Ekim 004 ocak 1988

İşçi sınıfının kurtuluşu kendi eseri olacaktır BÜTÜN ÜLKELERİN PROLETERLERİ BİRLEŞİN

!

S a y ı:4 , Ocak 1988

Daha da ilerlemenin şartı O lg u la r, 1987 y ı l ı n ı n iş ç i h arek eti için b ir a tılım ve ilerlem e y ılı oldu ğu n u d o ğ ru lu y o r. Kesin rak am lar henüz b e lli olm am akla b ir lik t e , g r e v c i iş ç i s a y ı s ı 30 b in e y a k la ş t ı. G revle k a y b o la n işgü n ü s a y ıs ı is e , 1,5 m ilyonu a ş t ı . Y ü rü rlü kteki g r e v , top ­ lusözleşm e ve sen d ik a y a s a la r ın ın g e tir d iğ i o la ğ a n ü stü e n g e lle r gözönüne a lın a r a k , bu ra k a m la r, 1980 ve ön ce si y ı l l a r l a k ıy a s la n d ığ ın d a o ld u k ça d ik ­ kat ç e k ic id ir .

Rakam lar çok dah a yük sek o la b i­ lir d i. Ö rn eğin, sad ece se n d ik a la r a gen el o la r a k m ü cadeleci b ir çiz g in in egemen olm ası h a lin d e , 12 E ylü l rejim in in iş ç ile r b a k ım ın d a n y a r a t t ı ğ ı ekonomik y ık ım ın ve g r e v s iz geçen y ılla r ın y o l a ç t ı ğ ı b irik im n e d e n iy le , b ir "g r e v p a tla m a s ı11 y a ş a n a b ilir d i. Ü stelik bu g r e v le r , "y ü rü rlü k te k i y a s a la r la grev y a p ılm a z " m a n tığ ı çiğ n en e çiğn en e y a p ı l m ış t ı r . Öte y a n ­ d a n , iş ç ile r k e n d ile r in i sad ece y a s a l b iç im le rle s ın ır la m ıy o r la r ; henüz z a ­ y ı f b ir eğilim olm akla b ir lik t e , y a s a ­ l a r ı çiğ n ey erek de direnm eye b a ş la d ı ­ l a r . İsta n b u l y o l iş ç ile r in in ve Nursan iş ç ile r in in d ir e n iş le r i ik i örn ek . İk tis a d i sa v a şım g e liş e c e k tir . S ın ı­ fın yaşam ve ça lışm a k o ş u lla r ı bunu zoru n lu k ı l ı y o r . T ü r k -lş y ö n e tic ile r i­ nin şu s ır a l a r yen iden gen el grevd en sözetm eye b a ş la m a la rı r a s tla n tı d e ğ il.

Söyleyen e d e ğ il, söyleten e bakmak g e r e k ir ; " a ş a ğ ı" z o r lu y o r .

24 Ocak k a r a r la r ın ı ve a rd ın d a n gelen d a r b e y i ta k ib ed en y ı ll a r d a ik ti­ s a d i p la n d a k en d ilerin e v u ru la n d a r­ b e le r o kadar a ğ ır oldu ki (%50 o r a n ın d a mutlak y o k s u lla ş m a ), iş ç ile r bunu ik tis a d i s a v a ş ım la t e la fi etmeye ç a lış ıy o r la r .

Ekmek ve iş sorunu y a k ı c ı b ir sorun h a lin e g elm iştir ve bütün söm ürülen s ı n ı f ı k a s ıp k a v u ru ­ y o r , f iz ik i ve m anevi y ık ım a it iy o r .

A n cak, sömürünün boyutu ik tis a d i s a v a ş ım la a z a ltılm a y a ç a l ı ş ı l s a da, in iş ç ı k ı ş l a r ı içerm ekle b ir lik t e , a rta ­ rak s ü re ce k tir.

T ü rkiye k a p ita lizm i bun a mahkumdur; c id d i ik tis a d i ta v iz ­ le r v e r e ce k , az çok b ir "s o s y a l d en g e" k u ra b ile ce k durumda d e ğ ild ir . Z a y ıf ik tis a d i tem eli, dünya k a p it a lis t ek o­ nom isi için d e k i y e r i de bunu o la n a k s ız k ı l ı y o r . Sadece d ış ve iç b o r ç la r ın h ız la artan ürkütücü boyutu bunun b a z ı g ö s t e r g e le r i T ü rkiye sa d ece bu y ı l 6,5 m ily ar d o la r d ış b o rç ödemek zo ru n d a .

Daha çok söm ürü, düpedüz yağm a -sistem in b a şk a tü rlü a ya k ta k a lm a sın ın o la n a ğ ı y o k .

Bu k o ş u lla r a lt ın d a , y ö n e tici s ı ­ n ıf l a r iç in , hangi s iy a s a l biçim a lt ın d a o lu rs a o lsu n , "s o p a "n ın ş id d e ­ tin i artırm a k tan b a şk a b ir a lte r n a tif k a lm ıy o r. Ekonomik teröre k a ç ın ılm a z o la r a k s iy a s a l terör e ş lik e d e ce k tir.

Nitekim, iş ç i h arek etin e ve d evrim ci harek ete y ö n e lik te d b ir le r b u r ju v a m uh alefeti de k a p sa y a ca k ta rzd a g e ­ n iş le t iliy o r , Yeni Özal hükümeti g örev e b a ş la r başlam az sü ra tle bunu g e rçe k ­ leştirm e işin e y ö n e ld i. Yeniden düzen­ lenen "b a s ın y a s a s ı" , "m u zır n e ş riy a t y a s a s ı " , b a ş k a n lık sistem in i kurm aya yö n e lik "a n a y a s a d e ğ iş ik liğ i" p la n la ­ r ı ; Özal ve grühu m eclis kürsüsünden h a y a s ız c a işk en cen in o lm a d ığ ın a d a ir k on u şu rk en , sa ğ d a n sold an işk en cen in d e v le tin meşru eylem i s a y ılm a s ı g erek ­ tiğ in e inan an sözde bilim a d a m ı, hu ku k çu, y a r g ıç la r ı n türem esi bunu a n la t ıy o r . İ ş ç i s ı n ı f ı ve serm ayenin b a s k ı ve söm ürüsü a ltın d a k i d iğ e r em ek çiler için de tek b ir gerçek a lte r n a tif v a r d ır , ve kelim enin tam a n la m ıy la , n esnel b ir zoru n lu lu k o la r a k , bu, k en d in i h iç b ir zaman bugün old u ğ u k a d a r d a y a tm a m ıştır: K en d ilerin i g i­ derek artan b ir tempoda a c ım a s ız c a

2

EKİM

S a y ı:4

söm üren, f iz ik i ve m anevi y ık ım a iten serm aye d ü zen in i ve ik t id a r ın ı y ı k ­ mak, sosy a lizm i kurm ak. "Köklü b ir d e ğ işim 11 fik r in in y a y ılm a s ı ve m addi b ir ku vvete dönüşm esi için nesnel k o ş u lla r her zam ankinden dah a e lv e ­ r iş lid ir .

F iz ik i ve m anevi y ık ım ı s m ı r l a n d ırm ak -d u rd u rm ak için ik tis a d i s a v a ­ şım ş a r t t ır , ama k a p ita lizm in ç i v i s i ­ nin ç ı k t ı ğ ı T ü r k iy e ’ nin bugünkü ko­ ş u lla r ın d a , bu, son ta h lild e h iç b ir sorunu çözm ü yor. İ ş ç ile r p ra tik o la r a k bunu g ö r ü y o r, k a n ıtla n m a s ı gerekm ez.

Bugün toplu sözleşm ede k a z a n d ık la r ın ı, gü n lük b ir o la y h a lin e gelm iş fiy a t a r tış la r ıy la çok k ıs a b ir sü rede y itir iy o rla r .

Pratik tecrü ben in k e n d is i, k a n ıt­ lanm aya ih t iy a ç b ır a k m a k s ız ın ik tis a ­ d i m ücadelenin y e te r s iz liğ in i g ö s te r i­ y o r ; s iy a s a l m ü cad elen in , s ı n ı f a k a r ş ı s ı n ı f o la ra k t o p lu -b ir le ş ik m ücadelenin önem ini o rta y a ç ı k a r ı y o r .

H areketin, "ek zam" v b . , ta le p le r le zem bereğinden b oşa n m ış fiy a t a r t ı ş l a ­ r ı n ı k ova la m ak la s ın ır la n m a s ı, iş ç ile ­ rin bu n u n la o y a la n m a s ı, o n la r ı s e r­ sem letir, ufkunu d a r a l t ır . G erici sen ­ d ik a b ü r o k ra s is in in yapm aya ç a l ı ş t ı ğ ı da b u d u r. P o lit ik a y a , y ö n e tici s ı n ı f ı n p o lit ik a s ın a a k tif o la r a k , s ı n ı f a k a r ş ı s ın ıf o la r a k , m üdahale etm ek sizin , h a rek etin i bu m ecraya sok m a k sızın s ın ıf tek b ir c id d i adım atam az.

B ir ilerle m ey i ve a t ılım ı ifa d e eden şim d iki iş ç i h arek etin in z a y ı f l ı ğ ı da işte burada.

Devlet iş le r in e , hüküm etlerin p o litik a s ın a a k tif müda­ h a le gelen eğin d en y ok su n . Örneğin zam d a lg a la r ı k a r ş ıs ın d a so k a ğ a dökülm e, hükümetin ik t is a d i- s iy a s i p o lit ik a s ın ı a k tif o la r a k p rotesto etme, güç k u lla ­ n a ra k etkilem e v b . gelen eğin d en y o k ­ su n .

A n cak, s ın ıfın ep eyce g en iş b ir kesim inde serm ayeye k a r ş ı p a r ça p a r ­ ça s a v a ş ım ın ve h a lih a z ır d a k i müca­ d ele b içim le rin in y e t e r s iz liğ in in , to p yekün ve daha e tk ili m ücadele b içim ­ le r in e b a şv u ru lm a sı g e r e k liliğ in in h is ­ s e d ild iğ in in ve kavranm aya b a ş la n d ı­ ğ ı n ın a ç ık iş a r e tle r i de g ö r ü lü y o r .

"A ş a ğ ı"d a n zorla n a n gen el g rev istem i bunu ifa d e e d iy o r .

A s lın d a , s ı n ı f ı n gid erek artan b ir kesim inde tecrü b e ve s e zg i y o lu y la da

o ls a , y ü rü rlü k te k i sistem in k e n d ile rin e k a r ş ıt b ir sistem o ld u ğ u , p a tr o n la r la ç ı k a r l a r ı k a r ş ıt b ir s ı n ı f o ld u k la r ı b il in c i g e liş iy o r . Sosyalizm e a ç ık ile r i k e sim le ri, g e n e llik le , s o s y a l-d e m o k ra s iy i b ir ça re, a rd ın d a n g id ilm eye l a y ı k b ir ç iz g i o la r a k g örd ü k lerin d en d e ğ il, henüz i n a n d ı r ı c ı , p ra tik b a ­ kım dan da m ihrak o la b ile n b a şk a b ir a lte r n a tif b u la m a d ık la r ın d a n , e h v e n -i şer olsu n d iy e d e s te k liy o r la r . İşte bu n ok tada kom ünist a y d ın la r ­ dan ve s ı n ı f b i l in ç l i iş ç ile r d e n olu şa n d evrim ci öncünün ta y in e d ic i ta r ih i rolü o rta y a ç ı k ı y o r . Sorun bu ön cü yü y a ra tm a k tır .

B öyle b ir ön cü , o la b il d i ğ i k a d a r ıy ­ l a , geçm işin ih t ila lc i b irik im i için d e komünist p o ta n s iy e l ta ş ıy a n bütün u n s u r la r ı k a p sa m a lı ve o n la r ın e n er­ ji s i n i harek ete g e çir m e lid ir k i, h ız la b ir gü ç h a lin e g e le b ils in .

Bu öncü için d en ç ı k t ı ğ ı k ü ç ü k -b u r ju v a d e v rim c iliğ in in bütün iz le rin d e n a r ın m a lı, ye n i b ir ü s lu p , y e n i b ir ru h , ye n i b ir m ilitan t ip i y a r a tm a lı­ d ır .

A la b ild iğ in e b ilin ç le d on a n m ış, o la ğ a n ü stü b ir e n e rji ve yü k sek fe d a ­ k a r lık ruhuna s a h ip , s o lu k lu , s ı n ı f ­ tan k opm ayan, s ı n ı f ı n eylem inin y e r i­ ne k en di eylem ini geçirm eyen , ama sonuna kadar ih t ila lc i b ir ö n cü .

B izzat d evrim ci eylem iyle s ı n ı f a güven v e r e n , i n a n d ı r ı c ı , p ra tik te de a lte r ­ n a tif b ir m ih rak.

S ın ıf ın ta r ih i rolü n ü o y n a y a b ilm e si iç i n , nesnel o la r a k b ö y le b ir öncünün y a rd ım ın a ih t iy a c ı va r.

B öyle b ir ön cü yü yaratm a ta r ih i g ö r e v i, henüz om u zla rı z a y ıf şim d iki ku şaktan komü­ n is tle re d ü şü y o r. Ancak bunu b a ş a r a ­ c a k la r d ır , başarm ak z o r u n d a d ır la r .

R e v iz y o n is tle r in , le g a l s o s y a lis t le r in , k ü çü k -b u rju v a d e v rim c iliğ in in g ö s te r iş ­ l i h a lin e aldırm am ak g e r e k iy o r . Tür­ k iy e , hem ra d ik a l hem de p ro le te r çözüm ler isteyen b ir ü lk e d ir . S o s y a lreform cu luğu n ve k ü çü k -b u rju v a d e v ­ r im c iliğ in in son ta h lild e b a ş a r ı ş a n s ı yok tu r y a da g e ç ic id ir . Ö yleyse h erkes on k a t, yü z kat e n e r jiy le işe k o y u lm a lıd ır .

O blom ovluğ u n , d a rg ö rü şlü lü ğ ü n , b ir e y c i l iğ in kökünü kazım ak g e r e k iy o r . Az olsu n ama, p ro le te rce kom ünistçe o lsu n !

Z oru n lu lu ğu k a v ra m ış , ta rih b ilin c in e sa h ip b ir kuşak olduğum uzu gösterm e­ liy iz .

E K İM

Ocak 1988

EKİM

3

Teorinin yoksulluğu-1 H.FIRAT

Bize su nu lan malzeme ö y le s in e zen gin ve çok yön lü k i, a s lın d a , özel b ir g ir iş e gerek görmeden ya da g ir iş n iy e tin e s ö y le n e c e k le r i uzun tutmadan söze b a ş la ­ mak en i y is i y d i.

Fakat buna rağmen b iz , b ir k aç n o k ta y ı belirtm ekten ken dim izi a la m ıy o ­ ru z: B ir in c is i, m u h atabım ız b ir te o r is y e n d ir ve şu anda TDKP Merkez Y a y ın O r g a n ın ı hemen hemen tek b a ş ın a ç ık a r m a k ta d ır .

Her ne k a d a r imza k u lla n m ıy o r o ls a d a , o bozuk d ili, d e v rik a n la t ım ı, k a r ış ık m uhakem esi, k e y fi e le ş t ir is i v b . h u su si­ y e t le r iy le , onu ve o "özgü n " u slubunu b ir a z olsu n b ile n le r ta r a fın d a n , b in fa r k ­ l ı metin a ra sın d a n b ile k o la y lık la a y ı r d e d ilip , t a n ın a b ilir . İ k in c is i, teo risy en p a y e s i ta ra fım ız d a n v erilm em iş, k e n d isi ve te orisy e n ek ib in ötek i m en su pları ta r a fın d a n b iz z a t benim ­ sen m iştir.

Daha önce ötek i teorisy en Z .E k re m 'le ta rtışm a s ır a s ın d a da h a t ır ­ la tılm ış tı; bu ekip k en di ç i z g i le r in i , "d erin lem esin e teorik tem ellere s a h ip " , "T ü r k iy e 'd e şim diye k a d a r h iç b ir zam an, h iç b ir akım ve k iş i ta r a fın d a n o rta y a konulm am ış yepyeni ve çürütülm ez b ir ç iz g i" o la r a k ta n ım la m ış tı.

Ek o la r a k te o r is y e n le rim iz , M arksizm -Leninizm s il a ­ h ın ı k u llan m a da , k e n d ile r in i "old u k ça y e te r li ve u s ta la ş m ış" s a y m ış , saym ak la yetinm em iş, bunu kam uoyuna ila n etm iş­ l e r d i. Ü çüncüsü, "D ü h rin g v a ri" böbü rlen m ele­ ri b ir yana b ır a k ılır s a , bu e k ip , gerçek ten d e, k ü çü k -b u rju v a p o p ü lis t h arek etin en b i l g i l i ve teorik k a v r a y ış ı en gen iş u n s u r la r ı a r a s ın d a y d ı. Fakat bu b ilg in in g e n iş liğ i ve k a v r a y ış ın d e r in liğ i n e y d i d iy e s o ru la ca k o lu r s a , b iz y a ln ız c a b ir a z s a b ır ö n e riy o r u z .

B iraz son ra te orisy en im izi ve teorik y a v a n lı k l a r ın ı in c e le d ik ç e bunu b ir lik t e g ö r e c e ğ iz . T eori­ d ek i y o k s u llu k ta n , p o litik a d a k i b u r ju v a k u yru k çu lu ğu n a uzanan ç iz g iy i b ir lik t e tan ım a o la n a ğ ı b u la c a ğ ız . E lbette k i b u , y a ln ız c a TDKP h a k k ın d a d e ğ il, TDKP p o p ü lis t h arek etin en iy i örn ek lerin d en b ir i o ld u ğ u n a g ö re , gen el p o p ü lis t h are­ ketin durumu ve p o litik konumu (dem okra­

s i s a v u n u cu lu ğ u ) h a k k ın d a da b iz e b ir f ik ir v e r e c e k tir .

D ördüncüsü, malzemenin zen gin ve çok y ön lü old u ğu id d ia s ı y a n ı l t ı c ı o l a b i l i r .

H a y ır, önümüzde hacim o la r a k y a ln ız c a b eş s a y fa lık b ir gazete y a z ı s ı d u r u y o r : "H. F ıra t P a s if izmin T e o ris in i Y a p ıy o r " , D .S esi, S a y ı:5 9 (en son s a y ı ) . Ne v a r k i, bu y a z ı , b ir d iz i t e o r ik -fe ls e fi k av ra m ı ve p o litik sorunu t a r t ı ş ıy o r . Kendi k a r ş ı görü ş ve ta n ım la r ın ı s e r g iliy o r . Z e n g in li­ ğ i ve çok yö n lü lü ğ ü bu rad a n g e liy o r .

Ve son o la r a k , teorisyen geçin en bu k a lp a z a n ı h a la izleyen ve onun y a z d ık la ­ rıy la beslen en TDKP'li o k u y u cu la r d a n , g erçek g ö rü şle r ve konum lar h a k k ın d a şa y e t gerçek ten n esnel b ir fik ir edinmek is t iy o r la r s a , bu ta rtış m a y ı sonuna k a d a r , ve ta rtışm a konusu k a y n a k la r ı el a ltın d a tu ta ra k izle m e le rin i is tiy o r u z .

A slın d a b ir de yöntem soru n u , muha­ ta b ım ız ın yöntem i sorunu v a r d ı . Fakat i y is i mi, b iz onu ta rtışm a için d e ve y e r i g e ld ik ç e g örelim .

A - SAHTE İKİLEM: "İKTİSADİ -"TOPLUMSAL KOŞULLAR"

KOŞULLAR"

"M arksist düşünce sa d ece m ateryalizm d e ğ ild ir . T a rih i m ateryalizm ve d iy a le k tik m a te ry a liz m d ir ." d iyen teorisyen im iz , hemen a r d ın d a n , ta r ih i m ateryalizm i n a s ıl a n l a d ı ğ ın ı şu s ö z le rle o rta y a k o y u y o r: "H .F ır a t, l a f ı y u v a r la y a r a k , nesnel k o ş u lla r , ik tis a d i k o şu lla rd a n ib a re t d e ğ ild ir , d iy o r . İk tis a d i k oşu l d e d ir in , üretim t a r z ı d ı r . Örneğin k a p ita lis t ta rz d a üretim b iç im i, her şeyin pazar için ü re tilm e si, meta ekonom isinin g elişm esi ve işgü cü n ü n meta oluşu v s .d i r . Şimdi bu ik tis a d i koşulun y a r a t t ığ ı b ir de toplum b içim i v a r d ır . Y ani k ıs a c a s ı , esas o la r a k iş ç i s ı n ı f ı ve b u rju v a z id e n olu şa n b ir toplum v a r d ır . Üretim a r a ç l a r ın ı ve d o la y ı s ı y l a d e v le t ik t id a r ın ı e lin d e tutan b u r ju v a z i (söm üren egemen s ı n ı f ) , üretim a r a ç la r ın d a n a rın m ış , işg ü cü meta h a lin e g elm iş, söm ürülen p ro le ta r y a ( b ir an için soyu tlam a ya g id erek a ra s ı n ı f l a r ı b ir ya n a b ı r a k ıy o r u z ) . H .F ıra t, k ap italizm d e s ı n ı f l a r ve s ı n ı f l a r a r a s ın d a k i ç e liş k ile r i

4

EKİM

S a y ı:4

de ik tis a d i k o ş u lla r ın işin d e s a y ı y o r . 11 " S ın ıf la r a r a s ın d a k i g e lişk in in n it e li4 İni~ ve s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı n ı ta b ii k i, üretim t a r z ı, yani »ik tis a d i k o ş u lla r 1 b e li r l e r . Ama b u n la r , 1ik tis a d i k o ş u lla r 1 için d e y e r alm az. B unlar toplum sal koşu­ lun için e g ir e r . Y an i, toplumun n it e liğ in i o ta r ih i k o şu lla rd a k i üretim ta r z ı b e li r ­ l e r ."

Ve bütün bu la f k a l a b a l ı ğ ı g e lir şu ürküntü v e r ic i y a r g ıy a b a ğ la n ır : "H .F ı­ r a t 'a g ö re , k a p ita lis t toplum e ş ittir k a p it a lis t ek on om id ir." (D .S e si, S a y ı: 59, s . 30, a b ç ) A ktarm anın çok uzun tutuluşu d ik k a ti çekm iş o l a b il ir , fa k a t peşin en b ilin m e lid ir k i, bu y a z ı b oyu n ca hep b ö y le y a p ı l a ­ c a k . T eorisyen im izin d ü ş ü n ce le ri, b ü tü n lü ­ ğüne dokunulm adan b ö y le uzun uzun a k t a r ıla c a k . Öyle k i, kime göre n eyin ne o ld u ğ u , a p a ç ık ken di sö zlerin d en g ö r ü le b ils in ve ok u yucu k en di b a ğ ım s ız y a r g ı ­ s ı n ı oluşturm a o la n a ğ ı b u la b ils in . Şim di, b ütün lü ğü iç in d e , a k t a r ıla n , ta rih in bu sözde m a tery a list a n la y ış ın a dah a y a k ın d a n b a k a lım . Z ir a bu y a p ı l ı n ­ ca g ö rü le c e k tir k i, "M arksist düşünce sa d ece m ateryalizm d e ğ ild ir " i d d ia lı i fa ­ d e s iy le söze b a ş la y a n teorisyen im iz Mark­ s is t m a tery a list a n la y ış ın z e rr e s in i k a v ­ ra y a m a m ış tır, ve y u k a r ıd a k i la f k a la b a ­ lığ ın d a çok şey v a r d ır ama, ta rih in m a tery a list a n la y ış ın d a n eser y o k tu r.

Bu d e v rik ve k a r ış ık la f k a l a b a l ı ğ ı y ­ la özet o la r a k a n la tılm a k istenen şu d u r: " İ k t is a d i k oşu l d e d iğ in , üretim ta rz ı­ d ı r . . . Şimdi bu ik tis a d i koşulun ("ü retim t a r z ı" n ı n ) y a r a t t ı ğ ı b ir de toplum b içim i v a r d ı r . Yani k ıs a c a s ı , esa s o la r a k iş ç i s ı n ı f ı ve b u rju v a z id e n olu şa n b ir toplum v a r d ı r . " Demek o lu y o r k i, teorisyen im ize göre, ekonomik k o şu lla r üretim t a r z ın ı a n la t ır , ama bu üretim ta r z ı s ı n ı f l a r ı içerm ez; s ı n ı f l a r ı (b u r a d a , p ro le ta r y a ve b u r ju v a z i)* görebilm em iz iç in , bu üretim t a r z ın ın y a r a t t ı ğ ı "toplum b içim i"n e b a k ­ mamız la z ım ; üretim t a r z ın ı a ş a r , onun y a r a t t ı ğ ı toplum b içim in e b a k a r s a k , o r a ­ da p r o le ta r y a ve b u r ju v a z iy i k a r ş ı l ı k l ı i li ş k i le r i iç in d e ancak o zaman g ö r e b ili­ r i z ; H. F ır a t, p ro le ta r y a ve b u r ju v a z iy i k a p it a lis t üretim t a r z ı için d e saym ak la y a n lış y a p ıy o r v b . , v b . Üretim t a r z ın ın , " b ir b ir le r iy le a y r ı l ­ maz b içim d e b a ğ l ı " (S ta lin ) ik i temel öğeden o lu ş tu ğ u ; bu temel ö ğ e le r in , ü re tic i g ü ç le r ile üretim i liş k ile r i o ld u ğ u ; ü re tici g ü çle rin in s a n ın d o ğ a y la olan ili ş k i le r in i , üretim iliş k ile r in in is e , ü re­ tim s ü re ci için d e in s a n la r ın b ir b ir iy le ola n iliş k ile r in i a n l a t t ığ ı; bütün s ı n ı f l ı to p lu m la rd a , üretim iliş k ile r in in , g e rçe k ­ te , son ta h lild e , s ın ıf i l i ş k i le r i nden b a ş k a b ir şey o lm a d ığ ı; ü re tici g ü ç le r d e ­

ki gelişm e ta r a fın d a n b e lir le n e n , bu gelişm enin b e li r l i b ir d ü zeyin e tek ab ü l eden üretim iliş k ile r in in , toplumun somut ekonomik tem elin i, toplum sal a lt y a p ı y ı o lu ş tu rd u ğ u ; bu ekonomik temel y a da toplum sal a lt yapı ü ze rin d e , " b e lir li toplum sal b ilin ç ş e k ille r in e tek a b ü l eden b ir hukuki ve s iy a s i üst y a p ın ın " (M arks) y ü k s e ld iğ i; ve son o la r a k , bütün bu toplum sal ö ğ e le rin o r g a n ik , d iy a le k tik b ir li ğ in i n , b iz e , b e li r l i ta rih s e l k o ş u lla r ­ d a , b ir toplum sal y a p ı y ı v e r d iğ i v b . v b . bütün bu b a s it g e r ç e k le r , ta rih in m ater­ y a lis t a n la y ış ın ın temel b il g il e r i a r a s ın ­ d a d ır ve b ir b ak ım a ABC1s id ir . Teorik s o ru n la ra i l g i gösteren sol e ğ ilim li her s ır a d a n lis e ta le b e s i b ile , b u n la r ı, b a s it ekonomik el k ita p la r ın d a n b ilir .

Ama M a rk s 'ın K a p ita l'in i h iç olm azsa b ir kez okuduğu b ilin e n , s ık s ık 20 y ıllık d evrim ci ge çm işiy le ö v ü n e n , ve son on se n e d ir d evrim ci b ir s iy a s a l h arek etin b a ş ın d a teorisy en geçin en b ir kim se, ne g a r ip t ir k i, b u n la r ı b ilm ez. Ve k a lk a r , "H .F ır a t, k ap italizm d e s ı n ı f l a r ı ve s ı n ı f ­ la r a r a s ın d a k i ç e liş k ile r i de ik tis a d i k o şu lla r için d e s a y ıy o r " , d e r. İk tis a d i k o ş u lla r b ir toplum sal bütünün toplum­ s a l a lt y a p ı s ı old u ğu n a g ö re , b iz e demek iste r k i, s ı n ı f l a r ve s ı n ı f ç e liş k ile r i k ap italizm in toplum sal üst y a p ı s ı için d e yer a lır !

D a h a sı, bu a p t a llık , bu düşünce y o k s u llu ğ u , b iz e ta rih in m aterya­ lis t M arksist a n la y ış ı b a ş l ı ğ ı a ltın d a s u n u lu r.

T a rih in m a tery alist a n l a y ış ı n ı b ir de teorin in k u ru cu su n da n , M arks1m k en d i­ sin den d in le y e lim : " V a r lık la r ın ın toplum sal üretim in de, in s a n la r a r a la r ın d a , zo ru n lu , k en di ir a ­ d e le rin e b a ğ l ı olm ayan b e li r l i iliş k ile r k u r a r la r ; bu üretim i l i ş k i l e r i , o n la r ın m addi ü re tici g ü çle rin in b e lir li b ir g e liş ­ me d e recesin e tek ab ü l e d e r. Bu üretim ili ş k i le r i nin tümü, toplumun ik tis a d i y a ­ p ı s ı n ı , b e li r l i toplum sal b ilin ç ş e k ille r in e tek ab ü l eden b ir hukuki ve s iy a s a l üst y a p ın ın ü zerin d e y ü k s e ld iğ i somut tem eli o lu ş tu r u r la r . Maddi üretim t a r z ı, genel o la r a k top lu m sa l, s iy a s a l ve en tellek tü el h a y a t s ü re cin i k o ş u lla n d ır ır . İn s a n la r ın v a r l ı ğ ı n ı b e lirle y e n ş e y , b ilin ç le r i d e ğ il­ d ir ; tam te r sin e , o n la r ın b ilin c in i b e li r ­ le y e n , toplum sal v a r l ı k l a r ı d ı r . G elişm ele­ r in in b e li r l i b ir a şa m asın d a toplumun m addi ü re tici g ü ç le r i, o zam ana k a d a r için d e h arek et e ttik le r i mevcut üretim iliş k ile r in e , ya da b u n la r ın hukuki ifa d e sin d e n b a şk a b ir şey olm ayan m ülki­ yet iliş k ile r in e ters d ü ş e r le r . ü r e tic i g ü çle rin gelişm esin in b iç im le ri ola n bu ili ş k i le r , o n la r ın e n g e lle r i h a lin e g e lir ­ l e r . O zaman b ir toplum sal devrim ç a ğ ı b a ş la r . İ k tis a d i tem eldeki değişm e, k oca ­

Ocak 1988 man üst y a p ı y ı büyük ya da az b ir h ız la a ltü st eder." (Ekonomi P o litiğ in E le ş tir is i­ ne K a t k ı'y a Önsöz. S .E s e rle r, C .I , s . 609, a b ç .)

Aktarm anın uzun tutuluşu h oşgörü lm el i d i r ; z ir a u n u tu lm a m alıd ır k i, ta rtışm a ta rih in m a tery a list a n la y ış ı ü z e rin e d ir; ve y in e u n u tu lm a m alıd ır k i, bu so y u t, te o r ik -fe ls e fi g ib i görünen ta rtışm a a s lın ­ da son derece p r a t ik -s iy a s i b ir konu ve soru n dan d oğ m a k ta d ır. S ın ıf m ü cadelesi y a s a la r ı ve ta k tik s o ru n la r. O a la n d a k i ta r tış m a y ı k ola y son uca b a ğ la m a k , an­ ca k , önce b u r a d a k in i b ir son uca b a ğ la ­ m akla mümkündür.

M a rk s 'ın y u k a r ıy a b ir k ısm ı a k t a r ı­ lan Ö n söz1ü, ta rih in m a tery a list a n l a y ı ş ı ­ n ın en tam, en k e sin ,e n a ç ık ve en özlü a n la t ım ıd ır . E n gels, bu Ö n söz'd e n , "s a ­ dece ik tis a t için d e ğ il, bütün ta rih b ilim le r i için devrim y a ra ta n " temel düşü n cen in yer a l d ı ğ ı metin d iy e söz e d e r. Bu n ed en le, bugü ne d ek , m aterya­ lis t ta rih a n l a y ış ı n ı a çık la m a k iç in , b in le r c e ve b in le r c e kez a k ta r ılm ış , yin ele n m iş, doğal ve h a k lı b ir i lg i görm üştür.

Ne v a r k i, bizim teorisyen geçin en h am kafa, M a rk s 'ın bu sözlerin d en h iç b ir şey a n la m a m ıştır.

Marks d iy o r k i; M ülkiyet i li ş k i le r i, üretim iliş k ile r in in h u ku k sal ifa d esin d en b a şk a b ir şey d e ğ ild ir le r ; üst y a p ı y ı , bu a ra d a bu h u ku k sal b iç im le ri de b e lir le y e n "bu üretim iliş k ile r in in tümü, toplumun ik tis a d i y a p ıs ın ı. .. somut te m e li(n i) o lu ş tu r u r ." M a rk s 'ın bu s ö z le rin i yorum ­ la y a n Stalin d iy o r k i; "S osy a list toplum d a h il, her toplum sal oluşumun in s a n la r a r a s ın d a k i üretim i li ş k i le r i nin tümü ta ra ­ fın d a n olu ştu ru la n ekonomik tem eli v a r ­ d ı r . " (Son Y a z ı la r ) . Kari Marks üzerin e y a z d ığ ı ünlü b iy o g r a fik y a z ıd a , Lenin d iy o r k i: "T a rih sel o la r a k b e lirle n m iş , b e lli b ir toplum daki üretim i l i ş k i le r i n in , b u n la r ın b a ş l a n g ı c ı , g e lişim i ve çök ü şü ­ nün b ir incelen m esi -M a r k s 'ın ekonomik ö ğ r e tis in in iç e r iğ i işte b u d u r ."

Ve bütün bu b ilim se l ta n ım la r bu k a d a r a ç ık k e n , b ö y le s in e n etken, D. Se­ s i 'n in teorisy en geçin en y a z a r ı k a lk ıp d iy o r k i: "İ k tis a d i k oşu l d e d iğ in , üretim t a r z ıd ı r " Y ani? Yani insan i li ş k i le r in i , yani üretim ili ş k i le r in i , yani örn eğ in ü cr e tli em ek-serm aye iliş k is in in s ı n ı f s a l a n la tım ın d a n b a şk a b ir şey olm ayan p ro le ta r y a b u r ju v a z i iliş k is in i içe rm e z !

Ya n e y i iç e r ir ? "Ö rneğin k a p ita lis t ta rz d a üretim b içim i her şeyin pazar için ü retilm esi, meta ekonom isinin gelişm esi ve işgü cü n ü n meta olm ası v s . d ı r " .

Ya s ın ıfla r , y a p r o le ta r y a , y a b u r ju v a z i? " . . . b u n l a r 'ik t is a d i k o ş u lla r ' için d e ye r a lm a z ."

Ya nerde yer a lı r ?

"B u nlar

EKİM

toplum sal koşulun için e g i r e r ." İşte b u , ik tis a d ın s e fa le t id ir ! Y a ln ız ­ ca ik tis a d ın da d e ğ il, aynen Proudhon g i b i , ik tis a d i k a te g o rile r ("m eta ekonom i­ s i", "m etalaşm ış işg ü cü " v b .), gerçek s ı n ı f iliş k ile r in d e n a y r ı b ir şey s a n ı l d ı ­ ğ ı iç in , k a r ş ı k a r ş ıy a olduğum uz ş e y , a y n ı zam anda, "fe ls e fe n in s e f a le t id ir " !.

Düşünün k i, k a p ita lis t üretim t a r z ı, k a p it a lis t ekonomik y a p ı v a r , ama henüz p r o le ta r y a ve b u r ju v a z i y o k ! Peki o n la ra n a s ıl u la ş a b ilir iz d e rs in iz ? "Şimdi bu ik tis a d i koşulun ("ü retim t a r z ı" ) y a r a t t ı ­ ğ ı b ir de toplum b içim i v a r d ı r " . İşte b iz e , p ro le ta r y a ve b u r ju v a z iy i ancak o ra d a g ö r e b ilir s in iz , d e n iy o r b ö y le c e . " T ıp k ı D ühring g ib i!" dem iyeceğim bu s e fe r .

Z ir a , b iz e , M arksist te o ri ve ta rih in m a tery a list a n la y ış ı d iy e sunu lan bu z e v z e k lik le rin y a n ın d a Dühring b ile masum k a l ı r . Şimdi bu se fa le tin b a ş lı c a u n s u r la r ın ı s ır a y la in ce le y e lim : B ir in c is i, te o risy e n im iz, temel b ilim se l k a v ra m la rın gerçek iç e r ik le r in i b ilm iy o r .

Bunun b ilin m e d iğ i ye rd e is e , elb et bilim d e ğ il, y u k a rd a k i türden z e v z e k lik le r o lu r .

Ne a n la t ır örn eğ in b iz e , b ir "toplum ­ sal iliş k ile r " k a v ra m ı? İn san oğlu n u n bütün b ir m addi-m an evi iliş k i ve e tk in lik ­ le rin in tümünü, y a n i ekonom ik, s iy a s i, h u k u k i, k ü ltü r e l, d in i, estetik v b . tüm iliş k i ve e t k in lik le r i, bu i li ş k i ve e tk in lik le rin bürü n dü ğü b iç im le ri ve ku­ r u m la n . Toplum sal ya şam ın çok d e ğ iş ik a la n la r ın ı ve y ö n le rin i olu ştu ran bütün bu iliş k ile r o rg a n ik b ir bütün o lu ş tu r u r .

K a r ş ılık lı i liş k i ve etkileşim iç in d e d ir le r .

Bu bü tü n lü ğü y a r a ta n , toplum sal in s a n ın y a şa m ın d a k i b ü tü n lü k tü r, toplum sal y a ş a ­ mın b ü tü n lü ğ ü d ü r. M a rk sist-L en in ist dün­ y a görü şü bütün bu iliş k ile r i bu b ü tü n lü ­ ğü için d e k a v r a r . F a k at, toplum sal i l i ş k i ­ le r i bu bütün lü k için d e k a v ra y a n her M ark sist, b i l i r k i, bütün bu toplu m sal iliş k ile r in tem elin de, k e n d ile ri de toplum ­ s a l ü re tici g ü ç le r ta ra fın d a n b e lirle n e n toplu m sal üretim i liş k ile r i y a ta r ; bütün d iğ e r i li ş k i le r i n ih a i o la r a k b e lir le y e n tem el, toplum sal üretim i li ş k i le r i, to p lu ­ mun ekonomik a lt y a p ı s ı d ı r . Ve M arksist m a tery a list ta rih a n la y ış ın ın özü de işte b u d u r. "Üretim i l i ş k i le r i, b ir bütün h a lin d e toplum sal iliş k ile r d enilen ş e y i, toplum un, ve ö z e llik le , b e li r l i b ir ta rih se l gelişm e a şa m a sın d a k i b ir toplu m u , özgü n , a y ır d e d ic i n ite lik te b ir toplumu o lu ş tu r u r ." (Ü cretli Emek ve Serm aye, a lt ı Marks ta r a fın d a n ç i z i l i ) Bize d e n iliy o r k i, "toplu m sal k o ş u lla r " ekonomik k o şu lla r ta ra fın d a n b e lir le n iy o r o ls a la r b ile , onun öte sin d e , s o n r a s ın d a , y a n i b ir tü re v , y a n i ik in c il b ir ürün

5

6

EKİM

S a y ı:4

o la r a k v a r d ır la r . "İk tis a d i koşulj' "top ­ lum sal k oşu l" sahte ik ilem i ve bun a d a y a n d ır ıla n "s ın ıfla r üretim t a r z ın ın d ış ın d a yer a lır " türünden id e a lis t y a v a n lık la r da bu k a v r a y ış ın devam ı o lu y o r .

B ö y le lik le , D .S e s i'n in teorisy e n y a z a r ı, m addi ya şam ın üretim i ve yen iden ü retim in i, insa n oğlu n u n bu en temel top ­ lum sal fa a liy e t in i, toplum sal ik tis a d i h a r e k e ti, t ı p k ı b u r ju v a i k t i s a t ç ıl a r ı g ib i s a lt tek n ik b ir e tk in liğ e ve sü rece i n d ir g iy o r . Üretim in, her zaman ve her k oşu l a lt ın d a , toplum sal b ir üretim old u ğ u n u , toplum sal k o ş u lla r ın en a s l i, en temel ö ğ e s in in toplum sal üretim s ü re ci o ld u ğ u ­ n u , bugün T ü r k iy e 'd e solcu lis e ta le b e le r i b il iy o r , ama D .Sesi yazarı b ilm iy o r .

Toplum sal iliş k ile r in ik i temel a la n ı v a r d ı r : Maddi iliş k ile r a la n ı , k i toplum ­ s a l ekonomik a lt y a p ı y ı o lu ş tu r u r la r , ve s ı n ı f l a r ve s ı n ı f ç ı k a r la r ı -e lb e tte s ı n ı f ­ l ı top lu m lar söz konusu i s e - bu a la n d a ş e k ille n ir le r ; m anevi i li ş k i le r a la n ı , k i toplum sal id e o lo jik ü s t y a p ıy ı o lu ş tu r u r la r ve ç e ş it li s ı n ı f i li ş k i le r i ve ç ı k a r l a r ı bu a la n d a h u k u k i, s iy a s i, f e ls e fi, k ü ltü rel vb. ş e k ille n iş le r in i b u lu r la r .

S ı n ı f la r ı ekonomik a lt y a p ın ın ö ğ e le r i o la r a k görmemek, o n la r ı toplum sal üst y a p ın ın ö ğ e le r i saym ak a nlam ın a g e lir .

M arksist ekonomik p o lit ik , M arksist b ilim in üç temel b ileşen in d en b ir id ir , g ö r e v i esa s o la r a k toplum sal ekonomik a lt y a p ıy ı in celem e k tir. L e n in 'i d in liy o r u z : "Ekonomi p o lit ik , 'ü re tim le ' d e ğ il, üretim ­ d ek i in s a n la r ın toplum sal i li ş k i le r i i le , toplu m sal üretim d ü z en iy le u ğ r a ş ır . Bu toplu m sal iliş k ile r a r a ş t ı r ı l ı p , e t r a f lıc a ta h lil e d ilin c e , her s ı n ı f ı n üretim deki y e r i ve d o l a y ı s ı y l a , u lu s a l tüketim den a l d ı ğ ı p a y b ö y le lik le b elirlen m iş o lu r " T eorisyen im iz s ı n ı f l a r ı üretim t a r z ın ın d ış ın a ç ık a r d ığ ın a göre, o rd a ona, incelem e a la n ı o la r a k , y a ln ız c a "üretim " ve bunun m uhasebe b ü y ü k lü k le ri k a l ıy o r .

T ıp k ı b u r ju v a sözde b ilim i ekonomimetri g ib i.

Bize d e n ile b ilir k i, "ekonom ik k o şu l" -"to p lu m s a l k oşu l" a y r ım ın d a , y a z a r , g ü n d elik d ilin tu z a ğ ın a düşmüş­ tü r . O la b ilir , ama günlük d ille , p a z a r e s n a fın ın d iliy le b ilim in y a p ıla m a y a c a ğ ı­ nı bilm ek , elin e kalem alm anın ilk ş a r t ı d ı r . Bunu bilm eyene o kalem i k ı r ı p atmak d ü şer.

T eorisyen im iz, ik tis a d i i l i ş k i le r i, top ­ lum sal iliş k ile r in bu m addi tem elin i, "top lu m sa l k oşu l"u n d ış ın a atm akla k a l­ m ıy o r, toplum sal h arek eti de s a lt s iy a s a l h arek ete in d ir g iy o r . Bunu n a s ıl y a p t ı ğ ı n ı görmek için b ir lik t e teorik se fa le tin ik in c i p e rd e s in i b ek ley elim . " H .F ır a t 'a göre k a p ita lis t toplum e ş it­ tir k a p it a lis t ek on om idir" id d ia s ın a g e lin ­

c e , bu y a ln ız c a teorisyen im izin b ir ku­ ru n tu su d u r.

0> bunu k a n ıtla y a c a k tek s a t ır gösterem ez, gösterem em iştir d e . İ k in c is i, k a p ita lis t üretim t a r z ı, k a p i­ ta lis t ekonomik y a p ı, p r o le ta r y a ve b u r ju v a z iy i içerm ez demek, özünde k a p ita ­ lis t üretim t a r z ı k a p ita lis t üretim i l i ş k i ­ le r in i içerm ez demenin ötek i ifa d e e d il i ­ şin d en b a şk a b ir şey d e ğ ild ir . (Ö z e llik le d ik k a t e d ilm e lid ir k i, bunu b iz e sö y le y e n b ir te o r is y e n d ir , ve "Merkez Y ay ın O rga­ n ı" a lt ib a r e s in i t a ş ıy a n b ir g a z e te y i n erd eyse tek b a ş ın a ç ık a r m a k t a d ır .)

K a p ita list üretim ta r z ın d a n , k a p it a lis t üretim iliş k ile r in i ç ık a r d ın m ı, bu üretim ta r z ın a a s li n it e liğ in i veren ö ğ e y i ç ı k a r m ış o lu r s u n . G eriye y a ln ız ü re tici g ü ç le r k a l ır k i, o n la r da k ap italizm e baş k a ld ır a lı k aç kuşak o lu y o r .

Bugünkü k a p ita lis t ekonom iye bu n it e liğ in i veren ü re tic i g ü ç le r d e ğ il, üretim i l i ş k i l e r i d i r .

Kuşkusuz bu üretim i li ş k i le r i ta rih sah n e­ s in e , ü re tic i g ü çle rin g elişm esi sa y e sin d e ç ık m ış la r d ı ve onun b e li r l i b ir gelişm e dü zey in e denk d ü ş ü y o r la r d ı. B ir dönem bu ü r e tic i g ü çle re uygun düşm ekle k a lm a y ıp , o n la r ın g e liş im in i b ir h a y li h ı z l a n d ı r d ı ­ la r da.

Fakat toplum sal üretim in en h a r e k e tli, en d evrim ci ö ğ e s i o la n ü re tic i g ü ç le r , g e liş im in i sü rd ü rd ü ve bu gelişm e ö y le s in e b ir n ok taya u la ş t ı k i, k a p it a lis t üretim i li ş k i le r i, m evcut ü re tici g ü ç le r in a yak b a ğ ı h a lin e g e ld ile r . Bugün bun a rağmen k a p ita lis t üretim den, k a p it a lis t ekonom iden söz e d ile b i liy o r s a , işte b u , y a ln ız c a bu üretim iliş k ile r in in , k e n d ile ­ rin e u ygu n düşen üst y a p ın ın tüm a ra ç ve o la n a k la r ın ın da y a r d ım ı ile a y a k ta duru şu n dan g e liy o r .

B ugün, toplu m sal üretim e y a da ekonom iye k a p it a lis t n it e li­ ğ in i veren a s ı l ö ğ e , onun b u r ju v a üretim i li ş k i le r i, b u r ju v a ekonomik i liş k ile r için d e g e r çe k le ş iy o r o lm a s ıd ır .

B u rju v a toplum y a ş a m ın ın tüm d iğ e r i li ş k i le r i, bu gerçek temel ü zerin d e y ü k s e lir le r . Ügüncüsü, teorisyen im iz b iz e , üretim t a r z ın ın , s ı n ı f l a r ı ve s ı n ı f i liş k ile r in i d e ğ il de "ekonom ik k o ş u lla r" iç e r d iğ in i anlatm ak iç in , aynen ş u n la r ı s ö y lü y o r : "örn eğ in k a p it a lis t ta rz d a üretim b iç im i, her şeyin p a z a r için ü re tilm e si, meta ekonom isinin gelişm esi ve işgü cü n ü n meta olu şu v s . d i r . " Peki ama bu s a y d ı k l a r ı , b e li r l i s ı n ı f iliş k ile r in d e ifa d e s in i b u la n toplu m sal üretim iliş k ile r in d e n b a şk a n e d ir k i? Ö rneğin "m etalaşm ış iş g ü c ü ", üretim a r a ç ­ l a r ı ve n esn elerin den y ok su n , y a ln ız c a k en di "ya şam sa l fa a liy e t in i" sa ta ra k geçim in i s a ğ la y a b ile n p roleterd en b a şk a ne a n la t ır k i? Bu k a d a r la da d e ğ il, b u , a y r ıc a k a r ş ıt ın ı, işg ü cü a lıc ıs ın ı da k o ş u lla n d ıra n b ir iliş k i d e ğ il m idir?

"G elişm iş meta ek on om isi", her şeyden

Ocak 1988 ö n ce, ü cr e tli iş ç i ile serm aye s a h ib i k a p it a lis t a r a s ın d a k i temel ^ilişkinin i fa ­ d e si d e ğ ils e n ed ir?

M ark s’ ın b a ş y a p ı t ı K a p ita l, b ir d iz i ekonomik k a teg orin in in celen m esiyle b a ş ­ l a r . Ama bu y a ln ız c a yüksek b ir teorik so y u tla m a y ı ifa d e ed er ve v e rim li b ir incelem e yön tem id ir. E lbette ö rn e ğ in , emek p r o le ta r y a d a n , serm aye b u r ju v a z id e n , fa iz te fecid e n vb. s o y u tla n m ış tır .

M a rk s 'ın k e n d is i, b iz e , " in s a n la r ın , ü re tici g ü ç le ­ r in i g e liş t ir d ik ç e , y a n i y a ş a d ık ç a , b i r b ir le r iy le b e li r l i iliş k ile r g e liş t ir d ik le r i­ n i" , ve "ekonom ik k a te g o rile r in bu gerçek i liş k ile r in soyu t ifa d e le rin d e n ib a re t o l­ d u k la r ın ı" a n la t ır .

Gelin görün k i, teorisyen im iz "ik t is a d i k o ş u lla r" a d ı a l­ tın d a "m etalaşm ış iş g ü c ü "n ü , "g elişm iş meta ü retim i"n i v b . g ö rü y o r ama, ik tis a d i o la y la r ın c a n ı ve k a n ı, eti ve kem iği olan ü c r e tli i ş ç iy le serm aye s a h ib i k a ­ p it a lis t i, p ro le ta r y a ile b u r ju v a z iy i g ö r­ m üyor. O n la rı görebilm em iz için b iz i y en i b ir adım atm aya, "ekonom ik k o şu l" k a tın ­ dan "top lu m sal k oşu l" k a tın a çık m a y a ç a ğ ır ıy o r .

E lbette b iz , p r o le ta r y a ile b u r ju v a z iy i o ra d a da b e li r l i i liş k ile r için d e g ö r e b ilir iz . Fakat b u n la r y a ln ız c a , bu ik i s ı n ı f ı n ik tis a d i konum ve i l i ş k i le ­ rin in s iy a s a l, h u ku k sal ve id e o lo jik ifa d e le n iş in i g ö s te r e b ilir b iz e . Hatta b a ­ zen y a n lış b ir görüntü b ile s u n a b ilir bu a la n . Örneğin o ra d a o n la r ı kanun önünde eşit h a k la r a sa h ip o la r a k da g ö r e b ilir iz .

Fakat g e r is in g e r i a lt k a ta , "ekonom ik k o ş u lla r " k a tın a , gerçek ve temel i l i ş k i ­ le r k a tm a in d iğ im iz d e , bunun y a ln ız c a b a y a ğ ı , ik i y ü z lü ce b ir aldatm a oldu ğu n u a n la r ız . İk tis a t b ilim in in gelişm esin e k a tk ıd a bulunm uş b ir k a ç ı h a r iç , - k i o n la r da ancak k ıs m e n -, Marks ö n cesin d e , b u r ju v a i k t i s a t ç ıl a r ı ik tis a d i o l a y l a r ı s ı n ı f i l i ş ­ k ile r i d ış ın d a ele a l ı r , ö y le in c e le r le r d i. B u n la rın b ir k ıs m ı, ik tis a d i i liş k ile r i n esn elerin i l i ş k i s i , Proudhon g ib i id e a lis t b u r ju v a s o s y a lis t le r i is e , ölüm süz ik tis a d i k a te g o r ile r in , k a v ra m la rın i liş k is i o la r a k g ö r ü y o r la r d ı.

Gerçek anlam da ilk d efa Marks s a y e s in d e d ir k i, ekonomi p o lit ik , n esn eler y a da ölüm süz ekonomik k a te g o ri­ le r a r a s ın d a k i i liş k ile r i d e ğ il, b u n la r ın g e r is in d e y a ş a y a n gerçek i li ş k i le r i, in ­ s a n la r a r a s ın d a k i i l i ş k i le r i, bu ili ş k i le ­ rin üretim i li ş k i le r i ş e k lin d e k i b içim le n i­ ş in i in ce ley en gerçek b ir b ilim h a lin e g e lm iş tir. B u rju va ekonomi p o lit iğ i buna rağm en, üretim i teknik b ir sü reç o la r a k ele alm aya ve onu in s a n la r a r a s ı i l i ş k i ­ le r y e rin e n esn eler a r a s ı i liş k ile r o la r a k incelem eye devam e d iy o r s a , bu y a ln ız c a ekonomi p o litiğ in s ı n ı f n it e liğ in i g ö s te r ir b iz e .

Bize M arksist m a tery a list ta rih a n l a y ış ı n ı öğretm ek i d d ia s ıy la söze b a ş ­

EKİM

7

la y a n te o risy e n im iz , id e a lis t y a v a n lık la ­ r ı y l a b u r ju v a ekonomi p o lit iğ in in ö n y a r­ g ıla r ın ı t e k r a r lıy o r .

Bu b ir tesa d ü f d e ğ ild ir . Bunun tesa d ü f oldu ğu n u sa n a n ­ l a r , D .S e s i'n in A ra lık 1983 t a r ih li 3 1 .s a ­ y ıs ın ı a ç s ın la r ve o ra d a k i b a ş y a z ı y ı , k a p ita lizm k o ş u lla r ın d a k a p it a lis tle r in k a r ın ı yok etmek türünden fa b ia n c ı y a v a n lı k l a r ı o k u su n la r. Y azar kahram a­ n ım ız ın a y n ı k iş i oldu ğu n u b e lirtm e y e , e lb ette k i, gerek y o k . Daha ö n ce , bu n eden le ona O laf Palme Ekonomi Ödülü v e r ilm iş ti! Y u k a rıd a k i y a v a n lı k l a r ıy la , o y e n i b ir b u r ju v a ekonomi ödülü n ü çok tan hak etmiş b u lu n u y o r.

Yine de o la k i b a z ı kim seler b iz e bu öd ül ö n e risin d e hak verm ekte teredd ü t e d e b ilir le r .

O h a ld e , ö z e llik le o n la ra s e fa le tin d ördü ncü s a h n e sin i d ik k a tle izlem ek d ü ş ü y o r . Önce b ir kere dah a aynı s ö z le r i b ir lik t e d in le y e lim : "H .F ır a t, k a p ita lizm d e s ı n ı f l a r ve s ı n ı f l a r a r a s ın d a k i ç e liş k ile r i de ik tis a d i k o ş u lla r ın ("ü retim t a r z ı" n ı n ) iç in d e s a y ıy o r . S ın ıf la r a r a s ın d a k i ç e liş ­ k in in n it e liğ in i ve s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı n ı t a b ii k i, üretim t a r z ı, yani ik t is a d i k o ş u lla r b e li r l e r . Ama b u n la r , " ik t is a d i k o ş u lla r için d e y e r alm az. B unlar toplum ­ s a l koşulun için d e y e r a l ı r . " B öyle d iy o r te o risy e n im iz . Fakat b ö y le demekle d e, b u r ju v a ik tis a t te o r is in in en b a y a ğ ı , en ik iy ü z lü , en r iy a k a r kuram ı ola n "bölüşüm k u ra m ı"n ın d a y a n a k la r ın ı te k ra rla m ış o lu y o r .

P rou d h on 1dan D ü h rin g 'e , fa b ia n s o s y a ­ lizm inden İs v e ç sosy a liz m in e , ora d a n bizim E cev it h a l k ç ı lı ğ ı n a k a d a r çok e s k i, çok y a y g ın ve p r o le ta r y a n ın d evrim ci s ı n ı f s a v a ş m a b ir ' h a y li z a r a r ı olmuş b a y a ğ ı b ir b u r ju v a y a la n ı v a r d ı r . Buna göre s ı n ı f l a r , s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı , s ı n ı f ç e liş k ile r i -b ü tü n bu o lg u la r , k a p it a lis t toplum sal üretim sistem in in zoru n lu ve k a ç ın ılm a z u n s u r la r ı d e ğ ild ir ; b u n la r , son ra da n bölüşüm a la n ın d a (s iz "toplum ­ s a l k o ş u lla r " a n l a y ın !) o rta y a ç ı k a r la r .

E ğer a k ı l l ı ve iy ilik s e v e r y ö n e tic ile r ve p o li t ik a c ı la r , bölüşüm m e k a n izm a la rın ı a d il b ir şe k ild e a y a r la r la r s a , k a p it a lis t üretim sistem i a y n ı k a l a b il i r ; ama onun y a r a t t ı ğ ı s ı n ı f l a r ve s ı n ı f k a r ş ı t l ı k l a r ı , ü cre t, v e r g i, fiy a t v b . m ek an izm alarla g id e r e b ilir . En n ih a yet b u n la r k a p it a lis t üretim t a r z ın ın olm azsa olm az u n s u r la r ı d e ğ il, y a ln ız c a onun "toplu m sal k o ş u lla ­ ra " y a n s ıy a n s o n u ç la r ıd ır ; onun t a r a fın ­ dan b e lir le n s e le r b ile , onun k e n d isi d e ğ ild ir le r .

Bütün b ir b u r ju v a reform izm i bu y a la n ü zerin d e y ü k s e lir . Çok daha önce ütopik s o s y a lis tle r de b ö y le d ü şü n m ü şlerdi. Fakat o n la r ın k i b ir y a n ılg ıy d ı, ta rih s e l b ak ım dan k a ç ı n ı l ­

8

EKİM

S a y ı:4

maz, bu neden le de h o ş g ö r ü le b ilir b ir y a n ılg ı.

Ama M arks, m a tery a list ta rih a n l a y ış ı n ı g e liş t ir e li, ve k a p it a lis t ü re­ tim s ü re cin i ta h lil e d e li b e r i, bu y a ln ı z ­ ca ik iy ü z lü b ir b u r ju v a y a l a n ı d ı r .

A r tı-d e ğ e r k avra m ı b iz e k a p ita lis t üretim t a r z ın ın özünü , temel y a s a s ın ı v e r ir .

Sömürü, d o la y ı s ı y l a s ı n ı f l a r ve s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı , teorisyen im izin s a n d ı­ ğ ı g i b i , üretim ta r z ı ta r a fın d a n y a r a t ı ­ la n a y r ı b ir a la n d a d e ğ il, b iz z a t bu üretim s ü recin in kendi için d e g e r ç e k le ş ir .

A r tı-d e ğ e r sömürüsü b iz e ü cr e tli emek ve s e rm a y e y i, p r o le ta r y a ve b u r ju v a z iy i v e r ir . Ve bu s a lt ik tis a d i b ir k a te g o ri­ d ir .

S ı n ı f la r ı n , s ın ıf fa r k lılık la r ın ın oluşumu için ekonomik k o şu lla r k a tın d a n "top lu m sa l k o ş u lla r" k a tm a yükselm ek gerekm ez; sömürü bu a lt k atta cereya n e d e r, s ı n ı f l a r , s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı bu a lt k a tta o lu ş u r . O üst k a tta , bu a lt k atta oluşm uş s ı n ı f l a r ı n b a şk a ili ş k i le r i y a ş a ­ n ı r . B una, bu ik i s ı n ı f a r a s ın d a k i d işe d iş m ücadele de d a h ild ir . Fakat p r o le ta r ­ y a b u r ju v a z iy i d e v ir ip , elin d en s iy a s a l ik t id a r ı çek ip alm adan a lt k a tta k i temel o l a y l a r , y a n i söm ürü, y a n i s ı n ı f l a r ve s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı , bunun a n la tım ı olan u zlaşm az ç e liş k i old u ğu g ib i devam e d e r.

B ir toplum sal devrim le s o n u çla n m a d ığ ı s ü re ce , üst k a tta k i o la y la r , a lt k a tta k i o la y la r ın temel n it e liğ in i d eğ iştirm e z; Y a ln ız c a n ic e liğ in i e tk ile r , ü cre tle r a rta ­ b i l i r , k ar o r a n la r ı a z a la b ilir , ama s ı n ı f ­ la r ve s ı n ı f f a r k l ıl ı k l a r ın d a ifa d e s in i b u la n temel i li ş k i old u ğu g ib i k a l ı r . Üst k atta g erçek leşecek en dem okratik b u r ju v a cu m h u riyeti, b u r ju v a ö lç ü le r iç in d e en a d il bölüşüm m ekan izm aları b il e , a lt k a tta k i temel o l a y ı , u zlaşm az s ı n ı f l a r ı n v a r lığ ın ı ve b u n la r a r a s ın d a k i temel ik tis a d i i l i ş k i y i , sömürü i li ş k i s i n i, s e r­ maye ve ü cr e tli emek ili ş k i s i n i, te o r is y e ­ nim izin ifa d e s iy le "ekonom ik k o ş u lla r ı" d e ğ iştirm e z .

Marksizm ile b u r ju v a sosy a liz m i ve b u r ju v a sen d ik a lizm i a r a s ın d a k i uçurum b u d u r iş te .

T eorisyen im iz, s ı n ı f l a r ı ve s ı n ı f fa r k ­ lılık la r ın ı, "üretim t a r z ı" n ı n , toplumun ekonomik y a p ı s ı n ı n , toplum sal a lt y a p ı s ı ­ n ın d ış ın a atm ak la, Marksizm ile b u r ju v a s o sy a liz m i a r a s ın d a k i a şılm a z uçurum a, çü rü k b ir köprü kurm aya k a lk ıy o r . Ü stelik bu n u , M arksist ta r ih i m ateryalizm i b iz e iza h etme id d ia s ın d a k i b ir s ö y le v d e y a p ıy o r .

Bu da mı b ir tesa d ü f?

Mart 1981: Bize g e r e k li olan "A vru ­ p a 'd a k i g ib i b ir b u r ju v a d em ok rasisi o l a c a k t ı r ." ! (D .S e si, s a y ı: 12, "Yeni B ir A r a y ış m ı? ") A ra lık 1983: K apitalizm k a ld ır ılm a d a n d a , "v e r g i a r t ır ım ı" y o lu y la "kom prador

b u r ju v a la r ın k a r la r ı orta d a n k a l d ı r ı l ı r " , h a y a t p a h a l l ı l ı ğ ı g id e r ilir ! (D .S e s i, s a y ı: 31, B a ş y a z ı) Kasım 1984: S o s y a l-d e m o k r a tla rla , E cev it D S P 'siyle dem okratik h edefim iz o rta k ­ t ı r , f a r k l ıl ı k l a r ım ız " yöntem" a la n ın d a ­ d ı r . B iz, "d em ok ra siyi eld e etme yön te­ m indeki a y r ı l ı k l a r ı durm adan e le ş tir e c e ­ ğ i z . . . . Demokrasi t u t a r lı savu n u lm u yor, yöntem y a n lı ş t ır d e n ilerek dem okrasi is te y e n le r le (E cevit D S P 's i!) ittifa k a g ir ­ memek . . . t e h lik e lid ir ."

(T e o ris y e n im iz in , "DSP B roşü rü " d iy e b ilin e n " T ü r k iy e 'd e S iy a s i Durum" b ro ş ü rü , S .37-38) Ve Kasım 1987: A rk a sı k a ç ın ılm a z o la r a k b u r ju v a "bölüşüm k u ra m ı"n a v a r a ­ ca k olan y u k a rd a k i y a v a n lık la r .

B urada b ir tesa d ü f d e ğ il, b u r ju v a teorik ö n y a r g ıla r la dolu b ir k a fa n ın , s ık s ık b u r ju v a reform izm ine k a p ı a ra la m a s ı söz k on u su d u r.

Y u k a rıd a v e r ile n k a y n a k la ra dönüp b a k ılır s a g ö rü le ce k tir k i, s ı n ı f l a r ı ve s ın ıf fa r k lılık la r ın ı üretim t a r z ın ın d ış ın d a gören y u k a r ıd a k i g ö r ü ş, D.Se­ s i 'n i n 3 1 .s a y ıs ın ı n b a ş y a z ıs ın d a savu ­ n u lan fa b ia n so sy a lizm in a m a n tık lı b ir t e o r ik -fe ls e fi temel o lu ş tu r u y o r. Ve e lb ette k i, "A v r u p a 'd a k i g ib i b ir b u r ju v a demok­ r a s is i" d e , bunun s iy a s a l yönetim b içim i o la c a k t ır .

T a b ii, bu durumda "yöntem f a r k l ı l ı k l a r ı " n ı g id e r e re k , b u r ju v a re fo r ­ m is tle r iy le , bu u lv i orta k a m açlar için ç a lış m a n ın a n la şılm a z b ir y a n ı da k a l­ m a y a ca k tır.

B ir kere daha b e lirte lim k i, kim senin özn el n iy e tle r in i ta r tış m ıy o r u z . T e o risy e ­ nim izin n iy e ti b e lk i bu d e ğ il.

Fakat teorik muhakemeler ve onun s iy a s a l son u ç­ l a r ın ın söz konusu e d ild iğ i y e r d e , "n iy e t" d eğerlen dirm e d ı ş ı tu tu lu r. Bütün ünlü op o rtü n is tle rin (P le h a n o v , K autsky, Mar­ to v , A dler v b .) h iç b ir i kötü n iy e tli k iş ile r d e ğ ild ile r .

Bu teorik s e fa le tin b ir in c i p e rd e s in i kapatm ak için son ik i n o k ta y ı dah a k ıs a c a belirtm ek g e r e k iy o r . İ lk i y u k a r ı­ daki "bölüşüm k u ra m ı"n m b ir b a şk a te o rik yönünü o lu ş tu r u y o r. H a tır la n a c a ğ ı g ib i, y a z a r ım ız ın temel te z i, s ın ıfla r "üretim t a r z ı" için d e y e r alm az, onun ta r a fın d a n b ir ik in c il ürün o la r a k y a r a ­ t ı l ı r l a r ş e k lin d e . Bu id e a lis t a n la y ış ve b a z ı s iy a s i s o n u ç la r ı ü zerin d e d u ru ld u .

E k leyeceğim iz y a n lız c a şu d u r: S ı n ı f la r , "üretim t a r z ı" ta ra fın d a n d e ğ il, ü re tici g ü çle rin ge lişim i ta ra fın d a n y a r a t ı l ı r l a r .

S ın ıf la r ın b iz z a t k e n d ile r i, "üretim t a r z ı" n ın temel b ir ö ğ e s i ola n üretim i liş k ile r in in te m s ilc ile ri ya da ifa d e s i d u ru m u n d a d ırla r. Şu veya bu üretim t a r z ın ın , şu v e y a bu n ite lik te oluşunu k a ra k te riz e e d e rle r. S ın ıf la r üretim ta r ­ z ın d a n ancak b ir teorik soyutlam a o la r a k

Ocak 1988 ayrı d ü ş ü n ü le b ilir le r .

Sermaye s a h ib i k a p it a lis ti ç ık a r d ın m ı, k a p ita lis t üretim ta rz ın d a n g e riy e ne k a lır ? "Her şeyin p a z a r için ü retilm esi" v b . k a l ır ş e k lin d e ­ k i y a v a n lık la r ancak ç o c u k la r ı e ğ le n d i­ rir .

T a rih sel o la r a k d ü şü nü ldü ğü nde in s a ­ n ın toplum sal üretim s ü re ci k e s in tis iz d ir .

Bu k e s in tis iz liğ in motoru, k e rte li g e lişe n ü r e tic i g ü ç le r d ir . Ü retici g ü çle rin g e liş ­ mesi ta rih sah n esin e s ı n ı f l a r ı ç ı k a r ı r , ve ü re tici g ü ç le r i gelişm esin in b e li r l i temel e v r e le r i, bu s ı n ı f l a r ı n b e li r l i b ir n it e lik ­ te o lm a s ın ı b e li r l e r .

T a rih se l sü recin b e li r l i toplum sal e v r e le r e , temel üretim ta r z la r ın a bölünm esi bu sa y ed e g e r çe k le ­ ş ir .

"El değirm eni size feo d a l b e y li toplumu v e r ir ; b u h a r lı değirm en is e , s ın a i k a p ita lis t toplum u" (M a rk s ). J.W eyd e m e y er'e ünlü mektupta b e lir tile n b ir in c i nokta da zaten b u d u r. ("Benim y en i o la r a k y a p t ığ ım : I - S ın ıf la r ın v a r l ı ğ ı n ı n ancak üretim inin gelişim in d e k i b e li r l i ta r ih s e l e v re le re b a ş l ı o l d u ğ u . . . " ) .

T eorisyen im iz k e sin tisiz ola n ik tis a d i h a r e k e ti, in s a n ın toplum sal üretim s ü r e c i­ n i, onun b e li r l i b ir t a r z ı (ta r tış m a d a , k a p it a lis t üretim t a r z ı ) ile k a r ı ş t ı r ı y o r . Ü cretli iş ç iy le üretim a r a ç la r ı s a h ib i b u r ju v a y ı ta rih se l ik tis a d i h arek et y a r a t­ t ı , "k a p ita lis t üretim t a r z ı" d e ğ il. Kapi­ ta lis t üretim ta rz ı b u n la r ın v a r l ı ğ ı n ı ön g e r e k t ir ir , ve b u n la r ın v a r lığ ıy la g e r ç e k le ş ir gerçek leşm ez, " a y a k la r ı ü z e ri­ ne d o ğ ru lu r doğru lm az" (M a rk s), ancak o zaman bu s ı n ı f l a r ı , o n la r ın k a r ş ı t l ı ğ ı n ı g e l iş t i r i r , y a y a r , g e n e lle ş tir ir . K a p ita l'in s e k iz in c i k ısm ın d a " İ lk e l B irik im " b a ş l ı ğ ı a ltın d a b iz e b a şk a ne a n l a t ı l ı r k i? ("B u n e d en le, k a p ita lis t sistem in yolu nu açan s ü re ç, em ekçinin elin d en üretim a r a ç l a r ı ­ n ın s a h ip liğ in i a la n sü reçten başkası olam az; bu s ü re ç, b ir ya n da n toplum sal geçim a r a ç la r ın ı serm ayeye d ön ü ştü rü r, öte y a n d a n , d oğru d an ü r e tic ile r i ü cr e tli em ek çilere d ön ü ştü rü r. İlk e l b irik im d e n i­ len şey, bu n ed en le, ü r e tic iy i üretim a r a ç la r ın d a n a y ır a n ta rih s e l sü reçten başka b ir şey d e ğ ild ir . İlk e l o la r a k g ö rü n ü r, çü n k ü , serm aye ve buna uygun düşen üretim t a r z ın ın ta r ih -ö n c e s i aşam a­ s ı n ı o lu ş tu r u r ." s . 731) Ve son o la r a k : M arksist ta r ih i m ater­ yalizm a d ı a lt ın d a , b iz e su nulan bütün bu t e o r ik -fe ls e fi y a v a n lık la r , g e rçek te , "ekonom ik k riz " olgu su ve bunun d evrim ci s ı n ı f ta k tik le r in in sap ta n m asın d a y e r i ve rolü g ib i somut b ir sorundan k a y n a k la n ­ d ığ ı n a g ö r e , s ı n ı f l a r ı , s ı n ı f iliş k ile r in i içerm eyen "ekonom ik k o şu lla r " d a , bu k r i­ z in , neden ve n a s ıl y a ş a n d ığ ın ı anlatm ak g ib i çetin b ir sorun, d u ru yor te o ris y e n im izin ön ü n de. Biz k a p ita lis t ekonomik k riz in tem elinde, b u r ju v a üretim i l i ş k i le r i, k a p i­

EKİM

9

ta lis t s ın ıfın serm aye te k e li y a t ıy o r s a n ıy o r d u k . T eorisyen im iz, h a y ır , b u n la r "ekonom ik k o ş u lla r " a girm ez, b u n la r "to p ­ lum sal k o ş u lla r" için d e y e r a l ı r d e d iğ in e g ö r e , bu "toplu m sal k o ş u lla r ı" da üretim ta r z ın ın ötesin d e b ir şey o la r a k d ü ş le d i­ ğ in e göre, e v e t, bu durum da, g e rid e duran "ekonom ik k o ş u lla r" iç in d e , ekono­ mik k riz in neden ve n a s ıl doğduğu nu a ç ık la m a s ı g e r e k iy o r .

B - BU TOPLUMLARDA DEĞİŞKENLİĞİ "YARATAN" NEDİR? T eorisyen im izin , "M arksist düşü n ce sa d ece m ateryalizm d e ğ ild ir . T a rih i ma­ teryalizm ve d iy a le k tik m a tery alizm d ir" b a ş l ı ğ ı a ltın d a s ö y le d ik le r i henüz bitm e­ d i. Y a z ın ın g ir iş in e a k t a r d ığ ım ız b ö lü ­ mün hemen d evam ın d a ek ş e y le r s ö y lü y o r .

B ir kere daha sözünü kesmeden d in liy o ­ ru z: "T oplum lar d u rağ an d e ğ il, d e ğ iş k e n ­ d ir .

Bu d e ğ iş k e n liğ i y a r a ta n , s ın ıf f a r k l ı l ı k l a r ı ve s ı n ı f ç a t ış m a s ıd ır . S ı n ıf l a r a r a s ı ç e liş k i, s ı n ı f l a r m ü ca d elesin i y a r a t ı r . Bu ç e liş k i uzlaşm az k a ra k te rd e is e , s ı n ı f l a r a r a s ı m ücadele ş id d e ti iç in d e b a r ı n d ı r ı r . S ın ıf m ü cad elesin in b a ş l a d ı ğ ı y e r , toplumun nesnel d e ğ il, öznel k o şu l­ l a r ı d ı r ve s iy a s e t a la n ın a g ir e r . 'T o p ­ lum sal h a r e k e t'te n k a sted ilen s iy a s i h a re ­ k e ttir . H .F ır a t 'a göre s iy a s e t, 'n e s n e l' b ir o lg u d u r ." ( s . 30) H .F ır a t 'a göre neyin ne oldu ğu s o ru ­ nunu şim d ilik b ir ya n a b ır a k a lım , onu a y r ıc a g ö r e c e ğ iz . Önce şu sö zlere yen iden b a k a lım : "T oplu m lar d u rağ an d e ğ il, d e ğ iş k e n d ir .

Bu d e ğ iş k e n liğ i y a ra ta n , s ı n ı f f a r k l ı l ı k ­ l a r ı ve s ı n ı f ç a t ı ş m a s ıd ır ." İlk b a k ış t a , doğru b ir iç e r iğ in , ü zerin d e durm aya değmez kötü b ir form ü la sy o n u g ib i g ö rü n ü y o r.

Ya da, M a rk sist-L en in ist y a z ın d a , b iz z a t Marks ve L e n in 'in k e n d isin d e , çok görü len tü rd en , b ilim se l b ir g e rçe ğ in d oğru b ir form ü lasyon u n a b en zer b ir izlenim v e r i­ yor. Ö rn eğin , "şim diye k a d a rk i bütün top lu m la rm ta r ih i (y a n i y a z ı l ı t a r i h ) , s ın ıf s a v a ş ım la r ı t a r i h id ir ."

(M ani­ fe sto ), ya d a , "d e v rim le r, ta rih in lo ­ k o m o tifle rid ir" (F r a n s a 'd a S ın ıf S a va ­ ş ı m l a r ı ) , y a d a , "modern dönem “ b u r ju ­ v a z in in e k sik siz z a fe r i d ö n e m i...- s ı n ı f m ü cad elesin in o la y la r ın it ic i gücü o ld u ğ u ­ nu ( . . . ) , dah a b ir ç a r p ı c ı l ı k l a g ö s te r­ m ektedir" (L en in ) v b . g i b i .

Fakat bunun y a n lış b ir görü ntü ve izlenim oldu ğu n u a ç ı k l ık l a b e lirte lim .

B ir k ere, bu görü ş b iz e , ta rih in M a rk sist-m a tery a list a n la y ış ı a d ın a , b ir genellem e o la r a k su n u lu y o r, bu b i r . Daha

10

EKİM

S a y ı: 4

ön cek i ta rtışm a m ızd a ve b iz z a t k en di sözlerin d en görmüş bulunduğum uz g ib i, teorisyen im iz , " s ı n ı f l a r ı ve s ı n ı f l a r a ra ­ s ın d a k i ç e liş k ile r i7', üretim t a r z ın ın d ı ş ın d a ve ü stünde, a s lın d a , toplum sal ü s ty a p ıd a n b a şk a b ir şey olm ayan b ir a la n d a g ö r ü y o r, bu ik i. T eorisyen im izin k en di a n la y ış ın a göre ve kendi o r ijin a l te rm in o lo jisin d e , toplum sal h areket y a l­ n ız c a s iy a s a l h a re k ettir ( s ı n ı f m ücadele­ s id ir ) ve "özn el k o ş u lla r ı" a n la t ır , bu ü ç . Bu üçüncüsünün b ir u z a n tıs ı o la r a k , ve dah a son ra göreceğim iz g i b i , t e o r is y e nim ize g ö r e , " s ı n ı f m ü cad elesin in k e n d isi in sa n ira d e s in in ü r ü n ü d ü r ... S i y a s e t ... in sa n b ilin c in in ü rü n ü dü r. İn san b il in c i ­ nin d ış ın d a s iy a s i sü reç olm az" ( s . 3 1 ), bu da d ö rt.

Bu dört temel n ok tan ın ı ş ı ğ ı n d a ele a l ı n d ı ğ ı n d a , teorisyen im izin form ülü y a l­ n ız c a id e a lis t b ir s a ç m a lık t ır . Z ir a bu durum da, bu form üle göre, toplum sal d eğişm ey i y a ra ta n e tk en le r, insan b il in c i ­ ne ve ira d e s in e ta b i "öz n e l" e tk e n le r d ir.

Ona bu id e a lis t iç e r iğ i k a z a n d ıra n son üç n o k ta y ı b u ra d a b ir ya n a b ır a k a lım .

B u nlardan İk in c is in i daha önce in c e le d ik ; son ik is in i is e , ta rtışm a m ız ın daha i le r ik i b ölü m lerin d e incelem e o la n a ğ ı b u l a c a ğ ız . Biz b u ra d a y a ln ız c a , b ir an i ç in , sa n k i son üç nokta yok m u şça sın a y u k a r ıd a k i form ülü ele a la c a ğ ız .

T eorisyen im izin k a z a n d ır d ığ ı id e a lis t içe riğ in d e n a r ı n d ı r ı l s a b il e , "top lu m la r d u ra ğ a n d e ğ il d e ğ iş k e n d ir . Bu d e ğ iş k e n liğ i y a r a ta n , s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı ve s ı n ı f ç a t ış m a s ıd ır " genel form ü lü, ta rih in M arksist m a tery a list a n l a y ış ı a d ın a y in e de ile r i sü rü lem ezd i. Z ira bu ta k d ir d e , Marksizm ta rih s e l gelişm ey i izah etmekte ek sik ve y e te r s iz k a l ı r d ı .

B ir zam a n la r, ilk e l top lu m larda ne " s ı n ı f f a r k l ı l ı k l a r ı " , d o la y ı s ı y l a ne de s ın ıf ç a tış m a la r ı v a r d ı.

Fakat bun a rağm en bu toplum lar d u rağ an k a lm a d ı, d e ğ iş t i. Bu d e ğ iş k e n lik k e sin tisiz o la r a k s ü rd ü , insan toplumunu ta rih in b ir d iz i e v resin d e n g e ç ir e r e k , bugü ne g e t ir d i. Ve bu gü n , b iz le r , k om ü n istler, s ı n ı f l a r ı n , d o la y ı s ı y l a da s ı n ı f ç a tış m a la r ın ın olm a­ d ı ğ ı b ir toplum iç in , g ele ce ğ in komünist toplumu için m ücadele e d iy o r u z , ve b u ­ günkü ta rih s e l toplum sal h a rek e tin , s ı n ı f ­ la r ın ve s ı n ı f ç a tış m a la r ın ın o lm a d ığ ı g e le ce ğ in o komünist toplum una k a ç ı n ı l ­ maz o la r a k v a r a c a ğ ın ı d a , b ilim in s a y e ­ sin d e b iliy o r u z . P ek i, s ı n ı f l a r ı ve s ı n ı f ç a tış m a la r ın ın o lm a d ığ ı g e lce ğ in o komü­ n ist toplum unda, toplum ta rih se l h arek eti y it ir ip d u r a ğ a n la ş a ca k m ı? Devrim ci d iy a ­ le k tiğ in temel hareket y a s a s ı olan ç e liş ­ me, o toplum da olm ayacak mı?

Nitekim, b u r ju v a id e o lo g la r ı, M arksist teo rin in özü demek ola n s ı n ı f m ü cad elesi

t e o r is ini gözden düşürm ek için ucuz sp e k ü la s y o n la ra b a ş v u r u r la r , M arksist dü n ya görüşünün ç e liş k ili ve tu ta r s ız oldu ğu n u id d ia e d e r le r . B ir kalem sürçm e­ sin d e n , b ir d ik k a ts izlik te n b a şk a b ir şey olm ayan b ir kelime a tla m a sı ü zerine - k i bun a son ra d e ğ in e c e ğ iz -, dem agojik f ı r t ı ­ n a la r k oparan teorisyen im izin k e n d is i, M arksist m a tery a list ta rih a n l a y ış ı a d ı ­ na, b u r ju v a id e o lo g la r ın a , M arksizmin s ı n ı f m ü cadelesi te o r is in i gözden d ü şü re­ cek b ir sü rü form ül su n u y o r, bu a y n ı y a z ıs ın d a . O kim i ye rd e id e a lis t ir a d e c i­ liğ in d o ru ğ u n d a , kimi y erd e m ekanik ve k ab a m ateryalizm in d ip s iz çu k u ru n d a d ır .

Bunun ö rn e k le rin i çok g ö rd ü k , ve daha çok g ö r e c e ğ iz .

Daha önce b ir bölümü a k ta r ıla n ta r ih i "Ö nsöz"de sorunun k e n d isi çok a ç ık konm uştur; ve M arks, teorisyen im iz tü rü n ­ den id e a lis t le r i *'d eğişm eyi y a ra ta n " temel etkenin ne oldu ğu konusunda önemle u y a r ır .

Her şeyden önce şunu belirtm ek ge re ­ k ir k i, M arksist d ün ya g ö rü şü , toplumu ve toplum sal d eğişim i b ir bütün o la r a k k av ra r.

Toplum sal değişm eyi tek tek etk e n le rle d e ğ il tüm etk en lerin k a r ş ı l ı k l ı ili ş k i s i ve etk ileşim i iç in d e , d iy a le k tik b ir liğ i için d e k avra r.

Fakat sö ze , "top lu m la r d u ra ğ a n d e ğ il, d e ğ iş k e n d ir . Bu d e ğ iş k e n liğ i y a ra ta n " şe k lin d e b a ş la n d ı­ ğ ın d a , h iç b ir gerçek M a rk sist, sözün d e v a m ın ı teorisyen im iz g ib i getirm ez. Z ira s ı n ı f m ü cad elesin in k e n d is i, te orisy en im i­ zin s a n d ığ ı g ib i in san b ilin c in in d e ğ il, toplumun m a d d i-ik tis a d i k o ş u lla r ın ın ürü­ n ü d ü r.

Bu m ücadelenin gen el ta rih s e l yönü ve temel iç e r i ğ i , insan b ilin c i ta r a fın d a n d e ğ il, bu m a d d i-ik t is a d i k o ş u lla r c a b e lir le n ir . Ve bu m a d d i-ik tis a d i k o ş u lla r da, söz konusu o la n s ın ıflı top lu m lar old u ğu n a g ö r e , s ı n ı f l a r ı , uz­ laşm az s ı n ı f k a r ş ı t l ı k l a r ı n ı i ç e r i r , ama o n la ra ind irgen m ez.

"T oplu m lar d u rağan d e ğ il, d e ğ işk e n ­ d i r ."

Bu d e ğ iş k e n liğ i "y a ra ta n " temel u n su r, son t a h lild e , toplum sal üretim s ü r e c id ir . Bu n ed e n le d ir k i, bu d eğişm e, s ı n ı f l a r ı n ve d o la y ı s ı y l a da s ı n ı f ç a t ı ş ­ m a la rın ın b u lu n m a d ığ ı b ir ta rih se l e v re ­ de (ilk e l komünal top lu m lar) m eydana g e ld iğ i g i b i , s ı n ı f l a r ı n , s ı n ı f ç a tış m a la ­ r ı n ın o lm a y a c a ğ ı b ir ta rih se l ev red e de (g e le c e ğ in komünist toplum u) k e sin tisiz s ü re ce k tir.

Toplum sal üretim s ü r e c i, çe lişm e li b ir s ü r e ç t ir . Bu sü recin m otoru, "en h a re k e tli ve en d evrim ci unsu ru " k e rte li g e lişe n ü re tici g ü ç le r d ir . Ü retici g ü ç le r d e k i her temel d eğişim , er v e y a g e ç , mevcut üretim iliş k ile r in d e kendine u ygun b ir d eğişim i z o r la r . Bu zo ru n lu lu k , üretim i liş k ile r i ile ü re tic i g ü çle rin n it e liğ i a r a s ın d a k i

Ocak 1988 zoru n lu u ygu n lu k ekonomik y a s a s ın d a ifa d e s in i b u lu r . İlk e l toplumun b a ğ r ın d a gelişen ü reti­ ci g ü ç le r , g e lişm elerin in b e li r l i b ir e v r e s in d e , bu ev rey e uygun düşen üretim iliş k ile r in in ifa d e s i o la ra k ta rih sa h n esi­ ne s ı n ı f l a r ı ç ı k a r d ı l a r . Ü retici g ü çle rin bu g e liş im i, toplum u, ç ı k a r la r ı b ir b ir in e ta ba n ta b a n a z ıt a n ta gon ist s ın ıfla r a b ö ld ü . Ç ık a r la r ın bu a n tagon izm ası s ı n ı f ç a tış m a la r ın a , toplum sal s ı n ı f l a r a r a s ın ­ da u zlaşm az m ü cad elelere y o l a ç t ı . İşte o zam andan b e r id ir k i, "şim diye k a d a rk i bütün top lu m la rın t a r ih i, s ı n ı f s a v a ş ım ­ la r ı t a r i h id ir ."

(M an ifesto) Fakat bu ta rih s e l gerçek b iz e , değişm eyi "y a ra ta n " etkenden söz ettiğim iz her a n d a , e ğer M arksist is e k , "bizim a n la y ış ım ız a g ö r e , ta rih in bütün ç a tış m a la r ın ın kökeni ü re­ t ic i g ü ç le r ile iliş k i ta r z ı a r a s ın d a k i ç e liş k id ir " (M a rk s-E n gels, Alman İd e o lo ­ j i s i ) g e r ç e ğ in i d e, b ir an b ile unuttu r­ m az. M arksist ta rih a n la y ış ın ın m aterya­ lis t tem eli b u d u r.

S ın ıf m ü cadelesine m a tery a list ve id e a lis t y a k la ş ım la r ın temel a yrım ç iz g is i b u d u r.

Marksizme g ö re , toplum sal gelişm ey i n ih a i o la r a k b e lir le y e n , ü re tici g ü ç le r ile üretim i liş k ile r i a r a s ın d a k i çe lişm e d ir. Bu çelişm e, s ı n ı f l ı top lu m la rd a , temel s ı n ı f ­ la r a r a s ın d a k i k a r ş ıt lık t a ifa d e s in i b u ­ lu r . Örneğin k a p ita lis t toplum da, "toplum ­ s a l üretim ile k a p ita lis t tem ellük a r a s ın ­ d a k i ç e liş k i, k en d in i p r o le ta r y a -b u r ju v a z i k a r ş ıtlığ ı o la r a k g ö s te r ir " (A n tiD ü h rin g ). Toplum sal değişim in n ih a i n ede­ ni ve tem eli ola n bu ç e liş k i, toplumun b a ğ r ın d a uç veren s ı n ı f m ü cad elesin in gerçek te m e lid ir. S ın ıf la r m ü ca d elesi, son t a h lild e , bu çe liş k in in b e s le d iğ i toplum sal değişim sorunu e tr a fın d a , bu d eğişim in h ız la n d ır ılm a s ı ile en gellen m esi y a da h iç d e ğ ils e y a v a ş la t ılm a s ı sorunu e t r a fın ­ da o d a k la ş ır . Bu m ücadele, esk i üretim i liş k ile r in i yık m ak ta ç ı k a r ı olan s ı n ı f y a da s ın ıfla r la , bu üretim iliş k ile r in in te m s ilc is i ve t a ş ı y ı c ı s ı olan s ı n ı f y a da s ın ıfla r a r a s ın d a y a ş a n ır .

Toplumun m addi-ekonom ik tem elindeki çelişm enin b e lir le d iğ i d evrim ci s ı n ı f m ü ca d elesi, bu çe lişm ey i çözmenin b ir ic ik aracı o lu r .

D evrim ler bu m ücadelenin tepe n o k ta la r ı­ d ı r ; değişim y a n lı s ı s ı n ı f y a da s ı n ı f l a ­ r ı n , değişim k a r ş ıt ı s ı n ı f y a da s ı n ı f l a ­ r ı zor y o lu y la d ev irm e lerin d e, ve b ö y le c e , toplumun tem elindeki değişim in önünü a ça r a k , ona bütün s o n u ç la rın a v a ra ca k k o ş u lla r ı h a z ır la m a la r ın d a , bu değişm eye görülm edik b ir h ız k a z a n d ırm a la rın d a ifa d e le r in i b u lu r la r .

S ın ıf m ü cad elesin in ta rih se l evrim in it ic i gücü o lm a s ın ın , ve bu evrim in , s ıç r a m a lı gelişm esin i d evrim lerd e bulm a­ s ın ın özü ve e s a s ı b u d u r. Toplum sal b ir

EKİM

11

devrim in m addi tem eli, y e n i ü re tici g ü ç­ le r le e sk i üretim i liş k ile r i a r a s ın d a en yük sek d erecesin e va rm ış çelişm e ve ç a t ış m a d ır . Devrimin am acı bu çelişm e ve ça tış m a y ı zor y o lu y la çözm ek tir.

Bu çözümü sa ğ la m a k la d evrim , ta rih s e l e v r i­ me muazzam b ir gelişm e gücü ve h ız ı k a z a n d ır ır . İşte bu n ed en le, "d e v rim le r ta rih in lo k o m o t ifle r id ir ". Özet o la r a k , toplum sal g elişm ey i n ih a i o la r a k b e lir le y e n ü re tici g ü ç le r ile üretim ili ş k i le r i a r a s ın d a k i çelişm e, s ın ıflı to p lu m la rd a , temel s ın ıfla r a r a s ın d a k i k a r ş ıt lık t a ifa d e s in i b u lu r ve uzlaşm az s ı n ı f m ü ca d elelerin e y o l a ç a r , ve ancak zor y o lu y la , devrim le çö z ü lü r .

Ama bu y a ln ız c a ta rih s e l evrim in s ı n ı f l ı top lu m lar dönem ine ö z g ü d ü r. Gele­ ce ğ in kom ünist toplum unda s ı n ı f k a r ş ıt ­ l ı k l a r ı ve m ü cadelesi o lm a y a c a k tır ama, bu söz konusu çelişm e toplum sal evrim in tem eli o la r a k y in e v a r o la c a k t ır . Z oru n lu ­ luk d ü n y a sın d a n özgü rlü k d ü n y a s ın a s ıç r a m ış ve toplum sal üretim s ü re ci ü zerin d e b i l in ç l i egem en liğ in i kurm uş, e ş it ve ö zgü r ü re ticile rd e n olu şa n g e le ce ­ ğ in komünist toplum u, ü re tic i g ü ç le r d e k i g elişm ey i s ü re k li iz le y e r e k , k en di üretim iliş k ile r in d e bun a uygun d eğişim i her se fe rin d e b il in ç l i o la r a k g e r çe k le ş tire c e k ­ t i r . Bu neden le d e , bu çelişm en in y a r a t­ tığ ı toplum sal evrim hep b a r ı ş ç ı l ve b il in ç l i o la c a k t ır . Ü retici g ü ç le r ile üretim i li ş k i le r i a r a s ın d a k i çelişm en in , s ı n ı f l ı top lu m larda s ı n ı f k a r ş ıt lık la r ın d a ifa d e b u lm a sı i le , onun toplum ta r ih i a ç ıs ın d a n s ü re k li n it e liğ in i b ir b ir in e k a r ış t ır a n , ve s ı n ı f k a r ş ı t l ı k l a r ı k a lk a ca k d iy e bu çelişm en in de yok o la c a ğ ın sanan B uharin !e , L e n in 1in s ö y le d ik le r i ş u n la r d ır : "Tamamen y a n ­ l ı ş . A y k ır ıl ık ( s ı n ı f a y k ı r ı l ı ğ ı - H .F .) ve çelişm e a sla a y n ı ş e y le r d e ğ ild ir .

S osyalizm de b ir in c is i yok o la c a k , fa k a t İk in c is i k a la c a k t ır ."

(A k ta ra n : Georges G ogniot) D .S e si'n in teorisyen y a z a r ın ın form ü­ lü , B u h a rin 1in görüşün e çok b e n z iy o r . İ lg in ç olan bunun tek b e n z e rlik olm am ası­ d ı r . Örneğin Buharin d e , t ı p k ı te o r is y e ­ nim iz g i b i , toplum sal üretim s ü re cin i s a lt tek n ik b ir sü rece in d ir g iy o r , üretim i liş k ile r in in v a r l ı ğ ı n ı ve bu iliş k ile r in toplum sal ekonomik tem eli olu ştu rdu ğu n u unutuyordu (S ta lin , Son Y a z ı la r ) . Buha­ r i n 'e h a k s ız lık etmemek ve onu bizim ç a p s ız teorisyen im izle a y n ı düzeye d ü şü r­ memek için belirtm ek g e r e k iy o r ; B uharin bu y a n l ı ş l ı ğ ı , y a n lız c a s o s y a lis t toplum için y a p ıy o r d u . Çelişm enin orta d a n k a lk ­ t ı ğ ı n ı düşünm esi de b u n d a n d ı. A y r ıc a , s ı n ı f l a r ı ve s ı n ı f k a r ş ı t l ık l a r ın ı üretim ta r z ın ın d ış ın d a düşünmek ş e k lin d e k i, teorisyen im ize has id e a lis t y a v a n lık la r

12

EKİM

S a y ı: 4

d a , elbette Buharin ç a p ın d a b ir t e o r is yen de y o k tu , o la m a z d ı.

T eorisyen im iz, " ’ toplum sal h a re k e t'te n k a sted ilen s iy a s i h a re k ettir" b u y u ru y o r . Öyle mi d e rs in iz? Öyle olup o lm a d ığ ın ı dah a son ra b ir lik t e g ö r e c e ğ iz .

C - PASİFİZMİN TEORİSİ NASIL YAPILIR? T e orisyen im izin , daha d oğru su bu a y n ı s iy a s a l gru b a mensup te o ris y e n le r im iz in , kötü b ir a l ı ş k a n l ı ğ ı v a r . S iy a sa l hasırlı­ l a r ın ın ya da id e o lo jik ta rtış m a la r d a m uhatap a ld ık l a r ı k iş ile r in g ö r ü ş le rin i eleştirm ek y e r in e , çoğu kere k e y fi o la r a k o n la ra mal e ttik le r i d ü şü n ce leri e le ş t ir ir ­ le r .

Bu a lış k a n lık a y n ı zam anda b ir "yön tem "d ir d e. Önce k a fa n d a b a z ı h a y a li d ü şü n celer y a r a t ı r s ın , son ra b u n la r ı tır n a k için e a la ra k m u h atab ın ın g ö r ü ş le ri o la r a k s u n a r s ın , ve son ra da, k en di im a la tın olan bu g ö rü şle re v e r y a n s ın e d e rs in ! Şim diki teorisy en m u h atab ım ız, bu kötü a l ı ş k a n l ı ğ ı ifr a ta v a r d ı r ı y o r .

Beş s a y fa lık y a z ıs ın d a y a ln ız c a b ir y e rd e benim g örü şlerim i d oğru a k t a r ıy o r .

Fakat eleştirm ek için y a p t ığ ı bu b ir ic ik d oğru aktarm ada, s a ld ır d ığ ı g ö rü şle rin bana d e ğ il, L e n in 'e ve S t a lin 'e a it o ld u ğ u n u , yani teorisyen im izin b a lt a y ı ta şa vu rdu ğu n u görmek için b ir a z daha sa b re d elim . T eorisyen im izin yöntem i ü z eri­ ne d ah a son ra da s ö y ley e cek le rim iz o la ­ c a k . Şim dilik şu k a d a r ın ı b elirtelim k i, bu y a ln ız c a a c iz lik t ir . Z ira b u , k iş in in , k a r ş ıs ın d a k in in gerçek d ü şü n ce leri k a r ş ı­ s ın d a ç a r e s iz o ld u ğ u n u , o n la r la s a v a ş a m a d ığ ın ı, bu n edenle de y a p a y , k en di ç a p s ı z l ı ğ ı n a u y g u n , b iz z a t k en di im a la tı g ö r ü ş le r i kendine hedef s e ç tiğ in i g ö s te r ir .

Bu a c iz lik ürünü d a v r a n ış ın a y n ı zaman­ d a , b ir id e o lo jik m ücadele a h la k ı yok su n ­ lu ğ u , d osd oğru söylem ek g e r e k ir s e , s iy a ­ sal a h la k s ız lık olduğu nu da eklemek g e r e k iy o r . Şöyle b ir düşünün; önünüzde b ir y a z ı v a r . " İ s tik r a r o la n a k lı m ıd ır ? " b a ş l ı ğ ı n ı ta ş ıy a n bu y a z ı (Ekim, S a y ı: 2, Kasım 8 7 ), b oyd a n b o y a , b a ş lık h a lin e g e t ir il­ miş bu soruyu t a r t ı ş ıy o r . Ve T ü r k iy e 'd e , serm aye düzen inin is t e d iğ i, umut e ttiğ i is t ik r a r ı b u la m a y a c a ğ ın ı, nesnel k o ş u lla ­ r ı n , o la y la r ın n esnel a k ış ın ın ü lk e y i b ir d evrim ci b u n a lım a h a z ı r l a n d ığ ı n ı , dah a şim diden bunun b ir d iz i b e lir tis in in o rta y a ç ık t ığ ın ı, y a z ıs ın ı n ana fik r i o la r a k i ş l iy o r .

"S iy a sa l Cephede Durum" a r a b a ş l ığ ı a lt ın d a , ş u n la r ı da s ö y lü y o r : "Bu durum­ da ça tışm a k a ç ı n ı l m a z d ı r ... y ı ğ ı n la r d a k i s e s s iz lik de tahammül s ı n ı r l a r ı n ı çoktan a ş m ış tır . Bütün b u n la r s iy a s a l b u n a lım ı daha gen iş b ir temel ü zerin d e yen iden

ü retm ektedir. Ve y a k ın gelecek te 12 E ylül ö n ce si dönemden çok dah a ş id d e t li, çok d aha g en iş ve d erin y a ş a n a ca k b ir s iy a s a l b u n a lım ın b ir çok ö ğ e s i daha şim diden b e lir g in le ş m iş t ir . İşçi s ın ıfı s a fla r ın d a k i d erin hoşnu tsu zlu k ve o rta y a ç ık a n ilk k ı p ı r d a n ı ş l a r , Kürt h a lk ın ın b e lir g in le ş e n u lu s a l iste m le ri, K ü rd ist a n ’ d a k i s il a h l ı m ü cadele, ö ğ r e n ci g e n ç li­ ğ in h u zu rsu zlu ğ u , s iy a s a l tu tu k lu la r m d ir e n iş le r i ve toplum daki y a n k ı l a r ı , h a l­ k ın gü çlen en dem okratik iste m le ri, a n a y a ­ sa t a r t ı ş m a l a r ı . .." Ve y a z ı , "öte ya n da n d a " d iy erek k a r ş ı-d e v r im ce p h e s in i, d e v a ­ m ında is e , b ö lg e s e l ve u lu s la r a r a s ı ç e ş it li etk e n le ri s ı r a l ı y o r ve t a r t ı ş ı y o r .

Sonra y a z ın ın tt- "K om ünistlerin Görev­ l e r i" ş e k lin d e k i üçüncü a r a b a ş l ığ ı g e li­ yor.

Bu b a ş lık aynen şu cü m lelerle b a ş l ı ­ yor: "Y ukardan b eri s ö y le n e n le r her d e v rim ciy i iyim ser k ıla c a k b ir ta b lo y u o lu ş tu r u y o r. Ö y le d ir; T ü rkiye k a p ita liz m i­ nin y a ş a d ığ ı köklü ve çözümsüz s o ru n la ­ ra , b u r ju v a z in in s iy a s a l a çm a z la rın a , iş ç i h a rek etin d ek i ilk gelişm elere ve Kürt h a lk ın ın d ış a vurm aya b a ş la y a n b irik m iş öfk esin e b a k ıp iyim ser olmamak için h iç b ir neden y o k tu r ."

Y a z ın ın b u r a s ın d a , devrim in nesnel k o ş u lla r ı ile öznel k o ş u lla r ı a r a s ın d a k i b a ğ ı n t ıy a , M a rk sist-L en in ist devrim te o r i­ sin in ev re n se l d eğer ta ş ıy a n bu en c a n a l ıc ı sorununa s ır a g e ld iğ in d e , bu k on u d a , Lenin ve S t a lin 'in iç iç e olan g ö r ü ş le rin i aktarm ak için ş ö y le b ir b a ğ ­ la n t ı cüm lesi k u ru lu y o r: "Ne v a r k i, d evrim in k e n d iliğ in d e n gelm e y e ce ğ i, onu adım a dım , santim santim h a z ır la y ıp kazanm ak g e r e k tiğ in i Marksizm hep v u r g u ­ l a m ış t ır : 'D evrim in z a fe r i h iç b ir zaman k e n d iliğ in d e n gelm ez. Onu h a zırla m a k ve ele geçirm ek , kazanm ak g e r e k ir . Ve onu h a z ır la y a b ile c e k ve k a z a n a b ile ce k ola n da y a n lı z , d evrim ci b ir p ro le ta r y a p a r t is i­ d i r . . . ' S talin ve L e n in 'd e n y a p ıla n bu iç iç e a lı n t ı k oca b ir s a y fa o la r a k sü rü ­ yor. İşte b u r a d a , Stalin ve L e n in 'e sözü b ıra k m a k a m a cıy la k u ru la n , ve g e rçe k te , S t a lin 'in ilk ik i cüm lesinin te k ra rın d a n b a şk a b ir şey olm ayan b a ğ la n t ı cü m le sin d ek i kalem sürçm esi ("d e v rim in z a fe rin in k e n d iliğ in d e n gelm eyeceği" y e r in e , " d e v r i­ min k e n d iliğ in d e n gelm eyeceği" ifa d e s i) ü z e rin e , te o risy e n im iz, b e n i ta h r if a t ç ı l ı k ­ la s u ç lu y o r . İ y i ama benim ki y a n lız c a b ir g ir iş cü m lesi, a rd ın d a n L e n in 'in ve S t a lin 'in g ö r ü ş le ri tam s a y fa h a lin d e v e r iliy o r ; h iç b ö y le ta h rifa t görülm üş müdür? Öte y a n d a n , " İ k t i s a d i- s o s y a l - s iy a s a l d in a m ik lerin T ü r k iy e 'y i d evrim ci b ir b u n a lım a h a z ı r l a d ı ğ ı " ( s . 22) f ik r i , benim y a z ım ın temel f ik r i . Bunu anlam ak için

Ocak 1988 ortalam a b ir oku yu cu olmak y e t e r li.

G eriy e, devrim in "n esn el" ve "ö z n e l" k o ş u lla r ı k a v ra m la rı k a lıy o r . T e o r is y e n imizin bu k avra m la rd an h iç b ir şey a n la ­ m a d ığ ın ı a y r ıc a g ö r e c e ğ iz .

Fakat o b en i y a n lız c a t a h r i fa t ç ı lı k la da s u çla m ıy o r , daha ön em lisi, aynen ş u n la r ı s ö y lü y o r : "H .F ıra t, iş ç i ve emek­ ç ile r henüz b u n la rd a n çok uzak old u ğu iç in , ’ y a k ın b ir dönem de' ş id d e t li b ir ça tışm a y a g irilm e sin i beklememek g e re k ti­ ği a h k a m ın ı k e s iy o r ".

Oysa yen iden o k u y a lım , b a k a lım ne d iy o r H .F ıra t: "Bu durum da ça tışm a k a ç ı n ı l m a z d ı r ... Bütün b u n la r s iy a s a l b u n a lım ı daha gen iş b ir tem elde yen iden ü retm ektedir. Ve y a k ın g elecek te 12 E ylül ön cesi dönemden çok dah a ş id d e t li, çok dah a g en iş ve d erin y a ş a n a ca k b ir s iy a s a l b u n a lım ın b ir çok ö ğ e s i d ah a şim diden b e lir g in le ş m iş t ir ."

H .F ır a t 'ın y a z ıs ın ı n ana f ik r i , H .F ı­ r a t 'a k a r ş ı k u lla n ılıy o r ve bunun a d ı da id e o lo jik m ücadele o lu y o r .

Ve en i y i , T D K P 'lilerin t a n ı d ı ğ ı bu "k ö y lü " k a fa lı DSP k u y ru k çu su , k a lk ıp d e v rim cile ri p a s ifizm in te o r is in i yapm ak la s u ç lu y o r .

H. F ır a t , b u r ju v a z in in a çm a z la rın ın y a n ı s ı r a , iş ç i h a rek etin d e , Kürt u lu s a l h a re k etin d e, ve ö ğ r e n ci h a rek etin d ek i g e lişm eleri örnek g ö s te r ip , her d e v rim ciy i iyim ser k ıla c a k o lg u la r a parm ak b a s a r a k , k om ü n istleri ve d e v rim cile ri "z o r"u b a ş a r ­ m aya, k itle le r in h arek etin in g e ris in d e k a lm a y a ra k , devrim in z a fe r in i h a z ırla m a ­ ya ç a ğ ır ıy o r .

Bunun adı " p a s if izmin te o r is i" o lu y o r . Fakat teorisyen im izin sözü e d ilen y a z ıs ın d a y e r a la n , k itle h a rek e ti­ n in , ta b a n d a k i b irik im ve g elişm elerin n a b z ın * kaybetm enin g ö s te rg e s i şu s ü b je k ­ tif y a v e le r "a k tivizm in te o r is i" o lu y o r , d in le y e lim : "Y a sa l g r e v le rin y a y g ın la ş m a ­ s ı ve g re v te h d itle r i, iş ç ile r in ü cr e tle r in i ve sosy al h a k la r ın ı a r tır d ı.

B öylece iş ç ile r d e dah a çetin m ü cad eleler için b irik m iş olan p o ta n s iy e li eritm eye b a ş la ­ d ı . " (D .S e s i, s a y ı 59, s . 28) P a s if izmin te o r is i a s ı l b ö y le y a p ı l ı r ! İ ş ç ile r in ü cre tle rin in ve s o s y a l h a k la r ı­ n ın a r t t ı ğ ı n ı ve b ö y le c e o n la r ın sükûnete g ir d iğ in i, bugün, iş ç ile r i satan T ü rk I ş 'i n h ain sen d ik a a ğ a la r ı b ile ile r i sü rem iyor, ama dünün bu DSP ku yru k çu su ile r i s ü r e b iliy o r . İ ş ç ile r b ir takım h a k la r a lıp s a k in le ş tiğ in e g ö re , teorisyen im ize d e , son y e d i y ı l d ı r y a p t ı ğ ı n ı yapm ak, k o ll a r ın ı k avuştu rup beklem ek k a l ıy o r .

T eorisyen im iz p a sifizm in te o r is in i ilk kez y a p m ıy o r . O dah a önce d e, y ı ğ ı n l a r ­ d a k i hoşnu tsu zlu ğu n b ir d evrim ci k ı p ı r d a n ış ı m a y a la d ığ ı, iş ç i s ı n ı f ı n ı n hoşnut­ su zluğu n u n ilk b e lir t ile r iy le o rta y a ç ı k t ı ­ ğ ı b ir dönemde de (1984 s o n u ), "toplum sa ğ a k a y m ış t ır " , "faşizm in k itle tem eli g e n iş le m iş tir ", "rejim oturm uştur" vb.

EKİM

13

b ilim se l olm ayan g e r ic i g ö r ü ş le r iy le p a s i­ fizm in te o r is in i y a p m ış tı.

(B k z.

Kasım 1984 t a r ih li DSP b r o ş ü r ü ). Kendi umutsuz­ luğu nu n ve y ı ğ ı n la r a in a n ç s ız l ığ ın ı n ifa d e s i bu g e r ic i te o r ile rin s iy a s a l son u ç­ la r ı, onu DSP ku yru k çu lu ğu n u te o rize etmeye götürm üştü. B ugün, dünkü re fo r ­ mist d a lk a v u k la r ın ın b ile "y e n i F e y z io ğ lu " d iy e re k a ş ı r ı g e r ic i düzen y a n l ı s ı d a v r a n ış la r ın a parm ak b a s t ığ ı E cev it ve D SP 'si h a k k ın d a b a k ın teorisyen im iz dah a ö n ce le ri n eler d iy o r d u : "Demek k i, b u r ju ­ v a d em ok ra sisinden ya n a olm ak, dem okra­ s i düşm anı faşizm ve g e r ic il iğ i ta s fiy e ed ip dem okratik hak ve ö z g ü rlü k le rin f i i l i o la r a k k a z a n ılm a s ın a b a ğ l ı d ı r . " " E cevit ve ç e v re s i 12 E ylü l d a r b e s i sonucu kısm en bu gerçeğ i anlam aya b a ş la d ı l a r . ' Demokrasi tepeden inme v e rilm ez, a ş a ğ ıd a n y u k a r ıy a eld e e d i l i r ' g ö r ü ş le r i savunu lm aya ç a lış ılıy o r ..." ( s . 33) "F aşizm i 'dön ü şü m cü ' (bu söz reform ist dememeye özen g ö s te r ild iğ i için k u l l a n ı l ı ­ y o r . H .F .) y o lla r la ta s fiy e etmeye amaç­ la y a n la r ın bu y a n ı l g ı l a r ı n a rağmen on ­ la r la d em ok ra siyi savunm a kon usu n da b ir le ş e b i li r i z . Bundan ötürü henüz k u ru l­ ma a şa m asın d a ola n DSP h arek etin e k a r ş ı ilg i s iz k a lm a m a lıy ız . Demokrasi t a le b in i savunm a konusunda b ir lik t e h areket etme­ nin y o l la r ı n ı a r a m a lıy ız ." ( s . 63, a b ç .)

E c e v it 'in reform ist d e m a g o jile rin in bu reform ist t a s fiy e c i y a n k ı l a r ı , "T ü r k iy e 'd e S iy a s i Durum" b a ş l ı k l ı ve TDKP-MK im za­ lı, teorisyen im izin kalem inden çık m a b ro şü rd e y e r a lı y o r .

K ü çü k -b u rju va p opü lizm i ve onun d e v ­ rim te o r is i, uygu n k o şu lla rd a te slim iy etin ve b u r ju v a ku yru k çu lu ğu n u n te o r is in e , ve "b u r ju v a d em ok ra sisi" p ro g r a m ın a , işte b ö y le d ön ü şü r. Bu durum, ötek i t e o r is y e n in , Z . Ekrem 'in d ik k a tin e ö z e llik le su nu ­ lu r .

Geçmeden şunu da e k ley elim , y u k a r ıd a a d ı geçen b ro ş ü rd e , b ir ya n da n E c e v it 'e bu dem okrasi s a v a ş ç ı s ı p a y e le r i b i ç i l i r ­ k en , öte ya n da n PK K 'nın yü rü ttü ğü g e r illa m ü ca d elesi, "T ü rk iye K ü r d is t a n ı'n d a k i p ro v a k a s y o n " h a rek eti d iy e k a r a la ­ n ıy o r d u . Bugün, ken di ta b a n ın a , kamuo­ y u n a , y ı ğ ı n la r a h iç b ir a çık la m a y a p ılm a ­ dan, op ortü n ist b ir to r n is ta n la , aynı h arek etin övg ü sü y a p ı l ı y o r . (D .S e si, s a y ı 58) Ya "L en in ist s iy a s a l c id d iy e t"? Ama o k ü çü k -b u rju v a popü lizm ine özgü d e ğ il k i!

B urada s ö y le d ik le rim iz , "p a sifizm in te o r is i n a s ıl y a p ı l ı r " so ru su n a , y a ln ız c a b ir ilk g ir iş n it e liğ in d e .

P a sifizm in te o r is in in n a s ıl y a p ı l d ı ğ ı n ı , b iz a s ı l , özn el ve nesnel s ü r e ç le r , k e n d iliğ in d e n harek et ve b il in ç , s ı n ı f ve ö n d e r lik , devrim in nesnel ve öznel k o ş u lla r ı v b .

14

EKİM

S a y ı:4

s o r u n la r ı, teorisyen im izin bu s o ru n la rla i l g i l i g ö r ü ş le rin i ele a lırk e n g ö r e c e ğ iz .

D

SİYASAL SÜREÇLER ÖZNEL SÜREÇLER MİDİR?

T eorisyen im izin teorik y a v a n lı k l a r ım in celem eyi s ü rd ü rü y oru z .

Yeni a k ta rm a y ı, s ö zle rin in b ü tü n lü ğü k a y b olm a sın d iy e , daha önce y a p t ığ ım ız aktarm an ın son cü m lelerin i y in e ley e re k y a p ıy o r u z : " S ın ıf la r m ü cadelesin in b a ş la d ı ğ ı y e r , toplumun nesnel d e ğ il, öznel k o ş u lla r ıd ır ve s iy a s e t a la n ın a g ir e r .

'T oplum sal h a r e k e t'te n k a sted ilen s iy a s i h a r e k e ttir .

H .F ır a t 'a göre s iy a s e t 'n e s n e l' b ir o lg u ­ d u r: 'T oplum sal h arek etin nesnel yönü y a ln ız c a , onun ekonomik temeli d e ğ ild ir .

Toplum da süren s ı n ı f ç a t ış m a la r ı, p r o le ­ ta r y a n ın ve d iğ e r emekçi s ın ıfla r ın k e n d iliğ in d e n h a rek etle ri v b . b u n la r da h arek etin in sa n ira d e sin d e n b a ğ ım s ız , b e li r l i y a s a la r ın a göre g e lişe n nesnel y a n ım o lu ş tu r u r ' d iy e b u y u ru y or H .F ıra t" ( s . 3 0 ).

Ve b ir örn ek le devam e d iy o r te orisy en im iz: "Y a n i, b u r ju v a z iy e k a r ş ı ü cret t a le b iy le g rev e giden iş ç in in e y lem in in , onun mevcut b ilin cin d e n b a ­ ğ ım s ız olu ştu ğu n u s ö y le y e b iliy o r ."

A radan geçen 90 sen eye rağm en, y in e o ünlü " g r e v c i iş ç i" ö r n e ğ i! Tüm ekono­ m istlerin ve k u y r u k ç u la r m ın k a f a s ı, demek k i, örn ek ler v erirk e n b ile , a y n ı ş e k ild e ç a l ı ş ı y o r . T ıp k ı p o p ü lis t devrim ve p a r ti a n l a y ış ı n ı h a k lı gösterm ek iç in , TKP-ML H areketi y ö n e tic ile r iy le Z .E k r e m 'in , b ir b ir in d e n b a ğ ım s ız ve h a b e rs iz şu a y n ı "A rn a vu tlu k " örn e ğ in i k u lla n m a la rı g ib i.

K en d iliğin d en h areket ve s ın ıf b il in c i sorununu t a r t ış ır k e n , bu ünlü " g r e v c i iş ç i" ö rn e ğ in i ele alma o la n a ğ ı b u la c a ğ ız .

Biz şim di teorisyen im ize dönelim ve onu b ir a z daha d in ley e lim : " İ ş ç i s ı n ı f ı n ı n k e n d iliğ in d e n m ücade­ le s in in komünist p a r tis in in ir a d e s i d ı ş ı n ­ da ve ondan b a ğ ım s ız o la r a k o rta y a ç ık m a s ı, onun b ir nesnel o lg u oldu ğu n u g ö s te rm e z ." "'B u ik tis a d i temel üzerind e olu şa n s m ı f m ü ca d eleleri, s iy a s i s ü r e ç le r , k en d i­ liğ in d e n s ı n ı f h a rek etleri v b . de tek tek s ın ıfla r ın ira d e sin d en b a ğ ım s ız n esnel s ü r e ç le r d ir 1 d iyen H .F ıra t, toplum sal o la r a k öznel ola n k o ş u l la r ı , nesnel sü re­ cin için e s o k a b iliy o r ." ( s . 31) U m arız, teorisyen im izin kelam ı y e te r li a ç ı k l ık t a a n la ş ılm ış t ır .

O h a ld e şim di s ır a b iz d e .

S t a lin 'in "S tra teji ve T a k tik " is im li, b ir d iz i m akaleden o lu ş a n , derlem e b ir k ita b ı v a r . G erçi r e v iz y o n is tle r , T r o ç k is tle r v e , 12 E ylü l dönem inin ürünü ye n i

K a u tsk istler ö y le düşünm ezler ama, bütün M ark sistler ve gerçek d e v rim cile r b il ir le r k i, s tr a te ji ve ta k tik s o ru n la rı söz konusu old u ğu n d a ilk b a ş v u ru la c a k e se r­ lerd en b ir id ir bu k ita p .

Kişi e ğer çalak alem ya zan "k ö y lü " k a fa lı b ir teori k a lp a z a n ı d e ğ il d e, a s g a r i sorum luluk s a h ib i b ir d e v rim ciy se , s tr a te ji ve ta k tik s o r u n la r ıy la , d evrim ci p ro le ta r y a h arek etin in ö n d e rlik s o ru n la ­ r ı y l a i l g i l i b ir ta rtış m a d a , m utlaka döner bu k ita b a yen iden b ir b a k a r . Ve b a k t ı­ ğ ın d a , o r a d a , "Temel G örüşler" a r a b a ş l ığ ı a ltın d a aynen şu s ö z le rle k a r ş ı l a ş ı r : "S iy a sa l s tr a te ji d e, t ıp k ı ta k tik g ib i iş ç i h a re k e tiy le ilg i le n i r . Ama iş ç i h a re­ k eti ik i un su rdan o lu ş u r: Nesnel y a da k e n d iliğ in d e n unsur ve öznel ya da b il in ç l i u n su r.

N esnel, k e n d iliğ in d e n unsur p r o le ta r y a n ın b il in ç l i ve y ö n le n d i­ r i c i ira d e sin d e n b a ğ ım s ız o la ra k olu şa n s ü re çle r g ru b u d u r, ( a b ç .) ü lk en in ekono­ mik g e lişm e si, esk i ik tid a r ın p a r ç a la n a ­ ra k d a ğ ılm a s ı, p ro le ta r y a n ın ve onun ç e v re s in d e k i s ı n ı f l a r ı n k e n d iliğ in d e n h a­ r e k e tle r i, s ın ıfla r ın ç a tış m a la r ı vb. ( a b ç . ) , tüm b u n la r , g e liş m e le ri, p r o le t a r y a m n ira d e s in e b a ğ lı olm ayan o lg u la r ­ d ır ; İşte h arek etin nesnel ( a b ç ) y a n ı b u d u r. S tra te jin in bu s ü re çle rle b ir i lg i s i y o k tu r; çünkü b u n la r ı ne d u r d u r a b ilir ne de d e ğ iş t ir e b ilir , y a ln ız c a gözönüne a la ­ b i l i r ve o n la rd a n hareket e d e b i l i r . . . " "Ama h arek etin b ir de ö z n e l. b il in ç l i yanı v a r d ır .

Hareketin öznel y a n ı, h arek etin k e n d iliğ in d e n s ü re çle rin in i ş ç i “ le rin b ilin c in e y a n s ım a s ıd ır ; p r o le ta r y a ­ n ın b e li r l i b ir hedefe yö n e lik b il in ç l i ve p la n lı h a re k e tid ir ( a b ç . ) . H areketin bu yanı e s a s ın d a , onun nesnel y a n ın d a n fa r k lı o la r a k tümüyle s tr a te ji ve ta k tiğ in b e lir le y ic i etk isin e ta b i o lm a s ıy la b iz i ilg ile n d ir m e k t e d ir ..." (S tra te ji ve T a k tik , Y ıld ız Y a y ın e v i, s . 41) Demek k i, H .F ıra t d e ğ il, S talin "b u y u ­ r u y o r " . Bu, teorisyen im izin b a lt a y ı ta şa vurdu ğu n u n re sm id ir. B öylece H. F ı r a t 'ı h edef a la n bütün o bayağı s ö z le r in , g erçek h edefi Stalin v e , az son ra k a n ıt ­ l a r ı y l a göreceğ im iz g i b i , L e n in 'in k e n d isi o lm a k ta d ır.

S ta lin , y u k a r ıy a a k ta r ıla n g ö r ü ş le r i­ nin g ir iş in d e , şu a lça k g ö n ü llü a çık la m a y ı ya p a r: "B ununla b ir lik t e , bu y a z m ın , Rus P a rti b a s ın ın d a y ö n e tici y o l d a ş la r ı ­ m ızın b ir çok kez s ö y le d ik le r iy le k ıy a s ­ la n ın c a yen i b ir şey koymak id d ia s ın d a o lm a d ığ ım söylem eyi de g e r e k li g ö rü y o ­ rum.

Bu y a z ı , Lenin y o ld a ş ın temel g ö rü şle rin in ( a b ç .) k ıs a lt ılm ış ve şem atik b ir a ç ık la m a s ıd ır ." ( s . 40-41) S t a lin 'in bu s ö z le ri d oğru mudur?

S ta lin , L e n in 'in "temel g ö r ü ş le r in i" mi özetlem iştir? Kendi k a t k ıs ın ı a lç a k g ö n ü l­

Ocak 1988 lü ce b ir ya n a b ır a k t ığ ım unutmamak k a y d ıy la , S ta lin 'in s ö y le d ik le r i kuşkusuz b ü tü n ü yle d oğ ru d u r. K aldı k i, bu y a z ı, zaten L e n in 'in s a ğ lı ğ ın d a , Mart 1923 !te , p a r ti o r g a n ı P r a v d a 'd a y a y ın la n m ış t ır .

A slın d a bu a çık la m a la r g e r e k s iz .

L e n in 'i a nlam ış h erk es, S t a lin 'in , L e n in ' in "temel g ö r ü ş le rin i" esas a l d ı ğ ı m b i l i r .

L e n in 'in b ir çok temel e s e r i, doğru d an devrim y a s a la r ım t a r t ış ır .

B unlardan ik is in d e , " ik in c i E n tern a syona lin Çöküşü" m akalesi ile " 'S o l 1 Komünizm B ir Ç ocukluk H a s ta lığ ı" k ita b ın d a , "devrim konusun da­ ki M arksist g ö r ü ş le r"in en özlü b ir a n la tım ı da y e r a lm a k ta d ır.

Bizim teorisyen geçin en ham kafa, L en in ist d e ğ il p o p ü list old u ğu iç in , L e n in 'd e n h iç b ir şey a n la m a m ıştır; ve bu n ed en le, y u k a r ıd a H .F ır a t 'a k a r ş ı s ö y ­ len en lere aynen şö y le devam e d e r: "O ysa, n esnel o lg u la r ta ra fın d a n b e lirle n e n s ı n ı f m ü cad elesin in k e n d isi insan ira d e s in in ü rü n ü dü r. S iy a si sü recin nesnel oldu ğu n u söylem ek is e , b a ş lı b a ş ın a b ir a c a ip lik t i r . " ( s . 31, a b ç .)

T eorisyen im izin , toplum sal a lty a p ı ve toplum sal ü s ty a p ı k a v ra m la rın d a n b ir şey a n la m a d ığ ım dah a önce görm üştük. Şimdi de on u n , nesnel ve öznel k a v ra m la rın d a n b ir şey anlam am ış, o n la r ı, a lty a p ı ve ü s ty a p ı k a v ra m la rı ile k a r ış t ır m ış o ld u ­ ğunu g ö rü y o ru z . O bu k a v ra m la rı iz a fi d e ğ il, mutlak s a n ıy o r . Şim dilik Jkonuyu dağıtm am ak iç in , bu ta rtış m a y ı b ir b a şk a a ra b a ş lı ğ a e r te liy o r u z .

S iy a sa l sü re çle rin nesnel olup olm a­ d ı ğ ı m anlam ak iç in , L e n in 'e b a k a lım .

L e n in 'in " İ k in c i E n tern a syon a lin Çökü­ şü" m a ka lesin i b ir çok kimse b i l i r . Bu m akalenin b ir y e r in d e , Lenin sözü "d e v ­ rim ci durum" sorununa g e tir ir ve d evrim ci durumun "ü ç ana b e lir t is i" n i b iz e s ı r a ­ l a r . O, ekonomik k rize değinm eye gerek b ile görm ez; a s ı l v u r g u la d ığ ı bu temel ü zerin d e m eydana gelen s ı m f h a re k e tleri ya da s iy a s a l s ü r e ç le r d ir . "Üç ana b e li r t i " , " y u k a r ıd a k i" ve "a ş a ğ ıd a k i" s ın ıfla r ın konum ve d a v r a n ış la r ın d a k i d e ğ iş m e le rd ir.

Lenin bu d eğişm eleri aynen şöy le ta n ım la r : " Y a ln ız ca tek tek g r u p la r ın ve p a r tile r in d e ğ il, a yrı a yrı s ın ıfla r ın ira d e sin d e n de b a ğ ım s ız o la n bu n esnel d eğişm eler o lm a k s ız ın , genel k u ra l o la ra k b ir devrim o la n a k s ız d ır .

Bu n esnel d e ğ iş ik lik le r in h epsin e b ir d e n , devrim durumu d e n ilm e k te d ir."

T eorisyen im iz ta ra fın d a n su çla n a n H .F ır a t 'ın s ö z le ri is e , aynen ş ö y le : "Bu ik tis a d i temel ü zerind e olu şa n s ım f m ü ca d e leleri, s iy a s i s ü r e ç le r , k e n d iliğ in ­ den s ı m f h a re k etleri v b . de tek tek g r u p la r ın , p a r tile r in ve tek tek s ı m f l a n n ira d e sin d en b a ğ ım s ız nesnel s ü r e ç le r ­

EKİM

15

d i r ." (K ü çü k -B u rju va Popülizm i ve P ro le ­ ter S osya lizm i, s . 135) P ek i, teorisyen im izin kendi y a r g ıs ı n a s ı l d ı : "O ysa, nesnel o lg u la r ta r a fın d a n b e lirle n e n s ım f m ü cadelesin in k e n d isi in sa n ira d e s in in ü rü n ü dü r. S iy a s i sü re cin nesnel oldu ğu n u söylem ek is e , b a ş lı b a ş m a b ir a c a ip li k t ir ." (D .S e si, s a y ı : 59, s . 31) Kişi ken di k a fa s ı a lm ıy o r d iy e b ilim ­ sel b ir g e r çe ğ e , " b a ş lı b a ş m a b ir a c a ip ­ l ik t ir " d iyerek k a r ş ı çık m a z . Z ira c a h il­ liğ in k a n ıt o la m a y a c a ğ ı, S p in o z a 'd a n b e ri s a y ı s ı z kere te k r a r la n m ış tır . B ilim sel b ir ta rtış m a d a , " b il in ç " , " ir a d e " , "s iy a s e t" v b . temel k a v ra m la r, ken di t e o r ik -fe ls e fi iç e r ik le r iy le d e ğ il d e, so k a k ta k i adam ın k a v r a y ış ı y l a ele a lı n ı r l a r s a , e lb ette s iy a s a l s ü re çle rin n e s n e lliğ i, k iş iy e " b a ş lı b a ş m a b ir a c a ip lik " g ib i g ö rü n ü r. Ö rn eğin , ö y le y a , halk k itle le r i s a n d ık b a ş ın a g id e r e k , ken di " b il in ç " le r i ve " ir a d e " le r iy le s iy a s a l b ir o la y a , seçim e k a t ılm ış la r d ır , ve bu " b il in ç li " ve " ir a d i" k a tılım şu v e y a bu g e r ic i p a r t iy i ik tid a r y a p m ış tır ! Bu durum da, "h a lk ım ız b iz i kendi s iy a s a l t e r c ih iy le , kendi ir a d e s iy le ik tid a r y a p m ış tır " d iyen g e r ic i lid e r le r dem agoji y a p m ıy o r, g e r çe ğ i s ö y ­ lü y o r la r d ı r!

Sokaktaki adam m k a v ra m la rı k iş iy i işte b ö y le , b u r ju v a y a la n la r ın ın o n a y la y ıc ıs ı durumuna d ü şü rü r.

L en in , işte b ö y le s i k u yru kçu h a m k a fa la n , b e y le r , " b ilin ç v a r d ır , b ilin ç v a r d ı r " , "s iy a s e t v a r d ır , s iy a s e t v a r d ı r " , "ir a d e v a r d ır , ira d e v a r d ır " d iy e s a y ı s ı z d efa u y a rm ış­ tır . Öyle durum lar o lu r k i, iş ç ile r in m ü cad elesi b u r ju v a z iy e k arşı çok sert b içim le r b ile a la b i li r , fa k a t bu eylem lerin k e n d isi b e li r l i b ir b ilin çle n m e y i ifa d e etse b ile , iş ç ile r in b ilin c i en gen el p la n d a b u r ju v a b ilin c in s ı n ı r l a n için d e k a l ı r . A n arko-Sen dikalizm d en ilen ak ım , bunun b ir çok ö rn e ğ in i su n a r. F a rk lı b ir örn e k , bizim en m ilitan ve en k itle s e l iş ç i h areketim iz olan 15-16 H aziran e y le ­ m id ir. İ ş ç ile r ta n k la r ın ü zerin e y ü rü d ü le r ama, e lle r in d e k ız ıl b a y r a k la r d e ğ il, Türk b a y r a k la r ı v a r d ı. Bu neden le b iz , bu iş ç i eylem ini ş a n lı o la ra k d e ğ e r le n d ir ­ mekle b ir lik t e , onun k e n d iliğ in d e n b ir eylem oldu ğu n u b ir an b ile u n u tm ay ız.

T eorisyen im iz, n esn el, ö z n e l, b il in ç , i r a ­ d e , k e n d iliğ in d e n hareket v b . k a v ra m la r­ d a , ekonom ist ve k uyrukçu b ir konum da­ d ı r . Bunu a y r ı n t ıl a r ıy la g ö r e c e ğ iz .

Biz yin e L e n in 'e dönelim . Y u k a rıd a , L e n in 'd e n , H. Fı r a t 't a n ve te o ris y e n im iz den p eşp eşe y a p ılm ış a k ta rm a la rın en a ç ık ve en özet sonucu ş u d u r: T e o risy e n i­ miz b ir kere daha b a lta y ı ta şa vurm uş­ tu r; H .F ıra t, L e n in 'in iz in d e d ir ; te o r is y e ­ nim iz is e , y a ln ız c a ir a d e c i-id e a lis t b ir ş a r la t a n d ır . T eorisyen geçin en bu k iş i,

16

EKİM

S a y ı:4

ö y le s in e b ir k a fa k a r ı ş ı k l ı ğ ı iç in d e d ir k i, y a z ıs ın ı n g ir iş in d e , b ir kalem s ü rç­ m esini bah an e ed erek , m u h a ta b ım h a k s ız y ere devrim i "özn e l" b ir o la y o la ra k görm ek le, y a n i ir a d e c ilik le s u ç la r . Ama y a ln ız c a dört s a y fa öted e, devrim d en ilen o l a y m , s iy a s a l m ücadelenin en y o ğ u n la ş ­ m ış ifa d esin d en b a şk a b ir şey o lm a d ığ ı g e r ç e ğ in i u n u ta ra k , s iy a s a l sü recin "n e sn e l" d e ğ il, "ö z n el" oldu ğu n u id d ia e d e r, ve aynı m u h a ta b ım , bu a yn ı k on u d a , fa k a t bu se fer tersten , s iy a s a l s ü r e ç le r i n esnel görm ekle s u ç la r .

O ö y le s in e s ığ ve m etafizik b ir m a n tığ a s a h ip tir k i, toplum sal h arek eti s iy a s a l h arekete in d ir g e r . S iy a sa l h arek e­ ti is e , b il in ç l i h arek ete, y a n i "özn el e tk en "e in d ir g e r .

Bunu da, toplum sal d eğişm eyi "y a ra ta n " etken o la r a k g ö r ü r.

B öylece Marksizm a d ın a , "toplum un ik tis a ­ d i b iç im le n iş in in evrim in i d o ğ a l ta rih in b ir s ü re ci o la r a k gören benim görüşüm " (M arks, K a p ita l'e Önsöz) ş e k lin d e k i M arksist ta rih görü şü güme g id e r .

Toplum sal s ü re çle r s iy a s a l sü re çle re in d irgen em ez, s iy a s a l s ü r e ç le r i i ç e r ir .

S iy a s a l s ü re çle r öznel sü re çle re in d ir g e n ­ mez, öznel s ü r e ç le r i iç e r i r .

B u n la rı a n la y a b ilm ek iç in , her şeyden önce b ir a z olsu n d iy a le k tik bilm ek g e r e k iy o r . Fakat bu k ad arı yetm ez, ek o la r a k id e a lis t d e ğ il, d iy a le k tik -m a te r y a lis t b ir konumda olmak da g e r e k iy o r .

Devrim ci durumu o rta y a ç ık a r a n n esnel s iy a s a l s ü r e ç le r i özetleyen Lenin devam e d iy o r : "B ir d evrim , a n ca k , y u k a r ıd a s a y ıla n n esnel d eğişm elerin y a m s ır a özn el b ir değişm e de o lu r s a , y a n i, b u n a lım lı dönem lerde b ile z o rla n m a d ığ ı ta k tir d e 'd e v r ilm e y e n 1 esk i hükümeti y ık a c a k (y a da u z a k la ş tır a c a k ) gü çte b ir d evrim ci s ı n ı f ı n y ı ğ ı n eylem i yapm aya gücü yetm esi h a lin d e m eydana g e l i r ."

Devrim ü zerin e bu aynı g ö rü şle rin yen id en iş le n d iğ i, p ro le ta r y a devrim i a ç ıs ın d a n som u tla n d ığ ı "S ol" Komünizm" isim li k ita b ın d a , Len in , bu a y n ı "özn el e tk e n "i ş ö y le ta n ım lıy o r : "B öylece b ir devrim in ola b ilm esi iç in , ilk in , iş ç ile r in çoğu n lu ğu n u n (h iç d e ğ ils e , b ilin çle n m iş o la n ve a k lı eren , s iy a s a l bak ım dan etk in iş ç ile r in çoğ u n lu ğu n u n ) devrim in g e r e ğ in i tam o la r a k an lam ış o lm a la rı ve u ğru n a y a ş a m la r ım fed a etmeye h a z ır o lm a la rı g e r e k ir ."(9 5 ) L e n in 'in , k en d isi nesnel s iy a s a l b ir sü reç o la n d evrim in , "özn el etk en "i o la ­ r a k , p r o le ta r y a n ın b ilin ç ve örgütlenm e d ü z ey in i gördü ğün ü anlam ak için çok a k ı l l ı olm aya gerek y o k . T eorisyen im izin k e n d isi d e, d oğru su b ir zam an lar bunu gen el o la r a k d oğru an lam ış ve Mahir C a y a n 'ın ir a d e c i g ö rü şle rin e k arşı iy i kötü savunm uştu. (P .B a y r a ğ ı, s a y ı : 4,

s . 65-76) Ama k iş i a n la y a ra k d e ğ il, e z b e r­ ley e re k ö ğ re n in ce ve a ra y a "12 E ylül şoku " b e n ze ri dönem ler g ir in c e , demek k i, ö ğ r e n d ik le r in i u n u ta b iliy o r .

K itlelere in a n ç s ız lık ve devrim kon usu n dak i umut­ su zlu ğu n y a r a t t ığ ı tem bel, h ım b ıl, b e zg in ruh h a li de dönüp k en di y a z d ık la r ın a b ile bakm ayı e n g e lliy o r . İşte b ö y le b e zg in ve "yorgu n s a v a ş ç ı " la r k a lk ıp k om ü n istleri "p a sifizm in te o r is i" n i y a p ­ m akla ya da örn eğ in " in k a r c ı- t a s f iy e c i" olm ak la s u ç la y a b iliy o r la r . Şim dilik g e r iy e şu soru k a lıy o r : Öznel s ü r e ç le r i içerm ekle b ir lik t e o n la rd a n ib a ­ ret olm ayan ve a sla o n la ra in d irgen em eyen s iy a s a l s ü re çle rin n e s n e lliğ i, y a ln ız ­ c a , Lenin y a da Stalin b a z ı e s e rle rin d e b ö y le d e d ile r d iy e mi, d oğru d u r? K esin lik ­ le !

Lenin ve S t a lin 'in şu veya bu ifa d e s in i ta n ık o la ra k tu ta ra k , sorunu çözüm lenm iş s a y ıp a ra d a n s ıy r ılm a k , y a ln ız c a , TDKP te o ris y e n le rin in b a z ı esk i kötü a l ı ş k a n l ı k l a r ım tek rarlam ak o lu r .

Bu n edenle sorunu ayrı b ir bölüm de yen iden ta r tış a c a ğ ız .

Orada toplum sal h arek etin s iy a s a l h arek ete, s iy a s a l h a re­ k etin ise özn el k o şu lla ra neden in d ir g e n e m eyeceğin i ta rtışm a o la n a ğ ım b u la c a ğ ız .

Bu sonuncusu h a k k ın d a şim d ilik y a ln ız c a , b ir b ir in e b a ğ lı ik i n o k ta y ı b e lirte lim .

S iy a s a l s ü re çle r öznel s ü re çle r d e ğ ild ir , z ir a , şu v e y a bu "ir a d e "n in ürünü o la ra k d e ğ il, f a r k lı "ir a d e "le r in b ir b ile ş k e s i o la r a k d o ğ a r la r , ve bu g e rçe ğ in k e n d is i, s iy a s a l s ü r e ç le r i " y a ln ız c a tek tek g ru p ­ la r ın ve p a r tile r in d e ğ il, a y r ı s ı n ı f l a r ı n ira d e sin d e n de b a ğ ım s ız o la n " (L en in ) n esnel s ü re çle r h a lin e g e t ir ir .

Bu, b ir in c i s i. İ k in c is i, bask ı ve sömürünün e tk is iy le çoğu kere k e n d iliğ in ­ den s iy a s a l eylem e k a t ıla n , yani " 'b a r ı ş t a 1 so y u lm a la rın a h iç s e s le r in i çık a rm a d a n k a tla n a n , ama o r t a l ığ ın ka­ r ı ş t ı ğ ı zam an lard a hem b u n a lım ın y a r a t t ı­ ğ ı k o ş u lla r la ve hem de b iz z a t 'ü stte k i s ı n ı f l a r ı n ' b a ğ ım s ız ta rih s e l b ir eylem e s ü r ü k le d ik le r i" (L en in ) y ı ğ ı n l a r ı n ir a d e ­ le r i , her zaman ken di gerçek ir a d e le r in i, b a ğ ım s ız ve b il in ç l i s ım f ir a d e le r in i y a n sıtm a z .

Bu İk in c is in i a n la y a m a ya n , ö rn e ğ in , İra n h alk h arek etin in aeden m o lla la rın denetim ine g ir d iğ in i ve g e r ic i b ir islam i rejim e y o l a ç t ı ğ ı m a n la y a m a z.

Son o la ra k bu bölümü bitirm eden te k ra rla y a lım k i, teorisyen im izin ta lih s iz ­ l i ğ i , b ir kere dah a a y n ı şe y d e n , b ilim in k a v r a m la r ıy la sok a k ta k i adam ın k avram ­ l a r ı n ı b ir b ir in e k a r ış tırm a s ın d a n g e liy o r .

Sokaktaki adam ın b ilin c i g e rçe k te , g e n e l­ lik le ve k a ç ın ılm a z o la r a k b ir b u r ju v a b ilin c i oldu ğu iç in , bu b ilin c in ifa d e s i k a v ra m la rı kullanm ak te o risy e n im izi b u r­ ju v a b ilim in tu z a ğ ın a d ü ş ü rü y o r.

Bu k en d in i en a ç ık " b il in ç " , " ir a d e " , " s iy a ­

Ocak 1988 set" v b . k avra m la rd a g ö s te r iy o r .

Bundan d o la y ıd ır k i, örn e ğ in , s iy a s a l sü recin "özn el" b ir sü reç olduğu nu göste r­ mek iç in , b iz e aynen ş u n la r ı s ö y le y e b ili­ yor: "İn sa n b ilin c in in d ış ın d a s iy a s i sü reç olm a z". E lbette! Fakat bu d a r k a fa lı u n utuyor k i, bu a y n ı k ab a m an tık la iş g örü rsen , şu s ö zler de b ü tün üyle d oğru ­ d u r: "İn sa n b ilin c in in d ış ın d a üretim s ü r e c i, ik tis a d i sü reç olm az"!

Evrim in s a n ı h a y v a n la r d ü n y a s ın ın üstüne yü k ­ s e lte li ve ilk üretken fa a liy e t le r i onun b e y n in i g e liş t ir e lib e r i, insanoğlu nu n h iç ­ b ir toplum sal fa a liy e t a la n ı yok tu r k i, bu fa a liy e tte onun b ilin c i rol oy n a m a sın .

Teorisyen im iz Marksizmi h iç a n la m a d ı­ ğ ı , onu madde ile b ilin c in b ir li ğ i g ib i b a s it form ü llere in d ir g e d iğ i iç in , k a lk ıp b ize o ünlü "g r e v c i iş ç i" örn e ğ in i v e r e b i­ liy o r . Onun ta rih tek i ö n c e lle r i, L e n in 'in o n ü k teli ifa d e s i i le , "a rd ın d a n kimsenin g ö z y a ş ı dökm ediği m üteveffa ekonom istler" d e, tam da bu a y n ı m a n tık la hareket e d iy o r la r d ı, ve bu o n la ra k en d iliğ in d en hareket önünde y e rle re kapan m aya, b u r ju ­ va k u yruk çu lu ğun u teorize etmeye götü rü ­ y o r d u . A yn ı k a fa ile M en şevikler, ünlü "g r e v c i iş ç i"n in d a v r a n ış ın ı b ilin cin d e n n a s ıl a y ır ır s ın ız d iy e r e k , Lenin ve B o lş e v ik le ri s u çlu y o rla r ve "g r e v c i i ş ç i ­ mizi p a r tiy e ö n e r iy o r la r d ı. L e n in 'in Ne Y a p m a lı's ı, madde ile b ilin c in b i r l i ğ i b a s it g e r çe ğ in i ç a r p ıt a r a k , Marksizmi gü lü n ç b ir k a rik a tü re , b u rju v a k u y ru k çu luğunun teorisin e d önü ştü ren , k e n d iliğ in ­ den hareket önünde secd eye va ra n (ö y le ya, her hareket n a s ıls a " ir a d i" ve "b ilin ç li"d ir ), iş ç i h arek etin i b u r ju v a b ilin c in ve b u rju v a "s iy a s a l s ü r e ç "le r in s ın ı r l a r ın a mahkum eden ekonom istlere k a r ş ı y a z ılm ış t ır . Y ığ ın la r ın k e n d iliğ in ­ den h a re k etlerin i nesnel d e ğ il, öznel y a n i b il in ç l i sü re çle r o la r a k d eğ erlen d ire n

ÇELİK İŞ Ç İL E R İ...

(Baştarafı s .30 'da) lım ın , üretim y e te r s iz liğ in d e n d e ğ il, a ş ır ı üretim den, ü retilen m a lla r ın eld e k a lm a sın d a n , pazara sürülem em esinden ile r i g e ld iğ in i it ir a f etmek zoru n d a k a l­ d ıla r . İşv eren in ken di a ç ık la m a la r ın a g ö fe , Krupp, 1980-1982'd e 2 m ily a r m ark, 1987 y ı l ı n d a ise 100 m ilyon mark z a r a r etm işti.

B u n alım ın tem elinde üretim in toplum sal n it e liğ i ile , m ülkiyetin özel n it e liğ i y a tm a k ta d ır . Bu, k e n d in i, azami k ar için s ı n ı r s ı z üretim y a p ılm a s ın d a , buna k a r­ ş ılık m eta la rın serm ayeye dönüşem eyip eld e k a lm a sı şek lin d e gösterm ek tedir.

A ş ır ı üretim b u n a lım ın ın en önem li

EKİM

17

te o ris y en lerim iz, ekonom istlere ne k a d a r a tıp tutsa da, gerçek te o n la r la anı muhakemeye, a y n ı k a fa y a p ıs ın a s a h ip ­ tir.

Bu konuda b iz e öy le zen gin b ir malzeme su n m ak tadır k i, b iz bunu ancak b ir k aç a y r ı a r a b a ş lık a lt ın d a in c e le y e ­ b ilir iz .

O zaman b ir lik t e g ö re ce ğ iz k i, b ir d iz i temel teorik soru n da ir a d e c i-id e a lis t b ir konumda gördüğüm üz te o risy e n im iz, p o litik a s o ru n la rın d a s a n ıla b ile c e ğ i g ib i ir a d e c i "s o l" b ir konumda d e ğ il, tam tersin e s a ğ c ı l ı ğ ı n , e d ilg e n liğ in , b u r ju v a ku yru kçu lu ğu n u n g ö b e ğ in d e d ir . G erçi teo­ risyen im iz bundan h o ş la n m a y a ca k tır; o k en d isin in "s o lc u " o la ra k n itelen m esin i se v e r ve is te r ; z ir a bu onun için p s ik o lo jik b ir ih t iy a ç t ır ; ken di gerçek sağcı ve kuyrukçu p o litik konum unda, ruhunu ok şa ya n b ir m anevi tatmin a r a c ı ­ d ı r . Fakat b iz onu bu zevkten yoksun b ır a k a c a ğ ız .

Z ira gerçek her zaman g e rçe k tir ve n eyse o d u r. P ra tiğ in k e n d isi teorisyen im izin ve öteki ön d erlerim izin p o litik p ra tik p la n d a ne olu p o lm a d ık la ­ r ı n ı y e te r li a ç ık lık t a g ö ste rm iştir. Feuer­ b a ch Üzerine T e z le r 'in İk in c is in d e , b iz e , bu tü r ta r tış m a la r ı ancak "p r a tik " b ir çözüme b a ğ la r d iy e ö ğ r e tild iğ in e g ö r e , ve p r a t ik , ü stelik on y ı l ı a şk ın b ir h a y li zen gin b ir p r a tik , her ş e y i " a y a n -b e y a n " o rta y a se rd iğ in e g ö re , ötek i teorisyen im iz b iz i d ah a önce bun a z o rla m ış o ls a b il e , bu konuda y e n i b ir ta rtışm a g e re k siz ve "s k o la s tik " o la c a k t ır .

Merak e d ilip s o r u la b ilir , p ek i D .Sesi y a z a r ı h iç mi d oğru b ir şey söylem em iştir bu y a z ıs ın d a . E lbette s ö y le m iş tir. Örneğin ş u n la r ı: "B ir komünist için en b a şta gelen g ö r e v , devrim ve s ı n ı f m ü ca d elesi­ nin k a n u n la r ın ı i y i b ilm e k tir ."

(DEVAM EDECEK)

g ö s te r g e le r i, iç ve d ış tica re tin durma n o k ta s ın a gelm esi ve bunu ta k ip eden tica re t s a v a ş ı, fa b r ik a la r ın k a p a n m a sı, iş s iz liğ in y a y g ın la ş m a s ı ve iş ç ile r in alım gücünün h ız la d ü şm esid ir. Bugün ya şa n a n da bun dan b a şk a b ir şey d e ğ ild ir .

A lm a n y a 'd a , Krupp g ib i, en büyü k tek ellerd en b ir in in en büyü k f a b r ik a s ın ı k a p a tm a sı, A lm a n y a 'd a iş s iz liğ in 2 m il­ yon dan fa z la b ir rakam a u la ş m a s ı, ö z e l­ lik le * dün ya ç a p ın d a A B D -Japonya-A vrup a ü çg en in d e tica re t s a v a ş ın ın a rtm a sı, em p e ry a listle rin b ir b ir in i gümrük d u v a r­ l a r ı n ı yü kseltm ekle teh d it etm esi, artan tic a r e t a ç ık la r ı, son b o rs a k r iz i v b . bütün b u n la r k ap italizm in y e n i, gen el ve d erin b ir k riz e doğru y o l a l d ığ ın ın g ö s­ te r g e le r id ir .

KEMAL DOĞRU

18

EKİM

S a yı: 4

Stalin ve “Diyalektik ve Tarihi Materyalizm” U.ZAFER İKİNCİ BÖLÜM M arksist fe ls e fi m ateryalizm in temel ilk e le r i konusunda Stalin d ü n y a n ın m addi b i r l i ğ i ile söze b a ş la r . D ünyayı ne b ir üstün evren sel ru h , ne de b ir ila h i ira d e y a r a tm ış t ır . Dünya, tüm e v ren , hareket h a lin d e k i m addenin çok ç e ş itli b iç im le ri­ nin b ir l i ğ i d i r .

Her değişim ve gelişim m addi y a s a la r a göre o lu r .

M ateryalizm (id e a lizm in te rsin e ) g e rçek le rin d ış ın a çık m a z . Stalin b u ra d a E n g e ls 'i a k t a r ır : "M a terya list doğa a n la y ış ı d o ğ a y ı, y a ­ b a n c ı h erh a n g i b ir unsur k a tm a k s ız ın , sa d ece old u ğu g ib i kavram aktan b a şk a b ir şey d e ğ il d ir ." (1 1 ) Gerçekten v a ro la n a d e ğ il, düşüncede o la n a ö n celik ta n ıy a n id ea lizm , son ta h lild e , b ir " fik r in " d ü n y a y ı y ö n e ttiğ in i sa v u n u r . B öyle b ir f ik ir dün yadan b a ğ ım ­ s ız d ır .

M ateryalizm e göre dünya her fik ir d e n b a ğ ım s ız d ır ve ö n ce d ir .

F ik ir ancak in sa n d a o lu r . S talin *in d e y iş iy le : "Y a ln ız z ih n in iz in gerçekten v a ro ld u ğ u n u ; m addi d ü n y a n ın , v a r l ı ğ ı n , d o ğ a n ın ancak zih n im izd e, d u y u la r ım ız d a , f ik ir ve ta ­ s a v v u r la r ım ız d a va rold u ğ u n u söyleyen id ea lizm e k a r ş ı M arksist m a te ry a list fe ls e ­ fe , m addenin, d o ğ a n ın , v a r l ı ğ ı n zih nim i­ zin d ış ın d a ve ondan b a ğ ım s ız b ir o b je k tif g e r çe k lik oldu ğu n u ile r i s ü r e r ."

( 12 ) İd ealizm in b ir ö z e lliğ i de insan a k l ı ­ n ın bilm e yeten eğ in e g ü v e n s iz liğ i ve d ü n y ad a h iç b ir zaman b ilin em eyecek ş e y ­ le r in oldu ğu n u sö y le m e sid ir. İdealizm e göre b ilin em eyecek ş e y le rin oldu ğu n u b ilir iz ama b u n la r soru o la r a k k a l ı r .

(E vren n a s ıl m eydana g e ld i? Sonlu m udur, son su z mu? Hayat n a s ıl b a ş la d ı? v b . ) M ateryalizm , her şeyi old u ğu g ib i in sa n b il g is i n i de t a r ih liliğ i için d e ele a ld ığ ın d a n , mutlak bilin em ez şe y le rin v a rold u ğ u n u re d d e d e r.

M ateryalizm için y a ln ız "henüz b ilm ed iğim iz, gelecek te b ilg in in ile rle m e siy le çözü m leyeb ileceğim iz s o ru n la r v a r d ı r ." Örneğin b ir çok h a sta ­ l ı ğ ı n m ik rop la rd an ile r i g e ld iğ in in b il in ­ m ediği zam an lard a b ir v eb a s a lg ın ı b ilin m eyen g iz li b ir k u v v e tin , ta n r ın ın ö fk e s i d iy e y o r u m la n ır d ı. Bugün ise bu h a s t a lığ ın s eb eb i b ilin iy o r ve te d b ir a lm ıy o r .

Kanserin seb eb i tam o la ra k henüz b ilin m iy o r ama b ilin m esin e d oğru

a d ım la r a t ılıy o r .

F elsefi m ateryalizm in insan b ilg is in e gü ven i s a r s ılm a z .

B u rju va id e o lo g la r ı toplum ta rih in in b ir b ilim o la m a y a c a ğ ın ı, toplumun b e lli y a s a la r a göre g e liş m e d iğ in i, hatta g e liş ­ mekten söz ed ilem eyeceğin i s ık s ık s ö y le r ­ le r . Bu te z, b u rju v a h ayat t a r z ın ın en tip ik id e o lo jik y a n sım a la rın d a n b ir id ir .

Toplumun b ilim i olm azsa, toplumun g e liş ­ t i ğ i , ile r le d iğ i de söylenem ez. O zaman mevcut düzene tutunm aktan, o düzeni bütün kokuşm uşluğuna rağmen ayak ta tutmaktan b a şk a y a p ıla c a k iş kalm az.

Devrim b ir y e n ilik getirm eyeceğin e göre hem lüzumsuz hem de şim diye kadar kurulm uş o la n ı y ık m a s ı b a k ım ın d a n z a ­ r a r lıd ır .

F e lse fi m ateryalizm b u rju v a idealizm in bu uyuşturucu re çe te sin i re d d e d e r. "T op­ lum sal h a y a tta k i o lg u la r ın tüm k arm aşık ­ lığ ın a rağmen toplum ta rih i b ilim i, sözg elim i b iy o lo ji k a d a r kesin b ir bilim o l a b il ir ve toplumun gelişim y a s a la r ın d a n p ra tik am açlar için y a r a r l a n a b i li r ."(1 3 ) P ro le ta ry a p a r tis i için bu çok önem li­ d ir : "Ö yleyse p ro le ta r y a p a r tis i p ra tik fa a liy e t in d e , yönünü ra stg e le itilim le re göre d e ğ il, toplumun gelişim y a s a la r ın a ve bu y a s a la r d a n eld e e ttiğ i p ra tik ç ık a r ım la r a göre çiz m e lid ir .

"B ö y le ce , sosyalizm in s a n lık için daha iy i b ir gelecek düşü olm aktan ç ık a r a k b ir b ilim h a lin e g e lir . "Ö yleyse b ilim le p ra tik eylem , te o r iy le p ra tik a r a s ın d a k i b a ğ , o n la r ın b i r l i ğ i , p ro le ta r y a p a r tis in in yön gösteren y ı l d ı z ı o l m a l ıd ır ." (14) S ta lin , M a rk s 'ın "in s a n la r ın v a r l ı ğ ı n ı b e lir le y e n b ilin ç le r i d e ğ il, tersin e b il in ç ­ le r in i b e lirle y e n toplum sal v a r l ı k l a r ı d ı r " ünlü sözünden p ro le ta r y a p a r t is i için g e r e k li s o n u ç la r ı ç ık a r ır : "P ro le ta ry a p a r t is i, s iy a s e tte y a n lış yapm am ak, b a ş ı ­ boş h a y a lc i durumuna düşmemek için e y lem lerin i soyut 'in s a n a k lın ın i l k e l e r i ' ne d e ğ il, toplum sal gelişim in b e lir le y ic i gücü o la r a k toplumun somut m addi h ay at ş a r t la r ın a d a y a n d ır m a lı; 'b ü y ü k adam­ l a r 'm iy i n iy e tle rin e d e ğ il, toplumun m addi h a y a tın ın gelişim in in gerçek ih t i­ y a ç la r ın a d a y a n d ır m a lı. "(1 5 )

Ocak 1988 Bu s ö zlerin d oğru lu ğu n u kendi to p lu mumuzda y a ş ıy o r u z .

B ir takım sah te "bü yü k adam lar" em ekçi k itle le re "mutlu y a r ın la r " v a a d e d iy o r la r , ama mutlu y a r ı ­ n ın , söm ü rü cü leri ezmekle k u r u la c a ğ ı o n la ra h a t ır la t ıl d ı ğ ı n d a bu "bü yü k adam­ la r " k a p ita lis t e fe n d ile r i u ğrun a k itle le re s a l d ı r ı y o r , iy i n iy e tle r in in gerçek yüzünü g ö s te r iy o r la r . "B irlik ve b e r a b e r lik " a l­ d a tm a c a s ıy la , bu olm azsa "e z e ce ğ iz " n a r a ­ l a r ı y l a k itle le rin d ir e n c in i k ırm a y a ç a l ı ­ ş ıy o r l a r .

Bu sözde iy i d ile k le r in , fa ş is t teh d it­ le rin b oşa ç ık a r ılm a s ı ancak en ile r i toplum sal gü cü n , iş ç i s ı n f m ı n ve mütte­ fik le r in in örg ü tlü m ü ca d elesiy le mümkün­ d ü r . P ro le ta ry a p a r tis in in re h b e ri olan "M arksizm -Leninizm in gücü ve c a n l ı l ı ğ ı , p ra tik eylem ini toplumun m addi h a y a tın ın gelişim in in ih t iy a ç la r ın a d a y a n d ırm a s ı ve k e n d isin i toplumun gerçek h a y a tın d a n h iç b ir zaman koparm am ası g e rçe ğ in d e y a t a r ." (1 6 ) S ın ıf ç a t ış m a la r ı, s ı n ı f l ı top lu m la rın k a ç ın ılm a z y a s a s ıd ır .

Bu gerçek tüm g ü cü y le orta d a y k en " s ı n ı f a y r ım la r ın a k a r ş ı o la lım " demek, "hakim s ı n ı f l a r ı n h a k im iy etin i" devam ettirelim demekten b a ş k a b ir anlam a gelm ez. Bu da s ı n ı f ç a tış m a s ın d a b e lli b ir yan tutmak demek­ t i r . "M illi b e r a b e r lik " faşizm in s e r g ile d iğ i b ir oyu n d u r ve toplumumuzun can çek işen g e r ic i g ü ç le r in in hizm etin de, köhnem iş b ir f i k ir d ir .

Sömürenle söm ürülenin h iç b ir b e r a b e r liğ i olm az.

Bu g ib i u z l a ş t ı r ı c ı f ik ir le r in , toplumun ilerlem esin e köstek o lm a la r ı b a k ım ın d a n , olum suz bak ım dan önem leri v a r,d ır.

E ski fik ir le r e k a r ş ı y en i f ik ir le r n a s ıl doğar ve g e liş ir le r ?

"Yeni toplum sal fik ir le r ve te o r ile r ancak toplumun m addi h a y a tın ın gelişim i toplum a y e n i g ö r e v le r y ü k led ik ten son ra o rta y a ç ı k a r la r . Fakat b ir k e z v o rta y a ç ı k t ı l a r m ı, toplumun g e liş im in i k o la y la ş tır a n b ir g ü ç , toplumun m addi h a y a tın ın g elişim in in y ü k le d iğ i y en i g ö r e v le rin g e rçe k le ştirilm e sin i k o la y ­ l a ş t ır a n çok e tk ili b ir güç o lu r la r . Yeni f ik ir le r in , yen i te o r ile r in , yen i s iy a s a l g ö rü şle rin ve y en i s iy a s a l k u ru m ların ö r g ü t le y ic i, h arekete g e ç ir ic i ve dönüştü­ rü cü d eğ e rin in o müthiş gücü işte b u ra d a k en d in i g ö s t e r i r ." (17) Ve M a rk s 'ın d e y i­ ş iy le , "T e o ri, k itle le r i k a v ra r kavram az m addi b ir güç h a lin e g e l i r . "(1 8 ) II K itab ın üçüncü bölüm ünde Stalin ta r ih i m ateryalizm in ele a l d ı ğ ı so ru n la ra somut b ir s o ru y la g ir iy o r : Toplumun m addi h ay at ş a r t la r ı ne dem ektir, b u n la r ın , a y ır d e d ic i ö z e llik le r i n e le r d ir?

Bu kavram b ir toplumun c o ğ r a fi ç e v r e s in i de için e a l ı r . T a rih i m aterya­

EKİM

19

lizm c o ğ r a fi çev ren in toplu m lara e tk is in in önem ini k ab u l etmekle b e r a b e r , bu e tk iy i b e li r l e y ic i saym az; çünkü c o ğ r a fi çe v red e d e ğ işim le r çok y a v a ş t ır ve toplu m daki d e ğ işim le re e tk is i pek a z d ır .

C o ğ ra fi çe v re n in değişm esi m ily o n la rca y ı l is te r , ama toplum sal d e ğişim ler çok d ah a k ıs a sü red e o lu r . O h ald e y a v a ş d eğişen b ir şey h ız la d eğişen b ir şeyin b a ş lı c a s e b e b i olam az.

Nüfus a r t ış ın d a da durum a y n ı d ı r .

Nüfus a r t ı ş ı da toplumun m addi h a y a t ş a r t la r ın a d a h ild ir ; ama nüfusu fa z la ola n b ir ülke nüfusu az ola n b ir ülkeden d ah a ile r i b ir toplum a şa m asın d a olm aya ­ b ilir .

A y r ıc a , ta rih te b ir b ir in i izle y e n toplum sistem lerin in neden b e lli b ir s ır a y ı iz le d ik le r i sorusu nü fu s a r tış ı y a d a a z a l ı ş ı y l a a çık la n a m a z . 0 h a ld e bu da toplum y a p ı s ın ı n b e lir le y ic i b ir etk en i d e ğ ild ir . Ö yleyse ta r ih i ge lişim i b e lir le y e n gü ç n e d ir? "T a rih i m ateryalizm e göre bu gü ç in san v a r l ı ğ ı için zoru n lu olan yaşam a a r a ç la r ın ın e ld e e d iliş yöntem i, toplumun h a y a tı ve g e lişim i için elzem olan g ı d a , e lb is e , a y a k k a b ı, ev, y a k ıt , üretim a le tle r i vb. m addi d e ğ e rle rin üretim t a r z ı d ı r . "(1 9 ) B urada Stalin ta r ih i m ateryalizm in temel k a v r a m la r ın ı b a s it ve k esin b ir ifa d e y le a ç ı k l ı y o r .

"M addi d e ğ e rle rin üretim inde k u lla n ı­ la n üretim a le tle r i, b e lli b ir üretim te crü b e s i ve iş b e c e r is i s a y e sin d e üretim a le tle r in i k u llan a n ve m addi d e ğ e rle rin ü retim in i devam ettiren in s a n la r - bütün bu u n su rla r b ir lik t e toplumun ü re tici g ü ç le r in i o lu ş tu r u r la r . " . . .üretim t a r z ın ın b ir b a şk a yönü d e , in s a n la r ın üretim sü recin d e b i r b i r l e r iy le olan i li ş k i le r i, üretim i l i ş k i le r i ­ d ir . "(2 0 ) Üretim daima to p lu ca y a p ı l d ı ­ ğ ın d a n , üretim in t a r z ı ne ise in s a n la r a r a s ı iliş k ile r in üretim iliş k ile r in in t a r z ı da ö y le o la c a k t ır .

Kölenin kol gücüne d aya n an üretim ta r z ın d a k ö le -e fe n d i i l i ş ­ k is i k a ç ın ılm a z o la ra k o rta y a ç ık a r . İş ç in in em eğinin söm ürülm esine d a ya n a n k a p it a lis t üretim t a r z ın d a da k a p it a lis t iş ç i i liş k is i ve ça tış m a s ı k a ç ın ılm a z o la r a k o rta y a ç ı k a r .

T a rih i m ateryalizm , bu iliş k ile r teme­ lin d e , ta r ih i " fa t ih le r in " , k om u tan ların d e ğ il, "m addi d e ğ e rle ri ü re te n le rin , emek­ ç i k itle le r in , h a lk la r ın y a r a t t ı ğ ı n ı " ile r i sü rer.

"T arih b ilim in in b ir in c i görevi üretim y a s a l a r ın ı , ü r e tic i g ü çle r in ve üretim iliş k ile r in in gelişim y a s a l a r ın ı , toplumun ekonomik gelişim y a s a l a r ın ı a ra ştırm a k ve o rta y a k o y m a k tır. "(2 1 ) P r o le ta ry a p a r t is i için bundan a lın a c a k d e rs : "Ö yleyse p r o le ta r y a p a r t is i gerçek b ir p a r ti o la c a k s a , her şeyden önce üretim in gelişim y a s a l a r ın ı , toplumun

20

EKİM

S a y ı: 4

ekonomik gelişim y a s a l a r ın ı k a v r a m a lıd ır . "Ö y le y se, siy a s e tte y a n lış yapmamak iç in , p ro le ta r y a p a r tis i gerek p ro g r a m ın ı çizerk en gerek p ra tik eylem lerin d e ön ce­ lik le üretim in gelişim y a s a la r ın d a n , top ­ lumun ekonomik gelişim y a s a la r ın d a n h arek et e tm e lid ir ."(2 2 ) T ü r k iy e 'd e toplum sal g e r ç e k liğ in tesp it ve ta h lilin d e , toplumun ekonomik y a p ıs ın a ve g e liş im in e , s ı n ı f l a r ı n durumuna b a k ış ­ ta şim d iye k a d a r y a p ıla n h a ta la r , d oğru m ücadele yöntem lerin in seçilem em esine, t a v iz c i, reform cu , u zla şm a cı s iy a s e tle r izlen m esin e sebep o ld u . Ama a y n ı zam an­ d a , M a rk sist-L en in ist b ir p a r tin in ön d er­ l i ğ i o lm a k s ız ın , p r o le ta r y a y ı kah göğ sü n ­ den kah s ır t ın d a n h a n çerleyen e lle r in k ır ıla m a y a c a ğ ı a c ı g e r çe ğ i de y a ş a n d ı.

Doğru m ücadele için S ta lin 'in öğ retisin d e n ç ık a r a c a ğ ım ız b ir d e rs , y u k a rd a k i sö z le ­ rin d e y a t a r . Ü retici g ü ç le r le üretim i liş k ile r i a ra ­ s ın d a etk ileşim v a r d ır . Üretimin b ir ö z e lliğ i s ü re k li d e ğ iş ik lik le rd e n geçm esi ve tüm toplum sistem inde d eğişm eleri k a ç ın ılm a z c a s ın a g e re k tirm e sid ir. Ü retici g ü ç le r üretim in en d evrim ci unsuru o ld u ­ ğu n d an -b u üretim in ik in c i b ir ö z e lliğ i­ d i r - üretim i liş k ile r in i k en di g e lişim le rin e a yak u yd u rm a ya , k en d ilerin e uygu n g e l­ meye (te k a b ü l etm eye) z o r la r la r . E tk ile­ şimde ü re tici g ü ç le r ö n ce liğ e s a h ip tir ama ü r e tic i g ü çle re uygu n düşen üretim i li ş k i ­ le r i de bu g ü ç le r i e tk ile r le r ve bu etk ileşim s ü re ci y en i toplum sal gelişm elere sebep o lu r . Üretim i liş k ile r i ü re tici g ü ç le r e u ygun düşm ezse, o n la r ın g e r is in d e k a lır s a b ir ç e liş k i d o ğ a r ; ü re tici g ü ç le r le üretim iliş k ile r in in üretim sistem i için d e k i b i r l i ğ i b o z u lu r, buh ran dönemi b a ş la r , üretim k e sin tiy e uğrar, h atta ü re tici g ü ç le r y ı k ı l ı r . Bu durum devrim ş a r t la r ı ­ nı d o ğ u ru r. Üretim i liş k ile r i ü re tic i g ü çle r in g e ris in d e uzun zaman k alam az.

B öyle o ls a y d ı toplum h a y a tı orta d a n k a lk a r d ı. Ç elişk in in çözüme v a r d ır ılm a s ı z o ru n lu lu ğ u , toplum h a y a t ın ın , toplu m sal üretim in devam ı için ş a r t t ır . İşte bu şa rt d e v rim le ri gündeme g e t ir ir .

D evrim lerin k a ç ın ılm a z lığ ı fik r in in a ltın d a ya ta n g e r çe k , b ir toplum un, to p lu m la r ın , tüm i n s a n lığ ın h a y a tın ın devam ı ve ilerlem esi zoru n lu g e r ç e ğ id ir . Ü retici g ü çler-ü retim i liş k ile r i e tk ile ­ şim inde (tek y a n lı etk i d e ğ il k a r ş ı l ı k l ı e tk i) üretim iliş k ile r in in ü re tici g ü ç le r i etk ilem esin e g e lin c e : Üretim i liş k ile r i ü r e tic i g ü çle rin k a ra k te rin e , y a p ıs ın a u ygun g e ld iğ i ve o n la r ın g elişm esi için tüm f ı r s a t l a r ı s a ğ la d ı ğ ı zam an, ancak o zaman ü re tici g ü çle r tüm b o y u t la r ıy la g e l iş i r , o lg u n la ş ır la r . Ü retici g ü ç le r -ü r e ­ tim i li ş k i le r i d iy a le k tiğ i b ö y le k u ru lu r.

K apitalizm de üretim i liş k ile r i ü re tici g ü çle re u ygun d ü şm ed iğ i, o n la r la ç e liş k i­ ye düştüğü için ekonomik b u h r a n la r o lu r .

Sosyalizm de b ö y le b ir ç e liş k i o lm a d ığ ın ­ dan b u h ra n la r da olm az.

Bu b e lirlem elerd en son ra S talin üretim iliş k ile r in in ta r ih i gelişim in in ana h a tla ­ rın ı ç iz iy o r . İlk e l kom ünal, k ö le c i, fe o d a l, k a p it a lis t ve s o s y a lis t üretim iliş k ile r in in g e ç ir d iğ i a şa m a la rın b ir tablosu n u v e r iy o r .

Daha önce sord u ğu "Toplumun m addi h ay at ş a r t la r ı ne demek­ t ir ? " sorusunun cevab ı ta r ih i t a h lild e o rta y a ç ı k ı y o r . Her toplum un m addi h a y a t ş a r t la r ın ın o toplumun üretim ta r z ın a , ü re tic i g ü ç le r in in durumuna ve üretim iliş k ile r in in u ygu n lu k d ere ce sin e b a ğ lı o la r a k k a v r a n a b ile c e ğ i g ö z le r önüne s e r i­ l iy o r . Özetle s ö y le rs e k : İlk e l komünal sistem ­ de üretim iliş k ile r in in tem eli, üretim a r a ç la r ın ın toplum sal m ü lk iy e ti; k ö le ci sistem de üretim iliş k ile r in in tem eli, üretim a r a ç la r ın ın (v e k ö le n in ) k öle s a h ib in in m ü lkiyetin de o lm a s ı; fe o d a l sistem de ü re­ tim iliş k ile r in in tem eli, fe o d a l b e y in üretim a r a ç la r ın ın m ü lkiyetin e (v e ç a l ı ş ­ t ır d ığ ı s e rfin işg ü cü n e ) sa h ip o lm a s ı; k a p ita lis t sistem de üretim iliş k ile r in in tem eli, k a p ita lis t üretim a r a ç la r ı ü zerin d e m ülkiyete sa h ip o lm a s ı, k iş is e l ö zg ü rlü ğ ü ola n i ş ç iy i köle g ib i öldürem em esi, s e rf g ib i a lıp satam am ası ama gene de iş ç iy i işg ü cü n ü ken din e satmak zoru n d a b ır a k ­ m a s ıd ır . K öleci sistem le b a ş la y a n sömürü fe o d a l ve k a p ita lis t sistem lerd e d e ğ iş ik b içim le r a la ra k devam e tm iştir.

S o sy a list sistem de üretim iliş k ile r in in tem eli, üretim a r a ç la r ın ın toplum sal mül­ k iy e t id ir . B urada sömürü b itm iş tir , a r tık b u ra d a üretim iliş k ile r i ü re tici g ü ç le r in durumuna bü tü n ü yle u ygun g e lir , çünkü üretim sü re cin in toplum sal k a ra k te ri ü re­ tim a r a ç la r ın ın toplum sal m ü lk iy e tiy le g ü ç le n d ir ilm iş t ir .

M arksizm -Leninizm te z le r in i M arks, E n gels ve L e n in 'd e n a lı n t ıl a r la a ç ık la y a n ve g e liş tire n Stalin y a z ıs ın ı n sonuna b ı r a k t ı ğ ı "üretim in üçüncü b ir ö z e lliğ i" konusuna g e l ir . Yeni ü re tici g ü ç le r in ve o n la r ı k a r ş ıla y a n üretim iliş k ile r in in doğuşu e sk i sistem den a p a y r ı d e ğ il, e sk i sistem in için d e o lu r . Bu ö z e llik insan b il in c i -in s a n eylem i d iy a le k tiğ in i de a y d ı n la t ı r , çünkü bu ö z e llik , b il in ç l i b ir eylem in son ucu n da d e ğ il, k e n d iliğ in d e n , in san ira d esin d en b a ğ ım s ız g e r ç e k le ş ir , çünkü in s a n la r şu ya da bu üretim t a r z ın ı seçmede özgü r d e ğ ille r d ir ; o n la r b e lli b ir üretim t a r z ın ın , b e lli üretim iliş k ile r in in için d e d o ğ a r la r ve m addi d e ğ e rle r üretebilm ek için ilk in o toplumun sistem in i kabullenm ek z o r u n d a d ır la r . Ay­ r ı c a , in s a n la r ü re tici g ü ç le r in i g e l iş t i r i r -

Ocak 1988 lerk en bu ilerlem elerin ne g ib i toplum sal so n u çla r d o ğ u r a c a ğ ın ı önceden b ilm e z le r, bunu düşünm ezler b il e .

Ancak "Yeni ü re tici g ü ç le r o lg u n la ş tık ta n s o n ra , mevcut üretim i liş k ile r i ve o n la r ı s a v u n a n la r -hakim s ın ıfla r şu ’ a ş ılm a z 1 denen e n g e lle r h a lin e g e l ir le r ." ve ancak y en i s ı n ı f l a r ı n b il in ç l i h a r e k e tiy le , zora d a ­ ya n an e y le m le riy le , devrim le orta d a n k a l d ı r ı l a b i l i r l e r . İşte b u r a d a , "g ö r e v le r i e sk i üretim iliş k ile r in i şid d ete b a ş v u ra ra k lağvetm ek olan y e n i toplum sal f ik ir le r in , y e n i s iy a s a l k u ru m la rın , y e n i b ir s iy a s a l ik tid a r ın muazzam rolü g örü lü r b ir ş e k il­ de o rta y a ç ı k a r . . . yen i fik ir le r k itle le r i ö rg ü tle r ve harekete g e ç ir ir ; k itle le r y e n i b ir s iy a s e t ordu su h a lin d e k a y n a ş ıp b ir le ş ir , y e n i, d evrim ci b ir ik tid a r y a r a t ır ve bu ik t id a r ı e sk i üretim i li ş k i le r i sistem in i şid d ete d a y a n a ra k la ğ v e d ip sağlam tem eller ü zerin d e y e n i sistem i in şa etmek için k u lla n ır la r .

K en d iliğin d en ola n gelişim s ü r e c i, y e r in i in s a n la r ın b il in ç l i e y lem lerin e, b a r ış ç ı gelişim y e r in i ş id d e tli s a r s ı n t ıl a r a , evrim de y e r in i devrim e b ı r a k ı r . "(2 3 ) D iya lek tik ve ta r ih i m ateryalizm in temel ilk e le r in i a ç ık la d ık t a n , b a ş lı c a ö z e llik le r in i ta n ım la d ık ta n , en önem li ö rn e k le rin i v erd ik ten son ra S talin y a z ı s ı ­ n ın son s a y fa s ın ı b ilim se l sosy alizm in ku ru cu su M a r k s 'm P o litik Ekonominin E le ş tirisin e K atkı a d lı eserin e y a z d ı ğ ı ta r ih i "Ö nsöz"e a y ır m ış .

Biz bu Ö n söz'd en " b ir devrim ne zaman g e r ç e k le ş ir ? " soru su na v e r ile n c e v a b ı a la lım ve y ü k le n d iğ im iz g ö r e v le r i çözme gücümüzü bunun ı ş ı ğ ı n d a a r t ır a ­ lım .

EKİM

21

"B ir toplum d ü zen i, iç e r e b ile c e ğ i ü re­ t ic i g ü çle rin h epsi gelişm ed en , a sla y ık ılm a z ; ve e sk i toplumun d öly a ta ğ ın d a v a r l ık l a r ın ı n m addi ş a r t la r ı olgu n la şm a ­ dan önce y e n i, daha üstün üretim i li ş k i ­ le r i e s k ile rin in y e r in i a sla a la m a z la r. Bu yüzden in s a n lık hep önüne, y a ln ız c a ç ö z e b ile c e ğ i g ö r e v le r i k o y a r; çünkü y a ­ k ın d a n in ce le n irs e hep g ö r ü le c e k tir ki g ö re v in k e n d is i, ancak çözümü için g erek ­ l i m addi ş a r t la r ın v a ro ld u ğ u y a da en a zın d a n bu ş a r tla r ın oluşum sü re cin d e old u ğu ye rd e o rta y a ç ı k a r . "(2 4 ) DİPNOTLAR 11- F .E n g e ls , "L udw ig Feu erbach ve Kla­ sik Alman F e lse fe sin in K a p a n ış ı" , "F e u r b a ch ". A k taran : J .V .S ta lin , "Di­ y a le k tik ve T a rih i M a teryalizm ", s . 14.

12- J .V .S ta lin , "D iya lek tik ve T a rih i M ateryalizm ", s . 14.

13t a . g . e . , s . 19 14- a . g . e .

15- a . g . e . , s . 20 16 a . g . e . , s . 21 17- a . g . e . , s . 21-22 18- K .M arks, "H egel'in Hukuk F e lse fe sin in E le ş t ir is i" , G iriş. A k taran : J .V .S ta lin , a . g . e . , s . 22 ^ 19- J .V .S ta lin , D iyalek tik ve T a rih i Ma­ te r y a liz m ", s . 26.

20- a . g . e .

21- a . g . e . , s . 28 22- a . g . e .

23- a . g . e . , s . 40 24- K .M arks, "P o litik Ekonominin E le ş tir i­ sin e K a tk ı", Önsöz. A k taran : J .V .S ta ­ l in , a . g . e . , s . 42

AFGANİSTAN...

(Baştarafı s .36 'da) k i, A fg an ista n i ş g a l i, S ovy etler B ir liğ i için a s ta r ı yüzünden p a h a lıy a m alolm uştu r. Şim diye k a d a r , iş g a l g ü ç le r i ep eyce k a y ıp v e r d ile r , m ily a r la rc a ru b le h a r ca ­ ma yapm ak zorun da k a l d ı l a r . Bu durum zaten b ir d iz i ekonomik ve p o litik iç z o r lu k la r la boğu şa n Sovyet b ü r o k ra sis in in iş le r in i daha da z o r la ş tır m a k ta d ır . Sov­ y e tle r B ir liğ i tam b ir çık m a z ın iç in d e d ir ; o n la r için kalmak a y r ı b ir so ru n , ç e k il­ mek a y r ı b ir soru n d u r. Ş ü p h esiz, Sovyet re v iz y o n istle r in d e n ve ta k ip çile r in d e n sorunu b ö y le k oy m a la rı beklen em ez. Sovyet r e v iz y o n is tle r i ilh a k a b a şv u ru rk e n "e n te r n a s y o n a lis t", g e r i çe­ kilm ek zoru n da k a ld ık la r ın d a is e , " b a r ı ş ­ çı" o lu y o r la r .

B u rju va ik iy ü z lü lü ğ ü de zaten b u ra d a k en d in i e le v e r iy o r . U ydu cu lu ğu b a y r a k ed in en lere is e , b u « g e re k çe le ­ re a yak uydurm ak g ö re v i d ü şü y o r. G eli­ nen n ok ta d a , Sovyet r e v iz y o n is t le r i, " s o s -

y a lis t " im a jın ın y ıp r a n m a s ı ve y a n d a ş la ­ r ı n ın ç a r e s iz liğ in in o rta y a çık m a s ı p a h a ­ s ın a A fg a n is ta n 'd a n g e ri çekilm enin se-^ n aryosu n u u ygulam ak z o r u n d a d ır .

A fg an ista n iş g a liy le b ir lik t e gündeme gelen ve "so sy a liz m " a d ın a dönen d o la p ­ la r is e , işin tu z u -b ib e r i o lm a k ta d ır.

T e r a k k i'n in ö ld ü rü lm esi, A m in 'in önce y o ld a ş o lm a s ı, 14 kez S ovy etler B i r l i ğ i ' nden m üdahale için ça ğrı y a p t ığ ı n ın söylen m esi, son ra CİA a ja n ı ila n edilm e­ s i, B abrak K a rm a l'm önce em peryalizm y a n l ı s ı b ir i o la ra k ila n ed ilm e si, son ra da gerçek s o s y a lis t lid e r o la r a k su n u la ­ rak iş g a lle b ir lik t e ik tid a r a g e tirilm e s i, dah a son ra d a , işe yaram az h ale g e lin c e , b ir d a rb e ile d e v rile re k N e cib u lla h ' ın iş b a ş ın a gelm esi v b . ise tam b ir re z a le t ö r n e k le r id ir .

A fg an ista n o la y ı, sosyalizm a d ın a em p ery alist h e g o m o n y a c ılığ m , uydu p o li­ t i k a c ı l ı ğ ı n ı n tra ji-k o m ik öyküsünün örn e­ ğ id ir .

22

EKİM

S a yı: 4

TBKP, SBKP’nin izinde A. AZAD R evizyonizm dün ya ç a p ın d a ş id d e t li b ir k riz in için e girm iş b u lu n u y o r. R eviz­ yonizm , komünist id e o lo jiy i b o za ra k te r k e d iş , b u r ju v a la ş m a , çürüme dem ektir. İk ti­ d a r d a k i k esim i, s o s y a lis t k u ru m la n ve n orm la rı bozup te r k e d ip , sistem i b u r ju v a y o la , yeni b ir s ın ıf o la r a k b elirm iş b ü ro k ra tik k a s tın egem en liğin d e k a p it a liz ­ min restora syon u yolu n a sok tu . M uhalefet­ tek i is e , on u n la s a v a ş ı k esip b u r ju v a toplum a ek lem len d i; k a p ita lizm i reform la r y o lu y la e h lile ştirm e y i k endine program e d in d i. Ç ağdaş rev izyon izm in tü rle rin e b a k ıl d ığ ı n d a is tis n a s ız tümünde bu ö z e l­ l ik le r g ö r ü lü r.

Eurokomünizm çoktan b u r ju v a sistem in b ir p a r ç a s ı h a lin e g e lm iştir. A d la rın d a n b a ş k a komünizmle i lg i s i kalm ayan ve a le ­ la d e reform p a r tile r in e dönüşen Eurokom ün ist p a r tile r le so sy a l-d em o k ra t p a r tile r a r a s ın d a k i fa rk adeta k aybolm u ştu r.

B a ş a r ı s ı z lı ğ ın ve g e r iliğ in k a y n a ğ ı­ n ı "r a d ik a l sosy a lizm "e y ık a n Çin r e v iz y on izm i, b a t ı k a p ita lizm i h a y r a n lığ ın a ve u y g u la m a la r ın a dönüşm üştür.

Sadece her renkten re v iz y o n ist a k ım ın d e ğ il, dün ya b u r ju v a z is in in de a lla y ıp p u l l a d ığ ı Y u gosla v rev izyon izm i tamamen i fl a s e tti.

Y u gosla v sistem in in h a s t a lı k la r ı , s a ­ h ip o ld u k la r ı so ru n la r - ik t is a d i k r iz , e n fla s y o n , iş s iz lik , if l a s la r , d o l a n d ı r ı c ı ­ l ı k , y i y i c i l i k , k a p ita lis t sistem e b a ğ l ı ­ l ı k , b o r ç , söm ürü, u lu s a l b a s k ı- h erh an ­ g i b ir k a p ita lis t ü lk ed en , örn eğ in T ü rk i­ y e 'd e n , f a r k s ı z d ı r .

Doğu A v r u p a 'd a k i sözde s o s y a lis t ü lk e le r de b en zer s o ru n la rla k a r ş ı k a r ş ı y a d ı r l a r . P o lo n y a 'd a sistem süngü g ü cü y ­ le a y a k ta k a la b ild i. Öyle k i, iş ç ile r a deta b lo k h a lin d e sistem in k a r ş ıs ın a d ik il d il e r .

Bunu, " b a t ı" ya da "CIA k ış k ır t m a s ı" ile iza h e d e n le r, kasten o lg u la r a gözünü k ap ay an b a ğ n a z la r d e ğ il­ s e , b ilim d ı ş ı b ir k on u m d a d ırla r.

Romanya, M acaristan fa r k l ı m ı? Ya B u lg a rista n ? Sözde k ı z ı l b a ş k e n tin i Türk m a fia s ın ın ik in c i a d resin e dön ü ştü ren , ü lk esin d e. Türk ve müslüman k ök en li a d la r dan b ile ra h a ts ız olan b ir ü lk e!

R evizy on ist sistem in en g ü çlü ve en i s t ik r a r lı ü lk e si S ovyetler B ir liğ i'n d e de, sistem tıkanm a n o k ta s ın a g e lm iştir. G orb a ç o v 'u n re fo rm la rı bu tık a n m a y ı g id e r ­ meye y ö n e lik tir . Ama, bunun için k a r ,

meta, p iy a s a m ek a n izm a la rın ı harek ete g e çire n b ir sistem in n ereye g id e c e ğ i, ne old u ğu a ç ık d e ğ il mi? Demokrasi ta n ta n a ­ l a r ı is e , g e rçe k te , konumunda ve ç ı k a r la ­ r ın d a k öklü b ir d e ğ iş ik lik y a p m a k s ız ın , h an ta l b ü ro k ra tik y a p ıy a dinamizm verm e­ y i, iş ç ile r i is e , dah a çok ç a lış t ır m a k iç in , "p rim ", "k a rd a n p a y " g ib i d ü rtü le r­ le sözde yönetim e katm ayı a m a ç lıy o r .

K r u şç e v 'in b a ş l a t t ı ğ ı , a rd ın d a n g e le n ­ le rin devam e t t ir d iğ i, komünist id e o lo jiy i deform e etme, s o s y a lis t n o rm la rı terketme s ü r e c i, S ovy etler B i r l i ğ i 'n i b u r ju v a y o la sok tu . B ü rok ratik kast se m ird ik çe , k en d i­ n i s ü re k li artan im tiy a z la r la d o n a ttık ç a , ç a lış a n la r sistem e y a b a n c ı la ş t ı.

Sistem çık m aza g ir d i. Ekonomi s ü re k li g e r ile d i.

B ir sü per d e v le t o la r a k , ABD ve B a t ılı k a p it a lis t d e v le tle r le g ir iş ile n ç ılg ın sila h la n m a y a r ı ş ı ekonom inin k a ld ıra m a ­ y a c a ğ ı n ok taya v a r d ı . G o r b a ço v 'u n b a r ış a t a k la r ı, e ş its iz gelişm enin y a r a t t ı ğ ı bu g e r i l i ğ i , silah lan m a h a rca m a la rım ı a z a l­ ta ra k ekonom iye n efes a ld ır m a y ı amaç­ lıy o r .

27. K on g re'd e sistem atik o la r a k ifa d e e d ilen p a r tin in iç ve d ış s tr a te jis i tamamen bunun ü zerin e k u ru lm uştu r. Ra­ p or d ik k a tle in ce le n d iğ in d e g ö r ü le c e k tir k i, o r a d a , u sta ca gizlen m eye ç a l ı ş ı l a r a k b ir sü per d e v le tin ih t iy a ç la r ı d ile g e ti­ r ilm iş tir ve her şey bun a ta b i k ılın m ış ­ tır .

B a r ış ve devrim sorunu k a r ş ı k a r ş ı­ ya k o n u la ra k , d evrim , n ü k leer s a v a ş a y o la ç a c a k b ir teh lik e unsuru o la r a k ta ­ n ım la n a ra k , re d d e d ilm iş tir . Bu a çık la m a ­ n ın hemen a r d ın d a n , terörizm i k ınam a a d m a , ilk e s e l o la r a k terörizm e k a r ş ı olu n ­ duğu a çık la m a s ı g e liy o r ! Bu, b u r ju v a z iy ­ le ortak d il oluşturm a ç a b a s ın ı ifa d e e d iy o r . D ünyanın s o r u n la r ın ın çözümü ve g e le ce ğ in in b e lirlen m esi için ABD ve d i­ ğ e r k a p ita lis t d e v le tle re i ş b ir li ğ i ç a ğ r ı ­ s ı ve her şeyin buna ta b i k ılın m a s ı e ş li­ ğ in d e , bütün k ıta la r d a k i "s a v a ş te h lik e ­ si o c a k la r ın ı" ve " s ıc a k n o k ta la rd a ç a ­ tışm a durumunu söndürme y o l la r ı n ı b u l­ mak iç i n " , y a n i d evrim le ri durdurm ak i çin "k o lle k tif a r a y ış la r " ö n e rilm iş tir .

B ö y le ce , b ir sü per d e v le t o la r a k Sovyet­ le r B ir liğ i, iş ç ile r in ve h a lk la r ın ken di g e le c e k le r in i ve sistem lerin i . b elirlem e h a k k ın a , y a n i devrim h a k k ın a , ABD ve d iğ e r k a p ita lis t d e v le tle r le b ir lik t e ip o ­ tek koymak istem ek ted ir. 2 7 .Kongre r a p ö -

Ocak 1988 ru devrim ve en tern asyon alizm fik r in in u sta ca ve dem agojik b ir r e d d id ir .

"S a va ş te h lik e s i" s o p a s ıy la komünist p a r t ile r i devrim fik rin d e n v a z g eçirm e, o n la r ı k ap italizm e k a r ş ı " s a l d ı r ı tu g a y ­ la r ın d a n , b u r ju v a düzene eklem lenm iş z a r a r s ız " b a r ış t u g a y la r ı" n a dönüştürm e p o li t ik a s ı , K ru şçev 'd en b eri SBKP'nin değişm ez p o lit ik a s ı olm u ştu r.

Ve h iç k u şk u su z, "k a r d e ş ", dah a çok da "u y d u " p a r tile r de k e n d ile r in i bu duruma sü ra tle u y a r la m ış la r d ır .

Bu b a k ım d a n , b iz d e g en iş ta rtış m a la r a y o la ç a n TBKP'nin "y e n i y o lu " , Kutlu ve S a r g ı n 'm dönüşü h iç de r a s tla n tı d e ğ il­ d ir . Şüphesiz bu değişim in iç ve d ış n e d en leri v a r . D ış etk en , SBKP ve onun e v r im id ir .

SBKP dünya s tr a te jis in in ek sen in e " b a r ı ş " ı k o y u y o r. Devrimin y erin e de onu d ış ta la y a n ne id iğ ü b e lir s iz b ir "toplum ­ s a l ilerlem e" fik r in i g e ç ir iy o r . TBKP a y n ı s t r a t e jiy i a k ta ra ra k , "B a r ış ve Demokra­ tik Yenilenm e P rog ra m ı" ö n e r iy o r . Bunun için k en di b u r ju v a z is iy le . "d iy a lo g ve i ş b i r l i ğ i p o lit ık a s ı" n a g e ç iy o r .

SBKP, b a r ış ve devrim s a v a ş ım ın ı k a r ş ı k a r ş ıy a g e t ir iy o r . D evrim i, b a r ı ş ı teh d it eden b ir un su r o la r a k su n u y or.

TKP (şim d i TBKP) t e k r a r lıy o r : "TKP a y n ı zam anda gerek s ı n ı f s a v a ş ın ı t ve erek se u lu s a l k u rtu lu ş h a re k e tle rin i a b ç ) bugünkü d ün ya k o ş u lla r ın a , o rta y a ç ık a n yeni durum a, y a n i b ir n ü k leer s a v a ş te h lik e s in in g id erek a r t ıy o r o lm a s ı­ na b a ğ l ı b ir ş e k ild e ele almak g e r e k tiğ i­ n i ifa d e " e d iy o r . Ve d evam la , "Yeni olan bu durum , Kürt sol ve y u rtse v e r p a r ti ve g r u p la r için d e , m utlaka d e ğ e rle n d irilm e si gereken y en i te h lik e le re ve o la n a k la r a da işa re t e d iy o r . Bu durum a y n ı zam anda Kürt y u rtse v e r g r u p la r ın ın p o litik ve as­ k e ri s tr a te jile r in in gözden g e çirilm e s i i çin de b ir zoru n lu lu k olm uyor mu?" d iy e e k liy o r . (A tılım , 1 E ylül 1987, s a y ı 207) G örüldüğü g i b i , TKP, şü ph esiz ken di b u r­ ju v a z is in in ç ı k a r l a r ı n ı korumak iç in , a y ­ n ı g e r e k çe y le , n ü k leer s a v a ş te h lik e s i ge­ r e k ç e s iy le , s il a h l ı Kürt k u rtu lu ş h a rek eti­ ni d u rd u rm a yı ö n e r iy o r . "Anti-PKK s iy a s e t"in g e re k çe s i işte buna d a y a n d ı r ı l ıy o r !

SBKP, "s ıc a k n o k ta la r "ı orta d a n k a l­ dırm a ö n e risin in hemen a r d ın d a n , te r ö r iz ­ me karşı olma a d ın a , h iç b ir k a y ıt k o y m a k s ız m , "SSCB ilk e s e l o la r a k te r ö r iz ­ me k a r ş ı d ır ve onun kökünü kazım ak için ötek i d e v le tle r le iş b ir liğ in e h a z ı r d ır " (b k z . 27. Kongre R aporu) s ö z le r iy le , g e r­ çe k te , k a ç ın ılm a z o la r a k şid d ete b a şv u ra n d e v rim le ri de k a r ş ıs ın a a la b ile c e ğ in i anlatm ak is t iy o r . TBKP P rogram ın d a bunu dah a a ç ık t e k r a r lıy o r , "h er tü rlü te r ö r iz ­ min p o litik m ücadele a r a c ı o la r a k k u lla ­ n ılm a s ın ı mahkum eden y e n i b ir p o litik

f

EKİM

23

k ü ltü r" ö n e ris i e ş liğ in d e , "d evrim in b a ­ r ış ç ıl yolu n un k a z a n ılm a s ı s tr a te jis i"n e g e ç iy o r .

S ovy etler B ir li ğ i 'n i n , gen el s t r a t e jis i­ n e, ABD ile çe liş k ile r in d e n y a r a r la n a r a k A vrupa k a p ita lis t d e v le t le r in i ABD* den u z a k la ştırm a p o litik a s ın a k a t k ı y ı , TBKP, NATO için d en y a p m a yı h e d e fliy o r .

Adım , adım dünya k a p it a lis t sistem iy ­ le bü tü n leşen sözde s o s y a lis t ü lk e le r b a t ı k a p ita lizm in e a vu ç a ça rk e n , b a z ı l a r ı da İM F 'ye b a ğ la n ır k e n , TBKP'de ş a r t lı o la ­ ra k A T1a g ir ile b ile c e ğ in i p ro g ra m ın a koyu yor. Öte y a n d a n , TBKP'nin y en i NATO ve AT p o li t ik a s ı , şü p h e s iz , k en di b u r ju v a z i­ s in in ç ı k a r l a r ı n ı ya da d iğ e r b ir d e y iş le "u lu s a l ç ı k a r l a r ı " da g ö z e tiy o r . Ö zetle, TBKP, "bü yü k k a rd e ş "in s t r a t e jis in i, k en di b u r ju v a z is in in ç ı k a r l a r ı n ı da göze­ terek u lu s a l k o şu lla ra u sta ca u y a r lıy o r .

D iğer, "k a r d e ş" p a r tile r TBKP'den fa r k lı m ı?

S ovy etler B ir liğ i, M a rco s 'a o y n a y ın c a , F ilip in le r r e v iz y o n is t p a r t is i d e , M a rco s 'd a "u lu s a l ç ı k a r l a r " ı "a n ti-e m p e r y a liz m "i, hatta "d em ok ra tik leşm e"y i k e ş fe tti; F ilip in k a s a b ın ı d e s te k le d i.

M arcos da onu k u lla n d ı. A yn ı tutumu A rjan tin Komünist P a r t is i, A rjan tin cu n ta ­ s ın a , V id e la 'y a k a r ş ı t a k ı n d ı . TUDEH, u ta n ç v e r ic i b ir ş e k ild e H um eyni'nin k a n a tla r ı a ltın a s ı ğ ı n d ı . K u lla n ıld ı, ama y a ra n a m a d ı, İran c e lla d ın ın k ıl ıc ın d a n k u rtu la m a d ı. Ö zetle, TBKP'nin bugün y a p t ı ğ ı sa d e ­ ce k en d in i SBKP'nin y e n i s tr a te jis in e u y a r la m a k t ır .

Bu gen el son uca ik i özel n o k ta y ı eklemek g e r e k iy o r . Y ılla n m ış o p o rtü n ist P e rin çe k , TBKP P ro g ra m ın ın " n a s ıl güm­ rükten g e ç ir ir im " k a y g ıs ı y l a y a p ı l d ı ğ ı n ı ve bunun ica ze t oldu ğu n u y a z d ı . Doğru­ d u r, şü p h esiz TBKP bu k a y g ıy ı da ta ş ıd ı.

E k sik tir, a s ı l n eden i d e ğ ild ir ; TBKP, "y e n i y o l" a u ygun b ir program h a z ı r l a d ı, ve bu p ro g ra m ın ın da gümrük­ ten geçmemesi için h iç b ir neden o lm a d ığ ı­ na k a r a r k ı l d ı . Şim dilik t a k ı l d ı , z ir a y ö n e tic i s ı n ı f l a r henüz bunun için h a z ır y a da a n laşm ış d e ğ il. Ancak P erin çek b ir ş e y i a t lıy o r : "Y a sa la ra n a s ıl takılm am " k a y g ıs ı y l a da program y a p ılm a z . "Gümrük Y a s a la r ı" içe rd e ve y a d ış a r d a ola n için fa rk e tm iy o r. Bu b a k ım d a n , SP, ve TBKP p r o g r a m la r ın ın y a p ılış ın ın tem elin dek i a n la y ış ta fa rk y o k .

K u tlu la r, S a r g m la r , P e rin çe k le r f a r k l ı renkten de o ls a la r , h epsi a y n ı ip lik te n d o k u n m u ş la rd ır. İ k in c i nokta da, B ehice B o r a n 'm ölüm ü, ve bun u n , f a r k lı iç e r ik ve g e r e k çe le rle de o ls a , b u r ju v a z in in b e li r l i

(Devamı s .3 7 'de)

24

EKİM

S a y ı:4

On beşler ve sosyalizm perspektifi M ustafa Suphi ve 14 y o ld a ş ın ın Kema­ lis t b u r ju v a z i ta ra fın d a n k a tle d iliş in in ü zerinden 67 y ı l g e ç ti.

M.Suphi ve TKP’ s i, T ü rkiye p ro le ta r y a h a rek etin in b a ğ ım s ız b ir p o litik güç o la r a k ta rih sah n esin e ç ık m a s ın d a b ir dönüm n o k ta s ı, sosyalizm s a v a ş ım ın d a kilom etre ta ş ıd ır .

Bu gerçek o derece k a l ı c ı b ir iz b ır a k t ı k i, sosyalizm a d ın a o rta y a ç ık a n bütün a k ım la r, M.Suphi d a v a s ın a sa h ip ç ı k t ı l a r . Fakat bu sah ip çık m a , b u r ju v a s o s y a lis tle r i a ç ıs ın d a n , b e z ir g a n c a o lu rk e n , k ü çü k -b u rju v a s o s y a ­ l is t le r i a ç ıs ın d a n , TKP d a v a s ın ın özü kav ra n m ad an , d u y g u sa l b ir b a ğ lılığ ın ötesin e geçm ed i.

Su p h ilerin k atled ilm esin d en s o n ra , Kem alizm le uzlaşm a ç iz g is i sü reç için d e T K P 'yi k ü çü k -b u rju v a s o s y a lis t b ir p a r t i­ ye d ön ü ştü rü rk en, Y. D em irler, 1. B ile n le r , H .K u tlular re v iz y o n ist-r e fo r m is t b ir ç i z g i ­ y i siste m le ştire re k , b u r ju v a düzen s a v u ­ n u cu luğu nu te o r ile ş tir e r e k , TKP d a v a s ın a ih a n et e t tile r .

Bütün akım lar, M.Suphi d a v a s ın a sah ip ç ı k a r görünm elerine rağm en, bu d a v a n ın ne oldu ğu n u b e lg e le re d a y a n a ra k o rta y a k oym am ışlar y a da koymak istem em işler­ d ir . Bu k on u d a , b u r ju v a s o s y a lis t le r i ile k ü çü k -b u rju v a s o s y a lis tle r i a r a s ın d a da ayrım yapm ak g e r e k ir . Ö rn eğin, TKP ve T K İP -A y d m lık r e v iz y o n is t le r i, M .S u ph i’ nin g ö r ü ş le rin i b ilm elerin e veya her an b u la b ilm e o la n a k la r ın a sa h ip o lm a la r ın a rağm en, bunu ya g iz lem işler ya da ken di te o ri ve p ra tik le rin e destek o la r a k k u l­ lan m aya ç a l ış m ış l a r d ı r .

K ü çü k -b u rju va s o s y a lis tle r i is e , M .Suphi ve TKP’ sin e sah ip ç ık a r görünm e­ le rin e rağm en, b e lg e le rin s ı n ı r l ı l ı ğ ı n ı n da e t k is iy le , bu d a v a y ı öğrenm e, k a v r a ­ ma yönünde c id d i b ir ça b a h arcam am ış­ l a r , sa d ece y a b ir d eğ in ip geçm işler, y a da görm ezlikten g e lm iş le rd ir . Şü p h esiz, M .Suphiler ve d a v a s ı, b u r ­ ju v a ve k ü çü k -b u rju v a s o s y a lis tle r in in y a k la ş ım la r ı ile k a v r a n ıla m a z d ı, a n la ş ı­ la m a z d ı. Şu ana k a d a r su yüzüne ç ık m ış b e lg e le r b ile , M .Suphi TKP’ s in in ' sağlam b ir s ı n ı f b a k ış a ç ı s ı n a , s o s y a lis t p e rs ­ p e k tife sa h ip old u ğ u n u , p rog ra m a tik , ta k tik ve örg ü tsel s o ru n la rın bu b a k ış a ç ı s ı ile ele a l ı n d ı ğ ı n ı y eterin ce k a n ıt­ la m a k ta d ır . B u ra d a , b ir ta r ih ç i o la r a k , Mete T u n ç a y ’ ın gerek "T ü r k iy e 'd e Sol

A k ım la r", gerek se "E ski Sol Ü zerine Yeni B ilg ile r " e s e r le r i ile TKP d a v a s ın ın a y d ın la tılm a s ın d a önem li ç a b a l a r ın ı a n m a lıy ız . * M .Suphi ve TK P'nin g ö r ü ş le r in i k a v r a ­ mak a ç ıs ın d a n , o dönem de, gerek u lu s la ­ r a r a s ı p la n d a , gerek se de u lu sa l p la n d a önem ta ş ıy a n üç n o k ta y ı o rta y a koymak g e r e k ir .

B unlardan b ir in c is i ve en ö n em lisi, p ro le ta r y a d ev rim leri dönem ini b a ş la ta n , d ü n yad a old u ğu kadar T ü r k iy e 'd e de derin e tk ile r ya ra ta n Ekim Devrimi 'd i r .

Rusya g ib i g e ri b ir ü lk e d e , Ekim Devrimi ile b u r ju v a z in in ve top ra k s a h ip ­ le rin in ik tid a rd a n a la ş a ğ ı e d ilm e si, p r o le ­ ta ry a ve emekçi k öylü lü ğü n S ovy etlerd e som utlaşan özel ittifa k b içim i ile p r o le ­ ta ry a n ın ik tid a r a gelm esi, T ü rk iye g i b i , em peryalizm e b a ğ ım lı g e r i k alm ış d iğ e r ü lk e le rd e p ro le ta r y a ve em ekçi k itle le rin d evrim ci s a v a ş ım ın d a zen gin b ir d eneyin ve m addi ve m anevi o la r a k b üyü k b ir destek gücünün o lu ş m a sın ı s a ğ la m ış t ır .

Sadece bu k a d a r da d e ğ il. Ekim D evrim i, Şubat d evrim i s o n ra s ı d en eyle de k a n ıt­ l a n d ığ ı g i b i , b u r ju v a z in in ik tid a r a g e l­ m esinin -b u k ü çü k -b u rju v a z i de olsa^ p ro le ta r y a ve gen iş em ekçi y ı ğ ı n l a r ı n özlem lerin e y a n ıt v e rm e d iğ in i, bu özlem le­ re a n ca k , dem okratik g ö r e v le r i de y e rin e g etiren b ir p ro le ta r y a devrim in in y a n ıt v e r e b ile c e ğ in i, p r o le ta r y a n ın dem okrasi s a v a ş ım ın d a en tu ta r lı s ı n ı f oldu ğu n u da k a n ıt la m ış t ır .

B elirtilm esi gereken ik in c i nokta is e , o dönemde T ü r k iy e 'd e em peryalizm e k a r ş ı v e r ile n u lu s a l k u rtu luş s a v a ş ın d a somut­ la ş a n ve p a d iş a h lığ ın y ık ılm a s ın a v a ra n b ir b u r ju v a devrim inin y a ş a n ıy o r o lm a s ı­ d ı r . M .K em al'in ö n d e r liğ in d e k i b u r ju v a z i, em peryalizm e k a r ş ı -b ü tü n s ı n ı r l ı l ı ğ ı n a ra ğm en - u lu sa l k u rtu lu ş s a v a ş ın ı ö rg ü tle ­ d iğ i g i b i , p a d iş a h lık k a r ş ıs ın d a , a y r ı b ir hükümet o lu ştu ra ra k ik t id a r ı ele geçirm e s a v a ş ım ı da verm ek ted ir. B u rju ­ v a z i, 23 Nisan 1920' de A n k a ra 'd a TBMM'yi to p la y a ra k ik tid a r ı ele geçirm e s ü re cin in en önem li a d ım ın ı a tm ış tı. Üçüncü o la r a k , M .S u p h i'n in ve TK P'­ nin g ö rü şle rin in o lu şm a sın d a , I I I .E n te r ­ n a s y o n a l’ in ve onun ön d eri B olşevik

Ocak 1988 P a r t is i'n in b e lir le y ic i b ir rol o y n a d ığ ın ı b e lir tm e liy iz .

1914'de R u s y a 'y a geçen M .Suphi, k ıs a sü rede B o lş e v ik le rle iliş k i kurmuş ve M a rk sist-L en in ist g ö r ü ş le ri b enim seyerek 1915'de RSDİP'e üye olm uş­ tu r.

T ü r k iy e 'y e dönene k adar, RSDİP için d e a k tif o la ra k ç a lış a n , b ir d iz i u lu s la r a r a s ı fa a liy e te k a tıla n M .Suphi, a y n ı dönem iç in d e , Kuruluş K ongresi de d a h il, I I I .E n te r n a s y o n a l'in ik i k on gresin e T ü rkiye d e le g e s i o la ra k k a tıla r a k zen gin b ir deneyim k a z a n m ış tır . A y r ıc a , TK P'nin B ir in c i K ongresi Komintern d e le g e le rin in gözetim inde y a p ılm ış t ır .

Bu üç n o k ta y ı k ıs a c a b e lirttik te n s o n ra , bu o la y la r ın da d erin d en e tk is i ile olu şa n TK P'nin g ö r ü ş le rin i d e ğ e rle n ­ dirm eye g e ç e b ilir iz .

Her şeyden ön ce, b ir p a r tin in n it e liğ i­ n i d eğerlen d irm ed e, için d e y a ş a d ığ ı sü re­ ci hem u lu s la r a r a s ı b ağlam da hem de u lu s a l bağlam da y a k la ş ım , b ir mihenk t a ş ıd ır .

Sürecin y a n lış ta h lil ed ilm esi k a ç ın ılm a z o la r a k , teorik ve p o litik so ru n la rd a y a n lış so n u çla ra v a r ı l ­ m asın a neden o la c a k t ır .

Sürecin d oğru d e ğ e rle n d irilm e si en gen iş anlam ı ile için d e y a ş a n ıla n ç a ğ ın ve devrim in te o rik -p ro g ra m a tik s o r u n la r ın a d oğru b ir çözümün g etirilm esi d em ektir.

TKP bu soru n da Leninizm m ev z iin d ed ir.

TK P'nin çağ d eğerlen d irm esin in teme­ lin d e em peryalizm olgu su ve bunu tamam­ la y a n tez o la r a k p ro le ta r y a devrim i sorunu y a tm a k ta d ır.

M arksizm -Leninizm in g e ç e r s iz liğ in i ila n eden r e v iz y o n is tle r d ış ın d a , "sosy a lizm " a d ın a konuşan tüm a k ım la r da ç a ğ ım ız ın em peryalizm ve p ro le te r d evrim ler ç a ğ ı oldu ğun u sözde k ab u l etm ek ted irler. Sorun bu ta n ım la m a yı benimsemek d e ğ il, bundan ne a n la ş ılm a s ı g e r e k tiğ in i o rta y a k oya ra k p r o le ta r y a h arek etin in karşı k a r ş ıy a old u ğu s o r u n la r ı a y d ın la tm a k tır .

M a rk sist-L en in istler a ç ıs ın d a n bu de­ ğerlen d irm eye temel te ş k il eden o lg u la r , k ap ita lizm in em p ery alist aşam aya u laşm a­ sı ile b ir lik t e ta rih se l o la r a k gününü d o ld u rm a sı, gen el o la ra k d ü n y a m ızın p r o le ta r y a devrim i için o lg u n la ş m a s ı, ve ç a ğ ım ız ın tip ik o la y ın ın p ro le ta r y a d ev rim iy le ile k a ra k teriz e o lm a s ıd ır .

Komünist p a r tis in in s tr a te ji ve p rogra m ı bu gerçek zemine oturmak z o r u n d a d ır .

"Biz k a r şım ız d a duran ta r ih i d ev rin içtim ai in k ila p d e v ri old u ğu n a k a i l i z " ( l ) "Serm ayenin b eyn elm ilel k a ra k terin e ve b ey n elm ilel ta h r ib a tın a k a r ş ı b e y n e l­ m ilel b ir cephe vü cude getirm ek! İşte komünizmin ilk ş ia r ı ve temel ta ş ı.

T ü r k iy e 'n in k u rtu lu şu , d ü n y a n ın k u rtu lu ­ şu ile , y a n i serm ayenin m ah vedilm esiyle k a b il o l a b i l i r ." ( 2 ) d iyen TKP bu g e r çe ğ i d ile getirm ek ted ir.

K ü çü k -b u rju va p o p ü lis tle r i, çağ d eğ e r­

EKİM

25

len d irm esin d e sözde M a rk sist-L e n in istle rle a y n ı ifa d e y i k u lla n m a la rın a rağmen on­ l a r , p ro le ta r y a devrim i te o r is i soru n u n da ç a ğ ım ız ın Marksizmi olan Leninizm m evzi­ in d e d e ğ il, II.E n te rn a s y o n a l o p o rtü n is tle ­ r in in , o n la r ın ü re tici g ü ç le r te o r is in in m e v z iin d e d ir le r .

K ü çü k -b u rju va s o s y a lis tle r in e göre p r o le ta r y a d evrim i a ç ıs ın d a n k o ş u lla r 1 9 .y ü z y ıld a ne is e , bugün de odur.

O nlara g ö re , bugün sa d e ce , A vrupa ü lk e le r i, Amerika ve Japonya g ib i g e liş ­ miş k a p ita lis t ü lk elerd e p ro le ta r y a d e v r i­ mi gü n d em ded ir. Geri k alan tüm d ün ya ü lk e le rin d e y a dem okratik d evrim ler y a da u lu s a l k u rtu lu ş s a v a ş la r ı , sözün özü , b u r ju v a özlü d evrim ler gü n d em ded ir.

O nlara g ö re , ç a ğ ım ız ın tip ik o l a y ı p r o le ­ ta ry a d evrim i d e ğ il, b u r ju v a d e v rim id ir.

Su p h iler f a r k lı d ü şü n m ek ted irler. O nlar bu ça ğ a n la y ış ın ın da sonucu o la r a k , bütün g e r iliğ in e rağm en, o günün T ü rk i­ y e 's in d e , u lu s a l k u rtu lu ş s a v a ş m a , b u r ­ ju v a v e y a k ü çü k -b u rju v a devrim a n l a y ış ı ile d e ğ il, p ro le te r b ir a lte r n a tifle , komü­ n ist p a r tis in in ö n d e rliğ in d e ve Sovyet devrim in in d oğru d an y a r d ım ı i le , s o s y a ­ lizm e a ç ıla n iş ç i-k ö y lü s o v y e tle r i a r a c ı l ı ­ ğ ı y l a ik t id a r ın a lın m a s ı p e r s p e k tifi ile k a t ılm ış la r d ır . Bu g ö r ü ş le rin i şö y le d ile g e t i r i y o r la r d ı : "M a 'h a z a , b ir ta ra fta n e m p e ry a listle re k a r ş ı te v cih e d ilen bu m übarezenin d e v a ­ m ı, d iğ e r ta ra fta n b ilh a s s a içtim ai in k ila b ın A v r u p a 'd a in t iş a r i, s ı n ı f ı i z 'a n ı n tekemmül ve in k iş a fı ü zerin e mühim te s ir ­ le r ic r a ed erek , T ü r k iy e 'd e k i h a re k e tle rin içtim a i m ahiyet a lm a sın a y a rd ım etmekte ve sosy alizm e s a s ın d a amele ve re n çb e r ş u r a la r cum h u riyeti te s is a tın a m üsait ş a r t la r ı ih z a r eyle m e k te d ir." ( 3 ) "1 - Ancak serm aye ve p a ra te h a k k ü mün d evrilm esi ve y a ln ız sosyalizm d e v r i­ minin bütün cih a n a d a ğ ılm a s ı san a tam ve sağlam b ir h ü rriy e t v e r e c e k tir . Sen, s e rm a y e d a r la rın , z e n g in le rin , top ra k s a ­ h ip le r in in , p a şa ve a ğ a la r ın etk i ve b a s k ı s ı n ı y ı k t ı ğ ı n ve bütün k u v v e tin le sosyalizm devrim in i ken di m emleketinde savun d u ğu n ve y a y d ığ ın ta k d ird e u lu s la ­ r a r a s ı devrim in ilerlem esin e ya rd ım etmiş o lu r s u n ." ( 4 ) "1 2 - Ey T ü r k iy e 'n in ezilen iş ç i ve k ö y lü le r i, her zaman b ir ş e y i h a t ır ın d a n çık a r m a : A vrupa ve T ü r k iy e 'd e k i bütün se rm a y e d a rla r, z e n g in le r, p a ş a la r , a ğ a ­ la r , p a p a z ve tutucu m o lla la r, büyü k s u b a y la r T ü r k iy e 'y e hükm ettikçe, serm aye ve p a r a e s ir liğ i ortad an kalkm az ve iş ç i ve k öylü h a lk ı kendi d evlet ve h ak im iye­ tine k avuşam az. Haydi s il a h ı n ı e lin e a l, bütün dünya yok su l ve ezilen iş ç ile r in b a ş la d ı k la r ı sosyalizm s a v a ş ın d a ile r i s a fla r a y o lla n , y o l l a n !" (5 ) TK P'nin devrim p e rs p e k tifin e iliş k in

26

EKİM

S a y ı: 4

g ö r ü ş le rin d e , üç Rusya d evrim inde yaşam b u la n ve Ekim Devrimi 'n den son ra Komü­ n ist E n tern a syona l ta r a fın d a n t e o r ile ş t ir ilerek ö z e llik le g e ri k alm ış ü lk elerin komünist p a r tile r in e ön erilen sovyet ö rg ü t­ lenm esi b e lir le y ic i rol o y n a m a k ta d ır.

Kongrede k ab u l ed ilen p rogra m ın "B azı A kide ve E sa s la r" b a ş l ı ğ ı a lt ın d a , "Amele ve ren çb er ş û r a la r cu m h u riy eti", "emek s a r f etm eksizin y a ş a y a n tu fe y li s ı n ı f l a r h a r iç olmak üzere h a lk ın çoğu n lu ğu n u e t r a fın d a to p la y a ra k iş ç ile r in iş le t ic ile r t a r a fın d a n soyu lm a sın a n ih a yet v erece k " ve "k a p ita lizm ile komünizm a r a s ın d a k i d e v r - i in tik a le a it , m uvakkat b ir ş e k l- i hüküm ettir" şek lin d e b ir yönetim b içim i o la r a k a n la t ıld ık ta n s o n ra , p a rtin in s tra ­ t e jis i ile i l g i l i o la ra k da ş u n la r b e li r t i l ­ m ektedir: " F ır k a , h a l k ç ı lı ğ ı n en yüksek ş e k li o la n amele ve ren çb er ş u r a la r cu m h u riye­ tin in te s is i y olu n d a y o ru lm a k sız ın ç a l ı ş ­ mak ve bunun için e v v e l em irde te b lik a t ve n e ş r iy a t ı ile m ağdur s ı n ı f l a r ı n h a k im etlerin i tem sil eden bu ş e k l- i hükümeti k e n d ile rin e sevd irm eyi v a z ife b i l i r . " (6 ) Bütün b u n la r , S u p h ilerin n a s ıl b ir p e rs p e k tif ve s tr a te ji ile y o la ç ı k t ı k l a r ı ­ n ı o rta y a k oy m a k ta d ır.

S u p hilerin bu a n l a y ış ı devrim in d iğ e r s o ru n la r ın a da y a n s ım a k t a d ır . Ö rn eğin, u lu s a l sorun k on usu n da, u lu s la r ın hak e ş it liğ i ve ken di k a d e rin i ta y in h a k k ın ı savunm anın y a n ıs ır a , ç a ğ ım ız d a u lu s a l sorunun çözümünün p r o le ta r y a devrim ine b a ğ l ı oldu ğu n u o rta ­ y a k o y m a k ta d ır la r. " 1 - Sömürge, bugünkü h a liy le i s t i la ­ c ılık d e v rin i g eçire n s ın a i, m ali ve t ic a r i te k e lc iliğ in zoru n lu b ir ürünü old u ğ u g i b i , m illi ça tışm a ve s a v a ş la r d a da v a ro la n ik tis a d i ve s iy a s i ş a r tla rd a n çık a n b ir f a c i a d ı r .

"Toplumun k a d e r i, z e n g in liğ e d aya n an se rm a y e d a rla rd a n , fe tih ç ilik ve y a ğ m a cı­ lık la şöhret kazanm ış hükümet eden e m irler ve hükü m etlerle, b u n la r a s a tılm ış b ir a vu ç e ş ra f ve m em urlardan ib a re t b ir a z ın lık s ı n ı f ı e lin d e k a ld ık ç a bu fe la k e t­ le re son vermek im kanı y o k t u r ." (7 ) "Nazmi y o ld a ş Şark M eselesini b u r ju ­ v a z in in h a lled em ey eceğ in i, ve halletm ek istem ed iğ in i ve ancak ş a r k ı p a r ç a la y a r a k fa k ir h a lk ı k en d isin e e s ir etmekten başk a b ir m aksat ta k ip etm ed iğin i b eyan ettik ­ ten son ra *şu sö zle r ile nutkuna n ih a yet v e r m iş tir: "Bunun ancak b ir s u r e t-i h a lli v a r ­ d ı r . Bu m eseleyi m eydana ç ık a r a n b u r ju ­ v a z in in y ık ılm a s ı, s ın ıfı ve s iy a s i tahakküm ün m ahvı ve T ü r k iy e 'd e içtim ai in k ila b m in k iş a fı ve şû ra hüküm etinin k u ru lm a sı!

Y a şa sın m üstakil T ü rkiye S o s y a list Ş u ra la r H üküm eti!" (8 ) K öylülüğe k a r ş ı tutum, k öylü lü k için d e

ça lış m a - s ı n ı f p e rs p e k tifi k a y b e d ilm e d e n TK P'nin p rogram atik ve p ra tik s o ru n la ra iliş k in d e ğerlen d irm elerin d e çok önem li b ir y e r tu tm a k ta d ır. Çünkü, "m em leketteki nüfusun e k s e r iy e tin i k ö y lü le r te ş k il e d e r.

T ü r k iy e 'n in ş e h ir le r d e , s a n c a k la rd a otu­ ran insan k itle s in in çok ve pek çok k ıs m ın ı k öy le rd e g ö rü rü z . N ü fu s'u umumi­ nin yü zde sek sen i k ö y lü d ü r ."

A ç ık t ır k i, b ö y le b ir ü lk e d e , s o s y a liz ­ min m addi ön k o ş u lla r ın ın o lm a d ığ ı b ir ü lk e d e , y a p ıla c a k d evrim , ilk iş o la r a k ekonom inin s o s y a lis t örgü tlen m esin i d e ğ il, ö z e llik le sosyalizm e g e ç iş in ön k o ş u lla r ın ı y a ra ta ca k k ap sam lı b ir dem okratik reform p ro g r a m ın ı h a y a ta geçirm ek z o r u n d a d ır .

B urada a s ı l v u rg u la n m a sı gereken is e , dem okratik re fo rm la rın çözümünün b a ş lı c a b ir amaç o la r a k - ele a lın m a m a sı, bu g ö r e v le rin b u r ju v a veya k ü çü k -b u rju v a ik t id a r ı a ltın d a d e ğ il, komünist p a r t is i­ nin ö n d e r liğ in d e , iş ç i-k ö y lü s o v y e tle r i a r a c ı l ı ğ ı y l a gerçek leştirm e ve sosy alizm e g e ç iş i teminat a lt ın a alan b ir p e rs p e k ti­ fin v a r l ı ğ ı d ı r . TK P'de bu p e r s p e k tifin , hem de o günün b ilin e n k o ş u lla r ın d a , h a y a ta ge çirilm e y e ç a l ış ıl m a s ı , "s o s y a ­ lizm " a d ın a günümüz k o ş u lla r ın d a s a v u ­ n u lan g ö r ü şle r d ik k ate a lı n d ı ğ ın d a , dah a d erin b ir anlam k a za n m a k ta d ır.

Y ıl la r d ır lib e r a l sol a k ım la r ve k ü çü k -b u rju v a p o p ü lis t le r i, b u r ju v a de­ m ok ra sisi ve dem okratik k ap italizm p e rs ­ p e k t ifi ile s ı n ı r l ı l ı k l a r ı n ı n b ir sonucu o la r a k , d evrim ci s ı n ı f ç iz g is in i k a r a r ta ­ r a k , sözde u lu s a l b u r ju v a z in in en a z ın ­ dan b ir kesim ini kazanm a p o lit ik a s ı g ü d e re k , s ı n ı f iş b ir lik ç iliğ in e k a p ı a ra ­ la d ıla r .

S u p h iler is e , p r o le ta r y a y ı "2 -T ü rk , m üslüman, y a b a n c ı, her ne o lu r s a olsu n büyü k veya küçük se rm a y e d a rla r ve z e n g in le rle b ir lik ve ittifa k yapm a" (9 ) d iy e re k u y a r ı y o r l a r d ı.

Yine p rogra m ın teorik bölümü ile i l g i l i b i l g i veren M .Suphi, b ir b a ş k a y e rd e de bu g e r çe ğ i şö y le v u r g u lu y o r d u : "Bizim p rog ra m ım ıza mukaddeme o la r a k ta v z ih ve telebb u u n a muhtaç olduğum uz m addelerden b ir i d e, T ü rkiye g ib i A vrupa k a p ita lizm in in p en çesin d e ezilen memleket­ le rin b u r ju v a d e m o k ra tlığ ı ile ku rtu lm aya m uvaffak o lm a y a c a ğ ı m e selesid ir" (10) "1908'd e n itib a re n Türk g e n ç liğ in in b ir k ısm ı h a lk ın selam etini s o s y a l b ir devrim den b a şk a b ir şeyd e b u la m a y a c a ğ ı­ nı a n la m ış tı. Ama o s ır a l a r s o s y a lis t ça lış m a k ı s ı t l a n m ı ş t ı ... D oğudaki g e r e k li ekonomik ve s o sy a l d eğişim in sosyal d evrim le g e r ç e k le ş e b ile c e ğ i y o lu n d a k i i n a n ç la r ı Ekim o la y la r ın d a n son ra iy ic e p e k i ş t i .. .

"Biz Türk s o s y a lis t le r i için önem li ve b ir in c i görev, D oğudaki k ap ita lizm in kökünü k a z ım a k t ır ." (11)

Ocak 1988 M .Suphi ve y o ld a ş la r ın ın k a v r a y ış ı , sad ece p rogram atik te s p itle r o la r a k da k a lm a m ış tır. O günün k o ş u lla r ın d a , Tür­ k iy e nüfusunun % 80'i k ır s a l a la n d a y a şa m a sın a rağm en, kom ünistler en b a şta p r o le ta r y a y a sosyalizm b ilin c in i ta şım a , g e lişe n h arekete ön d erlik etme ve p a r t iy i p r o le ta r y a n ın b a ğ r ın d a in şa etme g ö r e v i­ ne özel b ir önem v e r m iş le rd ir . İs ta n b u l, Z o n g u ld a k , E sk işeh ir kom ünistlerin ç a l ı ş ­ m a la r ın ı y o ğ u n la ş t ır d ığ ı önem li m erkezler d u ru m u n d a y d ı. Ö rn eğin , TKP y ö n e ticile rin d e n Ethem N ejat, TİÇ SP 'nin fa a liy e tle r in d e n s ö z e d e r ken, n a s ıl b ir p e rs p e k tifle y o la ç ı k ı l d ı ­ ğ ı n ı o rta y a k oy m a k ta d ır.

"P a rti (T ü rk iy e İ ş ç i ve Ç iftç i S osy a list P a rtis i -TG ) İ s t a n b u l'a m erkezini n a k il ed er etmez iştim a i in k ila b m h e d e fle ri h a k k ın d a v a s i malûmat edinm esi ve o r g a ­ n ize olm ası lüzum una k a t 'iy e n k an i b u lu n d u ğ u n d a n , ilk iş o la r a k İsta n b u l a m alesin i iş ç i b ir lik le r i e tr a fın d a to p la ­ maya s a r f - ı m esai e y l e d i " (12) Y ıl la r d ır k en d in i p r o le ta r y a n ın komü­ n ist p a r t is i y a da p o litik ön cüsü ila n eden k ü çü k -b u rju v a p o p ü lis t a k ım la r , k ü çü k -b u rju v a toplum sal s ı n ı f zem ininden k u rtu la m a d ık la rı g i b i , p a r tin in p r o le ta r ­ y a n ın d ış ın d a da k u r u la b ile c e ğ i, 5-10 y ı l k ü çü k -b u rju v a z i için d e örgütlenm enin do­ ğ a l old u ğ u v b . g ib i a n ti-L e n in is t g ö r ü şle ­ ri de t e o r ile ş t ir d ile r .

O ysa, p ro le te r s o s y a lis t s ın ıf ç iz g is i, k ü çü k -b u rju v a dem ok rasisin den teorik ve p ra tik o la ra k kopuşu g e rçe k le ştird ik te n s o n ra , kom ünist­ le rin bütün e n e r jile r i ile s ı n ı f h a rek eti­ nin p o litik örgü tlen m esin e, s ı n ı f için d e p a r t iy i örgütlem e görev in e s a r ılm a y ı g e r e k tir ir . Bu p e r s p e k tifi, T K P 'yi o lu ştu ­ ran k om ünistlerin y a k la ş ım la r ın d a ve p ra tik ç a lış m a la r ın d a da görmek o la n a k ­ lıd ır .

Henüz TKP kurulm adan o rta y a ç ık a n g r u p la r , ilk iş o la r a k , p ro le ta r y a h a rek etin in b a ğ ım s ız b ir p o litik güç o la r a k örgü tlenm esi g ö rev in e "a ğ ırlık v e r m iş le r d ir .

Günümüz T ü rk iy e'si* ile k a r ş ıla ş t ır ıla m a y a c a k düzeyde g e r i b ir ekon om ik-toplu m sal y a p ıla n m a y a sah ip o günün k o ş u lla r ın d a S u p hilerin bu a la n d a ­ ki ç a b a la r ı ve y a k la ş ım la r ı, o n la r ın sağlam s ı n ı f p e rs p e k tifle rin in c a n lı b ir ö rn e ğ i d u ru m u n d a d ır.

B u raya k a d a r a n la t ıla n la r gösterm ek­ te d ir k i, o günün k om ü n istleri, T ü rk i­ y e 'n in g e r i ek onom ik-toplum sal y a p ıs ın a rağm en, sözde d e ğ il g erçe k te , için d e y a ş a n ıla n ç a ğ ın ö z e l l i k l e r i ,Ns o n u ç la r ı ve bunun kom ünistlere ne g ib i g ö r e v le r y ü k le d iğ i konusunda sağlam b ir b a k ış a ç ıs ın a s a h ip t ir le r .

S u p h iler, ülkenin g e ri ek on om ik -top­ lum sal y a p ıs ın d a n h arek etle v e y a b u r ju v a dem okratik g ö r e v le r n e d e n iy le , dem okra­ tik k ap italizm y a ra tm a y ı y a da b u r ju v a

EKİM

27

d em ok ra sisin i kendine program edinm em iş, iş ç i-k ö y lü ik t i d a r ın ı , ta rih in t a n ı d ı ğ ı en dem okratik yönetim b içim i olan sovyet ik t id a r ın ı temel alan b ir program ve s t r a t e jiy i b enim sem iştir. Şü p h esiz, bu so v y e t i k t id a r ı, b a z ı p o p ü lis t g r u p la r ın a n la d ığ ı g ib i b u r ju v a özlü b ir ik tid a r d e ğ il, sosyalizm e k e sin tisiz g e ç iş i tem inat a lt ın a a la n , ü lkenin özgü l k o ş u lla r ın a göre b içim len en p ro le te r özlü b ir ik t i­ d a r d ır.

Bu s tr a te ji ve p rogram , bütünü ile L e n in 'in ö n d e r liğ in d e k i K om intern'in k a ­ r a r la r ın d a d ile g e tirile n g ö r ü şle rle uyum h a lin d e d ir .

Komünist E n tern asyonal Yürütme Kurulu B a şk a n ı im z a s ıy la Komünist E n tern a syon a l a d ın a , T ü rkiye kom ü n istleri de d a h il olmak ü zere, B alkan ve Tuna ü lk e le ri komünist p a r tile r in e g ön d erilen m esajda (5 Mart 1920), "Ö n celik le d e, gü ya B alkan ü lk e le ri ik tis a d i bak ım dan g e r i o ld u k la r ı için p ro le ta r y a d evrim inin d ış ın d a k a la ­ c a k la r d ır ş e k lin d e k i o pek s e v ile n id d i­ a y ı çürütmek g e r e k ir " (1 3 ), "Gene Sovyet C u m h uriyetlerin in tecrü b e le rin d e n ç ık a n ve B alkan ve Tuna ü lk e le rin in kom ünist p a r tile r in in a k ılla r ın d a n çık a rm a m a la rı gereken ik in c i d ers is e , iş ç i k itle le r in in d ış ın d a gen iş emekçi k öylü t a b a k a la r ın ı, y o k su l ve o rta k ö y lü le ri komünist h arek e­ te kazanm anın zorunlu o ld u ğ u d u r" (14) g ö rü şle rin e y e r v erilm esi ve bu g ö rü şle rin TKP p ro g r a m ın d a , program a iliş k in t a r ­ tışm a la r d a d ile g e tirilm e si, Ekim Devrimi d e n e y le r in in , Komünist E n tern asyon al d e­ ğ e rle n d irm e le rin in ve TKP p ro g r a m ın ın ne d e n li uyum için d e oldu ğu n u g ö s te r ir .

A radan geçen b u n ca zam ana ve y a ş a ­ nan te crü b e le re rağm en, sözde S u p h ile­ rin d e v a m cıs ı oldu ğu n u s ö y le y e n le r in , " b a z ı b u r ju v a devrim g ö r e v le r in i ken din e program edinen dem okratik devrim u fk u y ­ l a , s o s y a lis t ve a n t i-k a p ita lis t p e rs p e k ti­ fe bağlan m am ış d em o k ra tlık la s ı n ı r l ı b ir a n ti-fa ş iz m , y u r ts e v e rlik le s ın ır lı b ir a n ti-em p erya lizm le iş ç i s ı n ı f ı n a " gitm eyi sa v u n m a la rı Marksizm a d ın a tek kelim e ile u tanç v e r ic i b ir o l a y d ı r . Şüphesiz bugünün T ü r k iy e 's i ile o günün T ü rk i­ y e 's i , o günkü kom ünistlerin p r o g r a m la r ı­ n ın kapsam ı ve k a r ş ı k a r ş ıy a old u ğu g ö r e v le r ile bugünkü p rogram ın k ap sam ı ve g ö r e v le r a r a s ın d a b ir p a r a le llik k u ru lam az. Fakat a ç ık b ir gerçek v a r d ır k i, bugünkü k ü çü k -b u rju v a p o p ü lis t h a re­ ketin p rogra m ı -som ut k o ş u lla rd a k i büyü k d e ğ iş ik liğ i b ir yan a b ır a k s a k b ile o ld u k ça g e r i b ir p ro g r a m d ır. Program ve s tr a te jiy e temel te ş k il eden o lg u la r d a k i köklü d e ğ iş ik liğ e rağm en, TKP p ro g r a m ı, k ü çü k -b u rju v a p o p ü list h arek etin bugünkü p rogra m ın d a n k a r ş ıla ş tır ıla m a y a c a k d ere­ cede ile r i b ir p ro g r a m d ır. Bu k a r ş ı t l ık d ik k a te d e ğ e r d ir .

28

EKİM

S a y ı: 4

B u rju v a zin in çözem ediği veya çözme gü cün de o lm a d ığ ı g ö r e v le r i ken din e p r o g ­ ram edinen k ü çü k -b u rju v a s o s y a lis tle r in e , TK P'nin bu y a k la ş ım ı, b ir çok b ak ım dan ters g e le c e k tir .

H atta, b e lk i d e, kü­ ç ü k -b u r ju v a d a r k a fa lılığ ı erdem leştiren ve ucuz s u çla m a la rı p o litik a yapm ak o la r a k a lg ıla y a n b a z ı l a r ı , TK P'nin "s o l s e k t e r liğ i"n d e n , "T ro çk is tliğ i"n d e n dem v u r a c a k t ır .

B öyle g ö r ü ş le r , ç a ğ ım ız ın g e r çe k le ri ve M ark sizm -L en in izm 'in p ro le ta r y a d e v r im iyle i l g i l i g ö r ü ş le ri konusunda c a h illiğ in ürünü old u ğu g i b i , o günkü dün ya ve T ü rk iye g e rçe k le rin in a n la ş ılm a m a sın ın da ü rü n ü d ü r.

TK P'nin g ö r ü ş le r i, y a z ıd a da g ö s te r il­ meye ç a lış ıld ığ ı g ib i, teorik o la r a k ç a ğ ın g e r çe k le ri ve I I I .E n te r n a s y o n a l' in ç ık a r d ığ ı s o n u ç la r la , Ekim d evrim in in d e n e y le r i ile uyum iç in d e d ir .

Somut k o şu lla r a ç ıs ın d a n b a k ıl d ığ ı n d a is e , bu g ö rü şle rin benim senm esinde, z a fe r kazan m ış S ovy etler B ir liğ i p r o le ta r y a s ın ın d oğru d an d e s te ğ i, b u r ju v a u lu s a l k u rtu lu ş savaşı için d e o rta y a ç ık a n d evrim ci durum olgu su ve T ü r k iy e 'd e B olşevizm in y a y g ın p r e s t iji b e lir le y ic i ro l o y n a m ış tır .

O k o ş u lla r d a , b ir komünist p a r t is i a ç ı ­ s ın d a n tek d oğru t a v ı r , nesnel o la r a k d evrim ci b ir ro l oyn a ya n u lu s a l k u rtu lu ş s a v a ş ın a k atılm ak ve emekçi y ı ğ ı n l a r k a r ş ıs ın a b u r ju v a b ir a lte r n a tifle d e ğ il, s o s y a lis t b ir a lte r n a tifle ç ık m a k tır . TK P'­ nin y a p t ığ ı da bundan b a şk a b ir şey d e ğ ild ir .

Teorik ve p ra tik o la r a k bu g e r çe k le r gözönüne a lın m a d a n , TK P'nin g ö r ü ş le r i de a n la ş ıla m a z .

Bu zamana k a d a r , M .Suphi ve TK P'nin u lu s a l k u rtu lu ş s a v a ş m a k a r ş ı tutumu konusunda ile r i g e ri b ir d iz i söz e d ild i, e d iliy o r . B u nlardan en ön em lisi, Kemalist b u r ju v a z iy le uzlaşm a ve bu uzlaşm a sonucu T ü r k iy e 'y e dönme k a r a r ın ın v e r il ­ d iğ i i d d i a s ı d ı r .

Baştan söy le n m e lid ir k i, M.Suphi ve TK P'nin g ö r ü ş le ri ve p r a t iğ i bütün bu i d d ia la r ın y a n lış lığ ın a y e te r li y a n ıt ı verm ek tedir . ( * ) M.Suphi ve T K P 'si, bütün

(* )B u gen el d eğerlen dirm e ile b ir lik t e , gen el y a k la şım ve g ö r ü şle rle ç e liş k i ifa d e eden b ir n o k ta y ı da belirtm ek g e r e k iy o r . M .Suphi, M .K em al'in T K P 'lile r i T ü r k iy e 'y e d avet eden mektubuna y a n ıt o la r a k y a z d ığ ı mektubun b ir y e r in d e , "e z ile n memleket ve h a lk ım ı­ z ın k ö le lik ve y ok su llu k ta n k esin o la r a k k u rtu lm asın a yönelm iş ortak a m a cım ız, e l b i r l iğ i ile ç a l ış ıl m a s ı konu­ su nda azmimiz gü çlen m iştir" (M. Kemal P a ş a 'y a Mektup T ü r k iy e 'n in Mazlum Amele ve R en çb erlerin e s . 43) dem ekte-

h a z ı r l ı k l a r ı n ı T ü r k iy e 'd e iş ç i-k ö y lü s o v yet devrim in in z a fe r kazanm ası a m acın a göre y a p m ış t ır .

T ü r k iy e 'n in en önem li m erkezlerin de g iz li komünist çe k ird e k le r o lu ş tu r u lm a sı, b in le r c e y a y ın ın g iz li o la r a k A n a d o lu 'y a s o k u lm a sı, kom ünist d ü şü n celer tem elinde e ğ itile n ve T ü r k iy e '­ ye gö n d e rile n y ü z le rce s a v a ş e s ir i, b in ­ le r le ifa d e e d ilen ordu örgü tlen m esi bütün bu h a z ı r l ık l a r ın ö ğ e le r in i o lu ş tu ru y o rd u .

S u p h ilerin T ü r k iy e 'y e gelm esi is e , hem bu s a v a ş a k a tılm a , "memlekete m usal­ la t olan d ış d ü şm a n la rı k ovm a ", hem de s a v a ş ın y a r a ttığ ı d evrim ci ortam dan y a r a r la n a r a k , "içte h a lk ın s ır t ın d a n geçin en y a ğ m a cı a sa la k s ın ıfla r ı da h a z ır y i y i c i li k h a lin d e n " ç ık a r a r a k , " s e r ­ d ir .

B u ra d a , M. Kemal h a re k e ti ile i l g i l i s ö y le n e n le rin y a n l ı ş l ı ğ ı a ç ı k t ı r .

Daha da ö te s i, gen el tutum ve y a k la ­ ş ım la r la da çe lişm e k te d ir. B öyle b ir ifa d e n in k u lla n ılm a s ın d a , mektubun d ip lom atik b ir d ille y a z ılm a s ı, M.Ke­ m a l'in S ovy etler B ir liğ i'n d e n y a rd ım almak a m a c ıy la , "em peryalizm e ve k a p ita lizm e" s a v a ş a ç t ı k l a r ı n ı a ç ı k l a ­ m a sı, TK P'nin T ü r k iy e 'y e gele re k re s ­ men fa a liy e tte b u lu n m a sın ı istem esi v b . etk en ler ro l oyn a m ış o l a b i l i r .

K ald ı k i, aynı mektup için d e s ö y le n e n le r, M.Kemal h arek etin e d este­ ğ in ş a r t lı oldu ğu n u ve em peryalizm le savaş n o k ta s ı ile s ı n ı r l ı oldu ğu n u gösterm ek tedir. Daha da ö te s i, TK P'nin T ü r k iy e 'd e resmen ö r g ü tle n d iğ i k o şu l­ la r d a , ç a lış m a n ın , TK P'nin p ro g ra m ı ve 1. Kongre k a r a r la r ı d oğru ltu su n d a o la c a ğ ı da a y n ı m ektupta d ile g e t ir il­ m ektedir.

"7 -T e ş k ila tım ız Bakü K o n g re s i'n d e (10-15 E ylü l 1920) b ir program ve te ş k ila t tüzüğü k ab u lü ile p a r ti h a lin e geçtik ten son ra memlekette hemen iz le ­ y e c e ğ i s iy a s e ti s a p t a m ış tır .

T ü rkiye Komünist P a r t is i'n in Büyük M illet M eclisi H üküm eti'ne, em p ery alist d e v ­ le tle r le s a v a ş t ığ ı müddet s ü re sin ce bütün g ü cü y le d e s te k le m e y e ... f a a li ­ yete geçm eye k a ra r v e r m iş t ir ." ( a . g . e . , s47) B elirtilm esi gereken b ir nokta d a , T ü r k iy e 'y e gelme k a r a r la r ın ın u y g u ­ lanm a b içim i ve Kemalist b u r ju v a z in in TKP ö n d e r le r in i katletm esi ile s o n u çla ­ nan o l a y d ı r .

Bence b u ra d a da, b u r ju v a z in in k a lle ş liğ in i ve ik iy ü z lü lü ğ ü n ü o rta y a ç ık a r ta n a c ı b ir deney v a r d ı r . Buna yol açan en önem li etken g ü ç le r iliş k is in in doğru d eğerlen dirilm em esi ve b u r ju v a z in in ik iy ü z lü lü ğ ü n ü n , k a l­ le ş liğ in in y e te rin ce d ik k ate alınm am a­ s ıd ır .

Ocak 1988 m a y e d a r la rın , z e n g in le r in , top rak s a h ip ­ le r in in , p a şa ve a ğ a la r ın etk i ve b a s k ı­ s ı n ı " y ık a r a k , "içtim a i in k ila p " ı g e rçe k ­ leştirm e am acın a y ö n e lik tir .

Kom ünistler u lu s a l k u rtu lu ş s a v a ş ın ı d e stek lerk en , h iç b ir şe k ild e p ro le te r h a re­ k etin b a ğ ı m s ız l ığ ı n ı ve sosyalizm a m a cı­ nı gözden k a ç ır m a m ış la r d ır .

M.Suphi ta r a fın d a n K on g re'y e su nu lan ve k a ra r h a lin e gelen "Söm ürgeler ve M illetler H akkında K arar" b a ş l ı k l ı y a z ıd a ş u n la r b e li r t i li y o r : "Komünist p a r t is i, devrim h arek etin in yeni g ir d iğ i gelişm em iş m em leketlerde em peryalizm e k arşı v a r lığ ın ı savun an m illi k u v v etlere y a rd ım la b ir lik t e , gen el­ lik le serm a y ed a rla r id a re s in e k a r ş ı s ı n ı f m ü ca d elesi duygusunun em ekçi h alk için d e d erin leşm esin e u ygun y o ld a b u lu n m alı ve m utlaka te ş k ila tın b a ğ ı m s ız l ığ ı n ı korum al ı d ı r " ( 15) Gözden k a ç ır ıl a n , ama k a ç ır ılm a m a s ı gereken önem li b ir nokta d a , o dönemde gerek B o lş e v ik le r in , gerek se de TK P'nin T ü r k iy e 'd e k i u lu s a l k u rtu luş s a v a ş ın ı , u lu s la r a r a s ı d üzeyde em peryalizm i d a r b e le y e n , n esnel o la r a k p ro le ta r y a d evrim i­ nin ile rle tilm e s in e hizmet eden b ir örnek o la r a k ele a lm a la r ıd ır . TK P'nin T ü rk i­ y e 'd e k i k u rtu lu ş h a rek etin i destek lem esi, u lu s a l öneminden z iy a d e u lu s la r a r a s ı önemi n e d e n iy le d ir . Dünya devrim i soru ­ nu , TK P'nin teorik y a k la ş ım ın d a , çağ d e ğerlen d irm esin d e ve p ra tik tutumunda temel b ir yere s a h ip tir . Bu ise en tern a s­ yon alizm a ç ıs ın d a n a n la m lıd ır . O dönem­ d e, Ekim Devrimi z a fe r k a z a n m ış tır ve tüm d ün ya p r o le ta r y a s ı ve h a lk la r ın ın d ik k a ti bu z a fe r üzerind e to p la n m ış tır .

Z a fe r kazanan p r o le ta r y a n ın , d ün ya d e v ­ rim i a ç ıs ın d a n önem ta ş ıy a n dün ya h a lk la r ın ın em peryalizm ve g e r ic iliğ e k arşı s a v a ş ım ın ı d estek lem esi, d iğ e r h a lk la r a da örnek o la c a k ve h a lk la r ın p r o le ta r y a devrim ine destek gü ç o la r a k çek ilm esin i h ız la n d ır a c a k t ır . O dönem de, Türk devrim i bu a çıd a n önem ta ş ıy a n b ir ö rn e k tir. M .Suphi bu g e r çe ğ i d ile g e t ir ir ­ ken , " b iz le r , dünya d evrim inin bugünkü mecmuu ve m erkezi olan R u s y a 'd a ç a lış a n k om ü n istler, elim izde M a r k s 'm k ita b ı old u ğu h a ld e , d in , m illet, ır k ve renk a y r ılığ ı y a p m a k s ız ın , h a n g i memleketin o lu r s a o lsu n , ezilen in s a n la r ın ı kurtarm a e m elle riy le en uzak u fu k la ra d oğru a t ı l ­ maktan en k a r a n lık zulüm d e r y a la r ı için d e ç ır p ın a n , h a k s ız lığ a u ğ ra y a n m illetle re el uzatm aktan çek in m iy oru z" dedik ten son ra d evam la , T ü r k iy e 'n in özel durumuna işa re t ederek ş ö y le d iy o r d u : "A ya k la n a n T ü r k iy e 'y e en büyü k ö lçü ­ de y a p ılm a s ı gereken bu d e ste ğ in , y a ln ız ortak düşman olan A vrupa ve Amerikan em peryalizm inin Küçük A sya cep h elerin d e s ık ış tır ılıp ezilm esi b a k ış a ç ıs ın d a n

EKİM

29

d e ğ il, Doğu ve B a tın ın u lu s la r a r a s ı ili ş k i s i yönünden de büyük önemi o la c a k ­ t ı r . . . T ü r k iy e 'n in b ö y le muhtaç ve te h li­ k e li b ir dönemde s o s y a lis t R u sy a 'd a n g ö r e ce ğ i y a rd ım , s o sy a l devrim e doğunun gön lü nü k a z a n d ır a c a k , bu ise t ı r n a k l a r ı ­ nı A sy an ın ruhuna sa p la y a n İn g ilte re h e s a b ın a büyü k b ir d a rb e o l a c a k t ı r ."

(16) Y a şa m la rın ın en d e ğ e r li dönem lerin i dün ya devrim i ve T ü rkiye p r o le t a r y a s ın ın s a v a ş ım ın a a d a y a n , sosyalizm s a v a ş ım ı­ m ızın on u rlu ş e h itle ri O n b e şle ri, s o s y a ­ lizm k a v g a s ın d a y a ş a t a c a ğ ız .

KAYNAKLAR 1- M .S u p h i'n in P rogram ı Sunuş Konuşma­ s ı, E ski Sol Üzerine Yeni B ilg ile r , (ESÜYB) s , 101, Mete T u n ca y, B elge Y a y ın la r ı.

2- H ilm ioğlu H ak k ı, "Müstemlekat Mesele­ s i " , a . g . e . , s . 87 3 - TKP P ro g ra m ın ın M.Suphi ta r a fın d a n su nu lan ilk m etninden, a . g . e . , s . 110 4 - Sosyalizm İçin M ücadele, M .Suphi, T ü r k iy e 'n in Mazlum Amele ve R e n çb e rle r in e , (TMAR), A y d ın lık Y a y ın la r ı , s . 59 5 - a . g . e . , s . 62 6 - TKP P r o g r a m ı'n d a n , ESÜYB, s . 143 7 - TK P'nin 1 .K o n g re si'n d e k ab u l e d ile n , "Söm ürgeler ve M illetler H akkında K a ra r"d a n , TMAR, s . 54 8 - K on g re'd e U lusal Sorun Üzerine T a r t ış ­ m a la rd an , ESÜYB, s . 89 9 - M .Suphi, " Sosyalizm İçin M ü ca d ele"d en , TMAR, s . 59 10-M. Su phi, P rogram ı A çış Konuşm asın­ d a n , ESÜYB, s . 102 11-M .Suphi, III .E n te r n a s y o n a l'in 1. Kong­ r e s i 'n d e k i K onuşm asından, I I I .E n te r ­ n a s y o n a l, B elge Y a y ın la r ı, s . 17-18 12-Ethem N ejat, K on gre'd e F a a liy e tle r Üzerine Konuşmadan, ESÜYB, s . 124 1 3-T ü rk iye Komünist ve İşçi H areketi, A y d ın lık Y a y ın la r ı, s . 28 14a . g . y . , s . 34 15-"Söm ürgeler ve M illetler H akkınua K a ra r"d a n , TMAR, s . 55 16-M .Suphi, "A n a d o lu 'd a n Gelen E lç ile r ve A n a d o lu 'y a Y ardım " b a ş l ı k l ı konuşm a­ d a n , TMAR, s . 57-58 KÜÇÜK SÖZLÜK M a 'h a z a : Bununla b ir lik t e , b ö y le iken T e v cih : Yöneltme, doğrultm a M übareze: Savaşım İ n tiş a r : Y ayılm a Tekemmül: O lgunlaşm a, yetkinleşm e İ n k iş a f: Gelişme İh z a r : H azırlam a T u fe y li: A salak T etebbuu : A ra ştırm a , irdelem e.

Mukaddeme: Önsöz, b a ş la n g ıç T e v zih : A ç ık lığ a kavuşturm a

30

EKİM

S a y ı: 4

F.ALMANYA'DA ÇELİK İŞÇİLERİNİN DİRENİŞİ Kasım sonu ve A ra lık a y ı b a ş la r ın d a , A lm a n y a 'n ın D u isburg-R h ein hausen b ö lg e ­ sin d e b a ş la y a n ve son ra y a y g ın la ş a n Alman iş ç ile r in in e y lem leri, k a p ita lis t sistem in için e girm eye b a ş la d ı ğ ı d erin k riz in b ir g ö s te rg e s i old u ğu kadar, A v r u p a ’ da p r o le ta r y a n ın s a v a ş ın ın önü­ m üzdeki dönemde daha da ca n la n a ra k devam ed eceğ in in de b ir h a b e r c is id ir . Bu eylem lerin d iğ e r b ir ö z e lliğ i d e, Alman­ y a ’ da y a ş a y a n y ü z le rce Türk ve Kürt iş ç is in in , Alman s ın ıf k a r d e ş le ri ile eylem lere a k tif o la r a k k a t ılm a s ıd ır .

Olay en büyü k Alman tek ellerin d e n b ir i o la n Krupp fir m a s ın ın , son y ı ll a r d a s ü re k li zarar e ttiğ in i ile r i s ü rerek , R h ein h au sen ’ d ek i f a b r ik a s ın ı k a p a ta ra k , d iğ e r büyük ç e lik te k e lle ri Thyssen ve M annesm an’ la b irleşm e k a r a r ı a lm a s ıy la b a ş l a d ı . Bu k a r a r d a , 4200 iş ç i sok a ğ a a t ıl a c a k t ı .

Krupp firm a s ın d a ç a lış a n la r k a r a r ı d u y a r duym az, 28 Kasım da f a b r i­ k ad a üretim i durdurm a k a r a r ı a l d ı l a r . 30 K asım da 10 bin d en fa z la iş ç i fa b r ik a önünde b ir m iting d ü z e n le d ile r . A y r ıc a , çe v re b ö lg e le r d e n , T h yssen , Mannesman ve d iğ e r Krupp işletm elerin d en i ş ç il e r , k ıs a s ü r e li g re v le re g id erek s ı n ı f k a r d e ş le ri ile d a y a n ışm a y a g i r d ile r . Yine 3 A ra lık ta öğretm en, ö ğ re n ci ve e s n a fın da k a tılm a ­ s ı y l a 15 b in k iş i fa b r ik a n ın b u lu n du ğu şe h ird e m iting d ü z en le d i.

E ylem lerin gelişm esi son u cu , Krupp y ö n e ticile r in d e n b i r i , fa b r ik a n ın k a p a t ıl­ m asın dan s o n ra , ç a l ış a n l a r ın ı n T h y ss e n ’ de iş b u la c a k la r ın ı a ç ık la d ı.

B öylece tep k i a za ltılm a y a ç a lış ıld ıy s a da, Thyssen y e t k ilile r i bunun doğru o lm a d ığ ın ı a ç ı k l a d ı la r . K ıs a c a s ı bu üç dev te k e l, y ıllık 4 m ilyon ton çe lik ü retim in i 9000 k iş iy le d e ğ il, 4000 k iş iy le g e rçe k leştirm ey i ve b u n a lım ın yü k ü n ü , iş ç il e r i sok a ğ a a ta r a k , o n la r ın s ır t ın a y ık m a y ı d ü ş ü n ü y o rla r.

En son o la r a k 14 A r a lık ta , D u isb u rg, R heinhausen ve çev resin d en o n b in le rce işçi o to b a n la r ı k a p a ta ra k ve üretim i d u rd u ra ra k p r o te s to la r ın ı d ile g e t ir d ile r .

Bu m iting ve g ö s te r ile r e , Alman öğretm en­ le r S en d ik a sı (GEW) ve Kamu İ ş ç ile r i S en d ik a sı (ÖTV) da k a t ıla r a k , şeh ir g i r i ş i o to b a n la r ın ı k a p a ta ra k , g i r i ş - ç ı k ı ş ı d u rd u ra ra k p r o te s to la r ın ı y a y g ın la ş ­ tır d ıla r .

Bundan son ra da eylem lerin durm adan devam ed e ce ğ i a ç ı k l a n d ı.

B u rju v a zin in id e o lo g la r ı, k a p ita lis t ekonom inin k ısm i is t ik r a r ı ve büyüm esin­ d en , b u n u n la da i l i ş k i l i o la ra k p r o le t a r -

y a n m eylem lerin in s ı n ı r l ı l ı ğ ı n d a n h are­ k etle k a p italizm in ta rtış m a s ız ü stü n lü ğü ­ nün gen iş y ığ ın la r ta r a fın d a n k ab u l e d ild iğ i d ü şü n ce sin i y a y ı y o r l a r d ı . R eviz­ y o n is tle r is e , k a p ita lis t toplumu ’’ refa h toplum u” , ’’s ı n ı f ç a tış m a la r ın ın d e ğ il, uyumun" egemen old u ğu toplum o la r a k s u n a ra k , ” b a ş k a l d ı r ı ” y a ve " p r o le t a r y a " ya ’’ e lv e d a " demenin zam anı g e ld iğ in i, a r tık M arks’ m a n la d ığ ı anlam da b ir p ro le ta ry a d a n söz e d ilem eyeceği türünden teslim iyetin te o r ile r in i yaym aya ç a l ı ş ı y o r ­ la r d ı.

Her şey b ir y a n a , son b o rsa k r iz i, e m p e ry a listle r a r a s ın d a k ız ış m a y a yüz tutan ve b ir b ir le r in i, gümrük d u v a r la r ın ı yükseltm ekle teh d it eden a ç ık la m a la r ı, son y ı ll a r d a A v r u p a 'd a p r o le ta r y a h are­ k etin in ca n la n m a sı ve en son , k a p it a liz ­ min " y ü z a k ı" , "re fa h ü lk e s i" o la r a k su nu lan F ed eral A lm a n y a 'd a k i g e liş m e le r, k a p ita lizm in k ap italizm o la r a k kalm aya devam e ttiğ i sü rece bu n a lım d an k u rtu la ­ m a y a c a ğ ın ı k a n ıtla m ıy o r mu?

B u rju v a zin in övünm esi fa z la sü rm ed i.

'8 0 'l i y ı l l a r ı n b a ş ın d a n itib a r e n , k a p ita ­ lis t sistem in derin b ir k rize d oğru y o l a l d ığ ın ın iş a r e tle r i görülm eye b a ş la n d ı.

Son b o rs a k rizin d en s o n ra , k ap ita lizm in s ö z c ü le r i, y e n i b ir 1929 b u n a lım ı mı d iy e k o r k u la r ın ı d ış a v u r u y o r la r . D em ir-çelik k r iz i, sa d e ce A lm a n y a 'n ın b ir sorunu d e ğ il, tüm em p eryalist ü lk e le rin sorunu d u ru m u n d a d ır. Son o la y la r ın da e t k is iy le , ç e lik sek törü n dek i k r iz i görüşmek a m a cıy ­ la top la n an AT Komisyonu, ç e lik k o ta la ­ r ı n ın d a ğ ı l ım ı n ı g örü ştü ; fa k a t h iç b ir ilerlem e s a ğ la n m a d ı. S adece, F .A lm a n y a '­ y a üretim i düşürme ö n e risin d e bulunm ak­ la y e t in ild i.

Y aşanan k riz sad ece ç e lik sektörü n de d e ğ ild ir . T a rım sal k riz d e , A vrupa em­ p e r y a lis tle r in in çözüm b u la m a d ığ ı b ir b a ş k a üretim a la n ı d ır . 1986'd a , m ily a r­ la r c a m a rk lık ta rım sa l ü rü n , ö z e llik le süt ve te r e y a ğ ı y a imha e d ild i, y a d a , ölü f iy a t ın a S ovy etler B ir liğ i ve d iğ e r Doğu A vrupa ü lk e le rin e ih r a ç e d ild i. Her y ı l to p la n a n , AT Tarım Komisyonu h iç b ir ilerlem e s a ğ la m a d ığ ı g i b i , k riz in sorum­ lusu o la r a k her ülke d iğ e r in i su çlam a k ta ­ d ır .

A çık olan gerçek şu k i, k a p ita lis t sistem in h ız la derin b ir k rize y o l a lm a sı, k a p ita lis t sistem in a n a rşik ve d e n g e siz n it e liğ in in d ış a vurum udur.

Y aşanan b u n a lım , a ş ı r ı üretim b u n a lım ıd ır . Krupp firm a s ı ve d iğ e r s ö z c ü le r , ya şa n a n b u n a -

(Devamı s .1 7 1de)

Ocak 1988

EKİM

31

Günümüzün yüzkarası ve umudun ülkesi

Güney Afrika" H.AKARSU Güney A frik a C um huriyeti ır k ç ılık tem eline d a y a n d ır ıla n , ı r k ç ı l ı k l a y ö n e ti­ le n , d ü n y a d a k i tek d e v le t tir . 5 m ilyon b e y a z a z ı n l ı ğ ı n , 23 m ilyon s iy a h ın efen ­ d is i o la r a k ik tid a r a ve servete hakim old u ğu günümüzün y ü z k a r a s ı b ir ü lk e d ir .

Ve Güney A fr ik a , ı r k ç ı - f a ş i s t y a s a la ­ ra , yönetim in ve e m p ery a listlerin her türden baskı ve o y u n la r ın a rağmen k ah ram a n ca , y ılm a d a n m ücadele eden b ir iş ç i s ı n ı f ı n a , emekçi h a lk a sa h ip o la n ; k u rtuluşunun aynı zam anda A frik a !n m güney ü lk e le ri h a lk la r ın ın kurtu luşu o l a c a ğ ı ; ve e m p e r y a lis t-k a p ita lis t sistem e ölüm cül b ir d a rb e vu racağı umudun ü lk e s id ir .

"B a tı d e m o k ra sisi", "h ü r d ü n y a ", "in sa n h a k la r ı" ç ığ ır t k a n lığ ı ya p a n B a t ılı d e v le tle r , b u r ju v a id e o lo g la r ı, b u r ju v a b a s ın ı, s o sy a l dem ok ratından "s o s y a lis t"in e ik tid a r d a k i y a da m uhale­ fette k i p a r tile r h atta b a z ı s e n d ik a la r , Güney A fr ik a 'd a k i ı r k ç ı rejim sözkonusu old u ğ u n d a b il in ç l i b ir s e s s iz liğ e b ü rü n ü ­ y o r la r . G. A frik a 'y a k a r ş ı ekonomik y a p ­ tır ım la r ve boyk ottan sözed erk en , el a ltın d a n b in b ir tü rlü y o lla , fa ş is t P r e to r ia rejim in in im d a d ın a y e t iş iy o r la r . Ç ünkü, Güney A frik a e m p e ry a lis t-k a ­ p it a lis t d ünya sistem i iç in d e , y e r i k ola y k ola y d old u ru la m a y a ca k , v a zgeçilem eyecek b ir özel k on u m d a d ır. İşçi s ın ıfı ve h a lk ın m ü cad elesin in k a p sa m ı, n it e liğ i, h e d e fle ri tüm Güney A frik a b ö lg e s i ü lk e­ le r in in , ile r i b ir adım a tm a la r ın ı; ABD ve d iğ e r em p ery a listlerin h eg em on y a la rı­ n ın s a r s ılm a s ın ı s a ğ la y a c a k p o litik so­ n u çla r d o ğ u r a c a k tır .

Esas konumuz o la n , Güney A frik a iş ç i s ın ıfın ın m ücadelesine geçmeden ön ce, ü lk en in bu özel konumuna k ıs a c a d e ğ in ­ mekte y a r a r v a r .

ve B a tı A vru p a , Japonya g ib i em p ery a list d e v le tle r s tr a te jik m adenler b a k ım ın d a n tamamen d ış a , ö z e llik le de Güney A f r ik a '­ y a b a ğ ı m l ıd ır . K ritik m adenler ABD ve A v r u p a 'd a b u lu n sa da ih t iy a c ı k a r ş ıla m a ­ m a k ta d ır.

Buna k a r ş ın , tüm d ü n y a d a k i krom re z e r v le rin in % 84'ü, m anganezin % 67 'si, p la tin in % 89'u, a lt ın ın % 49'u, tüm A frik a k ıt a s ın d a k i kömür r e z e r v le rin in % 80'i Güney A frik a to p r a k la r ın d a bulu n m akta­ d ı r . (1 ) Atom e n d ü strisin in ve atom s ila h ­ l a r ın ın ana m addesi ola n uranyumu*', d ü n y a d a k i b ilin e n re z e r v le rin in % 16,2't,!

Güney A fr ik a 'd a ve % 5 ,8 'i Güney A fr ik a '­ n ın i ş g a li a ltın d a k i N a m ib ia 'd a d ır .(2 ) Fakat G .A fr ik a 'n ın önem i, bu d e ğ e r li ve büyü k maden re z e r v le rin e sa h ip olm a­ s ı y l a b ir lik t e , esas o la r a k , maden ü re ti­ m inde, dün ya toplam üretim i iç in d e a l d ı ğ ı y e r d e ; bu m adenlerin kim ler ta r a fın d a n ve n a s ıl ü re tild iğ in d e ve ABD ve d iğ e r em p ery a list d e v le t le r in , te k e lle rin G .A fri­ k a 'y a olan b a ğ ı m l ıl ık l a r ın ın n it e liğ in d e ­ d ir .

GÜNEY AFRİKA DÜNYANIN EN ZENGİN MADEN DEPOSU VE ÜRETİM KAYNAĞIDIR

Ö rn eğin , 1978 y ı l ı n d a , tüm d ü n y a d a k i p la tin üretim inin % 91'i, vanadyum un %73fü , a lt ın ın % 77 'si, kromun % 58 'i, m anganezin çc3 6 's ı ve uranyum un % 50'si Güney A fr ik a da ü re tilm iş tir. A y r ıc a bu ü lk e , k u rşu n , çin k o , k a la y , güm üş, kadm iyum un, kolum biyu m , tan talu m , kömür ve detmir ce v h e r­ le r in in d ü n y a d a k i b a ş lı c a s a t ı c ı s ı d ı r .( 3 ) ABD, ih t iy a c ı olan tüm maden ce v h e r­ le r in in % 50'sini Güney A frik a b ö lg e s i ü lk e le rin d e n ; daha somut ifa d e y le , ABD ö rn e ğ in , vanadyum ih t iy a c ın ın % 5 7 'sin i, p ila tin in % 4 8 'in i, kromun %30'unu sa d e ce Güney A fr ik a 'd a n k a r ş ıla m a k ta d ır . A vru­ p a em p ery alist d e v le tle r in in Güney A fri­ k a 'y a b a ğ ı m l ıl ık l a r ı da A B D 'ninkinden fa r k s ı z d ı r . Alman, İ n g iliz , F r a n s ız sa n a ­ y i ve e n d ü s tris i ise esa s o la r a k Güney A fr ik a 'd a n ucuz fiy a ta a ld ık l a r ı m adenle­ re d a y a n m a k ta d ır.

Güney A fr ik a 'n ın y e r a lt ı ve yerü stü

Güney A frik a C um huriyeti s ın ır la r ı için d e y a k la ş ık 50 çe ş it maden b o lc a b u lu n m a k ta d ır. B unlardan çoğu e n d ü stri­ nin ve modern s a n a y i üretim inin onsuz o la m a y a ca ğ ı s tra te jik (krom , k o b a lt, m angan, p la tin g i b i ) ve k ritik ( b a k ı r , n ik e l, vanadyum g i b i ) m a d en lerd ir. ABD

* "Güney A frik a " deyim i Güney A frik a C u m huriyeti; "Güney A frik a B ö lg e si" deyim i Güney A frik a C um huriyeti ve komşusu N am ibia, Z am bia, B ostw ana, Mozambik g ib i ü lk e le r bütünü iç in k u lla n ılm ış t ır .

32

EKİM

S a y ı: 4

z e n g in lik le r i toplam s a y ıla r ı 9 0 0 'den fa z la ola n ir ili u fa k lı y e r li-y a b a n c ı ş ir k e t le r , te k e lle r ta r a fın d a n y a ğm a la n ­ m a k ta d ır . Ülkede fa a liy e t gösteren tüm y a b a n c ı ş ir k e tle r in 500 k a d a r ı ABD, 5 0 0 'e y a k ın ı İ n g iliz ve 400 k a d a r ı da B atı Alman k ö k e n lid ir . A y r ıc a F r a n s ız , B e lç ik a , Ja­ ponya, A v u s tra ly a , H ollanda ve İs v e ç ş irk e t ve te k e lle rin in de önem li y a tır ım ve ş u b e le ri b u lu n m a k ta d ır.( 4 ) Güney A frik a ekon om isi, tüm maden sektörü esas o la r a k b ir k aç u lu s la r a r a s ı te k e lin h a k im iy e tin d e d ir. Ü lkedeki tüm maden sektörüne y ön elik y a t ır ım la r ın 2 /3 'ü , d ü n y a n ın en b üyük m a d en cilik te k e li o la n , A nglo American C o rp o ra tio n 1a a it t ir .

B aşta B atı A lm anya, ABD, İ n g ilt e r e , F ran sa olmak üzere B a t ılı 22 ü lke Güney A fr ik a 'y a k red i verm ek ted ir. Bu ü lk e le r­ den 312 b a n k a , s a d e ce , 1972-78 dönem inde 14 m ily a r 193,2 m ilyon d o la r k red i v e r m iş le r d ir .

B öylesin e büyü k serm aye a k ı n m ın n edeni d e, ı r k ç ı - f a ş i s t sistem ş a r t la r ın d a , Güney A fr ik a 'd a %300'e v a ­ r a n , b a şk a ü lk elerd e h a y a l b ile edilem e­ yecek k a r o r a n la r ı, büyü k k a r la r d ır . Bu anlam da ı r k ç ı l ı k serm ayenin a z g ın sömü­ rüsünün p o litik b içim i o lm a k ta d ır. Öte y a n d a n , Güney A fr ik a , ABD'nin ve d iğ e r em p ery a listlerin A fr ik a 'd a k i önem li b ir s a l d ı r ı ü ssü d ü r. O, İ s r a i l 'i n Orta D o ğ u 'd a o y n a d ığ ı ro lü , A fr ik a 'n ın güne­ y in d e o y n a m a k ta d ır. Güney A fr ik a , ABD'­ nin is te ğ i d oğ ru ltu su n d a , A n g ola , Mozam­ b ik , Zam biya b a şta olmak üzere komşu ü lk e le rin d e k i i l e r i c i , söm ü rgelicik ten y en i kurtulm uş d e v le tle r e , h a lk la ra a sk eri s a ld ır ıla r düzenlem ekte, bu ü lk e le rd e k i k a r ş ı-d e v r im c i çe te le r i ö rg ü tle y ip b e s le ­ m ek ted ir. A n gola ve Mozambik bu s a l d ı ­ r ıla r sonucu ekonomik i fl a s ın e ş iğ in e g e lm iş tir.

A y r ıc a , Güney A frik a , d ü n y a d a k i fa ­ ş is t , g e r ic i d e v le tle r in , rejim lerin destek ­ çis id ir .

T ü rkiye ile ekonom ik, s iy a s i ili ş k i le r i 1980 s o n r a s ı h ız la a r tm ış tır .

H alen, K ü r d ista n 'd a k i yü k selen m ü ca d eleyi b a s tırm a d a k u lla n ıla c a k a r a ç -g e r e ç s a t ış p a z a r l ı ğ ı , b il g i a lı ş v e r iş i sü rm ek ted ir. Şim di, b ö y le s in e zen gin ve b ö y le s in e em peryalizm e b a ğ ım lı, A frik a k ıt a s ın ın en gelişm iş k a p ita lis t ü lk esin d e ve dün­ y a n ın tek ı r k ç ı rejim in de iş ç i . s ı n ı f ı , y ı l l a r d ı r n a s ıl zorlu b ir m ücadele y ü rü t­ mekte, bugün önüne h a n g i e n g e lle r d ik il­ mekte oldu ğu n u görelim .

GÜNEY AFRİKA İŞÇİ SINIFI VE MÜCADELESİ Güney A frik a nüfusunun üçte b ir i ta rım la u ğ ra ş m a k ta d ır. S iy a h la r ın zoru n ­ lu ikamet b ö lg e le r i (Homeland) d ış a n d a k i y e r le r d e ç a l ı ş a b i l i r toplam s iy a h nüfusun

% 70'i ü cr e tli iş ç id ir . İ ş ç ile r ve emekçi h a lk , "A n a y a sa " ve "İ ş Y a s a s ı" , "Ü cretler Y a s a s ı" , "U ygar İşgü cü n ü n Y ön etm eliği", "E n dü stri Y a s a s ı" g ib i ı r k ç ı y a s a la r la b e lirle n m iş iş ve ü cret sistem i ş a r t la r ın d a k a p it a lis tle r ta r a fın d a n iliğ in e k a d a r söm ürü lm ektedir.

S iy a h -b e y a z iş ç ile r in ü c r e tle r i a r a s ın d a k i ı r k ç ı l ı ğ a d aya n an ü cret f a r k la r ı yü ksek k ar o r a n la r ın ın önem li b ir kaynağı o lm a k ta d ır.

1970 y ı l ı n d a , m a den cilik sektörü n de ç a lış a n b ir s iy a h iş ç i b ir b e y a z iş ç in in ü cre tin in ancak on dok u zda b ir in i, en dü st­ r i sektörü n de beşte b ir in i a la b iliy o r d u .

D iğer se k tö rle rd e k i durum da a y n ı y d ı . Bu ü cret f a r k l a r ı, s iy a h iş ç ile r in m ü ca d elele­ r i y l e , örgütlenm e s e v iy e le r in in yükselm e­ s iy le z o rla a z a lt ılm ış o ls a da h alen devam etm ek tedir. 1987'd e m a den cilik sektörü n de a y n ı iş i ya p a n b ir b e y a z a y d a 1500 Rand a lır k e n , b ir s iy a h iş ç i 300-500 Rand a la b ilm e k t e d ir .(5 ) Ekonom inin tüm se k tö r­ le rin d e ç a lış a n la r d a n a y lık g e lir le r i 290 Randa k a d a r olan en düşük ü c r e tlile r in 200 b in k a d a r ı b e y a z , 5 miyon k a d a r ı ise s iy a h t ır . (6 ) Güney A frik a iş ç i s ı n ı f ı ı r k ç ı - f a ş i s t rejim a lt ın d a , o n y ılla r d a n b e r i y ü z le r ce şeh it v ererek d iş e d iş b ir m ücadele sü r­ dürm ekte, se n d ik a l ve p o litik örgü tlen m esi­ nin k apsam ı ve n it e liğ i yü k selm ek ted ir.

1984 y ı lı n d a k i ö rg ü tlü s e n d ik a lı iş ç i s a y ıs ı 1 .4 0 6 .3 0 2 'd ir .

Ve bu s a y ı tüm ç a lış a n ü cr e tlile r in sa d ece % 1 2 's id ir.

S iy a h la r ın zoru n lu yerleşim b ö lg e le r in d e (Hom eland) iş ç ile r in ve m em urların s e n d i­ k a la şm a sı y a s a k t ır . Bu y a sa k k ap sam ın a gire n s iy a h i ş ç il e r , tüm iş ç ile r in ve ç a lış a n la r ın % 30'udur.

I r k ç ı rejim , b ir ya n da n s iy a h i ş ç il e ­ rin sen dik a laşm a ve g rev h a k k ın ı ç e ş it li y a s a k la m a la rla e n g e lle y ip z o r la ş t ır ır k e n , d iğ e r ya n da n da iş ç ile r in b ir li ğ in i b o z ­ mak için ç e ş it li o y u n la r o y n a m a k ta d ır. İşçi s ı n ı f ı , s iy a h -b e y a z , ırk çı rejim i d estek leyen -destek lem eyen s e n d ik a la r , kon­ fe d e r a s y o n la r ta r a fın d a n bölü n m ü ştür.

1983'd e toplam 1.534.000 s e n d ik a lı iş ç id e n , 425 b in i d oğru d an ı r k ç ı hükümet­ ten ya n a olan s e n d ik a la r d a ö rg ü tlü d u ru m d a y d ı. B una, hükümeti lib e r a l k a ­ b u l e d e n le ri de ek lersek 545 b in iş ç in in , yani toplam s e n d ik a lı iş ç ile r in üçte b ir in in ı r k ç ı rejim in s u lta s ın d a ola n s e n d ik a la r d a örg ü tlü old u ğu g ö rü le ce k ­ t i r . (7 ) Bu bölü n m ü şlü k, sarı s e n d ik a la r ın gü cü , Güney A frik a iş ç i s ı n ı f ı n ı n ö z g ü r­ lük ve toplum sal k u rtu lu ş m ü cadelesin de önem li b ir ayak b a ğ ı d ı r . Bu n eden le ANC ve ANC için d e k i a n t i-k a p ta lis t d evrim ci g ü ç le r , iş ç ile r in s e n d ik a l b ir li ğ in i s a ğ la ­ mak için yoğun ça b a h a r c a m a k ta d ır la r .

"Tek ü lk e , tek se n d ik a l b ir li k , aynı

Ocak 1988 işk o lu n d a tek s en d ik a " ilk e s i d oğ ru ltu su n ­ da sü rd ü rü len ç a b a la r sonucu 1985 y ı l ı n ­ da 33 ı r k ç ı olm ayan , y a n i her ır k ta n , her renkten iş ç in in üye o la b il d i ğ i sen d ik a b ir a r a y a gelerek Güney A frik a S en d ik a la r K o n g r e s i'n i (COSATU) k u rd u la r. Bu büyü k ad ım , Güney A frik a iş ç ile r in in b ir li ğ in i g ü ç le n d ir d i, m ü cadelesin e yen i b ir ivme k a z a n d ır d ı.

COSATU'nun halen öd en ti veren 450 b in ü y esi v a r d ır . Ülke ç a p ın d a s e n d ik a l b ir lik kuru lu p g e liş ir k e n , tek tek en d ü stri d a lla r ın d a da s e n d ik a l b ir lik le r k u ru lm a k ta d ır. B u n la r­ dan b a ş lıc a la r ı, bu y ıl 5. K on gresin i ya p m ış olan Maden İ ş ç ile r i S en d ik a sı (NUM) ve işk o lu n d a k i 7 s e n d ik a n ın b ir le şerek o lu ş tu r d u k la r ı Güney A frik a U lusal Metal İ ş ç ile r i S e n d ik a s ı' d ır (GAUMIS).

B u n la r, COSATU'nun ik i y ıld a n b e ri yü rü ttü ğü "A yn ı işk olu n d a tek s e n d ik a " k a m p a n y a sın ın en b a ş a r ılı ü rü n ü d ü r.

Halen Metal iş ç ile r i S e n d ik a s ı'n m 130 b in ü y esi v a r d ı r .

COSATU ile ANC i ç i ç e d ir . İ ş ç i s ı n ı f ı ­ n ın bu örg ü tlü kesim i hem ı r k ç ı l ı ğ a hem de serm ayeye k a r ş ı m ücadelenin b a ş ın ı çek m ek ted ir. ANC, 1960'd a k i S h a rp e v ille k a tlia m ı s o n r a s ı y a s a k la n ıp y e r a lt ı ç a ­ lış m a s ın a b a ş la m a sın a rağmen s e n d ik a la r ­ la , yasal k itle ö r g ü tle r iy le her tü rlü bağı k u rd u , g ü ç le n d ir d i.

Bu sü recin sonucu o la r a k 1983'd e 575 y a s a l k itle örgü tü B irle ş ik Demokratik C e p h e 'y i (UDF) o lu ş tu r d u la r . S en d ik a la r UDF'nin belkem i­ ğ i n i, esa s gücünü te ş k il etm ek ted irler.

EKİM

33

Ö z ellik le 180 *l i y ı ll a r d a g rev ve g rev e k a tıla n iş ç i s a y ıla r ın d a büyük a r t ış la r olm u ştu r. A rtık iş ç i s ı n ı f ı iş y e r i, işk olu g r e v le r in i ve de genel gre v s ila h ın ı u sta ca ve k a r a r lı lı k la k u lla n a b iliy o r . Son ik i y ı ld a k i gelişm eler bu a ç ıd a n umut v e r ic id ir . Ö rn eğin , Güney A frik a T ren yolu ve Liman İ ş ç ile r i S e n d ik a s ı'n a b a ğ l ı 18 b in tren y olu i ş ç i s i , 13 Mart 1987'd e , b ir iş ç i a r k a d a ş la r ın ın işten a tılm a s ın ı p ro ­ testo etmek iç in , y a s a la r a göre y a sa k ola n g re v e b a ş la d ı . Hükümetin, p o lis in tüm b a s k ı ve ü ltim a tom ların a rağm en, ça tış m a la r d a 3 iş ç in in ölm esine rağm en, d ir e n iş 2 ay sü rd ü ve b a ş a r ıy a u la ş t ı.

Botha re jim i, iş ç ile r in ve h a lk ın m ü ca d elesin i b a stırm a k için 12 H aziran 1986'd a ülkede o la ğ a n ü stü h al ila n e tti.

B ugüne kadar 30 bin d en fa z la in sa n tu tu k la n d ı.

B unlardan 10 b in i ço c u k . İd a m la ra , a ğ ır işk en ce ve zulme rağm en o la ğ a n ü stü h al de sökm edi.

1986'd a k i g r e v le r e , d ir e n iş le r e k a tılım , b ir ö n cek i y ı l a göre dah a da a r t t ı. Ve iş ç i s ı n ı f ı 1 M a y ı s 'ı kutlam a h a k k ın ı 1986 M a y ıs ın d a söke söke a l d ı .

O lağanüstü h al u y g u la m a sın a g e ç ild iğ i 1986'd a g r e v le rd e k a y b o la n iş s a a ti top la m ı 1,3 m ilyon ik e n , 1987'd e 5,5 m ilyona y ü k s e ld i.

1987 A ğustosunda 28 a ltın ve 18 kömür m adeninde ç a lış a n , NUM'da örg ü tlü i ş ç i ­ le r , Güney A frik a ta rih in in en b üyü k g r e v in i g e r ç e k le ş tir d ile r . NUM'un v e r d iğ i b ilg ile r e g ö re , g re v e 340 b in maden iş ç is i

1973-1982 DÖNEMİNDE GREVLER VE GREVCİ İŞÇİ SAYISI Y ılla r G revci s a y ıs ı Grev s a y ıs ı

1973

1974

1975

1976

98.378

59.244

23.323

28.013

370

384

274

245

1977

1978

1979

1980

1981

15.304

14.160

22.803

61.785

92.842

90 Kaynak :

GREVLER VE YÜKSELEN MÜCADELE Güney A frik a A n a y a s a s ı'n a g ö r e , A fri­ k a lı s iy a h iş ç ile r in g r e v le re k a tılm a s ı yasa d ış ıd ır .

Dini t o p la n tıla r d ış ın d a her tü rlü g ö s te ri uzun s ü re d ir y a s a k t ır . Ülkede h alen ola ğ a n ü stü h al y ü rü rlü k te ­ d ir .

F akat i ş ç il e r , k a n la r ı, c a n la r ı p a h a s ın a o ls a d a , b ir ço k k a y ıp v e r s e le r de g rev e çık m a k ta , ı r k ç ı fa ş is t y a s a la r ı p a ra m p a rça etm ek tedir. Bu anlam da, her g rev Güney A frik a ş a r tla r ın d a b ir a y a k ­ lanm a, b ir b a ş k a l d ı r ı d ı r .

Y u k a rıd a k i ta b lo d a 1973-1982 dönem inde y a p ıla n g r e v le r ve g r e v c i iş ç i s a y ı s ı in c e le n d iğ in d e g ö r ü le b ile c e ğ i g i b i , 19777 8 'le r d e k i en düşük g rev ve grevci s a y ı l a r ı günümüze d oğru her y ı l g id erek a r tm ış tır .

106

101

207

1982 198.020

342

South A frikan R eview, V o l.1.1983

281 (8 )

k a t ı l d ı . Bu rakam , 1973-1980 dönem inde, tüm ülk ede g re v e çık a n iş ç ile r in toplam rak am ın dan ço k tu r.

T ek ellerin s ö z c ü le r i, serm aye çe v r e le ­ r i , maden iş ç ile r in in g r e v i ö n ce s i, maden iş ç ile r in in a yrı d ille r i k o n u ş tu k la rı, komşu ü lk elerd en gelen göçmen iş ç ile r le d iğ e r s iy a h iş ç ile r in b irle ş e m e y e c e ğ in i, g re v in 48 sa a t b ile sü rem eyeceğin i id d ia e d iy o r la r d ı.

O ysa, maden i ş ç il e r i , ırk çı rejim in s il a h l ı s a l d ı r ı l a r ı n a , lo k a v ta , 9 iş ç in in öld ü rü lm esin e, 500'ünün y a ra la n m a s ın a rağmen grevi üç h a fta s ü rd ü r d ü le r.

T a lep lerin d en b ir k ıs m ın ı söke söke a ld ıla r .

Maden iş ç ile r in in bu büyü k a y a k la n m a sı ve ülkede g e lişe n d ir e n iş , rejim i gü ç durumda b ır a k t ı.

B otha, te k e lle r , em p e ry a listle r şim di rejim in

34

EKİM

S a y ı:4

g e le ce ğ in in h e s a b ın ı c id d i c id d i yapar o ld u la r . Hatta b a z ı ş ir k e t le r , ila n la r la B o th a 'y a " a y a ğ ın ı denk a l" ö n erisin d e b u lu n u y o r la r .

MÜCADELENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER D erinleşen k riz n a s ıl çözü lecek ? Güney A frik a p r o le ta r y a s ın ın sosy alizm e g id iş i n a s ıl e n gellen ecek ya da s a p tır ılıp düzen in s ın ır la r ı için d e h a p s e d ile ce k ?

N a sıl sa d ece ı r k ç ı rejim in y ı k ılm a s ıy la s ın ır la n a b ile c e k ? K ıs a c a s ı Güney A f r ik a '­ d a k i devrim a teşi n a s ıl sön d ü rü le b ile ce k ?

ABD, B a t ılı e m p e ry a lis tle r, Botha ta k ım ı ve k a p it a lis tle r bunun p la n la r ı y ­ la , reform la r ile m eşg u ller. O nlar b ir ya n d a n A N C 'nin, iş ç i s ı n ı f ı n ı n gücünü k ırm a k , g elişm esin i fren ley eb ilm ek iç in , gen el o la r a k s iy a h h a lk ı, başka b ir d e y iş le b e y a z la r d ış ın d a k i h alk k itle s in i bölm ek, b ir b ir in e düşürmek is t iy o r ; ANC'­ n in , onun s il a h l ı örgü tü n ü n , s e n d ik a la r ın ve UDF'nin k a r ş ıs ın a g e r ic i, ı r k ç ı r e j i ­ min k ı r ı n t ı l a r ı y l a p a la z la n m ış , y a da p a la zla n m a umudu olan s iy a h orta s ı n ı f ­ la r ın ı, k a b ile tem eline d aya n an g e r ic i s iy a h ö r g ü tle r in i, Tutu g ib i p a p a z la r ı ç ı k a r ı y o r . S iy a h ı s iy a h a k ır d ırm a k is t i­ y o r . Bunun en somut ö r n e ğ i, Zulu k a b ile ­ s i r e is i Mangosuthu B uthelezi t a r a ft a r la ­ r ı n ın ve ü yelerin d en hemen hemen tümü­ nün Zulu k a b ile sin d e n o ld u ğ u , y a k la ş ık 1,5 m ilyon ü y e li İn h atka örgü tü m ilita n ­ la r ın ın ANC ve UDF t a r a ft a r la r ın a , i le r ic i ve d e v rim cilere s i l a h l ı , s o p a lı s a l d ı r ı l a ­ r ı d ı r . Bu s a l d ı r ı l a r sonucu E ylül a y ın ­ dan bu ya n a geçen üç ay için d e yüzden fa z la in san y a ş a m ın ı y itir m iş t ir . COSATU, İ n h a t k a 'n m s a ld ır ı ve cin a y e tle r in in N a ta l'd a p o litik hakim iyet k a v g a s ı o ld u ­ ğunu a ç ık la m ış t ır . Ç ünkü, 1983!e k a d a r , en b üyü k le g a l s iy a h örgü tü olan İn h a t­ k a , 1983'd e 575 le g a l örgü tü n ve se n d ik a ­ l a r ın o lu ş tu r d u k la rı UDF'nin k a r ş ıs ın d a s ü re k li güç k a y b etm iştir.

2,5 m ilyon ü y e y le UDF bugün Güney A fr ik a 'n ın ta r tış m a s ız en büyü k le g a l k itle örgü tü h a lin e g e lm iştir.

B otha, B u th e le z i'n in örg ü tü n ü , b e y a z la r la ANC, UDF ve s e n d i­ k a la r a r a s ın d a b ir denge u n su ru , b ir tampon gü ç o la r a k tutm ayı denem ekte­ d i r . (9 ) Öte y a n d a n , ABD, B a t ılı em p ery a list­ l e r , Botha ta k ım ı ve k a p it a lis t le r , bütün k a r ş ı-d e v r im m erkezleri ANC için d e ortak m ücadele yürüten a n t i-k a p ita lis t d evrim ci g ü ç le r ile s iy a h u lu s ç u la r ı, serm aye d ü zen in i yık m ak isteyen g ü ç le r le , m ücade­ le y i sa d ece ı r k ç ı l ı ğ ı n y ık ılm a s ı ile s ın ır la y a n g ü ç le r i bölme ç a b a s ın d a d ır .

Bu p la n , ABD D ış iş le r i B a k a n l ı ğ ı'n m 1987 O c a ğ ın d a , ANC'nin 7 5 .Kuruluş Y ıld ö ­ nümü v e s ile s iy le Amerikan K on g resi'n e su nduğu b ir ra p ord a somut ifa d e s in i

b u lm u ştu r. R ap ord a , "ANC için d e k i s iy a h u lu s ç u la r la k om ün istleri bölmek mümkün­ dür ve y a p ı l m a l ıd ır " , "P re to ria hükümeti ANC ile görüşm elere b a ş la r s a , ANC'nin em p ery a list ü lk e le rle i li ş k i le r i a r ttık ç a ANC için d e k i f a r k lı s iy a s e t le r , a y r ı l ı k l a r su yüzüne ç ı k a c a k t ı r ." d e ğ e rle n d irm e le ri ve p la n la r ı y a p ı l ı y o r .(1 0 ) Botha is e , "ANC için d e k i k om ü n istleri atmadan ş id d e ti reddetm eden on u n la gö­ rüşm elere b a şla n m a m a lı, yok sa ANC g ü ç­ le n d irilm iş o lu r " d iy o r .

Her ik i p o litik a da s ı n ı f m ü ca d elesin i "ır k ç ılığ a karşı olm ak la" s ın ır la y ıp , Güney A fr ik a 'd a k a p ita lis t sistem i k u rta r­ m ayı a m a ç lıy o r .

Saptanan p o lit ik a la r u ygu la m a ya kon­ du b il e . ABD yönetim i ANC ile a lt d üzeyde sü rd ü rd ü ğ ü te m a sla rı üst düzeye ç ı k a r d ı .

D ış iş le r i B ak a n ı S h u ltz'u n is te ğ i ü zerin e ANC B a şk a n ı O liv er Tambo, ABD'ye g it t i, b ir h a fta k a l d ı . Sh u ltz, etkin Amerikan p o li t ik a c ı la r ı ve iş a d a m la rıy la g ö rü ştü .

Tambo, ANC'nin serm aye k a r ş ı t ı d e v ­ rim ci g ü ç le r ile i liş k ile r in i k opa rm ası ve d evrim ci ş id d e ti reddetme yön ü n dek i b a s ­ k ıla r a b oyu n eğm edi. Shultz da Tam bo' nun P re to ria ile ekonomik ve s iy a s a l ili ş k i le r i kesme ö n e ris in i re d d e tti.

F a k at, p r o le ta r y a n ın m ü ca d elesi, s i­ ya h h a lk ın şid d ete d aya n an çözümü g ü ç le n d ik çe , e m p e ry a listle rin "p ro te s to la ­ r ı " , B o th a 'n m "reform " ş a m a ta la rı a rt­ t ık ç a ANC iç in d e k i fa r k lı s iy a s e tle r in hareketlenm esi de a r t ıy o r . ANC b ir y a n ­ dan Güney A fr ik a lı iş a d a m la r ıy la gö rü ş­ meler y a p ıy o r , d iğ e r ya n da n da A fr ik a n e rle r o la r a k a d la n d ır ıla n en a z ı l ı g e r ic i b e y a z b u r ju v a la r ın b ir h e y e tiy le b u lu şu ­ yor.

Bu görüşm e ve b u lu şm a la rd a n eyin p a z a r lı ğ ı n ın y a p ı l d ı ğ ı , n eyin g ö rü şü ld ü ­ ğü ANC ta b a n ın ın z o rla m a s ıy la tu ta n a k la ­ r ı y a y ın la n a r a k a ç ı k l a n d ı. Son y ı l l a r d a ­ k i bu g e lişm e le r, ANC iç in d e , d evrim ci g e liş im le r i ya va şla tm a yönünde b ir ç a b a ­ n ın old u ğu izlen im in i v e r iy o r .

S ovy etler B ir liğ i is e , Güney A fr ik a 'd a ­ k i p r o le ta r y a n ın d evrim ci a te şin i "s ö n d ü r me"den resmen 2 7 .Kongre R aporunda s ö z e tt i: "B iz O r ta d o ğ u 'd a , Orta A m e rik a 'd a , Güney A fr ik a 'd a yeryü zü nün bütün s ıc a k n o k ta la r ın d a ça tışm a durumunu sürdürm e y o l la r ı n ı bulm ak için k o lle k tif a r a y ış l a r ı ca n la n d ırm a k ta n y a n a y ız . Genel g ü v e n liğ in ç ı k a r la r ı bunu k esin zoru n lu k ı l ı ­ y o r ." (11) ( a b ç .)

Güney A fr ik a 'n ın a d ı b iz z a t v e r ile r e k , Güney A frik a p r o le ta r y a s ı ve h a lk ın ın devrim a te şi e m p e ry a listle rle "k o lle k t if a r a y ış " a n l a y ış ı çe rçe v e sin d e y a v a ş l a t ıl ­ m ak, söndürülm ek is te n iy o r .

Bu k a r ş ı d evrim ci ç a b a , b a t ı b a s ın ın d a Temmuz 1987'd e ç ık a n "S ov yetler B ir li ğ i 'n i n Güney

Ocak 1988 A fr ik a 'd a şid d etin y a y ılm a s ın ı istem ed iği ve ANC iç in d e , S ovy etler B ir liğ i D ış iş le r i Bakan Y a r d ım c ıs ı A n atoli Adam işin ile ABD 'n in A frik a İ ş le r i Sekreter Y a r d ım cı­ s ı C hester C r o c k e r 'in L o n d r a 'd a b ir a r a y a g e le re k , 1985'd e k i Reagan ile G o rb a ço v 'u n C e n e v re 'd e y a p t ık la r ı z ir v e görüşm esinde a lın m ış k a r a r la r d oğru ltu su n d a Güney A frik a ve A n gola ü zerin e g ö rü ştü k le ri de e k le n d i. İşte Güney A frik a p r o le ta r y a s ı s o s y a ­ lizm yön ü n dek i m ü ca d elesin i s a p tırm a k , y a v a şla tm a k , "söndürm ek" istey en emper­ y a lis t ve re v iz y o n is tle r in b ö y le s in e sah te çözüm ö n e r ile r i, reform p r o g r a m la r ıy la k a rşı k a r ş ıy a d ır .

Fakat bu sahte çözüm y o lla r ın a k a r­ ş ın , d evrim ci sen d ik a ö n d e r le r i, ANC iç in d e k i d evrim ci lid e r le r d evrim ci k r iz i s osy a liz m i h ed e fle y e n , ı r k ç ı l ı ğ a ve k a p i­ talizm e k a r ş ı ola n b ir m ücadele ile çözm eyi h e d e fle d ik le r in i a ç ı k l ı y o r l a r .

Bu k on u d a , NUM B aşk an ı James Mohla t s i d ü ş ü n ce le rin i ş ö y le ö z e tliy o r : "Bu k riz k a p ita lizm in k r iz id ir . Çünkü k a p it a lis t sistem ih t iy a ç la r ım ız a ve istem ­ lerim ize cev a p verem ez. Bu ih t iy a ç la r , istem ler için f a k i r l i ğ i , a ç l ı ğ ı ve h a sta ­ lık la r ı k a z ıy a c a k b ir sosy al sistem g e r e k lid ir . Y a şa n a b ilecek b ir ü cret için yürüttüğüm üz kam panya, bu ü lk en in zen­ g in lik le r in i dah a i y i p ayla şm a s a v a ş ım ı­ m ızın ilk a ş a m a s ıd ır .

Bu bizim için k a l ı c ı b ir çözüm o la m a z ... İş a r e t e t tiğ i­ miz g ib i ekonom ideki k riz in k a ra k te ri ö y le k i, ne bu hükümet, ne b a ş k a k a p ita lis t hüküm etler çözem ez. Bu k r iz i y a ln ız c a , ü lk en in k a y n a k la r ın ı kar iç in d e ğ il, h a lk ın y a r a r ın a k u lla n a ca k ola n dem okra­ tik , s o s y a lis t b ir düzen ç ö z e b ilir . Fakat s a v a ş ım ın bu yön e d oğru gitm esi için y ı ğ ı n l a r ı n örgü tlen m esi g e r e k ir . Sendika­ la r tek b a ş ın a bu görev in ü stesinden g elem ezler. İ ş ç i s ı n ı f ı gen el sa v a şım d a va zg e çilm ez b ir g ü çtü r a n ca k , g e n ç liğ i­ m iz, k a d ın la r ım ız ve h a lk ım ız ö rg ü tlen ­ mek z o r u n d a d ır . Ve m a den ciler o la r a k , bu s a v a ş ım ın öncüsü o l m a l ı y ı z ."(1 2 ) ANC Yürütme Komitesi Ü yesi, GAKP B a şk a n ı ve geçen y ı l a k a d a r ANC'nin s il a h l ı örgü tü Umkhonto We S izw e'n in kurm ay b a ş k a n ı Joe Slovo d a , A ğustos 1987'd e v e r d iğ i b ir m ülakatta ş öy le d iy o r d u : "M ücadele fa b r ik a k a p ıs ın d a bitm eye­ ce k . S en d ik al h a rek et, ANC ve Komünist P a r t is i, iş ç i s ı n ı f ı n ı n ta y in e d ic i rolü konusunda h e m fik iriz . İ ş ç ile r sa d ece sen­ d ik a l h arek etin d e ğ il, toplumun her a la n ın d a en önde y e r a lm a lı, ANC'nin ille g a l p o litik m ü cadelesine k a t ılm a lı, Komünist P a r t is i'n in p a r ti örgü tü ne k a t ı l ­ m a lı, g ü çle n d irm e li; yerleşim b ö lg e le r in ­ d ek i ö rg ü tle rd e ç a lış m a lı, ö rg ü tle y ip

EKİM

35

yön etm eli; ANC'nin s ila h lı örgü tü ne k a t ı l ­ m a lı ve B irle şik Demokratik C e p h e 'd e ç a l ış m a l ı . "(1 3 ) J .S lov o d evam la , u lu s a l k u rtu lu ş mü­ c a d e le s in d e , ANC ve U lusal Demokratik Cephe için d e ta y in e d ic i ro l a la n iş ç i s ın ıfın ın , aynı zam anda "k u rtu lu şu n z a fe rin d e n s o n ra , b a ğ ım s ız b ir gü ç o la ­ r a k , s ı n ı f g ü ç le r in in k a r ş ı l ı k l ı etk ile şim i iç in d e ta y in e d ic i ro l o y n a y a b ilm e s i için y a ş a n ıla n m ücadele a şa m a sın d a p o litik o la r a k ö rg ü tlen m esin i, id e o lo jik ve ö rg ü t­ sel o la r a k h a z ır la n m a s ın ın z o r u n lu l u ğ u ­ nu v u r g u lu y o r .

A N C 'nin, 25 y ı l d ı r tutuklu ola n ö n d eri Nelson M andela ise "kom ünist p a r tin in temel am acı serm aye s ın ıfın ı orta d a n k a ld ır a r a k iş ç i s ı n ı f ı n ı ik tid a r a g e tir ­ m ek tir. Komünist p a r ti ç e liş k ile r i d e rin ­ le ştirm e y e , ANC ise fa r k lı s ın ıfla r ı u z la ştırm a y a ç a lış ır ; işte a r a la r ın d a k i temel a yrım da bu n ok tad a d o ğ a r . " . . .

"T a rih in h iç b ir dönem inde ANC; ü lk en in ekonomik y a p ıs ın d a d evrim ci b ir d e ğ iş ik ­ lik y a p ılm a s ın ı s a lık verm ed i(14 ) d iy e re k g ö r ü ş le r in i ö ze tle m iştir.

Güney A frik a p r o le t a r y a s ı, ü lk en in k arm aşık p o litik y a p ı s ı ve d erin le şe n k a p it a lis t k riz o rta m ın d a , A frik a u lu s a l­ c ı l ı ğ ı , ı r k ç ı rejim in y ık ılm a s ıy la s ı n ı r ­ l ı , k a p it a lis t sistem e dokunm ayan m ücade­ le a n l a y ı ş l a r ı ; d evrim ci a te şi söndürm eyi ve Güney A fr ik a 'n ın em p ery alist sistem in b ir p a r ç a s ı , ucuz maden deposu o la r a k k a lm a s ın ı g a ra n tile y e ce k sah te çözüm y o l la r ı ile k a r ş ı k a r ş ı y a d ı r .

Güney A fr ik a 'n ın g e le c e ğ i, p r o le ta r y a ­ n ın , iş ç i s ın ıfın ın gerçek toplum sal k u rtu lu şa gid en yolu mu, k a p ita liz m i s a ğ la m la ş tır a c a k sah te ve te h lik e li y olu mu t u ta c a ğ ın a , u ğru n d a m ücadele e d e ce ğ i­ ne b a ğ l ı d ı r .

DİPNOTLAR 1- "S ü d a frik a und der Westen" Anrt Span­ d a u , November 1983, s . 12-14 2 - "Der Süden A frik a s im A u fb ru ch ", G erhard Brehme, Ost B erlin 1982, s . 12 3 - S ü d a frik a und der W esten", s . 13 "Ç a ğ d a ş S öm ürgecilik ve E m peryalist Y ayılm a Ö rneği Güney A frik a Cumhuri­ y e t i " , Gürhan U çkan, Y a rın Y a y ın la r ı, İs ta n b u l 1986, s . 73 5- Der S p ie g e l, s a y ı : 34, A ğustos 1987 6 - "Schw arze G ew erkschaften in S ü d a fri­ k a " , Werner P u sch ra , Bonn, 1984, s . 20 7- "Güney A frik a C u m h u riyeti", s . 34 8 - "Schw arze G ew erkschaften in S ü d a fri­ k a " , s . 21 9- Der S p ie g e l, 7 A ra lık 1987, s . 166 (Devamı s .J 7 ;c/e>/

36

EKİM

S a y ı:4

TRAJİ-KOMİK BİR ÖYKÜ:

'Afganistan devrimi' G eçenlerde b ir a çık la m a ya p a n A fg a ­ n ista n lid e r i N ecib u lla h , "devrim im iz ne s o s y a lis t ne de p ro le te r d e v rim id ir.

D üşm anlarım ız ne d erse d e sin , ik tid a r d a k i Demokratik Halk P a rtis i de komünist b ir p a r ti d e ğ ild ir " d e d i.

1979 A r a lığ ın d a , S ovy etler B i r l i ğ i 1nin B abrak Karmal k ukla ik t id a r ın ın iş b a ş ın a g e tirilm e si ile son u çla n an A fg an ista n iş g a lin in ü zerinden 8 y ı l g e ç ti.

O zaman B rejn ev , neden iş g a l e ttik le ­ r in i a ç ık la r k e n , a m a ç la r ın ı a ç ık ç a form ü­ le e d e rek , "b a ş k a tü rlü d avran m ak , A fg a n is t a n 'ı em peryalizm e av o la r a k b ı ­ rakm ak o lu rd u " d iy o r d u . O rtad a, a v la n ­ m ası gereken b ir av v a r d ı ve e lin i ça b u k tutan S ovy etler B ir liğ i y ö n e tic ile r i bu a v ı a v la m ı ş l a r d ı !

Y ı l l a r d ı r , S ovy etler B ir liğ i y ö n e tic ile r i ve onun d iğ e r ü lk elerd ek i u z a n t ı la r ı , bu iş g a li, "p r o le ta r y a en ten asyon a lizm in in yaşam b u lm a s ı", "A fga n ista n h a lk ın a S ovy etler B ir liğ i'n in 1 M ayıs h e d iy e s i", "S osyalizm in A fg a n is ta n 'd a yen i b ir a şa ­ maya u la ş m a s ı" v b . d iy erek s a v u n d u la r, her y ıl dönümünde a lk ış la d ıla r .

A yn ı ş e y le r , T ü r k iy e 'd e k i S ovy etler B ir liğ i y a n d a ş ı p a r ti ve k iş ile r için de g e ç e r liy d i.

S ovy etler B ir liğ i'n in s o s y a lis t b ir ülke o lm a d ığ ın ı, h a lk la r a k a r ş ı em p e ry a lis th egom on ya cı b ir p o litik a iz le d iğ in i s ö y le ­ yen M a rk sist-L en in istler ve d e v rim cile r i çin ise durum a ç ı k t ı .

'7 0 'l i y ı l l a r ı n son u n d a, ABD em perya­ liz m i, dün ya ç a p ın d a p ro le ta r y a ve h a lk la r ın s a v a ş ım ı son u cu , büyü k d a rb e ­ le r y iy e r e k gü ç kaybetm eye b a ş la m ış t ı.

N ik aragu a d ev rim i, İ r a n 'd a Şah i k t id a r ı­ n ın d e v rilm e si, F ilis tin h a lk ın ın yü k selen b a ş k a l d ı r ı ş ı , bunun en c a n lı örn e k le ri i d i . E şitsiz ve d en g esiz g elişim , '7 0 'le r in b a ş ın d a n itib a re n S ovy etler B ir liğ i'n in s iy a s i o la r a k öne fır la m a s ın a neden olm uştu . İşte bu k o ş u lla r d a , B asra Körfe­ zin d e k i p etrol a la n la r ın a ve s ıc a k d en iz ­ le re dah a y a k ın olab ilm ek iç in d e, tam am ıyla em p ery a list-h eg om on y a cı amaç­ la r u ğru n a Sovyet ordu su A fg a n is ta n 'ın iş g a l e tti.

T a rih sel o la y la r ın k a n ı t la d ığ ı g i b i , em p ery a list ilh a k la r a ve halkalarım ı zen­ g in lik le r in in ta la n ın a b a ş v u ru rk e n , p o li­ t ik a la r ın ın ilh a k ç ı ve ta la n c ı k a ra k te rin i gizlem eye ç a l ı ş ı r l a r . B a t ılı em p ery a list­ le r, " b a r ış " , "d em ok ra si", "komünizm teh lik e sin d en korunmak", v b . id d ia la r la ilh a k la r ın ı g e r ç e k le ş tir ir le r , d a rb e le re b a ş v u r u r la r . S ovyetler B ir liğ i is e , "s o s y a ­

lis t " o ld u ğ u n d a n , ilh a k la r ı "p ro le te r e n te rn a s y o n a liz m i", "d e v r im ", " a v ı emper­ y a lis t le r e b ıra k m a m a ", " s ı n ı r g ü v e n liğ i" vb. a d ın a g e rçe k le ştirm e k te d ir. Ö rtüler k a ld ır ıld ığ ın d a h epsin in de a m a cın ın orta k ve aynı old u ğu o rta y a ç ık a r : E m peryalist am açlar u ğru n a nüfuz alanla*r ı , ilh a k ve ta la n !

Bugün olan n e d ir?

N asıl old u d a , "k a rd e ş A fgan P a rtis i ADHP" kom ünist p a r t is i olm aktan ç ık a r a k "u lu s a l b ir gü ç" h a lin e g e ld i, "s o s y a lis t A fg a n ista n " so s­ y a lis t olm aktan ç ık tı, A fg a n is ta n 'd a n Sovyet b ir lik le r in in çe k ilm e si, g e len ek sel A fgan g e r ic ile r in e k o a lisy o n ç a ğ r ıs ı, "A fgan h a lk ın ın , d ünya b a r ış ın ı n y a r a ­ r ın a " b ir p o litik a o ld u ?

A s lın d a , N e cib u lla h , d ü şm a n la rım ız devrim im ize " s o s y a lis t " , p artim ize "komü"n is t" d iy o r d erk en , d o la y lı o la r a k y o ld a ş ­ l a r ı n ı da düşman y e rin e k o y u y o r. Çünkü düne k a d a r , b u n la r ADHP "k a rd e ş p a r t i" , A fg an ista n is e , "sosya lizm in özgün b ir ö rn e ğ i" i d i .

Bugün S ovy etler B ir liğ i ve onun kuk­ l a s ı N ecib u lla h , Sovyet b ir lik le r in in A fg a ­ n is ta n 'd a n çek ilm esin in k ı l ı f ı n ı h a z ır la ­ m a k ta d ır la r . S ovyetler B ir liğ i ekon om isi­ nin d erin b ir k rize girm e si, ülke için d e h o şn u tsu z lu k la rın a rtm a s ı, dün ya ç a p ın d a p r e s tij k aybetm esi, SBKP y ö n e tic ile r in i y e n i b ir a r a y ış a sok tu . E şitsiz g e lişim , ' 80' l i y ı l l a r ı n b a ş ın d a n itib a re n g e lişe n o la y la r , SSCB'nin g e rilem esin e, ABD'nin d ün ya p o litik a s ın d a öne geçm esine neden o ld u . SSCB y ö n e t ic ile r i, y e n i b ir a tılım iç in , u lu s la r a r a s ı düzeyde r a k ip le r in e ta v iz v e r e re k , iç g ü çlü k le rd e n kurtulm aya y ö n e ld ile r . " A ç ık lık " p o li t ik a s ı , pazar ek on om isini yaşam a g e çire re k u lu s la r a r a s ı k a p it a lis t sistem le bütünleşm e , s il a h s ız ­ lanm a ç ı ğ l ı k l a r ı , A fg a n is ta n 'd a n g e r iy e çekilm enin b a r ış a k a tk ı o la r a k sunulm a­ s ı , A fg a n is ta n 'd a gelen ek sel g e r ic i g ü ç le ­ re k o a lis y o n ç a ğ r ı s ı , e sk i A fgan k r a lın ın ü lk eye d a v e ti v b . h ep si ye n i p o litik a n ın id e o lo jik m otifle ri y a da u n s u r la r ıd ır .

Sovyet y ö n e t ic ile r i, A fg an ista n iş g a lin e g ir iş ir k e n , iş le r i k ıs a sü rede "d ü ze lte re k " g e r iy e çek ilm ey i d ü ş ü n ü y o r la r d ı.

Fakat b eklen en g e rçek leşm ed i. B aşta ABD olmak ü zere, b a tılı e m p e ry a listle r ta r a fın d a n desteklen en A fgan m uhalefet g ü ç le r i, iş ­ g a lc i g ü ç le r le a ç ık b ir s a v a ş a g ir d ile r .

A radan 8 y ı l geçm esine rağm en, N ecibu l­ l a h 'm a çık la m a s ın a g ö re , h a la yerleşim b ö lg e le r in in 2 / 3 'ü m ü cah itlerin e lin d e b u lu n m a k ta d ır.

Geçen süre g österm iştir

(Devamı s .2 1 'deJ

Ocak 1988

EKİM

37

TBKP, SBKP'NİN İZİNDE (Baştarafı s .2 3 1de) k e sim le riy le d evrim ci-d em ok ra sin in b ir çok k esim ini a y n ı d u y g u sa l atm osferde b ir le ş ­ tirm e s id ir. B ilin d iğ i g i b i , TBKP bundan b ir h a y li y a r a r la n d ı k en d in ce.

B u rju v a zin in d a v r a n ış ın ı anlam ak mümkündür.

Ya bugün TBKP1y e , onun tuttuğu "y e n i y o l" a v e r y a n s ın eden d ev ­ rim ci dem okrat g r u p la r a , o n la r ın d a v r a ­ n ış l a r ın a ne dem eli?

B irk a ç is tis n a d ış ın d a tümü B .B o ra n 1a "d em ok ra si, b a ­ ğ ım s ız lık ve sosyalizm m ü cad elesin in ö n d e ri" p a y e s in i v e r d i. Bu, gazete ila n ­ la r ıy la k itle le re ve kam uoyuna ila n e d ild i. D erg ilerd e, "g ö r ü ş le rin e k a tılm a ­ sak d a __ " ifa d e le r iy le b a ş la y a n övg ü ve s a y g ıy la b it ir ile n b ir d iz i y a z ı y a z ı l d ı .

Müslüman gelen eğ in d e "ö lü le r i rahm etle a n ı n ı z !" v a r d ır . Fakat bu em ir, ümmet-i Muhammed iç in d ir , M ark sistler ve devrim ­ c ile r için d e ğ il.

Bütün b ir ömrünü b u r ju v a sosy a liz m in i sa v u n a ra k g eçirm iş, bu uzun ömrü d o ğ a l b ir ölüm le n ok ta la n ­ m ış b ir kim senin a rd ın d a n ill a b ir şey söylem ek ve yazm ak g e r e k iy o r s a , bu, h iç b ir d u y g u s a llığ a y e r verm eden, tama­ men id e o l o ji k - s ın ı f s a l b ir tutumla y a p ı ­

GARBİS ALTINOĞLU (Baştarafı s . 3 9 1da) r e v d ir . O nlar içe rd e devrim in d ir e n c in i ve onurunu tem sil e d iy o r la r . O n la rı korumak ve kurtarm ak için en m ilitan m ücadele b iç im le r i de d a h il, h iç b ir şey esirgen m em e lid ir . K aldı k i, m ütevazi b ir d a y a n ış ­ m anın b il e , örn eğ in b ir k ita b ın v ey a b ir p a r ça m ektubun, y a da k e n d ile r in i soğu k ­ tan k oru m a la rı için b ir k a z a ğ ın vb. y a r a t t ı ğ ı m anevi etk i ancak içerd e k a la n ­ la r ta r a fın d a n tam o la ra k b i l i n i r . Şüphe­ siz h iç b ir ya rd ım o lm a k s ız ın da o n la r a ya k ta k a lm a s ın ı, düşmana k a fa tu tm ası­ n ı b i l d i le r , b il iy o r la r ; ama y a n la r ın d a oldu ğu m uzu , d ış a r ıd a k a v g a y ı sü rd ü rd ü ­ ğüm üzü, y o ld a ş ça d a y a n ış m a y ı, bunun s ı ­ c a k lığ ın ı her an h issetm eleri, o n la r ı gü çlü k ı l a r . Öte y a n d a n , ce z a e v le ri d ik ta tö rlü k le ça tışm a n ın en sert sü rd üğü a la n la rd a n b ir i o lu y o r . Y a n k ıs ı bütün toplum a u la ş ı ­ y o r ve e tk ili o lu y o r . Topluma direnm e, k a r ş ı koyma g e le n e ğ i a ş ı l ı y o r . Bu olg u y u görm ek, h a k k ın ı verm ek, i lg is iz kalmamak g e r e k iy o r .

l ı r . M a rk s 'ın k e n d isi, P rou d h on 'u n ölümü v e s ile s iy le y a z d ığ ı "Proudhon Ü zerine" m a k a le siy le b iz e bunun en iy i ö rn e ğ in i v e r m iş tir.

Kuşkusuz ç e ş it li g r u p la r ın bu kon u d a­ ki t u t a r s ız l ığ ı b ir r a s tla n tı d e ğ ild ir .

Modern rev izyon izm le a r a la r ın a b e lir g in b ir ç iz g i çekememiş o la n la r , e lb ette k i, onun "m ü ca d elesi"n d e de k e n d ile rin e ortaK b ir yan b u lu rla r, ve b ir ölümün y a r a t t ı ğ ı d u y g u s a llık la , bu " y a n " ı öne çık arm ak ta n k e n d ile r in i a lık o y a m a z la r. Unutulan şu du r k i, bu duruma d ü şe n le rin , a rd ın d a n bugünkü TBKP'ye k a r ş ı esip g ü rle m e le ri, etk isin d en ve i n a n d ı r ı c ı lı ğ ı n d a n çok şey k a y b e d e r. Z ira bu a y n ı TBKP1nin devrim ve sosy alizm düşm anı y en i ç iz g is in in ve p ro g ra m ın ın baş m im arların dan b ir i, a rd ın d a n g ö z y a ş ı dökülen bu a y n ı B ehice B o r a n 'd ır . Ve de son n e fe sin i verm eden ö n ce , bu a y n ı ç iz g i ve p ro g r a m ı, bugün günah k e çis i h a lin e g e tirilm iş H.Kutlu ile b ir lik t e , b ir b a s ın to p la n tıs ın d a tüm dünyaya ila n eden de yin e bu a y n ı B. B o ra n 1d ı r .

GÜNEY AFRİKA (Baştarafı s .31 'de) 10-"W eekly M ail, 29 Ocak 1987"den a k ta ­ ra n : İş çin in S esi, S a y ı: 323, 25 Şubat 1987 11-"SBKP 27. K on gresi1ne Sunulan SBKP Merkez Komitesi P o litik R a p oru ", M ihail G orb a çov , TKP Y a y ın la r ı, Köln 1986, s . 96 12-"New N ation, 4 Mart 1987'd e n a k ta ra n : İş çin in S esi, S a y ı 323 13-AİB (A n tiim p e ria listisch e s In form ation s­ b u lle t in ) , Ekim 1987, s . 7-9 14-"Ö zgür B ir Güney A fr ik a ", N .M andela, B elge Y a y ın la r ı, İsta n b u l 1986, s . 85

OKUYUCULARA Haber ve ya zıla rın ızı bekliyo­ ruz. Bize sürekli ya zın .

Mektuplarınızda kimliğinizi a çı­ ğa vuran, saklı kalması gereken bilgilere y e r vermemelisiniz!

38

EKİM

S a y ı:4

1918“ 19 ALMAN DEVRİMİ (Baştarafı s.UO'da) meti y e n ild iğ in i a n la y ın c a a f ila n etm işti) 23 Ekimde B e r lin 'e v a ­ ran L ie b k n e ch t' i büyü k b ir k a la b a lık k a r ş ı l a d ı.

1917 N isan ın da p a tla k veren g r e v le rin a rd ın d a n iş ç i k o n se y le ri (s o v y e tle r ) ku ru lm aya b a ş la n m ış tı.

1917 Ekim inde ise , cephede ve ceph e g e ris in d e ask er k o n se y le r i kurulm aya b a ş ­ la n d ı .

S partak ü s B ir liğ i, d ev­ rim ci iş ç i-a s k e r k o n se y le ri te m s ilc ile ri ve USPD (B a ğ ım s ız S osyal Demokrat P a r ti) b ir a ra y a gelerek ayak lan m a k a r a r ı a ld ıl a r ve 4 Kasım gününü a y a k ­ lanm a ta r ih i o la r a k tesp it e t t ile r . B ir k aç gün son ra bu ta rih 11 Kasıma erte­ le n d i.

Ancak genel grev p la n la n a n d a n ik i gün önce b a ş la d ı . Devrim b a ş la m ış ­ tı.

Ve P ru sya hükümeti ç e k ile r e k , g ö r e v in i, s a v a ­ ş ın b a ş ın d a n b e r i kendi e m p ery a list b u r ju v a z is in i d estek leyen hain SPD'y e , SPD lid e rle rin d e n E b e r t'e d e v r e tti.

A yn ı gün Karl L iebk ­ necht B erlin K raliyet Şato­ sunun b a lk on u n d a n , b in le r ­ ce iş ç i ve a sk er önünde S o s y a list C u m h u riy et'i ila n e tt i.

Bunu durdurm ak ve devrim i boğm ak isteyen s o s y a l d em ok ratlar da, S cheidem an n ' m a ğ z ın d a n Cum huriyet ila n e tti.

A yn ı gün serb est b ı r a ­ k ıla n S partak ü s B ir liğ i'n in d iğ e r ünlü lid e r i Rosa Luxem burg B e r lin 'e g e ld i.

SPD, USPD'nin de k a t ı l ­ d ığ ı sözd e b ir "Halk K om iserleri" hükümeti k u ra ­ ra k , d evrim i durdurm aya ç a l ış ıy o r d u . Spartakü s B ir­ liğ i, kurucu m eclis tezin i re d d ed erek , tüm ik tid a r ın iş ç i- a s k e r k on sey lerin e g e­ ç iş in i ile r i sü rd ü . Ancak S p artak ü s B ir liğ i'n in te z le ­ ri 21 Kasım da top la n an B erlin iş ç i-a s k e r k on sey leri gen el k on gresin d e çoğ u n ­ lu ğ u s a ğ la y a m a d ı.

1917 N isan ın d a SPD1den

a y r ıla n "m erk ezci" m uhale­ fetin (K au tsk y, H ilferd in g v d . ) k urduğu USPD için d e örg ü tse l bak ım dan özerk o la r a k y e r alan Spartaküs B ir liğ i, 1918 A ra lık ayı sonunda top la n an k on gre­ sin d e A K P 'yi (Alm anya Ko­ münist P a r t is i) kurma ka r a n a ld ı ve 1 Ocak 1919'da AKP resmen k u ru ld u . iş ç ile r in SPD hükümeti­ ne ve p o litik a s ın a k arşı p rotestosu y ü k s e liy o rd u .

A ra lık a y ın d a USPD hükü­ metten çe k ilm iş ti.

5 Ocak 1919'd a ayaklanm a k e n d ili­ ğ in d en yen iden p a tla k v e r ­ d i. Henüz yen i b ir p a r ti ola n AKP h a z ı r l ık s ız d ı ve a y a k la n m a y ı yön etecek du­ rumda d e ğ ild i. Ancak s o s y a l-d em ok ra t hükümetin a y a k la n m a y ı k a n la b a s t ır ­ ma tutumu k a r ş ıs ın d a AKP iş ç il e r i y a ln ız b ıra k a m a z ­ d ı . AKP zam an sız b ir a ya k la n m a y la k a r ş ı k a r ş ıy a k a ld ı, ancak ayaklanm a h a lin d e k i iş ç ile r in b a ş ın a g e ç t i.

USPD is e , her z a ­ manki g i b i , Alman b u r ju ­ v a z is in in uşağı s o s y a lh a in le r hüküm etiyle el a l­ tın d a n p a z a r lığ a oturmuştu b il e . K an lı sokak ça tışm a ­ l a r ı s ır a s ın d a tutu klan an Karl Liebkn echt ve Rosa Luxem burg, so sy a l-d em ok ra t E bert-Scheidem ann hüküme­ tin in em riyle k a t le d ild ile r .

(15 Ocak 1919) A yaklanm a­ n ın y e n ilg is in d e n son ra y e r a lt ın a inen A K P 'yi y ö ­ neten S p a rta k istle rin d iğ e r ünlü lid e r i Leo J ogich es ise ik i ay son ra tu tu k la n arak B erlin P olis M üdürlüğünde b ey n in e kurşun s ık ıla r a k ö ld ü rü ld ü .

S ch eid em a n n la rın , Kauts k y le r in Sosyal Demokrat P a rtis i en büyü k ihanet p a r tile rin d e n b ir i o la ra k ta rih te y e r in i a lm ış t ır .

II.E n te rn a s y o n a l lid e r i o la r a k , sad ece Alman p r o le ­ ter d evrim in i d e ğ il, dünya d evrim in i boğma şe re fi esasen bu p a r tiy e a it t ir .

K apitalizm in ömrünün bu k a d a r uzam ası bu p a rtin in b u r ju v a z iy e y a p t ığ ı en büyük ta rih i h izm ettir.

S osy a l-d em ok ra si kom üniz­

min ifla h olm az d ü şm an ı­ d ı r . Kom ünistler bunu a sla u n u tm a y a c a k la r d ır.

S p a rta k istle r ise iş ç i h a rek etin in ta rih in d e ih t i­ la lin ve en tern a syon alizm in p a r la k te m s ilc ile ri o la ra k y e r a l d ı l a r . I .E m p eryalist s a v a ş ta R u s y a 'd a L e n in 'in b a ş ın d a b u lu n du ğu B o lşe v ik le r in t a ş ı d ı ğ ı bu b a y ­ r a ğ ı , A lm a n y a 'd a b a ş ın d a L iebk n ech t ve Luxem burg ' un b a ş ın d a bulu n du ğu S p a rta k istle r t a ş ı d ı l a r .

E m peryalist s a v a ş ta k en di b u r ju v a z is in in ya­ n ın d a y e r a la ra k sonunu h a z ır la y a n II.E n te r n a s y o ­ n a lin çök ü şü y le b ir lik t e , III.E n te rn a s y o n a lin k u ru lu ­ şunun zoru n lu lu ğu n u da a çık la d ığ ı ünlü "Nisan T e z le ri"n d e L en in , I I.E n ­ te rn a s y o n a ld e k i üç e ğ ilim i ta h lil e d iy o r d u .

S o s y a l-şo v e n ve "mer­ kez" d en ilen sosy a l-ş o v e n le r le e n te rn a s y o n a lis tle r a r a s ın d a ik ir c ik li o p ortü n ist e ğ ilim le ri say­ d ık ta n s o n ra ; "Üçüncü e ğ ilim , en iy i "Zim m erwald solu "nun tem­ s il e ttiğ i gerçek e n te rn a s y o n a lis t le r e ğ i l i m i d i r ...

"B a ş lıc a a y r ıd e d ic i n i­ te lik ; sosy a l-şo v e n izm d e n old u ğu k a d a r , "m erkez"den de tam b ir kopm a. Kendi öz em p ery a list hükümetine ve k en di öz em p ery alist b u r ju v a z is in e k a r ş ı u z la ş ­ maz d e vrim ci s a v a ş ım , l i ­ k e: 'B a ş düşman bizim ken di iç im iz d e d ir ' . . .

Bu eğilim in en b e li r l i t e m s ilc ile r i: A lm a n ya ' da Karl L ie b k n e ch t'in için d e bu lu n du ğu 'S partak ü s gru b u ' ya da 'E n tern as­ y on a l g r u b u "d u r .

Kari Liebk n echt bu e ğ ilim in , ve ge rcşk p ro le te r e n tern a sy o­ n a l olan y e n i e n tern a sy o­ n a lin en ünlü t e m s ilc is id ir .

"K arl L iebk n ech t, Al­ manya iş ç i ve a s k e r le r in i, s il a h l a r ın ı ken di öz hükü­ m etlerine karşı çevirm eye ç a ğ ı r d ı . O, bu i ş i , a ç ık ­ ça , p arlam en to (R e ich ta g ) kürsüsünden y a p t ı.

Sonra g iz lic e b a s ılm ış b ild ir ile r le b ir lik t e , 'K ahrolsun h ü k ü -

Ocak 1988

EKİM

39

DİRENİŞİ ÇİZGİ HALİNE GETİRMİŞ YİĞİT BİR DEVRİMCİ

Garbis Altınoğlu G a rb is A ltın o ğ lu , p o lis ­ te ve ce z a e v le rin d e d ir e n iş i b ir ç iz g i h a lin e getiren y iğ it ve s a y g ın b ir d ev­ rim c i.

Bu tutum uyla d ev­ rim ci tu tu k lu la ra hep örnek o ld u , olm aya devam e d iy o r .

D ireniş g e le n e ğ in i İs ­ ta n bu l ce z a ev lerin d en A dan a 'y a , M a ra ş’ a , M a ra ş'ta n A n tep ’ e M e rs in 'e , M e rs in '­ den S in o p ’ a , götü rü ld ü ğü her yere t a ş ıy o r . Y a y ıy o r .

Bu tutu m u yla, düşm anı s a ­ dece ç ılg ın a çevirm ek le k a lm ıy o r, onun n ezdin de d ah i s a y g ı y a r a t ıy o r . İş ­ k en ceci p o lis Sedat C aner, geçen y ı l y a p t ığ ı a ç ık la ­ m alard a bunu ç a r p ı c ı b ir şe k ild e ifa d e etm işti.

D iktatörlük bu boyun eğmez »d ev rim ciy i ezmek, d a h a s ı, mümkünse "u sulü n e u ygu n " yok etmek için her y o la b a ş v u r u y o r . Son o la ­ rak 6 ay hücre c e z a s ın a ç a r p t ı r ı la n G arbis A ltın o ğ lu , d o k to rla r vermemekte d iren m elerin e rağm en, teh­ d itle eld e ed ilen b ir ra p o r­ la Sinop C eza evin d e, ı ş ı k ­ s ı z , h a v a s ız , ru tu b e tli p is ve d a r b ir h ü creye a tılm ış b u lu n u y o r. m et!' s lo g a n ın ı ile r i sü re­ re k , B e r lin 'in en gen iş a la n la r ın d a n b ir i olan Postdam a la n ın d a d üzen le­ nen b ir g ö s te riy e k a t ı l d ı .

T u tu k la n d ık ta n s o n ra , kü­ rek c e z a s ın a mahkum o l­ d u ...

"K arl L iebk n ech t, ko­ n u şm a la rın d a ve m ektupla­ r ın d a y a ln ız c a ü lk esin in P leh an ov ve P o tre s o v la r ı (S ch e id e m a n n la rı, L eg ien le r , D a vid ler ve hem pala­ r ı ) ile d e ğ il, ama merkez­ c ile r ile d e, ü lk esin in Ç heydze ve Ç e re te lile ri (K au tsk y, H aase, L adebour ve h e m p a la rı) ile de aman­ s ız c a s a v a ş t ı.

G arbis A ltın oğ lu m illi­ y e tin d e n , Ermeni o ld u ğ u n ­ dan d o la y ı a y r ıc a baskı g ö r ü y o r. Adana sık ıy ö n e tim s a v c ıla r ın d a n b ir i, b eyn i Türk şovenizm i z e h ir iy le doldurulm uş a ş a ğ ı lı k b ir y a r a t ık , idd ia n am ed e, on­ dan "E rm enioğlu Ermeni" d iy e sözetm işti.

G arbis A ltın o ğ lu ise , h ü cresin d en , d ik ta tö rlü k le a la y e d e rce sin e , "Kedi ka­ d a r fa r e le r le dost oldum .

Y iyeceğim i b ile o n la rla p a y la ş ıy o r u m " d iy o r .

G arbis A ltın o ğ lu 12 Mart dönem inde de tutuk­ la n d ı ve y a t t ı .

G a r b is 'i s e la m lıy o r u z .

Yok etme f ı r s a t ı b u la ­ m a d ığ ı, ama tutsak a l d ı ğ ı "K arl L iebknecht ve dostu Otto R ükle, yü z on m ille tv e k ili için d e y a ln ız ik i s i, d is ip lin i b ozd u , "m erkez" ve s o s y a l-ş o v e n le r ile " b ir li k " i p a r ç a la d ı; herkese k a r ş ı y a ln ız ik is i k a fa tu ttu .

S osya lizm i, p ro le ta r y a d a v a s ın ı , p r o le ­ ter d evrim in i y a ln ız L iebk ­ necht tem sil e d iy o r . Alman so sy a l-d e m o k ra s is in in tüm geri k a l a n ı , (k e n d is i de "S p artakü s gru bu "n u n ü yesi ve ön d erlerin d en b ir i o la n ) Rosa L u xem bu rg'u n çok h a k lı d e y iş in e g ö r e , ko­ kuşmuş b ir cesetten b a şk a b ir şey d e ğ il d ir ." (Nisan T e z le ri, s . 60-61)

d e v r im c ile r i, fiz ik e n ve ruhen adım adım ta h rip etmek, mümkünse dah a ce ­ za ev in d eyk en öldürm ek v e ­ ya ceza evin d en ç ık s a d ah i ömrünü en aza indirm ek -d e v le tin ce z a e v le rin d e k i temel p o li t ik a s ı d ır .

Y an i, d a y a k la , iş k e n ce y le , a ç l ık ­ l a , h a s ta lık la p a r ça p a r ­ ç a , y a v a ş y a v a ş öldürm ek.

O n larca d evrim cin in iç e r ­ deyken v e y a ç ık tık ta n son­ ra "d o ğ a l ö lü m " e (!) u ğ r a ­ d ık la r ın ı b iliy o r u z .

A dil C an, F ik ri Sönmez, Hüseyin A y d ın , Şazuman Kansu, Mehmet K ı lı ç , Muammer Özdem ir g i b i .

Bu n e d e n le , d evrim ci tu ts a k la r ı koruma ve k u r­ tarma g ö r e v i, s ü re k li gü n ­ demde tu tu lm a sı, h iç ihm al edilm em esi gereken b ir g ö (Devamı s.J7 'c/e^ Bu tutum, B olşevizm in ve S p a rta k istle rin tutumu, zam a n ım ızın m uhalefetteki s o s y a l-ş o v e n le r in e , K autsk is tle rin e k arşı durmak iste y e n , ama sözde "r e e l" ya da "y a ş a y a n s o sy a liz m "i savunm ak a d ın a , ik tid a r ­ daki s o s y a l-ş o v e n le r i, K a u tsk istleri tem sil eden modern r e v iz y o n is t le r in , ye n i K ru şçev cilerin gön ü llü a v u k a t lığ ın ı üstlenen b a z ı T ü rk iy e li so sy a lis tle rim iz e su n u lu r!

B unlara göre, oportü n izm , ik tid a r d a y s a a la , k ab u l e d ile b ilir , mu­ h a le fe tte y se z u ld ü r.

S a y ı:4

EKİM

40

Kari Liebknecht Rosa Luxemburg "S ık ı d uru n ! K açm adık.

Y en ilm ed ik . . . Çünkü S p a rtakü s -a te ş ve ruh demek­ t i r , yü rek ve can demek­ t ir , p ro le ter devrim in ir a ­ d e si ve eylem i d em ek tir. Çünkü S partaküs z a fer öz­ lem in i, s ı n ı f b il in ç l i p r o le ­ ta r y a n ın m ücadele azm ini tem sil e tm e k te d ir ... B unlar eld e e d ild iğ i zam an, b iz iste r y a ş a y a lım , ister y a ­ şam ayalım , p rogram ım ız y a ş a y a c a k t ır ve kurtulan h a lk la r ın d ü n y a s ın a eg e­ men o la c a k t ır .

Her şeye ra ğ m e n !"

R ^Liebkn echt (Ö ld ü rü ldü ğü gü n , 15 Ocak 1919 t a r ih li Die Rote F a h n e 'd e y a y ın la n a n son y a z ıs ın d a n )

"Bugün burjuvazi ve sosyal-hainler Berlin 'de bayram ediyorlar.

Kari Liebknecht ve Rosa Luxem­ b u rg 1u katletmeyi başardı­ la r. Dört y ı l boyunca işçi­ leri yağma uğruna katlia­ mın içine sürükleyen Ebert ve Scheidemann şimdi p ro leteryanın önderlerinin cel­ latlığı rolünü üstlenmişler­ dir. Alman Devrimi örneği k a n ıtlıyor ki, " demokrasi" burjuva soygun ve en vahşi terörün paravanasın­ dan başka bir şey değil­ dir.

Cellatlara ölüm!"

V .I .Lenin (K ari Liebknecht ve Rosa L u x e m b u rg 'un k a tle ­ d ilm esin i protesto to p la n tı­ s ın d a k i kon u şm adan .)

" 'B e r lin 'd e düzen hü­ küm s ü r ü y o r !1 Sizi b u d a la z a p tiy e le r !

Kum ü zerine kurulu s iz in 'd ü z e n in iz ’ .

Devrim dah a y a r ın olm a­ dan, 'z in c ir ş a k ır tıla r ı için d e y in e d o ğ r u la c a k t ır ! ' ve s iz le r i dehşet için d e b ır a k ıp , tram pet s e sle ri a r a s ın d a şunu b ild ir e c e k ­ t ir : " 'V a rd ım , V arım , v a r o la c a ^ım --! '" R. Luxem burg (Öldürülm eden b ir gün ön ce , 14 Ocak 1919 ta r ih li Die Rote F a h n e 'd e y a y ın la ­ nan son y a z ıs ın d a n )

1918-19 Alman devrimi Lenin 14 M ayıs 1917'd e P e t r o g r a d 'd a V e sily e v s k i a d a s ın d a k i Deniz S u b a y la r ı Okulunda i ş ç i , a sk e r, su­ b a y , ö ğ re n ci ve a y d ın la r ­ dan olu şa n b ir top lu lu ğ a şö y le k on uşu yordu : "B ize ş öy le d iy o r la r : 'B a z ı ü lk elerd e her şey u yk u da g ib i.

A lm a n y a 'd a is tis n a s ız bütün s o s y a lis t­ le r sa v a şta n ( 1 .E m peryalist S a v a ş - Ekim) y a n a ; y a l­ n ız c a L iebknecht savaşa k a rşı.' Buna derim k i: Bu tek adam, L iebk n ech t, iş ç i

s ın ıfın ı tem sil e d iy o r .

H erkesin umudu y a ln ız on d a , onu d estek le y e n le rd e , Alman p r o le ta r y a s ın d a . Bu­ na ina n m ıyor musunuz? Ö yleyse sa v a ş a devam e d i­ n iz ! B aşka yolu y o k . Eğer L ie b k n e ce h t'e in a n m ıy o rsa ­ n ız , eğ er durm adan o lg u n ­ la şa n iş ç i devrim ine in a n ­ m ıy o r s a n ız ; eğer buna da in a n m ıy o rs a n ız , ö y le y se k a p ita lis tle r e i n a n ın ı z !"

(S av aş ve Sosyalizm , s . 153) Ve 1918! de A lm a n ya 'd a devrim k a p ıy a d a y a n d ı.

I.E m p e ry a list sa v a ş b a ş la d ığ ın d a Alman p a r la ­ m entosundaki ilk oylam ada 110 SPD (Sosyal-D em okrat P a rti) m ille tv e k ili için d e s a v a ş k re d ile rin e red oyu veren tek iş ç i m ille tv e k ili o la n , ve em p ery alist sa v a ş a le y h ta r ı eylem lerinden do­ la y ı tu tu k lan an S partaküs B ir liğ i'n in ön d erlerin d en Kari L iebk n ech t, s a v a ş ın sonuna d oğru serb est b ı r a ­ k ıld ık t a n son ra B e r lin 'e hareket e tti. (Alman h ü k ü (Devamı s . 38*de)