yc_78_11

Bütün ülkelerin proleterleri birlefinizl ,

•

YENI V

ÇAO

11 (173) Kasım 1978

Komünist ve işçi partilerinin teori ve enformasyon dergisi

, •• Barış

ve Sosyalizm Sorunları» Dergisin i n 20. Yıldönü m ü .

1 4 Eylül'de Prag'da, ccBarış ve Sosyalizm Sorunları» Yazı Kurulu ile

Yazı Konseyi derginin 20. yıldönümünü kutlamak üzere bir toplantı yaptı.

Onur konukları arasında Irak Komünist Partisi Genel Sekreteri Aziz Muhammed; iran Halk Partisi (TUDEH) Genel Sekreteri Iraz iskendari; lübnan Komünist Partisi Genel Sekreteri Nikolas Şaui; Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri i. Bilen; Macaristan Sosyalist Işçi Partisi Politik Büro üyesi Dezsö Nemes; Moğolistan Devrimci Halk Partisi Politik Büro üyesi Namsarayn luvsandavdan; Uruguay Komünist Partisi Yürütme Ko­ mitesi üyesi ve Merkez Komitesi Sekreteri Enrique Rodrigez; Bulgaristan Komünist Partisi Merkez Komitesi Sekreteri Dimitr Stanişev; Çekoslovakya Komünist Partisi Merkez Komitesi Sekreteri Jan Fojtik; Belçika Komünist Partisi Merkez Komitesi üyesi Ray Raye De Smet; Sovyetler Birliği Komü­ nist Partisi Merkez Komitesi aday üyesi ve Merkez Komitesi Uluslararası Bölümü Birinci Başkan Yardımcısı Vadim Zagladin; BSS'nin ilk Baş Edi­ törü Akademisyen Aleksey Rumyantsev; Dergi'nin emektarlarından Helena Berg (Almanya Sosyalist Birlik Partisi) ve idris Cox (Büyük Britanya Ko­ münist Partisi), pek çok ülkeden önde gelen Parti işçileri, basın ve ya­ yınevi yönetmenleri bulunmaktaydı.

Dergi, yıldönümü nedeniyle, kardeş Partilerin Merkez Komitelerinden, Parti önderleri ve devlet adamlarından. Komünist ve Işçi Partileri Merkez Komitelerinin yayınlarından. uluslararası demokratik örgütlerden ve dev­ rimci demokratik partilerde'n ve de okurlarından pek çok kutlama me­ sajı aldı (bu mesajların bir listesini bu sayının sonunda bulacaksınız).

Dergi'nin bu dönem boyunca yaptığı çalışmalar. Baş Editör Konstantin Zarodov'un konuşmasında özet/endi.

Toplantıda söz alanlar, iki onyılında BSS'nin Komünistler için önde

971

gelen b i r u l usl a ra ra s ı k ü rsü h a l i ne gelmiş olduğ u n u ve o n u n çoku l u s l u k o l lektifi n i n Ma rks, E n g e l s v e Len i n ' i n y ü c e fikirleri n i n yayı l m a s ı n a büyük katkıda b u lo nd u ğ u nu, Kom ü n ist ve i şçi Pa rti leri a rası nda deney değ işto­ kuşunu kolaylaştı rd ı ğ ı n ı ve gerek kendi ü l kelerinde g erekse u l us l a rarası a l a nda e m perya lizm ve gerici l i k g üçleri ne ka rşı ba rış, demokrasi, u l usal k u rtul uş ve sosya l iz m ü l k ü l er i uğr u nda k a h ra ma nca bir sava ş veren Ko­ m ü n istleri n ul usla ra rası daya n ı şması n ı g üçlen d i rd i ğ i n i vurg u l a d ı l a r.

U l usla ra rası Gazeteciler D rg ütü Genel Sekreteri Josef Kubka, demok­ ratik yayı ncı l ığ a katkı ya pa n ça l ı ş m a l a rı nda n ötürü Derg i ça l ı şa n l a rı n a öd ü l ola ra k veri len J u l i u s Fuçi k nişa n ı n ı s u n d u .

Top l a ntı, ka rde ş pa rtilere seslenen şu mektu bu oybirl i ğ iyle benimsedi: Sevg i l i Yoldaşlar, Derg i ' n i n yirm i nci yıldön ü m ü dolayısıyla topla n a n « Ba rı ş ve Sosya lizm Soru n l a rı » Yazı Ku ru l u ve Yazı Konseyi, Derg i ' n i n yıldönümü nedeniyle gönderdi kleri iyi di lek mesajla rı nda n .ötürü Ko m ü n ist ve işçi Pa rti leri n e deri n ş ü kra n la rı n ı b i l d i ri r.

Nisa n 1977'de topla n a n k a rdeş partiler i n konferansı ça l ı ş m a l ar ı mızın a na doğ rultu l a r ı n ı bel i rlem işti ve bütün p l a n l a rı m ızda bize bunlar yol ­ gösteriyor. Partiler a rası nda p ratik v e teorik deney değ iştokuşunu i ler­ letmeyi ve ba rı ş ve sosya lizm savaşı m l a rı nda o n l a ra ya rd ı mcı o l mayı sürd ü receğ iz.

Biz, ö n ü m ü zd e d u ra n ka rmaşık g örevl er i n ta m b i l i nci nde, o l a ra k ka rdeş Kom ü n ist ve işçi Pa rti leri ne şimdiki ve gelecekteki ya rd ı m ve destekleri için teşekkürlerim izi b i l d i ri riz.

972

Maca ristan'da Sosyalist Politik Sistem Dezsö Nemes Macaristan Sosyalist işçi Partisi Merkez Komitesi Politik Büro üyesi

H a n g i biçimde o l u rsa olsun, sosya l ist yola g i rmek, kökleri ta rihte yen i b i r çağ a ça n Büy ü k Oktobr Sosya list Devri m i ' n i n utkusuna d e k uza na n n iteliksel ba k ı md a n yeni b i r pol itik sistem kurma k demekti r.

Pol itik sistem sosya list sosya l -ekonomik forma syon u n pa rçasıd ı r ve o n u nla birl i kte gelişir, a ma o n u n gelişi mi tüm o l a ra k to p l u m u n önünde g itmel idir. Yeni h ü kü met org a n l a rı ve temsi l c i l i kleri sistemi k u ruldukta n sonra , bu sistem ha l k ı n b i rl eşti ril mes i nde, ya ratıcı g üçleri n i n harekete geçiril mesi nde, politik bilinci n i n ve k ü ltürel d üzeyi n i n yü kselti l mes inde ve sosya l ist çizg i ler üzeri nde d üşü nce ta rzla rı n ı n yoğ ru l ması nda baş rol ü oy­ na maya baş l a r. Bu siste m i n işlevi s ü rekli daha çok sayıda emekçi nin yı ğ ı n örg ütleri ne ve yönetsel ve ekonomik org a n la rı n, işletmelerin, kültür ve eğ itim k u ru m l a rı n ı n deneti m i n e etki n biçi mde katı l m a la rı n ı sağ l a ­ makt ı r.

Sosya l ist politik sistem a ncak, kaskatı değ i l de kalıcı o l ması h a l i nde, h ü k ü met orga n l a rı ve temsi l c i l i kleri n i n sürekli yetkin leşti ri l mesi ve bun­ lar ı n topl u m u n her bel i rl i gelişme a şa ması n d a ki gereks i n i m ve pota n ­ siyel lerini gözönünde b u l u n d u rm a l a rı h a l i nde görevleri n i n üstesinden ge­ lebilir. Sosya l ist top l u m u n geliş i m i n i n gerisinde ka ldı ğ ı za man, işleyişi g üçl üklerle ka rşı laşa b i l i r. Dog matizm, revizyonizm ve m i l l iyetçil i k yön ü n ­ d e , y a da b u n la rı n t ü m ü yön ü nde eğit i mlerin yüksel mesi v e a rd ı nd a n deri n l eşmesi derha l ç o k teh l i keli sonuçl a r doğ u ra bi l i r. Sosya l ist top l u mun temelinde - te mel üreti m a ra çla rı n ı n top l u msa l m ü l kiyeti ve buna daya l ı ü reti m i l işki leri - fi i l i b i r yozlaşma ol masa bi le, politik sistem sosya l i st ilerleme için bir etmen o l m a kta n çok, buna bir engel oluştu rma nokta­ s ı n a dek bozu l a b i l i r.

Maca rista n'da 1940' la rı n son l a rı nda ve 1950'leri n i l k ya rı sı nda Pa rti i le h ü k ü meti n politika s ı nda görü l en hata la rı n top l u m u m uz üzeri nde fela ket g etirici bir etkisi oldu. Dış ve iç s ı n ıf düşma n l a rı n ı n s a ld ı rı s ı karşısında politik sistem ken d i n i fel ç ed il miş b i r ha lde b u l d u . Batı'lı gizli servislerce yönetilen, kışk ı rtı la n ve doğ ruda n doğ ruya desteklenen d üşman g üçleri.

Maca ristan'ı n politik yaşa m ı n ı . 1 956 son ba h a rı nda «sosya l iz m i ıslah etme» g i bisi nden d üzmece b i r belgi a ltı nda ka rşı devrimci b i r aya kla n ma sa h ­ neleyebilecek ölçüde sakatla mayı becermişle rdL Ja nos Kad a r' ı n yöneti­ m indeki Parti m i z aya k la n mayı bastı rırken safla rı n ı yeni başta n örg ütledi 973

ve politik siste m i n i n etkin l i ğ i n i başta n d üzen led i. Bu çeti n soru n la rı n çö­ z ü münde Sovyetler B i rl i ğ i ve öteki sosya l i st ül kelerden kayıtsız şa rtsız des­ tek ve k a rdeş parti l erden tek bir bütü n h a l i n d e şaşmaz e nternasyonal ist daya n ışma g ö rd ü k. B u etmenler ü lkemizin sosyal ist g üçlerin i n hızla pekiş­ tiri l mesi nde önemli bir rol oyn a d ı . Ka rşı devri mc i da rbe g i ri ş i m i n i boz­ g u na u ğ rattı kta n son ra hata ları ona rmaya koyu lduk ve kısa za ma nda sosya list politik siste m i m i z pekiştiri l d i . Anc a k, ö nceki sosya l ist k u ru l u ş dönem i n i n gerçek kaza n ı m la rı n ı n y a ds ı n ma s ı n a izi n vermedi k . Maca rista n Sosya list Işçi Pa rti si bu kaza n ı m la rı n koru n ma s ı n ı ve bundan böyle i lerle­ me için k u l l, a n ı l m Sosya list ü l keleri n deney i m i , (Le n i n ist il kelere göre ve va rola n orta ma uyg u n ola ra k) yen i sosya list toplu m u n temelleri atı l d ı ğ ı za m a n, s ı n ıfsa l u zlaşmazl ı k l a rı n h ı zl a orta d a n kaybold uğ u ve politik siste m i ileri götür­ meni n o l a n a k l ı ve zoru n l u h a le g el d iğ i n i g österiyor. Ne va r ki, ortaya çıkac a k o l a n a k l a rı n ve yen i toplumsa l gereks i n melerin teşhisinde geç k a ­ l ı nd ı ğ ı ve üsteli k emperya l istleri n müdah a le g i ri ş i mleri sonuc u nda d u ru m n a zi k b i r h a l a ld ı ğ ı za m a n b u gelişme yavaşlaya b i l i r, hatta kesi ntiye u ğ raya b i l i r.

Ka rdeş ü l keler d ü nya ça pı nda b i r s ı n ıf savaşı m ı n ı n ta m ortası nda sos­ ya lizmi ve komü nizmi koruyorla r. Bu, sosya lizm i n politik siste m i n i yetki n ­ leşti ri rken b ize ka rşı k u rula n emperya l i st p l a n l a rı h i ç b i r za m a n gözden kaçı rm a m a mız ya da e mperya l ist entri ka l a rı ve d üşma nca g i ri ş i mleri g ü n ışı ğ ı na çı kartma m ı z g erekt iğ i n i a n latı r. Soğ u k sava ş geçmişte ka l m ı şt ı r ve Amerika B i rleşi k Devletleri' n i n en a ğ ı r yen i l g i s i n i a ldığ ı ve Vietna m h a l ­ k ı n ı n i se ta ri hsel b i r utku kaza nd ı ğ ı Vietna m savaşı sona ermişti r. Ancak, yine de e mperya lizm ya l n ı zc a sosya l ist ü l keleri n i ç işlerine ka rı şma g i ri ­ ş i m ieri nde d i retmekle ka l m ıyor, son za ma n l a rda uydu rma ,< i nsa n h a k l a rı savu n uc u l uğ u .. b a h a nesiy l e bu g i ri ş i m leri n i yoğ unlaştırmış b u l u n uyor.

Kuvvetli gerici g ü çler, başta ABD askersel -sa nayi kom pleksi soğ uk savaşı g eri getirmeye çalışıyo r ve yen i a ske rsel serüvenler pla n lıyor. Ve Batı 'da g erici çevreler ile d ü nyayı yen i bir sava ş teh li kesiyle ka rşı ka rşıya getir­ m e n i n fela kete yola ça ca ğ ı n ı a n laya n d a h a g erçekçi ve uza k görüşl ü bur­ j uva politikac ı la rı a rası nda d a ha şiddetli bir sürtüşme sü rmekJ e b i rlikte, ü l keleri m ize yönelik ideolojik sa ld ı rı la r ve sosy a l ist top l u m u köstekleme gayretleri hiç de d u ra ksa m ı ş değ i l d i r.

Mac a ri sta n'a geli nce, b u ra d a a rtı k topl u msa l bir g ü ç o l a ra k sömü rüc ü s ı n ıfla r yoktur. B i r za m a nkı r va ro l a n bu s ı n ıfları n üyeleri ve yeni kuşak l a rı yen i top lumsal d üzene b oy u n eğm işlerd i r ve Batı p ropa g a nda sı n ı n h e r t ü r savlarına k a rş ı n b u d üzen i n ta ri hsel zoru n l u lu ğ u n u her geçen g ü n d a h a iyi kavra m a ktad ı ri a r. B u n l a r a ra s ı nda ka rşı devri mc i faa l iyetlerde b u l u n m a k isteyen l er i n sayısı g ü nd e n g ü ne a za l makta d ı r. N e var ki, em­ peryali z m şimdi de b u n l a rı m a nevi ve politik bakı mda n aya rtma k ve a ra -

974

l a rı n d o n «yo ra r/ ı .. k işiler b u l u p çıkarma k u mu d uyla öteki nüfus g ru p l a rı a rasında do bölücü/ük ça/ ı şma l a rı ya pıyor. Bu yine de sosya l ist sistemi toplum u m uzu n g e l işme d ü zeyin i n gerektird i ğ i yönde d a h a ileri yetki n leş­ tirme görev i n i hafif/etmez. Ama b u görev, düşma nca müda h a le yön ü n ­ d e k i bütün g irişim leri m a h k u m edecek v e hatta sosya lizmin b ütü n karşıt­ larını yara layaca k biçimde yerine getiri l me l id i r. i k i ony ı l ı a ş k ı n süreden beri Maca rista n her türl ü bozu l ma d a n uza k bir pol itik sisteme s a h i pti r. B u g ü n MSIP sisteme gerektiği g i b i önderl i k ve yol g östericilik etmekted i r. Politik siste m i n işlevin i gereğ i nce yeri ne getir­ mes in den, h ü k ü m etin doğru bir politika izl emesinden, top l u m u n i l er le me­ s inden h a l k a karşı tü m üyle soru m l u olo n bizzat Parti 'dir. Pa rti ' n i n pol i ­ tikas ı n ı v e o no görevleri n i kon g releri s a pta r. Parti' n i n pol itika l a rına yığ ı n ­ s a l destek, geniş ça p l ı ideo loji k eğ iti m ve örg ütlen m e çalışmalarıyla elele gider. Parti, politikalarının U l usa l Mecl is, hükü met ve yöneti m org a n la rı ve aynı za ma nda yığ ı n ö rg ü tleri ta rafı nda n uyg u la n ma s ı n ı , bunla rı n içi n ­ d e ça lışan Komün istler a ra cı l ığ ıyla sağ l a r. Pa rti ay rıca, Portisiz emekçile ri n h e r d ü zeyde ve to p l u m u n h e r a la n ı nda pol itika l a rı n ı n gerçekleştiri l mesine katı l m a l a rı n ı g özeti r.

MSIP' n i n politika sı n ı n bi leşen bir p a rça şı olo n işçi s ı n ıfı i le öteki sı nıf­ lar ve top l u m g ru p l a rı a rası ndaki bağıoşı k l ı k sosya list politik siste m i n i şleyişi açısı nda n muazza m b i r ö n e m e sa h i pti r. H a l k ege menliği için sa ­ vaş ı m döne m i n de Pa rti miz işçi s ı nıfı ile emekçi köy l ü l ü k a ra s ı nda demok­ ratik bir bağ l a şı k l ı k kurmayı başa rd ı ve bu, sosya l iz mde da ha do geliş­ tiri I d i . Bug ü n i şçi s ı n ıfı i l e kooperatif köy l ü l üğ ü n bağ laşıklığı tü m h a l k ı n gelişme h a lindeki sosyalist u l us a l birl iğ i n i n taba n ı n ı oluşturur. Bağ laşık­ lık l a r politikası, ü l ke n i n ekonomik ve kültürel i lerlemesi nd e, k a m u yaşo ­ m ı n ı n h er a l a n ı n ı n ilerleti l mes i nd e oynadığı rol ü n sürekli büyüdüğ ü ay­ d ı n l a r boşta o l m a k üzere, tü m emekçileri de ka psa r. ' Tari h sel gelenekler ve sosya l i st devleti n yü kse koşu l l a rı sosya l ist topl u m u n politik evri m i üzeri nde olduğu g i bi, s ı n ı f bağ ­ laşıklı kla rı n ı n nitel iği ve biç i m leri üzeri nde de etki ya pa r. Bu bağ laşık­ l ı kia rı n bir p a rti n i n ya da birkaç parti n i n faa l iyet g östermesi biçi m i nde somutla n ı p somutla n meyacağ ı soru nu, b i rçok ül kede geniş ölçüde ta rtı ­ şıl a n g ü n cel bir kon udur. Kurt u l uşto n son ra Maca rista n'da demok ratik g üçlerin pol itik bağ la ş ı k l ı ğ ı çok- parti l i b i r s istem biçi m i n i a ld ı . 1 949'da sosya list kuruluşu i l ô n eden pa rtiler bir H a l k Cephesi (1) oluşturdular.

Anca k, Pa rti miz i n yukarıda bel i rttiği m iz pol itik hata l a rı yüzünden bağ laşık partileri n faa liyetleri n i n ka psa m ı n ı n d a ra lması ve a rd ı nd a n d o fiilen topyekün orta d a n k a l k ma s ı fazla za m a n o l ma d ı . Bu doğ a l olara k H a l k

(1) B u Cephe,

1944'de

k u ru l a n M a ca rista n U lusa l Bağ ı msızl ı k Cephesi'ne Yurtsever Halk Ce phesi o l a ra k değ işti rild i .

dayanıyordu. 1954'de, adı

975

Cephes i ' n i n geliş mesini engel ledi. 1 950'leri n orta l a rı nda revizyonist ve m i l l iyetçi öğeler « d e mokratik sosya lizm » ve « a nti-dog matizm » belg ileriyle sah neye çı ka ra k, Cephe' n i n « yen ilen me »s i n i istediler. B u n l a rı n a ma çla rı Cephe'yi Kom ü n ist Pa rtisi'ne ve sosya l ist devlete ka rşı bir d i renme ara cı h a l i ne g eti rmekti. Bu, ka rşı devri mci aya kla n ma için politik yı pratma h a re­ ket i n i n bir pa rçasıydı.

1 957'de MSi P' n i n g i rişi m i üzeri ne sen d i ka l a rı n, Gençl ik Birliğ i ' n i n ve öteki yığı n örg ütleri n i n katı lı mıyla Yu rtsever H a l k Cephesi yeniden örg üt­ lendiri id i . Pa rti ' n i n a ma cı eski bağ la şı k pa rti leri n emekçi ha lkı n çı ka r­ ları n a bağ lı ola n üyeleri ni, aynı za m a n da kendi b i l i msel, kü ltü rel vb. ka m u faa l iyetleri n i sosya l iz m i n hizmeti ne s u n m a k ve MSi P'yle işbirliğ i y a p m a k isteği nde o l a n Pa rtisiz i n sa n l a rı bi rleşti rmekti . O za m a n d a n b u ya na g eçen iki onyı ıda Cephe' n i n fa a l iyeti, Pa rti' mizin doğ ru pol iti ka sı nı n v e bütü n bağ la şı k g üçlerin işbirliği sayesi nde büyü k boyutla ra ulaştı .

Yurtsever Ha l k Cephesi bug ü n Ko m ü n istler ile Pa rtisizler a rası nda sağ­ l a m b i r bağ laşı k lı ktı r. Bu, Pa rtisiz yığı nla rı b i ra raya geti ren örg ütleri n ça lışma l a rı n a Komü nistleri n katıl ması nda n d a h a öte b i r şeyi ifade eder.

B u aynı za manda, Pa rti o rg a n l a rı ve örg ütleri n i n bağ la şı kla rı nı Pa rti ' n i n pol itika l a rı nı form ü l e etme ça lışması n a çekme ça bala rı nı da dile getirir.

Kes i n kes Pa rti içi kon u l a r dı şı nda, bu genel bir uyg u l a m a h a l i n e gelmiş­ tir. Orneğ i n MSi P Merkez Kom itesi, plen u m l a rı nı n g ü ndemine ülkenin ekonomik ya da kü ltürel gelişmesi için p l a n l a r koyd uğ u za ma n örg ütleri n yöneticileri ve Pa rtisizlerden ka ra r tasla kla rı nı n h a zı rl a n ma sı n a ve bu n ­ l a rı n yerine getiril mesi ne katı l ma l a rı iste n i r. Merkez Kom ites i, Maca ris­ ta n Bili mler Akademisi' n i n yönetici görevli leri n i ve send i ka , gençlik, k a ­ dı n vb. örg ütleri n i n temsi lci lerini, d üzen lediğ i topla ntı l a ra, çeşitli kon­ fera ns ve foru m l a ra çağı rı r. B u n l a rı n görüş ve önerileri Pa rti ' n i n b u örg ütlerin faa l iyetleri ne i lişkin soru n l a r ka rşısı ndaki tutu m u n u bel irl eme­ sine ya rdımcı o l u r. Bu, öteki Pa rti o rg a n l a rı nda da geçerl i bir uyg u l a m a dı r v e Pa rti ' n i n v e top l u m u m uzun t ü m pol iti k sistemi n i n toplumsa l tab a ­ nı nı genişleti r. Yığı n örg ütleri n i n özyönet i m i n i a rtı rı r v e onla ra d a h a kes­ kin bir soru m l u l u k d uyg usu vererek, böylece k a m u ya şa mı nı n her a l a nı n ­ da uya rı cı b i r etki ya pa r.

YHC, sosya list top l u m u n i l e ri götü rül mesinden ya na olan materya list ya da d i nsel görüş sa h i bi kişileri b i ra ra ya g eti rir. Sosya list devlet, b i rey­ leri n d i n se l duyg u l a rı n a saygı gösferi r ve ki l isen i n serbestçe faaliyette b u l u n ma sı nı g üven ce a ltı na a lı r. Biz devlet i le k i l ise a rasında iyi il işkiler kuru l ması n a ça lışıyoruz ve bu a l a nda şi mdiden önemli başa rı l a r elde etmiş d u ru mdayız.

Ku rtu l uşta n önce k i l ise ka pita l ist ve toprak sa h i p leri i ktida rı n a yard ı m cı olmuş, onu koru muş ve . a 976

kil ise mensu pları , b u n u n kilisen i n özgöreviyle uyuşmad ığı i n a ncı nı ta şı ­ dı k l a rı ha lde, b u n la rı n tavrı genel d u ru m u değ işti rmede p e k etk i l i ola ­ madı ) . U lke k u rta rı l d ı kta n son ra h a l k egemen l i ğ i n i n öncü g ücü olan işçi sınıfı, ka pita l ist ve top ra k s a h ipleri i ktida rı nı geri getirmeyi a ma çlaya n po l itik faa liyetlerde b u l u n a n ve h a l k ı n egemen liğ i ne ka rşı oldukları nı d i n­ sel d u yg u la rı n a rdı na gizleyen çeşitli ka rşı -devri mcilerin politik kon u m ­ l a rı n ı g üçlend i rmeye ça l ışa n k i l ise mensuplarıyla k a rşı laştı l a r. Ancak, işçi sı nıfı n ı n ülkenin ca n l a n d ı rı l ması i çi n ha rcadığı muazza m ça ba l a r kil ise mens u p l a rı ü zeri nde de etki l i oldu ve b u n la r a rası nda yeni duru mda kil isen i n kon u m una ilişkin görüşleride bir kutu p l a şmaya yol a çtı .

1945 il kba harı , büyük to pra k sa h i pleri n i n ve k i l isen in topra kları n a b u n ­ ları işleyen ler ya rarı n a elko n u l ma s ı nı getiren devri mci bir to pra k refor­ m u na ta nı k oldu. Ve o sı ra la r Maca rista n Kato l i k kilises i n i n başı nda bu­ l u n u n Ka rd i na l M i ndszenty reformu aforoz ederken, topra k edinen ler, reformu " ha k l ı b i r h a reket » ola ra k görd ü ler. Reform aynı za manda M i nds­ zenty' n i n gerici tutu m u n u sağduyuya aykı rı bulan bir çok ra h i b i n de onayını a ldı . Banka l a r, fa brika l a r ve ba şta kapita l i st işletmeler u l usa l laş­ tı rı lı rken de kilise gericiliğ i, yığ ı n l a rı h a l k ege menliğ i ne ka rşı ha rekete geçi rmeyi başa ra m a d ı . o sı ra l a r kuruluş ha li ndeki sosya l ist s istem ka rşı sı ndaki tavı r fa rklı /ık­ l a rı kilise içinde çelişkileri n a rtması n a neden oldu. Sosya l ist devletle bağ­ l ı lı k i l işki leri yön ü ndeki eğil i m giderek ağ ı r ba stı. Protesta n kil isesinde aynı g elişme d a h a uzu n s ü ren ve şiddetl i sürtüşmeler ya rata n Kato l i k k i l i­ sesine ora n la d a ha pü rüzsüzce yol a l d ı .

Bu değişikliğin nedeni, h a l k egemen liğ i n i n k u ru l ması n ı n kil iseyi sömü ­ rücü sı nıfla rı n çı ka rla rı n a h izmet etmekten kurta rmasıydı . Y ü ksek rüt­ beli ler de içinde o l m a k üzere bir çok kil ise mensubu deneyle tatm i n oldu­ la r ve sosya l ist siste m i n ha l ka özg ü r bir yaşa m g üvencelediğini, u lusun ilerlemesini gerçekleştirdiğ i n i görüp a n ladı l a r. Ra h i pler de, sosya list ku­ ru luşu destekleyerek d i nsel inanç sa h i p leri n i n ezici çoğ u n l u ğ u n u n örne­ ğ i n i izledi ler. Değ işmenin bir başka neden i de, Maca rista n 'ı n ve öteki sosya l ist ü lkelerin pek çok genç kilise mens u b u a rası nda destek ve ya k ı n ­ l ı k g ören ş a ş m a z bir barış politikası izlemeleriydi .

V e böylece, içtenlikli pol iti k işbirliği sosya� st devletle kilise a ra sı ndaki i l işki lerin ağır basa n bir yönü d u ru m una geldi. Bu i şb i rliği, öbürleri n i n ya nısı ra , kil ise mensupları nı n Y HC' n i n , T ü m- Ma ca rista n Konseyi de i çinde o l m a k üzere çeşitli org a n la rı na seçil mesinde ve bu org a n l a rı n d üzenle­ d i ğ i eylemlere siste m l i olarak katı lmas ı n da d i l e g e l i r. Ra h ipler p a rla men­ toda da temsil o l u n u r. Devlet ile kilise a ra sı nd a k i i lişki leri n norma le dön­ mesi sosya list kuru l u ş u n ya ra rı n a dı r ve aynı za ma n da ki lisenin to plu msa l kon u m u n u n istikra rl ı l ığ ı na katkıda b u l u n u r.

977

Sosya list devlet el bette ki b i l i msel d ü nya g örüşü n ü yığ ı nl a r a rasında yayma görevi n i bir ya na b ı ra k m ı ş değ i l d i r. Kilise d e kendi payına in­ sa n ı n yara d ı l ışı ve benzeri kon u l a rd a k i kendi d ü nya görüş ü n ü öğ ütlemeyi s ü rd ü rüyor. Materya lizm ile din iki ayrı kutu ptu r ve b u n l a rı savuna n l a r bir ideoloj i k çatışma içinded i rler. N e va r k i bu, politik karşıtl a r a rasında değ i l , yeni top l u m k u ruc u l uğ u nda ve ba rış ça baları nda işbirl i ğ i ya pa n insanlar a ra s ı n d a ki b i r çatı ş m a d ı r.

Maca rista n ' ı n politik siste m i n i n h uk uksa l temelleri, d evleti m iz i n sosya ­ l i st b i r devlet o l d uğ u n u ve b u ra d a t ü m i ktida rı n emekçi h a l ka a it old u ­ ğ u nu bel i rten Anayasa ta rafı n da n s a pta n m ı ştır. Devlet iktid a rı n ı n en üst org a n ı U l usal Meclis'd i r ve bu meclisin üyeleri Maca rista n H a l k Cum­ h u riyeti Prezidy u m u ' n u seçerler. U l usa l Meclis h ü k ü meti n bel l i başl ı ça ­ l ı ş m a l a rı h a kkında ka ra r verir ve h ü kü met ve devlet i ktida rı n ı n öteki org a n la rı nca uyg u l a maya kona n u l usa l ekonomik pla n l a rı onayla r.

Sosya list parla mento yen i top l u m k u rucu l u ğ u nda b i rleşmiş emekçi h a l ­ k ı n yasa ma kuru m u dur. O , ka p ita l ist ü lkelerin pa rla mentola rı g i bi, savaş h a l i n deki sı nıfları n ya da ra k i p politik dizil işlerin bir sava ş a la n ı değ i l ­ d i r. Burj uva partileri a ra s ı ndaki p a rla mento çekişmeleri açı k-ka pa lı bir iktida r kavgas ı n ı n, çeşitli sermaye g ru pla rı a ra s ı ndaki çı ka r çatışma la rı ­ n ı n b i r ya nsıması d ı r. Oysa, b i r sosya l ist pa rla mentoda ka ra rla r, sosya list topl u m kurucula rı olara k orta k bir ça ba içinde b u l u na n emekçi h a l k te m ­ silcileri ta rafı nda n a l ı n ı r v e bu da pa rla mento n u n faa l iyet biçi mleri n i ve yönte mleri n i koş u l l a r.

Pa rlamento ça lı şmala rı n ı n çoğ u periyodik otu ru m l a rda gerçekleşti ri l i r, a ma pa rla mento kom isyo n l a rı da, özellikle tasarı l a rı n hazı rla nması ve görü ş ü l m esi nde, b a ka n l ı kl a n n ve ötek i h ü k ümet kuru ml a rı n ı n ça lışmala­ rı n ı n deneti minde önemli b i r rol oyna r. Bu komisyo n l a r her d üzeyden h ü­ k ü met üyeleri ve ba ka n l ı k görevl i le rinden hesa p sorma yetkisine s a h i p ­ ti rler. Bölgesel v e yerel konseylere ya rd ı m, sayıavları n orta k bir faa l i ­ yetidir.

Ulusa l Mecl is, M H C Prezidyu m u ve Ba ka n l a r Konseyi, ta ba n ı n ı yerel konseyleri n ol uşturd u ğ u politik siste m imizin en yüksek i ktida r org a n la rı d ı r.

Yerel konseyler i l g i a l a n l a rı nda devlet i ktid a rı n ı yü rüten en ya kı n h ü kü­ met k u ru m l a rı ve emekçilerin özyöneti m org a n la rı d ı r.

Konsey sistem i 1 9S0'de h a l k egemen l i ğ i n i n kuru l ma s ı n d a n sonra oluş­ turuldu. Bu sistemi y a pı la n d ı n rken Sovyetler Birl iğ i H a l k Vekil leri Sovyet­ leri ' n i n e ng i n deney i mlerinden yara rl a n dık . N üfusun olabildiği n ce geniş b i r kes i m i n i konseyl erin ça l ışma la rı na , ya n i Sovyetler Birl iği'nde h a l k yönetimi meka n izması n ı n bir pa rçası ola n b u konseyleri n çeşitli komis­ yonları n ı n faa l iyetlerine kat ı l maya çek mek i çi n özel bir ça ba h a rcad ı k.

Anca k, i l k ba� l a rd a bu kom isyonla r .. kö k tutmadı , h a l k ı n yerel d üzeyde ••

978

ka ra r ol uşturmaya katı l ma sı n ı n b i r biçi m i ola m a d ı , bu kom isyonların emekçilerle bağ ları d a g üçl ü değ i ld i . Bu d urumun neden leri nden biri konsey s istemi örg ütlenmes i n i n Maca rista n' ı n politika l a rı nd a ki dog matik ça rpıtm a l a r dönemine rastla masıyd ı . YHC' n i n bölgesel kom iteleri kon­ seyleri n ve konsey komisyo n l a rı n ı n ça l ı ş ma la rı n a katı lı ncaya dek elverişli koş u l l a r ortaya çı k m a d ı.

•

Konsey siste m i m izin ayı rdedici b i r özelliği, dolaylı seçi mlerle dolaysız seçimleri birleştirmesi d i r. U l u sa l Meclis sayıavla rı , köy, kent ve i lçe kon­ seyleri (ilçeler başkent için g eçerl i d i r) dolaysız, genel, eşit ve g izli oyla seçi l i rler. Buda peşte Konseyi üyeleri i l çe konseyleri ta rafı ndan seçi l i r ; bölge konseyleri üyeleri n i kent v e köy konseyleri, y i n e g izl i oyla seçerler.

Bu yöntem üst ve a lt konseyleri n karş ı l ı k l ı bağ ı m l ı lı ğ ı n ı g üvence a ltı n a a l ı r. Söylemeden de a n laşı laca ğ ı g i bi, ü st konseyler alt konseyler üzerinde yetki s ı n ı rl a rı da h i l inde deneti m uyg u la rla r.

Buda peşte Konseyi ve bölge konseyleri, konseylerin işleyiş i n i n yetkin­ l eştiril mesine ya rd ı mcı o l m a k üzere ka m u yaşa m ı n ı n ileri gelen kişileri n i üyeliğe a l ma ha kkı na sa h i pti rler. Ancak, bu biçimde a l ı n a n üyelerin sa ­ yısı bu konseylerden herha n g i b i ri n i n üye topl a m ı n ı n dörtte biri n i g eçe­ mez.

Konseyler devlet p la n la rı n ı n öngörd ü ğ ü görevleri yeri ne getirir ve böl­ geleri n i n i lerleti l mesi, yere l g ereks i n melerin ka rşı l a n ması için ça lışırlar.

Bugün konseyler özyöneti m org a n l a rı ola ra k, ba şta beled iye, genel h iz­ metler ve k ü ltür a la n l a rı nda d a h a etk i n d i rler. H a l kta n gelen öneriler uya rı nca, ya l n ızca d evlet pla n ı nda öngörü l müş ol maya n bir çok projeyi de ya şa ma geçiririz : Kentlerde kültür merkezleri, gençl i k k u l ü p oda la rı, a na o k u l l a rı , oyu n a l a n l a rı , spor tesisleri ve d i n lenme pa rk ı a rı ; kı rda kü­ ç ü k sula m� sistem leri , a sfa lt yolla r, vb.

Buda peşte'n i n ve bölgelerin gel iştiri l mesi ve yen iden inşası plan ları na g öre a na k u rucu l u k için ve yuka rıda bel i rtilen a l a n l a rda konseyleri n ya ­ pacakları ça l ı ş m a l a r içi n gereken fon devlet bütçesinden sağ l a n ı r. Kon ­ seylerr n yönet i m i ndeki bölgelerde b u l u n a n işletme v e kooperatifler har ­ ca m a la r ı n b i r böl ü m ü n ü kend ileri ka rşı l a rı a r. Emekçi ha lkın, konseylerin yetkileri da h i l i ndeki p rojeleri n ya p ı m ı n a periyod ik bir biçimde katı lma ­ l a rı gelenek h a l i n i a l m ıştı r. Konseyler bu katı l ı mı çoğ u kez YHC org a n­ ları n ı n ve ayrıca yerel Pa rti örg ütleri n i n g i rişimi üzerine, YHC org a n l a rıyla el b i rliğ i ya pa ra k gerçekleştirirler. Gön ü l l ü top l u msa l ça lışma sosya list ya ­ şa m ta rzı n ı n önemli b i r yönü h a l i ne gel m i şti r ve sosya list topl u msa l b i l i n ­ cin oluşu m u n u n h ızla n d ı rı l ma s ı na hat ı rı sayı l ı r ölçüde yardı mcı olmaktad ı r.

Seçim, s iste m i m iz son derece demokratiktir. 18 yaşı n ı doldura n her yu rt­ taş oy h a kkı na sa h i ptir. Bir yu rttaş ı n eli nden bu ha kkı a nca k b i r m a h­ keme, o da bel i rl i b i r süre için a la b i l i r. Her seçmenin seçi l m e hakkı va r979

d ır. Adaylar, YHC komiteleri n i n d üzenlediği seçmen topla ntı l a rı nda bel ir ­ leni r. B u top l a ntı l a rda' önemli h ü k ü met sor u n l a rı ve konseyler i n ça lış­ m a l a rı ta rtış ı l ı r. Bu topla ntı l a rda a dayları YHC v e ayrıca tek tek kişi ler önerir. Böylece seçmenler ya l n ı zca oy verme g ü n ü nde değ i l, a day seçi­ minde de etk i n b i r yer a lır la r. Her seçi m bölgesinde her h a n g i bir temsi l i org a n a seçi l mek i ç i n i k i ya da d a h a fazla a d a y "gösterilebilir .

Pa rla mento seçi m ler i için adayları n belirlen d i ğ i top l a n tı l a r g e ne l l ik l e o seçi m bölgesinde b u l u na n büyü k işletmelerde ya p" ı r, bu dur u mda aynı bölgede ça lışa n öteki i şletme ve k u ru m l a r ı n d e legeleri buraya .gelerek topla ntıya katı l ı r/ar. Gerek genel , gerekse yerel seçimlerde seçmenleri n % 97 98 i s a n d ı k baş ı n a g ittiğ ine g öre, seçimler h a l k ı n sosya l ist sisteme bağ lı l ı ğ ı n ı n etki leyici politik gösteri leri niteliği nde geçmektedi r.

-

'

Şimdi de, politik sistemi mizin son derece önemli bir kuru l uşu ola n YHC' n i n özg ü l faa l iyetleri nden söz ede l i m. Seçi m ka m pa nya l ar ı Cephe'­ nin ça l ışmala rı nda g ur u r verici b i r yer tuta r. Çok sayıda Cephe komite­ leri n i n politik ve k ü ltürel eylem leri, örg ütleme, ekonomi ve kültür uzman ­ lar ı n ı n konfera ns ı a rı nı , kı rsal kesimde otur a n l a rı n topla ntı la rı n ı d üzen ­ leme v b . gi bi g ü ndelik işleri de büyük önem ta ş ı m a ktad ı r.

YHC b i r yığ ı n h areketidir . Uye örg ütlerin i n desteğ iyle işlemektedi r, do­ layısıyla da ayrı b i r yığ ı n örg ütü değ i l,dir. Köylerde, kentlerde, bölgelerde, başkentte ve onun i lçeleri nde faa l i yet g österen komitel e ri a ra c ı l ığ ıyla ça l ı ş ı r. Ce phe' n i n kongresi nde seçile n e n üst org a n ı Tüm-Macar ista n Kon ­ seyi'd ir . Komşu kentlerde YHC kom iteleri, yetki ler i çerçevesi nde, Ko mü­ nht lerle Partisizleri bir l eşti rmeyi a ma çlaya n Cephe' n i n politi ka lar ı n ı uy­ g u la maya koya n eş d üzeydeki konseylerle, sendika komiteleri ve öteki yığ ı n örg ütleriyle s ı kı işbirl i ğ i ya pa rla r. YHC h a reketi, bünyesinde koope­ ratif federasyon l ar ı n ı , u l usa l a z ı n l ı klar ı n bir li kler i n i , küçük za na atçı ve tücca rlar ı n (bun lar ça l ışa b i l i r d u ru m d a ki n üfusun ya klaşık üçte birini ol uştur ma kta d ı r) b i rli kleri ni, Bili msel B i l g iyi Yayg ı nl a ştı rma Der neğ i'ni ve öteki örg ütleri. top l ar .

Sosya l i st ü l keleri n deneyi mi, send i ka la rı n , yen i topl u m u n k u ru l u şu baş­ la r başla maz, hele b u n l a r işçi s ı n ı fı n ı n i ktidar ı ele geçir mesi ne etkin ola­ r a k katı l d"arsa, sosya l ist politik siste m i n kayda değer b i r unsur u old u ­ ğ u nu g öster iyor. Send i ka l a rı n a ğ ı rl ı kl ı b i r politik g ü ç h a li ne gel miş olduk­ l a rı sosya list yola g i rmiş bulunan ü l kelerdeki ka pita l izm koş u l l a rı nda bile d u ru m böyled i r. Ve H itler faşiz m i n i n onla rı n faa l iyeti n i dağ ıtma s ı na ka r­ ş ı n, b u n l a r kurtul uşta n hemen sonra safl a r ı n ı onard ı l a r, g üç: topladı lar ve yeni top l u m u n pol itik yaşa m ı nda d a ha önce h i ç sa h i p ola madıkları bir konu ma g eçtil er. Send i ka la rı n, işçi s ı n ıfı iktida rı k u ru la n a dek etk i l i b i r g ü ç ola m a d ı kları ü l kelerde. sosya l ist ü lkeleri n i l k a şa ma l a rı nda oynad ık­ I a rı rol pek b üyük deği l d i r. Anca k, bu ü l kelerde de sendika la rı n rol ü sürekli büyü me eğ i l i m i ndedir.

980

l ktida r sava şı nda Maca rista n sendika l a rı, Kom ü n istler ve sosya l de­ mokratla rla işbirliğ i ya ptı l a r ve öneml i b i r politik etmen oldukla rı n ı bel ­ g eleyerek, derh a l sosya l ist kuru luşa katı ldı l a r. Ama 1 940' I a rı n son larıyla 1 950'Ierin i l k ya rı s ı nd a , b u n l a rı n kon u m u da da ha önce söz ü n ü ettiğ i m iz hata l a rd a n etkilendi. O ta ri h lerde Pa rti yöneti m indeki bir g ru p Pa rti'nin b ir yığ ı n partisi h a l i ne geld iğ i n i , b u nedenle d e sendikaları n bel l i baş l ı işlevleri n i üstlenebileceğ i n i, böylece send ika l a rı n faa liyetin i n i k i n c i l bir önem taşı ması gerektiğ i n i savunuyord u. Bu g örüşler dog matik bir pol i­ tika n ı n ya nsı ması ola n ka rşıt etkileri şiddetlendird i ve politik siste m i m izin işleyişi n i zedeled i . Dolayısıyla, send i ka la rı n işçi s ı n ı fı n ı n egeme n l iğ i n i n k u ru l ma s ı n a v e sosya l i st kuru l uşun başlatı lması na ya ptı k l a rı m uazza m katkı, kend i başı na b u n l a r ı n top l u msa l rolleri n i n d a ha da büyü mesi ni g üvence a ltı n a a lm a ya yetm iyor. Pa rti ve h ü k ü meti n politika s ı ndaki büyü k ça rp ı k l ı kl a r, işçi s ı n ıfı n ı n ve öteki emekçi lerin en geniş örg ütü olan sen ­ d i keı l a rı n olağ a n evri m i n i ön led i .

Ka rşı devri m i n bastı rı lması ndan sonra Pa rti v e h ü kü met ta rafı nda n a l ı ­ n a n ön lemler sendika l a rı n rol ü n ü v e ka l d ı ra çl ı k işlevi ni geri geti rd i . Sen­ d i ka l a r 1 956 olayla rı n ı n sarstığ ı politik siste m i n pekişti ri l mesi ne büyü k ölçüde katkıda bulun d u la r. Bu, send i ka la rı n içinden dog matik öğ reti leri ve revizyonist kafa ka rışıklığ ı n ı temiz lemeyi zoru n l u k ı l d ı . Pa rti bu işte sendika l a ra çözüm leyici biçi mde ya rd ı m etti.

B ugQ n sen d i ka l a rı mız çok yön l ü faa l iyetler yürütmekted i rier. (2) En önem l isi, sen d i ka la rı n u l usal ka l kı n ma p l a n l a rı n ı n haz ı rl a n ması ve uyg u ­ l a n ması na, ü reti m v b . soru n l a rı n ı n çöz ü m len mesine ya rd ı m etmeleridir.

Sendika l a r h ü kü met org a n l a rı , ekonomik kuru m l a r ve işletme yönetim leri üzeri nde g iderek a rtan bir deneti mde b u l u n urlar. B u n l a rı n ça ba l a rı n ı n temel inde işbirl iğ i ne v e orta k hedeflere ulaşı l ma s ı n a yard ı mcı ol maya g ö n ü l l ü l ü k yata r. N e va r ki, sen d i ka l a rı n işçi s ı n ı fı n ı n ve öteki emekçi lerin çıkarla rı n ı temsil �tme ve savu n ma geleneksel işlevleri de her za ma n için önem l i d i r.

Maca rista n ' ı n politik sistemi sayısız ba şka kurum, örg üt ve h a l k özyöneti m org a n l a rı n ı içeri r. Orneğ i n , konseyler ta rafı ndan çeşitl i e mekçi h a l k kategori/erinden seçilen h a l k ya rg ı ç ya rd ı mc ı /a rı n ı n ma h ­ kemede profesyonel ya rg ıçla rla b i rl i kte d u ruşm a l a ra katı lması , yarg ı sis­ tem imiz i n bir özelliğ i d i r. Başka n la rı n ı yine konseyleri n seçtiğ i h a l k denet­ leme ko miteleri de etk i n bir rol oyna r. Ka m u d üzeni ya l n ız h a l k pol isi ta rafı nda n değ i l , boş saatleri nde g ö n ü l l ü olara k g ö rev a la n işçi birlikleri ta rafı n d a n da koru n u r.

Pol itik s istemi m iz i n kayda değer b i r özelliği de, çeşitl i ka m u faa l iyet-

(2) Maca rista n'da sendikaları n kon u m u

ve rolü için, Bki. Sa ndor Gaspa r «Gel işmiş Sosya lizmin Kur ucu lar ı , BSS, Ocak 1 978.

••

981

leri n e elle tutu l u r olana kla r sağ la masıd ı r. Spor dernekleri m iz i n bir m i l ­ yonda n faz la üyesi vard ı r. Maca r Kız ı l ha ç' ı sağ l ı k eğiti m i ya par, g ön ü l l ü bağ ı şçı l a rı n ya rd ı m ıyla ka n bankaları kura r ve üyeleri ne i l k ya rd ı m ı öğ ­ retir. Kız ı l h a ç u l uslara rası daya n ışma n ı n öne çıkard ı ğ ı ödevleri de yeri ne g etirir. Işletmelerd e, y erleşi m bölgeleri nde ve o ku l l a rda ki 1 1.000 örg ütü n ­ de bir mi lyon üyeye sa h i ptir. Bir B i l i m ve Tekno loji Dernekleri Birliği'miz va rd ı r (34 dernek, 1 40.000 üye). Ayrıca çeşitli hobi derneklerine de s a h ib iz.

Devlet, bütün b u politik ol maya n k u ru l uşların ça l ı şmala rı n ı teşvik edi ­ yor.

B i r politik sistemi d eğ erlendiri rke n, önce bu sistemin üzeri ne daya n ­ d ı ğ ı v e i lerlemesine h iz met edeceğ i top l u m d üzeni n i n sağ la d ığı koş u l l a r­ d a n yola çı k m a k gerekir. B iz i m politik siste m i m izde iktida r ha l k ı n eli nde­ d i r, söm ü rü ortad a n ka l d ı rı l mıştı r, herkesin g üve nce a ltına a l ı n m ı ş ça l ı ş­ ma h a kkı va rd ı r ve topl u ms a l g üvensiz l i k sonsuza değ i n yok ed i l miştir.

Sosya l iz m ha l kı mız ı n da ha önce h i ç g örmedi ğ i gelişme olanakları sunar.

Politik sistemi m iz i nsa n ı n öz yetenekleri n i n baya ğ ı tica ri söm ü rüsüne ola­ nak tan ı maz; b u n u n yeri ne, birey kendi n i geli ştirmek ve k ü ltü rel değerleri eld� etmek içi n her tü rlü olanağa s a h i ptir. Uluslar a rası nda nefret to­ h u m l a rı saçmaya, ya da sava ş kışkı rtıcı l ı ğ ı n a yer yoktur. H a l k ı n ça bal a rı tümüyle b arışı ko rumaya yönelmiştir.

Top l u mu m uz u n politik sistemi, b ütün emekçileri n desteğiyle g iderek tüm h a l k ı n devleti olma yön9 nde gelişen ve ş i mdiden bu yol u n kayda değer bir böl ü m ünü katetmiş olan p roleta rya d i ktatörlü ğ ü sistemidir. Bu sistem maddi ve kültürel d üzey lerin sürekli y ü kselmesini, gelişmiş bir sos­ yalist toplumun kurulmasını ve giderek komünizme geçişi sağ l a r.

982

Oktobr Devrimi'nin Sınadığı Bir Strateji ANTI-TEKEL SAVAŞIMINDA PROLETARYANıN SINIF BAÖlAŞIKlIKLARI Martin Gunnar Knutsen

Norveç Komünist Partisi Başkanı 1 91 7 son ba h a rında Petrog rad'daki o geceden - geleceğ i n rüzg a rl a rı ­ n ı n estiğ i o geceden - b u ya n a geçen onca za m a nda n sonra , i nsa noğ­ l u n u n ta rih indeki i l k sosya l ist d evrim o l a n BU yük Oktobr Devri mi ' n i n g er­ çek boyutla rı d a h a iyi g ör ü l üyor. Devri m i n g üç l ü pota nsiye l i n i n etki leri bug ü n , 20. yüzy ı l ı n son ç eyreğ inde kendileri n i işç i s ı n ıfı n ı n sava şka nlığ ı ­ n ı n önüne g eçir mez büyü mesinde v e devri mci h a reketin yayg ı n l ı k ve deri n l i k kaza n ma s ı ncelverişli, n iteli ksel ba k ı m d a n yeni koş u l l a rı n doğ u ­ şunda g österiyorlar. G ü n l ü k deneyi mim iz, Kom ünist v e işçi Part ileri ' n i n 1 969 U l uslara rası Top l a ntısı ta rafı ndan va rı la n sonucun, ya ni 1 960'I a rı n sonları nda p roleta rya n ı n y ü rüttüğ ü g üçl ü savaşla rı n «temelden topl u msa l d eğ i şi me, sosya l i,t devri me ve e mekçi h a l k ı n öteki kesimleriyle bağ l a ­ şık l ı k içinde işçi s ı n ıfı iktida rı nın kuru l ma s ı na götürebilecek olan y e n i s ı n ıf savaşları n ı n ilk işa ret fişekleri olduğ u » (1) va rg ı s ı n ı n doğ ru l u ğ u n u kan ıt­ l a mıştı r.

Son onyı l l a rda d ü nyadaki ekonomik ve sosya l - politik orta m bir ya ndan R usya'daki sosya l i st devri m i n yol a çtığ ı ve d ü nya sosyal izmi ve ulusal kurtuluş ha reketi n i n başa rı lar ı n ı n etkisi a ltında ka pita l izmin derin leşen g enel buna l ı m ı ve öte yanda n devri mci, demokratik, a nti -tekelci ve a nti ­ e m peryal ist g üçlerin pota nsiyel leri n i n büyü mesi koşul l a rı nd a biçimIen­ m işti r. B u i k i koş ut ve ka rş ı I ı kI, i l işkili s ü reç, deta ntın olumlu etkisi ve b u n u izleyen a nti-ko m ü n izme daya l ı soğ uk savaş ya n l ı s ı g üçlerin konum ­ la rı nda zayıflama, meydana çı k ı p biçim len meleriyle, işçi s ı n ı fı n ı n tekelci egemenliğe ka rşı ba rış, de mokrasi ve sosya l izm sava ş ı m ı ndaki bağ laşık­ l ık lar stratejisi ve taktiklerine yeni bir ba kış geti rmeyi olanaklı kıla n nes­ ne l etmenleri üretmişti r.

Sosya list devri m i n g eleceğ i açı sından temel önem ta şıya n bu soru n u çözü m lerken, b u n u n s o n derece k a rmaşık v e çok yön l ü olduğ u n u, zira şu sı rada ka pita list d ü nyada yol a l ma kta olan karmaşık ve çok yönl ü top­ l um sa l gelişme süreç lerinden kay na k l a ndığ ı n ı n elbette farkı ndayız. B u

(1) Komünist v e Işç i Pa rtileri' n i n U l uslara rası Top l a ntısı, Mosko va , 1 969, Barı ş ve Sosya lizm Yay ı n l a rı, Prag, 1 969, s. 24.

983

nedenle, bu çözümlemenin en başta Norveç Komün ist Paı:tisi' n i n dene­ yimine dayan d ı ğ ın ı beli rtmek isteri m ; Parti ' n i n görüşü burada, içinde yaşayıp çal ı ştı ğ ı m ı z somut orta mın özg üll ü kleri n i ya nsıtan belgelerinde yazıldığ ı g ibi s un ul m uştur. A ma kendi çizg i mizi işfer ve uyg u la rken do­ ğal olarak kap ital ist ülkelerdeki kardeş partilerin zengin deneyimine ve utkan Oktobr Devri m i ü lkesinin, sosya l i st yolda ilerleyen b üt ü n öteki dev­ letlerin deneyimine dayanıyoruz.

Işçi sınıfının topl u m un öteki kesi mlerinden destek görmesin i n yakıcı önemi, Marksizm-Leninizm'in kurucuları n ın geliştird iğ i a nahta r teorik önermelerden biridir. Bu, Oktobr Devri mi deneyi minde ve g ünü müz dev­ rimci savaş ı m ı n ı n pratiğ inde sına n m ıştı r.

Marks, zamanının olaylarını çözü mlerken «devri m in seyri, ulu s u n çoğ u n ­ l u ğ unu, p roletarya ile b u rjuvazi a rasında yalpalaya n köyl ü l eri v e küçük burj uvaziyi d üzene karşı, sermayenin sultasına ka rş ı ayağa ka ldı rmadı kça ve onları önderleri olara k p roleterleri n peş ine taklJ maya zorla mad ı kça », işçilerin .<bir adı m bile ileri atamayaca kla rı, burj uva düzenin in kılına b il e dokunamayacakla rı » (2) sonucuna varıyord u .

Marks böylece p roletaryanın s ı n ı fsal v e politik bağlaşı kl ı kları fikrini for­ m üle etti. Bu fi kir, yüzyılın dönemecindeki yeni tarihsel koşullarda, <. emek­ çi ve sömürülen ha lkın dağ ını k ve g eri kes i m lerini b i rleşti rme ve yönlen­ d i rm e »yi işçi s ın ıfı n ı n başlı ca görevleri a rasında gören Len in ta rafından gelişti riidi. (3) Lenin, işçi sınıfının .. devri m bayrağ ın ı tü m ha lk içi n, tüm halk adına ve özg ürlüğe gereksin me d uyan ve o n un için çaba layan bütün s ı nıfları uya n d ı rmak ve savaşa çekmek a macıyla » yükselteceğ i n i beli rti­ yord u . (") Bug ü n kü koş ulla rda p roletarya çeki rdeğ ini n çevresinde geniş bir g üç­ l er bloku oluşturma n ın, birçok ülkede anti-tekelci savaşı mın başa rı sı için yakıcı bir zorunluk haline g el m iş old u ğ un u söylersek a ba rtmış ol mayız.

Bu Şil i devri m i trajedisinin baş l ı ca derslerinden biri değ i l midir? 1973'de Halk Birl i ğ i H ükü meti'nin d üşme nedenlerini çözümlerken Şili'l i yoldaş ­ ları mı zın vard ı ğ ı son u ç budu r. Ş i l i Komün ist Partisi yöneticilerinden Rene Castil lo .. Işçi sınıfı bağlaşı kla rından yalıtiondığ ı için yen i i d i k .) d iyord u .

Castillo, «lJIkemizde, h ü k ü m s üren koşullarda, tekelci olmayan çeşitli bur ­ j uva g ruplarını, özel l i kle orta ve küçük burjuvaziyi şu ya da bu biçi mde kazanara k, geniş orta katmanları işçi s ı n ıfının çevresinde top la mak da zorun l uyd u » (5), d iye yazıyordu. Şi l i k omün ist Pa rtisi Genel Sekreteri Luis Corvalan, 1977 başlarında şöyle d iyordu: .. O rta katmanların desteği n i

(2) Marks ve Engels, Seçme Yapıtlar ( ü ç ciltli k), c. 1 , s. 214.

(3) V. i. Lenin, Toplu Ya pıtla r, c. 28, s. 466.

(4) Agy., c. 18, s. 112.

- (5) Rene Castil lo, Devri min B in G ün ü. Ilk E leştire l Çöz ü m le me, Sosyalizm Yayı mla rı», Prag, 1978, s. 22, 16.

984

••

Ba rış ve

büyük ölçüde kazan ma mız ve b un un üzerinde daha fazla kafa yormamız gerekiyord u . » (6) S ınıfla r ve sın ıflar a rasındaki i lişkilerin statik değ il, dina mik kategori ­ ler olduğunu görmezden gelerneyiz ve yüzyr lrmızda devrimci sür ecin b ir çöz ü m lemesi, her aşamada sın ıf g ü çleri d izilişinin dinamiklerin i kesinkes tahmin etmen in kurtuluş hareketinin başarısı i çin ne den l i önemli oldu­ ğunu gösterir.

Bolşeviklerin bu yıl 6 1 . yıldön ü m ü kutlanan Büyük Oktobr Sosyal ist Devri mi'ne haz ı rlanmaları ve bunu gerçekleştirmeleri bu yaklaşı ma b i r örnek oluştu rmakta d ı r. Ma rksistler o d önemin olayla rına bakarken, lenin'­ in 20. yüzyı lın başında Rusya'nın özg ül koş u l la rı için işlemiş olduğu , yaklaşan devrimde proletaryanın bağ laşıklık taktik leri olmaksızın, Ok­ tobr' ın utkusunun düşün ülemeyeceğ i sonucunu zorunlu ola rak çı ka rı r/a r. len in'in takti klerinin öz ü, otokrasinin direncinin k ı rı lacağ ı ve bu rjuva ­ z in in yalpala mala nnın etkisizleşti ri l eceği bu devri m in bi rinci,' demokratik aşamasında p roletaryanın köylünün çoğun luğunu kazanması yolundoyd ı . i kinci aşamada ise, yani k ı nl ması g erekenin bu rjuvaz inin direnci v e üste­ sinden gelin mesi gerekenin köyl ül ü k ile küçük burjuvaz inin yalpa lama ları olduğu sosya l ist devri m in gel işme s ü recinde, p roletarya, lenin'in d üşün ­ cesine göre, n üfusun yarı-proleter unsurlarını kendi çevresinde top la ma ­ Jıyd ı . (7) Rus p roletaryasın ın başa rd ı ğ ı utkan devri m, lenin'in takti klerinin doğ ru luğunu en iyi biçi mde kanıtladı.

Marksist-len in ist partiler, Oktobr Devrimi'nden bu yana, p roletaryanın bağ laşıklık kurma sorununa yine aynı ölçüde d iyalektik bir biçimde eğ i l ­ mişlerd i r. Şu ya do b u Kom ün ist partisinin izlediğ i politika la r a rasın da her ü l kenin özg ü l ta rih sel d u ru muna bağ. kı rsak, ona eğ i l i m i ayı rdedebiliriz. 1 920'Ierin orta larına dek başlıca hedef birleşik bir işçi s ın ıfı cep hesi oluşturma ktı. Daha sonra, 1 920' lerin sonlarında ve 1930' ların başında birçok kap ita li st ü l kede ortaya çı kan faşizm teh li kesi, bir anti -faşist halk cephesi kurma zorunlu luğunu doğu r­ du. i kinci D ünya Savaşı sonrasındaki orta m ise, bir anti -tekelci demok­ ratik cep h e - tekellerin i ktida rına karşı çı kan tüm top lu msa l ve politik g üçlerin gen i ş bir koal isyonu - kurmak için nesnel olanakla r ya rattı .

Böyle bir birl i ğ in a laşı m ına elverişli koşul la r 1960'Ia rın orta larında ken­ d ini g österd i . Komün ist ve işçi Pa rti leri'n in 1969 Ulusla ra rası Toplantısı' ­ n ın ana belgesinde bel i rti ldiği üzere, « Işçi sınıfı, çiftçiler, kentli orta kat­ man lar ve aydınların çıka rlarının yakınlaşması ve aynı zamanda büyüyen işbirl i ğ i tekelci i ktida rın toplu msal dayanakla rın ı da raltma kta, iç çeliş­ kilerin i şiddetlen d i rmekte ve g eniş halk yığınlarının tekel lere ve e mper(6) Marx ism Today, N isan 1 977, s. 1 07.

(7) V. ı. lenin, Topl u Yapıtla r, c. 9, s. 100.

98.5

yal izme karşı harekete g eçiri l mes i n i ilerl etmektedi r. » CS) Yedi yı l so n ra , 1976 yazı nda ba rış , d emokrasi v e top l u msa l ilerleme uğ ru nda ça lış ma k i ç i n en geniş kapsa m l ı b i r politik v e top l u msa l g ü çler cep hesi oluşturma soru n u Avrupa Kom ü n ist ve Işçi Parti leri ' n i n Berl i n Konfera nsı' nda yol­ daşça tartış ma n ı n oda k noktası oldu.

Norveç Kom ü n ist Partisi de, ka rdeş parti lerin deneyim leri ha kkı nda bilgi a ld ı ğ ı m ı z ve kendi deney i m i mizi paylaştığı mı z Berl i n Konfera n sı' nda etk i n b i r y e r a l d ı . B i z bu vesileyle, tekelci sermayeye karşı ha l k ı n eylem b i rl i ğ i için ça lış ma n ı n doğ ru l u ğ u n u v e tekel lerin i ktida rı na karşı v e demokratik hakla r için savaş ı m da ya lıtla n ma n ı n değ i l , a ma başlaş ıkla rı etkileyip çek­ me ça ba la rı n ı n önem i n i vurg u la d ı k .

Kapita l ist ü l keler Ko m ü n ist v e işçi Pa rtileri top l u msa l i lerle me i ç i n d i ­ ri msel ö n e m taş ıya n b u sorun üzeri nde sürekli v e d üzen li ola ra k ça l ışıyor­ la r. Onla r her ü l kedeki özg ü l koş u l la ra uyacak çözüm ler a rıyor/a r. En son Part i kong releri n in, üst d üzeydeki Pa rti topla ntı /arı n ı n ve liderlerin kon uş mala rı n ı n incelen mesi, devri mci d eğ iş i m i n çeş itli aşa ma la rında Kom ü n istler tarafı n da n a raştırı /a n bağ laşıkla r soru n u n u n u l us la rarası Ko­ m ü n ist ha reket i n i n d i kkat merkezinde b u l u n d u ğ u n u göstermekted i r.

Doğa l olara k her Pa rti, savaş ı m ı n ı yürütmek zoru nda olduğu somut top l u msa l, pol itik ve ekonomik koş u l la rda n ha reket eder. işçi sı nıfı n ı n bel l i baş l ı örg ütleri nde reform ist tav ı rla rı n ağ ı r bastığı k i m i ül kelerde Ko­ m ü nistler sol politika n ı n utkusu i çi n ça lış ma kta ve sol bir yönel i m ben i m ­ seyen lide r/eri desteklemekted i rler. Oteki ü l kelerde ise, a na görev, çeş itli neden lerle sınıf savaş ı m ı nda n h ô l ô uza k d u ra n e mekçi kesimleri politik yaşa ma çekmektir. Kimi ü l kelerde Ko m ü n istleri n h ü k ü mete katı / ması yö­ n ü nd e gerçek bir olanak doğ m uştur, b u da p ol itik öağ laşı k l ı k lar savaşın ­ da b u pa rti lerin ta kti k hattını beli rlemekted i r.

Biz Norveç Kom ü n i stleri, ka rdeş parti lerin işçi s ı n ıfı ve bütü n öteki emekçilerin b i rl iğ i n i pekiştirme savaş ı m ı nda k i deneyimini gözönüne a l ı r­ ken, aynı za ma nda Norveç'deki özg ü l sosya l -ekonomik d u ru m u n ış ı ğ ı nda ha reket ediyoruz. N iteki m, Parti'mizin 1973 i l ke Prog ra m ı der ki : Geniş bağ laşı k l ı k politikası, bu bağ laş ı k l ığ ı n «yerli ve ya ba ncı tekelci serma ­ yen i n gerici politikası na hedef ola n sı n ıfla ra v e top l u m kesi mleri ne da ­ ya n ması gerektiğ i » öngörüsünden ha reket eder. " Bu bağ laş ı kl ı k işçi leri, bal ı kçı/arı, köylü leri ve ayd ı n la rı , ev kad ı n ları n ı , küçük işada mla rı n ı ve ha l k ı n öteki emekçi kesi mleri n i kapsa ma l ı d ı r. » (9) . Şu ya da bu pa rt i n i n devrimci ha reketi n bu en önemli soru n u n u ele (8) Komün ist ve işçi Parti leri ' n i n U l usla ra rası Top la ntısı, Moskova, 1969, s. 25-26.

(9) "Pri nsipp -prog ra m for Norges Kom m u n i stiske Pa rti», Oslo, 1973, s. 68-69.

986

a lır ken izlediğ i somut taktik ne olursa o/s u n, sosyalist d ü nya d ı şı nd a k i Kom ü n istleri n tüm fa a l iyetleri Berl i n Konfera nsı'nda form ü l e ed ilen t e k bir orta k erekten esi n lenmektedi r ; Konfer a n s, Ko m ü n istleri, « pol itika l a rı ve savun ucusu oldukl a rı a d a l et ve i lerleme ü lkü leri, e mekçi leri n ve halk yığ ı n ı n ı n en geniş birl i ğ i n i daha fazla ilerletecek bir g ü ç olaca k» (LO) biçi mde ha reket etmeye çağ ı rıyord u .

Norveç Komü n ist Partisi de dah i l her Komü n i st P a rtisi' n i n p rol etarya ­ n ı n bağ laşıklı kları n ı kurma ve pekiştirme stratejisi büyük ölçüde tüm ka pi­ ta l ist ü l kelerde b u l u na n nesnel önkoşu l l a ra sa h i pti r. Bu pa rtileri n ta ktik çizg isine bu ü lkelerin her b i ri ndeki somut d u ru m yol gösteri r.

Stratej ik etmenler a rası nda ş u nl a rı soya bi l i riz: Ka pita l izmin genel bu­ na l ı m ı n ı n sosya l-ekonomik ve politik sonuçları, bili msel ve tekno loj ik dev­ ri m i n b u rj uva top l u m u n u n top l u msa l yap ı sı üzeri ndeki etki si, emperyalizm i l e sosya lizm a ra s ı nda d ü nya sah nesindeki g ü çler dengesindeki değişme ve va rolan sosya lizmin ideoloj i k ve politik etkisi n i n büyümesi. Ta ktik et­ menieri ise, öbürleri n i n a ra s ı n d a buna l ı m çevri m i n i n şiddet derecesi , bu­ ra da politik g üçleri n dizilişi, Kom ü n ist Pa rtisi ' n i n yeri ve ro l ü ve emekç i h a l k ı n örg ütl ü l ü k derecesi ol uşturur.

Devlet-tekelci ka pita l izmi orta m ı nda b i l i msel ve teknoloj i k devri m, ka ­ pita l ist to pluma özg ü yeni çelişki ler doğ u ra n d a h a keskin to plumsal uz­ laşmazl ı kları gi derek büyüyen ölçülerde yen iden ü retme eğ i l i m i gösteri r.

Komün ist ve işçi Pa rti leri ' n i n 1969 Uluslara rası To pla ntısı ' n ı n Belgesi'nde kaydedildiği g i bi sonuç, « ya l n ı zca sermaye i le e mek arası ndaki çel işki n i n büyü mesi değ i l, aynı za ma nda u lusun ezici çoğ u n l u ğ u n u n çı karl a rı i le finans oligarşis i n i n çıka rları a rası ndaki uzlaşmazl. ığ ı n da deri n leşmesi d i r. (11)

»-

Bil i msel ve teknolojik devri m burjuva top l u m u n u n ya pısı nda hissed i l i r ve hatta k i m i za m a n n itel iksel kayma la r getirmektedir. Bu en başta , üc­ retli emek ordusu n u n sürekli büyü mesi ve ça l ı şa n n üfus içindeki o ra n ı n ı n artması o layı nda görü l mektedir ; b u ordu, pra leterleşme s ü reci n i n h a re­ ketlen mesiyle g iderek n üfusun çoğ u n l u ğ u n u kuca k l a m a kta d ı r. Da hası, kapita l ist ü lk el erde tüm sosy a l- politik s ü recin d a h a da g e l i ş mesi açı s ı n ­ d a n ca nal ıcı bir ö n e m ta şıya n b u rj uva top l u m u ndaki toplu msa l g üçlerin yeni ba şta n g ru plaşması etm e n i n i n a na yön ü, sa nayi proleta rya s ı n ı n sa ­ yısı nda ve n et ağırl ı ğ ı ndaki a rtı ştır. {En çok gelişmiş ka pital ist ü lkelerde bu sayı yüzyı l ı n başında 30 m i lyond u . 1950'de 132 m i lyo na ve 1 975'de

(10) « For Peace, Secu rity, Cooperation a n d Soci a l Prog ress in Europe»

(Avrupa'da Barış, Güvenlik, Işbirliği ve Toplumsal ilerleme Uğ runda), Avru pa Kom ü n ist ve Işçi Pa rtileri' n i n Konferansı, Berl i n, 29-30 Hazi­ ra n, 1 976, s. 22.

(11) Kom ü nist ve Işçi Partileri n i n Uluslararası Toplantısı, Moskova, 1 969, s. 19.

987

209 m i lyona u l a şt ı . 1 950 ile 1 975 a ra s ı n d a bu ord u n u n ça l ışa n n üf u s içi ndeki ora n ı % 56,9'da n % 69'0 çı ktı .) ülkemizde işçi s ı n ıfı n ı n ora n ı yukarıdaki orta la ma ra k a m l a rı n az -çok a ltındaysa do aynı eğ i l i m le r Norveç'de de g öz lenebi l i r. N iteki m, sanayi n üfusu n üçte b irin i tutmakta d ı r, o ma t ü m ü retim a la n ı nda işçi ler tü m ü cretle ve maaşla ça l ı şa n la rı n en az % 40' ı n ı oluştu ru r. (12) i şçi s ı n ıfı, a rtı-değeri n boş y a ratıcısı ol ması ba kı m ı n d a n ka pita l ist sö­ m ü rü n ü n boşta g elen h edefidir. Ana ü retici g üç olar a k - o n u n emeği o l m a ksız ı n top l u m b i r g ü n bile ya şaya maz - i şçi sı n ıfı top l u msa l s ü reçler üzerinde bel irleyici bir etkiye sa h i ptir. Demek ki, tekelci sermayeye ka rş ı ekonomik v e politik atı l ı mda proleta ryayı vurucu g ü ç ya pa n, yaşa m ı n ta kendisidir. Çağdaş burjuva to plu munda s ı n ıfsa l ve toplu msa l g üçleri n biJyük ö l ­ ç ü d e yeniden g ru plaşması, sömürü n ü n ku rba n ı oldukla rı n d a n ka pita l iz ­ m i n der i n leşen b u na l ı mı n ı n yü kü n ü taşı ma d u ru m u nda ka l a n n üfus ke­ si mleri n i hem sayı sal, hem de ora nsal ola ra k çoğa lt ı r. N itekim, Norveç'de ücret ve maaşla ça l ı şa n la rı n sayısı 1 ,45 m i lyo n d u r, ya n i a ktif n üfusun % 84' ü . Geri ka la n Norveçl i lerin 0/o 1 5' i küçü k to pra k sa hi bi. ba l ı kçı , ta ksi ve ka myonet sa h i bi, vb. g i bi küçük işada m ı d ı r. (13) Sonuç o l a ra k, b u rjuva top l u m u nda, genel olara k orta katma nla r diye ta n ı m l a n a n l a r do içi nde, h a l k ı n büyü k çoğ u nl u ğ u boş d ü ş m a n l a rı nı n te­ kelci sermaye olduğ u n u g iderek d a h a iyi kavrıyor. Bu da a nti-em perya list sava ş ı m ı n top l u msal ta ba n ı n ı önem li ölçüde geniş letiyor. Proleter o l ma ­ ya n n üfus u n g itti kçe d a h a geniş yığ ı nl a rı - küçü k çiftçi ler, kentlerdeki küçük ve k i m i z a m a n do orta b u rjuvaz i, b ü ro ça l ı şa n la rı ve aydı nla r -, işçi s ı n ı fı n ı n çevresi nd e top l a n maya n esnel bir zoru n l u lu k duymaya başlı: yorl a r, bunun sonucunda işçi sı n ıfı tekellerin despotl u ğ u na karşı, top l u m ­ sal v e ekonomik ilerleme savaş ı nda bağ la ş ı k l a r kaz a n ıyor.

Ne va r ki, Kom ü n i stler işçi s ı n ıfı i le tekelci b u rj uvaz i a rası nda ko l o n katma n la rı n ' s o n çıka rla rı ndaki fa rk l ı lığ ı ve ideoloj i k i l keleri n i n isti kra rsız l ı ğ ı n ı gözönünde b u l u nd urmak zorundadı rla r. Bununla birl i kte, 1 969 Top l a ntı sı n ı n bel i rttiğ i g i bi , b iz i m a na çıkış nokta m ız g e ne l i nde, « b i rl i kten yoks u n ol mal a rı n a ve b u rjuva ideolojisine özel yatk ı n l ı klarına ka rş ı n, orta katma n l a rı n g e n i ş yığ ı nla rı n ı n k e n d i çıka rla rı n ı savu n m a k için i leri çı kma kta , g e n e l demok­ rati k istemler için sava şa katı l m a kta ve işçi s ı n ı fıyla eylem b i rliğ i n i n d i ri m ­ s e l önem i n i n g iderek d a h a çok b i li ncine va rma kta oldukla rı » (14) yol u n ­ d a d ı r.

(12) « The Statistica l Yea rbook»

(istatistik Yı l l ı ğ ı ) , Oslo, 1 977, s. 1 8.

(13) Agy., s. 46.

(14) Komün ist ve iş çi Partilerinin Uluslararası foplantısı, Moskova , 1 969, 5. 25.

988

Say ı / a rı a za l d ı ğ ı için köyl ü l üğ ün , işçi s ı n ı fı n ı n bir bağ laşığ ı o l ma rol ü ­ n ü n g iderek ortada n ka lkmakta olduğ u za m a n za m a n ileri s ü rü l üyor, An ­ c a k bu görüşü k a b u l etmek pek zor. El bette gelişmiş ü l kelerde 1 970'l eri n orta l a rı nda ta rımda ça l ışa n la rı n topla m n üfus içindeki ora n ı n ı n sayıca pek a z olç/uğ u ya dsr na maz (Brita nya'da % 1,6, ABD'de % 3,6, FAC'nde % 6,8, Norveç'te % 7,4, Ja ponya 'da % 1 2,4 ve ita lya'da % 17,2). (15) Ostelik, örneğ i n Orta k Paza r ü lkeleri n de yetki l iler, 1 980' leri n ba şları n a dek 1 0 m i lyon ta rı m işçisi nden bir 5 m i lyon u n u da ha s a f dışı bıra kara k (Hi) bu ora n ı % 7'ye düşü rmeyi pla n lıyorla r. (17) Ama, deneyi m i n g österd iğ i g i bi, ta rı m ü reti m i n i n büyük tekelleri n e l i n ­ d e topl a n ma s ı süreci ya l n ızca k ü ç ü k v e orta çiftçi lerin y ı kı m ı n ı h ızland ıra ­ ra k, k ı rdaki çel işkileri keskin leştirir. Son y ı l l a rd a b i rçok ka p ita l ist ü l ke n i n polit i k yaşa m ı nda boy g österen k ı r işçileri n i n yayg ı n g revleri b u n u n ya ­ n ıtıdır. Birka ç y ı / önce Brüksel 'de 1 00.000 Orta k Paza r çiftçisinin yığ ı nsa l g österisini a n ı msa mak yeter. Ya da Avustu rya , D a n i m a rka, FAC ve öteki ü l kelerdeki k ı r işçileri n i n büyü k u l usa l eylemleri n i a k l ı n ıza getiri n . Onem l i o l a n şudur ki, böylesi vesilelerle işçi s ı n ıfıyla eylem birliğ i çağrı ları g it­ g ide daha sı k duyu l ma ktad ı r.

1 970' lerin başında, Norveç'in Avru pa Ekonomik To p l u luğ u ' na g i rmesine ka rşı çı ka rken, köylü leri bağ l a ş ı k o l a ra k ya n ı m ıza çekmenin önem i n i kav­ rad ı k . Köylü leri n ve köylü örgütleri n i n yığ ı n h a reketi nde önemli bir yeri va rd ı ve o n l a r da tekel l ere k a rş ı olan g ü çlerin utkusu için çok şeyler ya p ­ tı/a r, Norveç Orta k Paza r'a g üçlü bir biçimde « Hayır!" dedi.

E l bette ka pita l izm koşu l l a rı nda köy l ü l ü ğ ü n tü rdeş bir s ı nıf ola mayaca ğ ı v e ola madı ğ ı h er za m a n a nı msa n ma l ıd ı r. Köy l ü l üğ ü n önemli bir kesimi politik i l kelerden pek hoşla n maz ve proleta rya i l e burjuvazi a rası nda ya l pa la ma eğ i l i m i nded i r. Bu neden le, tekellere ka rşı sava ş ı mda proletar­ yayla bağ l a şmaya g i recek ola n la r en ba şta ta rı m işçileri ile küçü k çift­ çilerd i r.

Ama, orta köyl ü çiftçi de a ma nsız sömü rüye hedef d u ru md a d ı r, bu da. deneyi min göstermiş olduğ u g i bi, o n u işçi sı nıfı n ı n pota ns iyel bir bağ ­ l a ş ı ğ ı ya pa r. 1 975 i l kba h a rı nda Pa ris'de topla n a n Avru pa Ka pita l ist 01keler Ko m ü n ist Pa rtileri ' n i n Ta rı m Soru n l a rı Ozeri ne Ku nfera ns ı ' n ı n Dek­ l a ra syonu, bu olguyu g özön ü nde b u l u n d u ra ra k nüfusun y a l n ı zca en ezi­ len kesi mleri n i n (ta rı m işçileri. küçük çiftçiler ve kiracı çiftçi ler) değ i l, aynı za manda orta köyl ü leri n de duru m u n u n iyileşti ril mesini istedi.

Norveç Kom ü n istleri, g e n iş küçük b u rj uva yığ ı n l a rı n ı , geleneksel kent

(15)

«The Statesman's Year-Book», 1977-1978. 1977,s. 119,594,973,1103, 1090; « Statistica l Vearbook», Oslo, 1977, s. 17.

(16) «Economie et Politique», Haziran 1969, s. 39.

(17) H. Thomas, «Europe. The Radical Challenge», Londra, 1973, s. 165.

989

orta katma n / a rı n ı ya n ı m ıza kaza n ma o / a n a k ve yol/a rı n ı i n ce/erken , le­ n i n ' i n « burj uvazi i/e o n u n küçük b u rj uva bağ /a ş ı k / a rı a rası ndaki ayrı l ı k l a rı ya da b u n la rı n bağlaşıklığ ı n ı n isti kra rsızl ı ğ ı »nı (18) gözö n ü nde buIu ndur­ ma öğüd ü n ü hep a kı lda tuta rla r. len i n ' i n bu önemli ta ktik önermesi, b i l i msel ve teknoloji k devri m i n ş iddetlend i rd i ğ i top l u msa l g üçlerin ayrış­ ma ve kutu plaşması süreci n i n etkisi a ltı nda yüzbin lerce küçük ve orta ka pita l isti n b üy ü k tekel lere tü m üy l e bağ ı m l ı h a l e gel mekte olduğ u _gü n ü ­ müzde özellikle geçerl i d i r.

Kentlerdeki küçü k ve orta b u rjuvazi n i n sosya l-eko n o m i k duru m u nda yer a la n böylesi köklü bir değ iş i m, o n u n topl umsal psikolojisini ve pol itik kon u m u n u da kaçı n ı l ma z olara k etkiler. Tekelci sermaye n i n yoğ u n la şa n baskısı b u katma n l a rı n h atı rı sayr / ı r kesi m leri n i a n ti -tekelci cepheye ka ­ tıl maya iter. Ancak, k�çük ya da o rta b u rj uvazi n i n teke l/erden ya na saf tutu p tutmayacağ ı ya da o n l a ra ka rşı çıkı p çı kmaya cağ ı, Ko m ü n istleri n de vurg u l a d ı ğ ı g i bi, özg ü l ta ri hsel d u ru ma bağ l ı d ı r. Bu nedenle Norveç Kom ü nistleri orta katma n l a rı tekelci b u rj uvazi n i n gerici etkisinden kurta r­ maya ça l ı ş ı rken, b u topl u msa l g ru p i le işçi s ı n ı fı n ı n orta k çıkarlara sa h i p olduğ u n u olg u l a rla ka ntı laya ra k gösteriyor v e a nca k s ı kı b i r bağ la ş ı klı ğ ı n v e b i rl i kte savaşı m ı n b u n l a rı n h a k l ı iste mleri n i n ka rşı l a n ması n ı sağ laya ­ bi leceğ i n i bel irtiyorl a r.

B u g ü n ka pita l ist top l u m u n sosya l-ekonomik ya pısında aydı n la rı n ko­ n u m u soru n u nda, bu z ü m re n i n ideoloj i k ve politik doğ ru ltusu soru n u nda pek çok yeni ya n görü l mekted ir. len i n da ha tekelci ka pita lizmin başla n ­ g ı ç yı l l a rı nda, ayd ı n la rı n kaçı n ı l ma z olara k proleterleşeceğ i n i söyle­ mişti . (19) Ve tekelci devlet ka pita l iz m i n i n ayd ı nla rı n önemli bir kesi m i n i ücretli işçiye dön üştürerek, bu zümre n i n bağ ı msız kon u m u n u eli nden a l ­ m ı ş o l d u ğ u da b i r gerçektir.

Ozü nde va ro l a n nesnel yasa la r a ra c ı l ı ğ ıyla bili m a d a m l a rı ve tekno­ log ları n to plumsal kon u m u n u işçi sı n ı fı n ı n kon u m u n a yaklaşt ı ra n bili msel ve teknolojik devri m bu s ü reci da ha da şiddetlendirmişti r. Da hası va r, uzm a n istemi nde g örülen h ı z l ı a rtış b u n l a rı n top l u msa l bi leşi m i n i de de­ ğ i ştirm iştir. Ka pita list ü l kelerde g ü n ü m ü z ü n m ü hendis ve teknolog l a rı ya l ­ n ı zca b u rjuvazi içinden g e l m iyor. B u n l a rı n bi rçoğ u o rta katma n l a rd a n ve a y n ı za ma nda işçi s ı n ıfı ve köylü ler a rası nda n geliyor.

Kom ü n istleri n g örüş ü n e g ö re, b ütün b u n l a r a ydı nla rı n, öze l l i kle b i l i m v e teknoloji a la n ı ndaki g e n iş a yd ı n kesim leri n i n tekel /ere ka rşı sava ş ı m­ da i şçi s ı n ıfı n ı destektemeleri için nesnel o l a n a k l a r ya ratm a kta d ı r. Ayd ı n ­ l a rı n ve beyaz yakalı i şçil erin hatırı say ı l ı r kesi m leri, tekelci etki n i n ta ş ı ­ y ı c ı l a rı old,ukları ha lde, bir y a n d a n b u rjuva ideolojis i n i n bu n a l ı m ı , öte

(iS) V.

i.

(19) Agy

990

len i n, Top l u Yapıtlar, .•

c.

4,

s.

209.

c.

30,

s.

274.

ya nda n sosya l iz m i n çekim g ücü bu n l a rı a nti -tekelci, a nti-em perya l i st sa­ vaşı ma yönlendirme eğ i l i mi nded i r. « Kol ve kafa i şçileri n i n bağ la şması barış, demokrasi ve to plu msa l i lerleme için, ü reti m, kü ltü rel kuru m l a r ve h a berleş me a ra çla rı a ğ ı ü zeri nde demokrati k d eneti m için ka m u eğiti ­ m i n i n h a l k ı n ç ı ka rl a rı yönünde g e l i şti ri l mesi i çi n sava şta g itti kçe daha ö n e m l i b i r g ü ç ol uyor. » (20) B i l i m i n top lu msa l s ü reçler üzeri nde d u rmada n muazza m bir etki ya pa n bir to p l u m sa l g üç h a l i ne gel mekte olduğ u bir orta mda, a yd ı n la rı n rol ü n ü n sürekli a rttığ ı n ı görü p de, böyle b i r bağ l a ş ­ ma n ı n ta rihsel önem i n i ki m yadsıya b i l i r k i ?

Sosya l-ekonom i k b u na lı m ı n büyü mesine bağ l ı olara k teke l lerin tı rma­ nan baskısı ve aynı za m a n da en sa l d ı rg a n em perya l ist çevrelerin sosya l ist d ü nya ka rş ı sı nda a skersel üst ü n l üğ ü ele geçirme ça baları ve buna eşl i k eden nük leer bir fela ket teh li kesi, bu ç.evrelerin ba şka ü l keleri n içişlerine sürekli ka rı ş m a l a n - tüm b u n l a r Ko m ü n istleri n işçi sı nıfını n çıkarları doğ ­ rultus unda yü kselttikleri genel demokratik bel g i leri, n üfus u n öteki kes i m ­ leri nden b i r çoğ u içi n a n l a ş ı l a bi l i r kı la n şeylerdi r. Bu ba k ı mda n öyle g ö ­ rü n üyor ki, Ma rks ve Eng els' i n p roleta rya n ı n « u lusun yö netici sı nıfı »na (21) dönüşmesi yol undaki öngörü leri a rtık gerçekleşiyor. Avru pa Kom ünist ve i şçi Pa rti leri ' n i n Berl i n Konfera n s ı ' n ı n geniş katol i k g ü çlerle ve her mez­ hepten d insel i n a nç sa h i b i insanlarla d i ya log ku rm a çağ rısını tümüyle gerçekçi ya pa n da bud u r. Kom ü n istleri n barış ve top l u msa l i lerleme or­ tak davası için gençlik, kad ı n ve öteki örg ütlerle eylem b i rli ğ i ne g idebile­ ceğ i koş u l l a rı yarata n da b u d u r. (22) Norveç Kom ü n i stleri, proleter ol maya n e mekçi h a l k katma nlarıyla orta k sava şı rnda bağ la ş ı k l ı k i l işki leri ku rmaya ça ba g österi rken, şu a şa mada böylesi b i r birl i ğ i n genel o l a ra k a nti -tekelci ve a nti -emperya list birleşi k eylemler ö rs ünde dövü/erek oluşturulması g e rektiğ ine i n a n ıyorl a r. Ayrıca Kom ü n istler uzun eri m l i gelişmeleri h iç bir za m a n u n utma ma l ı d ı rl a r. Bu nedenle, bazı k ı s m i istemleri elde etmek için ol uştu ru la n bağ l a ş ı k l ı kları da ha geniş demokratik bağ la şı kl ı k / a ra doğ ru gen işletmeyi hedef ed i n d i k.

B u n u n kökl ü top l u msa l değ işiklikler için tüm i lerici g üçler a rası nda daha geniş bir işbirliğ i k uru l masına ya rd ı mcı o l a cağ ı n ı d üşün üyoruz.

Biz Norveç Kom ü nistleri, Nisa n ayı ndaki 1 6. Kong re'm izde böyle b i r sava şkan i ş b i rl i ğ i n e temel olabi lecek ve ol ması gereken b i r p rog ra m ha ­ ıı rla d ı k . Bu p rog ra mda ekonomik b u na l ı m ı n sonuçla rı n ı n üstesinden gel­ mek üzere öngörü le n ö n lemler tüm emekçiler ta rafından, ka pita l ist sömü­ rü n ü n tüm kurba n la rı ta rafından beni msenebilir n itel i ktedi r. B u n l a r a ra -

(20) Kom ü nist ve i şçi Pa rti leri n i n Ulusl ara rası Topla ntısı, Moskova ,

1 969,

s. 25.

(21) Ma rks ve Engels, Seçme Ya pıtl a r (üç ci ltl ik), c. 1 , s. 1 24.

(22) Bkz. Avrupa'da Barış, G üvenlik, i şbi rliğ i ve Top l u msa l ilerleme i çi n , s. 24.

991

sı nda, Norveç' i n b u na l ı m ned i r b i l meyen sosya l ist ü l kelerle tica reti n i n genişleti l mesi v e Norveç tica retin i n Batı Avrupa fi n a n s ka pita l iyle o l a n bağ l a rı nda n k u rta rı l ma sı n ı ; tekel lerin verg i kaçır ma s ı n a karşı savaş ve h ükü metin halk sağlığ ı , sosyal güvenlik ve kültürel gelişmeye daha çok h a rca ma ya pması n ı ; ekonomik ya şa m ı n yöneti m i nde pa rla mentoya ve sendi k a l a ra daha fazla söz h a k k ı ta n ı nması n ı ; bankaları n, büyük tersa n e­ leri n ve temel s a nayilerdeki ya bancı m ü l k iyetin u l usa l l a ştı r ı l ma s ı n ı saya ­ b i l i riz. istemlerimizden b i ri de, s i lô h l a n ma g iderleri n i n kısılması, d etantı pekişti rme ve derin leştirme yön ü nde etki n ça b a l a r h a rca nması ve u l usla r ­ a rası i l işkilerde b a rı ş içinde ya nya na yaşa ma i l keleri n i n yayg ı n laşması­ nın i lerleti l mesid i r.

Demek ki, orta k temel çıka rla ra daya n a ra k, a d ı m a d ı m şu ca n a l ıcı so­ runu bi r çöz ü m e u laştı rmaya uğ ra şıyoruz : Tüm demokratik eğ i l i mleri n g e n iş demokratik politik bağ laşı k l ı k l a r ha linde eylem birliği . Bu bağ l a ­ ş ı klıkIa rı n a ma cı ya l nı zca büyü k sermaye n i n i ktida rı n a s o n vermek değ i l , a ma aynı za manda sosya lizm sava şı m ı n ı s ü rdürmek içi n bir ta ba n oluş­ tura bi lecek kökl ü politik ve ekono m i k değ iş i k l ikleri ']l eyda na getirmektir.

Biz, d emokratik bi r bağlaşı k l ı k kurma strateji ve ta kti kleri mizde, b u n u n a na g üc ü n ü n işçi sı nıfı olduğ u va rsayı m ı na daya na ra k işg örü rüz . Do la ­ yısıyla, bu strateji ve takti kleri n başarısı, en başta işçi s ı n ı fı n ı n birliğini sağlayı p sağlaya mayaca ğ ı m ıza bağ l ı d ı r. Sa nayi proleta rya s ı n ı n ya n ı s ı ra , s ü rekli büyüyen sayı l a rd a s a nayide, dağ ıtı m v e h ü k ü met işletmeleri sis­ tem i nde ça lışan kol emekçi leri d ı şı ndaki personelin de işçi s ı n ıfı n ı n bile­ şen b i r pa rça sı ha l i ne geldiğ i g ü n ü m üzde bu görev çok daha önem lidir.

Bu temel görevi ele a l ı rken sü rekli ola ra k k a rdeş parti leri n deneyimine başvu ruyoruz, çünkü şu ya da bu biçi mde merkezka ç eğ i l i m ler hemen h emen bütü n ka pita l i st ü l kelerde emekçilere özg ü b i r özel l iktir. 'Drneğ i n k i m i ül kelerde işçi s ı n ı fı n ı n özg ü l b i r müfrezesi sayı l a rı bi rka ç m i lyon u b u l a n ya bancı işçilerden oluşmaktad ı r. K i m i ka pita l ist ü l kelerde egemen s ı n ıfla r ı rkçı ve mi l liyetçi belgi leri k u l l a n a ra k, şoveniz m i körü kleyerek emekçi leri bölmeye ça l ı ş ıyorla r. Ki m ilerinde ise u l usa l bölgeler a rası nda çel işkiler ya ratıyorla r. Sağcı v � a ş ı rı sağcı b u rj uva pa rti l eri n i n , işçi lerin beyin leri n i ideoloji k ba k ı md a n y ı ka maya ve onla rı kendi ya n l a rı n a çek ­ meye ça ba lad ı kl a rı n ı bil iyoruz . Ki m i i şçiler d e goşist g ru pl a r ı n sözde dev­ ri mci bel g lieri ne ka p ı l ıyorla r.

Ayn ı c ü mleden o l m a k üzere, ş i m d i ki aşamada b i r d izi kapital ist ü l ­ kede, topl u msal ta ba n ı proleta ryada n oluşa n, değ i l i ki, hatta ki m i z a ­ m a n b i rkaç pa rti bulun d uğ u da b i r gerçektir. Dolayısıyla, proleta rya n ı n uğra ş l a rı n ı bi rleştirme savaşı mı nd a k i baş görev Ko m ü n istlerle b u pa rtiler, öze l l i kl e sosya l demokrat ve sosya l ist partiler a rası nda bağ la r ku rma k ve bu bağ l a rı geni şletmek , bu part i le ri n i ş b i rl i ğ i ça ba l a rı nı n ö n ü nde d i kilen engelleri aşma k ve onla rı tekellere ka rş ı bağlaşı klığa çek mektir.

992

Ne ki, fa rkl ı ideolojik ve politik konu m l a ra s a h i p g ru pJar ve partiler a rasında örg ütsel bi rleşme yoluyla eylem birliği sağ l a ma yön ü nde za m a n za ma n ya p ı l a n g i rişi m lerin ş i m di ye d e k başa rı l ı ola madığ ı n ı k � ydetmek gerekir. B u g i ri ş i mler Norveç'de de başarısızlığa u ğ ra m ıştır. Bu tür b i r deneme Norveç işçi sı nıfına pa ha l ıya patla m ı ştır, ç ü n k ü başa rısızlı ğ ı n a r­ d ı nd a n Sosya l ist Seçi m Bağlaşıklığı üyeleri n i n yoldaşl ı k d uyg u l a rı nda ve eylem birliği d üzeyinde bir d ü şme görü l m üştür.

B undan şu tartışma götürmez son u c u n çıktı ğ ı n a i n a n ıyoru z : Kom ü nist­ ler içi n bir ko m ü n i st-sosya l ist işbirliğ i n i n temel koş u l u , ideoloj i k k i m l i k­ leri n i ve ö rg ütsel bağ ı msızlı kları n ı koru ma ktı r. Bu temel ü zeri nde, Kom ü ­ n ist Partisi' n i n kon u m la rı n ı n g üçlenmesine bağ l ı ola ra k, 1 970' Ieri n orta ­ l a rı nda bazı ü l kelerde ve u luslara rası p la n da Ko m ü n istler i le sosya l de­ mok ratl a r ve sosya l i stler a ra sı nda bağlar kurmak m ü m k ü n o l a b i l m işti r.

B u rada gel işmeler sosya l demokrat yönetici leri n izleyecekleri yola bağ ­ l ı d ı r. O n l a r b u rj uva top l um uyla b ütünl eşme ça ba l a rı nda ı s ra r ed ecek ler mi, yoksa politika l a rı n ı yeni l eyecekler mi ? Kom ü n istler doğ a l ola ra k on­ l a r ı n bu ta rihsel ikilemi n a s ı l çözmeye ka lkışaca k l a n yla i lgilenmekted i r­ ler, z i ra a neak sosya l demokrasi safları ndaki p ro leter eğ i l i m i n üstün g e l ­ mes i h a l i nde gelişmiş ka pita l ist ü l kelerin i ş ç i s ı n ıfı içindeki iki politi k a k ı m a rası nda g e n i ş işbirliği o l a n a k l a rı yaratı l a bi l i r ; b u işbirliğ i n i n ereğ i b u ­ g ü n i leri demokratik bir sistem kurmak v e gelecekte i s e sosya l ist bir to p­ lum inşa etmekti r. Gelişmiş ka pita l ist ül kelerdeki i şçi sı n ıfı ha reketin i n geleceğ i n i n büyük ö lçüde bu sürecin yön ü ne bağ l ı olaca ğ ı n ı h issed iyoruz.

Biz, 1 6. Kong re'mizde, sosya l demokratla rla somut kon u l a rd a , ama elbette ideolojik fa rk l ı l ı kl a rı m ızı u n utmad a n işbirliği ya p maya istekl i ve hazı r olduğ u m uzu yineled i k. Sağeı l a n n Norveç emekçi h a l k ı üzeri nde a rta n baskısı na karşı koy m a k ü zere, sol u n birliği yeniden k u ru l ma l ı d ı r.

Anca k eylem b i rliğ i, Pa rti mizin Sosya l De mokra t işçi Pa rtisi'ne bağ ı m l ı olaca ğ ı a n l a m ı n ı çağ rıştı rmaz. B u , burjuva z i n i n işçi sı n ıfı ' üzeri ndeki ideo­ lojik etkisine ka rşı savaşı mı, en son a nti-kom ü n izm da lgası na ka rşı sa ­ -va ş ı m ı elden b ı ra ktığ ı m ı z a nl a m ı n a da g e l mez. Tersi ne, Eyl ü l orta ları nda g a zete m i z Friheten için a çtığ ı m ı z bağ ış ka m pa nyası nda belirtildiğ i g i bi. bu büyüyen ideoloj i k çatışma orta m ı nda Pa rti ' n i n etk i l i s i l ô h ı o l a n Pa rti . bası n ı n ı n önemi" d a ha a rt m ı şt ı r.

G ü c ü m üz, Kom ü n i stlerin g ü cü, top l u msa l gelişme sürec i n i n nesnel ola­ rak yığ ı n l a rı bili msel sosya lizm i deolojisine u l a ştı rmakta old u ğ u gerçe­ ğ i n den g el i r. B u n u n kanıtı n ı, b i r dizi ka pita l ist ü lkede Kom ü n ist pa rti le­ rin i n çetin s ınıf savaşları n ı n ateşinde kaza n mış olduğu dev başa rı l a rda görüyoruz. Şimdi .sosyal ist o l maya n t ü m d ü nyada 4,5 mi lyon Ko m ü n ist ve işçi parti l e ri n i n a dayları na oy veren 40 m ilyon kada r seçmen va rd ı r.

(Bu demektir ki, her bir Kom ü n iste ka rşı bize g üvenen, destek o l a n ve bizi izleyen sekiz kişi va rd ı r !) Kom ü n ist ve işçi Pa rti leri 25 devletin en yü ksek 993

yasa ma org a n l a rı nda temsil olun m a kta d ı r. B i n lerce Kom ü n ist her d ü zey­ de yerel org a n l a ra seçi l mi ştir. Komü n istler sendikalarda, gençl ik, ka d ı n v b . örg ütlerinde önemli b i r rol oyna m a kta d ı rl a r.

Reel sosya l i z m i n deney i m i Komü nist parti leri n i n geniş h a l k yı ğ ı nl a rı n ı etkileme o l a n a k l a rı n ı a rtı rıyor. Ekono m i k b u na l ı m ned i r ta n ı maya n, yu rt­ ta şla rı n ı n s ü rekli büyüyen maddi ve ma nevi beklenti lerine ka rş ı l ı k veren, eşitl ik ve a da lete daya l ı sosya l ist top l u m, yüzmilyonla rca insa na ka pita liz­ m i n ke n d i leri n i içine d ü ş ü rdüğ ü ekonomik ve toplu msa l, ideolojik ve a h ­ l a ksa l çı kmazla rd a n çıkı ş yol u n u gösteriyor.

Norveç Ko m ü n ist Pa rtis i ' n i n 1 6. Kon g resi 'nde söz a la n kon uşma c ı l a r, fik i rleri mizin, Kom ü nist fiki rleri n t ü m d ü nya ça pı nda başa rı l a r kaza ndığı ve bağ l ı b u l u nd uğ u muz h a reketi n d ü nya n ı n yeni başta n k u r u l masında, ka pita lizmden sosya lizme d oğ ru i lerlemede baş l ıca güç olduğ u bir za­ manda yaşa d ı ğ ı mızı vurg u la d ı la r. Delegeler, sosya lizmin ş u a nda bir d i zi ü l kede, ka pita l iz m i n sa ncı l a rı nda n a rı n m ı ş bir top l u m kurma n ı n olana k l ı ­ l ı ğ ı n ı kesin kes ka n ıtlaya n b i r gerçek olduğ u bir d ü nyada ya şa d ı ğ ı mızı bel i rtti ler.

Geçe n yüzyı l ı n orta l a rı nda Ma rks, onyı " a rca ötesi n i öngörerek, ka pita ­ l ist d ü nya n ı n yöneticileri n i şöyle uya rd ı : " Ta ri h ya rg ı çtı r, i nfazcısı d a p ro­ l eta rya . » (23) B ug ü n 20. yüzyı l ı n iki nci ya rısı nda, biz bu ya rg ı n ı n tümüyle b i l i nci ndeyiz. B u n u n infa z ı n a a ltmı şbi r y ı l önce Rus p roleta ryası ta rafı n ­ d a n başl a n d ı . O ktobr Devri m i ' n i n ba şlattığ ı u ğ ra şı s ü rd ü rmek bize d üşü­ yor.

Tekel leri n kendi çıka rla rı n ı gözeten politika l a rı na ka rşı ba rı ş, demok­ ra si ve sosya lizm için ca n a l ıcı savaşta ş u en büyük ta ri hsel a d a l eti ger­ çekleşti rmek isteyen bütü n herkes işçi sı n ı fı n a katı l ıyor : Sömürü ve ezg i siste m i n i orta d a n ka l d ı rm a k. Ka pita l izmin bat ı p g itmesi ve utkumuzun g üvencesi, g ü n ü müzde o l a n a k l ı k ı l ı n m ı ş ola n bu özlem ve eylem bir­ l i ğ i nded i r.

(23) Ma rks ve Engels, Seçme Ya pıtlar, (üç ciltlik), c. 1 , s.

994

501 .

, Parti D e n e yim i

Kasım Devrimi'nin Dersleri Albert Norden Almanya Sosyalist Birlik Partisi Merkez

Ko m it e s i Sekreteri ve

Politik Büro Oyesi

Bu yı l Al ma nya Sosya list B i rl i k Pa rtisi ve t ü m Demokratik Al m a n Cum ­ h u riyeti h a l kı Ka s ı m Dev(i m i ' n i n ve A l m a nya Kom ü nj st Pa rtisi' n i n kuru­ l u şu n u n 60. yı ldön ü m ü n ü kutlayaca k. Ayn ı za m a n da bir başka a n l a m l ı ta rihi, Alma nya'da i l k sosya l ist işçi-köyl ü devleti o l a n Demokratik Al ma n C u m h u riyeti ' n i n 30. yıldön ü m ü n ü kutla ma hazırlı kla rı da s ü rüyor.

E m perya lizm ve m i l ita rizme ka rşı Al m a n i şçi s ı n ı fı n ı n i l k devri m i ola n Kas ı m devri m i h a l k ı m ı z ı n ta ri h i nd e önde gelen olay l a r a rası ndadır ve Ma rksist- len i n ist Pa rti m iz da ha va rolduğu i l k a nda n bu ya na bu dev­ ri m i.n dersleri n i ve deneyi mleri n i gözön ünde tutmuştu r. Devri m 3 Kas ı m . 1 9 1 8'de Kayzer' i n temel d e n i z üss ü Kiel'deki denizerleri ile işçilerin s i l ô h l r ayakla n m a sıyla başladı. Devri m da l g a s ı b i r-iki g ü n d e t ü m ü lkeyi kaplad ı . 9 Kası m'da Ka rl Liebknecht ve Rosa luxemburg ' u n yöneti m indeki Spa rta küs Ligosı ' n ı n ve büyü k fa bri ka l a rd a ki a tölye işçileri n i n ça ğ rısı üzeri ne yüzbin lerce işçi ve a sker Berli n'de genel b i r g rev ve silô h l ı aya k ­ la n ma başlattı. Rusya'daki O ktobr Devri m i örneğ ine b a ka ra k h e r yerde i şçi ve Asker Vekil leri Konseyleri kuru l d u , b u n l a r b i rçok bölgede gerçek i ktida rı ele geçirdi ler. Gerici memu rla r devlet a yg ıt ı n d a n temizlend i , pol i s v e k a rşı devri mci askersel birlikler silôhta n a rı nd ı rı ld ı v e devri mci işçi ve askerlerden s i l ô h l ı birlikler o luşturu ldu. ,

Alman işçi s ı n ıfı n ı n bu d evri mci eylemi bazı büyük başa rı l a rla ta çla ndı : Sava ş sona erd i ri ldi, monarşi ka l d ı rı ld ı , Kayzer'in h ü kü meti a laşağ ı ed i ld i .

Alma nya cu m h u riyet old u . Devrimci işçi leri n ony ı l lard ı r u ğ runda sava ş­ tıkla rı demokratik ve top l u msa l ha kla r ta n ı n d ı . Bunlar a rası nda topla n­ ma, örg ütlenme ve bas ı n özg ü rl üğ ü , g enel oy h a kk ı , sekiz saatl i k işg ü n ü v e top l u sözleşme hakkı va rd ı . Ta rı m emekçileri statüsüne i l işkin' gerici oiağa n üstü yasa l a r yürürl ü kten k a l d ı rı l d ı . Tü m b u n l a r Alman tekelci leri, j u n kerler ve m i lita ristıeri n i ktida rına i n d i ri l m i ş a ğ ı r bir da rbeydi.

Kas ı m Devrimi, Büyük Oktobr Devri mi'n i n ha rekete geçird i ğ i devri mci (1) SBKP M erkez Kom itesi, SSCB Yüksek Sovyeti ve RSFSC Yüksek Sov­ yeti' n i n 2-3 Kas ı m 1977 ta rih i nde, Büy ü k O ktobr Sosya l i st Devri mi ' n i n 60. yıldön ü m ü n ü kutlamak üzere ya ptı kları b i rleşik oturu m . Verbatim Raporu.

995

yığ ı n h a reketleri n i n zincirleme tepkisinde önem l i bir öğeydi . ASBP Genel Sekreteri ve OAC Devlet Konseyi Başka n ı Erich H onecker' i n bel irttiği g i bi, ,, 1 91 8 Kası m devri mi, ya l n ı zca za m a n o l a ra k değ i l a n l a m o l a ra k da yeni b i r çağ açmış olan O ktobr' ı n birinci yıldönü müyle bağ l ı d ı r. » (1) Ka s ı m devrimi d ü nyad a ki y e n i çağ ı n - ka pita l izmden sosya lizme geçiş çağ ı n ı n ­ bir pa rça s ı d ı r. Da h a sonra k i olayla r, Okto br devri m i n in ve d ü nya n ı n i l k işçi-köy l ü devletinin emekçilerin emperya l izme k a rşı savaşı mı üzeri ndeki deri n etkisini daha bir a ç ı k l ı k l a ortaya serd i . Rusya 'da sosya l ist devri m i n utkusu, Sovyetler O l kesi ' n i n i ç ve d ı ş ka rşı devri m sa l d ı rı l a rı n ı geri püs­ kürtmesi Alma nya 'da devri me g üç l ü b i r itki sağ l a d ı . « Gerici l i kle Rus l a r' ı n d i l i nden konuşu n ! » sözü, 1 9 1 8 Kası m ' ı n d a n başlaya ra k devri mci Al m a n i şçi v e a s kerleri n i n özdeyişi o l d u .

Kas ı m Devri mi g e n ç Sovyet devleti n i n d u ru m u n u hafifletti v e Sovyet h ük ümeti n i n , A l m a n em perya lizm i n i n dayatmış olduğu aşağ ı layıcı Brest barış a n l a ş ma s ı n ı feshetmesine o l a n a k sağ l a d ı . Sovyet h ü k ü meti , Len i n ' i n g i rişi m iyle Alma n işçilerine ta h ı l gönderme biçiminde ka rdeşçe yard ı m da bu l u n mayı önerd i . Ne ki, sosya l demokratl a rı n başka n l ı ğ ı nd a ki h ü kü met bu ya rd ı m ı reddetti. Sovyet h ü k ü meti A l ma n h ü k ü metine, d i p lomatik i l i ş ­ kilere ca n verme v e i k i ü lke a rasında s ı k ı b i r bağ laşı k l ı k ku rma önerisi d e da h i l, b i rçok b a rış önerisinde b u l u n d u . A m a b u öneri ler de kul akard ı ed i l d i v e Sovyet h ü k ü meti n i n tutu m u na s a l d ı rı l a r, karaça l ma l a r yağ d ı rd ı .

Ga l i p e m perya l ist g üçlerin - ABD, Brita nya v e Fra nsa - egemen s ı n ıf­ l a rı A l m anya'da sosya list bir devri m i n utkuya u laşması n ı n ve b u devri m i n Sovyet Rusya i l e bir bağ l a ş ı k l ı ğ a gi rmesi n i n kend i leri içi n ne den l i teh l i ­ kel i olaca ğ ı n ı derh a l kavra d ı l a r. A l m a nya g i bi sa nayi ba k ı m ı nd a n ge. lişmiş b i r ü l kede işçi ve köy l ü leri n i ktidara gel mesine izin veremezlerd i .

Sosya l iz m i n Orta Avru pa'da utkuya u laşması n ı n B a t ı , G ü ney v e G ü ney­ doğ u Avru pa 'n ı n ötek i ka p ita list ü lkelerin deki devri mci h a reketi körük­ leyeceğ inden de korkuyorla rd ı . Anta nt ü l keleri n i n egemen çevreleri, s ı nıf­ s a l egemenl i kl eri n i koruyu p s ü rd ü rmek için eski d üşma n l a rı Al m a n em per­ ya lizmini, devri mci işçi ve askerlere ka rşı sava ş ı n da desteklemeye b i l e hazırd ı / a r. B u niyetleri, Lahey'deki ABD elçi l i ğ i n e gönderi len (ve 1 9 1 8 Kas ı m ı nda A l m a n elçi l i ğ i ta rafı nda n telgrafla Berl i n'e i leti len) yöner­ gelerde o rtaya çıkıyord u : « Anta nt, a nca k Ebert H ü k ü meti ' n i n şimdiki biçi miyle va rl ığ ı nı sürd ü rmesi koşu l uyla. yiyecek tem ini, silah b ı ra k ı şması ve barış görüşmeleri kon us u n d a ödün vaadedi leceğ i nokta s ı nd a hemfi k i r­ dir. . . . Şayet Ebert h ükü metinin yerine Bolşevikler g eçerse, vaaded i len tüm ö d ü nler geçersiz sayı laca ktı r. B uı Anta nt' ı n silôh b ı ra k ı ş ması n ı red ­ detmesi ve i st i laya başla ması son uc u n u doğ u ra ca ktı r. » (2) Anta nt

(Ebert

h ü k üm etin i n Kası m başı nda ü lkeyi terketmesini emrettiğ i)

(2) I n stitut für M a rxis mus-leninismus bei m ZK der SED, ZPA, St. 1/1 05/1 .

996

Sovyet elçis i n i n Alma nya 'ya geri dönmesi ha l i n d e b i l e bu tehditleri s ü r­ dürmek i çi n yeterli neden b u laca ktı . Başka b i r deyişle, M üttefikler a çı k ­ ta n a çığa askersel istila tehd i d i n i savu ruyorla rd ı . Bu sı rada Al m a nya ' n ı n sosyal demokra t h ü k ü meti ABD Başka n ı ' n a y iyecek ya rd ı m ı v e b u n u n l a birlikte Al ma nya'daki va ro l a n düzenin koru n ması, ya ni devri m i n bast ı rı l ­ ması yol u nda g üvence i steyen bir dilek çe yoll a d ı . Ve e m perya l izm Al ma n devri m i n i n olayları na son derece ka b a ca m ü d a h a lesi n i s ü rd ü rd ü . ate ya nda n sağcı sosya l demokrasi liderleri n i n desteğ i n i a l a n Al m a n tekelcil eri v e j u n kerleri n i n takti kleri , Al ma nya'da « Bolşevik » y a da « Spa r­ ta k ü s » teh l i kesiyle korkuttukla rı g a l i p g üçlerden o l a b i l d iğ i nce fa zla öd ü n kopa rma yön ü n deyd i : Egemen s ı nıfla rı n etki l i temsilcileri devrimci işçi ve a skerlerin olası bir utkus u n d a n öylesine korkuyorl a rd ı ki, Batı ' n ı n asker­ sel müda h a lesini ka b u l l e n meye bile h a z ı rd ı /a r. arneğ i n, aşağ ı /ayıcı Brest a ntlaşması n ı genç Sovyet c u m h u riyetine dayata n Orgenera l Max Hoff­ m a n n 26 Ara l ı k 1 9 1 8'de g ü n l üğ ü ne ş u n l a rı yazmış : «Şu a nda Spa rtaküs h a reketini teh l i ke saym ıyoru m . Eğ er, herşeye ka rşı n, bu ada m l a r Berl i n 'd e üstü n l üğ ü ele geçi recek o l u rla rsa , Anta nt Berl i n'i işg a l edecekti r. itira f ederim k i , bu pek çekici b i r a çı / ı m değ i l, a ma h i ç değ i lse g üven l i k l i . » Bu sözler, « y u rtseverl i k » sav l a rıyla, as l ı nda ağ ı r basa n kend i m ü l k v e kô r­ l a rı n ı koru ma a rzu l a rı n ı g izle meye ça l ı şa n egemen sı nıfla rı n yönetici ka d ­ roları n ı n a rt n iyet l i l i ğ i v e i kiyüzl ü l üğ ü ne ta n ı k l ı k etmekted i r.

A l m a n devri mci işçi ve askerleri n i n ka h ra m a nca sava şı m l a rı n a ka rş ı n, em perya l ist b u rjuvazi eg emen l i ğ i n i elde tutmayı başa rd ı . Ve b u n u n ne­ deni, Sosya l Demokrat Pa rtisi ' n i n (ASDP) ve sendika ların sağcı l ider­ leri n i n sava ş yı l la rı nda ba şladı k l a rı s ı n ı fsa l i ha net pol iti ka s ı n ı devri m s ı ra ­ sı nda d a izlemeyi sü rd ü rmeleri d i r. 1 91 8 Eki minde ASDP v e send i ka / ider­ leri Kayzer h ü k ü meti ne g i rerek, monarş i n i n ve em perya l ist devlet i n yığ ı n ­ l a rı n sa l d ı rı s ı n d a n koru n ması na ya rd ı mcı old u l a r.

H a l k aya k la n ması n ı n ön ü n ü n a l ı na m ayaca ğ ı açığa çıkı nca, sağcı sos ­ y a l demokrasi l i derleri devri m i n dizg i n lerini el l eri n e geçi rmek ve o n u e m perya l ist sistem i ç i n b i r teh l i ke o l u şt u rmaya c a k « da h a sa k i n » b i r ka ­ n a l a yöneltmek içi n el lerinden ne g e l i rse ya ptı l a r. ASDP ve ABSDP (Al ­ ma nya Bağ ı msız Sosya l Demokrat Pa rtis i) l iderl eri «sosya l ist » olduğ u n u i l ô n etti kleri v e yığ ı n la rı şa ş ı rtmak a macıyla, « Ha l k Te msi lcil eri Konseyi » d iye ta nıttı kla rı bir h ü k ü met ku rd u l a r. Bu h ü k ü met b i r sosya l ist prog ra m uyg u layaca ğ ı na söz verdi, a ma daha i l k a d ı m l a n b u n u n b u rjuva ve ka rşı devri mci nitel i ğ i n i ortaya serd i . 1 0 Kası m a kşa m ı H a l k Temsilcil eri Konseyi başka n ı Fried rich Ebert i l e Kayzer'i n Fel d m a reşa l i von H i ndenburg a d ı ­ na ha reket eden General Wil h el m G roener, devri me karşı a l ı nacak ön ­ l e m ler üzeri nde a n la ş maya va rd ı l a r. Daha son ra 1 925'de G roener b u konuda ş u n l a rı söyled i : « Bağ laşıklığ ı m ızı n a macı . . . devri min t ü m üyle bozg u na u ğ ratı l ması, k u ru l u h ü kümet düzeni n i n ona n l ması, bu h ü kü met 997

i ktida rı n ı n askersel g üçle sağ la mlaştı rı l ması ve derha l bir Ul usa l Meclis topla n masıyd ı . » M i l ita ristler bu bağlaşı k l ı k sayesinde devri me karşı sal­ d ı rı l a rı nd a sağcı sosya l demokrat liderleri n i n desteğ i n i kaza n d ı l a r.

1 5 Kası m'da işvere n kurul uşla rı n ı n temsilci leri, send ikalard a ki yöneti ­ c ilerle b i r Merkezi Işbirliği Kom isyo n u kurmada işbirl iğ i ya pmayı kara r­ l a ştı rd ı l a r ; böylelikle sağcı send i ka liderleriyle fi na ns ka pita l a rasındaki paza rl ı k sağ la ma bağ l a n m ı ş oldu. Tekelciler bu a n laş mayı kendi hesa p ­ l a rı n a bir u t k u olara k kutladı /ar, bu d a nedensiz değ ildi. Elektrik sa n a ­ yiini n b ü y ü k şefierinden H a n s von Ra umer sonra l a rı şöyle yazd ı : " Bütün otoriteler - m onarşi, devlet, ordu ve b ü ro krasi - çökünce, o (komisyon A. N.) işveren lerle sen d i ka l a rı b i ra ra ya geti rerek, iş yaşa m ı n ı ve sa na yiyi d üzen içinde tuta n bir g ü ç ya rattı. » Spa rta küs ligas ı ' n ı n merkez org a n ı « Die Rote Fa h n e » gazetesi bu a n laşmayı e l l e tutu l u r bir biçimde « ka pi ­ ta listleri n ka pita list sisteme yönelik sa l d ı rı l a r ka rşı sında ken dilerini g üven ­ liğe a l ma k i ç i n ödemek istedi kleri b i r sigorta pri m i . . olara k ta n ı m l a d ı .

-

Tü rp devri m s ü resi boyu nca ASDP v e sendikaları n sağ cı liderleri tekel­ ciieri n ve milita ristlerin sad ı k savu n ucusu ola ra k ka l d ı l a r. Demagoj i ve a nti-komünist koğ u şturma lar yoluyla , devri m i n başla ng ıcı n da o rtaya çı ka n işçi s ı n ıf ı n ı n birliğ i n i bozmayı başa rd ı la r. i ktida r soru n u ve sosya l izme ulaşma yol l a rı kon usu n d a geniş yığ ı nl a rı n z i h i nleri n i n karı ş ı k ol ma sı nda n kumazca yara rl a n d ı l a r ve bu z i h i n karışıklığ ını d a h a da körüklediler. lşçHerin birçoğ u pa rla menter demokratik devletin s ı n ıfsa l, b u rjuva n ite­ l i ğ in d e n ha bersizd i. B u rj uva parti leriyle birl ikte sağcı sosya l d emokra t ! iderler de işçi s ı nıfını bir c u m h uriyet i l ô n ı n ı n devri m i n a macına ulaştığ ı a n l a m ı na geleceğ i fik ri n e i n a n d ı rmaya ça l ı ştı l a r. N e k i , b u n l a r uyg u l a ­ m a d a devlet ayg ıtı n ı n temizlenmesini, s i l ô h tekell eri v e büyük b a n ka l a rı n ekonomik g ü c ü n ü n s ı n ı rl a n d ı rı l ması n ı önlediler v e silô h l ı karşı devri m hazırl ı k l a rı n ı yüreklendird i ler. Konseyleri n Biri nci Tü m-Alma nya Kongresi'­ nde, Oca k 1 91 9'da burj uva U l usal Meclisi içi n seçi m ya p ı l ması yol u nda bir ka ra r a ldfrdı l a r. Devri mi savun mayı ve s ü rd ü r meyi a ma çlaya n işçi s ı n ıfı eylemleri n i deneti m a ltına a l ma, s i n d i rme ve bastı rma d a giderek da h a başa rı lı o l u yorlardı. Sağcı sosya/ demokrat Gustav Noske Ocak 1 91 9'da ka ra kteristik bir a nlatfmla, bir « a v köpeğ i » (kendi ta ktığ ı ad) rol ü n ü oyna m a ya ve ka rşı d evri mci birliklerin ya rdı mıyla m i l ita n Berl i n işçileri n i ezmeye h a z ı r olduğ u n u bel i rtti .

Ocak 1 9 1 9'da Karl liebknecht ve Rosa Lüksemburg katled i l d i . Ma rt'ta bu yazg ı n ı n aynısı Alma nya Kom ü n ist Pa rtisi ' n i n liderl i ğ i n i devral a n Leo Jogiches' i n başına geldi. Ayn ı zama nda b i n lerce devri mci işçi ka rşı dev­ rimci terörü n ya rattığı ka n ba nyosu nda yoked iidi. 1 9 1 9 ba h a rı nda a n a sa nayi merkezlerindeki i şçiler büyük g revler örg ütledi kleri v e kimi yer­ lerde büyük m ü lkiyetin gerçekten u l usa l l a ştırı l ması için, �şçi Vek i l leri Kon­ sey/eri ve üretim Konseyleri n a k l a rı için s i l ô h l ı sava ş ı m verd i kleri za m a n 998

ve Konseyler Bremen ve M ü n ih'de c u m h u riyet i l ô n ettikleri za man, sağcı sosyo l demokrat l i derler büy ü k sermaye m i l ita ristlerle bağ laşıklık içinde proleta ryaya ka rşı yeniden ka n l ı misillemelere g i riştiler.

Burjuva Weim a r Cu m h u riyeti - ki bu tüm o n beş y ı l l ı k ta ri h i n verdiğı d erstir - a nca k b i r a nti -tekel demokrasi olara k başa rıya ulaşabilirdi ; başka herh a n g i b i r yol onu kaçı n ı l ma z o l a ra k yıkı ma götü rürd ü . Alman C u m h u riyeti' n i n geri çeki l mekten ka çı n mak için, devlet a yg ıtındaki b ütü n gerici memurl a rda n kurtu l ması, u l usa l kayna k l a rı , junker topra k la rı n ı , k i mya v e enerji a ğ ı r sanayileri n i v e bankaları h a l k ı n eline vermesi, böy­ l ece g erici g ü çleri ekonomik i ktida r ka l d ı ra çla rı nd a n yoks u n bıra kması g erekiyord u . Alman Cu m h u riyeti'nin y ı k ı mdan kaçı n ması için Prusya m i l i ­ ta rizmini, savaş klŞkı rtıcr l a rr n l v e sosya lizmin b üt ü n a m a nsız d ü şma n l a rı m tasfiye etmesi g erekiyordu .

Başka bir deyişle, c u m h u riyet a n ca k g e ricil ikle savaşara k ayakta ka l a � b i l i rdi v e b u n u n i ç i n de ender rastla n ı r bir tarihsel fı rsata sa h i pti. Ama p a rl a menter burjuva cumhu riyeti bu fı rsatı değerlendirmey i reddetti. Sağcı s osyal demokrat l id e rler, egemen s ı n ıfla rla özü bakı m ı n d a n a nti-ko m ü n ist bir bağ laşmaya g i rişerek ve devri m i n bastı rı l masına etk i n bir biçimde katı l a ra k a ğ ı r b i r ta rihsel soru m l u l u ğ u üstl endiler. B u n l a rı n politikası ya l ­ n ı zca Al m a n h a l k ı için değ i l , Avru pa'n ı n ötek i h a l kla rı içi n de y ı k ı m ge­ tirici sonuçlar doğ u rd u . Alma nya Sosya l ist Birlik Pa rtis i ' n i n Ta ri h i'nde şöy­ le deniyor : .. Sosya l demokrasi n i n sağcı liderleri n i n o portü n i st pol itika ve ideolojisi, Alma n işçi s ı n ı fı n ı n 1 9 1 8- 1 9 1 9 Kas ı m Devri m i'nde devrim i n baş soru n u n u, i ktida r soru n u n u kendi lehine çözmeyiş i n i n ana nedeni d i r. Ka ­ s ı m devri m i n i bir sosyalist devri me dönüştü rme yönü ndeki bütü n çaba la r son uçsuz ka l d ı . Devri m i n n iteli ğ i b i r burjuva -demokratik devri mi d üzey i n ­ d e ka l d ı . » (3) Deylet yöneti m i biçi m i n i n değ işmesine ka rş ı n i ktida r i l iş­ k isi nde hiç bir temel l i değ işme o l mad ı . Burjuva Weima r C u m h u riyeti' nde h ük ü m s ü ren koş u l l a rd a fi n a n s ka pita l , j u n kerler ve etkisini yiti rmemiş olan ordu, sosya l demokrat koa l isyon pol iti kası kı lıfı n ı n a ltında yavaş yavaş g üç top laya ra k A l m a nya'da Nazi d i ktatörl ü ğ ü n ü kurdu ve i ki nci D ü nya Sava şı'nı başlattı.

Kas ı m Devri m i'nde devri mci işçi h a reketi reform ist po l itika ve ideo­ loj i lerin h a k k ı n d a n gelmeye yetecek denli g üçlü değ i l d i . Sparta küs Lig a ­ s ı ' n ı n devri m i n temel soru n u n a i l işkin konu m u n u n berra k l ı ğ ı , l i g a lider­ leri n i n yoru l ma ksızı n sürd ü rd ü kleri devri mci ajitasyon ve bu azi m l i , a maç­ l ı a z ı n l ığ ı n kıyas ka b u l etmez ka hra ma n l ı ğ ı , b i r devri mci yı ğ ı n pa rtisi n i n yokluğ u n u n yeri n i tuta m a zd ı . Ernst Thö l m a n n bu kon uda ş u n l a rı söyled i . .. Alman devri mi ni n trajedisi, bir yanda nesnel bakımdan olg u n laşmış devri mci koşu l la rı n va rol ması i le, öte ya nda hedefi açı kça bel i rlen miş (3) ,. Gesch ichte der Sozia l i stischen Ei nheitspartei Deutschla nds. » Abri B. Berlin, 1 978, s. 39-40.

999

Bolşevik partisin i n yokluğ u nda n gelen Al m a n proleta rya sı n ı n öznel g üç­ süzlüğ ü a rasındaki çel işkide yata r. » (4) Bu 1 9 1 8 Kas ı m g ü n lerinde b u rjuvazi ve top ra k s a h i pleri fiilen iktida rı n e l lerinden kaçma s ı n a ka rşı bi r şey ya pma m ı ş l a rd ı . H a l k ı n eylem leri Kay­ zer' i n gerici genera l leri n i yerleri nden sök ü p atmıştı, b u n la rı n l i deri Genel K u rmay Başka n ı ludendorff ise kendi n i isiveç'e atmı ştı. Prensler s i n i p k a l mışla rd ı , büyük to pra k sa h i b i j u n kerler v e a ğı r sa nayi şefieri ise ev­ leri n den çı kmaya korkuyorla rd ı .

0te ya n da n yığ ı n l a r h e r yerde yığ ı nsa l gösteri ler, g revler d üzen l iyor, si l a h l ı sava ş ı ma g i rişiyorl a rd ı . N e va r k i , sava ş ı m ı sosya lizm yön ü ndeki gerçek ı s ra rı n ba şa rıs ı n a götürebilecek bir Ma rksist örg üt henüz ortaya çıkma m ıştı . Oysa d a h a 1 889 A ra lı ğ ında Engels şöyle ya zıyord u : " Be l i rle­ yici g ü nde ka za naca k denli g üçlü olmak için proletarya - ki Ma rks ve ben bunu 1 847'den beri söylüyoruz - bütün öteki l e rden fa rkl ı ve onlara ka rşıt a yrı b i r pa rti, b i l i nç l i b i r sı nıf pa rtisi o l uştu rmak zoru nd a d ı r. » (i) Ve Rusya 'd a k i Büyü k Oktobr Devri mi, p roleta rya devri m i n i n a nca k b i l i m ­ sel d ü nya görüşüne şa şmazca bağ l ı bir Ma rksist-leni n ist parti nin ustaca önderliği va rol u rsa utkuya u laşabileceğ i n i i n a n d ı rıcı bi r biçi mde göster­ mişti r.

O g ü nlerde Alma nya 'da böyle bir pa rti yoktu. Alma nya Ko m ü n ist Pa r­ tisi d a h a so n ra la rı va roldu, a ma devri mci savaşların do ruğ unda, yığ ı nsa l b i r merkezi v u rucu g üce gerek d uyulduğu s ı rada yoktu. Hafta larca yüz­ binlerce i nsan Berl i n de d a h i l, kentlerin caddelerine a ktı, a ma o n l a ra doğ ru yol u gösterebilecek ve sava ş ı m l a rı nda yönlen d i rebilecek b i r pol iti k ö rg ütten yoks u n d u l a r. \

i kti d a r söm ü rücü s ı n ı fl a rı n ellerinden kaçt ı , a ma h a l k ta rafı ndan ele geçi ri lemedi. Yokluk ve a çl ı k i çinde ya şaya n işçilerin çoğ u n l u ğ u , sağ ve merkezi sosya l demokratl a rı n yığ ı n l a rı n zi h i nleri n i b u l a nd ı rmak ve onla rı beli rleyici devri mci eylemden a l ı koymak içi n kulla ndı kla rı d i ren meme bel­ g i leriyle a Idatı i d r . H ü kü metin muazza m posterleri " Sosya l izm i lerliyo r ! » belgi leri n i haykı rıyord u . Oysa perde a rkası nda, yakı nda sosyalizme ka rşı çıka ra k devri mci işçi lerden ka n l ı bir öç a l ma h a reketi ne gi rişecek ola n s ı n ıfı n da n ko p m u ş u nsu rla rı ö rg ütı Üyo rd u .

Demek ki, Kas ı m Devri m i ' n i n deneyimi, yığ ı n la r a rası nda sağ la m kök­ ler sa la bilecek ve o n l a ra önderl i k edebi lecek yeni tip bir devri mci prole­ ta rya pa rtisi, len i n ' i n ya rattığı ti pte b i r pa rti ol maksızın, i ktidar soru n u n u işçi s ı n ıfı ve bağlaşı k l a rı n ı n lehine çözmenin o l a n a ksız olduğ u n u v e hele

(4) Ernst Tha elma n n , " Unternehmer u n d Gewerkschaften i n der Wei m a rer Zeit». « Deutsche Ru ndscha u » i çinde, 80 19., 1 954, 5. Kita p, s. 433.

(5) Friedrich Engels an Gerson Trier, 18 Ara l ı k 1 889, Ma rks/Engels, Ya pıt­ l a r, (Al m .) c. 37, s. 326.

1 000

sosya lizm yoluna g i rmeni n daha da ola naksız olduğ u n u a paçı k g öster­ miştir. Böyle bir part i n i n ya ratı l ması, işçi sı n ıfı h a reket i n i n tarihsel özg öre­ vini yeri n e g etirme savaşı m ı n ı n ca n a lı cı soru n u, top l u msal i lerleme sa ­ va şı nda bir kald ı raç noktasıdı r. işçi sı nıfı h a reketi n i n en i le ri ci m üfrezeleri, Ka rl liebknecht ve Rosa Lükse m b u rg ' u n yöneti m i ndeki Sparta küs ligası ve öteki sol d evri mci g ru p ­ lar Kas ı m Devri m i'nin a l evleri içi nd e b u d i ri msel önemd eki varg ıya u la ş ­ tı l a r. Bu va rg ı , Al ma nya 'da veri le n p e k ç o k s ı n ı f sava ş ı n ı n deneyi m i ne, Kas ı m Devri mi'ne ve özellikle de Büyü k Oktobr' ı n örneğ i ne daya n ıyord u .

3 0 Ara l ı k 1 91 8'de Spartak ü s ligası' n ı n 5 6 yerel örg ütten 1 27 delegeni n katı l ma sıyla Berl i n 'de top l a n a n Tü m-Alma nya Konfe ra nsı ' kendisini Al­ ma nya Kom ü n ist Pa rtis i ' n i n (AKP) K u ru l u ş Kon g resi ola ra k ilôn etti.

Ka rl Liebknecht ve Rosa Lükse m b u rg ' u n s u nd u kla rı a n a ra porl a r ve ayrıca Kuru l u ş Kong resi ' n i n a ldığı ka ra rla r, d evri mci Al m a n Ma rkistleri­ nin Ka s ı m Devri m i ' n i n dersleri n i nası l da deri n likle öğ re n m iş old ukla rı n ı , devri mci çağ ı n istemleri n i nasıl da kayıtsız şa rtsız ta n ı dıkla rı n ı v e temel soru n l a ra i l işki n kon u m l a rı n ı n kard eş Bolşevik Pa rtis i ' n i n kon u m l a rıyla na ­ s ı l da ta m ı ta m ı n a ça kıştığ ı n ı g österd i .

Bu Ko ng re 'de Ka rl Liebknecht, « proleta rya n ı n çı ka rla rı n ı kes i n ka rar­ l ı l ı k ve uzla şmazlı kla savu n a n b i r pa rti, özl e m l e ri ve ruhuyla sağ l a m ve b i rleşmiş b i r parti, ' " d ünya sosya l ist devri m i n i n çıka rla rına uyg u n d ü ­ şen açık-seçik b i r p rog ra ma, a m a ç ve a raçla ra s a h i p bi r pa rti » (Ü) oluş­ t u rma gereğini bel i rtti . Rosa Lüksem b u rg ' u n hazı rladığ ı AKP Prog ra m ı ' nda Pa rti, kend isini « he r fa rklı a şa mada son u l sosya l izm hedefi n i ve bütün u l usal soru n l a rda d ü nya p roleta rya devri m i n i n çı ka rla rı n ı savu n a n . . , p roletarya n ı n a macı e n açık-seçi k o l a n kesi m i » d iye ta n ı m l ıyord u (') Ku­ ru luş k a ra rı nda, Pa rti' n i n « başlaya n top l u ms a l devri mi yürütmede g üçlü b i r a / et » ola cağ ı bel i rtil iyord u . (8) Tüm ütopya cı küçük b u rj uva teo ri leriyle, s ı n ıfla r karşısında tarafsız, so­ yut sosya l izm a n layışlarıyla ta m bir zıtlı k içinde ola n Prog ra m, sosya l ist top l u m u işçi s ı n ı fı n ı n dev ri mci savaşı m ı n ı n bir ü rü n ü ola ra k n iteliyord u .

Prog ra m, sosya lizmin özü n ü ve sosyalizme geçi ş i n karma şık nesnel koşul­ l a r ı n ı kavra ma kon usunda son derece g erçekçiydi.

Al ma n ve u l uslara rası işçi sı n ıfı h a reket i n i n ta ri hsel deneyi mi nden ya ­ ra rla nan Prog ram, b u rj uvazi n i n , sosya lizme doğ ru h e r gerçek a d ı m a , « kut­ s a l l a rı n en k utsa l ı o l a n kôrl a rı »nı tehdit eden teh l i keyi h i sseder h issetmez,

(6) « Protoko l ! des Grü n d u ngsparteita g es der Komm u nisti schen Partei Deutsc h la nds 1 9 1 8 (30 Ara l ı k 1 9 1 8 s. 90. n Agy., s. 323.

(8) Agy., s. 92.

-

1

Ocak 1 9 1 9) . » Berli n , 1 972,

1 00 1

şiddetli d i renç göstereceğ i son u c u n u çı kard ı . Burjuvazi, « i şçilerin geri ke­ s i mleri n i sosya l ist öncüye k a rşı kışkı rtacak . . . b i n b i r pasif d i reniş yol uyla her türl ü sosya list ö n le m i felce u ğ rataca k » tı . « Bu d i renişin dem i r bir y u m rukla ve a ma nsız bir enerjiyle a d ı m a d ı m kı rı l ması gerekiyor. » (() Bu nda n dolayı proleta rya d i ktatörl ü ğ ü kaçı n ı lmaz b i r zoru n l u l u ktu r. Top ­ l u m u n sosya l ist dön üş ü m ü a ncak i ş ç i sınıfı n ı n , emekçi h a lk ı n tam politi k i ktida rı n ı n k u ru l ması yoluyla gerçekleşti ri lebi l i r. Progra m, Ma rks v e Len i n ' ­ i n öğ reti leri n i n ru h u na ta ma men uyg u n ola ra k d iyord u ki : « bi r/eşik emek­ çi h a l k yığ ı n ı n ı n dev ri mi y ürütmek için ta m politik i ktida rla böylesine do­ natı l ması a sl ı nda proleta rya di ktatörl ü ğ ü d ü r, bu yüzden de gerçek de­ mokrasidir. » (fO) Alman Kom ü n istleri Pa rtileri n i kurdu kla rı a nda n beri işçi s ı n ı fı n ı n sava ­ ş ı mı n ı ve Alma nya 'da ka p ita l izmden sosya l izme geçişi, Oktobr Devri m i ' ­ n i n başlattı ğ ı d ü nya devri mci s ü reci n i n ayrı l maz b i r pa rça sı o l a ra k gör­ m üşlerd i r. Bu kon u ma uyg u n o l a ra k, p ro leta rya egeme n l iğ i n i n i l k gerçek cis i mleşmesi ola n Sovyet devletiyle uluslara rası daya n ı ş malarını ilôn et­ mişlerd i r. Kuru l uş Kong resi AKP'yi kurma ka ra rı nda n hemen son ra , RSFSCye b i r kutl a ma mesajı gönderd i .

Kuru l uş Kong resi, A l m a n Ko m ü n istleri n i n Sovyet devleti v e Len i n ' i n Pa r­ tisi ka rşısı ndaki tutu m u n u n s ı n ı f daya nışması bi ldiri m l eriyle s ı n ı rl ı kalma­ dığını gösterd i . Kon g re ayrıca, b u n l a rı n utka n Bolşevi klerin deneyi m i n i A l m a n işçi sın ıfı h a reketi n i n ya ra rına s u n m a özlemlerini, Len i n izm'in d a h a d eri n bir a n layışı na u l a şma özlemleri n i de ya nsıttı. Orneğ i n , Rosa L ü k ­ semburg ra poru n d a devlet ve d evri m sorun la rı nı deri nl ğ i ne inceledi ve b u n l a rı O ktobr Devri m i ' n i n u luslara rası önemi soru n uyla, bu devri m i n dersleriyle v e ayrıca a nti -Sovyetizm i n b i r o portü nizm v e ka rşı devri m ideolojisi ola ra k açığa vurul masıyla bağ ladı. i ş çi ve Asker Veki l leri Kon­ seyleri ' n i n ya ratı l ması n ı devri m i n ABCsi sayıyord u : « Rus Bolşevi klerine kara ça l ı ndiğ ı n ı d uyduğ u mu z za man, şu ya n ıtı vermeyi asla u nutma m a l ı ­ " yız : Bu devri m i n ABCsini nereden öğ rendiniz? On u R u s işçilerinden a l ­ (11) dınız . . .

»

AKP Kuru l u ş Kon g resi' n i n ka ra rla rı ve AKP liderleri n i n i l keli demeçler; ' kong renin o po rtü n izm ve revizyonizmin bütü n biçimleriyle so n u l bi r ko­ puşu ifa de etti ğ i n i ve Al m a n Kom ü nistlerin i n leni n izm'in ta m bili ncine va rmaya doğ ru i l k ve kesin a d ı m ı attıkla rı nokta olduğ u n u gösterd i . Bu, «Alman işçi s ı n ıfı h a reketinde b i r dön ü m noktasıyd ı . Alman işçi sınıfı n ı n b i r kez d a ha a ç ı k seçi k b i r Ma rksist prog ra ma sa h i p örg ütlü b i r devri mci öncü müfrezesi ol muştu . AKP, Al m a n işçi s ı n ıfı nı i ktida ra getirme a ma ­ cıyla yola koyu ldu v e b u a macı h i ç şaşmaksızın izled i . AKP, Al m a n işçi (9) Agy., s. 31 8-31 9.

(10) Agy., s. 31 9.

(11) Agy., s. 205-206.

1 002

s ı nıfı h areketi i çindeki oportü ni z m i n neden olduğ u bölün me n i n üstesin­ den g e l me k ve d evrimci bir temel üzeri nde işçi s ı n ıfı n ı n birliğ i n i sağ l a m a k i ç i n yoru l m a k b i l meden sava ş a n b i r g üc ü n ca n l ı cisimleşmes iydi . » (12) Al ma n işçi s ı n ıfı n ı n AKP' n i n k u ru l uşundan sonra k i tüm başa rı l a rı Al m a n p roleta ryası n ı n devrimci p a rtisin i n faa l iyetiyle bağ l ı d ı r ; Parti ' n i n önderli ğ i ol masaydı bu başa rı l a r ola n a ks ı z olurd u . AKP' n i n k urul uşu, şiddetl i sı nıf savaşı m ıyla işçi sı n ıfı ve bağ l a ş ı k la rı n ı n utkus u na, Demokratik Al m a n Cu m h uriyeti' n i n meyd a n a g e l mesine yol a ça n b i r g e l i ş m e n i n baş l a n g ı ç noktaş ıyd ı .

N a zizm i n Sovyetler B i rliğ i v e bağ laşıkla rı ta rafı ndan bozg u n a uğratı l ­ m a s ı sayesi nde Alman h a l k ı i ç i n , 1 9 1 8'de olduğ u g i bi, f ı rsat a n ı gel i p çattı . AKP Al ma nya ta ri h i nde köklü b i r dönüşü g erçekleşti rmek üzere yeni ola n a k l a rda n nas ı l ya rarl a n ı l a bileceğ i n i g österdi. AKP Başka n ı Wi l h el m Pieck'i n bel i rttiği g i bi, b u n u n başlıca ö n koşu l u « 1 91 8'de ya p ı l a n ve em­ perya lizmin i ktida rın ı n geri g e l mesine yardı mcı olan temel hata la rı n yine­ len memesidir . . . . Sava ş kışkırtı c ı la rı sonul o l a ra k ve t ü m üyle i ktida rda n uza klaştı rı l m a l ı , devlet ayg ıtı her boyd a n gericilerden tem izle n me l i ve b u n u n yeri n e yeni bir demokratik ayg ıt kon m a l ı d ı r. Ama a na d ers, Al ma n işçi s ı n ı fı n ı n birliğ i n i n k u ru l u p pekiştiril mesi gereğ idir. » (13) Bu çözü m le­ yici kesi n va rg ı Özg ü l politik eyl e m i n ta ba n ı n ı ol u ştu rdu . 1 946 N isanı nda AKP ve (Otto G rotewoh l ' u n liderl i ğ i ndeki) ASDP, M a rksizm-Len i n izm te­ meli üzeri nde birleşerek Alma n işçi s ı n ıfı n ı n tek devri mci pa rtisi ni mey­ d a na g eti rdiler : Alma nya Sosya list Birl i k Pa rtisi.

A l m a n Ma rksist-Leni nistleri Kas ı m Devri m i ' n i n ders leri n i a n ı msaya ra k, devri m s ü reci n i n i l k aşamasında o na da rbeyi tekelci sermayeye ve büyük topra k sa h iplerine i nd i rd i ler. Erich Honecker şöyle diyor : « Pa rti miz, işçi s ı n ıfı n ı top l u msa l yaşa m ı n bütü n a l a n la rı nda yolgöstericilik edebi l me ve köyl üler, a yd ı n l a r ve kentli orta katm a n l a rla geniş bir bağ laşı k l ı k oluş­ tura bi l me yetişiyle donatmayı boş g ö rev o l a ra k g örd ü. Yığ ı nl a rıo kurulan , bu s ı k ı bağ sosy a list devrime yön e lmeyi ola n a k l ı k ı ldı . » (14) Bu nazik a nda Kası m Devri mi ' n i n dersleri, ASB P' n i n politik sava ş ı m ı v e teorik çal ı ş ması açı s ın d an özel bir g eçerl i l i k taşıyordu . Eyl ü l " 1 948'de Otto Grotewoh l ASB P l iderleri n i n bir konfera nsı na bir ra por s u n d u . Ra - . poru n da i ktida r soru n u n u işçi s ı nıfı ve bağ laşık l a rı n ı n l e h i n e son u l ola ra k çöz ü mleme v e sosya l i st yola g i rmede ta m Ma rksist�Len i n ist berra kl ı ğ ı n ve

(12) �� Geschichte der Soziolistischen E i nheitsp artei Deutsc h l a n ds . » S. 41 ,

(13) Wilhel m Pieck : « De r d eutsche I mperia lismus. Die Leh ren a u s seiner E ntwicklung Ders. « Reden u nd Aufsötze» içinde. Auswa h l a us den J a h re n 1 908-1 950. Bd. I I, Berl i n, 1 954, s. 64-65.

(14) Erich Honecker. « Die Aufg a be n der Po rtei bei der weiteren Ver­ wirklichu ng der Beschlüsse des iX. Parteitag es der SED. » Berl i n, 1 979, s. 8. . ••

1 003

devri mci a rd ı cı l l ığ ı n gerek l i l i ğ i n i vurg u l uyord u . Diyord u ki : << i ktida r, ön­ cüsü n ü n - Pa rtisi n i n - önderl iğ i a ltındaki işçi s ı n ıfı ta rafı ndan ele geçi­ ri l meden, ki mse sosya lizme bazı h i l el i , dol a m ba çtı yoıı a rd a n u laşı labi le­ ceği n i sanması n . " ( 15) Işçi s ı n ıfı h a reketi ta ri h i n i n ders leri, özel l ikle Ka ­ s ı m Devri m i ' n i n yeni lgisi ve b u n u n feci sonuçları « a maçladığ ı m ız devlet türü ha kkı nda a çı k seçik b i r a n layışı, b u n u n geleneksel burjuva devletin ­ den beı ı i ba ş l ı n itel iksel fa rkl ı l ı kl a rı n ı n a ç ı k seçik b i r ta n ı m ı n ı » acilen ge­ rek l i k ı l ma ktad ı r. « . . . Devlet üzeri ndeki etki n l i ğ i mizin ya l n ı zca devlet­ teki komuta konu ml a rı n ı ele a l ma kla g üvence a lt ı n a a l ı na bileceğ i "i d üşlemek ö l ü mc ü l b i r ya n ı l g ı d ı r. . . . Anca k geleneksel devleti n tepeden t ı rnağa dönüşüme uğratı lması . . . yen i egemen i lerici to p l u msal g üçleri n i n i rades i n i n b i r ifades i » o l ması gereken « yeni devlet üzeri nde kesin etk i n ­ liği m izi g üvence a ltına a l a bi l i r. » (16) ASBP, Mq rksist-Le n i n ist teoriye daya n a ra k ve A l m a n ve u l usla ra rası işçi s ı n ıfı ha reketi n i n ta ri hsel deneyi m i nden yara rl a n a ra k, işçi ve bağ la ş ı k­ l a rı n ı DAC' n i o l uştu rmaya yönelttı. Ve 1 949 Eki m i nde Alman topra ğ ı nda proleta rya d iktatörl üğ ü n ü n biçi m lerinden b i ri o l a ra k tüm e mekçi h a l k ı n çıka rları n ı d i l e geti ren bir işçi-köyl ü devleti doğ d u .

Kas ı m Devri mi ' n i n yenilg isi e mperya l ist b u rjuva z i n i n , faşist egemen l i k biçi m ine önce l i i k edecek o l a n Wei ma r Cu m h u riyeti'n i n ortaya çıkma sı na yol aça rken, DAC'n i n k u ru l ması bu ül kede i şçi s ı n ı fı n ı n b u rj uvazi üzeri n ­ de ta m utkusunu ifa de ediyord u . A l m a n e m perya lizmi a ğ ı r b i r yenilg iye uğ ra d ı . Sosyal iz m h a l k ı mızı n ta ri h i nde teme l l i b i r dönüş ve Avru pa'da s ı nıf g üçleri dengesinde köklü bir değ işme meyda na geti rerek Alma nya ' topra ğ ı n a sonsuza değ i n yerleşmişti.

Her devri m i n oda ğ ı nda yer a la n soru n , i ktida r. soru nu o l m uştu r, bug ü n de böyled i r, gelecekte d e h e p böyle kalacaktı r. Kas ı m Devri m i sayesinde Ma rksizm-Len i n izm'in bu gerçeğ i A l m a n Kom ü n istleri n i n b i l i ncinde deri n kök s a l m ı ştır ve h i ç bir za m a n da un utul mayaca ktı r. A l m a n e m perya liz­ m iyle d a ha sonra ki her çatışma m ı zda bu bizi m ba şlıca silô h ı m ız ol muş­ tur. Nazizmden kurtul uştan sonra Pa rti m iz, Kası m Devri mi ' n i n derslerini hep a kı lda tuttuğu ve şiddetl i bir savaşı m içinde işç.i s ı nıfı ve geniş emek­ çi katma n l a rı n ı n desteğ iyle yeni b i r d evlet i ktidarı k u rduğ u ve de her za m a n Len i n iz m ' i n temel fi k i rleri n i yol gösterici a ld ı ğ ı için, emperya l iz m i ağı r b i r bozgu n a uğratmay ı ve ekonomi, d evlet ve top l u mda i şçi s ı n ı f ı n ı sonsuza değ i n egemen kon u m l a ra g etirmeyi başa ra bi l d i k. Böylel ikle, A l ­ ma nya ta ri h i nd e en kökl ü devri m i gerçekleştirdik.

Sosya l ist gelişmenin otuz yı l ı Avrupa' n ı n göbeğ i nde bir ba rı ş ve a nti (15) Otto G rotewo h l DreiBig Jah re spöter. Die N ovemberrevol ution u n d d i e Lehren der Geschichte d e r deutschen Arbeiterbewegung . » Berl i n, 1 950, s. 1 41 . ( 16) Agy., s. 1 1 6-1 1 7. .

1 004

c<

em perya list savaşı m ka l esi, yeni, sosya l i st b i r Alma nya ya rattı. Al manya ' ­ n ı n pol iti kası h a l k l a r a ra s ı n d a ka rş ı l ı k l ı a n layış kuru l ması dava s ı n a hiz­ met eder. O l kemizin gelişmesi proleta rya d i ktatörlü ğ ü yoluyla sosya l iz­ min temelleri n i n yarat ı l ması ve sosya l ist ü reti m i l işkileri n i n utkusundan, ASBP' n i n Sekizi nci ( 1 97 1 ) ve Dokuzun cu (1 976) Kong releri ' n i n 1<ara rları temeli nde gelişmiş b i r sosya l ist top l u m ku rmaya doğ ru yol a l d ı . Emekçi h a l k ı n Kası m Devrimi'nde ü m it ettiğ i ve a rzu ladığı şey - sosya list bir sistem ve ka lıcı bir ba rış politikası - tüm b u n l a r ve hatta d a h a da faz­ lası ; emekçi ler için gerçek özg ü rl ü k g üvenceleri ve olabildiği nce geniş h a k l a r, top l u msal, politik ve ekonomik yaşa m ı n her d ü zeyinde de mokra s i v e to plumsal g üven l i kle birl i kte yen i Alma nya'da b i r gerçeklik old u . Sos­ ya l ist ü l kü ler, koşul la r elverd iğ i n ce, a d ı m a d ı m g erçekl i kleri m iz h a l ine gel iyor.

T ü m b u n l a r s ı n ı rsız b i r ça ba g erekti riyord u . Kaza n d ığ ı m ı z ne va rsa , Al m a n e m peryalizmi ve uluslara rası em perya lizmle şiddetli s ı n ıf çatı şma ­ l a rı içinde savu n u l ma l a rı gerekiyord u . Em perya lizm Kas ı m Devri m i ' n d e ya pt ı ğ ı g i bi, c u m h u riyeti mizi n otuz yı l l ı k va rl ı ğ ı süresi nce de sürekli o l a ­ ra k ka rşı devri m i n cephaneliği nden a lı n mı ş türl ü - çeşitH sila h la rla, Al ma n topra ğ ı nda sosya lizmin kuru l ma s ı n ı ö n lemeye, yeni sistemi sa katlayı p yık maya ça l ı ştı. Onyı lla rca s ü ren d ip lo matik �a lıtla ma ve ideoloji k sa ptı r­ ma, ekonomik a bl u ka ve siste m l i sa botaj yönte m leri n i n hepsi ne baş­ vuru l d u .

A m a sosya lizm Al ma nya'da sağ l a m kök sa l m ı şt ı r ve g ü r b i r gelişme içinded i r. Sosya list A l m a n devleti n i n Sovyetler Birliği ile ka rdeşçe bağ ­ laşması v e c u m h u riyeti mizin sosya l i st top l u l u k ü lkeleri a rasındaki sağ l a m yeri, büt ü n başa rı la rı m ızı n g üvencesi o l m uştur. Bu etmenler e m perya l iz­ min eski kozu olan, i sti la da dahil her türl ü a skersel ba skıyı uyg u l a m a k ­ ta n a l ı kon masında bel i rleyici o l m uştur. Işçi - köy l ü i ktida rı, top l u ma işçi sınıfı n ı n Ma rksist-Leni nist partisin i n yolgöstericil i k etmesi, gelişmemizi n bel irleyici daya nağ ı o l m uştu r ve olmaya deva m edecekti r.

DAC'n i n katettiğ i yol a nca k Ma rksist-Le n i n ist pa rti n i n önderl iğ i a ltında işçi s ı n ı fı ve tüm emekçi ler kend i yazg ı l a rı n ı kend i elleri ne a l ı rla r, e m per­ y a l ist burjuva z i n i n i ktida rı nı a laşağı ederler, bu i kti d a rı geri g etirmey i a ma çlaya n t ü m ça ba l a rı kesi n kes bozg una uğratı r v e toplumun b ütü n a la n l a rı nda sosy a list d eğ i ş i k l i kleri a rd ı cı l l ı kla yaşama geçi ri rlerse, sosya ­ lizmin b i r g erçeklik ola bi leceğ i ni, h a l k ı n özg ü rl ü k, toplumsal g üven l i k ve i nsanca sayg ı n l ı k düşleri n i n gerçekleşebileceğ i ni g östermişti r.

1 005

Savaşım ve Utku Bayrağı

Grigoris Farakos Yunanistan Komünist Partisi Merkez Komitesi Politik Büro Oyesi

YKP' nin 1 0. Kongre�i'nin sonuçları ve politik varg ı l a rı « Ba ­ rış ve Sosya lizm Soru n la n »n ı n sayfa ları nda d a h a önce ele a lı n m ı ştı.* Bu yazı, Kong re'n i n Pa rti Prog ra m ı 'nda yaptığ ı değ işiklikleri inceliyor.

Pro gram Neden Değiştirildi?

Her parti i çin progra m ı n ı n formüle edilmesi ve sürekli yetkinleşti ri l mesi birincil önem taşıya n bir iştir. lenin, za m a n ı nd a şöyle y,a zıyord u : Bir p a rti, bir program a sahip olmadan, olayl a r nasıl bir yön a l ı rsa a lsı n kendi çizg isini izlemeye yetenekli bütü n l ü k l ü politik bir org a nizma o l a ­ maz, » (1) ••

Parti m i z a ltmış y ı l l ı k ta rihi boy u nca, Progra mı ' n ı geliştirmek ve yetki n ­ l eştirmek için a rdıcıl b i r ça ba g östermiştir. Temelde bu (oldukça kısa b i r süre içinde üstesinden g e l i ne n bazı s a pma v e ya n ı l g ı l a r d ı şında) a ğ ı r ba ­ sa n bir s ü reç o l m u ştur. 1 974'de, askersel-faşist rej i m i n çöküşünden birkaç ay önce topl a n a n Dokuzuncu Parti Kon g resi, a na strateji k ve ta ktik öner­ meleri ve genel pol itik çizgisi s ı n ıf sava şı mı sınavı ndan yüza kıyla çı ka n ve 1 978 Mayısındaki 1 0. Kongre ta rafı n d a n doğ ru l a n a n bir Prog ra m kabul etti. Ama bu i k i kong re a rasındaki dört yılda g erek Yu n a n ista n'da, ge­ rekse d ü nyada ciddi değ i şiklikler meyda n a g e l d i .

B u değişikliklerden biri, 1 974 H a zira nı nda, ABD g üd ü m l ü c u nta n ı n düş­ mesi ve egemen s ı n ıfları n askersel-faşist d i ktatörl ü kten burj uva pa rla men­ ter demokrasisine geçişiyle ortaya çı ktı. i ç politikada en başta işçi sın ıfı ve genel olara k e mekçi leri n toplu msa l sava ş ı n ı n yüksel mesi ne bağ l ı o l a n başka büy ü k d eğişiklikler d e kayded i l d i . Yuna n ista n'da o l u ş a n g üçl ü a nti­ e m perya l ist ve a nti-tekelci h a l k h a re keti politik yaşa m ı n her a l a nında ..

Parti Genel Sekreteri Florakis'in, Yun a nista n'tn Pol itik Yaşa m ı nda önemli Bir Olay» yazısı kastedi l iyor, BSS, Eylü l 1 978.

(1) V. ı. len in, Toplu Yapıtla r, c. 1 7, s. 280.

1 0P6

••

s i l i nmez b i r iz bıra k m a ktad ı r ve i leride bu h a reketi n etkisi n i n d a ha çok g üçleneceğ i m u h a kkaktı r.

Sınıf sava şı m ı n ı n g ü n /ü k deneyimleri Pa rti m iz i n işleyi p geliştirdiği dev­ rimci strateji ve taktik/erde ya nsı m a kta d ı r ve Pa rti' n i n topyekü n i deoloji k v e teorik konseptin i n geliştiri l mesi nd e vaz geçilmez b i r etmendir. Lenin, i şçi s ı n ıfı n ı n öncüsü olara k bir devrimci parti n i n savaşma yeteneği n i n " bu ö ncü n ü n yeri ne g etird i ğ i politi k ö nderliğ i n doğ ru l uğ u, politik strateji ve taktikleri n i n doğru l u ğ u ta rafı ndan. geniş yığ ı n l a rı n b u n la rı n doğ ru oldu­ ğ un u ken d i deney i mleriyle görme/eri koş uluyl a » (2) belirlendiğ i n i belirti ­ yord u . Parti miz bir y ı ğ ı n deneyi m kaza n mı ştır ve biz strateji ve ta kti kleri­ m iz i n çeşitli yönleri n i yetki nleştirmede bundan ya ra rl a n m a ktayız. Yasa l olara k faa l iyet gösterd i ğ i m i z ve e l i mizde d ah a ço k enformasyo n u n b u l u n ­ d u ğ u bug ü n . kollektif teorik ça lışmayı iler/etebi/ecek v e böylelikle top­ l umsa l ve ekono m i k ya pıd a k i değişikliklere d a ha titiz b i r ya klaşım ge­ tirebilecek d u ru mdayız.

Ul usl a ra rası s a h nedeki şu değ i şi kl i k l erden çıkagelen enforma syon da buna eklenebi l i r : G üçler denges i n i n ba rış. ilerleme ve sosya lizm lehine sürekli değ i ş mesi - ve b u n u n ya n ı s ı ra emperya l i stleri n deta nt süreci n i geri döndürme yön ü ndeki sa ldırg a nca g i rişim leri - ve ulusl a ra rası Ko m ü n ist h a reketi n i n birliğ i n i g üçlendirmeye yönel i k sürekli ça ba l a r.

Bu gelişmeler, Dokuzuncu Parti Kongresi'nde ka bul edi len Prog ra m ' ı n değ i ştiri l mes i n i hem o � a n a k l ı , hem de zoru n lu k ı l d ı .

Pa rti Prog ra m ı g enel olara k g ü n ü m ü z d ü nyasında, Yu na nista n ' ı n em­ perya list sistem içindeki kon u m u n u çöz ü m l üyor ve Yu na n ista n'da ka pita ­ list gelişmen i n ve sosyal -ekonomik koş u l la rı n dengeli bir bili msel değer­ lendirmesini ya pıyor. Ka psa m l ı bir çözü mlemeye daya na ra k, bug ü n Yu­ na nista n'ı n sosyal izme g eçmek için bütün nesnel maddi ö n koş u l l a ra sa­ hip bulunduğ unu, a nca k öznel koş u l la r için aynı şeyin söylenemeyece­ ğini belirtiyor. Progra m a yrıca, temel çelişk i n i n bir yanda tekelci o l i g a rşi ve e m perya l izm, öze l l i k le A B D e m perya l iz m i i l e, öte ya nda bütü n öteki top l u msal s ı n ıf ve katm a n l a r a ra sı ndaki çelişki o l d uğ u n u vurg ul u yor.

1 0. Kon g re, bir önceki kon g rede ben i msenen Pa rti Prog ra mı 'nda değ i ­ ş i k l i k ya pa ra k, o n u zen g i nleşti rd i v e d a h a derin b i r a nl a m kaza nd ı rd ı . Ş i m d iki Prog ra m , öteki politik belgelerle b i rl ikte, ü lkemizi n geleceğ i n e i lişkin bili msel l i kten uza k burj uva görüşler v e gerek Kom ü n ist ha rekettek i i y i n iyetli ki mselerden, gerekse « yenileşme»cilerden ya da M a rksizm'i toptan revizyonda n geçi rmeye ka l kışan solcula rda n gelen ya n l ı ş « sol » görü şler konusundaki eleştirel ya kla ş ı m ı mızın etk i n l i ğ i n i n yüksel mesi n e -' yardı mcı o l m a ktad ı r.

Bu yazıda b i rçok temel soru nd a n ya l n ı zca birkaçı ", ele a l a cağ ız.

(:l) Agy., c .

31,

s. 25.

1 007

Yunan Ekonomisinin Yapısı ve Karakteri

lJ l ken i n ekonomik d üzeyin i n ta n ı m la n ması, h i ç kuşkusuz Parti ' n i n strate­ jisini çizmenin zoru n l u b i r önkoş u l u d u r.

Eski Prog ra m Yu na nista n' ı n b i r sa nayi -ta rı m ü l kesi h a l i n e gelmekte olduğ u n u söyl üyord u . Ama geçen yirmi y ı l d u ru m u büyük ölçüde değiştir­ miş, yen i. bir değ erlendirmeyi zoru n l u k ı l mıştı r. Son dört yıl sü resi nce özel­ l i kle u l us a l g e l i ri n b üyüklüğü ve ya pısında ve n üfusu n topl u msa l bileşi­ m i nde meyd a n a g elen değ işiklikler h ı z, genişlik ve deri n l i k kaza n d ı .

Bug ü n ta rı m gayrisafi u l usal ürü n ü n yarısı nda n azı n ı veriyor. Sa nayi n i n d ı şsatı mdaki ora n ı 1 973'de % 56,7 i ken, 1 977'de % 64,2'ye ç ı k m ı ş, b u dönemde ta rı m ı n payı % 37,4'den % 29,6'ya düşm üştü r. Mavi ya ka lı ve beyaz ya ka l ı işçiler ş i m d i ekonomik a la nda ça l ışa n n üfus un % 46'sı n ı oluştu ruyor, bunun içinde en büyük pay özellikle h ızlı bi r geli şme göstere n sanayi proleta ryas ı na düşüyor.

1 0. Kon g re, ekonomik büyüme h ızına ba ka ra k Yu n a n ista n' ı n a rtı k ka p i ­ ta list bir sa nayi-ta rı m ü l kesi olduğ u sonucu n u n çıkarıla bileceğ i n i sapta d ı .

Ayrıca , ekonomideki ba şlıca ya pısal bozu k l u kl a rı n g iderilememiş 0lduğu, i ma lat sa nayi i n i n gen işlemesi n i n Yu n a n ista n sa nayi n i n süregen soru n u n u çözemed iğ i, endüstriyel ba k ı md a n g eliş m iş ka pita list ü l kelerle a ra sı nda ki fa rkı ka pata madığ ı g i bi, ağır sanayide, özelli kle h a la başla ng ı ç düzeyi n­ de b u l u n a n makine ve makine pa rça l a rı ya p ı m ı a l a n ı ndaki büyük mesa ­ feyi de ortada n ka ld ı ra ma d ı ğ ı bel irti ldi. Ve Kong re, bütün b u n l a rd a n dolayı Yu n a n ista n' ı n « ü retici g üçleri orta düzeyde gelişmiş » bir ü l ke sa ­ ' yı/ması gerektiğ i n i bildird i .

Em perya l izm koşul l a rı nda eşitsiz ekono m i k v e politik gelişme ya sası n ı bulan Len i n ' i n o ta ri hte orta ka pita list gelişme d üzeyi nde b u l u n a n ü l ke­ leri ayı rd ı ğ ı a n ı msa naca ktı r. Ka p ita list ü l keleri n g eli şme d üzeyleri bir za m a n l a r geniş teori k ta rtışma konusuydu ve Komi ntern ' i n Altı ncı Kon­ g resi (1 928) üç tip ka pita l ist ü l keden sözetmekte ve «orta d üzeyde kapi­ ta list gelişmeye s a h i p ü l keleri (Ispa nya, Portekiz, Polonya, Maca rista n, Balkan ü l keleri � vb . . . . » > i ki nci tip o l a ra k sı n ıfla ndı rma ktayd ı .

O ta ri hten bu y a n a geçen ya rı m yüzyı l d a ki kökl ü değ işmeler h i ç b i r ül keyi eski düzeyinde bı ra km a d ı , a nca k b i z yine de orta düzeyde geliş­ miş b i r ülkeler g rubundan sözedebi l i riz.

B u konuda Yu na n ista n klasik bir örnek ol uşturma kta d ı r : Emek veri m ­ l i l iği, Avru pa' n ı n gelişmiş ka pita l ist ül keleri ne g ö re % 42-44'dür, a ma gelişme h a l i ndeki ü l kelerden hatı rı sayı l ı r öl çüde yüksektir; sa nayi n i n u l usal g e l i re katkısı, gelişmiş ü l kelerdeki % 47'ye v e gel işme h a l i ndeki ülkelerde % 1 5'e ka rşı, % 33'tür; kişi ba ş ı n a d üşen u l usal gelir (1 974) gelişmiş ü lkelerde orta la ma 4.500 dola r, gelişme h a l i ndeki ü l kelerde 320 1 008

dola r ve Yuna n ista n'da yaklaşık 2.500 dola rd ı r. Sosya l -ekonomik gelişme ölçüsü o l a ra k kulla n ı l a n öteki g östergeler için de aynı şey fa zlasıyla geçerl i d i r. Yunanista n gelişmiş ve gelişme h a lindeki kapita l i st ü l keler a ra ­ sı nda o rta b i r kon u ma sa h i ptir.

Pa rti miz bütü n b u n l a rd a n devri mci strateji ve ta kti klere i l i şkin, b i l i m sel temele otu ra n a rdıcd ve ka psa m l ı son u ç l a r çı ka rıyo r. Ve b u son u çl a r, Yu­ n a n ista n ' ı şu ya da bu biçi mde orta derecede gelişmiş bir ka pita l ist ü l ke saya n öteki g örüş ve kon u m l a rd a n temel l i olara k fa rkl ı d ı r. Orneğ i n , Yu­ n a n ista n' ı n orta derecede gelişmiş bir sanayi-ta rı m ü l kesi h a l i n e geldiğ i »­ n i savu na n revizyon istler bir d izi başka ölçütü, örnek ola ra k bizim Prog - ' ra m'ı mızda a ğ ı rl ı k la vurg u l a n a n ya bancı sermayeye, ba şta ABD tekelci sermayesine ve em perya l izme bağ ı ml ı l ığ ı ö nemsem iyorla r. Da hası, reviz­ yonist liderlere bakacak o l u rsak, Yu nan ista n gelişmiş bir ü l ke n i n bütün öze l l i k lerine sa h i p m iş, ki bu d a o n la rı n savl a rı na göre, sözü mona ola nca yara rl ı l ı ğ ıyla Avru pa Ekono m i k Top l u l uğ u'na g i rmemizi zoru n l u k ı l ıyormuş.

Ama tüm bu savl a r h a l k ı n NATO'd a n çıkı l ması yönü ndeki ısra rlı istem­ leri n i özen le g ö rmezden gel mekte ya d a küçü msemekted i r. (3) cc

Anca k, « o rta gel işmişli k » Yu n a n ista n ' ı n, n a s ı l ki geçen e l l i yılda t ü m ka pita l ist d ü nyadaki geliş meye ka rş ı n gelişmiş ka pita list ü l kelere yetişe­ mediyse ka pita lizm koş u l l a rı a ltı nda kısa za ma nda bu ü l kelere yetişeceğ i a n l a m ı na gel mez. Revizyonist Yu na n l iderle ri b i r çelişki n i n pençesinde kıvra n ıyorla r : Avru pa ' n ı n gelişmiş kapitC! l ist ü l keleri n i n tü m özg ü l gerek­ s i n i mIerine en iyi ya n ıt verecek bir model ola ra k Eu roko m ü n izm'i savu n u r­ ken, aynı zama nda b u n u n orta derecede gelişmiş b i r ü l ke o l a n Yu na nis­ ta n'a göre bir model olduğ u n u i leri sü rüyorl a r. Yu nan ista n'da ka pita l iz­ min orta bir konu mda b u l u n d u ğ u n u k a b u l etmek, revizyonistleri n AET'ye g i rmek istek leri ve NATO'd a n çıkma istemine k a rşı ç ı k m a l a rı ile çelişki içi nded i r.

Yu na nista n gelişmiş bir ka pita l ist ü l ke o lsaydı da, Pa rtimiz yine NATO ve o n u n ekonomik daya nağ ı ola n emperya l ist AH birliğ i ne üye ol maya ka rşı çıkard ı , çünkü bizi m pol iti ka m ı z ü l keyi, Yu na nista n'daki tüm hasta ­ l ı kla rı n a n a kayna ğ ı , demokrati k ve, top l u msa l i lerlemeni n başl ıca engel i o l a n em perya l ist bağ ı m l ı l ı kta n k u rta rma k için savaştı r.

Aynı Devrim Sürecinin iki Aşaması

D i kenin sosya l-ekono m i k ya p ı sı n ı n ve e m perya l ist sistem içi ndeki ko­ n u m u n u n çöz ü mlemesi bizi, Prog ra m'a şu ca na l ıcı strateji k va rg ıyı koy­ maya yöneltti : « Yu n a n ista n sosya lizme i k i aşamadan oluşa n aynı devri m (3) Bkz. Yunan revizyon istleri n i n lideri Babis Dra kopulos'la thypia .. g azetesi n i n röportajı, 23-24 Mayıs 1 978.

cc

Elefthero­ 1 009

s ü reci nden g eçerek va rocaktı r : B i ri ncisi a nti -em peryalist, a nti -tekelci ve demokratik aşama ; i k incisi sosya l ist aşa ma . ..

Eski p rog ra m d a n fa rkl ı ola ra k yen i Prog ra m 'd a b i rinci a şa ma, i lkin; ba şla n g ı ç aşaması nda öngörülen dönüşüm leri n büyük b i r k ı s m ı n ı ka p­ say a n " yeni d emokrasb>ni n ol uşturd u ğ u iki evreye böl m üyor. 1 0. Kon g re bu iki evre ayrı m ı için h i ç b i r gerekçenin va rol mad ığ ı na oybirliğ iyle ka ra r verd i .

Bu, Yu na n ista n'ı n cu nta ta rafı nda n yöneti ldiği v e onu a laşağ ı etmek için aza m i g üçleri ha rekete geçi rmenin zoru n l u olduğu dönemde h a kl ıyd ı .

Kom ü n ist Pa rtisi b u n a dayo ra k, cu ntayı a la şa ğ ı etme sava şı nda di ktatör­ lüğe ka rşı olan g üçlere asgari b i r p rog ra m önerdi. Ama cunta n ı n yeri ne n a s ı l bir reji m g etiri l meliyd i ? Bu soruya a sg a ri p rog ra m değ il, Pa rti'n i n h a l k ı n demokratik özlem leri n i ka rş ı laya n «yeni demokrasi . . p rog ra m ı ya n ıt g etiriyord u. « Ye n i demokrasi .. pol itikası, bazı g üçleri n , önerilen rejime yatk ı n ya da Ko m ü n istlerin ya k ı n hedefin i ka b u l len meye hazı r ol makla birlikte, Pa rti ' n i n dev ri mci a nti-emperyal i st ve tekelcil iğ e k a rşı dön üşü m l er p rog ra m ı n ı beni m semeye hazır o l m a d ı kl a rı n ı hesa ba katıyord u . Bazı u n ­ surl a r b u p rogra mı hepten geri çevi riyorla rd ı . Bu d u ru mda, « yeni demok­ rasi »den daha geniş bir p rog ra m getirmek, d i ktatörl ükle doğ ruda n sa ­ va şta bile bütün g üçleri n birliğine za ra r verirdi .

Bug ü n a rtık a pa ç ı k o rta d a d ı r ki, «yeni demokrasi .. evresi n i zoru n l u k ı ­ la n koş u l l a r orta dan ka l k m ı ştı r. V e bu koş u l la r ya l n ı zca cu nta geçmişe ka rıştı ğ ı için değ i l, a ma aynı za manda şimdiki otoriter b u rjuva pa rla men­ ter rej i m i n i n n itel iğ i ve uyg u l a m a l a rı yığ ı n ların a nti -emperya l ist, a nti­ tekelci demokratik değ i ş i m i n gerek l i liğ i n i n b i l i ncine va rma larına ya rdı mcı olduğu için de orta d a n ka l k m ı ştı r. Tü m demokrati k g üçler üzeri ndeki etki ­ s i giderek o rta n v e b u g üçlerin etkin a nti-e m perya l ist v e a nti-tekelci ko­ n u m l a ra geçmes i n e ya rd ı m eden geniş ve g üçlü bi r h a l k h a reketi n i n va rol ması da eşit derecede önem l i d i r.

Elbette, Pa rti politika s ı n ı n, ü zeri nde yoğ u n l aşması nı gerekti ren ta kti k evreleri n zoru n lu l uğ u n u d a d ı ş laya mayız. (Pro g ra m der k i : «Anti - e m pe r­ ya l ist, a nti -tekelci demokratik değ iş i k l i kler belirli evreler a racı l ı ğ ı yla ger­ çekleşir>�) . Ama öze l b i r « yeni demokrasi » evresi nden sözeden maddeyi yeri nde b ı ra kmak a nti -em perya list, a nti-tekelci demokratik devri mi ger­ çekleşti rme ve b i r h a l k d emokra sisi devleti kurma yol undaki stratejik hedefi mizin doğ ru bir biçi mde a n laşıl ması n ı önleyen b i r zihin karışı k l ı ğ ı ya ratmakta n başka bir yo ra r g etirmez. Tüm Pa rti ça l ı ş ması bu hedef üze­ rinde oda kl a ş m ı ştır.

Ve böylece, Prog ra m'ı n i l k stratej i k tezi şimdi d a h a a ç ı k ve kesin bir biçimde formüle ed i l m i ş o l uyor ve halk demokra sisi n i n , buna denk d üşen i ktida r ya p ı s ı n ı n somut bir çözü mlemesi veri l miş ol uyor. özcesi, Pa rti Progo­ ra m ı ' n ı önemli b i r biçimde değiştird i k ve geliştird i k.

1010

Ayn ı şey, devri mci değ i ş i m sava ş ı na şu ya da bu ölçüde katı l a n güç­ leri n çözü mlen mesi için de fazlasıyla geçerl i d i r. Yen i Progra m'da bu konuda herh a ng i b i r yeni l i k yok, a ma b u g üçleri n s ı n ıfla n d ı r ı l m a s ı daha kesi ndir ve pota nsiyel rol leri d a h a d ikkatl i b i r biçimde ta rtı l m ı ştı r. Buna g ö re, bu bağ laşıklığ ı n a na itici g ücü ve önderi o l a n i şçi sı n ıfı n ı n ya n ı nda köyl ü l e r, özel l i k le emekçi köylü ler, za naatçı l a r, m ühendisler, tekn isyenler ve ü reti m a la n ı nda ça l ı şa n bilim a d a m l a rı ve öteki orta katma n l a r da yer a l ma kta d ı r. Pa rti miz öteki g üçleri n de - örneğ i n, doymak bil mez tekel le­ rin bask ; sı a ltındaki küçük ve hatta orta işa d a m l a rı - b i r dereceye dek toplu m u n devri mci yenilen mesi sava ş ı m ı na çeki lebi leceğ i n i , ya da her d u ru mda ta rafs ız b i r tutu m a l maya teşvik edilebi leceğ i n i savun uyor. Son o l a ra k, Prog ra m, b u s ı n ıf ayrı ml a rı n ı n ya n ı s ı ra demokra t a yd ı n l a r, demok­ rat fikirli s u baylar ve erba şla r, h a l kla bağ laşan kilise mensu pla rı , vb. g i bi h a l k kesi m leri için to plu msa l ve pol iti k ola nakla rı da i ncel iyor. Genç­ l iğ i n toplu msa l ve po l itik etk i n l iğ ine özel bir ağ ı r/ ı k veril iyor.

Prog ra m , topl u m u n ba rışçı ya da ba rışçı o l maya n yol d a n devri mci yeni ­ den k u ru l uşu soru n u h a k k ı n d a , Pa rti ' n i n gerici g ü çlerin davra n ı ş ta rzına bağ l ı ola ra k her iki biçi m i k u l la n maya hazır o l ması ve halkı hazırlaması gerektiğ ine ve bir biçimden ö b ü rü ne geçebilecek d u rumda ol ması g e rek­ tiğ i n e işa ret ed iyor. Bu soru na i lişkin kon u m u muz Merkez Kom itesi Genel

Sekreteri F/orakis Yoldaş tarafı nda n, 1 0 Kon g re'ye s u nduğu raporda çö­

zü mlendi ve açıklığa kavuştu ru ldu. Rapor, ö n ü m üzde d u ra n ciddi soru n ­ l a rı yoru m laya ra k genelleştiriyor, düşma n l a rı m ı z ı n v e bize eleşti ri yönel ­ ten lerin s i lô h l a rı n ı e l l eri nden a l ıyor ve Ko m ü n istleri n g üçlü b i r yığ ı n h a re­ keti ya ratma kon usundaki g ü ncel görevleri ni beli rl iyo r.

Ayn ı devrim s ü rec i n i n i kinci a şa ma s ı n a i l işkin soru n l a r Prog ra m' ı n a na böl ü m ü o l a n « Sosya lizme Geçi ş » böl ü m ünde öncekinden daha geniş b i r çerçeve i ç i n d e i ncelen iyor. Ç ü n k ü sosya l izm h a l k a rası nda ta rtı ş ı l a n b i r sorun h a l i n e gel mişti r v e o n u n h a kk ı n d a p e k çok üstü nkörü görüş yayg ı n ­ laşmaktad ı r. Bu yüzden sos ya ıı s t fi k i r v e ü l k ü lerin çekici l i ğ i ne ka p ı la n yığ ı nl a ra reel sosya l i z m i n d en eyi m i n i ve sosya l i st kuru l uş u n yasa l l ı k l a rı h a kkı nda açı k-seçik ve ka psa m l ı b i r a n layış kaza n d ı rmak zoru n l u d u r.Bu bizi i kinci a şa mayla s ı k ı sı k ıya bağ l ı önem l i bi r soru n l a , ya ni Pa rti ­ mizin devri mci s ü reci n ca na l ıcı yasa i l ı ğ ı o l a ra k p roleta rya d i ktatö rl üğü konusundaki tavrı soru n uyla karşı ka rşıya geti riyor. Bu, gerek Kon g re öncesi gerekse Kong re s ı ra s ı ndaki ta rtı ş m a l a rı n , özel l i kle Prog ra m değ i ­ ş i k l i k leri çevresi ndeki ta rtışma l a rı n odak noktasıyd ı .

YKP'nin Prol etary a Diktatörlüğü Konusunda k i

Tavrı

Pa rti mizin kon u m u en iyi b içi mde, ideolojik sapmalarla sava ş ı m ıza kısa bir ba k ı ş ata ra k a n la ş ı l a b i l i r.

1 01 1

20 yı l kad a r önce, bazı küçük b u rjuva kökenli kadrol a rı m ız a ra sı nda toh u m h a l i nde bir revizyonist eğ i l i m va rd ı . i l legol ça l ı şma yaşa ntı m ı zda ka rş ı l a ştı ğ ı m ı z g ü çl ükler ve o za manki yöneti m i n i l leg o l Pa rti kolla rı n ı dağ ıto ra k üyeleri n geniş s o l EDA partisine g i rmesine neden o / a n büyük hatası, bu eğ i l i m i büyük ölçüde besled i . Onbeş yıl önce Pa rti Merkez Komitesi'nde bir fraksiyon h a l i nde h a reket eden bir sağ revizyo n ist g ru p ortaya çı ktı. B u n d a n beş yı l sonra , Pa rti' n i n faşist cu nta ta rafından yera l ­ t ı n a iti l mesi üzerine b u g ru p Merkez Ko mitesi'nde çoğ u n luğu ele geçir­ meye ve Pa rti'nin yön ü nü değ işti rerek oportünizm yol una sürü klemeye ka lkı ştı . Bu ça bas ı n da başa rısızlığa uğ raya n g ru p, kendi n i bir « iç » söz­ cüğü ekleyerek, Yuna nista n Komü nist Pa rtisi ola ra k a d l a n d ı rma kta de­ va m eden yeni bir « pa rti .) örg ütlemeye koyu l d u . Pa rti mizin d ı şa rıda n e m i r a l d ı ğ ı n ı göstermeye yönelik ka ra ça l ıcı bir gayretle, Pa rti mizi n a d ı n ı n üze­ ri ne bir « d ı ş » sözcüğ ü eklendi. Ozcesi, bu g ru p bunca yı l d ı r sınıf düş­ m a n ı m ı z ı n kulla nageldiğ i bir ya la nda n ya ra r/a n m ı ş ol uyord u .

O ta ri hten beri bu revizyonist g rup, yen i tip p a rti ta kti kleri n i n ya n ı s ı ra , M a rksizm-leni n izm ve proleta rya enterna syo n a l iz m i i l keleri n i d üzen l i o l a ­ ra k terketmeyi s ü rd ü rm ü ş ve ça ba l a rı n ı Pa rti miz i l e savaş üzeri nde yoğ u n ­ l a ştırmıştır.

Yaşa m bu döneklere a ğ ı r bir s i l l e i nd i rmiştir. i l leg a l ite y ı l l a rı nda emek­ ta r Ko m ü n ist ve a ktivistler YKP'n i n çevresi n de topla n d ı ve d i ktatör/ üğe ka rşı sava ş ı m ı n ateşleri içinde çel ikleşen genç sava şçı l a r revizyonistlere s ı rt çevi rerek Genç Kom ü nistler B i rl i ğ i ' ne katı l d ı la r. Dokuzuncu Pa rti Kon ­ g resi (1 974), YKP'ne yönelti len ya n l ı ş 'sağcı oportünist revizyon ist politi­ kayı şiddetle e leştirdi.

Revizyonist/er son dört yı l da yığ ı n l a rı n gözü ndeki tü m sayg ı n/ ık / a rı n ı yitirdi ler. D a h a radikal b i r tutum a l m a kta ve sosya lizm v e ko mü nizm ü l ­ k ü /eri n i özümsemekte o l a n b i n lerce g e n ç Yu na n l ı , Genç Kom ü n istler B i r­ liği'ne g i riyor. (4) Revizyonistler send ikal ha reket içinde özelli kle önemsiz b i r yer tutmakta d ı rla r, send ika a ktivistleri n i n ezici çoğ u n l u ğ u YKP'n i n a r­ d ı c ı l s ı n ı f politika s ı n a bağ l ı d ı r. Oteki yığ ı n örg ütlerinde de ve beled iye mecl islerinde revizyon i stlerin etkisi Pa rti mizin etkisine ora n l a kıyasla n a ­ m5lyaca k derecede a zd ı r. Geçen y ı lki pa rla mento seçi mlerinde s ı n ıf düş­ m a n ı n ı n « e n lütufkô r tavrı na » ka rşı n, YKP' ne veri len oy sayı sı n ı n a nca k

(4) Revizyon istleri n yöneti m i ndeki öteki gençl i k örg ütü n ü n geçen yıl G KB'­

nden çok daha a z üyesi va rd ı ; şöyle böyle beş bin ka d a r. Ara d a n geçen za m a n zarfı nd a büyük b i r kayma o l d u ve bu örg ütün ü y e sayısı üç bin dolay ı n a , ya n i GK B' ni n üye sayı sı n ı n onda biri n i n a ltı na d üştü .

B u örg üt ü n g enç işçi ler üzerindeki etkisi yok denecek denli a zdı r ; öğrenciler a rası nda ki etkisi de, son öğrenci birl i ğ i seçim l eri nde g örül­ d ü ğ ü g ibi, sürekli a za lm a h a l i nded i r : Oğ renci b i rliğ i ndeki desteğ i 1 977'ye ora n l a % 20 d üş müştür.

1012

onda b i ri n i elde ederek p a rla mentoda Pa rti mizi n o n b i r sanda lyesi ne ka r­ ' ş ı l ı k y a l nızca b i r sa nda lye kaza n a b i l d i ler.

Revizyon ist l iderler, a paçık bozg u n l a rı na, ciddi ayrı l ı k ve s ü rtüşmelerine ba k maksızı n , " Yu n a n ista n Kom ü n ist Pa rtisi » adına sarı l ıyor ve Partimize karşı « fa a liyet »leri n i şiddetlend i riyorl a r. Anti-Sovyet ve enternasyon a l izme k a rş ı ka m pa nya la r kışkırtıyor ve d üzen l iyorla r. Sosya lizm d üş m a n ı « i nsa n h a k l a rı » ka m pa nyasında başı çekiyorl a r. Aslı na ba kaca k olursak, YKP' ne, SBKP'ye ve Arja nti n Kom ü n ist Pa rtisi i le Arja nti n Kom ü n istleri'ni destek ­ leyen tü m öteki Kom ü n ist pa rtilerine ka rşı i n safsızca ka m pa nya la rı içi n her vesi leden - Arjantin'deki Dü nya Futbol Şa m piyona sı'ndan bile - ya ­ ra rla n ıyorl a r. Ve el bette ki, böylesi ka m pa nya la ra sağ ve a ş ı rı sağ ı n h a ­ b e r o rg a n l a rı sa h i p çı kıyor v e b u n l a rı d u rmada n şişiriyorl a r. Revizyonist­ ler, n iyet ve a ma ç l a rı ne o l u rsa olsun, egemen s ı n ıfı n ta m onayıyla, p ro ­ vakasyonla r v e a nti-ko mü n izm üzeri nde uzma n la şa n . bi r g ru p h a l i nd e yozlaş m ı ş l a rd ı r.

Revizyo nist l iderler « Eu roko m ü n istler» oldukla rı n ı, hatta bu a kı m ı ken­ d i leri n i n « çı ka rd ı kl a rı »n ı savlıyo rl a r. Biz Yu n a n Ko mün istleri içinse bu, « Eu rokom ü n izm » i m a h k u m etmek ve yadsı m a k için a yrı bir nedendir.

O n u ncu Pa rti Kong resi şunu kesin l i kle bel irtti : « YKP ,Eurokomü nizm' teorisi ne ka rşı çıka r. » Kon g re aynı za manda bunun, Pa rti ' n i n « Eu roko m ü ­ n izm»i her ka rdeş pa rti n i n kendi ü l kesi n i n devri mci dönüş ü m ü içi n kendi yol u n u seçme ha kkıyla özdeşleşti rd iğ i » a n la m ı na g e l mediğ i n i de açıklığa kavuştu rd u . « YKP, u l usa l özg ü l l ü kleri gereğ i nce d i kkate a la ra k, sosya l ist değ i ş i m ve sosya l ist kuruluş yol ve biçi mleri n i a ra m a n ı n her ka rdeş pa rti­ nin yasa l hakkı ve ödevi olduğ una i n a n ı r. » Yu na nista n Ko m ü n ist Pa rtisi, Len i n ' i n devri m i n genel yasa l l ı k l a rı n a ve kom ü n izmin temel i l kelerine g ü ­ ven me gereğ ine i l işkin savl a rı n ı n geçerl i l iğ i n i s ü rd ü rd üğ ü ina ncı nda d ı r. Şöyle yazıyord u Leni n : " Ko m ü nizmin temel i l keleri n i n uyg u la n ması . , . b u i lkeleri bel i rl i özel d u ru ml a rda doğ ru b i r biçi mde değ iştirecek, ul usa l v e u l usa l devlet fa rk l ı l ı kları n a doğ ru b i r biçi mde uya rlayacak v e uyg u l a ­ yacaktı r. » (5) Bu nedenle Prog ra m ı m ı z kes i n l i kle, « sosya l izme geçiş, sos ­ ya l ist kuru l u ş deneyi m i n i n gösterd i ğ i g i bi, evre nsel geçerl i l i ğ i n i koruya n genel yasa l l ı k l a r temelinde ve her ü l kenin bu s ü rece belirli katkı la rda b u l u n masıyla g e rçekleştiri lecektir , d iyor.

••

Yunan revizyonistleri; p ro leta rya d i ktatörl üğ ü kavra m ı n ı yadsıyorla r. O n ­ l a r g e n e l yasa l l ı kl a ra k u l a k asm ıyor v e Pa rti m izin devri mci strateji v e ta k­ tikleri n i n ka rşı s ı n a er ya d a g eç sosya l izme u la şt ı ra cağ ı n ı savu n d u k l a rı « sü rekli reform stratejisi »ni ç ı ka rı yo rl a r .

B i l i msel temele daya n a n şu önerme, eskiden olduğu g i b i şimdi d e (5) V. i . len i n ,

Toplu Ya pıtlar,

c.

31 ,

s.

92.

1 01 3

Prog ra m ı m ızda yer a lıyor : « Ha n g i somut biçime bürü n ü rse bürü ns ü n , sos­ ya l ist devlet s ı n ıfsal özü bakı m ı n d a n öteki emekçi h a l k katma n la rıyla bağ ­ l a şı k l ı k içindeki işçi sı n ıfı n ı n dev ri mci i ktida rı, sosya lizmi k u rmaya ve savun maya yetenek l i b i r i ktida r olacaktır. Başka b i r deyişle, p roleta rya d i ktatörlüğ ü olacakt ı r. » Kon g re ö ncesi ndeki ta rtı şma la r v e Kongre'deki g örü şmeler Pa rti mizin proleta rya d i ktatörlüğ ü n ü n gerek l i l iğ i n i ve o n u n, sosya lizmi ku rmaya ve kapita l iz m i geri g etirme yol u ndaki kaçı n ı l ma z ça b a l a ra 'ka rşı koru maya yeten.e kli b i r i ktida r olara k s ı n ıfsa l özü n ü oyb i rl i ğ iyle beni msed i ğ i n i a pa ­ ç ı k ortaya koym uştur.

Kongre ö ncesi ta rtı ş m a l a rı n başında bazı yoldaşla r « p roleta rya d i kta ­ törlüğ ü » teri mi k u l la n ı l ma ksızı n, p roleta rya i ktidarı fikri n i n Prog ra m 'da ka l ma s ı n ı önerd i ler. B u öneri büyük bir çoğ un l ukla redded i l d i ve Mark­ sist-Leni nist klasiklerde proleta rya i kti d a rı n ı n özü n ü ta n ı m l a ma k içi n k u l ­ la n ı l a n bu teri m i n Pa rti Progra m ı 'nda tutu l ması gerektiğ i vurg u l a n d ı .

Kon g re'de bu konuda herh a n g i b i r k u ş k u bel i rten çı k m a d ı .

H a l k ı m ı z b i rkaç k e z sermayenin en gerici g üçleri n i n fa şist d i ktatörl ü k sı navla rı ndan g eçti ; b u s ı n'avları n e n sonuncusu 1 967-1 974 ta rih leri a ra ­ sı ndaki askersel -faşist cu ntayd ı . B u doğ a l o l a ra k « diktatörl ü k » sözcüğ üne ka rş ı bir d uygu ya ra t m ı ştı r. Ama h a l k ı m ı z 1 945-1 963 döneminde egemen s ı n ı f iktida rı n ı n pa rla menter biçiminde de, belki de daha fazla acı , çek­ m işti r. B u dönemde b i nlerce yiğit savaşçı öldürüldü. Kom ü n istlerin ya n ­ daşla rı soka k l a rda kurşu n l a n d ı , faşizm e ş i görü l medi k b i r şiddet v e terör sa lta natı k u rdu, b i n lerce Kom ü n ist ve yurtsever uzun y ı l l a r boyunca ha pse ve s ü rg ü n e, ya da Macronisi ölüm ka m p ı nda ka l m a ya m a h k u m edildi.

Yun a n h a l k ı, b u rj uva i ktid a rı n ı n biçi m i ne o l u rsa olsun, son çözüm leme­ d e b i r d i ktatörl ük, ya n i a zı n l ı k için demokrasi, çoğ u n l u k içi nse d i ktatörl ü k olduğ u yol u ndaki M a rksist tezi a n layıp değ erl endirebi l i r. H a l k ı m ı z « pro ­ l eta rya d i ktatörl üğ ü » teri m i n i n a n l a m ve son u çl a rı n ı ve çoğ u n l u k içi n ger­ çek bi r demokrasi, k a rşı devri mci a zı nl ı k i çi nse bir di ktatörl ü k olacak o l a n sosya list i ktid a rı savu n ma zoru n l u l uğ u n u değerlend i rebi l i r.

Onu ncu Pa rti Kon g remizi n uya n d ı rd ı ğ ı geniş ya n k ı l a r revizyonistleri telaşa düşürd ü, onlar da şimdi sosya lizmi k u rmada i ktida rı n özü ve s ı n ıf­ sal ka rakteri ola n proleta rya d i ktatörl ü ğ ü n ü baş hedef seçti ler.

Revizyon i stler b u n u n Yun a nista n koşul l a rı nda şu nedenlerle geçerl i o l ma d ı ğ ı n ı ileri s ü rüyorla r. i l ki n, « a rtı k 1 920' leri n Yu na nista n ' ı nda değ i - ' liz ; Yu n a nista n o rta derecede g e lişmiş bir sa nayi-ta rı m ü lkesi h a / i n e ge/­ mişti r. » Iki ncisi, « sosya l i st d üşü nceler g i derek d a h a geniş ölçüde beni m ­ seniyor v e b u d üş ünceler doğ ru b i r pol itikayla h a / kı n ezici çoğ u n / u ğ u n u ya n ı na kaza n a bi lir. » Oçüncüsü, proleta rya d iktatörl üğ ü ne sarı la n la r << işçi 1 01 4

ha reketin i, b u kavra m ı n etkisi a ltında kald ı ğ ı ölçüde d ü ş ü k b i r role ma h ­ kum ediyorl a r. » {6} au b i l i msell i kten yoksu n , a nti - Ma rksist ve a nti-leni nist revizyonist «ta ­ n ıtlor»a d a ha y a k ı n d a n b a ka l ı m . i�

Birincisi, p roleta rya d i ktatörl üğ ü n ü n a z ya da çok gelişmiş ka pital ist ü l keler için g eçerli o l ma d ı ğ ı savı ta ri h i n bütün ka n ıtla ma la rı n a ters d üş ­ mekted i r. Bug ü n kü sosya l ist topl u l uğ u n üyeleri ka pita l izmden sosya l izme fark l ı gelişme a ş a m a l a rı nda - d ü ş ü k, orta ve y ü ksek - geçti ler, o ma b ü ­ tü n bu ü l kelerde proleta rya d i ktatörlüğ ü n ü n zoru n l u l u ğ u v e ya pıcı l ı ğ ı . ortaya ç ı ktı. i k i ncisi, sosyal ist d ü ş ü n celerin g iderek o rtan b i r destek kaza n ması b ü ­ yük ölçüde s o n derece fa rkl ı koşu l l a rda proleta rya d i ktatörlüğ ü n ü n g e ­ çerl i li ğ i n i serg i l eyen reel sosya l i z m i n başa rı larından ötü rü d ü r. Proleta rya d iktatö rl ü ğ ü kavra m ı n ı n ya l n ızca sosya l ist fi kir/eri n geniş b i r ka rşı l ı k b u l ­ m a d ığ ı koşu l la ra uyg u n olduğ u n u i leri sü rmek saçma l ı ktır. Bizden, prole­ ta rya d iktatörl üğ ü n ü n ya l nı zca çoğ u n l u k sosya l izme k a rşı olduğ u i çi n zoru n l u olduğ u na ve b u çoğ u n l u ğ u n sosyal izmi beni mse mesi h a l i nde ve o za m a n bu di ktatörl üğ ü n g ereğ i n i n ken d i l i ğ in den orta d a n k a l kocağ ı n o i na n ma m ı z isten iyor. Sa nki sosya list i ktida r emekçi h a l k çoğ u n l u ğ u n u n o n a y ı olma ksızı n k u ru l a b i l i rmiş g i bi ! Oysa biz, proleta rya i ktida rı n ı n a n ­ ca k azı n lığa ka rşı, söm ü rücü s ı n ıfla ra v e ka l ı ntı larına ka rşı, sosya list kuru­ luşu önlemeye ya do kösteklemeye ça lışa n la ra karşı b i r d iktatörlük biçi­ m i nde h a reket ettiğ i n i b i liyoruz. üçüncüsü, « pro leta rya d i ktatörl üğ ü » teri m i n i n işçi s ı n ıfı h a reketi n i ve Kom ü nistl eri h a l k yığ ı n l a rı nd a n y a l ıtla ma eğ i l i mi ta ş ı d ı ğ ı düşün cesi hep­ ten yo n l ışt ı r. Uluslara ra s ı Ko m ü n ist h a re ketin i n ta ri h i ve ken di deneyi m i ­ miz bun u n to m a ks i n i ka n ıtlıyor. Ornek o l a ra k, Yu na n ista n'daki s o n olay­ la rı , özel l i kle 1 977 seçi mleri n i bel i rtebi l i riz. Seçi m ler b i l i msel sosya lizm, kom ün i z m ya n l ı la rı n ı n b u i lkeye bağ lı ka la n YKP' ne, bu i l keyi yadsıya n ve « ma h ku m ede n » revizyon ist/eri n a l d ı ğ ı ndo n on kat da ha fazla oy verdiğini gösterd i . Şayet revizyon istler sosya l demokrat ti pte bir pa rti ku­ ra ra k b i r yığ ı nsa l ta b a n elde etmek istiyorla rsa - öyle görün üyor ki on­ l a rı n a ma c ı d a budur -, o za m a n ki mse o n l a rı tuta rsızl ı k la zerrece suç­ layo maz. Ama Yu n a n politika ta ri h i, bu ü l kede o n l a rı n isted i k l eri g i bi yığ ı nsa l bir sosya l demokrat pa rtiye göre b i r zem i n i n va ro l mad ı ğ ı n ı n so­ m ut ka nıtlarıyla doludur. *

O n u ncu Pa rti Kongresi'nde devri mci prol eta rya i ktida rı n ı n , ya ni prole­ ta rya d iktatörl ü ğ ü n ü n sosya lizm kuruluşunda bir yasa l l ı k ola ra k oybi r-

(6) Dra kopu los'u n d a ha ö n ce sözü nü ettiğ i miz yazı s ı n d a n a l ı ntı.

1015

l iğ iyle benimsen mesi n i n ve Prog ra m ı mızda bu teri m i n k u l la n ı l ma sı n ı n onayla n m a s ı n ı n h a reketi miz için büyük b i r önemi oldu ğ u n u bil iyoruz.

Onu ncu Kong re. revizyon izme ka rş ı çıkmakla birlikte so/cu g ru pl a rda n etkilenen baz, iyi n iyetli. a ma da r ve dog matik görüşlere sah i p yoldaş­ l a rı n « proleta rya d i ktatörl üğ ü .. teri m i n i n fetişi n i ya pma önerisini geri çe­ virdi. Bu yoldaşla r p roleta rya i ktid a rı n ı n ya l n ı z ve ya l n ı z bu teri mle tan ı m ­ la n m a s ı nda ısra r ettiler. O n l a ra göre Prog ra m. öteki emekçi h a l k katm a n ­ la rıyla bağ laşma i çi n de i şçi sı nıfı i ktidarı. y a da sosya list i ktid �r. yah ut işçi s ı n ıfı n ı n devri mci demokra sisinden. vb. sözetmekle « öd ü n veriyor»muş.

Ama Kon g re önemli ola n ı n emekçi /ere proleta rya d i ktatörl ü ğ ü n ü n gerçek a nl a m ı n ı göstermek. sosya lizm k u ru l uşunda proleta rya d i ktatörlüğ ü n ü n örg ütsel. ekonom i k. pol itik. k ü ltürel. a hla ksa l. eğ itsel . savu n maya il işkin ve öbür işlevleri n i açıkl a m a k olduğ u n u vurg u ladı . Bu bir sözcü k sorun u de­ ğ i ldir. çü nkü biz işçi sı n ıfı n ı n devri mci i ktida rı içi n h a ng i sa n ı kulla n ı rsa k k u / l a na l ı m. b u rj uvazi ona s a l d ı rı la rı n ı h i ç b i r za m a n kesmeyecekti r ; soru n isi mde değ i l. özded i r.

Kong re. proleta rya diktatörl üğ ü n ü n ma ntı ksa l zoru n l u l uğ u n u a ç ı k l a rken. devri mci proleta rya i ktid a rı n ı n herh a ng i bir başka özel l i ğ i n i yoksaymaya neden olmad ı ğ ı n ı bel irtti . Ve uyg u la mada bu i ktida rı n ya l n ı z ba şına prole­ ta rya ta rafı nd a n değ i l h a l k ı n proleter ol maya n kesi m leriyle bağlaşık l ı k içi nde yü rütüleceğ i gerçeğ i n i d e gözden kaçı rma m a m ı z gerekir. B u nda n ötürü Prog ra mı m ız. « sosya lizm k u rucul u ğ unda emekçi h a l k ı n devleti i şçi s ı n ıfı ta rafı ndan yönlend i rilecekti r » d iyor. Ve Kon g re b u n u n. Len i n ' i n i şçi s ı n ı fı n ı n iktidarı k imseyle paylaşmayacağ ı yol u ndaki savıyla çel i ş kiye d üş­ mediğ i n i bel irtti . Ç ü n kü bu sav ı n odağ ı nd a ki fi k i r. proleter devleti n en önde gelen görev i n i n sosya l ist ü reti m i l işkileri n i n utkus u n u sağ l a m a k old u ­ ğ u n u g östermekti ; b u n u n taşıyıcısı d a işçi s ı n ıfıdı r. Ancak buradan. işçi s ı n ıfı n ı n devlet i şlevleri ni ve sosya lizm kuruculuğ u n u tek olara k . ya l n ı z başı n a yeri ne geti rmesi gerektiği sonucu çı k ma z.

Onu ncu Kong re şimdi Pa rti ta ri h i n i n . binlerce Kom ü n ist ve yanda ş ı n ı n en yü ksek özverilerde bulu nduğ u sonsuz sava şın a ltmış yı l l ı k ta rih i n i n b i r pa rça s ı d ı r. B ug ü n Pa rti ' n i n bütün üyeleri v e dostla rı . en başta da kadro ­ t a rı mı z p ropaga n dacı v e örg ütleyici olara k. ha lka Pa rti mizin fi ki rlerin i . bu Kong re' n i n ka ra rl a rı n ı ileterek v e b u n l a rı n gerçekleşti ril mesi işi n i örg üt­ teyerek yine yığ ı n l a rla. emekç.i ha lkla b i ra ra d a l a r.

Ve onla rın sava ş ı m ve utku bayrağı, öteki Kon g re ka ra rl a rı n ı n ya n ısıra . h a l k içi n demokra s i prog ra m ı , sosya lizm v e pa rl a k b i r gelecek prog ram ı olan Pa rti Prog ra mı'dır.

1016

Görüşler

i ran'da Rejimin Bunahmı irai ıskanderi iran Halk Partisi (TUDEH) Merkez Komitesi Birinci Sekreteri

Ira n'da 1 978 Ağ ustos ve Eyl ü l ayl a rı nda yığ ı nsal h a l k ha reketleri başla ­ d ı . Ta h ra n da içi nde, 1 2 kentte s ı k ı yöneti m uyg u l a masına geçi l mesine yol a ça n b u olayla r, b üt ü n d ünyada geniş yoru m l a ra konu oldu. « Ba rı ş ve Sosya l izm Soru n l a rı » dergisi yazı k u ru l u n a gönderdi kleri mektu plard a , okuyucul a rı m ız, bu olayla rı komün istlerin n a s ı l değerle'n d i rdikleri kon u ­ s u n d a aydı niatı l ma la rı n ı rica ed iyorl a r. Yazı Kuru l u m uz b u istekleri i . is­ kanderi yoldaşa i l etti ve kend isiyle Eyl ü l orta l a rı nda a şağ ıdaki söyleşiyi ya ptı .

ı. Soru : i ra n'da Eyl ü l başla rı nda g itg ide büyüyerek rej i m le açı k çatış­ ma l a ra yol a ça n h a reketi, genel ka ra kteriyle nasıl değerlend i riyo rsunuz?

• Yamt : i ra n'da Şa h ' ı n diktatora s ı na ka rşı g i rişilen h a reket son birka ç ay içinde d u rmadan genişliyor ve olağa n üstü bir h ızla g üç kaza n ıyord u .

B u olgu pa rtimiz için beklen med i k bir şey değ i l d i . Daha bunda n üç y ı l önce, i ra n H a l k Pa rtisi (TU DEH) Merkez Komitesi Plen u m u , ü l kede d e ­ mokratik ve u l us a l h a reketin h ız l a gelişmes i n i n kaçı n ı l mazlığ ı na işa ret etmişti. Bu gelişmenin bel i rti leri, ya n i g itg ide sı klaşa n ve büyüyen g revler, ü n iversite gençliğ i, aydı n l a r ve u lusa l burj uvazi çevreleri nde a rta n hoş­ n utsuzluk, daha o za m a n l a r g öze çarpıyordu.

Bu h a reketin şu veya bu somut uğ ra kta h a n g i somut biçi mi a lacağ ı n ı el bette h i ç k i mse ö nceden kesti remez. Ve h a reket şimdi beli rl i bi r dinsel görün ü m içi nde olsa bile, bunu pek de a ba rtma k gerek mez. Gerçekten, i ra n 'da küçük ve orta burjuva ziden kayna k l a n a n Şii (i) d i n çevreleri, h a l k ı n a c ı l a rı na seyirci kala mazdı ve ka l a m a d ı . B u n l a r, tüm h a l k ı , d i kta ­ törlüğe karşı savaşı ma çağ"ı rdi ve çağ ı rmaya deva m ediyor. B u n u n son u ­ cu ola ra k, rej i me ka rşı b i rleşik v e s ı k ı daya n ışmal ı h a reketi n içinde, b u ­ g ü n a rtık ü lken i n bütü n m u h a lefet elem a n l a rı n ı n bi rleştiğ i görü l üyor.

Biz şimdiki ha reketi n u l usa l, demokratik ve d evrimci bir ka ra kter taş ı ­ dığ ı ka nısı ndayız. U l usa l, h a l kçı k a ra kterli d i r, ç ü n k ü ya p ı l a n çıkı şlara v e gösterilere, en g e n i ş yığ ı n l a r. her şeyden önce e mekçiler. ayn ı za manda küçti k b u rjuvazi ve u lusa l burjuvazi temsilcileri katıl ıyorla r. Demokratik ­ tir. ç ü n k ü h a reketin başlıca belgisi ü l kede demokratik düzenin kuru l 1017

masıdı r. Devri mcid i r, ç ü n k ü h a l k ı n kendisin i n ya pması gereken rad i k a l bi r reji m değ işim i n i a ma ç l a m a ktad ı r.

H a reketi n d a h a önce oluşturu l m uş tek b i r örg üt ta rafı nda n yöneti lme­ d iğ i n i söylememiz gerekir. Ama halkın hoş n utsuzluğu o kadar büyüktü ki, Şa h'ı n rejimine ka rşı sava ş ı ma çağ ı ra n bel g i le r, halkın en geniş katma n ­ l a rı ta rafı nda n, bütün demokrasiden yana ola n l a r, h ükü met politikası n ı n sebep olduğ u top l u ms a l ezg i ve yoksu l l uğ a k a rşı ola n l a r ta rafında n be­ n i msend i . B i l i ndiği üzere, i ra n ' ı n d ı şa rıya petrol satı ş ı n d a n gelen m i l ya r­ l ı k gel i rleri, ü l kemizde yoks u l l a r i l e zeng i n ler a rasında ki, uçun1 m u geniş­ l etmekten ba şka bir şeye ya ra m ıyor. Son y ı l l a rda, erki el leri nde tuta n ve em perya l ist tekel lerle sıkıca bağ l ı o l a n b i r avuç i nsa n a l a bi l d i ğ i n e zeng i n ­ leşti. Ote yandan, h a l k yı ğ ı n l a rı n ı n , emekçi leri n m utsuzl u ğ u a rttı kça a rttı , işsizl i k büyük ölçülere u l a şt ı , köy l ü ler y ı kı ma u ğ ra d ı l a r. Yönetici çevrelerin yayg ı n yolsuzl u k l a rı , yasa d ı şı h a reketleri ve erk g üc ü n ü kötüye k u l l a n m a ­ la rı do g e n e l hoşnutzsuzl u ğ u körü kledi v e körü klüyor. B ü t ü n b u n la r v e da ha b i rçok benzeri neden ler, en g e n i ş to plu msa l , politik v e ideoloj i k g üçlerin v e g ru pla rı n katı l d ı k l a rı ş i m d i ki ç ı kı ş l a rı n h ı zı n ı v e ö lç ü leri n i a rt ı rd ı .

Bug ü n ü l kede Şa h rej i m i n i n b i r i c i k daya nağ ı ord u v e polistir. B i l indiği g i bi, b u g üçleri Amerika n d a n ı ş m a n l a rı yönetiyo r/a r. Bu d a n ı ş ma n l a rı n sayısı 40 b i n i b u l uyor. B u n la rı n gereksin meleri içi n yı lda 1 m i lya r dola r kada r para h a rca n ıyor. Son za m a n la rd a k i k a n lı olayl a rı ord u ve polis kışkırtıyor. 8 Eyl ü l olayı, res m i veri lere göre 1 00 kad a r yu rtta ş ı n, res m i olmayan verilere g ö re 2-3 b i n kad a r s ilôhsız i n sa n ı n öldürüld ü ğ ü facia d a ord u n u n ve polisin kışkırtmas ı d ı r. Herkes b i liyor ki, g österi ler h er türl ü taşkı n l ı ktan u za k, norm a l çı k ı ş l a rd ı ; yer yer barikatl a r ku ru l d uysa da, b u ya l nı z ord u n u n gösteri yapa n l a ra çu l la n masından savu n ma önle miydi .

Fakat o rta da öyle bel irtiler va r k i , b u n l a r, ord u n u n rejimi desteklemesi ­ n i n son ra s ı z o l mayacağ ı n ı gösteriyor. N i tekim, k i m i s u ba y ve er/erin, gös­ terilere katı l a n l a ra ateş a ç m a k i stemed i kl eri d uru m l a r vardı r. '. Soru : Ka pita l ist ü lkeler bas ı n ında, i ra n 'da rejime ka rşı g irişilen ş i m ­ d i k i ha reket, d a h a çok, Şa h ' ı n « ça ğc ı l " politika s ı n a k a rşı gericilik g üç­ leri n i n eyle m i o l a ra k, m ü s l ü m a n din a d a m la rı n ı n « katkısız islômiyet»i geri g etirmek üzere körü kled i kleri, Şa h ' ı n ü lkeyi o rta çağd a n « çağdaş top l u m » d üzeyine çı karaca k n itel i kteki reform l a rı n a ka rşı çı ktı kla rı bir h a reket ola­ ra k g österil iyo r. Siz buna ne ders i n i z ?

i. Ya n ı t : Rej i me ka rşı g i rişilen ş i m d i k i ha reketin d i nsel ya n ı n ı söz­ konusu edecek o l u rsak, her şeyden önce, Şii din a da m la rının, eskiye, orta ­ çağa dönüşü gerçekleşti rmek isteyen b i r g ü ç o l a ra k ele a l ı n a mıya ca ğ ı n i (1) Şii'li k : i nin'da h a l k ı n h emen h emen t ü m ü n ü ka psaya n bir müsl ü ma n ­ l ı k mezhebi - Reda ktör Notu (R. N.) .

1 01 8

söylemel iyiz. D i n a d a mla rı n ı n kon u m u ha l k ı n d uyg u l a rı n ı a ncak b i r yere kadar ya nsıtıyor. Gerçek ola n şu ki, d i n sel h a reket şimdi demokra tik ve u l usal g üçleri Şa h ' ı n d i ktacı. u l u s d ü ş m a n ı ve e m perya l izm ya n l ı s ı rej i ­ m i n e ka rş ı seferber etmede ö n e m l i b i r rol oyn uyor. B i z i m de b u n u sadece övg üyle ka rş ı l a ma mı z gereki r.

Biz i m p a rt i m iz, h a l kçı p a rti olara k. i ra n h a l k ı n ı n büyük çoğ u n l u ğ u a ra ­ s ı nda deri n kökleri ola n d i nsel i n a n ç v e d uyg u l a ra h e p sayg ı gösterd i ve g österiyor. i ra n H a l k Pa rtisi demokrati k p a rtid i r. B iz, bunda n ötü rü, bütün d e mokrati k g üçlerle. bu a rada sözkon usu din çevreleriyle ba ğ laşmad a n ya nayız. D i n çevresi yönetmen lerinden b i ri olan H u meyni v e benzerleri, a nti-emperya list kon u mda yer a l a ra k, Şa h rej i m i n i n halk düşma n ı , islô­ miyet d üşma n ı old uğ u n u söyl üyorla rsa , a laşağı ed il mesi n i istiyorla rsa, biz bunu o l u m l u bir çıkış sayıyoruz. Bu el bette din çevresi yönetici leriyle her konuda oydaş olduğ u muz a n l a m ı na gelmez. Ama gerçekçi ola / ı m. Eğer ortada teokratik devlete dönüş sözkon usu ed i liyorsa, o za m a n iş değ işi r.

Ama, ya n ı l m ıyorsa k, i ra n 'ı n d i nsel çevre yöneticileri h i ç b i r za ma n böyle b i r şey istem iş, böyle bir çağ rıda b u l u n muş değ i l d i rler. Drneğ i n, Madarı (yi ne i ra n d i n çevres i n i n ta n ı n m ı ş yönetmen leri nden bi ri ) , 1 906 Anayasa sı'­ nın yeniden ca n la n d ı rı l ması isteğ i nde d i re n iyor. Hemen söyliye l i m ki, bu genel hatla rıyla demokrati k bir a naya sa d ı r, ve a nca k Şa h vaktiyle b u na eı a t m ı ş ü l kede tekba şlı i ktida rı n k u ru l ması na yol a ça n değ işiklikler ya p­ m ı şt ı r. Bu nedenle, 1 906 Anayasa s ı ' n ı n d i ri itil mesi isteğ i hiç de gerici b i r belg i değ i l d i r.

B i l i n d iğ i g ibi, son yı l l a rda, Şah ve kendi h ükü meti, ken d i l eri ne karşı h a l k çıkı şla rı n ı n tü m soru m l u l u ğ u n u sözümona islôm ma rksistleri' n e (2) yüklemeye kalktı l a r. B u teri mi, diktatörl üğ e karşı g i rişilen ha rekette bö­ l ü n meler ya ratma a racı olara k, hem Ma rksizm'e, hem din çevrelerine sa l­ d ı ra b i l mek i ç i n , kendi leri uyd u rd u l a r. Şa h, h ü k ümet ve g izli polis örgütü Sava k. d u rma d a n şunu tekra rlıyorla r : « Di nsel h a reket ile iHP işbirliği yapa mazl a r, çü n kü Ma rksizm ve islôm iyet bağ daşı r şeyler değ i l d i r. » Evet, gerçekten de a ra m ızda resm i bir işbirliğ i yok. Biz sadece ş i mdiki rej ime ka rşı g i rişilen b i r ha rekete ayrı ayrı katı l ı r d u ru mdayız. Ama rej i m i n bu propaga ndası, doğ ruda n doğ ruya bize, ko m ü n i stlere, Halk Pa rti si' ne ka rşı o l d u k l a rı a n l a m ı nd a d ı r.

Eğe r rejime k a rşı g i rişilen ş i md i k i h a reket s ı rf d i nsel olsayd ı , Şa h, kat­ Iosız d i nsel istem leri yeri ne g etire b i H r ve böylelikle h a l k ı n hoşn utsuzlu-

·..

(2) i ra n'da, solcu « kent p a rtiza n l a rı " h a reketiyle bağ l ı ve « ha l k savaşçı la­

rı » adı n ı kendi leri ben i mse miş b i r islôm g rubu va rd ı . Şa h « islô m ma rk­ sistleri " teri m i n i i şte bun l a r i ç i n uydu rd u. Oysa bu « ha l k sava şçıla rı »­ nın kendileri, M a rksizm'de ka bul ettikleri o l u m l u . öğ eler b u l u n d uğ u n u söyled i k l eri h a l de. M a rksist sayı l m a k istemediklerin i her fı rsatta bel i rt­ mişlerd i r.

1019

ğ u n u yat ı ştırmaya ça lışırdı. Ama gerçekte, politik h a r.eket, tüm h a l kça i leri sürü len politik istekler, yani di ktatörl ü ğ ü n va rl ı ğ ı n a son veril mesi ve demokratik reji m k u rul ması istekleri sözkon usud u r.

•

Soru :

Rejime karşı çı k a n daha başka g üçler va r m ı ?

'. Yanı t : B u her şeyde n önce b i r Ulusal Cephe, m i l l iyetçi ve demok­ ratik kon u m l a rda yer a la n b i rçok politik p a rtiyi birleştirme cephesid i r. Bu cepheye katı la n l a r M usadd ı k'ı n (3) yol u n u sürd ü rmek istiyenlerd i r. Hepsi de Şah ' ı n d i ktas ı na ka rşı çıkıyor, a nayasa l özg ü rl ü klerin ca n l a ndırı l ma ­ s ı n ı , genel seçi m h u ku k u na daya l ı bir k u rucu meclis top l a n m a s ı n ı , serbest seçim ler sonucu olaca k bir demokratik h ü k ü meti n işba ş ı na getiril mesini istiyorlar. B unlar k ı ra ıcılığa karşı ol d u klan n ı resmen söylemiyor, a ma hissettiriyorla r. Bir istekleri de petrol ü reti m i n i n sı n ı rl a n d ı rı l ma s ı , ü lkeni n yera ltı zen g i nlikleri n i n hoyratça ça rçu r edil mesinden kaçı n ı l m a s ı d ı r. B u n ­ la r top l u ms a l bileşimleri bakı m ı nd a n önce l ikle k ü ç ü k burjuvazin i n temsil­ cileridir. Ulusa l Cephe'nin ayd ı n l a r a rası nda , özel likle ü n iversite öğ ren ­ ci leri a rası nda kayda değer b i r etkisi vardı r.

B u n d a n başka, Şa h rej i m i n e karşı, Amerikancı eylem ada m l a rı nda n o l u şa n b i r g erici m u h a lefet oluşmuş b ul u n uyor. B u n l a r, ü l kedeki buna ­ l ı m ı n Bi rleşi k Amerika için, Büyük Brita nya i çi n , bu iki ü l kede ve d iğer em perya list ü l kelerdeki tekel l eri n kon u m u ba k ı m ı nd a n herh a ng i bir teh ­ l i ke ya ratmayacak biçimde çöz ü lmesini istiyorla r. Ameri ka ncı gerici m u h a ­ lefet o l a ra k, a nti-Sovyetik, a nti-ko m ü n ist konu m l a rda y e r a l ıyorl a r. ABD'­ nin buyruğ u nda ça l ı şa n eski başbaka n l a rd a n Ali Ami n i bu m u h a lefetin tipik bir te msilcisi ola ra k eylem g österiyor.

•

Soru :

Rej i m i n d ı ş daya na kla rı va r m ı ?

• Yantt : Va rdı r, ve bu her şeyden önce ABD e m perya lizmid i r. i ra n , b u em perya lizm için, petrol sağ laya n v e Sovyetler Birliğ i'nin s ı n ı rı nda çok çok önemli bir stratejik ko n u m u o l a n bir ü l ke o l a ra k gereklidir. 8 Eylül'­ deki ka n l ı salhane kıyıcı l ı ğ ı n ı n ertesi g ün ü , Başka n Ca rter'in, Begi n ve Sedat ile görüşmeleri n i n s ü rmekte olduğu Ca m p David 'den Ş a h 'a telefon a çması ve ona kişisel sem patisini ve ABD'nin desteğ ine g üvenebi leceğ i n i söylemesi elbette rastgele değ ildir. B u n u n ya n ıs ı ra , ABD Dışiş leri Baka n ­ Iığı'nın b i r bildiri yayı m la yı p, I ra n'daki g a leya n « ga l iba ı / ı m l ı b i r tepkiyle bastırı/ ryor» demesi, korkunç bir ka ba lı k örneğ idir.

Böylece, i ra n'daki olayla r, Ca rter h ü k ü meti n i n geniş ölçüde rek l a m edifen « i nsa n h a k l a rı n ı koru ma .. çı kışı n ı n demagojik v e sa hteci k a ra kteri n i ola nca içyüzüyle a çığa vurd u . Bizi m i çi n, ya ni Ha fk Pa rtisi v e Ul usa l Cep ­ h e i çi n b u n u n b i l i n medik ya n ı yoktu ; h e r şeyi önceden kesti riyord uk. Ama (3) Musaddık, 1951-1953 yıl ları başba ka n ı . Ang lo- I ra n petrol k u m pa nya s ı ­ n ı millileştirdi. ABO'nin ya rd ı mıyla örg ütlenen b i r komplo i l e işbaşm­ d a n uzaklaştırıldı R. N. -

1 020

ş i m d i, Amerika Birleşik Devletleri ' n i n tutu m u nda bazı değişmeler ola­ cağ ı na belbağ laya n gerici m u h a lefet a kı m l a rı bi le, d ü ş k ı rı klığ ı na uğ ra ­ d ı l a r. B i rleşik Ameri ka ' n ı n I ra n konusundaki tutu m unda herh a n g i bir de­ ğ işiklik ya pma k istemediğ i n i a rtı k herkes a n lıyo r. Ote ya ndan, Birleşik Amerika da, Ira n'da k i rej i mden hoşnutsuzluğ u n, ü l kede h a l k ı n bütün kat­ m a n la rı n ı s a rdığ ı n ı a n la ma z l ı kta n g elemez. ABD herh a lde hoşnutsuzl u ğ u yatıştı raca k bir şey a rıyor, a ma bula m ıyor. Ve b u n d a n ötü rü d e , şimdiki Şerif i ma m i h ü k ü metin i n ya ptığ ı bazı yüzeysel değ işikliklerle yetinmek zorunda ka l ıyorla r. Şa h ' ı n rej i m i n i isra i l siyonist h ü k ümeti da açıkta n a ğ ı ğ a destekliyor.

Ensonu, Şa h rej i m i n i n bir başka dış daya na ğ ı da şimdiki Çin H a l k C u m h u riyeti yöneticileridi r. Yurd u m uzda 8 Eylü l olayl a rı nd a n sonra , Pe­ kin, Şa h ' ı destekledi ğ i n i ka nıtl a m ış, Tah ra n'da yayı m l a n a n ifti racı bild i ­ riyi, ya n i h a reketin « d ı şa rıda p l a n l a n an ve dışarıdan pa ra ca beslenen g österi ler» olduğu iftirası n ı tekra r/a m ıştı r.

Ama d a h a bundan önce, H ua G uo-feng ' i n Ta h ra n ziya reti ve o g ü n ­ lerde ya ptı ğ ı açıkla m a l a r, A B D emperya listleri i l e Ç H C yönetici leri a ra s ı n ­ da hayasız v e i lkesiz bir a nlaşma olduğ u n u a çı kça ortaya koydu . B i r zama n l a r d ü nya ilerici g üçleri n i n g özünde büyüyen Çin devri m i a rtık büsbütün yozlaştı rı l mı ş b u l u n uyor. Çin yönetici leri n i n Afrika soru n l a rı na i l işkin, Şili rej i m i vb. konusundaki kon u m u da bütü n b u n l a ra tüy d i kti. işin bizi m için çok önemli bir ya n ı da, h a l kı mızın a rtı k şi md i ki ÇHC yöneti m i n i n rol ü n ü a nl a m ı ş olmasıd ı r. B u varg ı , i ra n'da d a ha önceleri e peyce a ktif ola n ve parti mizi revizyonizmle suçla maya kalkan Maocu propag a ndaya a ğ ı r bir da rbe indird i . B ug ü n a rtı k k i m lerin gerçekten revizyonist ve e mperyalizm ya nlısı konu ml a rd a olduklarını, k i m lerin i ra n h a l k ı n ı n çı karları n ı g özeten bi r savaşı m verd i klerini herkes iyice a n lıyor ve görüyor.

1 021

••

Uç Dünya Teorisi.,nin Şovenist Temeli Walery Namiotkewicz

Polonya Birleşik işçi Partisi Merkez Komitesi'ne bağlı Marksizm-Leninizm'in Temel Sorunlan Enstitüsü şube yönetmeni

Çin Kom ü nist Pa rtisi ' n i n 1 977 yı l ı nda ya pı la n 1 1 . Kong res i, " üç d ü nya teorisi »n i ÇHC' n i n b u g ü n kü dış politika hattı n ı n i deoloj i k platformu ola­ ra k ka bul etti. (1) Birkaç' ay d a h a so n ra , « Je n m i n J i b a o » gazetesi n i n " Ba ş ­ ka n Mao' n u n Oç D ü nya n ı n Ayrı m l a ş ması Teorisi, Marksizm-le n i n izm'e One m l i B i r Katkı d ı r » başlı k l ı çok b üyü k (a ltı gazete sütu nu) ba şyazısı nda b u öğ retiye resm i b i r yo rum g eti ri l d i . Bu ba şyazı ayrıca yü ksek tira j l ı bir broşü r olara k da bas ı l d ı ve b i rçok d i l /ere çevri l d i . Çin'de ya ba ncı ü l keler için k ita p ve broşür/er çı ka ra n yayı nev/eri, sözkonusu başyazı n ı n içeriğ i n i rekla m ed i p d u ruyor/a r.

B u n u n, Çin yöneti m i n i n son onyıl içindeki en önemli ideolojik çı kışı olduğ u n u gösteren olay ve ka n ıtla r çoktur. <de n m i n J i bao», " üç d ü nya teorisi »ni « çağdaş d Q nya gerçek l ikleri n i b i l i msel açı dan, Ma rksistçe de­ ğ erlendirme » o l a ra k ta nıtmaya ça l ı şıyor. Bu A< teori », aynı ga zeteye göre, « u l uslara ra s ı proleta ryaya, sosya l ist ü l kelere ve ezg i a ltı ndaki uluslara g üçl ü b i r i deolojik s i l ô h veriyor », ve « çağdaş uluslara ra s ı savaşımda d oğ ru b i r yönelime g i rmeleri n e » ya rd ı m ediyor. Bu « teori », " yeni g lobal strateji »yi ta n ı mla maya te mel hizmeti gören « d ü nya politik g üçleri ni yen i a çıda n sıra l a ma » ola ra k g österil iyor. (2) Burada sözkon usu o/an, Çi n yöneticileri n i n de ötesi nde b i r d ı ş pol itika eylemi perspektif i n i n ideoloj i k temel /eri d i r. Ma rksizm-len i n izm bayra ğ ı a ltında görü nerek, çağ ı m ızın b ü t ü n devri mci g üçleri ne uluslara rası s ı n ı f savaş ı mı nı n ba ş l ı ca soru n l a rı konusunda y ö n verme savı nda b i r görüş öneril iyor. Doğ a l olara k, kom ü nistler içi n çok önem/i soru nlara doku n a n böyle bir görüş, görmezl i kten geli nemez.

Bu « teori »nin özü ned i r?

Bakı n, Mao Tse-tu ng bu " üç d ü nya teorisi »ni 1 974'de verd iğ i b i r de-

(1) B u teori, N ewyork'ta BMT Gene/ Kuru l u ' n u n 1 974 6. özel top/a ntı

döneminde Çin liderleri nden Deng Hsiao-ping tarafı n d a n a ç ı kl a n d ı . Şim d i buna. M a o Tse-tu ng ta rafı n d a n ka leme a l ı n m ı ş s ü s ü veri liyor, Ç u En-Iai, Deng Hsiao-ping v e H u a Guo-feng de ya rd ı mc ı ka lemler ve yoru mc u l a r o la ra k g österiliyor.

(2) B u a l ı ntı ve b u n d a n son ra kiler, hep <den m i n J i ba o » n u n 1 Kas ı m 1 977 g ü n l ü sayı s ı n d a n R. N. -

1 022

meçte na s ı l ta n ı m l ıyor : « Bence. ABD ve Sovyetler B i rliği birinci d U nyayl oluşturuyorla r. Ja ponya . Avru pa ve Ka nada. a ra kesi m ikinci d ü nyayı meyd a n a getiriyorla r. Biz de üçüncü d ünyayız . . . . üçü ncü d ü nya n ı n çok büyük bir n üfusu va r. Ja ponya bir ya na. Asya üçüncü d ü nya d a n d ı r. Tü m Afri ka . aynı za manda Lati n Amerika üçüncü d ü nyaya d üşüyorl a r. » Demek ki. « bi rinci d ü nya » ka rşıt top l u msa l d üzen li iki devletten o l u ş u ­ yor. « i kincisi » . gelişmiş ka pital ist ü l kelerden v e Pek i n yönetici/erine g ö re « sosya l ist» denilemiyecek o l a n çoğ u sosya l ist ü l kelerden meyd a na geliyor.

Gelişme h a l i n deki ü l keler. ezg i a lt ı n d a ki u l u s l a r ve b i rçok sosya l ist ü lke de « üçü ncü d ü nya » ola ra k sı ra la n ıyor.

Kısacası. önerilen bu şema. d ü nyayı böl ü m l eme şeması çok acayi pti r.

S ı n ıfs a l ka rakterce birbi ri n i n k a rş ıtı o l o n g üçler (ka pita l i st ü l keler ile sos­ y a list ü lkeler) aynı d ü nya n ı n çuva l ı na g i riyorl a r. Ote ya ndan. aynı ti pten s ı n ı f g üçleri (sosya l ist devletler) . bu üç k ümede top l a n a n d ü nya la rı n her bi ri ne serpişti ri I iyor.

Ken d i l iğ i nden a n laşılıyor ki. her s ı ra la ma da ve çeşitli g ru p l a ra ayır­ mada bir ö lçüt gözetil mesi gerekir. Peki, Mao' n u n bu s ı ra l a ma s ı n d a gö­ zeti len öl çütler nelerd ir? Pek i n ideologları n ı n savı na göre, öneri len şema, « sı nıfsa l i l keleri bir ken a ra atm a k » ve « gerici jeopol itik teori ler ö rg ütle­ mek» a n la m ı na gel mez. Ta m tersi ne, bu ideolog l a r. « Başkan Mao' n u n üç dünya sıralaması, i lkesel bakı m d a n Marks ve Engels ' i n ta n ı m l a d ı k la rı ölçütlere t ı patıp uyg u nd u r. . . . Len i n ' i n ya ptığ ı üç ti pten ü l keler s ı ra la m a ­ sına d a uyg u n o l u p (3), bu böl ü m leme o n l a rı n d ü nya pol itik g ü çleri n i ayrı m la ma teorileri n i n da ha da geliştiri l miş biçi mi, m a ntıki bir uzantısıd ı r » deyip d u ruyo rla r.

Demek ki, Peki n ideolog l a rı , i leri sürd ükleri d ü nyayı ü çe bölme şe ması­ nın Ma rksiz m - Le n i n izm metodolojisinden yola çı ktı ğ ı , s ı n ıfsa l ya naşı ma uyg u n olduğ u g ibi b i r izlen i m ya ratm a k i çi n çı rpı n ı yorl a r. ('ı) O n l a r aynı izle n i m i ya ratmak i çi n K. Ma rks, F. Engels ve V. i . Leni n' i n ya pıtl a rı nd a n b i rçok a l ı ntıya yer veriyorla r, Ma rksist terim le ri k u l l a n ıyorla r. A m a bu ça ba l a rı başarı sağ l a m ıyor. Pek i n ideolog l a rı n ı n bu türden bi rçok ka muf­ laja ba şvurma larına ka rş ı n , « Ma o ta raıı nda n ya p ı l a n üç d ü nya ayrı m ­ la ması » gerçekte Ma rksizm -Len i n izm'den büsbütün kopmad a n ba şka bir şey değ i l d ir.

(3) V. i. Len i n ' i n Biri nci D ü nya Savaşı'ndan sonra ki d ü nya d u ru m u n u ka ­ ra kterize eden c ü mleleri sözkonusu. Len i n, sava ş sonucunda d ü nya n ı n yeniden böl ü n mesinden söz ederken, ü l keleri şöyl e g ru p l uyo rd u : Yen i k d üşen v e sömürge d u ru m u nda b ı ra kı l a n esi r ü l keler; eski d u ru m l a rı n ı koruya n, a ma Ameri k a ya ekono m i k ba kımda n bağı m lı d üşen ü l keler ; yeryüzü n ü n böl üşül mesi nden k a pita listleri n çıka r sağ l a d ı kl a rı ü lkeler (Bkz . V. i. Len i n, Top l u Ya p ı tl a r, c. 41, s. 215-235) . Görü ldüğÜ g i bi, B i rinci D ü nya Sa vaş ı nd a n sonraki durum açısı nda n ü lkeleri böylece sıra la ma nı n, sözkonusu « üç d ü nya » şemasıyla h i ç bi r i lişkisi yoktur. '

'

1 023

Şi mdi, bu « teori nde üç d ü nyan ı n ayrı mlaşmasına temel o l a n ölçütler üzerinde d u ra l ı m .

Peki n ideolog ları n ı n uyg u ladıkları birinci ölçüt, « d ü nya hegem-onyası içi n reka bet » yeteneğ i d i r. B u n la rı n sav ı na g ö re, bugünkü emperya l i st dev­ l etlerden ya l n ız Birleşik Ameri ka böyle bir yeteneğe s a h i ptir. Ada m l a r, böyle demekle, gerçekten y ü rü rl ü kte ola n emperya l i stlera rası reka beti n çağdaş ta blos u n u, b u n u n içinden Batı Avru pa ü l keleri ni ve Ja ponya 'yı çıkarmakla doğ rud a n doğ ruya ta h rif etmiş ol uyorl a r. Ve el bette bu ka ­ d a r/a da ka l m ıyoda r. « Dü nya h egemonyası ıçın reka betnde B i rl eşik Ameri ka ' n ı n ka rşısı nda yer alan ikinci ü lke, Pek i n ideolog l a rı n a göre, Sovyetler B i rl iğ i ' d i r. Ama bu i deolog la r bile bilide r k i, bir sosya l ist ü l ke dış politikasında bu g i bi a ma çla ra ya ba ncıdır. Ne va r ki, ka l pa za n l ı k işte bura d a u ç veriyor, ve bu ideolog l a r Sovyet top l u msal ve devletsel düzeni n i n « soysuzlaşma »­ sından dem vu rmaya baş l ıyor/a r. Sovyetler B i rl i ğ i ' n i « sü per devleb> olara k g österiyorla r. Bu kavra m ı , Peki n 'de, b u ü l ke Fl i n d iğer Lil kelerden da ha büyük bir ekonomik ve a s kersel g üce sa h i p o l d u ğ u g i bi basit a n la mda k u l l a n m ıyorl a r. Pek i n ideolog l a rı n ı n yoru m u na göre, « sü per devleb, olmö­ n ı n ayı rdedici çizgisi " o n u n d evlet aygıtı n ı n, en yoğ u n biçi m iyle tekelci sermayen i n kontro l u a ltında o l ması nd ı r.

Siz şu ma ntığ a ba kı n : Sovyetler B i rl iğ i ' nde tekelci sermaye n i n egemen­ l iğ i ! ifti rac d ı kta böylesi n e saçmaya en a zg ı n a nti -Sovyetizm temsilci leri bile va ro bi l m i ş değ i l l erdi r. Pek i n ideolog l a rı , bu uyd u rma l o n n ı , el bette SSCB'n i n top l u msal-ekonom i k yaşa m ı n d a n a l ı n ma ol�ula rla k a nıtl ıya maz­ l a r. Böyle kanıt yoktur ortada. Sovyetler B i rliğ i'nde ü reti m a ra çla rı üze­ ri nde top l u ms a l iye l i k egemendir; h e rkesten yeteneklerine göre, herkese emeğ ine g öre » i l kesi, ya n i ka pita lizmin ya l n ı z tekelci gelişme aşa ma­ sında değ i l, diğer a şa m a la rı nda do yer vermediğ i i l ke uyg u l a n ma kta d ı r.

Ve Pek i n ideolog l a rı n ı n Sovyet ekonomisi n i (. devlet-tekel ka pita l ist eko­ nomis i »ne çevi rme a maçlı bütün « gerçekçe » ve « ka n l İ >,la rı n ı n , hep « her­ kesçe bilindiği g i b i » diye başla ması veya bitmesi h i ç de rastgele değ i l ­ dir. Ya l a n ı herkesçe b i l inen b i r şey g ibi g östermek, ifti ra eda n n eski oyu nudu r.

••

Dünya n ın i l k sosya l ist ü l kesi n i tekelci ka p ita l izm ü l kesi olara k göster-

(4) Peki n ideolog l a rı n ı n ş i m d i « üç d ünya teoris i » n i n s ı nıfsa l ya naşımla,

Ma rksist i deolojiyle uyg u nl u ğ u savıyla çırpı n ma l a rı , h e rha lde bu « teo­ ri »yi uzun za m a n d ı r Pekin'i tuta n çevreleri n de s i l k i p atma l a rı n da n i leri g else g e rekti r. Orneğ in, Arnavutl uk'ta çıka n « Ze ri i Popu l l it » g a ­ zetesi, 1 977 Tem muzunda .. ü ç d ünya teorisi »ni ortaya ata n l a rı uya rdı ve « çağdaş dünyanın, çağırnızın ona çel i şkisi dikkate a l ı n madan, s ı nıf­ s a l o l maya n, o portünistçe bir ya naşı m l a değ e rlendiri lmesb>ne işa ret etti.

1 024

d i kten son ra , Pekin ideolog l a rı, a rtık kendi .. teori »Ieri ni n ya p ı s ı n ı kolayca ta ma ml ı yorla r. Ve bu çizg ide, Sovyetler B i rl iğ i' n i, öteki ü l keler ve h a l k­ la rla i l işkisi ba k ı m ı n d a n « uzlaşmaz çelişk i l i » bir g ü ç o l a ra k, « sa ld ı rg a n ve serüvenci e m perya l iz m » o l a ra k, « yeni bir d ü nya sava şı ocağ ı » vb. o l a ra k ta n ıtıyorl a r. Pekin ideolog l a rı n ı n ya l a ncı l ı k metodolojisi çok s ı ğ v e i lkeL . öyle k i , önce Sovyetler B i rl iğ i ' n i n tekelci kapita l izm ü l kesi olduğ u sav ı n ı , bu uyd u rma savı temel ola ra k a l ıyo r, son ra tekelci kapita l ist egemen liğ i n u l uslara rası i l işki lerde doğ u rduğu h e r şeyi b u temel üzeri ne yığ ıyor, ya n i Sovyetler B i rl iğ i ' ne m a lediyorla r.

Pek i n ideolog l a rı n ı n öteki ü l keleri üçünc ü » ve « ikinci » d ü nya la r diye ayırmada ve b u n l a rı « s ü per-g üçler»in ka rşısına koymoda daya na k ya p ­ tıkları ölçütler de bel i rsizd i r, epeyce d u m a n l ı d ı r, sü bjektivizme ve key­ f i l iğe geniş yer verecek n itel ikted i r. örneğ i n, « üçüncü d ü nya » çuva l ı na , kendi ifadeleriyle « i ki hegemon devlete ka rşı » , ya n i SSCB v e AB D'ye karşı « savaşı mda i leri hatta b u l u na n » ü l keleri ve h a l kla rı doldu ruveriyor­ lar. Ama d ü nyada bu ölçüt ü n uyg u l a na bi leceğ i b i r tek ü l ke gösteri lebi l i r m i ? Ç i n yönetici leri n i n kendi leri de SSCB v e ABD'yle ola n il işki leri nde ayı rı m ya p m ı yorl a r m ı ? Pek i n ' i n a nti -Sovyetizmi söz götü rmez. Peki n yö­ netici leri, olayla rı n ve gerçeklerin gösterdiği üzere, «ABD e m perya l i z m i ne karşı savaşı m ı n i leri hattı nda » b u l u n makta n çok uza ktı r/a r.

••

" Oçünkü Dü nya » ya i lişk i n l i kte bir de şöyle bir ö lçüt uyg uluyorla r. Bu d ü nyaya , yine kend i deyi m leriyle « e m perya l izme, sömürgeciliğe ve hege­ monya c " ı ğ a ka rşı savaşı mda a na g ücü oluştu ra n l a r » gi riyorla r. Peki, so­ m ut ola ra k k i m ler o l uşturuyor bu g ücü ? An laşı l a n, bu g ücü ne çoğ u sos­ ya l ist ü l keler, ne Sovyetler B i rliği, ne u l usl a ra rası işçi s ı n ıfı, ne de d ü nya komünist ha reketi ol uştu ruyor (hemen kaydedel i m ki, bu ha rekete üç d ü nya » n ı n hiç birinde genell ikle yer verebifmiş değ i l le rd i r) . Buna ka rşı l ı k, " üçüncü d ü nya » ya g erici, faş ist ı rkçı reji mieri n ü l keleri n i ve aynı za ma n ­ da u l usal k u rtu l uş h a reketine karşı d u ra n rej i m ieri buyu r ed iyorla r. (5) ({

Peki n ideolog l a rı n ı n şu veya bu ü lkeyi « i kinci d ü nya »ya i l işki n g öster­ mede k u l l a n d ı k l a rı ölçüt, bu ü l kenin « i kili ka ra kter»i veya « bi ri nci ve üçüncü d ünya l a rl a çelişkileri » di r. « Bi rinci » ve « üçü ncü » d ü nya l a rı n çeşitli bir s ı n ıfsa l politik g üçler k u m k u ması olduğ u n u görd ü k. Doğ a l l ı kla, diğer iki d ü nya i le olan i l iş kisine ba k ı l a ra k bel i rlenen « i kinci d ü nya » da tı patı p (5) Gelişme h a l i ndeki ü l keler a rasında, politik rej i mieri n i n s ı nıfsa l ka ra k­ teri bakı m ı ndan, emperya l izm konusu ndaki tutu m l a rı ba k ı m ı nd a n . seç­ tikleri top l u msa l gelişme yol u bakı m ı nda n esa s l ı ayrı lı kla r va rd ı r ve bu ayrı l ı kl a r çağdaş s ı n ı fsa l ve pol itik g üçleri g ru p la ma a ç ıs ı n d a n g it­ g id e d a h a büyük bi r önem kaza n m a ktad ı r. Pek i n ideolog l a rı. bu ayrı ­ l ı kl a rı görmezl i kten gel mekle, küçü msemekle ka l mı yo r. Bu ideolog l a r, " üçüncü d ü nya » kavra m ı na, g elişme halindeki ü lkelerde ve d ü nya a re nas ı n d a ki s ı n ıfsal ve top l u msa l değ iş i m lere bakma ksızı n, jeopolitik bir içeri k veriyorlar.

1 025

böyledir. Bu d ü nyaya , ABD e m pe rya l izmiyle e lele vererek d ü nya sosya l it� " m i n e ve u l us a l k u rt u l u ş h a reketine karşı çıkan em peryal ist ü lkelerin ya n ı ­ s ı ra , çoğ u Doğ u Avru pa sosya l ist ü l keleri v e bu a rada Polonya da a l ı n ı ­ yor. Peki, sözgel işi, bizim ü l kemizin <d kili ka ra kteri »nin, sosya l ist ü l kele r to p l u l u ğ u v e u l us a l k u rtu l u ş ha reketiyle « çe l işkileri » nedir? Dü nya politik g üçleri n i g ru p la ma a çı s ı nda n bizi m ü l kemiz Batı Avru pa emperya list ü l ­ keleriyle nasıl aynı ka m pta gösteri lebi l i r? Bütün bu nla r en azı ndan b i r b i l mece ola ra k ka l ı yor. Peki n ideolog l a rı n ı n , Polonya ha l kı n d a n , Polonya işçi sı n ı fı nda n, Polonya - Sovyet i l işkileri nden, aynı za manda d iğ e r sosya ­ l ist topl u l u k ü l ke l e rinden söz ederken, d ü rüstlüğe ters d üşen ka ra l a m a ­ l a ra, açıkta n a ç ı ğ a sa hteci l i klere, gerçekle ri tersyüz etme oyu n l a rı na başvurd u k l a rı g özden kaçmıyor.

Söyled i k l e ri m izden, Pekin ideolog la rı n ı n, örneğ i n em perya l istlera ;a sı re­ ka bet, a nti-emperya l i st kon u m g i bi kavra m l a r üzeri nde hokka bazl ı k ya p a ­ ra k, Mao Tse-tu ng ta rafı nda n ya p ı l a n « üç d ü nya » ayrı m la ması na teme l o l a bi l ecek s ı n ıfsa l ölçüte benzer e s k i ta ri h l i b i r şeyler uyd u rma ça bö ­ l a rı nda ne ka d a r yaya ka l d ı k l a rı a n l a m ı n ı çı ka rma k zor ol masa gerekti r. Ça b a l a rı budur a ma , sarpa sard ı kları, çözümsüz bir soru n l a ka rşı karşıya geldi kleri söz g ötü rmez. Çünkü bu ayrı m l a ma , ba ş l a n g ı çta, ü l kelerin eko­ nomik gelişme d üzeyleri g i bi , ekonomik ve aske rsel pota nsiyel e ri g i bi, he r s ı n ıfsa l ya klaşıma ya ba ncı v e aykırı bi r temele otu rtul muş b u l u n uyor. Ka l ­ d ı k i , bu gösterg eleri n d e, a y n ı neden le, d ü nyayı böyle b i r temel üzeri nde ayrı m l a ma , bel i rli b i r ideoloj i k a maca, ya ni işi g ü rü ltüye g eti rmeye, gö­ rü ng ü leri ve ça ğ ı mızı s ı n ıfsa l açı d a n çözü m lemede e n önemli şeyi bir ya na b ı ra k maya ta m a m en uyg u n o l d uğ u için a l ı nd ı ğ ı besbe l l i d i r. En ö n e m l i şey dediği miz, çağ ı m ızın a n a çel işkisi n i n d i kkate a l ı n ması, iki top­ l u msa l sistem, sosya l izm i l e kapita l izm a ra s ı n d a ki çel işki n i n g özönünde tutul mosı, d ü nya gel işmesinde s ı n ı f sava şı m ı n ı n d a h a öte başarı l a rı n ı n e n önemli g üvencesi o l a n sosya lizmin öncü l ü k rol ü n ü n h esaba katı l ma sı d ı r. « Oç d ü nya » şeması n ı n, çağ ı mızın g erçeklikl eri ve d ü nya politi kası kon u ­ s unda n e g i bi b i r i l işki ve tutum i çi n d e o l d uğ u a pa çı k orta d a d ı r. Bu şema, akıl a l ma z b i r sava, ya ni « bi r za m a n la rı n sosya l ist ka mpı a rtı k g ü n ü n ü yaşayı p orta d a n ka l k m ıştır, v e ta ri hsel koş u l l a r o n u n a rtık i ki nci defa o l u şması nı gerektirmiyar» savı n a daya nıyor. Ozcesi, bu şemayı ya pa n l a r, b i r sosya list d ev l etler topl u l uğ u n u n va ro l d uğ u gerçeğ i n i, bu n u n d a h a' öte g e l işip yükse l m e perspektifleri n i bir ka lemde « s i l i p » geçmişlerd i r.

Bu şema. d ü nyada s ı n ı f g üçleri n i n çağ d a ş yera l ı m ı bili msel a n layı şına karşı, ya n i a nti-em perya l i st, devri mci s ü recin d evi n i m g üçleri n i n d ünya sosya l ist sistemi nden. u l uslara rası işçi sı nıfı nda n ve u l usa l kurtu l uş h a re­ keti nden o l u ştuğ u, b u g ü n d ü nyada pol itik ayrı m çizg is i n i n , ba rış, to pl u m ­ sal i lerleme v e h a l kl a rı n özg ürl ü ğ ü politika s ı n ı sa l d ı rg a n l ı k v e g erici l i k politi ka s ı n d a n a yıra n çizg iden g eçti ğ i a n layışına karşı konul uyor.

1 026

Dü nya h a rita sında politik ayrı m çizg i leri n i h i ç de b u l u n ma d ı k l a rı yere koya ra k, « üç d ü nya » öğ retisi, Çin'l; merkezcil k a ra kteri ni açı kça ortaya koyuyor. Bu doktri nciler, Çi n ' i « Oçüncü d ü nya »ya i l işkin ve orada kalacak bir ü l ke olara k gösteriyorl a r. Ve bundan öte, Çin'in « e m perya lizme ve hegemonya c ı l ı ğ a ka rş ı sava şa n a n a g üç »ü n b i r p a rça sı olara k ka l mayı p, aynı za m a n d a polit i k bağ ı msızlı k ve ekonomide başı na buyruk l u k isteyen ü l kelerin çıkarla rı n ı içte n l ikle d i le geti ren ü l ke o l d uğ u d üşü ncesini a ş ı l a ­ maya ça l ı şıyorla r. Pekin ideolog l a rı, « heg emonyac ı l ı ğ a karşı en geniş enterna syo n a l ceph e » kuru l ma s ı çağ rı s ı nda b u l u n uyor, bunda g i rişi mci ve esi nleyici rol ü n ü beni msiyorla r. Dikkat ed i l i rse, a d a m l a r b u « e nternas­ yona l cephe » den söz ederken ve bunun politik yön lemini bel i rlerken, « e mperya l izm » sözcüğ üncü hiç katmıyorl a r. B u el bette rastg ele değ i ld i r, çünkü <den m i n J i bao »n u n sözkonusu yazıs ı n d a , « B i rleşebileceğ i m iz g ü ç­ lerden biri . . . em perya l izmd i r» den il iyor. işte, Pek i n idelog l a rı n ı n görd ü kleri ve ba şka l a rı na göstermek istedikl eri çağ d a ş d ü nya ta blosu g enel çizg i leriyle b u d u r. « Oç d ü nya » şema s ı , Çin propoga ndası n ı n d ı ş politikada i leri sürd ü ğ ü i l k görüş değ i l d i r. Peki n'de 1 960 yı l l a rı n da da bi l i me aykı rı nice u l uslar­ a rası i l işkiler şema l a rı öneri i d i . Bu c ü m leden o l a ra k, Çin propoga ndası, bugün d ü nya n ı n « büyü k » ve « küçü k » ü l keler ola ra k böl ü n d ü ğ ü n ü söyl ü ­ yord u . Da h a son ra da d ü nyayı «va rl ı kl ı » v e « yo ksul » devletler olarak, « g üçl ü » ve « zayıf», « ge l i ş m i ş » ve « gerika l m ı ş » devletler olara k böld ü l er.

B u n u n gi bi, Pekrn ideolog la rı n ı n yeryü-z ü n ü « d ü nya kenti » ve « d ü nya kö­ yü ,. ola ra k bölen tezi de hatırl a rd a d ı r.

Kısacası, d ü.nyayı böl m e konusunda s u rusu ne bereket çeşitl i ve çoğ u kez ya nya na şema la r önermiş b u l u n uyorla r. B u n l a rı n hepsi nde, çağdaş d ü nya top l u msa l g erçekl iğ i n i n en önemli u ns u ru, ya ni ka pita l iz m i n top­ l u msa l sistemi ile sosya lizmin top l u msa l siste mi a rası ndaki çel işki örtba s edildi ve ediliyor. B ütün bu şema l a r, gerçekliği çöz ü m lemede Ma rksist, s ı n ıfsa l ya kla ş ı ma ters d ü şüyor, her şemaya i l i şkin a ç ı k l a m a l a r do k a ba - b i r a nti-ko m ü n izme döküı üyor. Ama d i kkat etme miz gereken bir nokta va r : B ütü n b u şema l a ra , d ü nyayı i kiye bölme d ü ş ü ncesi temel ol uyor. Şimdi ise d ü nya n ı n ü ç kü meye ayrı l ması vurg u l a n ıyor. Bu d u ru mda sormak ka ­ ç ı n ı l m a z o luyo r : Çin yöneticileri Peki n'de va ktiyle i leri sürd ü k leri bazı şema l a rı niçin b ı ra kıyor ve ş i m d i neden d ü nya n ı n iki k ü me h a l i nd e değ i l , üç k ü me h a l i nde böl ü n mesi görüşünde d i ren iyorla r? Nesine gerek bu o n l a rı n ? Pek i n ' i n ideoloj i k görüşleri n i n değ işmesinde çözücü rol ü oyna ­ ya n n ed i r ?

Bizce, bu değ i ş me, s o n ony ı l l a r i ç i n d e Çin yönetici leri n i n d ı ş pol iti ka ­ s ı nd a görü len evri mle i l işki l i d i r.

Mao Tse-tung g ru bu, u l uslara ra s ı kom ü n ist h a reketiyle i l işiğ i n i kesti k1 027

ten sonra, i lkönce d ı ş politika eyle m i n i g e l i ş me h a l i ndeki ü l kelere sızma yön ünde yoğ u n laştı rd ı . Çin liderleri, h e r şeyden önce, Asya, Afrika ve La ­ ti n Amerika 'daki k u rtuluş ha reketleri üzerinde, Pekin propaga ndası n ı n o za ma n l a r büyü k bir g ü rü ltüyle d evri m fı rtı na l a rı n ı n a s t ı a l a n ı o l a ra k gös­ termeye ça l ı ştığı ü l keler üze ri nde ideoloj i k - pol itik hegemonya l a rı n ı k u rma­ ya ça l ı ş ıyorl a rd ı . Pekin yönetici leri n i n hesa b ı na göre, gel işme h a l i ndeki ü l keler a ra s ı nda özendikl e ri hegemon rol ü, bu ü l keleri n sosya l ist toplu­ l u kta n ve u l u s la ra rası kom ü n ist h a reketi nden kopa rı l ması, Çin'e emper­ ya l izm ile politik a l ışverişinde bir hayli daha elverişli kon u m la r sağ l a ma ­ Iıyd l . Geri le re doğ ru bakı l ı nca bu hesa pla rı a pa çı k görül üyor. Ve zaten bu siyaset hatt ı n ı ideoloj i k bakı m d a n te mellend i rmek içi n d i r ki, d ü nyayı iki kesime ayı rmaya değ g i n nice g örüşler i le ri s ü rüyorl a rd ı . Bu görüşlerle, eski söm ü rg e ve yarısömürg e l e r d ü nya s ı n d a , bu d ü nya n ı n « Batı » ve « Kuzey » ile i l işkile ri nd e Çin'e özel bir ödev d üştü ğ ü düşü ncesini tel k i n etmeyi a maçl ıyo rl a rd ı .

Ne va r k i , M a o Tse-tu ng g ru b u n u n 1 960' I a rda uyg u la d ığ ı bu politik stratej i, isted ik leri sonuçl a rı vermed i . Çin bütü n d id i n melerine ka rşı n, a zg e l iş m i ş ü l keler a rası nda hegemon d u ru ma gelemedi, onla rı n ideoloj i k ­ politik merkezi ola madı . Peki n ' i n h ı rsları i l e b u n l a rı gerçek leme reel ola ­ n a k la rı a rası ndaki uçuru m çok büyü ktü. Giderek, bu n u n aşı l maz bi r uçu­ ru m olduğu a n la ş ı l d ı .

Peki n yönetici l e ri bu açı k başa rısızl ı kta n sonra başka b i r stratej i k prog ­ ra m seçti. Ve b u n l a r, a rtık Pek i n ' i n pol itik, ekonom ik, b i l i mse l -tek n i k ve askersel i l işkileri n e e m pe rya l ist ü l kelere doğ ru bir yön vermeye, bu kez g e l işme ha l i ndeki ü l keleri n l ide ri ve çı ka rla rı n ı n te msilcisi ola ra k d eğ i l, sadece kend i a d ı na h a reket ederek, emperya lizmle a nti -sosya l i st, a nti­ komünist a ma ç l ı b i r politik i ş b i rl iğ i ku rmaya g i ri şti. Pek i n ' i n 1 97Q' Ieri n ba ­ ş ı n d a n beri izled iğ i d ı ş pol itika n ı n nitel i k çizg i le ri, em perya l ist devletlerle pol itik ya k ı n l a ş ma a maçlı eylemler ola ra k özetlenebi l i r. Bu dönemin en g öze ça rpa r olayı, o za m a n k i ABD Başka ,.. ı Richa rd N ixon ' u n Pekin'i resmen ziya ret etmes i d i r.

Peki n ' i n bu dönemdeki d ı ş politika s ı n ı n öze l l i kleri n den biri, aşı rı sağcı g ü çleri tutması d ı r. Pekin yöneti mi, g e l işmiş ka pita l ist ü l kelerde h ü k ü met­ lere ka rşı m u h a l efette b u l u na n a ş ı rı sağcı çevrel e rle politik te maslar k u ru ­ yor. Başa rıyla g e l i şmekte o l a n u l usla ra ra s ı y u m uşa mayı kösteklemek içi n büyük ça ba l a r h a rca n ıyor. Çin propaga ndası, « soğ u k sava ş » ta rafta rla rı n ı övüyor v e onla rı kendi isted iği yönde eylemlere doğ ru itelemeye ça l ı şıyor.

Pekin yöneticileri, sağcı g üçlerin h ü k ü met çevreleri üzeri n deki baskı s ı n ı teşvik ed iyor ve böylel i kle, Ç i n ' i n geliş m i ş sa nayi l i ka pita l ist ü l kelerle i l i ş­ ki leri n i n g e n işletilmesini g üçleşti ren engel leri ka l d ı racağ ı n ı ü mit ediyor.

Pek i n , gerici rej i m ler ve h ü k ü metlerle aynı blokta o l maya d a ya naşıyor.

Bütü n b u n l a rı n ya nısı ra , Pekin, a yd a n aya a nti-Sovyetik ka mpa nya la r 1 028

açmayı da i h m a l etm iyordu . B� k a m p a nya l a r, Pek i n yöneticileri n i n i şbir­ l i ğ i ya ptı ğ ı ka pita l istlere kend i g erçek n iyetleri n i göstermeyi a ma çlı yor ve bu n iyetleri açı k biçimde serg i l iyord u . Ve bu tutu m, ôdeta , Pek i n , ' i n o nti-Sovyetik ve a nti -sosya l ist b i r p latform üzeri nde emperya lizm ve g e r i ­ c i l ikle pol itik ya k ı n l a ş ma ya hazır o l d uğ u n u doğ ru l uyordu . Ç i n yöneticileri n i n bu d ı ş pol itika stratejisi va rya ntı n ı n gerçekleştiri l ­ mesi a c a b a ne g i bi sonuçlar verd i ? Bes bel l i ki, bu stratej i n i n en önem l i a ma c ı n a u l a ş ı / a ma d ı ; yumuşama s ü reci d u rd u ru la ma d ı . Em perya l ist ü l ke ­ l e r yönetici çevreleri, Çin'de d u ru p d u rup depreşen a nti -Sovyetik isteriyi el bette hoşn utl ukla gözlemled i ler ve kendi pro pa g a n d a l a rı n ı n maka m ı n ı b i r hayli değ işti rd i l e r. Ama, b i ra z da çekingen davra na ra k, çağdaş tekn i k ve teknoloji n i n , öze l l ikle savaş tek niğ i n i n ka pı f a rı n ı Pekin'e birdenbire a çıvermed i l e r. Peki n'le ekonomik i l işkil eri geni şletme eğ i l i m l eri, ka pita ­ l ist ü l kelerin bazı a ş ı rı gerici çevreleri ta rafı nda n körü klenen bu eğ i l i m ­ ler, kend i ü l keleri içinde g üçlü b i r d i renişle ka rşı/a n d ı . Bu d i renişin arka ­ sı nda, olası kay ı p l a r ve kaza nçl a r üstü ne herha lde, çok i nce hesa plar yatıyord u. Büyük tekelci sermaye n i n ve u l uslara rası konsern leri n temsi l ­ cileri, Ç i n ' i n büyü k devlet özenti l i hegemonya cı h ı rsları na destek olmak­ ta nsa, a nti -Sovyetik çıkışları n ı dört elle desteklemeyi yeğ led i ler.

Asya, Afri ka ve Lati n Amerika'daki kurt u l u ş h a reketleri ne ve azgelişmiş ü l kelere g e l i nce, Pek i n ' i n e m perya lizmle a çı k bağlaşmaya g i rme stratejisi, Maoizm in a rd ı n da n yürü mekte o l a n l a rda bile büyük bir d ü ş k ı rı k l ı ğ ı ya ­ rattı. Çin'in sayg ı n l ı ğ ı aza l d ı . Maoizm in u l uslara rası a la nd a ki ideoloj i k etkisi n i n h issed i l i r derecede aza l ması da b u n d a n i leri geldi. Çin'in e m - ' perya l izmle bloklaşma pol iti kas ı , Maoist ideoloj i n i n kendi k tndini açığa . vurması s ü reci g i bi b i r şeye dön üştü.

Bu göze ça rpa r başa rısızl ı klo rla i l g i l i o l a ra k, Pek i n 'de, izledikleri pol i ­ tikaya y e n i b i r ideolojik form ü l d üş ü n meye koyuld u l a r. Hiç ol mazsa iki koşu l a uyg u n d üşebilecek öğ reti temel le ri a rıyo rl a rd ı . B i rinci koşu l o l a ra k, b u öğ reti teme l leriyle, Peki n'in d ü nya politika s ı n d a ki gerçek n � yetleri, büyük devlet ve hegemonya h ı rsları d ü nya ka m uoyu ka rşısı nda iyice mas­ kelenebilmeliyd i. i ki nci koşul ola ra k, yi n e bu öğ reti te mel leri, Çin'in az­ gelişmiş ü l kelerdeki kon u ml a rı zayıflatı lmadan, emperya lizmle g itg ide d a h a büyük b i r politik ya kı nlaşma hattı n ı n g e rçeklen mesin e elveri şli ol­ m a l ıyd ı . Kısacası, Çin'in jeopolitik «ödev » i n e yeni bir daya na k, bir ka nıt b u l u n ması, e mperya l izmle bloklaşma politikası n ı n ve aynı za manda az­ gelişmiş ü l keler üzerindeki etki lerini g e n işletme, b u ü l keleri sosya l i st top­ l u l uğ u n karşısına koyma politika s ı n ı n a kl a n ması sözkonusuyd u .

1 972 v e 1 973 y ı l l a rı nda Çin .bası n ı nda çı ka n ve d ü nya ta rih i n i n ince­ lenip öğreni l mesi g e rek l iğ i n ; kon u edinen teori k yazı l a r, epeyce maskeli ve herha lde değ iştiri i m i ş biçimde olsa bile, işte bu a rayışları n bel irli bir 1 029

yansısı o l d u . iti barı s ıfı ra inen hegemonya c ı l ı ğ ı maskelemeye elverecek yeni b i r öğ reti kalı pla ma yolu n daki bu denemelerin ô deta topla m sonucu o l a ra k da, Deng Hsia o-ping'in 1 974 N isa n ı nd a BMT Genel Kuru l u kürsü ­ s ü nden ya ptı ğ ı konuşma, ya n i y u ka rı da sözü nü ettiği m iz, « ü ç d ü nya teorisi »ni serg i led i ğ i konuşma g ü n ışığ ı n a çıktı . « Oç d ü nya teori s i » n i n bu seferki va rya ntı, 1 970'l i y ı l l a rı n i l k ya rı sındaki va rya nta ora n la bazı d ü zeltmeleri içeriyor. Bu d ü zeltmelerin bazı la rı üze­ . rinde d u rm a k yeri nde olur, ç ü n k ü b u n l a r şimdiki Çin yöneticileri n i n d ı ş pol itika hattı n d a ki eğ i l i mler konusunda d a h a a ç ı k b i r tasa rı m ed i n me­ m ize ya rd ı m eder n itel i kted i r. Şimdiki Pekin ideolog la rı, " h iç ayrı m ya pmadan iki s ü per devleti b i r ta htaya koyaca k o l u rla rsa », " hegemonyacı lığa ka rş ı savaşı m ı n biri n c i l a macı n ı n gölgede ka laca ğ ı »n ı d üş ü n üyor, buna ç o k ö n e m veriyorla r. Ve bu ideolog l a r, iki " s ü per devlet» a rası ndaki a yrı m ı n , ABD için bug ü nkü koşu lla rd a " kendi yasal çıkarl a rı n ı koru maya ça l ı ş m a k ve tümel stratej i ­ si nde sav u n m aya geçmek »ten başka b i r şey kal madığ ı noktası nda top­ l a n d ı ğ ı n ı bel i rtiyorla r. B u na ka rş ı l ı k, SSCB'n i n, kend i ka nı ları nca " d ü nya h egemonyası n ı kurma istekleri içinde, bütü n d iğer ü l keleri n egemenliğine el uzata ra k, d ü nya n ı n bütü n kes i m leri n de ABD' n i n etkisini zayıfl atı p sar­ s a ra k, bir sa l d ı rı stratejisi uyg u la ma ka ra rı nd a olduğ u » n u vurg u l uyorla r.

Bir ba şka deyişle, d u ru m u, ABD' n i n Sovyetler Birl iğ i ta rafı ndan b i r "ya ­ yı l ma a l a n ı » olara k seçi l d iğ i biçi m i n de göstermek istiyorla r. Böyleli kle, ABD em perya lizmi ne, " üç d ü nya teoris i » n i n daha önceki va rya ntı nda ya l n ız " üçü ncü » ve " i kinci » d ü nya la r ü l keleri n e ya ra ştı rd ı kla rı çizg i l eri ma lediyorla r. Bu dola pla rla, Sovyetler B i rliği'ne ka rşı " en geniş u lu s l a r­ a rası savaşı m tek cephesİ » ne, ya n i Pekin yöneticileri n i n kendi çıkarla rı n ı g özeterek ya ratmaya ca n attı ğ ı cepheye B i rleşik Ameri ka ' n ı n d a katı l m a ­ s ı na b i r daya na k b u l u n m u ş ol uyor. " Oç d ü nya » şeması nda ya p ı la n bu g i b i d üzeltmeleri n politik a n l a mı a pa çı k ortadad ı r : Pekin yöneticileri, Çin'in ABD e m perya l izmiyle a nti -Sovyetizm platformu üzeri nde bloklaş­ maya g i rmesine ideoloj i k temel uyd u rma ça basındad ı ria r. Kuşkusuz Peki n ideolog ları a nti-Sovyetizm yolu n da b i r a d ı m daha atma kta d ı rlar.

Ama o n l a r aynı za manda B i rleşik Amerika'yı " s ü per devlet » olara k n itelemiş v e " üç d ü nya teorisi »ne göre Çin'in d üş m a n ı b i r g ü ç o l a ra k " bi ri nci d ü nya » da b ı ra km ı ş l a rd ı r. Böylelikle g üya Pekin yöneticileri n i n « a nti-em perya list » kon u m u n u bel irtmektedi r/er.

De mek ol uyor ki, " üç d ü nya teo risi »n i n buyu nkü biçi m i n de, Çin, ôdeta iki yüzlü b i r ü l ke o l a ra k g österil iyor. Ya n i Çin, emperya l izm ve gericilik g üçlerine a nti -Sovyetik yüzüyle görün üyor. öte ya ndan, gelişme h a l i ndeki i lerici ü l kelere, öbür yüzüyle, ya n i g üya a nti-em perya list ve m i l l iyetçi y ü ­ züyle g österil iyor. Yeni h egemonya c ı l ı k ta nı m l a ması n ı n politik a n l a m ı 1 030

i şte bunda gizleniyor. öyle ki, Pekin yönetici leri, bu ta nı m l a ma n ı n, Asya, Afrika ve Latin Amerika 'da u lusal k u rtu l u ş h a reketleri ve i le rici g üçlerle temasla r yitiril meden, em perya list g ü çlerle a nti-sosya list bağlaşma l a ra g iri l mesine o l a na k vereceğ i n i d üşün üyorl a r.

Kuşkusuz, bu i ki yüzün ya l n ı z b i ri gerçekti r. Ve b u n u a nca k Pekin lider­ leri n i n d ış politika pratiğ i n i n a na içeriğ i bel irl iyebil ir. Olayla r ve gerçek­ ler, Pek i n ' i n d ü nya empe rya l ist ve g erici g üçleriyle a nti -sosya l ist bağ la ş­ ma/ar k urmaya ve politik işbirliğ ine ca n attığ ı n ı gösteriyor. Böylece, Çin ' i n a nti-emperya lizmi de pa lavra d a n v e kôğıt üzeri n de ka lan bildiri lerden öte g eçmiyor. « Uç d ü nya teorisi .. nde ya p ı l a n bir başka d ü zeitme de, barış ve sava ş soru n l a rı na i l işkindir. Pekin ideolog l a rı, eski m i nva l üzere, kend i a k ı l ­ l a rı nca « hegemonya peşi ndeki i ki s ü per devleti n reka betinden » doğacak o l a n b i r yen i d ü nya sava ş ı n ı n kaçın ı l mazlığ ı n d a n sözed iyorl a r. Ama şi m ­ d i , i l könce, Sovyetler B i rliğ i'ni « e n teh l i keli d ünya savaşı kaynağ ı » olara k göstermeye ça l ı şıyor, i k i ncisi de, b u sava şın « ha kça » v e « i leri c i » n itel i kte o l a ca ğ ı n ı vurg u luyorla r. Peki, Pekin ideolog l a rı savaşa böyle nite l i k çiz­ g i l eri ya kıştı rı rken ne g i bi gerekçe ve ka nıtlara d aya n ıyorl a r? Onla ra göre, bu savaşa ya l n ı z « süper devlet»ler değ i l, « i kinci d ü nya » ü lkeleri de, her şeyden önce, esi r düşme teh l i kesi gizliyen s a l d ı rıyı püskü rtme ve u l u ­ sal bağ ı msızlığ ı nı savu n ma soru nuyla ka rşı ka rşıya gelecek o l a n Batı Av­ rupa ka pita list devletleri katı laca k l a rd ı r. ' Böyleli kle, Peki n ideolog l a rı , emperya lizmin politi kas ı n ı moral bakı m ­ d a n onaylıyorla r, ha lkları n ba rış, y u m uşa ma v e s i lô hsızla n ma a ma ç l ı sa ­ vaşı m ı n ı n ideolojik temelleri n i s a rsmaya çal ı ş ı yorla r.

B u n u n l a b i rl i kte « üç d ü nya teorisi » dolaysız provokasyonla ra. yeni sa ­ vaş kışkırtıs ı na döküı üyor. Pekin ideolog la rı, em perya list propa g a n da n ı n a rtık c ı c ı ğ ı ç ı k m ı ş o l a n « Sovyet teh l i kesi » masa lı n ı n e n a ktif yayıcısı ro­ l ü n ü beni msedi l er. Onları n yoru m u n a g ö re, bu masa l ı n da iki ya n ı va r. ' Bu ideolog lar yüzleri ni em perya l ist ü l kelere dönd ükleri za man, « Doğ u » ya yönel i k « Sovyet teh l i kesi » l"Ii n yön d eğiştirme ça ba l a rı nı n «te h l i keleri » h a k­ kı nda nutuk atıyorla r ; bu « teh l i ke »n i n Çin 'den çok « Batı » için d a h a b ü ­ y ü k sayı l ma s ı gerektiğ i n i söy l üyorla r. Yüzü n ü k e n d i h a l k ı n a d ö n d ü ğ ü za ­ m a n d a , Çin propa g a ndası « a n i sa l d ı rı » uydu rma larına dört elle sa rı lıyor.

Amaç besbe l l i : Pekin. gerg i n l iğin aza l ma s ı n ı d u rd u rmak, Avru pa'da ve d ü nyada a skersel cepheleşmeyi şiddetlendirmek ve aynı za manda Ç i n ' i n askerselleştiril mesini h ızla n d ı rm a k istiyor. « Uç d ünya teorisi »nde. g örün üşe bakı l ı rsa, sosya l i st ü l keler ve d ü nya I komü n ist h a reketi bakı m ı nd a n Pekin yönetici leri ne d a h a büyük bir m a ­ n evra a l a n ı ya ratı l ma s ı n ı a ma çlaya n d i ğ e r b a z ı d üzeltmeler de göze ça rpıyor. Pek i n i deolog l a rı, eskisi g i bi, Sovyetler Birl iğ i ' n i öteki sosya list 1 03 1

ü l kelerden ayı rmaya ve bu ü l keleri ona ka rşı koymaya ça ba lıyo rl a r. Ama şimdi bu ü l keleri i ki kategoriye ayı rıyorla r : « Oçüncü d ü nya » l ı o l u p, Pe­ k i n 'e göre kayıtsız-şa rtsız Sovyetler Birliğ i 'ne d üşman sosya l ist ü l keler, ve « i kinci d ü nya »1ı o l u p, kend i lerine SSCB'ye ka rşı Çi n'in b i rl i k k u ra bi leceğ i g üç gözüyle bakıla n sosya l i st ülkeler. işte, Çi n'e, d ü nya sosya l ist sistemi ve sosya list devletler top l u l u ğ u ba kı m ı n d a n böl üc ü l ü k eylemini · da h a da etki nleşti rme ola nağ ı veren ideoloj i k form ü l böyle işlen iyo r.

Kom ü nist h a reketi ne g e l i n ce, « üç d ü nya teorisi »nde bu bakımdan da bazı yen i değ işimler g örüyoruz. Çin propag a ndası, uzu n s ü re b i rçok ko­ m ü nist pa rtisine « revizyon ist» adını veriyord u . B u pa rti leri n ka rşı sına d i k ­ m e k üzere, Pekin, kend i leri ne « Ma rksist- Len in ist Pa rti ler» d iyen v e Ç i n ' i d ü nya dev ri m i n i n « merkezi >, saya n çeşitli M a o c u g ru p l a r yaratıyor ve b u n i a rı destekleyip besliyord u . Şimdi, «üç d ü nya teorisi »n in yen i biçi mine g ö re, Çin'in kon u m ve tutu m u n u bel i rlemesinde çözücü etken olara k şu veya bu komü nist " pa rtisi n i n « revizyonist ka ra kter»ine değ i l , Sovyetler Birliğ i'ne ka rşı tutu m u n a bakıldığ ı bel i rtil iyor. Pek i n ideolog l a rı , komü nist parti leri konusundaki eski görüşleri n i d eğ i ştiriyor, a nti -Sovyetizmi, ka rşı ­ l ı ğ ı nda şu veya bu p a rti n i n « revizyon ist g ü n a h la r»ını bağ ı şla ma bedel i ola ra k i leri sü rüyorl a r. B i r ya n d a n da, a rtık ko mün ist partileri n i n i l le d e Çi n ' i u l uslara rası ideoloj i k merkez say m a l a rı nı istemekten vazgeçiyorla r. ' « Oç d ü nya teorisi »nin, Pekin içi n , u l usla�a rası kom ü n ist ha reketi n e ka rşı yeni k u n da kla ma v e kışkırtma la ra g i rişmes i ne e lverecek b i r ideoloj i k temel ol uşturduğ u n u da hatırd a n çıka rma mak gerekiyor.

\

" Oç d ü nya teorisi », şimidiki Çin yöneti m i n i n ideoloj i k dış politik strate­ jisini a klıyor. (6) Bu, özlüğ ü ba k ı m ı nd a n büyü k devlet özenti l i ve hege­ monyoeı bir stratej i d i r. Buı Strateji Ç i n ' i n d ü nya devri m h a reketi n i n mer- " kezin i ol uşt u rd u ğ u yönünde şoven ist bir g örüşe, Sovyetler Birliği 'ne ve sosya list toplu luğa karş ı gözüdön ü k bir d üş m a n l ı ğ a daya n ıyor. Bu strateji

(6) Fidel Castro, Pekin'in bug ü n k ü dış politikası n ı n n itel i k çizg i leri n i şoyle

bel irtti : « Çi n h ü kü metin i n ş i m d i Pinochet'i n ka n l ı faşist rej i m i n i ve La ­ tin Amerika ' n ı n diğer baskı rej i m ie ri n i d esteklemesi nde şaşılacak bir şey va r mı? Peki n ' i nı Mobuto'yla ve NATO yayıl ıcı g ü çleriyle işbirliğ i yapma kta olmasına neden şaşa l ı m ? Ve onun, Angola 'ya ka rşı Gü ney Afrika C u m h u riyeti'yle, Etyopya devri mi ne ka rşı Soma l i'yle b i rleşmiş olmasında, M ı s ı r' ı n iha net politi ka s ı n ı desteklemesinde, Avru pa'da i n g i ltere ve Federa l Alma nya tutucu ve g erici g üçleriyle, NATO'yla elele vermesi nde, d ü nya n ı n her yeri nde Ameri k a n e m perya lizminden yana çı kmasında, üçüncü d ü nya savaşı n ı kaçı n ı l ma z g österme ka ba l ı k v e küsta h l ı ğ ı nda b u l u n ması nda d a şaşıl maya değer bir şey yoktu r.

«Ama Çi n ' i n bütün suçları n ı n en tiksin d i rici ola n ı , Viyetna m kon u ­ sundaki d üş ma nca tutu m u d u r. Pek i n b u g ü n Viyetn a m ' ı n e mperyalizm ta rafı n d a n yak ı l ı p yı kılan ü l kesi n i k a l kı n d ı rm a , savaş ya ra l a rı n ı sa rma ça ba la rı n ı alçakça balta lıyor. Çin yöneticileri n i n konu m u , bize, ABD' ­ n i n Küba konusundaki politikasını hatırlatıyor. »

1 032

em perya l izm g üçleriyle ve gericilikle a nti -sosya list bağ l a ş ma l a r kurmayı öngörüyor. Ayn ı za manda, Peki n ' i n, « a nti-emperya l ist» demagoj i ler/e, ge­ l i ş me h a l indeki ü l kelere ve i lerici g üçlere ş i ri n g örün mesine olanak veri ­ yor. Bu strateji n i n yen i ideoloj i k form ü l ü , a nti-Sovyetizm platformu üze­ rinde elden g e l d i ğ i nce herkesle bağ la ş ma k u rma k g i bi her türl ü i l ke­ sel / i kten uza k bir tutum u maskelemeyi a m a çlıyor. « Oç d ü nya teorisi » konusundaki bütün hokkabazl ı k l a r, şa k l a ba n l ı kla r bu a maca hizmet ediyor.

1 033

Görüş Değiştokuşu, Tartışma

Ekonom i k Bunahm ve Gel i,mekte Olan Ülkeler Prof. Georgi Skorov Eko �omik Bilimler Doktoru (SSCB)

Dü nya ka pita l ist ekonomisi, beş yı l d ı r g üç l ü bir sarsı ntı içinded i r. Kel i ­ men i n ö z a n la mı ndaki ekonomik buna l ı m ı n geçtiği, ya n i sermaye n i n dev­ ri nde ü reti m i n d üşmesi aşa ması n ı n atlatı l d ı ğ ı g eçici s ı n ı rı n 1 974-1 975 y ı l l a rı n a ra stla d ı ğ ı b i r gerçekti r. Fa ka t b u n u izleyen a ğ ı r gelişme, kesi nti l i 'atı l ı m l a r m i lyon l a rı bula n işsizler ord us u n u n aza ltı l m a s ı n ı v e ku/la n ı l - ' maya n kapasiteleri n ta ma m iyle h a rekete geçiri l mesini sağ laya madı. B u ­ n a l ı m için ti pik o l a n bu belirtiler bug ü n de sü rü p g itmekted i r. i ş bu ka ­ d a rla da ka l m ıyor. Bug ü n k ü ekonomik konjonktür o kad a r bel i rsizd i r ki, hiç kimse ka pita l ist eko n o m i n i n ö n ü m üzdeki ayla rda nası l gelişeceğ i n i söyleyecek d u ru md a değ i ld i r. Pa ris'teki Ekonomik iş birl iği v e Ka lkı n m a örgütü sekreterliğ i d a h i l , ka pita l ist d ünya d a ki bırçok a raştı rma merkez­ leri, d a h a 70 y ı l l a rı n ı n son u na va rma d a n , ü reti m i n yeniden dü şmesi ve işsiz l iğ i n daha a rtması olası l ı ğ ı n ı g özden uza k tutm uyorl a r.

Ka pita l i st ekonomi sistemi nde b u na l ı md a n son ra gelişmelerin gecik­ mesi, büyümenin kesi nti lere uğra ma s ı ve ü reti m i n d ü ş mesi biçi m i n de or­ taya çı ka n sancı l ı ve dengesiz d u ru m genel ve devri b u na l ı m ı n birbirine örü l mesi n in, t ü m çelişkileri n i n cidd i biçi mde deri n leşmes i n i n sonucu d u r.

Bu d u r u m ı.ı n baş l ı ca n itelikleri n i temel sermayen i n b i ri k mesi nin, yığı nsa l işsizliğ in, emek g üçleri n i n ta m ola ra k ku l l a n ı l ma ma sı n ı n ya n ı s ı ra , temel üreti m fon l a rı ndaki düşük sermaye yatı rı m ı , yeni makine s i pa rişleri n i n a rtması, ba rış dönemleri nde görü l memiş ölçüdeki enflasyon, u l us l a ra ra sı döviz sistemi ndeki sarsı ntı l a r ve baş l ı ca d övizleri ka psaya n peryod ik b u ­ n a l ı m l a r, u l us l a ra rası tica rette koru ma ön lem l eri ne dön meler, çağ daş ka ­ pita l iz m i n ba ş l ı ca merkezleri a rası n d a y ü rütülen i ı a n ed i l memiş tica ri savaşla r ve birçok ka pita list mem leketle, gelişme h a l i ndeki ü l keleri n tica ­ ret ve ödeme bila nço l a rı nda bel i ren eşi görü l memiş a çı kl a r ol uşturma k ­ tad ı r. B ütün b u n l a r emekçi lerin reel g e l i rleri n i n s iste m l i o l a ra k a za l ma s ı ve tekelci ş i rketleri n karl a rı n ı n s ürek l i y ü ksel mesi koşu l l a rı içi nde olu p bitmektedi r.

Dış Etkenler

Dünya ö l çüsü ndeki ka pita l i st ekonom i n i n bir böl ü m ü n ü o l u ştura n ge­ lişme h a l i ndeki ü l keler, 70 y ı l la rı ndaki sars ı ntı n ı n ta m etkisi a ltında ka l 1 034

m ı ş l a rd ı r. Bu ü l kelerdeki sa rsı ntı n ı n öze l l iğ i, b u na l ı m ı n her şeyden önce o ü l keleri n d ı ş ı ndaki etkenlerden ileri gel miş ol ması d ı r. B u na l ı m ı n mer­ kezleri ka pita l izm i n endüstri ba k ı m ı nda n gelişmiş bölgeleri nde oluşmak­ ta , bu merkezlerden uzak bölgelerde ise i k i nci derecede, t ü remiş ek bir olgu biçi m i n i a l maktad ı r. B u n u n neden i, ka pita list ya p ı n ı n gelişme m i ş l iğ i v e görecel i ola ra k olg u n la ş ma m ı ş lığ ı d ı r. Belki de latin Amerika'da orta derecede gelişmiş ka pita l izme sa h i p bazı ü l kelerle Asya 'daki be lirfi en­ d üstri merkezleri ha riç, h iç b i r yerde henüz bu ya pı baş ı na buyruk devri h a reketleri m üjdel iyecek « kritik nokta » h a l i n e gel memiştir.

Gelişme h a l i ndeki ü l keler ü reti m i n i n , d ü nya ölçüsü ndeki mal dola şı­ m ı na katı f m a payı n ı n a rtma sı n ı ve gelişmiş kapita l ist ü l kelerde sermaye­ nin ye niden ü reti l mesi n i dolaysız olara k etki femesi neden iyle, merkezle «taşra » a rası ndaki ka rş ı f ı kl ı bağ ı m l ı f ı k pekiş mekte ve bununla i l g i l i o l a ­ rak, devri değ i ş i m lerin eşza ma n l ı f ı ğ ı a rtma kta v e buna l ı m ı n da rbeleri ne g itg ide daha yıkıcı bir güç kaza ndı rma kta d ı r.

Geliş mekte olan ü l kelerde buna l ı mı n g ö rü n ü m leri de ken d i ne özg ü b i r n itelik taşı m a kta d ı r. End üstri ba kı m ı n d a n g e l i ş m i ş kapita l ist ü l kelerde b u ­ n a l ı mm başl ıca bel i rti leri, ü reti m i n d ü ş mesi v e işsizl i ğ i n a rtması, fa zla sermaye biri k i m i sonucunda ol ması d ı r. B u n d a n fa rkl ı ola ra k yığı nsa l işsizliğ i n ve eks i k istihda m ı n kro n i k b i r h a l a l a n ve emek g ü c ü n ü n dörtte bi ri'nden üçte b i ri ne ka d a rı n ı ka psaya n ekono m i k b a k ı m d a n azgelişmiş ü l kelerde ve öze l l i kle ta rı m ve ta rı m -end üstri ü l kelerinde ekonomik duru­ m u n en önemli g östergesi (rekolteden sonra) ödeme b i l a n çosud ur. lJ l ke­ n i n, varl ığ ı n ı sürd ü rebil mesi ve g e l işmesi için gerekli ma l l a rı , sattığ ı ü rü n ­ lerle ödeyip ödeyemeyeceğ i n i ortaya koy a n b u d u r. Eğ er ödeyecek d u ru m ­ da değ ilse, o l u ş a n a ç ı ğ a n h a n g i kayn a k la rla ka patı facağ ı n ı, y a da gid er­ lerin g e l i dere denk düşürülebil mesi için d ı şa l ı m ı n ne ölçüde kısıtla naca ­ ğ m ı gösteren de b u d u r. Ddeme b i l a n çosu n u n gelişme ha l i ndeki ü l keler ekonomisi ndeki fazla büyütül müş rolü, bu ü l kelerin d ü nya paza rı na ba­ ğ ı m l ı l ığ ı n ı ve ka pita l iz m i n , endüstri bakı m ı n d a n gelişmiş bö l ü m ü nde, yeniden ü reti m i n g id i ş i n i ya nsıtm a ktad ı r.

Ge l işmekte ola n ü l keleri n ekonomi leri ndeki buna l ı m bel i rtileri aynı za ­ m a n d a o n l a rı n gelişmeleri ndeki iç çel işki leri de ya nsıtma kta d ı r : Çağd a ş ü reti m g üçleri siste m i n i ya ratma gereks i n i m i i le, kapita l izm öncesi n i n ka ­ l ı ntıl a rı nı da sırtı nda ta şıya n geri ka l mı ş ü reti m i l i şkileri a rası nda ; u l usal birikim fon u n u n a pa ç ı k yetersizliğ i ile u l usa l ekonom i n i n ka l k ı n d ı rı l ması için gerekl i olan çok bÜyü k ölçüdeki sermaye yatı rı m ı a rasında ; erki e l i n ­ de tuta n seçki n lerin v e tüm söm ü rücü katma nla rı n en yüksek kôrf a r elde etme isteğ iyle, halk yığ ı n l a rı n ı n h ô ıa sefa let derecesindeki yaşa m dü ze­ y i n i n yükselti l mesi zoru n l u l u ğ u a rası nda ; u l usa l paza rla rı n s ı n ı rl ı f ığ ı i le y ı ğ ı nsa l üretime yönelik modern tekniğ i n yü ksek veri m l i l i ğ i a ra s ı nda ; m i lyon larca işsizin ü retici emeğe yönelt i l mesi ko nusunda k i nesnel to p l u m 1 035

s a l gereks i n i m i le yeterl i iş yeri eksikliği ve ça l ı şmakta ola n l a rı n emek veri m l i l i ğ i n i n a rt ı rı l ması kon usundaki ertelen mez zoru n l u l u k a rası ndaki çe lişkiler g i bi. Ka pita l ist gel işme yol u nda çözülemeyen bu çel işkilerin be­ lirli sürelerde keski n leşmesi ne kad a r kaçı n ı l mazsa, gelişmiş ka pita lizmde bu çelişki lerin patla ması aynı ölçüde kaçı n ı l mazd ı r.

Bunalimın Sonuç/an

Gelişmekte ola n ü l kelerde ekonomik buna l ı m la r genell ikle şu yol u izle­ mekted i r : End üstri ba k ı m ı nd a n gelişmiş ka pita l ist ü l kel erde ü reti m i n d ü ­ ş ü ş ü gel işme h a l i ndeki ü l keleri n temel d ı şsatı m maddesi ola n h a m m a d ­ delere ka rş ı istemi birden bire aza ltma kta d ı r. Bu tutu m h a m madde fiyat­ l a l a rı n ı n ş u ve bu ölçüde d üş mesi ne, d ü nya ça pı n d a ki h a m madde tica reti boyutl a rı n ı n küçül mesine ve genç devletlerin d ı şsatı mı n ı n a za lmasına yol açmakta d ı r. işte 70 y ı l l a rı nda olayl a r a şa ğ ı yuka rı böyle gelişm iştir.

70 y ı l l a rı n ı n ba ş l a rı nda h a m madde fiyatla rı n ı n a rtı ş ı n d a n sonra , 1 9741 975'te birçok ha mmadde fiyatlarında d üşüş ba ş la d ı . (hel likle ba k ı r, çi n ­ ko, kauçuk, pa m u k, kereste v e H i n d ista n cevizi fiyatla rı nda d üşüş fazla oldu. Bunun ya n ı sı ra , end üstri ba k ı m ı n d a n gel işmiş ka pita l ist ü l kelerdeki enflasyon, enerji buna l ı m ı ve dü nya ö l çüsün deki yiyecek soru n u , gel iş­ mekte ola n ü l kelerin d ı şa rı d a n a ld ı kl a rı ma l la rı n, hizmetleri n , g ü bre, ma­ k i ne ve donatı m l a rı n, petrol ve m a m u l leri n i n, sig orta ücretleri n i n , tekn i k uzma n l a r hizmetleri n i n daha da paha l ı laşmasına, b a z ı yı l la rda % 1 5-20 ora n ı nda a rtma s ı n a neden 'old'iJ. Dü nya fiyatlarındaki bu ha reket ve d ı şa l ı m ile d ı şsatı m ora n la rı n daki değ iş i k l i kler son ucunda, genç devletlerin tica ret bila nçoları hızla açı k vermeye ba ş la d ı .

B u n u , g e l işmekte ola n ü l kelerin deneti m i d ı ş ı nda b u l u n a n i ki etken d a h a etki led i : 1) Batı Avru pa ve Kuzey Amerika vata ndaşları n ı n yaşa m d üzeyi ndeki düşüş dolayısıy l a , Akdeniz ve Ka rayipler bölgeleri n de, Mek­ sika ' da ve diğer bazı ü l keler ekonomisi nde öneml i b i r yer tuta n turizm g e l i rleri n i n a za l ması ve 2) yü ksek derecede g e l işmiş ka pita l ist ü l kelere geçici o l a ra k ça l ışmaya g i den işçi leri n y u rtl a r ı n a gönderdi kl eri pa ra n ı n a za l ma s ı . B u na l ı m ı n a rifes inde b u n la rı n Batı Avru pa'da sayısı 1 2 mi lyon kada rd ı , Amerika B i rleşik Devletleri i le Ka nada'ya g iöen (Ieg o l veya ille­ g o l ) göçmen işçilerle birlikte ise 20 mi lyonu b u l m a ktayd ı . Bu işçileri n gönderdiğ i pa ra la r bi rçok ü l keleri n ödeme b i l a n çola rı na önemli katkıda b u l u n uyord u .

B u na l ı m dönem i n de işsizl iğ i n h ızla a rtması dolayısıyla, bazı ka pita l i st devletlerin h ükü metleri (örneğ i n isviçre, Fra nsa vb.) ya ba ncı işçi a k ı m ı n ı s ı n ı rl a n d ı rmaya başla d ı l a r. Ayrıca (öze l l ikle i n g i l tere'de) gerici pa rtilerle 1 036

g ru p l a r, memfeketleri ne, çeşitl i a zgel işmiş ü l kelerden gelen işçilere ka rşı a ç ı kta n a çığa şoven i st ve ı rkçı bir ka m p a nya a çt ı l a r.

B u raya ka d a r sayı l a n etken leri n etkisiyle, ka pita list d ü nya daki ba ş l ı ca dövizlerin değ e r kaybetmesi ve 1 971 'den beri u l us l a ra ra s ı döviz paza r­ l a rı nı n za m a n za m a n sars ı ntı l a r geçi rmesi bir a raya geli nce, genç dev­ l etleri n ödeme bila nço l a rı nd a ki a çı ğ ı n h ızla a rtması kron ik bir nitel i k a ld ı .

Gelişmekte olan ülkelerin ödeme bilançolarındaki açıklar (Milyar dolar olarak)

1 973

1 974

1 975

1 976

1 977

1 978

8,0

24,5

40,0

26,3

22,5

33,5

Kaynak: O ECD Economik Outbook. Ara lı k 1 977, s. 64 ; Financial Ti mes, 30 Mayıs 1 978.

ödeme bila nçola rı ndaki açığ ı n a rtması, gelişme ha lindeki ülkeleri, ya ­ şa msa l önem ta ş ıya n ma l l a rı n d ı şa l ı m ı n ı azaltmaya zorl uyo rd u, a ma b u n u her za m a n ya pmak elde değ i ld i . örneğ in, H i n dista n, Bangla deş, Pa kis­ ta n , Afrika'da ki Sahel bölgesi, Etyopya vb. ü l kele rdeki a çlı k, yiyecek d ı şa­ I ı m ı n ı n kısıtla n ma s ı n ı belirli s ı n ı rl a r çerçevesi n d e tutuyord u . Azgelişmiş ekonomi koş u l la rı nda bi le, petrol tü keti m i n i birden bire aza ltma işini, ciddi sars ı nt ı l a rı göze a l ma d a n , gerçekleşti rmek olanağı yoktu. Makine ve donatı m d ı şa l ı m ı n ı aza ltma işi de belirli b i r za ma n istemekteydi, çü n ­ ' kü buna l ı md a n önce ya p ı l a n siparişlerden vazg eçmek çok büyük ta z­ m i nat öden mesini gerekti riyord u .

B u n d a n dolayı, gelişme h a l i ndeki ü l keler s ı k ı b i r ekonomi reJ ı m ı uyg u ­ l a rken, a y n ı za manda, açığ ı n ka patı lması içi n, ya bancı kayn a k l a ra g i tg i d e daha fazla başvurmak zoru nda kal ıyorl a rd ı . Da ha önceleri yerli kayna k­ l a rı n yetmemesi h a l lerinde başl ı ca iki yol izleniyord u : Ya uzun s ü reli borç, . k redi ve ya rd ı m a d ı a ltı nda yabancı devlet sermayesi a ra n ıyo r, ya da genellikle ekonom iye dolaysız yatı rı m l a r biçi mi nde, ya ba ncı özel ser­ maye geti ri l iyord u . Oysa ka pita l ist devletleri n, kend i ekonomik g üçl ük­ leriyle başa çıka m a m a la rı koş u l la rı nda, devlet sermayesi a k ı ş ı n ı n h ı zla n­ d ı rı l ma s ı na bel bağ l a ma k gerçekıere aykı rıyd ı . B u n d a n dolayı, gelişmekte olan ü l kelere, başta petro-dola r ve euro-döviz o l m a k üzere, özel kred i paza rl a rı nda n yen i k redi ler elde etme denemesine g i riş mekten başka çıkar yol ka l m ıyord u .

Bu g i bi d u ru m l a rda kredi sermayes i n i n sahibi o l a n u l uslara ra sı tekel ­ l eri n ç ı ka rl a rıyla, gelişmekte o l a n ü l kelerin çı ka rla rı d ı şta n bi rbi ri ne uy1 037

g u n muş g i b i görü n üyord u . " Sıcak p a ra » sa h i b i olan çoku luslu korpora s­ yon l a r, a s kerse l - ma l i kompleksIerin mali g ru pları, tica ret ba n ka l a rı , yeni türemiş petrol k ra l la rı bu pa ra ları kô rla ü retmek için yat ı racak yerler peşi ndeyken, gelişme h a l indeki ü l keler, milya rla rı b u l a n a çı kla rı n ı ka pat­ mak için kayna kla r a ra ştı rıyorla rd ı . Kredi sermayesi n i n a ş ı rı öl ç üde a rttı ­ ğ ı nı , 1 974-1 975 döneminde euro-döviz fa izi n i n % 1 4'ten % 6'ya d üşmesi gösteriyordu . Bu ise, bu mali o pera syon u n gelişme h a l i ndeki ü l kelere,. d a h a önce eşi görü l memiş ölçülerde uyg u la n ması n ı kolaylaştı rıyord u .

Gelişmekte olan ülkelerin d ı ş borç/af/mn artışı (Milyar dolar olarak)

1 955

1 965

1 970

1 973

1 974

1 975

1 976

1 977

8,7

37, 1

72, 9

1 1 2,4

1 37, 2

1 72,9

206,8

250,0

Kayn a k : U N CTAD Sekreterl iğ i n i n veri leri . i şte gelişmekte o l a n ü l keleri n söm ü rü l mesi yuma ğ ı böyle sa rı l ma ktad ı r.

B u n u n kara kteristi k çizg i leri ni, genç devletleri n borçla rı n ı n h ı zla a rtması, ekonomileri n i n ya pısı nda kök l ü değ işikl i kler ol ması ve borçla rı n kapa­ tılaca ğ ı kaynakların ka rşı l ı klı il işkileri ol uştu rma kta d ı r.

Sıra l a n a n veri lerden görü l d ü ğ ü gi bi, petrol d ı şsatı mcısı ü l keler h a riç , gelişmekte o l a n ü l keleri n ya ba ncı ü l kelere borçla rı son dört yıl içinde ya klaşık 1 40 m i lya r dola rı bula ra k dört katta n fazla yükse l m işti r ki, bu a rtış 1 955 yı l ıyla kıya s l a n ı rs'a (bug ü n k ü fiyatlarla) 30 katı b u l m a ktad ı r.

Gelişmekte o l a n ü lkelere yönelik m a l i kayna kla r a kı ş ında öze l tücca r kredi leri, ya n i g erek vade, g erekse öden me koş u l l a rı ba k ı m ı nd a n en a ğ ı r o l a n l a rı n ı n tuta rı 1 977 yı l ı nda ya k l a ş ı k o l a ra k 7 0 m i lya r doları b u l muş, h ü kü metler dışı kred ileri n top l a m ı , genç devletleri n kredi gereksi n i m leri­ n i n % 45' i n i ol uşturm uştur. 60 y ı l l a rı n ı n sonla rı nda bu ora n % 30 dolay­ l a rı ndayd ı . B u değ işiklikler borçla rı n öden mesi koş u l l a rı n ı n çok g üçleşti ğ i a n l a m ı na g else de gelişmekte ola n ü l keler, d a h a önceki borçla rı n ı v e b u n la rı n fa izleri ni ödemek i ç i n yeniden özel borçl a n ma lara v e tücca r kre­ d ilerine başvu rma k zoru nda ka l m ışla rd ı r. Şöyle b i r çı kmaza g i ri l mişti r : Gelişme ha li ndeki ü l keler eski borçla rı n ­ da n k u rt u l m a k için, d a h a köleleştirici yeni borçla ra " g irmekted irier. 7 0 yı l ­ la rı n ı n orta l a rı nda, esa s borç i l e fa izleri n i n öden mesi için, bi rçok ü l keler d ı şsatı m d a n elde ettikleri p a ra n ı n önemli bir kısmı n ı vermek zoru nda kal ıyorla rd ı . Bu ora n la r şöyleyd i : B rezilyada % 1 5, Za ire'de % 1 7, Mori­ ta nya 'da % 1 9, Sud a n 'da % 21 , Arja nti n'de % 22, Meksika'da % 25, Şili ve M ı s ı r'da % 35, Peru'da % 39, Urug uay'da % 46. Böylelikle ka pi1 038

tal i st devletlerin gelişme h a l i ndeki ü l kelere "ya rd ı m » biçi m i nde gönder­ d i k leri a ra çl a rı n, h içte az sayı l mayaca k bir böl ü m ü, özel ba nka l a ra ve tekellere a kta rı l m a kta d ı r. Gel işmekte olon ü l kelere, m i lya rla rı b u l a n borç­ l a rı n ı ödemek için kred i açı l ma s ı . kredi sermayesi sahi pleri için ölçüsüz bir zeng i n l eş me kayna ğ ı h a l i n e dönüştürü l mektedi r. Orneğ i n bu kred i le­ ri n sadece fa izleri, New York ba nka la rı n ı n 1 976 ve 1 977· yılla rı ndaki kar­ l a rı n ı n yarısı n ı oluşturm uştu r. i şte e m perya l ist devletleri n ve ka pita l ist tekel leri n ka pita l ist ekono m i n i n y ı l l a rı n ı n sonu ndaki b u n a l ı m ı n bitişi dönemi nde a zgelişmiş ü lkelere ' karşı uyg u l a d ı kla rı yen isö m ü rg eciliğe özg ü en yen i söm ü rü biçi m leri nden biri b u d u r. H a m maddeler soru n u nda n sonra borç l a r soru n u nda do. h a la sonuca u /a ş maya n « ye n i b i r u lusla ra ra s ı ekonomik d üzen » konusu nda ki g ö rüşmelerde a n laşmazlı klara yol a çması bir rastlantı değ i l d i r.

70

Gelişme h a l in deki ü lkelerin pa rasal borçla rı soru n u n u n, yüksek dere­ cede gelişmiş ka p ita list ü l kelerdeki yen iden ü reti m s ü recine bağ lı ba şka ya nı d a va rd ı r ve b u henüz Ma rksist l iteratürde ele a lı n ma m ı şt ı r. Söz­ konusu borçla r, son çöz ü mlemede gelişme h a l i n deki ü l kelerin parasa l kayna k l a rı nı n değ i l d e. somut, maddesel kaynakla rı n ı n tes l i m ed i ld i ğ i n i yansıtmakta d ı r. Her n e kadar b u kayn a k l a rı n (mal ve hizmetlerin) d e ­ ğ e ri n i n i l kesel ba kı mdan ka rşı l a n ması, hatta a rtı -değeri n gelişme ha l i n ­ d e k i ü lkelerde ya ratı lan böl ü m ü olara k, a rtırı l ması gerekiyorsa d a , her an yü ksek derecede g e lişm iş ka p ita list ü lkeleri n e m ri ndeki ekonomik kay­ n a k l a rd a n g eri çeki l mesi ne, çı ka rı l masına ta n ı k o l m a ktayız. Eğ er bu g eri çek me işi ol masayd ı . hele hele ka pital ist devletler şu son dört y ı l i çi nde gelişme h a l i ndeki ü l kelere 1 40 mi lyar dola r tuta rı nda mal ve h i zmet sat­ masayd ı . hiç kuşkusuz mal biçi m inde sermaye b i ri k i m i daha geniş ölçüler a lı r ve böylelikle ka p ita l ist ekono m i n i n ş i m d i ki g üç l ü k le rden sıyrı l ma ödevi d a h a ka rmaşık bir hal a l ı rd ı . Böylelikle, yüksek derecede gelişmiş k a p i ­ ta list ü l kelerde top l u msal sermaye n i n dolaşı m ı nd a n sağ la na n ü rü n ünden bir kısm ı n ı n, g eri çeki l i p, gelişmekte o l a n ü l kelere « yard ı m biçimi nde veri l mesi, g ü n ü müzde, tekelci devlet ka pita l izmi n i n ü reti mi ve ça l ı şa nla rı n sayısı n ı bel irli b i r d ü zeyde tutmaya ya raya n a ra çl a rda n b i ri olara k ortaya ç ı k m a kta d ı r. Ka pita list ekono m i n i n ca nla nması, n a s ı l sila h l a n ma ya rı şı n ı n başl ıca h edefi değ i lse, b u da gelişmekte o l a n ü lkelere ya p ı l a n <'ya rd ı m »ı n biricik ve ba şta gelen hedefi değ i ld i r, a ma her i kisi d e çağdaş ka pita l iz­ . m i n yen iden üreti m s ü reci nde bel i rl i bir rol oyna makta d ı r.

••

Aynm/aşmamn Güçlenmesi

B u raya kadar, gelişmekte o l a n ü l kelerde ekono m i k buna l ı m ı n başl ıca bel i rti leri n i ve sonuçla rı nı g özden geçird i k . Böyle bir yaklaşı m. sermaye n i n d ünya ekonom i s i n i n bu kesi m i ndeki devri' ha reketi n i n ortak yasa Hı kla rı n l 1 039

ortaya çıka rma k için zoru n l uydu . Ama bu kad a rl a yeti n mek, b u na l ı m ı n, gelişmekte olan ü l kelerden b i ri n i veya diğeri n i , ya da şu veya bu g ru p ü l keyi etki lemesi nde esas ola n ı gözö n ü nde b u l u n d u rm a m a k demek o l u r.

Soru n u n bu ya n ı n ı ele a l mayı gerekti ren diğer b i r neden de, sayı l a rı hemen hemen 1 20'yi b u l a n azgelişmiş ü l keler d ü nya sı n ı n, topl u msal ba ­ kı mda n birbirine benzeyen ve sayı l a rı y i rmiyi b i le bul maya n yü ksek dere­ cede gelişmiş o l a n ve herbiri n i n ekonomik geli şme devirleri çeşitl i l i k gös­ teren ka pita l ist ü l kelere ora n la daha başka b i r görü n ü m ortaya koy­ makta d ı r.

Buna l ı m ı n gelişmekte ola n ü l keler üzerindeki etk isi a çısı nda n şöyle b i r g ru pl a ma ya p m a k m ü mk ü nd ü r : 1 ) B u na l ı ma karş ı n ma l i -ekonomik kon u m ­ l a rı n ı öne-m l i d erecede g üçlendirmiş devletler; 2) d u ru m l a rı n ı koru mayı veya az sarsı l ma s ı n ı sağla mayı başa ra n ü l kele r ; 3) önem l i ekonomik za ra ra uğraya n devletle r ; 4) en çok za ra r gören ü l keler.

Birinci gru ba, petrol sata n, 1 973'de petroldeki «fiyat devri m i "nden son ­ ra orta lama 400 m i lyar dola r, ya n i New York, Lon d ra, Paris ve Fra nkfurt (Ma i n) bors a l a rı ndaki tüm a ksiyon ların üçte biri tuta rı nda pa ra kaza n a n ü lkeler düşmekted ir. Her, ne ka d a r, 1 977-1 978 döneminde petroldaki faz l a - ü reti m ve dola rı n a ra l ı ksız olara k değer kaybetmesi bu ü l kelere b i r hayli za ra r verm iş o lsa da, « petrol-dolar"ları n yeniden do l a ş ı m ı ya ni ka ­ pita l ist ekonomiye gerisin geriye dönmesi ve ödeme a racı olara k k u l la n ı l ­ ması OPEC üyesi bazı ü l keleri (özellikle Suudi Ara bista n, Kuveyt, Birleş ik Ara p E m i rl i kleri ve i ra n g i bileri n i) en büyük sermaye d ı şsatıcısı h a l ine getirmiş, bunlar sermaye yatı rı m ı boyutl a rı bakı m ı nda n i ngi ltere, Fra nsa , Federa l Alma nya ve Ja ponya g i b i em perya l ist devletleri yana itmişlerdir.

OPEC üyesi ü l keleri n, ABD ve' diğer ka pita l ist ü l kel eri n ba nka ları nda de­ pozito, ve aynı za manda hazine bonol arı, endüstri şi rketleri n i n obligasyon ve a ksiyo n la rı, taşı n m a z ma l l a ra yatı rı l a n pa ra la r vb. biçimdeki va rl ı kl a rı ­ n ı n tuta rı 1 80 m i lya r dolar dolayındad ı r. Ya k ı n Doğ u'da, a s l ı nda, ka pi ­ ta list dünya n ı n l i kıde değerleri n i n ü çte b i ri n i deneti m i a ltı nda b u l u n d u ra n yeni bir fi n a ns merkezi türemişti r. i k i nci g ru p, üç kategori ü l keyi ka psa makta d ı r : 1 ) Gelişmiş end üstriye sa h i p h a z ı r ma m u l ler d ışsatı m ı h ızla a rta n küçük devletler veya bölgeler (Si nga p u r, Taiwa n, G üney Kore, Honkon g ) . B u rada fa a l iyette b u l u n a n u l u ­ sa l şirketlerle, çokuluslu korporasyon la rı n şu beleri 7 0 yı l l a rı n da Ja pon ve Batı Avrupa tekelleri n i sa dece Asya ve Afri ka 'dan değ i L , Batı Avrupa ve ABD'nden de uza klaştı rmayı başa rmı ş l a rd ı r ; 2) Stratej i k ya da seyrek b u l u n u r h a m maddeler, ya ni u ra nyum, boksit, ko lay, fosfat satı c ı l a rı (Ma ­ layziya, Fas vb.) ; Ka pita l izmin orta derecel i gelişme düzeyi ne ya klaşm ı ş o l a n Brezilya, Meksika, Arj a ntin g i bi ü lkeler. B u sonu nc u l a r, dışa rıya sat­ tıkla rı ma l l a rı n nispeten iyi fiyatla rl a satı l ması, ya da ya bancı sermaye­ nin h ızla yerleşmesi sonucunda, ekonomik b u na l ı m ı n t ü m ü ne, diğer ge1 040

lişme h a l i ndeki ü l kelere kıyasla da ha ba şarı l ı ola ra k ka rşı koya bil miş­ lerd i r.

Oçüncü g ru p heps i nden ka l a ba l ı kt ı r ve buna ya k l a ş ı k 50 ü l ke (ya n i dör­ d ü ncü gru ba d üşenler d ı ş ı nda ka l a n gel işme h a l i ndeki ü l keler) d a h i l d i r v e b u n l a r, fa rkl ı ora n l a rda da o l s a , b u na l ı m ı n ı n sı kı ntı l a rı n ı çekmişlerd i r v e ş i m d i d e , ka pita l izmi n h e n ü z ö m rü ta ma m l a n m a m ı ş ekonomik g üçlük­ leri n i n tüm ağ ı rl ı kla rı n a katl a n m a kta d ı rla r. Bu ü l kelerin çoğ u nda, m a l i ­ ekonomik d u ru m u n çetinleşmes i dolayısıyla u l usa l gelişme pla n l a rı n d a n y a vazgeçi l m i ş, ya da başka za mana ertelenmiştir.

Dörd ü ncü g rubu 45 ü l ke oluşturma ktadı r ki, b u n l a rda n 29' u B i rleşmiş M i l letler Org ütü ' n ü n en azgelişmiş ( ) d iye niteled iği ü l kelerle, bir kısı m a d a la r ve den ize çıkışı ol maya n devletlerdi r. B u n la rı n a rası na, g ru pta ki d iğer ü l kelere göre d a h a yü ksekçe b i r ekono m i k gelişme d u ru m u nda bu­ l u ndukları ha lde, kişi baş ı na d üşen gayri safi m i l l i hası la (GSMH) ba k ı ­ m ı ndan d ü nyada en s o n yerlerden biri nde b u l u n a n H i n d ista n v e Pa kista n g i bi iki büyük ü l keyi de katma k gerek iyo r. Bütün bu ü l keler 1 mi lyarı aşkın n üfusuyla d ü nya nüfus u n u n en büyük yığ ı n ı n ı oluştu rma ktadı r ve bu i nsa n l a r ta m bir sefa let içinde (Dü nya Ba n kası ' n ı n dey i m iyle " fa ki rl i k d üzey i n i n a ltında ») yaşa makta d ı rla r. *

Böyle b i r s ı n ıfla n d ı rma n ı n ta m gerçekçi olmadığ ı a paçıktır, çünkü dört g ru pta n h içbiri top l u msal, ekonomik veya politik ba kı mdan eşdeğerli değ i l d i rler ve a ra l a rı ndaki, başl ıca ayrı m ı a ra şt ı r ı rsak, b u n u n , ka pita l izme yönelik devletlerle, yazg ı l a rı n ı sosya lizme bağ l a m ı ş devletler a ra s ı ndaki çizgi olduğ u n u görürüz. Böyle olsa da, sözkon usu s ı n ı rl a n d ı rma, geliş­ mekte olan ü l keleri n, ekono m i k işa retler açısından, özel l i kle kişi baş ı na d üşen GSM H ' n ı n a rtış te m posu ölçü lerine göre, yer değ işti rmede nere­ lere va rd ı kl a rı n ı a çı kça ortaya koy makta d ı r.

Ta blo'daki veri lerden a n laşı lacağ ı üzere petrol satıcısı ü l kelerde i n sa n ba şına dü şen G S M H ' n i n büyüme te mpol a rı , b u na l ı m döneminde de a rta ­ ra k, yı lda % 24,3'ü b u l u rken, tüm d iğer g e l işme h a l i ndeki ü l kelerde % 0,5'e ka d a r düşmüş, i nsa n başı na 250 dola rd a n az gel i r sağ l a n a b i l en ü l keler g ru b u nda ise gerileme o l m u ştur ki, bu da n üfusun ta m fa kirleş­ mesi n i n işareti d i r.

Son buna l ı m gelişmekte o l a n tüm ü l keleri ka psa m ı n a a l m ı ştır. Ne va r ki, sosya l izme yöne l i k ü l kelerde ekonomik g üçl ü k lerin a ğ ı rl ı ğ ı vata ndaş­ la rı n va rl ı kl a rı n a g öre böl üştürü l mesi için ön lemler a l ı n ı rken, ka pita l izm yol u n u tuta n ü l kelerde b u n u n ta m tersi görül mekted i r. Sözkonusu ü l ke­ lerde erkte b u l u n a n seçki n l e rle, u l uslara rası tekelci serma yeye bağ l ı sö­ m ü rücü çevreleri n ba şında yer a l a n l a r ve diğer ayrıca l ı k l ı katma n l a r ya-

(*) Afg a n ista n, Bangladeş, Benin; Buta n, Botsva na, Burundi, Orta Afri ka i mparatorluğ u, Çad. Etiyopya. Ga m biya. G i n e. H a iti vb.

1 041

Gelişmekte olan ülkeler arasında gayri safi milli hastfa'mn (GSMH) artış düzeyi ve temposuna göre ayrtmlaşma (1 970-1 975) 1 975'te 1 975'te n üfus G S M H sayısı (mi lyon)

GSM H ' n ı n Büyüme Tem poları (y üzde) 1 9701 973

Gelişmekte olan tüm ü l keler Petrol satıcısı başl ıca ü l ke ler Tü m öteki gelişmekte ola n ü l keler

1 9731 975

Kişi Başına Düşen GSMH'nı n Büyüme Tempoları (yüzde) 1 970- 1 9731 973 1 975

1 .867

382

- 6,3

7,9

3,7

5,3

293

606

- 1 0,4

27,5

7,6

24,3

1 .574 .

340

5,5

3,0

2,9

0,5

Hazır ma m u l ler d ı şsatı m ı hızla a rta n ü l keler

1 07

1 .008

7,2

3,4

4,4

0,6

Kişi başı n a 250 dolar ve daha fazla d üşen öteki ü l keler

450

638

- 6,8

3,3

4,0

0,6

1 .0 1 7

1 38

2,1

2, 1

- 0,2

- 0,2

245

1 28

2,7

2,3

0,2

- 0,2

Kişi ba şına 250 d o l a rd a n a z düşen öteki ü l keler En az gel işmiş öteki ü l keler

Kaynak : The Recent Economic Experience of Developing Cou ntries i n Re­ lation to U n ited Nations Development O bjectives (Bi rleşmiş M i l ­ letler' i n Ka l k ı n m a Hedefleriyle i l g i l i O l a ra k Geliş mekte Ola n D l keleri n Yen i Ekonomik Deneyi mi), UNCTAD Sek reterl i ğ i ' n i n Ra poru, 1 3 N isa n 1 977, Çizelge 1 , s. 6 .

ş a m l a rı n ı l ü ks v e g e n l i k i ç i n d e sürd ü rmekte, b ü y ü k zeng i n l i kler yığmakta ­ d ı ri a r. Son y ı l l a rd a ki ekonomik sa rs ı ntı sonucu olaro k n üfus ba şına yı l l ı k kaza ncı 1 00 dola r ola n köyl ü ler, işçi ler, zanaatçı l a r v e kentlerdeki d a r gel i rli l eri n d u ru m u d a h a da ağ ırlaşmışt ı r. B i rçok ül kelerde ha l k yığ ı n ­ l a rı n ı n tü keti m d üzeyinde m utla k b i r d üşüş g örü l mekte, nüfusun kentler­ den köylere doğ ru geri dönüşüne ve ka pa l ı ekono m i n i n rol ü n ü n a rttı ğ ı na ta n ı k o l u n m a ktad ı r.

1 042

Res m i istatisti kleri n orta la ma veri l eri tüm gerçekleri göstermemekteyse d e, kurtu l uş u na kavuşmuş ü l kelerdeki ekonomik b u na l ı m ı n so nuçları çö­ z ü m l e n i rken ve bu ü l keleri n 70 yı l l a rı n ı n sonu ve 80 yı l l a rı n ı n ba şı ndaki g e l i şmeleri n i n en a kla ya k ı n eğ i l i mleri d eğ erlend i ri l i rken, son üç dört yı l içinde bu ü l kelerde to plu msal eşitsizliğ i n önemli ölçüde a rttı ğ ı n ı gözö­ n ü nde b u l u n d u rmak gerekir.

Endüstri ba k ı m ı n g e l işmiş ka pita l ist ü l keleri n ekono mileri n deki a ğ ı r v e kesi nti li g e l i ş meler a zgelişmiş ülkel eri n d u ru m u nda beklenen hafifl e­ meyi sağ laya m ıyor. Başta g e l e n ka pita l ist ü l keleri n ekonomileri ndeki büyüme te mpos u n u n 1 977 ve 1 978'de, 1 976'ya ora n lo. yava ş l a m ı ş olması, h a m madde istemleri n i n yen i d e n kısıtla n m a s ı n a ve birço kları n ı n fiyatları ­ n ı n d ü ş ü rü l mesi n e neden oldu. Ş u d a b i r gerçekti r ki, b i r za m a n l a r « ucuz h a m maddeler dönem i " adı veri len 50 ve 60 yı l l a rı n ı n ölçü l eri ne göre, h a m ma d de fiyatl a rı, genel ola ra k, bir hayli yü ksekti r. Ama b u rada ö n e m l i ola n , fiyatla rı n m u t l a k d ü zeyi değ i l , ba şta hazı r m a m u l le r o l ma k üzere, d iğ e r mal g ru p l a rı n ı n fiyatla rıyla ka rşı l ı k l ı i l i şk i l e rd i r. Bu i l i şkiler 1 9731 974 'te, kısa b i r s ü re için, gelişme h a l i n deki ü l ke lerden ya na değ işiklikler g österd i kten son ra , bug ü n e dek hep o n l a rı n za ra rı n a işlem i şti r.

Endüstri ba k ı m ı n d a n gelişmiş ü l kelerde büyü menin ağ ı r ve d u ra ğ a n ol maya n tempola rla s ü r ü p g itmesi koş u l la rı nda, geliş mekte ola n ü l keleri n ezici çoğ u n l uğ u nda, ekono m i k d u ru m u n iyi l eşeceği kuşk u l u d u r. Bu ü l ke­ lerde, ekonomik büyü meyi de, yiyecek maddeleri d ı şa l ı m ı n ı n a rtması engelle mekte ve b u n la ra ödenen p a ra l a r, bu ü l kelerin zaten s ı n ı rl ı ola n b i ri k i m fon l a rı n ı n oluşma s ı n ı d a h a da kısıtla makta d ı r. B i rleş miş M i l l etler Gıda ve Ta rı m örg ütü ' n ü n verileri n e göre, gelişme hali ndeki ülke l e ri n 6 0 yılla rı n ı n son u n da v e 7 0 y ı l l a rı n ı n , başı nda 4 mi lyon ton ola n yı l l ı k yiyecek maddeleri d ı şa l ı m ı, 7 0 yı l la rı n ı n orta l a rı nda yı l da 1 9,7 mi lyon tona yükselmişti r ve ta h m i n lere göre 1 985'de 21 mi lyon ton u bu laca ktır.

Gelişmekte ola n ü l keleri n b i rçoğ u n da « dö rtn a l a g id e n » ve son yı l l a rda k a p ita l ist d ü nya da görü l e n l erin tümünü geri l e rd e bı ra kacak ölçü l e r a l a n e nflasyon ö n e m l i b i r soru n ola ra k ortad a d u rmakta d ı r. Ka pita l izmi n e n ­ d üstri bakı mı nda n g e l i ş m i ş bölgeleri ndeki e nflasyo n s ü reci n i n eseri , uza n ­ tısı ola n bu d u ru m, gel işmekte o l a n ü l kelerde, bun l a rda n birçokla rı n ı n h ü kü metleri n i n ekon o m i k g üç l ü k l erd en k u rtulma yo l u bu l ma k için başvur­ d u kları a ç ı k vere n fina nsma n l a rı n etkisi a ltında, başı na buyruk bir h a re­ ket ha l i n i a l m ı ştı r. Bu ü l ke lerdeki enflasyo n da, öze l l i k l e i l kel enerji kay­ nakları n ı n pa h a l ı laşmasına bağ l ı o l a ra k, daha da h ı zla n m ı ştı r. Bütü n bu fa ktörleri n etkisiyle, 1 976-1 978 dönemi nde, yı l l ı k enflasyon te mpo l a rı n ı n o ra n ı g e l i ş mekte o l a n ü l keler için % 30' u b u l m uştur. Bu ora n l a r şöyle­ d i r : N ijerya % 20 ; Ta nza nya , Fildişi Kıyısı ve i ra n % 25 ; M eksika ve Şri la n ka % 30 ; Kolo mbiya , Peru, Kenya ve Za mbiya % 40 ; Uruguay % 50 ; Za i re % 80 ; G a n a , Şili ve Arja nti n % 1 00'den fa zla. Bu boyutl a ra u laş1 043

m ı ş ola n enflasyon u n genç devletleri n ekonomisi üzeri ndeki bozg un c u etkisi c i d d i sonuçlara y o l açmakta d ı r. V e g e l i ş m i ş ka pita l ist ü l kelerde o l ­ d u ğ u gi bi, b ü y ü k a ğ ı rl ı ğ ı emekçi lerin s ı rtı na yüklen mekted i r.

Ekonomik bu n a l ı m ı n gelişme h a l i ndeki ü l keler üzeri ndeki etkisiyle i l g i l i çözümlemeden ç ı k a n ba ş l ı ca son u ç şudu r : Sözko nusu ü l kelerin t ü m ü ş u veya bu ölçüde buna l ı md a n za ra r görmüşlerd i r. V e bug ü n de ciddi eko­ nomik kayı p l a ra u ğ ra ma ktad ı rl a r. B u na l ı m ı n en di kkate değer sonuc u n u , geliş mekte ola n ü l keleri n u l usa l gelirleri n i n , hep birlikte, endüstri bakı ­ m ı n d a n gelişmiş ka pita list ü l kelere a kışı ol uştu rmuştur. B u n u n ya l n ı z bir kısmı, petrol satıcısı ü l keler ba şta o l m a k üzere, büyük ol maya n bir g ru p ü l kenin gel i rleri n i n a rtması na katkıda b u l u n muştu r. Bu a k ı ş, d ü nya ka pi­ ta l ist ekonomisi çerçevesi içinde gayri safi topl u msal hasıla n ı n ekonomik ba k ı mda n gelişmiş ka pita list devletler a rasında yeniden paylaştı rı l ma s ı için sistemli olara k ya p ı l a n ça ba la ra ya rd ı mcı o l m a kta d ı r. Bu paylaştı rma u l usla ra rası tica ret, sermaye d ı şsat ı m ı , « teknoloj i k ya rd ı m » yoluyla ve aynı za ma nda, çok u l u s l u ko rpora syon l a rı n, gelişme h a l i ndeki ü l kelerde emek g üc ü n ü söm ü rerek ya pı l a n ü reti m a l a n ı nda sağ l a n a n a rtı-değerden ya ra rla n m a l a rı biçi mi nde gerçekleş mekted i r.

Dü nya ça p ı nda ki gayri safi top l u msa l h a s ı la n ı n yen iden paylaştı rı lması o l a n a ğ ı va rd ı r. Ç ü n k ü bug ü nkü u l usl a ra ra s ı ekonomik i l işkiler sistemi hak eşitl iğ ine daya n ma ma ktad ı r. söm ü rücü, soyg u ncu nitel i klere sa h i pti r ; te­ kelci sermayenin. geçm işte olduğ u g i bi. bug ü n de ekonomik b u na l ı m ­ l a rı n ı n, enflasyo n u n . işsiz l iğ i n, döviz-fi n a ns sistemi ndeki sars ı nt ı l a rı n y ü ­ k ü n ü da ha a zgelişmiş h a l k l a r ı n s ı rtı na yü klemesi ne izin vermekted i r. işte bunda n dolayı, ö n ü m üzdeki yı l la rda d ü nya ça pındaki gel iş melerle i lg i l i ka pita l izmin ya rattığı v e koru d uğ u u l usla ra ra s ı ekono mik i l işkilerin kökten değ işti ril mesi, bu i l işkilerde hak eşitl iği i l keleri n i n yerleş mesi. her türlü sömürü, d i kta ve ayı rı m biçi m l erine ka rşı sava ş ı m , genç devletleri n yen i. ba ş ı n a buyruk politik rol leri i le, eskisinden fa rks ız ekonomik bağ ı m l ı l ı kl a rı a ra s ı ndaki derin çel işki n i n orta d a n ka l d ı rı l ma s ı g i bi, g ü ncel ödevler yer a l ma l ı d ı r.

1 044

Olgular, Veriler, Haberler

Eylemde Enternasyona lizm Derg i m ize, Al i Fa ra bi adlı bir i ra n' l ı öğ renciden mektu p geldi. Mek­ tu pta şöyle den i l iyo r : « Derg i nizin Fa rsça çevi risi n i m u ntaza ma n okuya n b i r kimseyi m . Gelişmekte ola n ü l keler ha kkı nda büyü k sayıda ya zı l a r ya ­ yı m l a ma n ız, es ki söm ü rge ü l ke leri n ya zg ıs ı na ka rş ı d uyduğ u n u z ilg iyi gös­ termekted i r.

B i l d iğ i m ka da rıyl a , b i r za ma n la r Rusya ' n ı n da söm ü rgeleri va rdı ve b u n l a r, daha so n ra , b i rl i k c u m h u riyetleri ola ra k, SSCB' ni n ka psa m ı na g i r­ di ler. Ben, her şeyden önce, i ra n' ı n komşusu o l a n Aze rbayca n ile Türk­ men ista n ' ı ve b u n l a rı n ya n ı sı ra Tacikista n, Kaza kista n, Ozbekista n ' ı , vb. gözön ünde b u l u n d u ruyoru m . Ça rl ı k Rusyası bu ü l ke lerin ha lkla rı nı ve do­ ğal zeng in l i k leri ni uzun bir s ü re söm ü rm üştü.

Bildiğ i n iz g i bi, ş i m d i « Oçüncü Dü nya » ü l keleri, eski söm ü rgeci devlet­ lerden, va ktiyle egemen bu l u n d u k l a rı yerlerin ha l k l a rı n ı acı masızca söm ü r­ d ü kleri için, uğ ra d ı k l a rı za ra ra ka rşı l ı k tazmi nat iste mekted i rier. Bu konu « Kuzey-Gü ney » d iya loğ u adı veri len topla ntı l a rda da ele a l ı n ma ktad ı r.

Batı bas ı n ı nda s ı k s ı k okuduğ u m uza göre, gelişmekte o l a n ü l kelerin bu isteğ i n i Sovyetler Birliği ile diğer sosya list ü l keler redded iyor, « yoksu l l u k taz m inatı » i l kesini ka b u l etmek istem iyorl a rm ış. Oğ ren mek isted iğim ş u ­ d u r : Aca ba Rusya, yuka rı da a d la rı n ı sı ra la d ığ ı m ü l keler h a l k l a rı n ı n böyle bir isteğ i ni yeri ne getirmeye razı m ı d ı r? » Bu mektuba ya n ı t o l a ra k, derg i m izin Enformasyon B ü rosu, Sovyetler BirJ iğ i Yü ksek Sovyeti U l us l a r Konseyi'nden a lı na n veri lere daya n a ra k, aşağ ıdaki bilgi leri derled i .

Kuşkusuz ki, i ra n i ı okuyucu muzun mektu buna veri lecek en ina n d ı rıcı ya nıtı, Ça rl ı k Rusya s ı ' n ı n eski söm ü rgeleri n i n geliş mesiyle ilgili veri l€ r o l uştura bi l i r. Gerçekten de Büyük Oktob r Sosya l ist Devri m i ' i nden son ra k i i l k g ü n le rde ü l kenin d a ha g e l i ş m i ş bölgeleri ndeki h a l k l a r v e hepsi nden önce Rus h a l kı ve işçi sınıfı, g eç mişte ezg i a ltı nda yaş a m ı ş olan u l us l a ra ve h a l k l a ra geniş ve çok yön l ü ya rd ı ma ba ş la d ı l a r. Böylel i k le, Leni nci kom ü n ist pa rtisinin, söm ü rü l müş ha l k l a rı n ekonomi, k ü ltür ve to p l u msa l ­ politik a la n l a rda h ız l a g e l i ş mesi n i sağ l a m a k doğ ru ltus u n u n uyg u la n ma ­ s ı n a ba ş l a n d ı . i şe nereden başla n m a l ıydı ? B u soruya veri lecek ya n ıt, ya p ı l ması gere­ ken işin boyutl a rı n ı ve a ş ı l a n yol u n ölçüleri n i da ha kolay a n la m a m ı za ya rd ı m edecektir.

XX.

yüzyı l ı n baş l a rı nda. Ça rl ı k Rusya s ı ' nda, gerek ekonomik gelişmeleri, 1 045

gerekse u l usal özell ikler, kültür, yaşa m koşul ları bakı m ı ndan birbirleri n ­ d e n çok fa rkl ı u l usla r v e h a l k l a r ya şa m a ktayd ı . Ça rl ı k düzeninde bu u l u s­ lar ve h a l kla r, h e m ça rl ı k otokrasisinin, h e m de yerl i feoda l -burjuva kat­ m a n l a rı n ı n çifte sö m ü rüsüne katla n m a k zo ru ndayd ı l a r.

Devri m s ı ra l a rı nda Orta Asya ve Kaza kista n, ekon o m i k gelişmeleri ba ­ k ı m ı nda n, sömü rge ül kelere özg ü b i r düzeyde b u l u n uyorl a rd ı . H a m ma d ­ delerin işlendiği çok a z sayıda küçük işletmeler d ı şı nda, endüstri denen şeyden yoksun d u ru mda b u l u n uyorl a rd ı . Rus i m pa ratorl u ğ u n u n söm ü r­ geci l i k pol itika s ı n ı n temel i l kesi, a d ı geçen ül kelerde üreti m g üçleri n i n gel işmesi i çin yaşa msa l ö n e m ta şıya n end üstri ko l l a rı n ı n kuru l masına o l a n a k veri l memesiyd i . Orta Asya da, diğer ü l keler de, ha m madde kay­ n a ğ ı o l a ra k ka l m a l ı ve metropolde ü reti len end üstri m a l l a rı için paza r o l ma lıyd ı . Dolayısıyla, bura la rd a ki insa n l a rı n ezici çoğ u n l u ğ u n u n yazg ısı fa kirlik içinde yaşo mak, hasta l ı k l a rda n k ı rı l m a k ve ca h i l ka l m a ktl . O ka ­ d a r ki, 20 y ı l l a rı n ı n ba şla rında Orta Asya c u m h u riyetlerinde ta m a lfa ­ besizlerin ora n ı % 90-96, Kaza kista nda ise % 82'yi b u l uyord u . Bu ü l ke­ l eri n top l u msa l ya pısı feod a l iz m ili şki lerine daya n ıyord u .

Kafkasla r- a rd ı b i rçok bölgeler d e , ekonomik bakı m d a n geri ka l m ış d u ­ rumda b u l u n uyord u . Birkaç büyük kent bir ya na bı ra kı l ı rsa, bu bölgelerin tü m ü sa nki ortaçağ ı yaşa m ı nı s ü rd ü rüyo rd u.

SSCB h a l k l a ri n ı n ka rdeşçe birleş m esi n i n ba ş l a n g ı ç nokta sı Büyük Ok­ tobr Sosya l ist Devri m i oldu. Devri m i n utkuyla sonuçl a n ması ve Sovyetler ü l kesinde p roleta rya d i ktatörl ü ğ ü n ü n k u ru l ma sıyla, insa n l ı k ta rih inde i l k k e z ola ra k, yüzyı l l a r boyu s ü ren u l usa l ezg i lere, u l usa l düşma n l ı kla ra son veri ld i . Bütü n h a l k l a r, büyü k ya da küçük ayı rı m ı gözeti l meksizi n, özg ü r v e çok ya n l ı gelişme ola n a k l a rı na kavuştula r.

Okto br Devri m i ' n i n utkusu nda n hemen son ra Sovyet devleti tüm u l us­ l a ra , yazg ı la rı n ı sa pta m a k, devlet biçi m i n i h içbir zorl a m a görmeden, öz­ g ü rce seçmek ha kkı nı sağ l a d ı . Rusya h a l kla rı n ı n h a k l a rıyla i l g i l i o l a ra k 1 9 1 7 yı l ı Kas ı m ı nda ka b u l ed i len « Bi l d i ri » t ü m h a l kl a rı n eşitliğ i n i v e ege­ m e n l i ğ i n i ilôn ediyord u . B i l d i ride h a l k l a ra , ayrı l ma k ve kend i devletleri n i k u rm a k ha kkı d a h i L , yazg ı la r ı n ı özg ü rce sa pta m a k ha kkı n ı n ta n ı nd ı ğ ı , tüm u l usal ve u l usal -di nsel ayrı ca l ı k ve sı n ı rl a n d ı rma ların ka l d ı rı ld ı ğ ı , u l usa l azı n l ı k ve u l usa l g u ru p l a rı n özg ü rce gelişmeleri n i n sağ l a n d ı ğ ı bel i rti l i ­ yord u . Böylelikle de u l us l a r v e h a l k l a r a rası nda eşitl iğe, dostl uğa ve kardeşçe işbirliğ ine daya na n yeni, sosya list i l işkilerin temeli atıl ıyord u .

Rusya Ko m ü n ist Pa rtisi(b) ' n i n 1 921 y ı l ı ndaki 1 0. Kongresi'nde " Pa rti n i n U l usa l Soru n la i lg i l i Odevleri » adı a ltında ka b u l ed ilen ka ra rda : " Pomeş­ çikleri n ve b u rjuva z i n i n a la şağ ı ed i l mesi dolayısıyla ş i m d i pa rti n i n ödevi, Rus lar d ı ş ı nd a ki ha lkla rı n e mekçi yığ ı n l a rı n ı n ilerlemiş olan Merkezi Rus­ ya'ya erişmelerine ya rd ı m etm ekti r . . . » deni l mekteyd i. Ko'm ü n ist Pa r1 046

tisi' n i n ve Sovyet devletin i n, daha önce çar/ ı k ta rafı ndan söm ü rü l m üş, b u neden l e de yüzyı l l a r boyu ekonomik v e kültürel gelişmesi engellenmiş o l a n ha lklara ka rşı enternasyo n a l ist görevini yeri ne getirme stra tej isi buyd u .

Sosya list u l us v e halkların ta rihsel geli şmesinde, 1 922 yı l ı n ı n Ara l ı k ayı nda Sovyet Sosya list C u m h.u riyetler B i rl iğ i ' n i n kuru l ması, ola ğ a n üstü önem taşıya n bi r aşa ma oldu. Sovyet h a lkları n ı n enterna syonalistçe b i r­ l eşti ri l mesi, az gelişmiş bölgelerin ekonomik, sosya l ve k ü ltürel d üzey­ leri n i n yükseltil mesi s ü reci kolay ve basit b i r şey değ i l d i . Geçmişte ge ri fjı ra ktı rı l m ı ş c u m h u riyet ve bölgelerin ekono misini ka l k ı n d ı rmak, ekono­ mik g e l i ş melerin d ü zeyi n i uyum la ştı rma k gibi çok büyük önem ta şıya n ödevleri n çöz ü l mesi g erekiyord u . Ç ü n k ü Len i n 'in bel i rttiğ i g i bi « bi r dev­ l et içinde ya şaya n la rı bi rleştiren ekonomi » idi. ( l) Bu ödev somut ola ra k nasıl çözü l d ü ? Eskiden söm ü rü l müş olan bölge­ lere, tüm Sovyetler B i rl i ğ i içi n geçerl i , a rd ı cı l ve çok ya n l ı bir ekono m i politika s ı n ı n uyg u l a n ması doğ ru ltusunda ya rd ı m ed i l mesi biçi m i ka bul edildi. B i rço k birl i k c u m h u riyetleri n i n bütçelerindeki g iderler bö l ü m ü , uzun y ı l la r boyu nca Sovyetler Birl iğ i'n i n genel bütçesi nden ayrı l a n f�n la rla ka patı l d ı . örneğ in Türkmenista n Cu m h u riyeti ' n i n 1 924-1 925 bütçesi nde kendi gel irıeriyle sağ l a n a n böl ü m ü % 10 ka<la rı n ı ol uştu ruyord u . Ta cikis­ ta n Cu m h u riyet i ' n i n i l k beş yı l l ı k (1 928-1 932) dönemindeki bütçes i 4 1 7 m i lyon ruble ka da rd ı v e c u m h u riyeti n kendi g e l i rleri b u n u n a nca k 1 27 m i l ­ yon rubles i n i oluştu ruyord u . 1 933-1 937 y ı l l a rı a rası na rastlaya n iki nci beşyı l l ı k dönemi nde özbekista n Cu m h u riyeti ' n i n h a l k ekono misine ya p ­ tığ ı sermaye yatı rı m l a rı n ı n ü çte i kisi Sovyetler Birl i ğ i ' n i n g e n e l bütçes i n ­ den ka patı l d ı .

Sovyetler B i rl i ğ i Kom ü n ist Pa rtisi v e Sovyet h ükü meti, geri bı ra kı l mış bölgeleri n ekonomik ba k ı m d a n Merkezi Rusya'ya o ra n l a d a ha h ızl ı te m­ polarla gel işmesi doğ ru ltus u n u a rd ı c ı l ola ra k uyg u la d ı l a r. N itekim, i l k beş yı l / ı k pla n ı n g e rçekleşti ri l m esi s ı rasında, eski end üstri bölgel erinde ü reti m ­ deki a rtış i ki katı na çı ka rken, u l usal c u m h u riyetlerde bu o ra n 3 , 5 katı b u l d u . Orta Asya 'da ise, a rt ı ş o ra n ı ya k l a ş ı k 5 kat oldu. i

Cu m h u riyetlerin ekono m i k ve kü ltürel gel işmeleri n deki te m pola rı n h ız­ l a nd ı rı l ması daha son ra ki beş y ı l l ı k l a r sı ra s ı nda da sürdürü l d ü . öyle ki, ta ri h, böyle ka rdeşçe işbirl i ğ i ne ve enternasyo n a l ist ka rş ı l ıklı ya rd ı ma h içbir za m a n ta n ı k o l ma m ıştı r. Geçmişte geri ka l a n ha l k l a ra m a l i , maddi­ tek n i k, bili msel, kü ltü rel a l a n l a rda ya p ı l a n çok ya n l ı ya rd ı m, bu h a l kları i lerlem iş u l usların d ü zeyi n e y ü kseltme ça ba la rı sosya lizm k u ru l u şu s ü re­ cinde topl umsal gelişmenin yen i b i r yasa l /ığı o l a ra k o rtaya çı ktı .

SBKP Genel Sekreteri ve SSCB Yüksek Sovyet i Prezidyumu Başka n ı (1) V . i . len i n, Toplu Ya pıtlar.

c.

24.

s.

1 75.

1 047

L. i. Brejnev bu konuda şunla rı bel i rtm işti r : " Pa rti n i n ve devleti n uzu n y ı l l a r �ürd ü rülen ça l ı ş m a l a rı d ikkate değer sonuçla r verd i . Bug ü n k ü Orta Asya i le Kaza kista n'a ba k ı n ı z ! O ra d a sadece Ozbekista n ' ı n ve Tü rkmenis­ ta n ' ı n birinci s ı n ıf pa m u k ta rlal a rı n ı , Kaza kista n ' ı n uya n d ı rı l m ı ş top ra k ­ l a rı n ı , Kı rg ı zista n i l e Tacikista n'ın çiçek a ç m ı ş ba h çeleri n i v e hayva n ba ­ k ı m ı tesisleri n i g örmekle ka l maya ca ksı nız. Bu c u m h u riyetler bug ü n Ta ş­ kent, Alma Ata, D u şa n be, Fru nze, Ash a ba d g i bi büyük, modern kentlere s a h i ptir. Bu top ra k l a rda Cezka g a n ve Ka ra g a nda, Pavlodor ve Navo g i bi meta l u rji, maden çıka rma ve a ğ ı r endüstri merkezleri , N u reks h i d ro ­ elektrik sa ntra l ı v e Ka ra k u m ka n a l ı g i b i d e v tesisler k u ru l m uştu r. Orta Asya ve Kaza kista n petrol ve gaz, kimya ve gelişmiş makine ya pıcı l ı ğ ı ü l keleri h a l i n e g e l m işti r. » işte h iç de uza k o l maya n b i r g eçm işte Ça rl ı k Rusyası ' n ı n söm ü rgesi o l a n birl i k c u m h u riyetleri n i n hızla g e l işmesiyle ilgili bazı veri ler.

Azerbayca n, Sovyet egemenliğ i y ı l l a rı nda yüksek ölçüde gelişmiş en­ d üstri ve köy ekonomisine s a h i p b i r cu m h u riyet haline g e l m i ştir. Bura d a geleneksel petrol end üstris i n i n ya n ı s ı ra, petrol i ş l e m e maki neleri ya pıcı l ı ğ ı , e lektroteknik, petro l - ki mya, k i mya , hafif v e yiyecek endüstri leri gelişmişti r.

Petrol işleme maki neleri endüstrisi SSCB'nin bu a la ndaki gereks i n i m leri ­ n i n üçte b i ri n e ya n ıt verecek d u ru ma g e l m i şti r. Bu c u m h u riyette üreti l e n 350 çeşit ma m u l, d ü nya n ı n 65 ü l kesine i h ra ç ed i l m ekted i r. Petrol çıka r­ mada k u l l a n ı l a n 65 çeşit donat ı m Avru pa, Asya, Afri ka ve Lati n Amerika ü l keleri ne gönderi l m ektedir.

Devri mden önceki y ı l l a rda n üfusu n u n onda dokuzu g öçebe ve ya rı g öçebe bir yaşa m s ü rd ü ren Ka za kista n, ta n ı n maya ca k derecede d eğ iş­ m i ştir. Sovyet egemenliği y ı l l a rı nda b u rada modern teknikle donatı l m ı ş ka ra v e ren k l i meta l urji end üstri leri, çeşitl i ma kine ya pıcı l ı ğ ı işletmeleri, g üç l ü enerj i santra l leri, maden kömü rü ve petrol end üstri l eri , hafif ve Yiyecek end üstrisi isletmeleri ağı kuru l m uştur. Bu cu m h u riyette renkli me­ ta l ürji ön sı rada yer a l m a kta d ı r, çü n k ü Kaza kista n ren k l i ve seyrek b u l u ­ n u r m a d e n l e r çıka rma ve işlemede en önemli bölged i r. B u rada ü reti len elektri k enerjisi, devri mden önce t ü m Rusya 'daki enerjiden 26 kat fazl a ­ d ı r. Kaza kista n'da sadece dokuzuncu beşyı l l ı k ( 1 97 1 - 1 975) döne m i nde e n modern tekn ikle donatı l m ı ş 365 büyük endüstri işletmesi v e atelye ça l ı ş ­ m a y a başl a m ıştı r. B u c u m h u riyeti n işletmeleri nde üreti len m a m u l ler d ü n ­ ya n ı n BO/den fazla ü l kesine i h ra ç ed i l mektedi r.

Kaza kista n ' ı n köy ekonomisinde de önem l i değ iş i m le r gerçekleşti ri l mişti r.

Bu cu m h u riyetteki işlenmemiş top ra k l a rı n ta rı ma kaza n d ı rı l masından son­ ra Kaza kista n ü l kenin çok ta h ı l ü reti len bölgelerinden b i ri o l m uştu r ve 1 922 y ı l ı na ora n la ya klaşık olara k 30 kat daha fazla ta h ı l sağ l a m a kta ­ d ı r. Burada hayva ncı l ı k da hızlı tempolarla gelişmektedi r.

'1048

Tacikista n, son 60 y ı l içinde, son derece geri ka l m ı ş l ı kto n pol itik, eko­ nomik, topl u msa l ve k ü lt ü rel gelişmenin y ü ksek d üzeyi ne u laşmaklo, bü­ tün bir ta rihsel dönemi atla m ı şt ı r. Devri mden önceki Tacikista n'da en­ d üstri denince, özellikle köy ekonomisinden elde edi len h a m maddeleri işleyen küçük işletmeler a n l a ş ı l ıyordu . Sovyet egemen liği döneminde ise b u rada modern bir endüstri meydana geti ri ldi, çağ d a ş teknikle donatı l ­ m ı ş y üzlerce i şletme kuruldu. Bu cumhuriyetin endüstri işletmeleri, ta rı m makineleri, e lektri k ayg ıtla rı , oto mobil ve tra ktör yedek pa rça l a rı ü ret­ mekted i r. Tacikista n'da n üfus ba ş ı na d üşen elektri k enerjisi i ra n'a veya Tü rkiye'ye ora n l a 3,5 kat fazlad ı r.

Topra kl a rı n ı n % 93' ü dağ l a rl a ka p l ı olon Tacikista n, devri mden önce yolda n yoks u n bir diyo r sayı l ıyord u . Uçu ru m l a r ve del ice a ka n nehi rler boyu nca ma l l a r, ot ve kotı rla rl a , ya da i nsa n l a rı n s ı rtında ta ş ı n ı rd ı . Şimdi ise c u m h u riyet, kent ve bölgelerini birbirine bağ laya n binlerce kilometre yola sa h i ptir.

Taci kista n köylerinde devri mci değ i ş i m ler ya p ı l d ı . Enerji kayna kla rı top­ rağ ı n maki nelerle s u l a n ma s ı n a , köy ekonomisinin geniş ölçüde makine­ leşti ril mesi ne, ta rı m ı n yüksek veri m l i bir n itel i k a l masına olanak sağ l a d ı .

Sovyet egemen l i ğ i yı l l a rı nda b u ra d a pa m u k eki l i top ra k l a r 1 0 kat, pa m u k ü retimi ise 2 6 k a t a rttı . Bug ü n Sovyet Tacikista n'ı SSCB'de, en değerli dokuma la r için elverişli pa m u ğ u n % 40 ka da rı n ı ü retmekted i r.

Ozbekista n'da, devri mden önce, küçük birka ç çı rçı r fa bri kası d ı ş ı nda endüstri denen bir şey yoktu. Son 61 yı l içinde b u rada ma kine ya pıcı l ı ğ ı , ; ki mya , meta l u rji, petrol v e gaz çıka rma v b . endüstri kol l a rı meyda na g e ­ tirildi. Bug ü n b u c u m h u riyette, ya klaşık ola ra k 1 .500 modern end üstri işletmesi b u l u n ma ktadı r. Sadece Taşkent'teki teksti l ko mbinasında 6 bin kadar dokuma tezga h ı ile 300 bin iğ b u l u n m a ktad ı r. Bu tüm i ra n'da ki ler­ den 7 kat fa zlad ı r. Son on yı l içinde bu c u m h u riyetteki elektri k enerjisi ' ü reti mi ya klaşık üç kat a rtm ı ştı r. Ekono m i n i n hızla geliş mesi c u m h u riyette Çi rçik, Ya ng ü l , Alma l ı k, Ang ren, Za rafşa n, Navoi vb. g i bi bi rçok yeni en"­ d üstri merkezleri nin k u ru l masına ola na k sağ l a d ı .

Ozbekista n ' ı n köy ekonomisinde de kökl ü değ işi mler oldu. Bug ü n b u c u m h u riyet d ü nya n ı n en büyü k s u l a m a tesislerine sa h i pti r. Su kana lları ve s u birikti rme ve dağ ıtma merkezleri 1 95 bin kilometreyi a ş m a ktad ı r. Bun­ ların ve modern tekni kten geniş ölçüde ya ra rl a n ma n ı n sağ ladığ ı olanak­ l a rla pa m u k ü reti mi nde büyük a rtı ş la r ( 1 9 1 3 yı h na o ra n la hemen hemen 1 0 kat fazla) kayded i ld i . N itek i m 1 977 yı l ı nda c u m h u riyetin pa m u k üre­ tici leri, devlete ya klaşık 5,7 m i lyon ton « beya z a ltı n » tes l i m ettiler. Oz­ bekista n, pamuğ un veri mi bakı m ı nd a n başl ıca pa m u k ü reten bölgeler a rası nda biri nci yerde gelmektedi r.

Sovyet egemen l iğ i yı l l a rı nda Türkmenista n'da da çok büyük başa rı lar 1 049

elde edildi. Feod a l -atae rkil i l işkileri n s ü rd ü rü ld üğ ü bir ta rı m ü l kesi ola n Türkmen ista n, gelişmiş end üstriye sahip bir c u m h u riyet ha line geldi. B u ra ­ da kuru l a n end üstri kol l a rı n ı n ba şı nda petrol işleme, k i mya, g a z çı ka rma, makine ya pıcı l ı ğ ı , enerj i vb. end üstri leri yer a l m a ktad ı r. Şimdi burada, - ya l n ız bir gün içi nde, d evri mden önceki Türkmen ista n'da bir yı lda ü reti ­ lenden daha fazla elektri k enerjisi ü reti l mekted i r.

Türkmenista n'da köy ekonomisi de başa rıyla geliş mekted i r. N iteki m pa m u k ü reti minde veri m 1 9 1 3 yı l ı na ora n la 1 5 k a t a rtmıştı r. Bu d a h e r şeyden önce, büyük su kana l l a rı v e b i riktirme gölleri k u ru l ma kla sa ğ la n ­ m ı ştır. Cu m h u riyette e l d e edilen pa m u ğ u n ya rıs ı nd a n fa zlası Ka ra k u m ka na l ı n ı n s u la rıyla s u l a n a n ta rla l a rda yetiştiril mekted i r.

Sovyet egemen l iğ i, b i r za ma n l a r ça rl ığ ı n söm ü rg es i olan c u m h u riyet­ lerin sadece ekono mik ba k ı m d a n g ö rü l memiş ka l k ı n m a sağ lama l a rı na elverişl i olana kla r ya ratmakla ka l m a m ı ş, bu bölgelerde b i l i m ve kültü . rü n h ızla gel işmesine de geniş çevrenler a ç m ı şt ı r.

Bug ü n c u m h u riyetlerde a lfa besizl i k çokta n orta da n kald ı rı l m ı ş d u ru m ­ dadır. Devri mden önce sadece birka ç okula sa h i p o l a n Orta Asya c u m ­ h u riyetlerinde v e Kaza kista n'da bug ü n 2 6 bini a ş k ı n g e n e l öğ reti m, 500'­ den fazla l ise ve orta d e rece l i meslek okulu ve 1 1 5 y ü ksek okul va rd ı r.

Burada s ı ra la n a n l a r, her ne ka d a r en son veriler değ ilse de okuyu­ c u m uza , SSCB'n de, ü l kenin eskiden g eri bıra k ı l m ı ş bölg elerin deki u l us­ l a ra ya p ı / a n ya rd ı m sonucunda ba şa rı l a n çok büyük işleri, sağ l a n a n poli­ tik ve gerçek eşitliğ i g östermeye yeterl id i r. Eski s ö m ü rgelerde geri kal­ m ı şlığ ı n orta d a n ka l d ı rı l ması, h ızla gel işmen i n sağ l a n ması için ölçüsüz ça ba la r h a rca ma ve bazen özveri lerde b u l u n ma pa hasına ya rd ı m ed i l ­ mesi, R u s p roleta ryasına Len i n ta rafı nda n vasiyet edi l m işti . Len i n ' i n y ü k ­ s e k bir enternasyonalist ödev sayd ı ğ ı bu ya rd ı m konusu nda L. i . Brejnev şöyle dem işti r : « Ve Rus p roleta rya sı, Rus halkı bu ödevi şerefle yeri ne geti rmişti r. Gerçekte bu t ü m sınıfı n, tü m h a l k ı n enternasyona l izm a d ı n a gösterd iği çok b ü y ü k bir ya ra rl ı ktı r. » Okuyuc u m uz u n mektubunda, bug ü n gelişmekte olan ü l kelere ya p ı l ­ ma kta olan ya rd ı ma da değ i n i ld i ğ i i ç i n kısaca da o l s a soru n u n bu ya n ı üzerinde de d u racağız. Enternasyo n a l ist g ö revlerine s ı msıkı bağ l ı o l a n Sovyetler Birliğ i, sömürgecilik boyu nd u ruğ u nda n ku rtula n halklara h e r za ma n ya rd ı m etm iştir v e b u g ü n de ya rd ı m etmekted i r. Şurası n ı beli.rtmel iyiz ki, Sovyetl e r B i rliğ i ' n i n gelişmekte olan ül kelerle k u rduğ u i l işkiler her şeyden önce bunla rı n u l usa l bağ ı msızl ı klarını g üç­ lendirmelerine katkıda b u l u n m a kta d ı r. N itek i m bu ya rd ı m ı n büyü k kısmı ü ret i m i n geliştiril mesine ayrı l m a kta d ı r. B u n u n dörtte üçü yeni end üstri ve enerj i tesisleri ku rmaya ayrı l ma ktadı r. Böylelikle geli şme h a l i ndeki ü l keler ekonomisi n i n ya l n ı z bug ü n k ü g ereks i n i m leri değ i l , ekonomik b � ğ ı msızlık

1 050

u ğ rundaki kök l ü , uzun s ü reli çıkarl a rı da gözetil mekted i r. Sovyetler Bir­ l iğ i'yle ya p ı l a n bu biçim işbirliği, gelişmekte olan ü lkeleri g iderek çeşitli e nd ü stri malları n ı ith a l etmek zoru n l u ğ undan kurta rma kla ka l m ıyor, aynı za manda end ü stri n i n , gerç.e kten u l usa l ha l k ekonom isinin teme l i n i oluş­ t urmaya elverişli en önemli kol l a rında, çağd a ş teknik ve teknolojiyi be­ n i msemelerin e ya rd ı m etmekted i r. örnek olara k Afrika üzeri nde d u ra l ı m. 1 977 y ı l ı nda Sovyetler Birliği, Afrika kıtası nda 32 devlete, ekonom i k ve tekn i k yardı mda b u l u n m uştur.

B u rada hayır işlemek için "ya rd ı m » değ i l , i l kesel enternasyona lizm pol iti ­ kası n ı n prati kte g e rçekleştiril mesi sözkonusudur. SSCB'nin Afri ka (ve ya l ­ n ı z Afrika değ i l ) ü l keleriyle işbirl iğ i h e r şeyden önce bu ü l keler ekono­ misinin devlet sektörü n ü ya ratmak ve gel iştirmek, end ü strileş meyi ve ta ­ rı mda gelişmeyi sağ la mak, yera ltı zeng i n l ikl eri ni b u l m a k ve çıka rmak, ekonominin ve k ü ltü rün bütü n kesi m leri içi n ka lifiye ka d rola r yetiştirmek hedeflerine yönel i ktir.

Sovyetler Birl iğ i ' nden teknik ya rd ı m ve kred i ler sağ laya n bi rçok Afrika ü lkesi, böylelikle e m perya l izme kölece bağ ı m l ı o l ma teh l ikesini önlemeyi başa rmıştı r. Sovyet kred i leri son derece elverişli olan 0/o 2,5 fa izle veri l i r­ ken, D ü nya Bankası n ı n 1 975 yılı nda % 8 5 olan faiz ora n ı , 1 977 yıl ında, bazı d u ru m l a rda, % 1 8'e ka da r yükselmiştir. ,

Sovyetler B i rliği, Afri ka 'daki çeşitli ü l kelerde 450 ka d a r i şletmen i n ku­ ru l masına katı l m ı ş ve kat ı l maya deva m etmekted ir. B u n l a rı n 246'sl artı k işletmeye açı l m ı ş d u rumdad ı r. Bunlard a n Assuan ba rajı i l e Helua n me­ ta l ü rji kombinası g i bi, Mısı r'da devlet sektörünün te melini oluştura n iki muazza m işletmeyi ba şta a n ma m ı z gerekir.

Sovyetler Birliği'nin ya rdı mıyla, Cezayi r'in EI -Haca r kenti nde bir çel ik döküm işletmesi kuru l ma kta , kuru l u ş u ta m a m l a n a n bir termo-el ektri k sa ntra l ıyla, maden çıka rma tesisleri ise işletmeye açı l m ı ş b u l u n m a kta d ı r.

Yine Sovyet ya rd ı m ıyla, Etyopya 'nı n Ass a b kenti nde b i r petrol rafi nerisi kuru l m uştur, Nijerya'da ise meta l u rji tesisleri ya pı m ı na ba şlanm ıştır.

Afrika ü lkeleri nde, SSCB' n i n ya rd ı m ıyla elektri k sa ntra l l eri, ka ra ve renkli meta l u rji, ma kine ya p ı m ı, meta l işleme, ki mya ve yiyecek end üstri­ leri tesisleri k u ru l ma ktad ı r.

Sovyet uzma nla rı , bi rçok Afrika ü l kesine, yera ltı zeng i n l ikleri n i n a ra ş ­ tı rıl ması v e işletmeye aç.ı l ması, modern bir ta rı mı n oluşturu l ması, sağ l ı k sisteminin gel işti ri l mesi a la nları nda ya rd ı mda b u l u n m a ktadı ria r.

Sovyetler Birliği ile Afri ka devletl eri a rası nda öğ retim a l a n ı nda ya p ı l a n işbi rl iğ i geniş boyutlara u la ş m ı ştı r. Bu işoirl i ğ i yüksek öğ reti m kuru l uşla rı , bi l i m merkezleri, oku l l a r, tekn i k meslek oku l l a rı açıl ması, işçileri n i n doğ ru ­ d a n ça l ı şma yerleri nde eğ iti l i p yetişti ri l mesi g i bi a l a n l a rı ka psa maktad ı r.

1 051

Sovıyetler Birliğ i ' n i n ya rd ı mıyla yetiştirilen Afri k a l ı uzma nla rı n ve kalifj.y� işçilerin sayı s ı 250 bini a şmaktad ı r. Sovyet yüksek okul l a rı ndo, binler�e Afrikalı genç m ü h endis, doktor, ta rı m uzma n ı vb. d i ploması a l m ışlo.rd ı r.

Elbetteki, SSCB'nin ya rd ı m l a rı , sadece Afrika kıtası çerçevesi içinde k a l mıyor. Sovyetler B i rliğ i'nin sömürg ec i l i ğ i n ve em perya l ist bağ ı m l ı l ıg ı n a ğ ı r m iras ı n d a n kurtu l ma k isteyen diğer birçok a z gelişmiş ü l kelere ya p ­ t ı ğ ı ka rş ı lı ksız ya rd ı mla i l g i l i d a h a birçok örnek verebi l i riz.

Emperya l ist devletlerin, gelişmekte olan ü l kelerle k u rd u k l a rı i l işkilere gelince, bunla r ta ma m iyle ters yönde geçekleşmekted i r. Ornek ola ra k tekellerin Afrika 'daki politikası n ı ele a l a l ı m. B u nl a rı n sözkonusu kıtadaki eylem leri, �frika ü l keleri n i n para l a rı n ı n önemli böl ü m ü n ü n d ışa rı akması , bu ü lkelerin ya rattıkları u lusa l gel i ri n önemli bir kısmından yoksun ka l ­ ması g i b i o l u msuz sonuçla ra neden o l m a ktad ı r. Sözkon usu ü lkelerden çoğ unda geçmişteki söm ü rg ecili kten m i ra s ka l a n sermaye yetersizliğ i, te­ kelci sermaye i h ra cıyla d a h a da a rt ı rı l m a ktad ı r. B u n u n en d i k kate değer verileri n i ABO'nin res mi istatistiklerinde görüyoruz. Orneğ i n Amerikan teke l leri n i n ,a,frika ü l kelerine (Güney Afrika C u m h u riyeti h a riç) dolaysı z yatı rı mla rı, 1 950- 1 975 döneminde 2 m i lya r 250 m ilyon dolard ı r. Ayn ı dönem içinde i s e Ameri k a n şirketlerin i n kôrı 6 m i lyar 876 m i lyon doları bulmuş ve bunun 5 milya r 436 m i lyon doları ABD ile diğer bazı ülkelere a ktarı l mı ştır. Başka sözlerle söylersek, sözkonusu 25 y ı l içinde ABD ser­ mayesinin Afri ka 'ya a kmasına değ il, ABD'nin Afrika ü l keleri nden 3 mi lya r 1 86 m i lyon dolar « sızd ı rdığ ı na .. ta n ı k ol uyoruz.

ABD' n i n Afrika ü l kelerine ya ptı ğ ı « ya rd ı m » prog ra mla rı n ı incelersek, bunların gelişmekte olan ü l kelere, ekonomilerini ve bağ ı msızl ı kla rı n ı g üç_ · lendi rmeleri yönünde yard ı mda b u l u n m a k içi n değ i l , yeni sö m ü rgeci l i k pol itikası n ı çeşitli biçi m lerde yürütmek a macıyla hazırlandı kları n ı g örü ­ rüZ. Aslı nda bu «yard ı m » Ameri ka l ı g özlemcilerden J. Montg omery' n i n de bel i rttiğ i g ibi dış ve iç pol itika n ı n bir a letidir ve Ameri ka n d i p lo masisi nde çok çeşitli roller oyn a m a ktad ı r. B u rol lerden b i ri « kesi n tutucu i n a nçl a ra sa h i p .. politikacı l a rı desteklemek, ya bancı se.rmaye yatı rı m l a rı n ı savu n ­ mak, gelişmekte ola n ülkelerde d u ru m u n « isti k ra rl ı l ı k » kaza n masını sağ­ l a m a ktı r. « Ya rd ı m .. p rog ra m l a rı na ayrı l a n fonlar, genel likle ABD' n i n « ka pita l iz­ min vitri n i » olara k g östermek içi n seçtiğ i birkaç ü l keye yöneltil mektedi r. Şurası da çok d ikkate değer bir nokta d ı r ki, ABO' n i n « endüstriyel ya rd ı m » prog ra m ları nda Afrika ü l kelerinde b i r tek makine ya p ı m ı , y a da meta l u rj i işletmesi kurul ması sözkonusu edi l memekted i r. i şte gerçekler bunlard ı r ve ön ya rg ıs ı ol maya n okuyucu la rı n bundan kolaylıkla çı ka ra bilecekleri sonuç sud u r : Sovyetler Birl i ğ i , em perya l ist dev1 052

ekonomileri n i g üçlendir­ kaza n a ra k bağ ı msız­ lıklarını pekiştirmeleri için elinCJen gelen her şeyi ya pmaktad ı r. Bunu n l a bi rlikte burado sı ra lanan veriler Sovyet ya rdımının h erh a n g i bir « borcu n » ödenmesiyle en küçük bir i lgisi yokt u r. Bu, Sovyet ler Birliği'nin pol iti ka sına let lerden fo rklı ola rak, gelişmekte o lan ü lkelere,

meleri, top l umsa l ve kült ü rel a lan.larda başa rı l a r

daima gerçek enternasyona liımin kı lavuzluk ettiğini göstermektedi r.

1 053

Bar., ve Sosyal izm Davasına Daha Ote H izmet Dilekleri Ka rdeş pa rtiler .. Ba rış ve Sosya l izm Soru n l a rı » dergisi n i n 20. yı l ı nı kutl uyorl a r.

SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri ve SSCB Yüksek Sovyet Prezid ­ yumu Başka n ı Leonid I l iç Brejnev'i n « Ba rı ş ve Sosya l izm Soru n la rı » derg is i Reda ksiyonu v e Yazı Ku ru lu 'na g önderd iğ i kutla m a mesajı nda şöyle 'de­ n i l iyor : .. SBKP Merkez Komitesi ve bütün Sovyet kom ü nistleri a d ı na , " Bafiş ve Sosyalizm Sorunlart " derg isinin tO. kuru l u ş yı ldön ü m ü n ü h a ra retle kut­ l a rı m. « Derg i, ba rış ve ha lkları n g üven l iğ i uğ ru nda a rd ı cı l bir sava ş ı m yürütü ­ yor. B üt ü n bu y ı l l a r boyu nca , derg i , her şeyden önce, çağ ı mızın en g ü ncel sorunlarını, ya ni top l u msa l yaşa mda yeni olguları , işç. i ve u l usa l kurtu l u ş ha reketlerinde, devri mci sava ş ı m ı n geliş mesindeki yen i olg u l a rı gözönü nde bulundu rd u . Bu soru n l a rdan birçoğ u n u n Ma rksi st-Lenin ist temel üzeri nde ya ratımla işlenmesi nde kuşku götü rmez hizmetleri va rd ı r. Derg i , a nti­ kom ü n izme ka rşı savaşı rnda, aynı za manda devrimci sürecin geli şmesinde g ü nden g ü ne daha bel i rg i n engel ler oluşturduğu görülen çeşitl i a nti­ Marksist g örüşlere k a rş ı sava ş ı rnda büyük b i r rol oyn uyor. « Bizce, derg i , ka rd e ş kom ü n ist ve işçi parti leri nin kendi ü l kelerinde ve u l uslara rası a l a nda ki eylem ve savaşı mla rı n ı n ola nca ç.e şitliliği ile bir­ birleri n i ta n ı ma l a rı yo l u nda çok ya ra rl ı ça l ışmala rda bulundu ve b u l u n u ­ yor. Sermayeye v e gerici l iğe karşı, em perya l izme, söm ü rgeci l iğ e, ı rkçı l ı k v e fa şizme karş ı sava ş ı m veren lerle daya n ı ş ma s ı n ı h e r za man sava ş ı m konu mlarından sesi n i yü kselterek etkinli kle d uyurd u v e d uyuruyor .

Biz, Sovyetler Birl iği' nde, derg i reda ksiyonu nuzu n dosta ne bir i l g i göstererek, pa rti mizin deneyi mi ne, ü lkemizde kom ü nizm kuru l uşu soru n ­ l a rı na ı ş ı k tutması n ı şükra n la karş ı l ıyoruz.

••

" Derg i, çeşitl i ü l keler Ma rksistleri a rası nda teorik konfera nsıara v e diğer temas biçim lerine önayak olara k, ko m ü n ist ve işçi pa rti leri a rası nda et­ ki leşme ve eylem b i rl i ğ i n i n , deneyi m ve fi ki r değ iş tokuşu n u n gel işmesi ne büyük bir katkıda b u l u n uyor. Bunun g ü nü müz koşutla rında büyü k bir önemi va rd ı r. Derg i n i n uluslara rası kol ektifi kardeş pa rti l eri n ba ş ı na buy­ ru k l uğ u, hak eşitl iği, bağ ı msızl ı k ve daya n ı şma i l kelerinin sözü n ta m a n ­ l a m ıyle sayg ı l a n ma s ı koşu l l a rı nd a kom ü n i stleri n bira ra d a v e elbirl iğ iyle ça l ı ş ma l a rı n ı n günü g ü n ü ne görülen ca n l ı bir örneğ i n i ol uşturuyor. .. Komünist ve işçi parti leri n i n teori ve enformasyon dergisi ne, Marks, 1 054

Engels ve Len i n'in yüce fi k i rleri n i n propa g a ndasında, bili msel kom ü n izm teorisinin g ü ncel soru n la rı n ı n ya ratı m l a işlemesi nde daha öte başa rı la r d i leri m . Va rsın, derg iniz; bu nda n böyle d e, kom ü n ist ve işçi pa rti leri n i n dostça, enternasyona l işbi rl iğ i temeli ü ze rinde ba rış, demokrasi, u l usa l bağ ı msızlı k ve sosya lizm dôvası na hizmetlerde b u l u nsu n . » Bulga rista n Kom ü nist Pa rtisi Merkez Ko mitesi B i rinci Sekreteri ve BHC Devlet Konseyi Başka n ı Todor Jivkov, derg iyi k utl a m a mesajı nda şöyle d iyor : « Bulgarista n Kom ü n ist Partisi, derg i n i n kurucula rı nd a n biri o l a ra k, o n u n , komünist fikirleri n , gerçekliğin en sayg ı n k ü rsüsü olma rol ü ne büyü k bir değer veriyor. " Bafiş v e Sosyalizm Sorun/afl » derg isinin, Ma rksizm-Leni­ nizm teori ve pratiğ ini p ropag a nda etmede, d ünya kom ü nist ve işçi hare­ ketinin çağd a ş soru n l a rı n ı g itg ide daha başa rı l ı biçi mde işlemede, sos­ y a l izm ve komüniz m kuruluşu, emperya lizme, yenisömürgeci liğe ve diğer çeşitli g eric i l i k bel irtilerine ka rşı savaşı m kon u l a rı nda değerli deney i m d eğ iştokuşu ya p ı lmasındaki b ü y ü k katkısı bizle ri ç o k sevin d i riyor . ••

Maca rista n Sosya list i şçi Pa rtisi Merkez Komitesi, derg iyi şöyle kutl uyo r : « Derg i nin, yol g österici eyleminde ka rdeş p a rtileri n öneri leri ni d i k kate o l maya deva m etmesi, e m perya lizmin çeşitli çıkışla rı na ve ideolojik sal­ d ı rı l a rı n a ka rşı etkin orta k eylemlere bundan böyle ya rdı mcı o l ması içten d i leğ i m izdir. Derg i, Ko m ü n ist ve i şçi pa rtileri n i n zen g i n deneyim hazine­ sini herkesin ed i n i m i h a l ine g eti rmede, ya ratıcı, yoldaşça fikir değ i şto­ kuşu ve ta rtı şma l a rı teşvik etmede daha i leri a d ı m l a r atmo ı ı d ı r. Dün­ ya n ı n çeşitli kesi mleri nde o rta k bir a ma ç uğrund a , sosya l ist ve komü nist top l u m u ya ratma k için sava ş ı m vermekte olo n ka rdeş p a rti lerin, Mark­ sizm-leniniz m fik i rleri bayrağ ı a ltında, p roleter enterna syona l izmi ruh u n ­ d a daha sı kı b i r birlik v e daya n ışma yön ündeki o rta k eyle m leri nde d a h a öte ya rd ı mcı o l ma lıdır . ••

Al ma nya Sosya l i st Birl i k Pa rtisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri ve OAC Devlet Konsey i Başka n ı Erich Honecker ta rafı ndan i mza la n a n ASBP M K kutlama mesajı nda şöyle deniliyor : « Derg i nin, bug ü n d ü nyada ya p ı l m a kta olo n kök l ü değişim leri b i l i m e daya l ı biçi mde çözümlemede b ü y ü k bir katkısı olduğu ka nısı ndayız. H a l k­ l a rı n, bir yere kadar iyileşti rilen ba rı ş ve u l us l a ra rası g üven l i k, u l us a l ba ­ ğ ı msızl ı k ve insa na ya ra ş ı r bir yaşa m koşu l la rı nda n yara rla n ma istekleri, ba rışı tehdit eden ve top l u msa l i lerlemeye düşma n olon gerici g üçleri n h ücumları n ı g itg ide a rtı rma l a rı n a neden oluyor. Biz, o n l a rı n kıyıcı pla n ve niyetlerin i n gerçek nedenini a çı ğ a vurma n ı n , h a l k l a rı bunlara ka rşı sava ş ı ma seferber etmeni n birincil bir ödev olduğu ka nısı ndayız. « BaTIş

ve

S osyaliz m Sorun/aTı », komü nistlerin u l us l a ra rası derg isi 0 1 0 -

1 055

ra k, za m a n ı mızın devri mci kavg a l a rı nda, e mperya l izmin politika ve ideo­ lojisine karşı savaşımda, Ma rksist ö ğ retin i n pro pa g a ndasında önemli bir yer tutuyor. Derg i n i n eyl e m i , yeni teorik ve pol iti k sorunların M a rksizm ­ Leni n izm ruh u nda, kol lektifçe ve ya ratıcı bir ya naşı m l a g ö rü ş ü l mesi n e ya rd ı mcı o l uyor. » Moğolista n Devrimci Ha l k Pa rtisi M K B i rinid Sekreteri ve Moğol ista n H a l k C u m h u riyeti Büyük H a l k H u ra l ı (Mecl is) Prezidyu m u Başka n ı Yum­ jag i n Sedenba l'ın kutl a ma resajında ş u n l a rı okuyo ruz : " Derg i, d ü nya kom ü n ist bas ı n ı sistem inde ya ra ş ı k bir yer a la ra k. ger­ çek bir fikir değ iştokuşu k ü rsüsü, komü nist h a reketi n i n, h a l kl a rı n devri mci sava ş ı m ı n ı n ta n ı n m ı ş eylem ada m la rı n ı n değerli yazıla rla d üşü nceleri n i d uy u rd ukla rı k ü rsü h a l i ne g e l m i ş bu l u n uyor, en g üncel soru n l a ra çözü m g etiri l mesine ya rd ı mcı ol uyor. " üzel likle belirtmek isteriz ki, « Barış ve Sosyalizm Sorun/an » derg is i n i n sayfa larında, sosya l ist ü l kelerde y e n i top l u m k u ru l uşu teori ve pratiğine i l işkin soru n l a rı n, kardeş parti ve ü l keleri n yaşa mı nda n çıkarı l a n zen g i n deney i m i n siste m l i biçi mde a yd ı n latı l ması, bizi m parti miz v e h a l k ı m ı z için, komünistleri n ve emekçilerin Ma rksizm - Leninizm fikirleriyle donatı lması için, M H C'de sosya lizmin başa rıyla kuru l ması için paha biçil mez bir değ er taşıyor. » Polonya Bi rleşik işçi Partisi M K B i ri n ci Sek reteri Edwa rd Gierek'i n Re­ daksiyon ve Yazı Kuru l u'na g önderd iğ i kutl o m a mesajı nda şöyle deniliyor : " Derg i n iz, i lerici l i k ve h a l kları n özg ü rl ü ğ ü fik i rleri n i yaya rken. bir ya n ­ da n d ü nya a nti-emperya l ist cephes i n i n genişleti l mesi nde, b u cephenin b ütü n g üçleri a ra s ında işbirliğ i n i n a rtırı l m a s ı nda önemli bir rol oynuyor.

Yu m u şa ma politi kası n ı sürd ürmede, u l uslara ra sı i l i şkilerde dostça işbir­ l i ğ i i k l i m i n i n o luşt u r� l ması nda derg i n i n eylemi büyük b i r önem ta şıyor.

Ayl ı k derg i nizin sayfa l a rı nda çıkan yazı ların, sosya l ist h ü ma n izmin soylu fikirleriyle dolu olduğ u, halkları n h a kl a rı n ı , i nsa n ı n h a k l a rı n ı savu nduğu, gerçek demokra si u ğ ru ndaki savaş ı m a ya rd ı m ettiğ i görül üyor. « Doğ ru l uğ u söz g ötürmez a rdıcıl siyaset hattı ve çıkan yazı l a rı n yü ksek d üzeyi , Kom ü n ist ve i şçi pa rtileri a ra s ı nd a , bütün ilerleme, demokrasi ve b a rı ş g üçleri a ra s ı nda « Banş ve Sosyalizm Sorun/an » derg isine h a k l ı bir sayg ı n l ı k kaza nd ı rd ı . Pa rti m iz ve Polonya top l u m u nu n geniş çevreleri, derg i n ize büyük bir değer veriyor. » Çekosl ovakya Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin, ÇKP M K Genel Sek reteri ve ÇSSC Cu m h u rbaşkanı Gustav Husa k ta rafı ndan i m za l a n a n k utl a ma mesajında ş u n l a rı okuyoruz : « Banş ve Sosyalizm Sorunları » derg isinde bütün k ıta l a r komü nist tem ­ s i lcile'rinin herg ü n kü işbirliği, enternasyonal ödev ve daya n ışma bilinciyle

1 056

dolg u n i l keleri, ya ni her Kom ü n i st Partisi'nin bağ ı msızl ı ğ ı , eşitl iği ve ba ­ ş ı na buyrukl u ğ u i l kelerini sayg ı/aYf p uyg u la ma kla, b ütün barı ş, demokrasi, sosya lizm ve komü n izm savaşçı l a rı n ı n u l usla ra rası işbirliğ inde etkin i liş­ kileri na sı l g üçlen d i re bi leceklerini açı kça ortaya koyu yor. " Bafiş ve Sosyalizm Sorun/ofl » derg isi, değerl i teşvi kleri sayesinde, ken­ di h a l kla rı n ı n ilerici ve sosya l i st geleceği uğ runda, tekel lerin egemenJi k , ve ezg isine karşı eylem birl iğ i uğrunda yiğ itçe sava ş ı m yü rütmekte ola n bütyn devri mci g üçler ve demokratik h a reketler içi n g ü çl ü bir esi n kay. nağ ı oldu. Derg i, gay.et doğ a l ve ma ntığa uyg u n olara k, her şeyden �nce, sınıfsal ve enternasyona l kon u m l a rı V. i. Leni n ta rafı nda n , utkusa l Büyük Oktobr Sosya l ist Devri mi ta rafından devri mci sava ş ı m deneyi mi ve örne­ ğ i n i, yine sosya list toplu mu k u rmada Sovyet kom ü n istleri nin n ice sı nav/a-­ nndan geçmiş zeng i n deneyi m i n i , aynı za ma nda reel , somut sosya l izmin d iğer ü l keleri n i n d eneyim i n i ya nsıtıyor ve g enel leşti riyor. » Ka pita l ist ü l keleri n komü nist ve işçi partileri, derg i nin, kendi leri ne, pra ­ ti k ve teori k ça l ı şmalarda çok büyük bir ya rd ı mda bulunduğu nu, derg iyi değerli bir deneyim ve d ü ş ü nce değiştokuşu k ü rsüsü sayd ı kl a rı n ı bel i rti­ yorl a r.

Avusturya Kom ü n ist Pa rtisi Başka n ı Fra nz M u h ri ve AKP M K Pol iti kbüro üyesi Erwin Sch a rf tarafından g önderilen kutl a m a mesajı nda şöyle deni l i ­ yor : « Biz, Avustu rya Kom ü n istleri, derg i n i n çok büyük bir önemi olduğu ka ­ nısı ndayız. Derg i bizim pol iti k-ideoloji k savaşı mı mızda ve Ma rksist- Le-n i ­ nist bi lgi leri derinleşti rme ça lışmaları m ı zda ö n e m l i silôh bel lediğ i m iz bir yayın, M a rksizm-leni nizm 'in ya şa msa l l ığ ı n ı, ya ratıcı g ü cü n ü ka nıtlaya n bir yayı ndır. Onun k u ru lduğu nda n bu ya na yirmi yıllık gelişmesi ve d ü nya ça pı nda g itg ide daha büy ü k ö l çüde yayı l ması, d ü nya komü rıist pa rtileri­ nin bir Ma rksist d ü ş ü nce ve a ra ştı rma orta k kürsüsü, bir fikir, ka n ı ve ' enformasyon değ iştokuşu foru mu gereksi n melerine, bu kök l ü gereksin­ d meye uyg un ur. » Ha len. gel mekte olan mesajları n özetlerini ö n ü m üzdeki sayda rda yayı n ­ la maya deva m edeceğ iz.

1 057

r

_________ Ö Z_E

L SA

YF

ALAR _______--..J

___

Sayın Başba kan ve CHP Genel Ba,kanı Bülent Ecevit Anayurd u muz, 42 m i lyon h a l k ı m ız, çok a ğ ı r, çok çetin, ka n l ı g ü n l er yaşıyor. Halkı mızın u lusa l çıka rla rı n ı , öteden beri aya k l a r a ltına a la n , emperya l izme sata n en gerici g üçler a nayurd u m uzu b i r iç savaşa sürük­ lemek ça bası içi nded i r. B u n un l a o n l a r, ha l kı mızı n en başta Amerika n em perya lizm i n i n , NATO'nun boyunduruğ undan kurtul ma k, u l usa l bağ ı m ­ sızlığ ı mızı, egeme n l i k h a k l a rı mızı geri a lmak, d ü nyada v e bölgemizde ba­ rış ve g üvenl iğ i sağ la mak, i leri, demokratik bir d üzene kavuşma k, sos­ ya l izme g itmek savaşı n ı k ı rm a k istiyor.

Böylesi bir d u ru mda, partiniz, h ü k ü metiniz ta rihsel bir soru m l u l u k la ka rşı karş ıya d ı r. B u nedenle, pa rti m a d ı n a Size ca n a l ıcı, g üncel ba şlıca sorun ­ l a rı bel irtmeyi zoru n l u görüyo rum .

Partiniz CHP, seçim lere öteki burj uva partilerinden ayrı m l ı bir prog ­ ra mla g i rdi. Bu p rog ra mda bir dizi vaatler yer a l ıyordu . H a l k ı m ı z, bu istemleri n i n gerçekleşeceğ i u m uduyla CH P'ye oy verdi.

Bug ü n ne g örüyoruz? Olaylar ferm a n dinlemez. H ü k ümetin iz 9 ayd ı r işbaşında d ı r. H a l ka verdiğiniz sözlerle ya p ı l a n i ş l e r b i rbiri n i n ta m tersi olarak o rtaya çıkıyor.

Bug ü n CHP'nin sözünü ettiğ i ba rı ş ve u l usa l çıka rl a rı savu nma politika­ sı ndan geriye ne ka l m ı ştı r? CHP ağ ı rl ı ğ ı ndaki h ü k ü met NATO'ya, Ameri ­ kan em perya l izmi ne bağ ı ml ı l ı k pol itika s ı n ı sürd ürüyor. üste l i k her geçen g ü n emperya list dayatma la rla bulunduğu konumla rdan bile geri liyor. " Sovyetler Birliğ i'nden Tü rkiye'ye tehl i ke gel m iyor» ded i n i i . Ama nükleer silôh depoları nı, Amerika n sadırı üslerini, üsteli k Mecli slere bile g ötür­ meden açıyorsun uz, öteki h ü kü metler g i bi Anayasayı çiğ niyorsun uz. ı m ­ za l a d ı ğı n ı z Türk-Sovyet Ortak Siyasa l Bel g isine aykHl davranıyor, bölge­ m izde ba rış ı n ve yu muşa manın çıka r/a rıyla ters d üşüyorsun uz. TKP, NATO'­ dan çı k ı l ması nı, Ameri kan, NATO üsleri nin ka patı l masını ve silô hsızlan­ maya g i d i l mesini istiyor, bunun için savaşıyor.

CHP, faşizme ka rşı olduğunu birçok kez açıkladı. Ama ağ ı rl ı kta oldu­ ğ u nuz h ü k ü met, faşist tı rma nışı yığ ı nla rı n eylemleriyle ön lemek yerine, ka n l ı sa l d ı rı l a ra seyirci kal ıyor. Egemen güçler hükü metin el iyl e ilerici g ü çlerin u l usa l bağ ı msızl ı k ve demokrasi sava şı mı n ı ezmek istiyor. Kü rt ha l k ı na karşı yürütülen baskı, zorla özümseme politi kasına TKP ka rşıdı r, 1 058

öze l l i k le son p rovokasyo n l a rı şiddetle p rotesto ediyo r. 800'e ya k ı n yurt­ taş ı n ö l ü m ü n e yol a ça n ka n l ı terörün baş suçlusu fa şist M H P ve yan örg ütleri d u ru rken h ükü metinizin va l i leri i l erici, yu rtsever, demokratik örg ütleri ka patıyor. Ama devlet ayg ıtı n ı faşistlerden a rı n d ı rmak, kontr­ geril layı dağ ıtmak yol u na g itmiyorsun uz. Ka n l ı s a l d ı rı ya l n ız kom ü n istleri, sosya l istleri değ i l, CHP'ni de a teş a ltı na a l ıyor. ABD em perya l izminin g üd ü m ü ndeki fa şist tırma n ı ş parti niz ve h ü k ü m eti niz içi n de teh l i kelid i r. Şili ve birçok ü l keni n deneyi o rta d a d ı r. Pa rti yönetimi n iz, iç sava ş çığ l ı k ­ l a rı ata n Tü rkeş'l ere, Elverd i ' lere, Türün'lere ka rşı işçi v e emekçi s ı n ı fl a rla, komün ist, sosya l ist ve öteki demokratik g ü çlerle bi rleşeceğ ine, eli ka n l ı AP i le işbirl i ğ i ne yönel iyor. « A k g ü nler» ded i niz, h a l k ı m ı z k a n l ı g ü n ler yaşıyor. TKP, iç sava ş ı ö n le men i n biricik yol u n u u lusa l demokrati k cep­ henin gerçekleştiril mesinde, halkın örg üt l ü savaşıyla faşist yuva la rı n d a ğ ıtı l m,a sı nda, M H P' nin ka patı l m a s ı nda, devlet ayg ı tı n ı n fa şistlerden a rı nd ı rı l ması nda görüyor. B u n u n üzeri nde d i reniyor.

Siz demokratik özg ü rl ü k lerden, a nti-demokratik yasa l a rı n ka ld ı rı l ması n ­ d a n y a n a o l d u ğ u nuzu bi rçok k e z açıkla d ı n ı z. A m a parti yöneti m i n iz, h e r g eçen g ü n demokratik özg ü rl ü k istem lerine k u l a k tı kıyor. TKP'nin prog ­ ra m ı n ı yayı nla'd ı kla rı için Orü n yayı n l a rı soru m lusunu, öteki demokratik d ü şü nceli ki mseleri h ük ü meti nizin savcı l a rı , ma hkemelere veriyor, fa şist 1 4 1 � 1 42'nci maddeler Sizin h ük ü metinizin döneminde yoğ un lukla uyg u ­ l a nıyor. B u uyg u la m a l a ra «yasa l zoru n l u kl a rla » , « mecl i s a ritmetikleriyle» Özü r b u l m a k o l a n a ksızd ı r. Pa rti nizin g enel sekreteri nin son Ça nakkale konuşması, C H P yöneti m i n i n g iderek koyulaşan a nti-ko m ü n izme s ü rü k­ lend i ğ i n i a çı kça gösteriyor. Böylece insan h a k l a rı n ı, demokratik özg ü r­ l ük leri çiğ niyorsu nuz. TKP, p a rti mizin p rog ra m ı n ı yayı n laya n la r üzeri ndeki yarg ı l a m a n ı n d u rd u ru l masını ve p a rti mizin tüm yasa l hakları n ı n eksiksiz ta n ı nması nı, tüm a nti -demokratik yasa la rı n ka l d ı rı l masını, bütün demok­ ratik, yu rtsever, sosya l ist pa rti ve örg ütlerle bas ı n org a n l a rı üzeri ndeki bask ı l a ra son veri l mesini istiyor.

C H P, seç i m lerde h a l ka, e mekçi lere «genlik getirmekten », « ha kça bir d üzen » kurmakta n söz etti. Ama e mperya l ist tekel leri n dayatma l a rı n a , boy u n eğen h ük ü meti niz, yaşa m ı emekçilere, h a l k ı m ıza cehennem etti . i ş birlikçi, tekelci patronlar, onbin lerce işçiyi sokağ a atıyor. işsiz ord u la rı milyonları aşıyor. Enflasyon, deva l üa syon b u rgacı, herg ü n emekçilerin, halkın lokmasından pa rça l a r a l ı p götü rüyor. Pa rti nizin ba ş ı n ı çektiğ i hü­ k ümet, « to p l u msa l a nlaşma » a d ı a ltında i şçi lerin ü cretlerine, demokratik sendika l kaza n ı m l a rı na elatıyor. Küçü k köylü yığ ı n l a rı ta ba n fiyat pol iti ­ kasıyl a y ı k ı m a s ü rü kleniyor. H ü kü meti niz buna l ı m ı n bütü n y ü k ü n ü işçi sı nıfı n ı n, e mekçilerin s ı rtı n a yükı üyor. Bu a ğ ı r koş u l l a rd a n, yerl i -ya bancı tekellerin d ı ş ı nda kalan b u rjuvazi de büyük bir za ra r görüyor. H ü k ü meti ­ n i z h a l ka g e n l i k yerine yoks u l l uk, bir avuç tekelciye, vurg u ncuya ise sınırsız kô r ka pı l a rı nı a çtı. TKP, işçi sı nıfı n ı n politik sosya l, ekonomik, 1 659

tüm demokratik hakları n ı n elde ed i l mesi, köyl ü n ü n a ğ a n ı n ezgisi nden k u rtu l ması, toprağa kavuşması, t ü m ha l k ı n m utl u l u ğ u için sava şıyor.

B ütü n olaylar, bütün veri ler pa rti yöneti m i nizin, h a l kı n geniş yığ ı nları­ nın nefretini kaza n m ı ş olan, eli ka n l ı Dem i rel'lerin, Türkeş'lerin pa ro le­ l i ne sürüklendiğ i n i gösteriyor. Gerici, faşist ka rma sı h ü k ü metlerden fa r­ k ı n ı z ne ka lıyor? H a l k b u n u soruyor.

TKP, Amerika n em perya l izminin ba rışı kunda kla ma, Türk-Sovyet iliş­ ki leri n i ba lta l a m a g i rişim leri ne, faşist tı rma n ı şa , işsizlik ve pa h a l ı l ığ a ka rşı savaşıyor. H a l k ı m ızın, geniş e mekçi yığ ı n la rı n ı n savaş birl iğ ini k u r­ maya ça l ışıyor. TKP bu yönde atı l a ca k her t ü rl ü i leri a d ı m ı destekli­ yecekti r.

Sizi h a l ka verdiğini z sözleri tutmaya ça ğ ı rıyoruz.

Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri I. Bilen

13 Eki m 1 978

1 060

Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesine Değerl i yoldaşlar, Tü rkiye Kom ü n ist Pa rtisi Merkez Ko mitesi, Büyük Oktobr Sosya list Dev­ ri m i ' n i n 6 1 . yı l dö n ü m ü n ü , Sovyet kom ü n istleri ve Sovyet h a l k ı n ı n bütü n d ü nya proleta ryas ı ve h a l k l a rı n ı n bu büyük bayra m ı n ı en devri mci duyg u ­ l a rl a selô m l a r, Büyük Oktobr, insa n l ı k ta rih inde yepyen i b i r çağ, ka pita lizmden sos­ ya l izme geçiş çağ ı n ı a çtı, Sovyet h a l kı sosya lizmin kuru l ması, savu n u l ması, g e l i ş i p g üçlen mesi sava ş ı nda, SBKP' n i n Len i nci öncü l ü ğ ü nde üstüngeldi.

Sovyetler B i rl iğ i , ba rı ş ı n g üçlend i ri l mesi, komü nizm kuru l ması savaşı nda her geçen g ü n yeni yeni başa rı la r kaza nıyor, Ulusal ve sosya l kurtu luşla rı için savaşa n h a l k l a ra g ü ç kaynağ ı ol uyor, onlara savaşla rı nda yeni çev­ ren ler açıyor, TKP, yüce Lenin'in pa rtisi SBKP i le, Sovyetler Birl i ğ i ile dostluğu, Mark­ s izm-le n i n izm i l kelerine, proleta rya enternasyona l izmine bağ l ı l ı ğ ı gözbe­ beğ i g i bi koruyor. E m perya l izme, top ra kl a rı m ızdaki Amerika n ve NATO üs lerine, iki/i kölel i k a n la ş m a l a rı na ka rşı , u l usa l bağ ı msızlık, ba rış, g üven ­ l i k, s i lô hsızla nma i ç i n , demokrasi v e sosya lizm içi n sava şıyor. Tü rkiye'n i n , ha l k ı m ızın, Sovyetler Birl i ğ i i le, Sovyet ha l kıyla dostl uk v e işbirl i ğ i i l i ş ­ k i /eri nin gelişti ri l mesi için a rdıer i bi r savaş yü rütüyor, Yaşa s ı n h a l k l a rı k u rtuluş savaşları na, devri mlere şah la n d ı ra n Kızıl Oktobr !

Yaşası n Leniniz m !

7 Kasım 1 978

Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri i. Bilen

1 061

Avusturya Komünist Partisi Merkez Komitesiine Türkiye Kom ü nist Pa rtisi Merkez Komitesi bütü n Tü rkiye kom ü nistleri a d ı na Avusturya Kom ü nist Pa rtisi ' n i n kuru l uşunun 60. yıldön ü m ü nede­ n iyle Sizleri ca n d a n kutl a r, devrimci sava ş sel ô m l a rı nı i l etir.

Kızı l Oktobr' ı n doğ ruda n etki leri a ltı nda kurulan Avusturya Kom ü nist Pa rtisi, kuru lduğu g ü nden bu yana Avusturya i şçi s ı n ıfı n ı n ve h a l kı n ı n çıka rl a rı i ç i n savaşta n geri durma m ı ştır. Faşizme v e em perya l ist ha rbe karşı y ı l m a ksızı n savaşmıştı r. Bugü n tekel leri n egemenliğ i ne ka rşı, emek­ çileri n demokratik hakları için, ba rış ve sosya l i lerleme için a rd ı cd b i r savaş y ü rütüyor.

Türkiye Kom ü nist Pa rtisi ve Avusturya Kom ü ni st Pa rtisi, M a rksizm-leni ­ n iım v e proleta rya enternasyonalizmi i l keleri temeli nde, s ı k ı bağ la rla bir­ birleri ne bağ l ı d ı ria r. Bu sağ la m temel üzerinde p a rtileri miz a ra s ı ndaki ka rdeşçe i l işki leri n daha da geliştiri l mesin i ve deri nleşti ri l mesi n i her za m a n a maçlıyoruz.

Türkiye Kom ü n ist Pa rtisi Merkez Kom itesi Sizlere çetin ve sorumlu sava s şı n ızda bu nda n böyle de büyük başa rı l a r d i ler.

Komünist se/ômlanmızla Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri

3

I. Bilen

Kos ı m 1 978

1062

Portekiz Komünist Partisi Genel Sekreteri Alvaro Cunhal yolda,'a Değerli A. Cunha l yoldaş, Türkiye Komü n ist Pa rtisi Merkez Komitesi a d ı na ve kendi a d ı ma 65. do­ ğum yı ldön ü m ü nüzü canda n kutlar, dev ri mci savaş selôm la rı m ızı yol l a rı m .

Türkiye komü nistleri, Türkiye işçi sın ıfı Sizin Portekiz Kom ü n ist Pa rtisi'nin s ı ra la rında ve en ön yeri nde faşizme ka rş ı uzun yı l l a r s ü ren sava ş ı n ı za , g österdiği niz dev ri mci d i rengen liğe büyük değ er biçiyor. Ka n l ı Sa lazo r rejiminin yıkı l ması nda başı nda bulunduğ unuz Portekiz Kom ü nist Pa rtisi bel i rleyici bir rol oyna mıştır. Portekiz fşçi s ı n ıfı n ı n devri mci öncüsü ola n partiniz bug ü n devrim i n kaza n ı mlarını savun m a k için en ön sırada sava ş ı ­ yor. Portekiz h a l k ı n ı n e mperya l izme, g erici l iğ e ka rşı sava ş ı na öncü l ü k ediyor.

Türkiye Kom ü n ist Pa rtisi, ka rdeş Portekiz Kom ü n ist Pa rtisiyle ortak d ü ş ­ ma na ka rşı savaşta M a rksiz m-leninizm v e proleta rya enternasyonalizmi i lkeleri temelinde sıkı daya nışma bağ la rıyla bağ lıdır.

Savaşı n ızda . soru m l u görevi n izde bunda n böyle de büyük ba şa rı l a r.

Size sağ l ı k, esen l i k ve uzun ö m ürler d ileriz.

Komünist selamlanmız/a Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri

i:

Bilen

1 0 Kas ı m 1 978

1 063

Yuna nistan Komünist Partisi Merkez Kom itesi'ne Değerli yolda şla r, Tü rkiye Kom ü nist Pa rtisi Merkez Kom itesi, tü m Tü rkiye ko m ü nistleri, Tü rkiye işçi s ı n ıfı ve emekçileri a d ı na Yu nanista n Ko m ü n ist Pa rtisi'nin k u ru l u şu n u n 60. y ı l dön ü m ü nü ca n d a n, ateşl i d uygu l a rl a kutl a r, devri mci savaş selô m l a rı n ı yol l a r.

Büyük Oktobr Sosya list Devri m i ' n i n dolaysız yüce etkileri a ltında kuru­ l a n Yunanista n Ko m ü n ist Pa rtisi 60 y ı l boyunca uzu n ve çeti n bir sava ş yol u n d a n g eçmiştir. Faşist baskı l a ra , ka n l ı teröre ka rş ı yürüttüğ ü sava ş ­ l a rda sayısız ku rba n l a r vermişti r. Yunan kom ü n istleri b u sava şla rda M a rk ­ sizm -len i n izm i l ke lerinden en küçü k b i r öd ü n vermem işlerd i r. Emperya l iz­ m e, gerici l iğ e karşı o l d u ğ u g i bi o portü nizmin her türüne ka rşı da kıya ­ sıya sava ş m ışla rd ı r. YKP, işçi sı n ı fı n ı n devri mci öncüsü olara k, Yu n a n . h a l k ı n ı n özg ü rl ü k savaşı nda en ön sı ra la rda y e r a l mıştı r. Bug ü n de Yu na n h a l kı n ı n, geniş e mekçi yığ ı n la rı n e m perya l izme, NATO'ya, gerici l iğ e ka rş ı ba rış, g üvenlik, u l usa l bağ ı msızlık, demokrasi v e sosya l izm uğ ru nda yü­ rüttüğ ü sava ş ı n ba ş ı n ı çeken, bu savaşta i lerici, demokratik g ü çlerin ey­ lem b i rl iğ i n i kurmak yol u n u şaşmaksızın izl iyen biricik devri mci güç Yu­ na nista n Kom ü n ist Pa rtisi'di r.

Amerika n em perya l izmi, NATO'n u n elebaşı l a rı , Tü rkiye ve Yu n a n ista n ' ­ da b u n l a ra bağ l ı gerici çevreler, işbirlikçi burjuvazi, h a l kla rı m ı z a ra s ı n a d ü şma n l ı k toh u m l a rı e k m e k ça basındadı ria r. Bu ça ba l a ra , şövenizme karşı orta k sava şta partilerimiz a ra s ı ndaki kopmaz ko m ü nist ka rdeş l i k bağ la rı g iderek çel i kleşm iştir. Pa rtileri mizde her kuşa kta n kom ü n istler bu leni nci savaş ka rdeşliğ i n i g özbebekleri g i b i savu n m uşla rd ı r, savun uyorl a r. TKP bu proleter enternasyonalizm bağ l a rı n ı d a ha da g ü çlend i rmek için ca n l a , b a ş l a ça l ışaca kt ı r.

Türkiye Kom ü n ist Pa rtisi, her türl ü savaş kışkırtı cı l ığ ı na ka rşı savaşıyor.

Bölgem izde ve Ege'de ba rış ı n ve g üvenliğin g üçlendiril mesi, h a l kla rı m ı z a rası nda dostl uğun gel işti ri l mesi i ç i n bundan böyle de va rg üçle sava şa ­ ca ktı r.

TKP Merkez Kom itesi, 60. y ı ldön ü m ü nde ka rdeş Yu nanista n Kom ü n ist Pa rtisi'ne, onun sava ş la rd a n denen m i ş Merkez Kom itesi'ne, leninci yöne­ ticilerine devri mci sava ş yol u nda yeni yeni büyük başa rıla r di ler.

Yaşa s ı n ş a n l ı Yu nan ista n Kom ü n ist Pa rtisi'n i n 60. savaş yı l ı !

Yaşas ı n Len i nizm !

1 7 Kas ı m 1 978 1 064

Türkiye Kom ünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri /. Bilen

·

Hollanda Komünist Partisi Merkez Komitesi'ne

Değ erli yolda şlar, Türkiye Kom ü nist Pa rtisi Merkez Komitesi , bütü n Türkiye kom ü n istleri a d ı na Holla nda Kom ün ist Pa rtisi'nin 60. yıldön ü m ü nü kutla r, ka rdeşçe savaş sel ô m l a rı n ı yol la r.

Hollanda Kom ü n ist Pa rtisi, 60 y ı l boyu nca Holla nda işçi sınıfı n ı n ve e mekçileri n i n çıka rla rı için a ktif bir sava ş y ü rütm üşt ü r. Fa şist sa l g ı ne ı la ra ka rşı yiğ itçe sava ş m ı ştı r. Tekellerin a rta n söm ü rü ve ba skıla rı na ka rş ı i ş ç i s ı nıfının, h a l kı n savaşlarını örg ütlemiştir, örg ütl üyo r. Hollanda Ko m ü ­ n ist Partisi, em perya l izmin dayattığı s i l ô h l a n m a ya rı ş ı na, nötron bom ba ­ l a rı na, gerg i nliği a rtt ı rma ça ba l a rı na ka rşı, öteki ba rı şsever gü çlerle bi r­ l i kte yoğ u n b i r eylem yü rütüyor.

Türkiye Ko m ü n ist Pa rtisi, Marksizm-len i n izm ve proleta rya enternas­ yona lizmi i l keleri temelinde ka rdeş Holla nda Kom ü n ist Pa rtisi'yle bağ l ı ­ d ı r. Ba rış, demokrasi v e top l u msa l ilerleme sava ş ı n ızda Sizlere yeni yeni, büyük ba şa rı la r d i leriz.

Komünist se/amlartm/zla Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri ;. Bilen

17 Kası m 1 978

1 065

Macar Sosyal ist i şçi Partisi Merkez Komitesi'ne Değerli yoldaş l a r, Türkiye Kom ü nist Pa rtisi Merkez Komitesi , Maca r Kom ünist Partisi' n i n kuru l uş u n u n 60. yı ldönü m ü n ü kutla r, bu devri mci sava ş g eleneğ in i s ü r­ d ü ren Maca r Sosya l ist işçi Pa rtisi'ne ka rdeş sava ş selô m la rı n ı sunar.

Maca r Ko m ü n ist Pa rtisi, Büyük Oktobr Sosya list Devri m i ' n i n dolaysız etkileriyle, devri m ateşleri i çi nde kuru l d u . Maca r devri m i n i n kaza n ı mları n ı , Maca r Sovyet C u m h u riyetini va rg üçle savu ndu. M a c a r kom ü n istleri u z u n y ı l l a r fa şist Horty rej i mine ka rşı i l leg o l koş u l l a rda çetin bir savaş yürüttü­ ler. Kızıl Ordu'n u n faşist boyunduru ğu parça la masıyla M aca r Komü n i st Pa rtisi sosya l ist devri m i ba şa rdı. Maca r kom ün istleri ü l kede sosya lizmin kurul uşuna başlad ı l a r. iç ve dış gericiliğin ka rşı devri mci da rbe ça bası n ı n yenilg iye uğ ratı l masından sonra Maca r Sosya l i st Pa rtisi öncü l ü ğ ünde Ma ­ ca r h a l k ı sosya l izmi kurma ve g e l iştirme, yolu nda h ızla a d ı m l a r attı . MSiP gelişmiş sosya l ist top l u m u k u rma, h a l k ı n g e n l iğ i n i a rttı rma s ü reci n i n ba­ şını çekiyor. Sosya l i st Macar devleti, Len i n' i n ü l kesi Sovyetle r Birliği'yle sıkı sıkıya bağ lı olara k, d ü nya da ba rış ı n, sosya lizmin g ü çlen mesine öneml i katkı la rda bulun uyor.

Türkiye kom ü nistleri i le Maca r kom ü n istleri arası nda 60 y ı l öncesine kada r uza n a n ya k ı n bağ l a r va rd ı r. Her iki pa rti, her iki ü l ke kom ü n ist/eri, M a rksizm-Lenin izm ve p roleta rya enternasyona l izmi i l keleri temel inde ka rdeş l i k bağla rıyla bağ l ı d ı rlar. Sizlere sosya l izmi gelişti rme, ba rı şı g üç­ lendirme yolundaki savaşımınızda yeni yeni büyük başa rı l a r d i leriz.

24 Kası m 1978

1 066

Komünist se/ômlarlm/zla Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri i. Bilen

ıÇiNDEKILER Sayfa

xx :

« Ba riş ve Sosya l i zm Soru n l a r >' derg i s i n i n 20. yıldön ü m ü

Oezso Nemes

973

Maca rista n'da sosya list politik sistem .

Martin Gunnar Knutsen

983

Okto b r Devri m i ' n i n s ı nadığ ı b i r stratej i A/bert Norden

Ka s ı m Devri m i ' n i n dersleri

971

995

.

Grigoris Farakos

Sava şı m ve utku bayrağı Yu n a n ista n Kom ü nist Pa rtisi Prog ra m ı . lroj ıska nderi

1 006 1 017

i ra n 'da rej i m i n buna l ı mı Wa/ery Namiotkewicz

« O ç d ü nya teorisb,n i n şovenist temeli

1 022

Ekonomik b u na l ı m ve geliş mekte olan ü l keler .

1034

Georgi Skorov

1 045

xx :

Eylemde enternasyona lizm

xx :

Ba rış ve sosya lizm davası na daha öte h izmet di lekleri

1 054

OZEL SAYFALAR

xx : TKP M K Genel Se kreteri i . Bi len yoldaşı n ba şba ka n B ü l ent Ecevit'e açık mektu bu

1 058

TKP M K Genel Sek reteri i. Bilen yolda ş ı n Sovyetler Birliği Kom ün ist Pa rtisi Merkez Komitesine mesajı .

1 061

xx :

.

.

.

.

TKP M K Genel Sekreteri i. Bilen yoldaş ı n Avusturya Ko m ü n i st Pa rtisi Merkez Komitesine mesaj ı

xx :

T K P M K Genel Sek reteri i . B i l e n yoldaşı n Portekiz Ko m ü nist Pa rtisi Genel Sekreteri Alva ro Cunhal yold a şa mesaj ı .

xx :

TKP M K Genel Sekreteri i. Bi len yoldaşın Yu na nista n Kom ü n ist Pa rtisi Merkez Ko mites i ne mesaj ı xx :

T K P M K Genel Sekreteri i . Bi len yolda ş ı n Hollanda Ko m ü n ist Pa rtisi Merkez Kom itesine mesajı xx :

TKP M K Genel Sekreteri i . Bilen yoldaşı n Maca r Sosya list işçi Pa rtisi Merkez Kom itesine mesajı xx :

1062 1063 1 064 1 065 1 066