κέντρα και μόνο ένα γενικό νοσοκομείο στον Πολύγυρο σε αντίθεση με τις πολλές τουριστικές υποδομές φιλοξενίας. Το Κριαρίτσι βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Σιθωνίας, κοντά στο χωριό Συκιά. Εκτός από την καθημερινή θέα προς τη δυτική πλευρά του Αγίου Όρους, παράλληλα, όταν η ατμόσφαιρα είναι πολύ καθαρή, μπορεί κάποιος να ατενίζει τη γαλήνια απεραντοσύνη του Βορείου Αιγαίου Πελάγους ως τη Λήμνο και τον Αγ. Ευστράτιο στα ανατολικά, και τις Σποράδες στα δυτικά. Με τη βοήθεια του χάρτη ας εστιάσουμε στο ανάγλυφο, στους οικισμούς που περιβάλλουν το Κριαρίτσι.
22
Παλαιός Χάρτης Χαλκιδικής (16ος αιώνας)
23
Νέος Χάρτης Χαλκιδικής (20ος αιώνας)
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΑΘΩΣ Πολύγυρος Καρυές
ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ
ΣΙΘΩΝΙΑ
Νέα Μουδανιά
Νέα Καλλικράτεια
Γερακινή
Βουρβουρού Συκιά ΚΡΙΑΡΙΤΣΙ
24
Χάρτης Μεταλλευμάτων
μαφικοί , υπερμαφικοί βράχοι φυλλίτες, χαλαζίτες, σχιστόλιθοι γρανίτες γνεύσιοι αμφιβολίτες κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι χερσαίες, λιμναίες αποθέσεις οφιόλιθοι, σερπεντινίτες πυριγενή πετρώματα
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
[ΧΑΛΚΟΣ]
-
γεωλογικά πλούσια περιοχή
-
πετρώματα, μεταλλεύματα
-
πηγή οικονομικής δραστηριότητας
25
Οδικό Δίκτυο
-
Οδικό δίκτυο που δεν ανταποκρίνεται στις τουριστικές απαιτήσεις της περιοχής.
26
Σύντομη Διαδρομή
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αεροδρόμιο Μακεδονία
1 h 10 min
ΚΡΙΑΡΙΤΣΙ
27
Σύντομη Διαδρομή
Αεροδρόμιο Μακεδονία
Ξενοδοχεία
Ιατρικά Διαγνωστικά
Σπήλαιο Πετραλώνων
Κέντρα + Νοσοκομεία
Αξιοθέατα
Όλυνθος
Ουρανούπολη
Άφυτος
28
Περιοχή Ενδιαφέροντος
ΑΘΩΣ
Άθως
Σιθωνία
29
ΣΙΘΩΝΙΑ
30
Βαλτί
Συκιά
Κριαρίτσι
Καλαμίτσι
31
ΔΗΜΟΣ ΣΙΘΩΝΙΑΣ
Κριαρίτσι Ζ.Ε.Π.
32
Η περιοχή μέχρι πρότινος χαρακτηριζόταν από παραθεριστές αλλά και ντόπιους ως «η πόλη φάντασμα». Πριν από χρόνια έγινε πολεοδομικός σχεδιασμός ενός τουριστικού παραθαλάσσιου οικισμού, με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών επισκεπτών προς τη χερσόνησο του Αγίου Όρους. Το σχέδιο έγινε, μάλιστα, σε όλο το μήκος της τεράστιας αυτής περιοχής και περιελάμβανε χάραξη οδών, τοποθέτηση παροχής νερού και ηλεκτρισμού καθώς και κατασκευή βιολογικού καθαρισμού. Πρόθεση των μηχανικών ήταν η δημιουργία εξοχικών ενοικιαζόμενων κυρίως κατοικιών, αλλά και μικρών καταστημάτων για τις πρώτες ανάγκες των τουριστών. Tο έργο όμως «πάγωσε» αφήνοντας 5.700 στρ. οικισμού ανοικοδόμητα με παραλιακή ακτή 6,5 χλμ. Κανείς ποτέ δεν ολοκλήρωσε το έργο στο Κριαρίτσι, κανένας δεν έκτισε ούτε μία εξοχική κατοικία στην περιοχή, αφήνοντας τις ολοκαίνουργιες υποδομές (δρόμους, πεζοδρόμια, σκαλοπάτια, κλπ) και έξι νεόδμητες γέφυρες ανεκμετάλλευτες. Μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής τα κοπάδια από κατσίκες και οι θερινοί επισκέπτες εκδρομείς που θέλουν να κολυμπήσουν στις πανέμορφες παραλίες.
33
34
Πολεοδομικό Σχέδιο
[«Πόλη Φάντασμα»]
-
Χάραξη οδών
-
13.300 στρ συνολικά περιοχής
-
Παροχή ύδρευσης
-
5.700 στρ συνολικά Ζ.Ε.Π.
-
Παροχή ηλεκτρισμού
-
6.500 χλμ παραλιακή ακτή
-
Βιολογικός καθαρισμός
Περιοχή Παρέμβασης στο Κριαρίτσι
35
Παραδείγματα Αρχέτυπων Δομών, Χώρων Φιλοξενίας και Θεραπείας
Αρχέτυπη δομή της αρχιτεκτονικής απεικόνισης του ιατρικού τουρισμού, χαρακτηρίζεται οποιοσδήποτε στεγασμένος χώρος
Ασκληπιείο, Επίδαυρος
παρέχει ιατρική περίθαλψη και φιλοξενία στους επισκέπτες του με την προϋπόθεση ότι αυτοί βρίσκονται σε περιβάλλον διακοπών. Οι αρχέτυπες δομές του ιατρικού τουρισμού συνταιριάζουν το ρόλο του νοσοκομείου και του ξενοδοχείου σε ένα, όπως και οι λέξεις «hotel» και «hospital» συνθέτουν τον όρο «hospitality», δηλαδή φιλοξενία. Σημαντικά παραδείγματα τέτοιων αρχέτυπων δομών ήταν ο ναός του Τελ Μπρακ στην Συρία, το Ασκληπιείο της
Τελ Μπρακ, Συρία
Επιδαύρου, τα “Valetudinarian”, η Βασιλειάδα στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Κατά τον μεσαίωνα εμφανίστηκαν τα πρώτα μοναστηριακά αναρρωτήρια - πανδοχεία, τα νοσοκομεία των Ιπποτών, τα Hôtel – Dieu, τα σανατόρια και τα άσυλα του 18ου αιώνα καθώς και τον 19ο αιώνα τα νοσοκομεία ως «μηχανές θεραπείας». Μετά τον 20ο αιώνα τα νοσοκομεία επεκτείνονται, εξειδικεύονται και σχεδιάζονται και ως μη θεραπευτικά περιβάλλοντα, καθώς η χρήση της τεχνολογίας μετατρέπει τα κτίρια σε ένα απλώς «πρακτικό ευέλικτο κέλυφος», που μπορούν να παρέχουν ιατρική εκπαίδευση, ιατρική έρευνα, ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και φιλανθρωπία. Οι παραπάνω δομές που αναφέρθηκαν συνδύαζαν τα λειτουργικά προγράμματα της διαμονής (hotel) και της νοσηλείας (hospital) σε μια εγκατάσταση. Συνταιριάζουν το ρόλο του νοσοκομείου και του ξενοδοχείου σε ένα και επομένως καταλήγουν να δημιουργήσουν μια νέα παράγωγη λέξη «hospitality» δηλαδή φιλοξενία. Το τρίποδο που σχηματίζεται με βάση τις λέξεις νοσοκομείο, ξενοδοχείο, φιλοξενία ή hospital, hotel, hospitality αποτελεί και την πεμπτουσία της έννοιας του ιατρικού τουρισμού. Hospes – Hospice – Hostel – Hoyel _ Hospital – Hospitium ( και κατά αντιστοιχία Ξένος – Ξενία – Ξενώνας – Ξενοδοχείο. Η Ελληνική κουλτούρα και πολιτισμός δε συνδέει τη φιλοξενία με την περιποίηση του ασθενή ούτε τις συσχετίζει με λέξεις που να προέρχονται από την ίδια οικογένεια. Στα Λατινικά αλλά και τα Αγγλικά όμως, διαφαίνεται μια νοηματική σύνδεση των λέξεων αυτών, γιατί έχουν όλες οι λέξεις σχέση με τον «ξένο» και τη φροντίδα του.)
36
Μοναστήρια
37
Τόπος Αναφοράς
Άθως
Σιθωνία
38
Έμπνευση για τη δημιουργία της ΟΑΣΗΣ στην περιοχή Κριαρίτσι αποτέλεσε το Άγιο Όρος και τα μοναστήρια που βρίσκονται εκεί.
ΑΘΩΣ
20 ΜΟΝΕΣ
12 ΣΚΗΤΕΣ
Παλαιότερα, κατ΄ έξοχήν χώροι θεραπείας, ιδιαίτερα στη Δύση ήταν τα μοναστήρια.
700 ΚΕΛΙΑ
Στο Άγιο Όρος υπάρχουν είκοσι μοναστήρια, δώδεκα σκήτες. επτακόσια κελιά – καλύβες - ησυχαστήρια.
39
Κάθε Μοναστήρι διαθέτει μια ή περισσότερες σκήτες και κάποια κελιά και ησυχαστήρια ανήκουν σε αυτό διοικητικά. Η σκήτη είναι το μέρος που αποσύρεται ένας μοναχός που θέλει να απομονωθεί τελείως.
* Μονή Μέγιστης Λαύρας Σκήτη Αγίας Άννας
ΜΟΝΕΣ
ΣΚΗΤΕΣ 40
ΚΕΛΙΑ
Οι Είκοσι Μονές του Αγίου Όρους ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ
41
4.
Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ - CONCEPT
1.
ΤΕΙΧΟΣ
2.
ΚΗΠΟΣ
3.
ΚΑΘΟΛΙΚΟ
Κάθε μοναστήρι (αποτελεί ένα περίκλειστο χώρο) και διαθέτει περίβολο που μοιάζει με οχυρωματικό τείχος. Στο τείχος υπάρχουν τα κελιά και τα βοηθητικά κτήρια για τη λειτουργία της μονής. Ο κήπος του μοναστηριού περιβάλλει το καθολικό και φτάνει μέχρι τον περίβολο («περιβόλι της Παναγίας») . Είναι περίκλειστος - πλακοστρωμένος - Hortus conclusus (ένας λατινικός όρος που σημαίνει περίκλειστος κήπος). Επίσης η προέλευση της λέξης παράδεισος ανάγεται στον αρχαίο όρο PAIRI DAEZA που σημαίνει επί λέξη περίκλειστος χώρος και αναφέρεται στους πρώτους περσικούς κήπους. Ο ορισμός της λέξης PAIRI DAEZA - παράδεισος είναι η εμπειρία ενός χώρου με ιδεώδεις συνθήκες. Στο κέντρο της μονής βρίσκεται το καθολικό της μονής (το σημαντικότερο σημείο της μονής). Οι μοναχοί βιώνουν τον δικό τους επίγειο παράδεισο, με στόχο την μετάβασή τους στον επουράνιο.
42
* Ιερά Μονή Χιλανδαρίου (1198)
5.
MASTERPLAN
Στην τοποθεσία που ατενίζει τις αγιορείτικες μονές κατασκευάζεται ένας χώρος που προσφέρει Ίαση “Ψυχή τε και Σώματι”. Ο ιατρικός τουρίστας μπορεί να βρει θεραπεία σε προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει σε συνδυασμό με το φυσικό περιβάλλον. Ο σχεδιασμός του χώρου ίασης και φιλοξενίας υιοθετεί στοιχεία από την αγιορείτικη αρχιτεκτονική (νοηματικά και μορφολογικά). Ο επισκέπτης εισέρχεται στο θέρετρο, και περνά από το στάδιο της ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ προκειμένου να ανιχνευθεί το πρόβλημα και να δρομολογηθεί η θεραπεία αυτού. Η διαμονή του στο χώρο προγραμματίζεται σε σχέση με την προτεινόμενη θεραπεία και ο χρόνος και χώρος της διαμονής εξαρτώνται από τις απαιτήσεις της θεραπείας ή αποθεραπείας μέχρι την αναχώρησή του. Στο τείχος της κατασκευής βρίσκονται οι χώροι διάγνωσης. Ο ιατρικός τουρίστας στη συνέχεια εισέρχεται στο στάδιο της θεραπείας. Η θεραπεία είναι μια κατάσταση που απαιτεί απομόνωση και ιδιωτικότητα όπως δηλαδή οι σκήτες που καταρρίπτουν το μοναστικό κοινόβιο. Στο επόμενο στάδιο της αποθεραπείας ο κήπος παίζει σημαντικό ρόλο. Εάν ένας τόπος μπορεί να κάνει χαρούμενο τον άνθρωπο, τότε σίγουρα μπορεί ακόμα και να τον θεραπεύσει. Το 1984, έγινε μία μελέτη με τίτλο “The Landmark Study”, στην οποία ασθενείς που είχαν θέα σε ένα μικρό άλσος επανήλθαν γρηγορότερα και με λιγότερη προσπάθεια από χειρουργείο χοληδόχου κύστης από εκείνους τους ασθενείς που δεν είχαν θέα από το δωμάτιό τους. Στο κέντρο του περίκλειστου χώρου του κήπου, βρίσκεται ένα διαφορετικό καθολικό από αυτό που συναντούμε στα μοναστήρια. Το κέντρο του θέρετρου Iasis Place είναι ένας τόπος αυτοσυγκέντρωσης και κατάνυξης που προσεγγίζει με ευαισθησία και φυσική ομορφιά την υπό θεραπεία ανθρώπινη ύπαρξη.
43
44
ΚΡΙΑΡΙΤΣΙ
ΔΙΑγνωσις
1.
ΤΕΙΧΟΣ
• Είσοδος • Πρόληψη / Διάγνωση • Διαμονή • Αναχώρηση
45
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
2.
46
ΣΚΗΤΕΣ
• Ιατρεία / Χειρουργεία • Ανάνηψη
ΑΠΟθεραπεία
3.
ΚΗΠΟΣ
• Διακοπές • Ψυχαγωγία • Ξεκούραση • Άθληση • Διασκέδαση • Εξερεύνηση • Περιήγηση
47
ΚΑΤΑΝΥΞΗ
4. ΚΑΘΟΛΙΚΟ
48
• Προσευχή • Ηρεμία • Γαλήνη • Χαλάρωση • Αυτοσυγκέντρωση • Ενδοσκόπηση
MASTERplan
Το Masterplan του IASIS place (OASIS placebo) αποτελείται από δακτυλίους. 49
MASTERplan
Το εσωτερικό φυσικό ανάγλυφο 50
του τείχους δίνει πολλά ερεθίσματα καθώς περικλείει το υπάρχον ιδιαίτερο ανάγλυφο της «πόλεως φάντασμα».
Η ακτίνα του νοητού κύκλου είναι περίπου 380 μέτρα. Κάθε υψόμετρο αποκαλύπτει διαφορετικές θεάσεις. Ακολουθεί το διάγραμμα κίνησης μέσα στην περιοχή της παρέμβασης με τις μετακινήσεις να γίνονται είτε με όχημα, ηλεκτροκίνητο αμαξίδιο γκολφ, ποδήλατο, ή πεζή, καθώς και το διάγραμμα φύτευσης αρχίζοντας από τον εξωτερικό δακτύλιο φύτευσης συναντώνται γεωργικές καλλιέργειες (ελαιώνες, αμπελώνες), πευκόδασος, υδάτινη περιοχή, τροπικός κήπος (φοίνικες, κλπ).
51
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ 52
οχήματα
αμαξίδιο γκολφ
πεζοί
ποδήλατο
ΦΥΤΕΥΣΗκήπου
1. 2. 3. 4.
1.Ελαιώνας - Αμπελώνας
2.Πευκόδασος
3.Υδάτινη Περιοχή
4.Τροπικός Κήπος
53
6.β
6. α
MASTERplan
7.α
1. 6.γ
5.
7.β
2. 8.α 9. 6.δ 8.δ
8.γ
3.
4.
8.β
1. Κλινική Πλαστικής Χειρουργικής – Δερματολογικό Κέντρο 6.α. Χώρος Στάθμευσης
6.β. Διαγνωστικό Κέντρο
2. Κλινική Τεχνητής Γονιμοποίησης
6.γ. Φιλοξενία Ασθενών
3. Οδοντιατρείο
6.δ. Δωμάτια Φιλοξενίας
4. Οφθαλμιατρείο
7.α. Χειρουργεία
7.β. Χώρος Αιμοκάθαρσης
54
8.α. Χώρος Αναψυχής
8.β. Χώρος Spa
8.γ. Μίνι - Γκολφ
8.δ. Χώρος Massage
5. Στάθμευση επισκ.
9. Όαση - Καθολικό
6.
ΤΕΙΧΟΣ
α. χώρος στάθμευσης
55
ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ
56
6.β. εργαστήρια διάγνωσης
ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΟΥ ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΤΡΙΠΛΕΞ
57
6.β. εργαστήρια διάγνωσης
58
6.γ. χώροι διαμονής ασθενών
6.γ. χώροι διαμονής ασθενών
59
60
6.δ. χώροι διαμονής
6.δ. χώροι διαμονής
61
Δωμάτια Ασθενών
Τα δωμάτια ποικίλλουν σε μεγέθη ώστε να φιλοξενούν όχι μόνο τον ιατρικό τουρίστα αλλά και την οικογένεια αυτού. Όλα τα δωμάτια προσφέρουν θέα στον κήπο από το κρεβάτι του ασθενή. Ταυτόχρονα μπορούν να φιλοξενήσουν βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό σε οποιονδήποτε ιατρικό τουρίστα χρειάζεται ιδιαίτερη περίθαλψη, βοήθεια και φροντίδα. Τα δωμάτια των ασθενών συνδέονται με έναν μεγάλου πλάτους, άνετο διάδρομο που διαθέτει περιμετρικά αυτού κοινόχρηστους χώρους «σαχνισιά» για πρωινό και κοινωνική αλληλεπίδραση κατά την ανάρρωση και αποθεραπεία.
62
Standard Single
* 18 m2 / normal single bed 2.1 x 1 / for 1 adult
Superior Single
* 20 m2 / ks single bed 2x1 / for 1 adult
Standard Double * 23 m2 / double bed 2x1.3 / for 2 adults 63
Superior Double
* 35 m2 / double bed 2.1 x 1.6 + bed 2.1x1 / for 2 adults + 1 helper adult (or kid)
Junior Suite
* 40 m2 / double bed 2x1.6 + bed 2.1x1 / for 2 adults + 1 adult (or kid)
Medium Suite * 45 m2 / double bed 2x1.6 + 2 beds 2.1x1 / for 2 adults + 1 helper adult (or 2 kids) 64
Large Suite
* 50 m2 / double bed 2x1.6 + 2 beds 2.1x1 / for 2 adults + 1 helper adult (or 2 kids)
Superior Suite
* 55 m2 / double bed 2x1.6 + 3 beds 2.1x1 / for 3 adults + 1 helper adult (or 2 kids)
Family Suite *60 m2 / 2 double beds 2x1.6 + 2 beds 2.1x1 / for 5 adults + 1 helper adult (or 2 kids) 65
7.
66
ΣΚΥΤΕΣ
α. χειρουργείο
β. μονάδες αιμοκάθαρσης
67
8.
68
ΚΗΠΟΣ
α. χώρος αναψυχής
β. μίνι - γκολφ
69
70
γ. χώρος spa
δ. χώρος massage
71
9.
72
ΚΑΘΟΛΙΚΟ
Όασις
Iasis Place – Oasis Placebo
Η διάγνωση: Τείχος - Περίβολος με χώρο στάθμευση, εργαστήρια διάγνωσης, χώρους διαμονής ασθενών (ανατολική πλευρά), χώρους διαμονής επισκεπτών και υπό ανάρρωση (δυτική πλευρά). Το διαγνωστικό κέντρο υποστηρίζει μικροβιολογικό ιατρείο, μαγνητικό τομογράφο, αξονικό, καρδιολογικό έλεγχο, γυναικολογικό, δερματολογικό, ορθοπεδικό, νευρολογικό, κλπ. (Η διαμονή: Οι χώροι διαμονής των ασθενών παραπέμπουν σε μοναστηριακά κελιά, υποστηρίζοντας την απλότητα της διαβίωσης σε συνδυασμό με την αποτοξίνωση από το αστικό περιβάλλον. Οι θεάσεις των δωματίων είναι προς τον κήπο, προσδοκώντας την αποθεραπεία.) Η θεραπεία: Από το χώρο προετοιμασίας για το χειρουργείο που βρίσκεται στο τείχος (δηλ. στη διάγνωση), ο ασθενής οδηγείται στο χειρουργείο που διαθέτει αποδυτήρια, χώρους αποστείρωσης, χώρο εισαγωγής προς και εξαγωγής από το χειρουργείο και τέλος το χώρο της ανάνηψης με θέα τον κήπο. Τέσσερις μικρές μονάδες αιμοκάθαρσης βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία του κήπου προσφέροντας κάθε φορά και άλλη θέα στο νεφροπαθή. Η αποθεραπεία: Αποτελείται από ποικίλες δραστηριότητες διακοπών, αναψυχής, άσκησης, δραστηριότητες στο ποτάμι, δεκαοκτώ γήπεδα μίνι γκολφ, χώροι spa και sauna, υδατοθεραπεία, πισίνες και άλλες υδάτινες δραστηριότητες. Η κατάνυξη: Ο τελικός στόχος είναι η ΟΑΣΗ. Ένα τροπικό μικρό δάσος αγκαλιάζει τον επισκέπτη τοποθετώντας τον εντός ενός ξύλινου περίβολου, κοσμημένο από αναρριχώμενα φυτά και λουλούδια. Στο κέντρο απλά υπάρχει μόνο το φυσικό έδαφος της περιοχής.
73
10.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ PLACEBO
Ο τόπος ΙΑΣΗΣ δρα ως Τόπος ΟΑΣΗΣ που λειτουργεί όπως και ένα placebo, ένα εικονικό φάρμακο. Η αρχιτεκτονική ως εικονικό φάρμακο είναι πολύ σημαντικό στοιχείο και για τον ιατρικό τουρισμό, αφού οι έννοιες της αρχιτεκτονικής και της υγείας αλληλοεπιδρούν με τον τουρισμό. Οι ταξιδιώτες που επιλέγουν μια μονάδα παροχής φροντίδας υγείας σε μια περιοχή, μακριά από τον τόπο διαμονής τους, και θέλουν να συνδυάσουν την ιατρική φροντίδα με τις διακοπές, ενδιαφέρονται για την αρχιτεκτονική και τα αξιοθέατα της περιοχής που θα επισκεφτούν. Επιλέγουν να αλλάξουν οπτικές παραστάσεις και επιθυμούν να επισκεφτούν ιατρικά κέντρα που να δίνουν μια άλλη εικόνα εξωτερικά και εσωτερικά. Αναζητούν μια μονάδα που θα τους παρέχει όχι μόνο ίαση αλλά και το συναίσθημα της οικειότητας, της άνεσης, της χαλάρωσης, της ανάπαυσης, της ελπίδας. Για τον επισκέπτη μια εντυπωσιακή θέα είναι εξ’ ορισμού η ηδονή του, η όασή του, η ανταμοιβή του ταξιδιού, θεραπεύοντας την ψυχή, το πνεύμα και συνεπώς το σώμα. Ο αρχιτέκτονας καδράρει με ένα άνοιγμα ή σκεπάζει ή καλύπτει με επιφάνειες τον τόπο. Η placebo αρχιτεκτονική ως εικονικό φάρμακο επιτυγχάνει ακριβώς αυτό, δηλαδή να επιδράσει στη ψυχολογία του ασθενή και να τον βοηθήσει να φτάσει στην ίαση και αποκατάσταση της υγείας του.
74
«Πρώτη εντύπωση»
Iasis Place / Η βόρεια εξωτερική όψη του Διαγνωστικού Κέντρου και των Πολυιατρείων.
75
«Αναμένοντας την διάγνωση»
76
Oasis Placebo / Η θέα από τον χώρο αναμονής του Διαγνωστικού Κέντρου. Στο βάθος διακρίνεται ο Ελληνιστικός Πύργος, ιστορικό αξιοθέατο της περιοχής.
«Ολιστική ανάνηψη»
Iasis Place / Η θέα από το Δωμάτιο Ανάνηψης των χειρουργημένων ασθενών αποκαλύπτει τον περίκλειστο, εσωτερικό κήπο του θέρετρου.
77
«Πρωινό με θέα»
78
Oasis Placebo / Τα Σαχνισιά με ανοίγματα προς τη χερσόνησο του Αγίου Όρους και θέα την κορυφή του Άθω, βρίσκονται απέναντι από τα δωμάτια νοσηλείας των ασθενών.
«Δωμάτιο με θέα»
Iasis Place / Όλα τα δωμάτια νοσηλείας και διαμονής των ασθενών καδράρουν περιμετρικά τον κήπο.
79
«Mini golf στον ελαιώνα»
80
Oasis Placebo / Περίπτερα αιμοκάθαρσης για τους νεφροπαθείς ιατρικούς τουρίστες μέσα στον κήπο με θέα προς τους ελαιώνες.
«Υδροθεραπεία»
Iasis Place / Ιαματικά λουτρά με θέα το βουνό της περιοχής και στο βάθος το οφθαλμιατρείο.
81
«Hortus Conclusus»
82
Oasis Placebo / Στο κέντρο του κήπου τοποθετείται μια ξύλινη κατασκευή – βεράντα, περιβάλλεται από αναρριχόμενη βλάστηση και τροπικά άνθη, δρα ως εικονικό φάρμακο.
«Ένας κήπος μέσα στον κήπο»
Iasis Place / Ο χώρος στο κέντρο είναι Αγνή Γη χωρίς προσθήκες.
83
11.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Στον ιατρικό τουρισμό, η συγκεκριμένη θεραπεία θα μπορέσει να λειτουργήσει ευεργετικά για την υγεία του ιατρικού τουρίστα, όχι μόνο μέσω των αρχιτεκτονικών τοπόσημων και των ιστορικών αρχιτεκτονικών μνημείων του τόπου των διακοπών του αλλά και μέσω του ίδιου αυτού καθ’ αυτού του κτιρίου που τον φιλοξενεί.
Μπορεί το κτήριο να πλαισιώνει μια παραδείσια εικόνα όμως είναι το φυσικό περιβάλλον που αναδεικνύει θεραπευτικές αρχιτεκτονικές ποιότητες. Ο χώρος στο κέντρο είναι Αγνή Γη χωρίς προσθήκες. Είναι ένας κήπος μέσα στον κήπο “Hortus Conclusus”. Ο δακτύλιος, ο κύκλος είναι το τέλος και η αρχή και συμβολίζει την ίδια τη ζωή.
84
«Οδεύοντας προς το Iasis Place»
Οι διακοπές μετουσιώνονται σε πρόληψη, επούλωση και θεραπεία και οι ξενοδοχειακές δομές αντί για προσωρινή κατοικία αποτελούν τόπο ίασης, ως ένα ιδεατό καταφύγιο θεραπείας και μια ακόμα προσπάθεια προσομοίωσης του παραδείσου και της ατομικής όασης του καθενός.
Η θέα από τον λόφο του Ελληνιστικού Πύργου προς το “Iasis Place”. Οι πρώην εγκαταλειμμένοι, εσωτερικά του θερέτρου, δρόμοι αξιοποιούνται για την διευκόλυνση κυκλοφορίας και προσδίδουν μια αίσθηση «περιπλάνησης – περιήγησης» μέσα στην Όαση.
85
«Το νέο Κριαρίτσι από ψηλά»
86
Το ανάγλυφο στους πρόποδες του βουνού της περιοχής συμπληρώνει το ημικυκλικό σχήμα του «θεραπευτηρίου» σαν να το αγκαλιάζει.
«Το νέο Κριαρίτσι από ψηλά»
Η επαρχιακή οδός Νικήτη – Σάρτη οδηγεί στο θέρετρο ιατρικού τουρισμού.
87
88
Θέρετρο Ιατρικού Τουρισµού στο Κριαρίτσι Χαλκιδικής
ΟI A S I S
placebo
ΣΟΦΙΑ ΣΟΥΒΑΤΖΟΓΛΟΥ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021