Industrial edition by Sophia Tzima

Χθες, σήμερα, αύριο της τοπικής μας Βιομηχανίας Όπως είχε γράψει ο Ευριπίδης, «Όλβιος όστις της Ιστορίης έσχε Μάθησιν», δηλαδή, είναι ευτυχής όποιος γνωρίζει ιστορία… Την ιστορία βέβαια, δεν την αποτελούν μόνο τα πρόσωπα, αλλά και οι δράσεις τους, όπως και οι στιγμές, οι συνθήκες, ακόμα και οι μορφές ανάπτυξης, όπως μεταξύ άλλων, η βιομηχανική, αλλά ακόμη και τα κτίρια, που στην προκειμένη περίπτωση, είναι τα βιομηχανικά. Οι παλιές βιομηχανικές μονάδες μάλιστα, αποτελούν ιδανικό στοιχείο, τόσο για τη μελέτη της βιομηχανικής ιστορίας, όσο και για τη μετέπειτα βελτίωση των αστικών περιοχών, ενώ στην περίοδο της λειτουργίας τους, αναμφίβολα, «πνεύμονας» οικονομίας και ανάπτυξης. Αυτός ο πολιτισμός της «βιομηχανικής επανάστασης» που προκάλεσε ριζικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής στις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές δομές, αναγνωρίζεται παγκόσμια σήμερα ως πολιτιστικό αγαθό … Το βιομηχανικό κτίριο, αποτελεί το κύριο τεκμήριο της βιομηχανικής δραστηριότητας και ως πολιτιστικό αγαθό ιδιαίτερης σημασίας, απαιτεί την τεκμηρίωση- αναγνώριση και ανάδειξή του. Άλλωστε, ένα βιομηχανικό μνημείο στον αστικό ιστό, λειτουργεί ως σημείο αναφοράς, παίζει σημαντικό ρόλο στην συνέχεια και πληρότητά του, συμβάλλει στην ιστορικότητα του χώρου και αναδεικνύει τις ιδιαιτερότητες των συνθηκών που το εξέθρεψαν… Η γενικότερη λοιπόν ιστορία του τόπου μας, όπως και η γνώση της, αποτελεί για εμάς ένα πεδίο δημοσιογραφικής έρευνας, χρόνια τώρα, και το ενδιαφέρον αποδεικνύεται με μια σειρά από γενικότερες εκδόσεις. Ωστόσο θεωρούμε, ότι οφείλουμε να μελετήσουμε ειδικότερα, μία σημαντική πτυχή της ιστορίας, αυτή της βιομηχανίας. Η ιστορική καταγραφή, δεν εμποδίζει βέβαια, σε μια τέτοια προσπάθεια, να συμπεριλάβει εκτός από το «Χθες», τόσο το «Σήμερα», όσο και το «Αύριο» της βιομηχανίας, μιας που και η κρίση, μας οδήγησε στο να αναπολούμε καλές εποχές, αλλά και να στοχαζόμαστε ακόμη καλύτερες για το μέλλον μας. H συγκεκριμένη έκδοση, δε διεκδικεί την πληρότητα στην κάλυψη του θέματος, ούτε μεθοδολογική αρτιότητα μιας και η ακριβής ιστορική καταγραφή αποτελεί γνωστικό αντικείμενο άλλων άξιων ιστορικών επαγγελματιών. Ας εκληφθεί σαν μία προσέγγιση του θέματος και μία ακόμη προσπάθεια μετά τις όσες προγενέστερες, στη διάσωση της ιστορικής ταυτότητας της περιοχής μας και τη μεταφορά της στη νεότερη γενιά. Πολύτιμοι συνοδοιπόροι και συνεργάτες σε αυτή την προσπάθεια, όλοι όσων τα κείμενα διαβάσετε στις επόμενες σελίδες, αλλά και όσων τις φωτογραφίες θαυμάσετε…

Γιώργος Καρεκλίδης, Ηλίας Κουτσερής

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Aπό την ΑΝΝΙΤΑ ΠΡΑΣΣΑ Δρ Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Προϊσταμένη Γενικών Αρχείων Κράτους Ν. Μαγνησίας

Βόλος: βιομηχανική ανάπτυξη και αποβιομηχάνιση. Μια σύντομη επισκόπηση Πριν από την απελευθέρωση Η πόλη του Βόλου από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) μέχρι τις παραμονές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου αναδείχθηκε σε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο της χώρας, το δε λιμάνι της, μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, ήταν το δεύτερο μετά του Πειραιά. Η οικονομική αυτή ανάπτυξη ήταν αποτέλεσμα μιας πορείας που είχε ξεκινήσει από τη δεκαετία του 1830 με την ίδρυση από εμπόρους της νέας πόλης του Βόλου και είχε συμπέσει με το νέο διοικητικό πλαίσιο της οθωμανικής μεταρρύθμισης. Η γεωγραφική θέση της και η επικοινωνία του λιμανιού της με λιμάνια της Ευρώπης και της Ανατολής διευκόλυνε τις μεταφορές και τη διακίνηση των προϊόντων. Σύντομα λοιπόν ο Βόλος έγινε η «σκάλα» της Θεσσαλίας. Στην πόλη λειτουργούσαν εμποροδικείο, ξένα ναυτιλιακά εμπορικά πρακτορεία και προξενεία της Ελλάδας, Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Ρωσίας και Ιταλίας. Η ύπαρξη ξένων προξενείων μαρτυρεί άλλωστε και την ύπαρξη επιχειρηματιών ξένων εθνικοτήτων. Για την ανάπτυξη της πόλης ενδεικτική είναι και η πληθυσμιακή της εξέλιξη: το 1860 1.500 κάτοικοι, το 1865 3.000, το 1881 5.000 κάτοικοι. Η σταδιακή οικονομική της ανάπτυξη επέφερε το μαρασμό των χωριών του Πηλίου, όπου λόγω της ληστείας υπήρχε ανασφάλεια. Η οικονομική πρόοδος και η επικείμενη απελευθέρωση δημιουργούσαν ευνοϊκές προϋποθέσεις μόνιμης εγκατάστασης. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Μικρασιάτη επιχειρηματία Χρίστου Αποστολίδη, από τους πρώτους οικιστές της νέας πόλης, που μεταξύ των πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων του ήταν η ιδιοκτησία μεταλλείου χρωμίου στο Τσαγκλί (σημερινή Ερέτρεια) των Φαρσάλων, το οποίο εκμεταλλευόταν από το 18731. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας στον τομέα της μεταποίησης αναφέρουμε, μεταξύ άλλων, τη χαλβαδοποιία Τσούγκου (ίδρ. 1841) με τη μορφή μικρής βιοτεχνίας (ιπποκίνητο εργαστήριο), τον αλευρόμυλο των αδελφών Γκλαβάνη (ίδρ. 1860), τον ατμόμυλο του Κεφαλλονίτη εμπόρου Αριστείδη Μουσούρη (ίδρ. 1869).

Μετά την απελευθέρωση

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΚΛΑΒΑΝΗ-ΚΑΖΑΖΗ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Η ένταξη της Θεσσαλίας, της «Νέας» Ελλάδας», στο ελεύθερο ελληνικό κράτος δημιούργησε νέες συνθήκες και προοπτικές ανάπτυξης, που οδήγησαν στο μετασχηματισμό της εμπορικής πόλης σε βιομηχανική. Όπως έχει υποστηριχθεί, «η Ελλάδα στην περίοδο 1881-1912 διήνυσε μια θεσσαλική περίοδο, πριν περάσει στη μακεδονική περίοδο» (Sivignon 1985, σ.515). Υπήρξε

Το χρώμιο του Τσαγκλί ήταν εξαιρετικής ποιότητας και χρησιμοποιείτο για την κατασκευή πυρότουβλων για υψικαμίνους, χρωμιούχους επινικελώσεις, βαφές πυροβόλων όπλων κ.α. Από το λιμάνι του Βόλου εξαγόταν σε διάφορες χώρες. Βλ. Κολιού 1993, σ.18-21.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΚΛΑΒΑΝΗ-ΚΑΖΑΖΗ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

ευτυχής σύμπτωση για τη Θεσσαλία το γεγονός ότι απελευθερώθηκε κατά την εποχή (μέχρι το 1895) του Χαρίλαου Τρικούπη, ο οποίος, ως γνωστό, έθεσε τα θεμέλια του εκσυγχρονισμού της οικονομίας και της κοινωνίας. Στα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση μια σειρά δημόσιων έργων (σιδηροδρομική σύνδεση Βόλου με Πήλιο και ενδότερη Θεσσαλία, κατασκευή του λιμανιού, διευθέτηση χειμάρρων, πολεοδομικό σχέδιο) δημιούργησαν την κατάλληλη υποδομή και διευκόλυναν την οικονομική δραστηριότητα. Στην οικονομική άνθηση και κυρίως στην ανάπτυξη της βιομηχανίας συντέλεσε επίσης η δημιουργία πιστωτικών οργανισμών με αποτέλεσμα τη μείωση των επιτοκίων (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εξαφανίσθηκε η τοκογλυφία). Αμέσως μετά την απελευθέρωση ιδρύθηκαν στο Βόλο οι τράπεζες Ηπείρου-Θεσσαλίας (1882), Κοσμαδοπούλου (1885), Αθηνών (1894), Εθνική (1897), Βιομηχανική, Λεβή-Βαρούχ κ.ά. Στα κεφάλαια του Βόλου προστέθηκαν επίσης τα εισοδήματα των μεταναστών της Αιγύπτου καθώς και οι εισαγωγές μέσω του λιμανιού της πόλης. Οι περισσότερες βιομηχανικές επιχειρήσεις είχαν ως κύριο παραγωγικό έργο την κατασκευή αγροτικών μηχανών και την επεξεργασία γεωργικών προϊόντων (μηχανουργεία, αλευρόμυλοι, κλωστοϋφαντουργεία, καπνοβιομηχανίες, καπναποθήκες) αξιοποιώντας τις τοπικές πρώτες ύλες και καλύπτοντας τις ανάγκες της τοπικής αγοράς. Η δραστηριοποίηση προς αυτούς τους τομείς συμφωνούσε με το γενικότερο προσανατολισμό της κρατικής πολιτικής προς την ανάπτυξη της γεωργίας. Τα πρώτα και σημαντικότερα μηχανουργεία ήταν του Μελέτη Σταματόπουλου «Η Θεσσαλία» (1883), Κ. Γκλαβάνη και Μ. Καζάζη «Η Σφύρα» (1895), Ροδίτη, Κ. Παπαρήγα (1889) και Κ. Πρωτοπαπά. Οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά την απελευθέρωση ευνόησαν την εγκατάσταση και δραστηριοποίηση ατόμων και στον τομέα της μεταποίησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του αυτοδημιούργητου αρχιτέκτονα και μηχανολόγου Μ.Κ. Σταματόπουλου2,

Για τον Σταματόπουλο βλ. Πανελλήνιον Λεύκωμα, τ.Β΄, σ.275-281. ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΚΛΑΒΑΝΗ-ΚΑΖΑΖΗ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΚΛΑΒΑΝΗ-ΚΑΖΑΖΗ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

από τα Βίλια της Αττικής, πτυχιούχου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Είχε διατελέσει διευθυντής των μεταλλουργείων Λαυρίου (σ’ αυτόν οφείλονται τα πρώτα πλυντήρια της Ελληνικής Εταιρείας Λαυρίου για τον καθαρισμό του μεταλλεύματος) και αργότερα είχε μεταβεί στην Ιταλία για τη μελέτη των υδραυλικών έργων και εγκαταστάσεων. Το 1882, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της γεωργικής Θεσσαλίας, χάρη στη διορατικότητά του εγκαταστάθηκε στο Βόλο, όπου ίδρυσε το ατμοκίνητο μηχανουργείο «Η Θεσσαλία» που είχε 40 εργαζόμενους. Εκεί ανέλαβε τις επισκευές των μηχανών του σιδηροδρόμου (αφού η Εταιρεία των Σιδηροδρόμων δεν διέθετε ακόμη δικό της μηχανουργείο) και παράλληλα επιδόθηκε στην κατασκευή γεωργικών μηχανών, που σταδιακά αντικατέστησαν τα πρωτόγονα μέσα καλλιέργειας. Ο Σταματόπουλος επινόησε το θεσσαλικό άροτρο αντικαθιστώντας το επί αιώνες χρησιμοποιούμενο ησιόδειο και πρώτος εισήγαγε την αλωνιστική μηχανή. Η εισαγωγή και εφαρμογή των νέων εργαλείων, που σημειωτέον οφείλεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία και χωρίς κρατική αρωγή, δεν ήταν εύκολη και αρχικά συνάντησε την αντίδραση του γεωργικού κόσμου. Αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση η αλλαγή της νοοτροπίας των γεωργών και η καταπολέμηση των προλήψεών τους, που ήταν συνηθισμένοι στον ησιόδειο τρόπο καλλιέργειας. Θεωρούσαν «κατάρα Θεού» να κόβεται με την αλωνιστική μηχανή «το υπό του Θεού δωρούμενον γέννημα». Ο Σταματόπουλος εκτός από τις δραστηριότητές του για τη γεωργική βελτίωση, ανέλαβε τη διεύθυνση των λιμενικών έργων του Βόλου για τη διαρρύθμιση των ρευμάτων των χειμάρρων Άναυρου και Κραυσίδωνα. Πολύ σημαντικό για τη νοοτροπία του Σταματόπουλου είναι το γεγονός ότι προετοίμασε και τους έξι γιους του για τη διαδοχή του Οίκου με κατάλληλες σπουδές, πιστεύοντας ότι «αι βιομηχανίαι μόνον δια της διαδοχής τελειοποιούνται». Στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του ελεύθερου Βόλου (1890) ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Ματσάγγο σε συνεργασία με τους αδελφούς Καρακίτη επιχείρηση επεξεργασίας καπνού και δέκα χρόνια αργότερα ο Ματσάγγος συνέχισε μόνος του ιδρύοντας καπνεργοστάσιο, που από το 1918 ανέλαβαν οι δύο γιοι του Ιωάννης και Κωνσταντίνος. Η καπνοβιομηχανία των Αδελφών Ματσάγγου, έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική ζωή του τόπου. Παράλληλα βέβαια λειτούργησαν πολλές καπναποθήκες. Στον τομέα της αλευροβιομηχανίας υπήρξε επίσης πολύ σημαντική δραστηριότητα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1889 (Β. Γαβριηλίδης, Πανελλήνιος Σύντροφος, Αθήναι 1891, σ.678), λειτουργούσαν 5 αλευρόμυλοι με τη μορφή βιομηχανικών επιχειρήσεων. Επίσης, μέχρι το 1900 ιδρύθηκαν 16 αλευρόμυλοι (Ν. και Α. Κοκοσλή, Μ. Αποστολίδη, Αφών Γκλαβάνη, Κ. Ρήγα-Αφών Ζαρζάβα, Χ. Κοτσούκου κ.ά) και αργότερα οι αλευρόμυλοι των Αφών Λούλη

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

(που λειτουργούν μέχρι σήμερα), του Α. Νικολέτου και του Λ. Ιωαννίδη και Σία. Αργότερα στο μεσοπόλεμο ιδρύθηκε η αλευροβιομηχανία «Καπουρνιώτης-Παντής» (1921), το μακαρονοποιείο Γεωργίου Βούλγαρη και οι βιομηχανίες ζυμαρικών «Σκαρίμβας-Ντεβέτα» (1919) και «Σοφιάδης-Σταμάτης» (1925) με την αρχική επωνυμία «Ντεβέ», που μετονομάστηκε στη γνωστή «Simi». Το 1893 ιδρύθηκε το εργοστάσιο φωταερίου του Σπ. Κριτσίλη για το φωτισμό της πόλης. Μέχρι τότε η πόλη φωτιζόταν με φανάρια πετρελαίου και το 1911 ιδρύθηκε από τον Κοσμαδόπουλο, τον βιομήχανο δήμαρχο Βόλου (Παγασών τότε) Κωστή Γκλαβάνη και άλλους παράγοντες της πόλης η Ηλεκτρική Εταιρεία Βόλου. Στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα ιδρύθηκαν επίσης μεγάλα κλωστοϋφαντουργεία αξιοποιώντας πρώτες ύλες του θεσσαλικού κάμπου: το εργοστάσιο μάλλινων υφασμάτων του Οίκου Παπαγεωργίου (1905) και τα υφαντουργεία Άγγελου Αδαμόπουλου (|1908) και «Λεβιάθαν» των Ζαχαρία Μουρτζούκου και Ζαχαρία Λεβή (1908). Οι περισσότερες πρώτες βιομηχανίες δημιουργήθηκαν στην περιοχή γύρω από το σιδηροδρομικό σταθμό του Βόλου και ήταν πολύ κοντά στο λιμάνι. Ο χώρος αυτός αποτέλεσε την πρώτη βιομηχανική περιοχή της πόλης, η οποία φυσικά άρχισε σταδιακά να επεκτείνεται. Μέχρι σήμερα στην περιοχή αυτή διατηρούνται πολλά παλιά κτήρια (Γκλαβάνης, Παπαγεωργίου,

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΚΛΑΒΑΝΗ-ΚΑΖΑΖΗ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

ΟΜ

ΒΙ

Παπαγιαννόπουλος, Μουρτζούκος, Ματσάγγος, Τσαλαπάτας, καπναποθήκες κ.ά.), τα οποία εκτός από δείγματα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής αναδεικνύουν την ιστορική φυσιογνωμία της πόλης συνδέοντας το χθες με το σήμερα. Χάρη στην ανάκαμψη της οικονομίας μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ο Βόλος έζησε τα πιο δημιουργικά του χρόνια. Στο μεσοπόλεμο, που χαρακτηρίζεται από εκπληκτική εξωστρέφεια και δημιουργικότητα, συντελέστηκε το λεγόμενο αστικό θαύμα του Βόλου όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην τέχνη και τον πολιτισμό. Η ανέγερση νεοκλασικών κτηρίων -δημόσιων και ιδιωτικών- και η κατασκευή μνημείων συνέβαλαν στη διαμόρφωση του αστικού μεσοπολεμικού τοπίου. Από την άλλη πλευρά, η αστική τάξη, ήδη από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης, αναπλήρωσε την περιορισμένη κοινωνική κρατική πρόνοια και ανέλαβε πρωτοβουλίες δημιουργώντας φιλανθρωπικά, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στη δεκαετία του 1920 ο Βόλος έγινε χώρος υποδοχής μεγάλου αριθμού προσφύγων (11.945 σε σύνολο πληθυσμού 47.892 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 1928). Οι πρόσφυγες αυτοί απασχολήθηκαν στις πολλές βιομηχανικές επιχειρήσεις που λειτουργούσαν, προσφέροντας φθηνά εργατικά χέρια. Αρκετοί δραστηριοποιήθηκαν στο εμπόριο και ελάχιστοι στον τομέα της μεταποίησης. Ενδεικτικά, το 1923 ιδρύθηκαν δύο ταπητουργεία, οι εταιρείες «Οικονομίδης και Σία» και «Γρηγοριάδης-Στύλογλου»3, συνεχίζοντας την παράδοση των προσφύγων στον τομέα αυτό. Το 1924 οι αδελφοί Γεώργιος και Αθανάσιος Ετμεκτζόγλου ίδρυσαν στη Νέα Ιωνία μεταξουργείο, το μεγαλύτερο της Θεσσαλίας και ένα από τα δέκα σημαντικότερα της Ελλάδας. Οι αδελφοί Ετμεκτζόγλου συνέχισαν την παράδοση της οικογένειας (αλλά και των μικρασιατών προσφύγων γενικότερα), αφού ο πατέρας τους είχε στη Μικρά Ασία μεταξουργείο και σηροτροφική μονάδα (Δελτίον ΕΒΕ Βόλου, τχ.95-96 (1928), σ.32, τχ.137-138 (1932), σ.1-3). Το 1926 ο πρόσφυγας Κώστας Παπαγιαννόπουλος αγόρασε από τον Απόστολο Αναστασίου το εργοστάσιο χαλβαδοποιίας και ζαχαροπλαστικής (ΓΑΚ Μαγνησίας, Αρχείο Διεύθυνσης Βιομηχανίας, φάκ.275), επιχείρηση που εξακολουθεί να λειτουργεί με επιτυχία μέχρι σήμερα. Από τις σημαντικότερες βιομηχανίες που δημιουργήθηκαν προπολεμικά σε πανελλήνια κλίμακα, είναι η τσιμεντοβιομηχανία Βόλου «Όλυμπος», που ιδρύθηκε το 1924 στην Αγριά από τους Αλέξανδρο και Ανδρέα Αποστολίδη, Χρυσοχοϊδη, Στάμο Αξελό κ.ά και το 1929 συγχωνεύθηκε στην Ανώνυμη Γενική Εταιρεία Τσιμέντων «Ηρακλής». Πρόκειται για μία τάση των βιομηχάνων του κέντρου να εκτοπίσουν 3 Η πρώτη είχε 10 ιστούς και 20 εργάτισσες και η δεύτερη 15 ιστούς και 30 εργάτισσες. Βλ. Δελτίον ΕΒΕ Βόλου, τχ. 46-47 (1924), σ.5. Πρβλ. Κολιού, ό.π., σ.32.

ΦΩΤΟ: ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΜΕΦΣΟΥΤ

Ι Ν Α

ΗΧ

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟΥ 1934

Ο ΒΙ

ΑΙΤΗΣΗ ΑΔΕΙΑΣ ΝΕΟΥ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟΥ

από την αγορά ανταγωνιστές τους και να διεισδύσουν όσο το δυνατό περισσότερο στις επαρχιακές αγορές με την ενσωμάτωση επιτυχημένων βιομηχανιών της επαρχίας (Δρίτσα 1990, σ.387). Επίσης στην Αγριά το 1922 ιδρύθηκε από τον τραπεζίτη Ιωάννη Κοσμαδόπουλο η «Εταιρεία Ψυγείων Αγριάς», η γνωστή ΕΨΑ, με ψυγεία παραγωγής πάγου για τη διατήρηση των φρούτων και λαχανικών των Πηλιορειτών παραγωγών, τις γνωστές «παγωνιέρες» της εποχής και ψυκτικούς θαλάμους διατήρησης τροφίμων. Στην ΕΨΑ προστέθηκαν οι δραστηριότητες του ξυλουργείου και της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Χάρη σ’ αυτήν ηλεκτροδοτήθηκε όλη η περιοχή αλλάζοντας το χαρακτήρα του χωριού από ψαροχώρι και εργατούπολη που εξυπηρετούσε την ελαιοπαραγωγή, σε τουριστικό θέρετρο. Η υπερπαραγωγή λεμονιών της περιοχής και η διακίνηση της παραδοσιακής λεμονάδας από Μικρασιάτες πρόσφυγες έριξε την ιδέα στον διορατικό Κοσμαδόπουλο να επεκταθεί το 1924 στην εμφιάλωση αναψυκτικών, ιδρύοντας μία πρωτότυπη μονάδα, την πρώτη στην ελληνική ιστορία του κλάδου. Η δε συνταγή της περίφημης λεμονάδας ανήκει σ’ έναν Γερμανό ειδικό μηχανικό, τον γνωστό herr Otto (http://epsa.gr/mainpage/). Η ΕΨΑ ΑΕ σήμερα υπό την ιδιοκτησία και διοίκηση της οικογένειας Τσαούτου είναι πανελλαδικά μία από τις πλέον σημαντικές στον κλάδο. Στην ίδια εικοσαετία μετατράπηκαν σε ανώνυμες εταιρείες οι επιχειρήσεις Γκλαβάνη-Καζάζη (1924), Λούλη (1927) και Μουρτζούκου (1928). Η αλευροβιομηχανία Λούλη συνεχίζεται μέχρι σήμερα αποτελώντας μία από τις σημαντικότερες βιομηχανικές επιχειρήσεις σε πανελλαδικό επίπεδο (http://loulismills.gr/gr/thecompany/history/). Το 1925 ανεγέρθηκε το πλινθοκεραμοποιείο από τους αδελφούς Σπυρίδωνα και Νικολέτο Τσαλαπάτα, το οποίο κατασκεύαζε τούβλα, κεραμίδια τύπου Μασσαλίας (ευρωπαϊκά), κεραμίδια

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡEΙΑ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ελληνικού τύπου και κορυφοκέραμα, ενώ ήδη από το 1917 λειτουργούσε κεραμουργείο. Το 1923 ο εμπορικός και βιομηχανικός κόσμος του Βόλου κατέγραφε με ενθουσιασμό τη ζωτικότητα που παρουσίαζε η οικονομική κίνηση της περιοχής τους στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα (Δελτίον ΕΒΕ Βόλου, τχ.33 (1923), σ.5). Την ίδια χρονιά λειτουργούσαν 28 βιομηχανικές επιχειρήσεις σύμφωνα με τα στοιχεία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Βόλου (Δελτίον ΕΒΕ Βόλου, τχ. 46-47 (1924), σ.4-6). Αναλυτικότερα, στον κλάδο των ειδών διατροφής και ποτών ανήκαν 14 επιχειρήσεις (262 εργαζόμενοι, 793 ιπποδύναμη), στον κλάδο της σιδηροβιομηχανίας 2 (327 εργαζόμενοι, 310 ιπποδύναμη), στον κλάδο του υφάσματος-νήματος-τάπητος 8 (611 εργαζόμενοι, 193 ιπποδύναμη), στον κλάδο του καπνού 3 (325 εργαζόμενοι, 68 ιπποδύναμη) και στην παγοποιία 1 (6 εργαζόμενοι, 80 ιπποδύναμη). Πολλές βέβαια από τις επιχειρήσεις αυτές, αν και παρουσιάζονταν από το Επιμελητήριο ως βιομηχανικές, στην πραγματικότητα ήταν ατομικές ή οικογενειακές επιχειρήσεις που απασχολούσαν λίγα άτομα και βασίζονταν στη χειρωνακτική εργασία. Μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι περισσότερες βιομηχανικές επιχειρήσεις ήταν μικρές, οικογενειακής μορφής, με ένα έως πέντε εργαζόμενους, όπως συνέβαινε και στην υπόλοιπη Ελλάδα, και θα έπρεπε να χαρακτηρίζονται ως βιοτεχνίες. Σύμφωνα πάλι με το Δελτίο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Βόλου (τχ. 4647 (1924), σ.4-6), στις σημαντικές και μεγάλες επιχειρήσεις ανήκαν η καπνοβιομηχανία των Αδελφών Ματσάγγου (200 εργάτες, 25 ίπποι), το εργοστάσιο μάλλινων υφασμάτων του Οίκου Παπαγεωργίου (250 εργάτες, 60 ίπποι), το υφαντουργείο Μουρτζούκου και Αδελφών Λεβή και Σία (14 εργάτες, 56 ίπποι), τα εργοστάσια γεωργικών μηχανημάτων Μ. Κ. Σταματόπουλου και Υιών (237 εργάτες, 250 ίπποι) και Γκλαβάνη-Καζάζη (80-90 εργάτες, 60 ίπποι). Στο εργατικό προσωπικό των κλάδων της καπνοβιομηχανίας και υφαντουργίας ανήκαν πολλές γυναίκες,

Ι Ν Α

συνήθως πολύ νεαρής ηλικίας, όπως συνέβαινε και στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας, διευρύνοντας έτσι τη συμμετοχή αυτή την εποχή των γυναικών στο δευτερογενή τομέα. Από τις βιομηχανικές αυτές επιχειρήσεις αξίζει να σταθούμε στην περίπτωση του Οίκου Παπαγεωργίου. Ο Γεώργιος Παπαγεωργίου (1881-1949) με καταγωγή από το Κατηχώρι του Πηλίου, πρωτότοκος του ιδρυτή της επιχείρησης Στυλιανού, υπήρξε μια εκρηκτική προσωπικότητα της εποχής του: επιτυχημένος, καινοτόμος και τολμηρός επιχειρηματίας με πολυσχιδή δράση στη βιομηχανία, το εμπόριο, τη γεωργία, τη ναυτιλία, τους σιδηροδρόμους, τον τραπεζικό τομέα. Ο Οίκος Παπαγεωργίου διέθετε στο Βόλο ένα πρότυπο εργοστάσιο υφαντουργίας, το μεγαλύτερο στην ελληνική περιφέρεια, το οποίο επισκέφθηκε ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος το Μάιο του 1931, επίσης εργοστάσιο ζαχαροπήκτων, την τράπεζα Θεσσαλίας με έδρα το Βόλο (1921-1928), ταπητουργεία, οικοδομικές επιχειρήσεις, πρότυπο αγρόκτημα-τσιφλίκι στη Γυρτώνη (παλ. ονομ. Μπάκραινα) της Λάρισας, ενώ παράλληλα επιδιδόταν σε αγορά πετρελαιοφόρων σκαφών και σιδηροδρόμων. Στο τσιφλίκι αυτό η οικογένεια Παπαγεωργίου είχε δημιουργήσει μία διαφορετική πραγματικότητα για τους κολίγους, εξασφαλίζοντας μισθό, γραφεία, σχολείο, νοσοκομείο, μαγειρείο και φούρνο και εφαρμόζοντας πειραματικές καλλιέργειες και πειραματικές εκτροφές ζώων4 . Το προστατευτικό δασμολόγιο του 1923, το οποίο εφαρμόσθηκε πλήρως τρία χρόνια αργότερα, δεν δημιούργησε προοπτικές για την ανάπτυξη της χώρας, ενώ, αντίθετα, ευνόησε την ίδρυση πολυάριθμων μικρών επιχειρήσεων. Στον τομέα της υφαντουργίας οι μικρές επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν εγχώριες πρώτες ύλες, συνέβαλαν στην υπερπαραγωγή, καθιστώντας αδύνατη την απορρόφηση των προϊόντων τους από την εσωτερική αγορά. Οι δασμοί έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης με αποτέλεσμα τα εγχώρια προϊόντα να προσφέρονται σε

Ο ΒΙ

Βλ. Πανελλήνιον Λεύκωμα, τ.Β΄, σ.26-28. Πρβλ. [Βασ. Πανάγου], «Το κονάκι του Παπαγεωργίου (Γυρτώνη)», Οδηγός Νομού Λάρισας 2002, ΤΕΔΚ. Ν. Λάρισας και Περιφερειακές Εκδόσεις «Έλλα», σ.108.

ΗΧ

ΦΩΤΟ: ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ ΣΚΑΡΙΜBΑΣ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

υψηλότερες από το κανονικό τιμές. Οι συνέπειες επισημαίνονταν έντονα από τον βιομηχανικό κόσμο στο Δελτίο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου του Βόλου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) δεν παρήγγειλε γεωργικά μηχανήματα εγχώριας βιομηχανίας, αλλά εξωτερικού. Επίσης η ΕΑΠ για την κατασκευή των κατοικιών των προσφύγων προμηθεύτηκε κεραμίδια ξένα (ιδίως σερβικά) και όχι του εργοστασίου πλινθοκεραμοποιίας Τσαλαπάτα, όπως θα ανέμενε κανείς. Τα κόμιστρα όμως από τη Σερβία κόστιζαν πολύ φθηνότερα απ’ όσο η μεταφορά μεταξύ Βόλου-Λάρισας. Δίκαια λοιπόν η ελληνική βιομηχανία ζητούσε μία σοβαρή κρατική προστασία, για «να μη παρίσταται ως Προμηθεύς Δεσμώτης έναντι των κρατικών ενεργειών» (Δελτίον ΕΒΕ Βόλου, τχ.133-134 (1931), σ.2-3). Τα παραδείγματα αυτά είναι ενδεικτικά του ότι η κρατική πολιτική δεν προωθούσε την ανάπτυξη υγιούς βιομηχανίας, ενώ το ενδιαφέρον της παρέμενε σταθερό στην ανάπτυξη της γεωργίας, η οποία αποτελούσε την πρωταρχική πηγή πλούτου της χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ετήσιες εκθέσεις των εκάστοτε υπουργών Οικονομίας και των Διοικητών της Τράπεζας της Ελλάδας τονιζόταν και επαναλαμβανόταν ότι η Ελλάδα ήταν χώρα γεωργική, γεγονός που έδινε και το στίγμα του ενδιαφέροντος της οικονομικής πολιτικής του κράτους (Αναστασόπολος, τ.Γ΄). Στη δεκαετία του 1930 οι ρυθμοί ανάπτυξης επιβραδύνθηκαν και ο δυναμισμός του Βόλου άρχισε να μειώνεται. Το λιμάνι του Βόλου παρουσίαζε κάμψη και ο Βόλος στις παραμονές του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου πλήττεται από την κυριαρχία του Πειραιά. Αντίθετα, η Λάρισα, αποτελώντας το κέντρο του θεσσαλικού κάμπου, ευνοημένη από τις θετικές επιπτώσεις της αγροτικής μεταρρύθμισης και την ανάπτυξη των χερσαίων συγκοινωνιών σε βάρος των θαλάσσιων, ακολούθησε ρυθμούς πληθυσμιακής ανάπτυξης μεγαλύτερης του Βόλου (Λεοντίδου, σ.157-158 και Sivignon 1985, σ.515-516). Αρκετές βολιώτικες επιχειρήσεις είχαν ανοίξει υποκαταστήματα στην Αθήνα και στον Πειραιά διευκολύνοντας την πρόσβαση στην αγορά του κέντρου, ενώ παράλληλα επένδυαν σε ανόμοιες επιχειρήσεις για τη διασπορά του επιχειρηματικού κινδύνου. Την περίοδο αυτή άρχισαν να διατυπώνονται αντιδράσεις για τη συγκέντρωση των βιομηχανιών στο πολεοδομικό συγκρότημα Αθήνας-Πειραιά. Πρόκειται για μία προσπάθεια του μεταξικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου να προχωρήσει στην αποκέντρωση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, η οποία όμως δεν ολοκληρώθηκε (Λεοντίδου, σ.173-174 και Χατζηιωσήφ, σ.308, 312-313). Στα τέλη του 1937 το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο διερευνούσε μέσω των επαρχιακών Επιμελητηρίων τους λόγους για τους οποίους οι επαρχιακές βιομηχανίες προτιμούσαν τη μεταφορά και εγκατάστασή τους στην περιοχή της πρωτεύουσας. Οι βιομήχανοι

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

του Βόλου απέδιδαν αυτή την τάση σε αρκετούς λόγους: στην έκταση της καταναλωτικής αγοράς της περιοχής Αθήνας-Πειραιά που ήταν ανώτερη του 50% της παραγωγικής ικανότητας ολόκληρης της χώρας, στο υψηλό κόστος μεταφοράς των πρώτων υλών και στη συνέχεια των προϊόντων προς τις περιοχές κατανάλωσης, στη διαφορά τιμής της καύσιμης ύλης, των υλικών κατασκευής και ανταλλακτικών με την οποία επιβαρύνονταν οι επαρχιακές βιομηχανίες, το υψηλό κόστος εργασίας, τα μεγάλα επιτόκια, το συγκεντρωτικό κράτος5. Οι επισημάνσεις αυτές ήδη από τις παραμονές του δεύτερου μεγάλου πολέμου, εφιστούν τον κίνδυνο υδροκεφαλισμού και τις γνωστές συνέπειές του στην οικονομία της χώρας. Και ενώ το πρόβλημα της συγκέντρωσης των βιομηχανιών τονιζόταν από τις παραμονές του πολέμου, μεταπολεμικά δεν σημειώθηκε καμιά προσπάθεια αντιμετώπισής του, αντίθετα αυτό εντάθηκε. Προφανώς η ριζοσπαστική νοοτροπία της πλειοψηφίας των εργατικών δυνάμεων μπορούσε να ελεγχθεί καλύτερα από το κέντρο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι από τη δεκαετία του 1930 το πολεοδομικό συγκρότημα Αθήνας-Πειραιά κυριαρχούσε στο ελληνικό οικιστικό δίκτυο και ότι το 1940 η ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας συγκέντρωνε το 15% του συνολικού ελληνικού πληθυσμού και το 46,5% του αστικού πληθυσμού (Λεοντίδου, σ.159).

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ ΣΚΑΡΙΜBΑΣ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Η κυβέρνηση θεωρώντας το φαινόμενο αυτό «επιβλαβές δια την εύρυθμον ανά το Κράτος κατανομήν της παραγωγής και της προσφοράς εργασίας» ανέθεσε στο Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο τη διερεύνηση των αιτίων και την υπόδειξη συγκεκριμένων μέτρων για την αντιμετώπισή του. Βλ. Γ.Α.Κ., Αρχείο ΕΒΕ Βόλου, φάκ. 69.1

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ ΣΚΑΡΙΜBΑΣ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Μετά τον πόλεμο Η γερμανική κατοχή και ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε είχαν επιπτώσεις και στην οικονομία. Παράλληλα όμως και άλλοι παράγοντες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ύφεση της βιομηχανικής ανάπτυξης. Η προαναφερθείσα ανάπτυξη της Αθήνας και των περιχώρων της, η εκεί συγκέντρωση ανθρώπινου δυναμικού και οικονομικών πόρων που είχε αρχίσει από το μεσοπόλεμο, είχε αρνητικές επιπτώσεις στην ενγένει ανάπτυξη της περιφέρειας. Οι καταστροφικοί σεισμοί και οι πλημμύρες της δεκαετίας του 1950 που επέβαλαν την ανοικοδόμηση της περιοχής του Βόλου, επέδρασαν ανασταλτικά, όπως ήταν φυσικό, στην ανάπτυξή του, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια. Η υποτίμηση του ελληνικού νομίσματος στην ίδια δεκαετία είχε ως αποτέλεσμα την πτώχευση πολλών επιχειρήσεων, αφού η κυβέρνηση διευκόλυνε την αγορά νέων προϊόντων προκειμένου να αποφύγει την αύξηση των τιμών που θα οδηγούσε σε νέα υποτίμηση. Η κρατική πολιτική αδυνατούσε να στηρίξει την παραγωγή και να δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Ας μη λησμονούμε ότι το επιτόκιο δανειοδότησης από τις τράπεζες έφθανε στο 35%. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1954 στο Α΄ Συνέδριο των Βιομηχανικών και Εμπορικών Επιμελητηρίων της Ελλάδας στην Πάτρα ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Βόλου βιομήχανος Σπύρος Τσαλαπάτας επέμενε ακριβώς σ’ αυτό το θέμα τονίζοντας ότι εξαιτίας των δυσβάστακτων τόκων «η βιομηχανία και το εμπόριον ήταν αδύνατον να ανακτήσουν την προτέραν των ζωήν και να συναγωνισθούν τα εξωτερικά βιομηχανικά προϊόντα» (Πρακτικά, σ.116). Από την άλλη πλευρά, η τοπική βιομηχανία ήταν παλαιού τύπου και δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες ντόπιου και ξένου ανταγωνισμού. Οι Βολιώτες βιομήχανοι έπεσαν στην παγίδα να ταυτίζουν την παραγωγικότητα με το χαμηλό κόστος εργασίας. Όπως και προπολεμικά, οι περισσότερες επιχειρήσεις εξακολουθούσαν να είναι μικρές και μικρομεσαίες με λίγους εργαζόμενους, χωρίς σύγχρονα μηχανήματα και κεφάλαια. Χαρακτηριστικό της βιομηχανίας της περιοχής, όπως και γενικότερα της θεσσαλικής, ήταν ο οικογενειακός χαρακτήρας. Μετά το θάνατο του ιδρυτή τους δεν ήταν πολύ εύκολο να ξεφύγουν από τη μορφή αυτή και να ξεπεράσουν τα προβλήματα διαδοχής. Στις εξαίρεσεις ανήκει η εταιρεία «Μύλοι Λούλη ΑΕ», που στον κλάδο της αλευροβιομηχανίας λειτουργεί αντέχοντας στις συγκυρίες και στις εκάστοτε αλλαγές από το 1914 (ως συνδιοκτήτες) και το 1917 (με πλήρη ιδιοκτησία) με τον γνωστό αρχικά μύλο στη συνοικία των Παλαιών του Βόλου. Για την ιστορία βέβαια θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ηπειρωτικής καταγωγής οικογένεια διατηρούσε από το 1782 μύλο στην Ήπειρο μέχρι το 1912 που καταστράφηκε με την υποχώρηση των Τούρκων. Σήμερα υπό τη διοίκηση της έβδομης γενιάς της οικογένειας και με επέκταση και στις βαλκανικές χώρες αποτελεί υπόδειγμα υπερσύγχρονης επιχείρησης (http://www.loulismills.gr/gr/thecompany/ history/). Για την πλειονότητα των βιομηχανικών επιχειρήσεων η επιβίωση υπό τη διοίκηση της διάδοχης γενιάς δεν αποδείχτηκε εύκολη, όπως η περίπτωση της καπνοβιομηχανίας Ματσάγγου, που ορθά έχει χαρακτηριστεί ως ο οικονομικός πνεύμονας του Βόλου, το δε 1947-48 ήταν πρώτη ανάμεσα στις ελληνικές καπνοβιομηχανίες (Κολιού 1993, σ. 26-28). Από τη δεκαετία του 1960 διευκολύνθηκε η εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων χάρη στην επένδυση κεφαλαίων πρωτίστως κρατικών, αλλά και ιδιωτικών, αξιοποιώντας παράληλα την τοπική βιομηχανική παράδοση. Την εποχή αυτή επενδύθηκαν στην περιοχή ξένα, μη ντόπια, κεφάλαια, στα οποία στηρίζεται πλέον η τοπική βιομηχανία, χάνοντας την αυτοδυναμία που είχε στο ξεκίνημά της στα τέλη του 19ου αιώνα. Από την πλευρά του κράτους χρηματοδότες ήταν η Αγροτική Τράπεζα και η ΕΤΒΑ. Η πρώτη βοήθησε στο βιομηχανικό τομέα μέσω της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών και έτσι στο Βόλο (όπως και αλλού) δημιουργήθηκε η ΕΒΟΛ. Η

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΤΒΑ ίδρυσε βιομηχανικές περιοχές και συμμετείχε στη χρηματοδότηση βιομηχανικών επιχειρήσεων. Στη Νέα Ιωνία εγκαταστάθηκε η Βαμβακουργία Βόλου. Το 1962 ιδρύθηκε (πάλι στη Ν. Ιωνία) η ΜΕΤΚΑ (Μεταλλικές Kατασκευές) με σκοπό τη βιομηχανική παραγωγή μεταλλικών κατασκευών και το 1964 άρχισε να λειτουργεί το πρώτο εργοστάσιό της. Η ΜΕΤΚΑ από το 1998 είναι μέλος του «Ομίλου Επιχειρήσεων ΑΕ-Μυτιληναίος» και σήμερα είναι μία διεθνής εταιρεία κατασκευής εξειδικευμένων ενεργειακών έργων ευρείας κλίμακας και ένας όμιλος βιομηχανικής παραγωγής υψηλής τεχνογνωσίας στους τομείς ενέργειας, υποδομών και άμυνας, εστιάζοντας στη στρατηγική επέκταση των δραστηριοτήτων της στις διεθνείς αγορές (http://www.metka.com/el). Η τοπική βιομηχανία στηρίχθηκε και σε ιδιωτικές επενδύσεις. Ενδεικτικά αναφέρω τη δημιουργία της ελασματουργίας Χαλυβουργική Βόλου ΑΕ και της κλωστοϋφαντουργίας Πειραϊκή-Πατραϊκή. Ιδιαίτερα οι Γερμανοί στη δεκαετία του 1960 έκαναν πολλές επενδύσεις στην περιοχή του Βόλου σε τέτοιο βαθμό που η εποχή αυτή έχει χαρακτηριστεί ως «βιομηχανική αποικιοκρατία». Αναφέρω εδώ τη συρματοποιία «Ελληνογερμανική Βιομηχανία Συρματόσχοινων ΑΕ», τη «Ροδίτης και Fuehrer Ε» (που είχε πρωτοϊδρυθεί από τον παππού Ροδίτη το 1886), την Wurttembergische Mettalwaren Fabrik (γνωστή ως WMF Hellas), τη Βιομηχανία Ετοίμων Ενδυμάτων Βόλου ΑΕ (γνωστή ως «Γερμανικό»). Από τη δεκαετία του 1960 και περισσότερο του 1970 αποκρυσταλλώθηκε η βιομηχανική ταυτότητα της περιοχής με παράλληλη αύξηση του τριτογενούς τομέα και άλλων δραστηριοτήτων, όπως η οικοδομή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ κατά τη χρονική αυτή περίοδο σε άλλες περιοχές της χώρας παρουσιάστηκε έντονη μεταναστευτική κίνηση στο εξωτερικό και εσωτερικό, η πόλη του Βόλου συμμετείχε ελάχιστα σ’ αυτή. Το 1969 ιδρύθηκε η Βιομηχανική Περιοχή, όπου εγκαταστάθηκαν πολλές νέες βιομηχανικές επιχειρήσεις και αναδείχθηκε η δεύτερη σε μέγεθος βιομηχανική περιοχή της ΕΤΒΑ.

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ ΣΚΑΡΙΜBΑΣ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Μέχρι το 1980 ο Βόλος έζησε μια νέα περίοδο βιομηχανικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της γενικότερης εκβιομηχάνισης της ελληνικής οικονομίας. Η ιδανική γεωγραφική θέση του στο μέσο της απόστασης Αθήνας-Θεσσαλονίκης και πάνω στον πρωτεύοντα συγκοινωνιακό άξονα Πάτρας-Αθήνας-Θεσσαλονίκης, με πρόσβαση και στις δυτικές αγορές, η αναβάθμιση του λιμανιού του με εξαγωγές κυρίως προς τη Μέση Ανατολή, το λιμάνι που βρίσκεται ανάμεσα στα δύο μεγάλα λιμάνια της χώρας –Πειραιά και Θεσσαλονίκης- και αποτελεί τη μοναδική διέξοδο προς τη θάλασσα της Θεσσαλίας, η ύπαρξη εξειδικευμένου εργατικού και επιστημονικού δυναμικού, καθώς και η βιομηχανική παράδοση της περιοχής υπήρξαν παράγοντες που συνέβαλαν στην προσέλκυση νέων τεχνολογικά προηγμένων μονάδων και φυσικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της περιοχής με τη συσσώρευση βιομηχανικού κεφαλαίου και την αύξηση της βιομηχανικής απασχόλησης. Οι περισσότερες βιομηχανίες ήταν συγκεντρωμένες στις ΒΙ.ΠΕ. και στο Πολεοδομικό Συγκρότημα του Βόλου, ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα αστικά κέντρα της χώρας, το οποίο συγκέντρωνε το 78% της βιομηχανικής απασχόλησης του νομού. Στη δεκαετία του 1970 ο νομός Μαγνησίας χάρη στην υψηλή συμμετοχή του δευτερογενούς τομέα στο συνολικό προϊόν και στη συνολική απασχόληση ξεπέρασε το μέσο όρο της χώρας προσεγγίζοντας περισσότερο τη δομή των αναπτυγμένων δυτικοευρωπαϊκών χωρών.

Βιομηχανική κρίση – Αποβιομηχάνιση Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 όμως άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα σημάδια ύφεσης στον τομέα της μεταποίησης, η οποία έπληττε ήδη και την υπόλοιπη Ελλάδα. Η κάμψη αυτή εντάθηκε στα επόμενα χρόνια. Οι παράγοντες -εξωγενείς και ενδογενείς- που ώθησαν στη βιομηχανική κρίση, εντοπίζονται και καταγράφονται στην Αναπτυξιακή Μελέτη Νομού Μαγνησίας που εκπονήθηκε το 1995 από τα Τμήματα Χωροταξίας-Περιφερειακής Ανάπτυξης και Μηχανολόγων-Μηχανικών Βιομηχανίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υπό την επιστημονική ευθύνη του σημερινού πρύτανη Γιώργου Πετράκου. Παρά τα προβλήματα όμως τα πλεονεκτήματα της περιοχής εξακολουθούν να υφίστανται, όπως ΒΙ.ΠΕ., λιμάνι, εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό σε τομείς βαριάς βιομηχανίας, φυσικό περιβάλλον ευνοϊκό για τον τουρισμό, Τμήματα τεχνολογικής κατεύθυνσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ωστόσο οι λύσεις και οι προτάσεις ξεφεύγουν από τους στόχους της δικής μου μικρής συμβολής στο αφιέρωμα αυτό (που έχει τη μορφή μιας σύντομης επισκόπησης) και φυσικά ανήκουν στους αρμόδιους φορείς. Αυτό που μπορεί να υποστηριχθεί μετά από αυτή την έρευνα, είναι ότι στο Βόλο αξίζει ένα καλύτερο μέλλον.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Γ.Α.Κ.–Αρχεία Ν. Μαγνησίας: Αρχείο Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (ΕΒΕ) Βόλου και Αρχείο Διεύθυνσης Βιομηχανίας. Πανελλήνιον Λεύκωμα Εθνικής Εκατονταετηρίδος 1821-1921. Η Χρυσή Βίβλος του Ελληνισμού, Τόμος Β΄ Βιομηχανία - Εμπόριον, Αθήναι 1925. Αγριαντώνη, Χριστίνα, Οι απαρχές της εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα τον 19ο αι., Αθήνα (Ιστορικό Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας) 1986. Αναστασόπουλος Γ., Ιστορία της Ελληνικής Βιομηχανίας, Αθήναι 1947. Apostolakou, Lito, “The ‘Bound Prometheus’: Industrialists and Entrepreneurs in a Greek Town, 1881-1936”, European History Quarterly (London), 28(3) 1998, 347-372 Δελτίον Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (=ΕΒΕ) Βόλου.

Ι Ν Α

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΑΛΒΑΔΟΠΟΙΪΑΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΑΛΒΑΔΟΠΟΙΪΑΣ ΤΣΟΥΓΚΟΥ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ ΣΚΑΡΙΜBΑΣ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Δρίτσα Μαργαρίτα, Βιομηχανία και Τράπεζες στην Ελλάδα του μεσοπολέμου, Αθήνα 1990. Εμπορικός Σύλλογος Βόλου, Οδηγός Νομού Μαγνησίας, Βόλος 1901 (επανέκδ.1997). Καραδήμου-Γερολύμπου, Αλέκα, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Βορειοελλαδικές πόλεις στην περίοδο των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων. Βόλος, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Σέρρες, Αλεξανδρούπολη, Καβάλα, Αθήνα 1997. Κολιού, Νίτσα, Η βιομηχανία του Βόλου. Σύντομες αναφορές στο χθες και στο σήμερα, ΔΗ.Κ.Ι, Βόλος 1993. Μαλούτας Θωμάς (επιμ.), Βόλος. Αναζήτηση της κοινωνικής ταυτότητας, Θεσσαλονίκη (Παρατηρητής) 1995. Μελαχροινός, Κώστας, Αποβιομηχάνιση και Προοπτικές Βιομηχανικής Απασχόλησης στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Βόλου, Διπλωματική Εργασία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος 1994. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Αναπτυξιακή Μελέτη Νομού Μαγνησίας, Βόλος 1995. Πιτσιώρης, Δ., «Η βιομηχανία του Βόλου από το 1881 μέχρι σήμερα», ΑΝΤΙ, 313 (1986), 36-37. Πρακτικά Α΄ Συνεδρίου Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων Ελλάδος 1954, Πάτρα 1955. Πρασσά, Αννίτα, «Η βιομηχανική ανάπτυξη της Μαγνησίας. Ιστορική αναδρομή. Προς την αποβιομηχάνιση», Πρακτικά Σεμιναρίου “ΑΡΓΩ”, Βόλος, έκδ. Γ.Α.Κ.-Αρχεία Ν. Μαγνησίας 1998, σ.131-144. Πρασσά, Αννίτα, «Βόλος. Το βιομηχανικό θαύμα και η κάμψη», περ. Ε-ΙΣΤΟΡΙΚΑ εφημ. Ελευθεροτυπία, τχ. 66 (18.1.2001), σ. 10-16. Πρασσά, Αννίτα, «Η επιχειρηματική δραστηριότητα των Κοσμαδόπουλων», Κατάλογος Έκθεσης, Βόλος, έκδ. Πνευμονολογική Κλινική Παν. Θεσσαλίας, Γ.Α.Κ.-Αρχεία Ν. Μαγνησίας και ΕΨΑ 2014, σ. 13-21. Sivignon, Michel (1985), “L’ organisation de la Thessalie depuis la fin de la domination ottomane jusqu’ a l’ arrivee des refugies d’ Asie Mineure”, Πρακτικά Συμποσίου “Νεοελληνική Πόλη”, Αθήνα 1985, Β΄, 511-517. Χαστάογλου, Βίλμα, Βόλος. Πορτραίτο της πόλης τον 19ο και 20ό αιώνα, ΔΗ.Κ.Ι., Βόλος 2002. Χατζηιωσήφ, Χρήστος, Η γηραιά σελήνη. Η βιομηχανία στην Ελλάδα 1830-1940, Αθήνα 1993. Χρηστόπουλος, Γ., Οδηγός Βόλου-Πηλίου-Αλμυρού, Βόλος 1915.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η ανάπτυξη της βιομηχανίας στο Βόλο

Πότε ξεκίνησε, πότε άνθησε, αλλά και πότε έφθασε στην παρακμή…

Όπως είναι γνωστό, η πόλη του Βόλου άρχισε να δημιουργείται το 1841, δηλαδή τέσσερις δεκαετίες πριν την ενσωμάτωσή της στο Ελληνικό κράτος. Έως τότε «κλεισμένη» στο Κάστρο του ονομαζόμενου από παλαιότερα Γόλου, διαθέτει έξω από αυτό, μόνον λίγες αποθήκες και τα πρώτα «παλαιά μαγαζεία», που έχουν κάνει την εμφάνισή τους εκεί, σύμφωνα με αναφορές, από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1830. Αυτά εξυπηρετούν τις ανάγκες του υπάρχοντος φυσικού λιμανιού του Γόλου και της μικρής του «σκάλας», στην οποία για εμπορικούς κυρίως λόγους προσεγγίζουν τα διάφορα ιστιοφόρα και τα πρώτα ατμόπλοια της εποχής. Γεγονός είναι πάντως, ότι στο Βόλο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας δεν υπάρχει βιομηχανία. Αυτή εμφανίζεται αμέσως μετά την ενσωμάτωση του Βόλου στο ελληνικό κράτος το 1881 και με την εξέλιξή της, τον καθιστά για πολλές δεκαετίες σε μία από τις σημαντικότερες βιομηχανικές πόλεις της ελληνικής περιφέρειας.

Οι πρώτες βιομηχανίες Όπως γράφει η ιστορικός και διευθύντρια το Δημοτικού Κέντρου Ιστορίας Βόλου κ. Αίγλη Δημόγλου στο βιβλίο «Βόλος: Αναζήτηση της Κοινωνικής Ταυτότητας», «η εκβιομηχάνιση του Βόλου συνδέθηκε άμεσα με τη γενικότερη οικονομική ανάπτυξη που γνώρισε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Καθοριστικοί παράγοντες για την εκκίνηση ανάπτυξης της πόλης όμως, ήταν και η γεωγραφική της θέση, η άμεση γειτνίασή της με το θεσσαλικό κάμπο καθώς και το φυσικό της λιμάνι, που ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα εξυπηρετούσε το διαμετακομιστικό εμπόριο της ευρύτερης περιοχής».

Η χαλβαδοποιία Τσούγκου, η πρώτη βιομηχανία… Ως πρώτη βιομηχανία του Βόλου αναφέρεται η χαλβαδοποιία Τσούγκου που ξεκίνησε το 1841 με τη μορφή μικρής βιοτεχνίας. Ήταν έξω από τη δυτικομεσημβρινή πύλη του Κάστρου στην πλατεία της Λευκής Κρήνης (στην οδό Παπακυριαζή σήμερα). Εκεί ο Δημήτριος Τσούγκος που καταγόταν από τη Δυτική Θεσσαλία εγκατέστησε ιπποκίνητο εργαστήριο χαλβά με τον τίτλο «Η Θεσσαλία». Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια για να μετατραπεί το χαλβαδοποιείο σε ατμοκίνητο. Το 1900 ο Γεώργιος Τσούγκος, γιος του Δημητρίου, ιδρύει το πρώτο στο Βόλο και σε ολόκληρη την Ηπειροθεσσαλία, εργοστάσιο Χαλβαδοποιίας και Ζαχαροπλαστικής. Το 1910 δημιουργήθηκε νέα εταιρία η οποία επέκτεινε τις μηχανικές της εγκαταστάσεις και τις εργασίες της και στεγάστηκε σε κτήριο στο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών 2ας Νοεμβρίου – Βασσάνη – Μικρασιατών – Κρίτσκη. Από το 1933 η βιομηχανία έφερε τον τίτλο «Δημήτριος και

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΣΟΥΓΚΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΕΥΑ ΤΣΟΥΓΚΟΥ)

Παυσανίας Τσούγκος, Ομόρρυθμος Εταιρία» και λειτούργησε με ηλεκτροκίνητο εξοπλισμό, πολλαπλασιάζοντας την παραγωγή και σημειώνοντας αξιόλογες επιδόσεις στον εξαγωγικό τομέα. Στη δεκαετία του 1980 η χαλβαδοποιία Τσούγκου σταμάτησε την παραγωγική της δραστηριότητα.

Ο αλευρόμυλος και ο … ατμόμυλος Ως πρώτος αλευρόμυλος του Βόλου αναφέρεται η «βιομηχανία αλεύρων και ζυμαρικών αδελφών Γκλαβάνη» με έτος ιδρύσεως το 1860. Όμως κατά τον Νικόλαο Γάτσο, το πρώτο βιομηχανικό κατάστημα του Βόλου ήταν ο ατμόμυλος του Αριστείδη Μουσούρη, εμπόρου από την Κεφαλλονιά που ιδρύθηκε το 1869 και είχε τις εγκαταστάσεις του εκεί όπου αργότερα λειτούργησε το κέντρο «Κύματα» (αρχές της οδού Δημητριάδος).

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Το πρώτο σιδερένιο άροτρο στην Ελλάδα από τη σιδηροβιομηχανία Σταματόπουλου

Το 1883 ο αρχιτέκτων και διπλωματούχος μηχανικός Μελέτιος Κ. Σταματόπουλος καταγόμενος από τα Βίλλια Αττικής, εγκατέστησε στο Βόλο την πρώτη μεγάλη σιδηροβιομηχανία. Το αρχικό εργοστάσιο είχε κτιστεί στο Καπακλί και ξεκίνησε ως ατμοκίνητο μηχανουργείο Ζαένου και Σταματόπουλου πρώτα, στη συνέχεια Σταματόπουλου και Περβελή και τελικά Σιδηροβιομηχανία Μ.Κ. Σταματόπουλου. Πριν το 1900, ο Σταματόπουλος ίδρυσε στο Βόλο την Εταιρία «Καρτάλης – Τοπάλης – Σταματόπουλος», συμφιλιώνοντας πρώτα τους δύο πολιτικούς αντιπάλους, η οποία κατασκεύασε τα κρηπιδώματα της παραλίας, τα κτίσματα και τα κρηπιδώματα του Τελωνείου και διαμόρφωσε τη μεταφορά της κοίτης του Αναύρου στη σημερινή της θέση. Το 1904, ο Σταματόπουλος κατασκεύασε στην Πορταριά εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού, που ήταν το πρώτο στο θεσσαλικό χώρο. Έργα έκανε επίσης στη Λάρισα, στα Τρίκαλα και στην Καρδίτσα ενώ για ένα διάστημα διετέλεσε και γενικός διευθυντής των μεταλλείων Λαυρίου. Το εργοστάσιο Σταματόπουλου, έγινε από το 1890 γνωστό, όταν κατασκεύασε το πρώτο σιδερένιο άροτρο στην Ελλάδα και το παρουσίασε αρχικά στη Θεσσαλονίκη κατορθώνοντας να αντιμετωπίσει στη συνέχεια της παρουσίασης και στην υπόλοιπη Ελλάδα μεταξύ άλλων και τις προλήψεις των αγροτών που δεν ήθελαν να το χρησιμοποιήσουν. Το εργοστάσιο είχε κατασκευάσει άροτρα από το 1884 αλλά είχε διαθέσει μόνον τρία(!) κι αυτά τα χρησιμοποίησαν καλλιεργητές από τη Ρουμανία. Το 1885 διέθεσε 58 άροτρα, το 1893 620 και το 1900 διέθεσε 1700 άροτρα. Μια άλλη τεχνολογική επανάσταση έγινε στο Βόλο με τον αυτόματο καταβρεκτήρα Σταματόπουλου. Στις 15 Απριλίου 1903 δημοσιεύτηκε φωτογραφία του αποκτήματος με τη λεζάντα: «Το νέον καταβρεκτήριον του Δήμου Παγασών, κατασκευασθέν εν Βόλω, εν τοις εργοστασίοις Μ. Σταματοπούλου. Χωρητικότητος 1500 λίτρων, κινείται αυτομάτως διά του πεπιεσμένου αέρος και

Τεχνολογική επανάσταση στο Βόλο και με τον αυτόματο καταβρεκτήρα!

ΜΕΛΕΤΙΟΣ Κ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ)

ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΕΙΟ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ τινάσσει ύδωρ εις πλάτος 6-7 μέτρων». Το 1903 ο Μελ. Σταματόπουλος κατασκεύασε το μεγάλο εργοστάσιο στην οδό 2ας Νοεμβρίου που καταλάμβανε επιφάνεια 20 στρεμμάτων. Το εργοστάσιο έφερε τον τίτλο «Γεωργικόν Μηχανουργείον Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ Μ.Κ. Σταματοπούλου» και σε δημοσίευμα το Νοέμβριο του 1903 ανακοίνωνε ως «σπουδαίαν ειδοποίησιν»: «Προ εικοσαετίας ιδρυθέν παρά τη πόλει μας, πλουτισθέν και δια νέων μηχανημάτων. Μετεφέρθη και ήρξατο των εργασιών του εις τα νεόδμητα μεγαλοπρεπή εργοστάσιά του επί της μεγάλης οδού 2ας Νοεμβρίου, όπισθεν των Στρατώνων και παρά τον σιδηροδρομικόν σταθμόν. Την γενικήν των εργοστασίων διεύθυνσιν ανέλαβεν ο άρτι μετά επταετείς σπουδάς πρώτος υιός του Κωνσταντίνος, διπλωματούχος της μηχανολογίας και ηλεκτρολογίας των εν Μιτβόϊδα και Βερολίνω πολυτεχνικών σχολών». Μετά το θάνατο του Μελετίου Σταματόπουλου το 1915, ιδρύθηκε η Εταιρία «Μ.Κ. Σταματοπούλου Υιοί» που συνέχισε την ανοδική της πορεία.

Το μεγαλύτερο ατσαλοχυτήριο των Βαλκανίων Σύμφωνα πάντα με το Δελτίο του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, το 1926, το χυτήριο των μηχανουργείων Σταματόπουλου ήταν το μεγαλύτερο της Ελλάδας, «με ειδικά μηχανήματα παρασκευής του χρώματος και τελειότατα τυπωτικά μηχανήματα. Δύναται δε να χύση τεμάχιον μέχρι 6 τόννων βάρους». Το 1938 το προσωπικό της βιομηχανίας Σταματόπουλου είχε φθάσει τα 400 άτομα, που απασχολούνταν στο εργοστάσιο γεωργικών εργαλείων και στο ατσαλοχυτήριο, που θεωρούνταν το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Οι καλές μέρες του εργοστασίου συνεχίστηκαν και μεταπολεμικά, όταν στη διεύθυνση της επιχείρησης ήταν ο Ορέστης Σταματόπουλος (πέμπτος γιός του Μελετίου), μεγάλο έργο του οποίου ήταν η θωράκιση των οχυρών της «γραμμής Μεταξά». Ωστόσο, μετά τους σεισμούς του 1955 το εργοστάσιο άρχισε να υποκύπτει στον ανταγωνισμό και δέκα χρόνια αργότερα το 1965, οδηγήθηκε σε πτώχευση. Μέχρι το 1968, λειτούργησε με την επωνυμία «Σταματόπουλος ΕΠΕ», οπότε επήλθε και η οριστική διάλυση του εργοστασίου.

ΟΙ ΤΟΡΝΑΔΟΡΟΙ ΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Εξαγωγές αρότρων μέχρι τη Μικρά Ασία!

Από το «Μηχανουργείον Η ΣΦΥΡΑ Κ. Γκλαβάνη και Μ. Καζάζη»

Το 1895 ιδρύθηκε στο Βόλο μια ακόμη μεγάλη σιδηροβιομηχανία με τίτλο: «Μηχανουργείον Η ΣΦΥΡΑ Κ. Γκλαβάνη και Μ. Καζάζη». Το μηχανουργείο είχε εγκατασταθεί απέναντι από το σιδηροδρομικό σταθμό στην οδό Παπαδιαμάντη από την ομόρρυθμη εταιρία των Κωνσταντίνου Γκλαβάνη και Μιχαήλ Καζάζη. Το εργοστάσιο που παρουσίασε αλματώδη ανάπτυξη κατασκεύαζε κυρίως γεωργικά μηχανήματα ζωοκίνητης έλξης όπως άροτρα, σβάρνες και εκκοκκιστικές μηχανές, όπως επίσης και τουλούμπες (χειραντλίες ύδατος), με τις οποίες υδρευόταν μέχρι και την περίοδο των σεισμών ο Βόλος. Στην κατασκευή των αρότρων η πρόοδος της Σιδηροβιομηχανίας Γκλαβάνη – Καζάζη ήταν σημαντική και αναφέρεται ότι το 1900 είχε διαθέσει 1680 άροτρα στην Ελλάδα και στη Μικρά Ασία όπου έκανε εξαγωγές. Το 1924 η εταιρία μετατράπηκε σε ανώνυμη, με ιδρυτές τους Κωνσταντίνο, Ευάγγελο, Αθανάσιο Γκλαβάνη και Μιχαήλ Καζάζη. Ο τίτλος ήταν «Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρία Γκλαβάνης Α.Ε.» ΚΩΣΤΗΣ ΓΚΛΑΒΑΝΗΣ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

η οποία αργότερα πέρασε στον Τζων Κ. Γκλαβάνη – που διετέλεσε και υπουργός, τον Ιωάννη Ε. Γκλαβάνη και άλλους κληρονόμους. Το 1933 – 1934 το εργοστάσιο Γκλαβάνη εγκατέστησε βιδοποιείο, ενώ το 1935 έκανε εγκατάσταση χυτηρίου χυτοχάλυβα – του πρώτου στην Ελλάδα(!) και ανέλαβε την κατασκευή πολεμικών εφοδίων και γεφυροσκευών για τον ελληνικό στρατό, που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον πόλεμο του 1940-1941. Το 1935 η εταιρία ίδρυσε και δεύτερο εργοστάσιο στην οδό 2ας Νοεμβρίου, καθώς και τρίτο στην οδό Αναπαύσεως, δίπλα από το εργοστάσιο Μουρτζούκου. Τα τρία εργοστάσια δεν άργησαν να φθάσουν σε μεγάλη ακμή, ενώ σ’ αυτά απασχολούνταν 1200 εργαζόμενοι. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής τα δύο τελευταία εργοστάσια λεηλατήθηκαν από τους Ιταλούς, ενώ το πρώτο στην οδό Παπαδιαμάντη μετά την αποχώρηση των Γερμανών συνέχισε τις εργασίες του με προσωπικό τριακοσίων ατόμων. Η παραγωγή του ήταν γεωργικά μηχανήματα και πετρελαιομηχανές, ενώ ασχολήθηκε και με την κατασκευή καρφιών για τις ανάγκες της ανοικοδόμησης.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΖΑΖΗΣ

Οικονομική καταστροφή, μετά από αναστολή παραγγελιών απ΄την Τουρκία Μεταπολεμικά, η βιομηχανία Γκλαβάνη έκανε μεγάλες εξαγωγές γεωργικών μηχανημάτων, μηχανοκίνητης πλέον έλξης στην Τουρκία. Όμως το 1952 η Τουρκία ανέστειλε τις εισαγωγές από την Ελλάδα, πράγμα που είχε σαν συνέπεια να ματαιωθούν παραγγελίες μηχανημάτων αξίας 500.000 δολαρίων. Η βιομηχανία απέλυσε όλο σχεδόν το προσωπικό της και μέχρι το 1958 που επαναλειτούργησε είχε περιέλθει σε πλήρη σχεδόν αργία. Το 1965 η βιομηχανία απασχολούσε 230 άτομα και παρήγαγε αναρτώμενα άροτρα, δισκοσβάρνες, καλλιεργητές, δισκάροτρα, κηπευτικά μηχανήματα και άλλα. Ασχολούνταν ακόμη με προϊόντα χυτηρίου και διάφορες επισκευές. Λίγα χρόνια αργότερα πάντως στη δεκαετία του 1970 η βιομηχανία Γκλαβάνη έκλεισε.

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΓΚΛΑΒΑΝΗ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Οικονομικός πνεύμονας του Βόλου η Καπνοβιομηχανία Ματσάγγου»

Το 1947 στο απόγειο της δόξας και το 1955 η αρχή της κατηφόρας…

Το 1890 ιδρύθηκε στο Βόλο η μεγάλη Καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, μια βιομηχανία που έγινε γνωστή στο πανελλήνιο για την ποιότητα των προϊόντων της και για πολλές δεκαετίες υπήρξε ο οικονομικός πνεύμονας του Βόλου. Ιδρυτής της ήταν ο Νικόλαος Ματσάγγος από το Κατηχώρι, ο οποίος μέχρι το 1899 ασχολούνταν με το εμπόριο καπνού. Το 1890 άρχισε να ασχολείται με τη βιοτεχνία τότε καπνού. Με χειροποίητο χαβάνι γινόταν η κοπή του καπνού και με τα χέρια επίσης γίνονταν τα τσιγάρα. Χρειάστηκε να περάσουν είκοσι χρόνια μέχρι το 1910 οπότε ο Ματσάγγος έφερε από την Αγγλία την πρώτη καπνοκοπτική μηχανή. Το 1918 ο Νικόλαος Ματσάγγος ανέθεσε τη διεύθυνση του εργοστασίου στους δύο γιούς του Γιάννη και Κώστα, οι οποίοι με συνεργάτη τον Δημοσθένη Γαντζόπουλο προχώρησαν σε επεκτάσεις, αγορές μηχανημάτων και αύξηση της παραγωγής.

«Η πρώτη σιγαροποιητική μηχανή»

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ ΣΕ ΚΑΡΤΠΟΣΤΑΛ

Το 1920 παραγγέλθηκε η πρώτη σιγαροποιητική μηχανή αμερικανικής κατασκευής και ακολούθησε αγορά και άλλων. Το 1927 αγοράστηκαν οι κυτιοποιητικές εγκαταστάσεις του κυτιοποιείου και το 1935 οι λιθογραφικές εγκαταστάσεις Τράστα, στην οδό Κ. Καρτάλη μεταξύ Γαλλίας και Ανθ. Γαζή. Η κατανάλωση τσιγάρων παρουσίαζε συνεχή άνοδο. Το 1930 έφθασε τα 60.000 κιλά το μήνα και το 1940 τα 130.000 κιλά και η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου βρισκόταν στη δεύτερη θέση σε όλη την Ελλάδα. Στη διάρκεια της Κατοχής τα τσιγάρα Ματσάγγου ήταν σχεδόν το νόμισμα του Βόλου, αφού πολλές συναλλαγές δίνονταν μ’ αυτά. Το 1947-1948 ο Ματσάγγος είχε κατακτήσει την πρώτη θέση ανάμεσα στις ελληνικές καπνοβιομηχανίες, καθώς παρήγαγε 180 έως 200 χιλιάδες κιλά το μήνα και απασχολούσε

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.) ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΕΣ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ, ΠΡΩΙΝΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΠΝΕΡΓΑΤΡΙΩΝ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ ΔΗ.Κ.Ι.)

ΞΕΦΟΡΤΩΝΟΝΤΑΣ ΚΑΠΝΑ ΣΤΟΥ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

1850 άτομα ως προσωπικό. Το εργοστάσιο είχε εγκατασταθεί αρχικά σε κτήριο στη διασταύρωση των οδών Σωκράτους με Μακεδονομάχων, και αργότερα επεκτάθηκε μέχρι την οδό Ερμού. Το 1936 έγινε προσθήκη πτέρυγας από τη στοά της Σωκράτους έως την οδό Αλεξάνδρας και παράλληλα κατασκευάστηκε το κτίριο των γραφείων μέχρι την οδό Ιωλκού. Έτσι δημιουργήθηκε το μεγάλο συγκρότημα της καπνοβιομηχανίας στο κέντρο του Βόλου, όπου δούλεψαν πολλές γενιές εργαζομένων. Μετά τους σεισμούς του 1955 άρχισαν εποχές δοκιμασίας για τη μεγάλη καπνοβιομηχανία. Δεν ήταν οι ζημιές που σημειώθηκαν στις κτιριακές εγκαταστάσεις η κύρια αιτία της κάμψης. Ούτε ο θάνατος το 1940 του Ιωάννη Ματσάγγου και το 1942 του Κωνσταντίνου (ο πατέρας τους Νικόλαος είχε πεθάνει το 1926), καθώς τα διευθυντικά στελέχη κρατούσαν γερά.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ ΣΤΗ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Ωστόσο, μετά τους σεισμούς, οι αλλαγές προσώπων στην ιδιοκτησία, στη διοίκηση και τη διαχείριση της εταιρίας οδήγησαν την καπνοβιομηχανία δεκαπέντε χρόνια αργότερα στο οριστικό κλείσιμό της. Τον Οκτώβριο του 1960 η βιομηχανία νοικιάστηκε στη Συνεταιριστική Ένωση Καπνοπαραγωγών Ελλάδας (ΣΕΚΕ) για τρία χρόνια. Όμως πριν λήξει η ενοικίαση, τον Μάιο του 1963 έγινε πλειστηριασμός με τιμή εκκίνησης τριάντα εκατομμύρια δραχμές και καθώς δεν εκδηλώθηκε ενδιαφέρον η Καπνοβιομηχανία περιήλθε στο Δημόσιο.

Εκδηλώσεις για τα 75χρονα και παρέλαση με συμμετοχή 10.000 ατόμων στο Εθνικό Στάδιο! Έως το 1964 μεσολάβησε μια άκαρπη κοινοπραξία μεταξύ Δημοσίου, Αγροτικής Τράπεζας και ΣΕΚΕ, μέχρι που η βιομηχανία Ματσάγγου το 1965 περιήλθε στην Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης (ΕΤΒΑ). Μάλιστα στις 25 Ιουλίου 1965 έγιναν στο Βόλο λαμπρές εκδηλώσεις, όπου γιορτάστηκαν τα 75 χρόνια λειτουργίας της βιομηχανίας και μεταξύ άλλων περιελάμβαναν ομιλίες, καταθέσεις στεφάνων και μεγάλη παρέλαση του προσωπικού στο Εθνικό Στάδιο Βόλου, με τη συμμετοχή 10.000 ατόμων. Μάλιστα η ΕΤΒΑ εξήγγειλε τη σύνταξη μελέτης για την επέκταση του εργοστασίου και συγκεκριμένα την ανέγερση αποθηκών στην περιοχή Φυτόκου. Οι αποθήκες κατασκευάστηκαν, ωστόσο το 1970 η Καπνοβιομηχανία τέθηκε υπό αναγκαστική διαχείριση και το 1972 η παραγωγική της διαδικασία σταμάτησε οριστικά. Σήμερα, το κτηριακό συγκρότημα της καπνοβιομηχανίας ανήκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Μύλοι, σιδηροβιομηχανίες, καπνεργοστάσια έδωσαν ώθηση στην τοπική οικονομία Mετά την ενσωμάτωση του Βόλου στο ελληνικό κράτος, λειτούργησαν οι μύλοι των Αδελφών Γκλαβάνη και των αδελφών Αποστολίδη και του Κωνσταντίνου Ρήγα. Ο μύλος Γκλαβάνη είχε ιδρυθεί το 1895 από τους αδελφούς Κώστα, Γιάννη και Ευάγγελο Γκλαβάνη. Στην απογραφή του 1899 φέρονται να λειτουργούν στην περιοχή του Βόλου 17 αλευρόμυλοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν υδροκίνητοι. Έως το 1900 είχαν ιδρυθεί τέσσερα ατμοκίνητα εργοστάσια αλευροποιίας με δύναμη 200 ίππων που κινούσαν συνολικά 16 ζεύγη μυλολίθων με τέλεια εξαρτήματα (καθαριστήρια, πλυντήρια, σιμιγδαλομηχανές κ.λ.π.) και με ημερήσια παραγωγή 45.000 οκάδων αλεύρων διαφόρων ποιοτήτων. Πάντως οι σημαντικότερες αλευροβιομηχανίες δημιουργήθηκαν στο Βόλο τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα. Αυτές ήταν οι Κυλινδρόμυλοι Λούλη που ιδρύθηκαν το 1914 και η Αλευροβιομηχανία Καπουρνιώτη – Παντή που ιδρύθηκε το 1919. Επίσης, σιδηροβιομηχανίες που λειτούργησαν στο Βόλο πριν το 1900 ήταν το Σιδηρουργείο Μπελέση με έτος ίδρυσης το 1883 και το μηχανουργείο «Η Ελπίς» του Γεωργίου Ροδίτη, που ιδρύθηκε το 1890, απασχολούσε 37-50 εργάτες και αναλάμβανε την εγκατάσταση, υδρόμυλων,

ανεμομύλων, ατμόμυλων, μαγγανοπήγαδων, αποθηκών λαδιού από ατσαλολαμαρίνα κ.ά. Σε παρουσίαση του 1901 αναφερόταν ιδιαίτερα ότι είχε εγκαταστήσει «σιδηρά μαγειρεία» σε ξενοδοχεία και στις οικίες Κοντού, Καρτάλη και Ρήγα. Επιπλέον το μηχανουργείο Ροδίτη διέθετε χυτήριο. Την ίδια εποχή λειτουργούσε

και το χυτήριο Ματθαίου Πριμαθέου με 14 εργάτες. Στα τοπικά μηχανουργεία κατατάσσεται

Ποιες ακόμη βιομηχανίες αναπτύχθηκαν στην πόλη…

ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΟΧΩΝ ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΚΛΑΒΑΝΗ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

και το μηχανουργείο των Σιδηροδρόμων Θεσσαλίας που λειτουργούσε για τις ανάγκες των σιδηροδρόμων. Το 1900 ιδρύθηκε το καρφοβελονοποιείο Παπασταύρου, Κουμουνδούρου και Σία με ετήσια παραγωγή 200.000 οκάδων. Το καρφοβελονοποιείο απασχολούσε 18 εργάτες και διέθετε επίσης τμήμα ξυλουργικό για οικοδομές και καθεκλοποιία. Τέλος το 1900 λειτουργούσε και το κλινοποιείο Δ. Ιακώβου, που κατασκεύαζε κρεβάτια αγγλικού τύπου και πλάστιγγες.

Βιομηχανίες καπνού Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού λειτουργούσαν περίπου 30 βιομηχανίες καπνού και σιγαρέτων με κυριότερες αυτές των αδελφών Καρακίτη, Σκοτινιώτη και Ματσάγγου. Όλες στεγάζονταν στο δημόσιο καπνεργοστάσιο που ήταν εγκατεστημένο αρχικά στον παλιό μύλο Μουσούρη και στη συνέχεια σε οικοδομή στη διασταύρωση των οδών Γαλλίας και Καρτάλη. Οι τρεις μεγαλύτερες επιχειρήσεις (Καρακίτη, Σκοτινιώτη, Ματσάγγου) ίδρυσαν αργότερα ιδιωτικά καπνεργοστάσια με μηχανήματα. Τα τσιγάρα τους κατέλαβαν αξιόλογη θέση σε όλη την Ελλάδα, καθώς και στη Μικρά Ασία. Οι αδελφοί Σκοτινιώτη πραγματοποιούσαν εξαγωγές και στην Τεργέστη. Το καπνεργοστάσιο Σκοτινιώτη που στεγαζόταν σε οικοδομή στην οδό Σπυρίδη με Δημητριάδος λειτούργησε μέχρι το 1926. Παλιά καπνεργοστάσια μνημονεύονται ακόμη των Αδαμόπουλου, Σκρέτα, Τσολάκη, Κασσαβέτη, Τζελάτη, Παπαθανασίου. Η διάθεση των τσιγάρων τους γινόταν με δικά τους καπνοπωλεία σε διάφορα σημεία της πόλης.

Ξεκίνησαν μακαρονοποιεία, παγοποιείο, επιπλοποιεία… Ακόμη μέχρι το 1900 ο Βόλος είχε αποκτήσει δύο μακαρονοποιεία, το ένα ατμοκίνητο αρτοποιείο (των αδελφών Ξένου), αρκετά επιπλοποιεία, από τα οποία το επιπλοποιείο Μαρνελόπουλου ήταν ατμοκίνητο και διέθετε ξυλουργικά μηχανήματα, ένα ατμοκίνητο παγοποιείο, δύο εργοστάσια κεραμοπλαστικής οικοδομών, τρία βυρσοδεψεία από τα οποία το ένα ατμοκίνητο, ένα ορειχαλκουργείο και ένα υφαντήριο με δέκα αργαλειούς.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Πρωτοπόρες οι μεγάλες υφαντουργίες Παπαγεωργίου και «Λεβιάθαν»

ΟΙ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΥΦΑΣΜΑΤΩΝ, ΓΥΡΩ ΣΤΑ 1930. (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι)

Η πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα σφραγίστηκε από την ίδρυση και λειτουργία δύο μεγάλων υφαντουργείων. Το 1905 ο οίκος Παπαγεωργίου, με διευθυντή τον Γεώργιο Παπαγεωργίου, ίδρυσε στο Βόλο το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής μάλλινων υφασμάτων. Το υφαντουργείο αυτό απασχολούσε αρχικά 60 εργάτες, αλλά μέχρι το 1912 είχε υπερδιπλασιάσει την παραγωγή και το προσωπικό του. Το 1932 στις εγκαταστάσεις του υφαντουργείου υπάρχουν 350 αργαλειοί και απασχολούνται ως προσωπικό 1300 εργάτες. Για το εργατικό και υπαλληλικό προσωπικό έχει οργανωμένο πρατήριο αποικιακών και Ταμείο Προνοίας για δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ο

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΟΙ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΑΣ “ΛΕΒΙΑΘΑΝ” ΓΥΡΩ ΣΤΑ 1930. (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι)

οίκος Παπαγεωργίου ίδρυσε υποκαταστήματα σε Λάρισα, Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Ιάβα, Λονδίνο και Δρέσδη. Το ίδιο συνέβη με το υφαντουργείο «Λεβιάθαν», που ιδρύθηκε το1908 από τους Ζαχαρία Μουρτζούκου και Ζαχαρία Λεβή. Το εργοστάσιο παρήγαγε περίφημα μάλλινα υφάσματα, ανδρικά κασμήρια και γυναικεία υφάσματα άριστης ποιότητας από Αγγλικά νήματα εισαγωγής. Στην περίοδο της ακμής του, προπολεμικά, απασχολεί 900 άτομα κυρίως πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία που διέμεναν στην Νέα Ιωνία. Το 1954 οι ιδιοκτήτες του, λόγω ηλικίας αποσύρονται και πωλούν το συγκρότημα στην Αγροτική Τράπεζα που το χρησιμοποιεί σαν αποθηκευτικό χώρο, για λίγα όμως χρόνια, καθώς αργότερα ο χώρος αυτός εγκαταλείφθηκε για να λειτουργεί σήμερα σχολικό συγκρότημα.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ωφελημένη η βιομηχανία κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΗΣ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η τοπική βιομηχανία περνά σε νέα φάση και εξελίσσεται σε υπολογίσιμο οικονομικό πόρο της πόλης. Εκμεταλλευόμενη τη διεθνή συγκυρία η πόλη διήνυσε μια περίοδο οικονομικής ευρωστίας κύριο χαρακτηριστικό της οποίας, ήταν η αύξηση του δευτερογενούς τομέα. Ο μακροχρόνιος πόλεμος, ευνόησε τη συσσώρευση κεφαλαίων από τη γεωργία και το εμπόριο, ενώ ο τομέας της μεταποίησης αύξησε σημαντικά τα κέρδη του. Η τοπική βιομηχανία επωφελήθηκε από την ύπαρξη κεφαλαίων, τη διεύρυνση της εσωτερικής αγοράς με την ενσωμάτωση των νέων επαρχιών καθώς και από τον ερχομό των προσφύγων, οι οποίοι τροφοδότησαν το βιομηχανικό κλάδο με εργατικά χέρια. Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, ιδρύθηκαν πολλές βιομηχανικές επιχειρήσεις, ενώ οι παλιές εκσυγχρονίστηκαν. Ο προσανατολισμός των κλάδων παραμένει σχεδόν ο ίδιος – είδη διατροφής, ύφασμα, μέταλλο. Οι επιχειρηματίες στηρίζονται ωστόσο κατά μεγάλο μέρος στις δικές τους δυνάμεις με κεφάλαια που απέκτησαν από άλλες πηγές, ενώ κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες μετοχικές εταιρίες.

«Οι πρώτες μετοχικές εταιρίες»

στη συνοικία «Καπακλί», από τους αδελφούς Αναγνώστου, Τριαντάφυλλο, Γεώργιο, Κώστα, και Θεολόγο και από άλλους ποτοποιούς, όπως τον Νασιώκα, τον Αμουτζόπουλο, τον Τσαγγούλη από τα Τρίκαλα, Ταμπασούλη, από τη Λάρισα και έναν ακόμη χορηγό, τον Αφεντούλη από τη Ζαγορά. Eίχε τη μορφή ανώνυμης εταιρίας με μετοχικό κεφάλαιο 900.000 δραχμές. Το 1922 τελείωσε η κατασκευή του εργοστασίου της στο οποίο προβλεπόταν κινητήρια δύναμη 70 ίππων. Η βιομηχανία συνέχισε την πορεία της για αρκετά χρόνια και μετά το 1962 με την παρουσία πλέον της νεότερης γενιάς της οικογένειας Τρ. Αναγνώστου και ιδιαίτερα του χημικού Ν. Αναγνώστου , όταν η εταιρεία επεξέτεινε τις δραστηριότητές της με την παραγωγή οξειδίου του άνθρακα. Το 1924 ιδρύθηκε η Ανώνυμη Εταιρία Τσιμέντων «Όλυμπος» με αρχικό μετοχικό κεφάλαιο 80.000 λίρες Αγγλίας. Στο πρώτο διοικητικό της συμβούλιο μετείχαν μερικοί από τους πιο γνωστούς επιχειρηματίες της πόλης, όπως οι Αλέξανδρος και Ανδρέας Αποστολίδης, ιδιοκτήτες μεταλλείων στην Ερέτρια Φαρσάλων, ο τραπεζίτης Γ. Κοσμαδόπουλος, ο καπνέμπορος Δ. Χονδρόπουλος, ο εργολάβος Στάμος Αξελός, ο Κ. Χρυσοχοΐδης, ο Α. Παππάς, ο Δ. Δροσόπουλος, και ο Παναγιώτης Χονδροδήμος.

Ως τέτοια ιδρύθηκε το 1919 η Θεσσαλική Οινοπνευματική,

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Bιομηχανία βάμβακος «Άγγελος Αδαμόπουλος Α.Ε.» Μετά την επέκταση τη δεκαετία του 1960, το εργοστάσιο έκλεισε…

Η βιομηχανία βάμβακος «Άγγελος Αδαμόπουλος Α.Ε.» ιδρύθηκε το 1907 από την ομόρρυθμο εταιρεία ΑδαμόπουλουΧατζηνικολάου. Είχε 1300 ατράκτους, κινητήρια δύναμη 60 ίππων, απασχολούσε προσωπικό 80 ατόμων και η ετήσια παραγωγή του ήταν 32.000 λίβρες βαμβακερό νήμα. Το 1929 η επιχείρηση πέρασε αποκλειστικά στην ιδιοκτησία του Άγγελου Αδαμόπουλου με παράλληλη επέκταση των εγκαταστάσεων. Στη δεκαετία του 1960 μετά την μεταφορά της επιχείρησης σε νέες εγκαταστάσεις το παλιό εργοστάσιο έκλεισε. Στη συνέχεια στεγάστηκε εκεί για ένα διάστημα η εταιρεία ΠΟΝΤΟΣ Α.Ε. Μετά από μία περίοδο εγκατάλειψης, το 1995 το κτίριο περιήλθε στην κατοχή του Δήμου Βόλου. Το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου (που βρίσκεται στο ΔΗΚΙ) αφορά την περίοδο 1960-1987 και περιλαμβάνει φακέλους και βιβλία που αφορούν την οικονομική διαχείριση της επιχείρησης, τη διάθεση των προϊόντων, την παραγωγή και τον κτηριακό και μηχανολογικό εξοπλισμό της, τη διοικητική οργάνωσή της και το προσωπικό. Το αρχείο βρέθηκε σε αίθουσα του κτηρίου της βιομηχανίας, από όπου και το παρέλαβε το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης. Το κτίριο το 1995 περιήλθε στην κατοχή του Δήμου Βόλου και ανατέθηκε στο Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας η πρόσκτηση και διαχείριση του υπάρχοντος αρχείου της επιχείρησης.

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Σήμα κατατεθέν» ο Αλευρόμυλος Σ. Καπουρνιώτη και Α. Παντή Τον οποίο είχαν ξεκινήσει τα αδέλφια Ζαρζάμπα

Ο ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΟΣ Σ. ΚΑΠΟΥΡΝΙΩΤΗ & Α. ΠΑΝΤΗ ΓΥΡΩ ΣΤΑ 1930. (ΦΩΤΟ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ)

Το 1921 μπήκαν τα θεμέλια του μεγάλου εργοστασίουΑλευρόμυλου που ως εταιρεία ξεκίνησαν νωρίτερα, τα αδέλφια Φίλιππος και Όθωνας Ζαρζάμπας, με την πρώτη επωνυμία «Αδελφοί Ζαρζάμπα και Σία». Στην εταιρεία μπήκε και ο Στυλιανός Καπουρνιώτης ανηψιός των δύο αδελφών, που ξεκίνησαν την επιχείρηση (το 1921), και βρίσκονταν απέναντι από τον Ιερό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Το 1925 αποχωρούν από την επιχείρηση οι αδελφοί Ζαρζάμπα και τη λειτουργία συνεχίζουν οι δύο άλλοι εταίροι Σ. Καπουρνιώτης και Α. Παντής, οπότε ξεκινά μια νέα εποχή για την αλευροβιο μηχανία. Συνεχιστές της βιομηχανίας, ήταν οι Κώστας, Δημήτρης και Στάθης Καπουρνιώτης και ο Ντίνος Παντής. Για πολλά χρόνια η βιομηχανία προμήθευε τα «εκλεκτά όπως χαρακτηρίζονταν προϊόντα» τις αγορές του Βόλου και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Μοναδικό στην Ελλάδα, το εργοστάσιο «Στρυχνόκαρπου-Απολυμαντηρίου» Το εργοστάσιο παραγωγής Στρυχνοκάρπου βρίσκεται στην περιοχή του Παλιού Λιμεναρχείου, κοντά στο λιμάνι. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, πριν το 1921 στη θέση του σημερινού κτιρίου υπήρχε τουρκικό νοσοκομείο. Το 1922 εγκαταστάθηκαν εκεί πρόσφυγες από την Μ. Ασία. Όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι το κτίριο προσέγγισε τη σημερινή του μορφή κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Το 1932 το κτίριο παραδόθηκε από τον Κωνσταντίνο Οικονομίδη, Οικονομικό Έφορο στο Βόλο, στον Επιθεωρητή της Γεωργικής Επιθεώρησης Θεσσαλίας Παυσανία Σταμουλάκη με σκοπό την εγκατάσταση σ’ αυτό εργαστηρίου κατασκευής δολωμάτων στρυχνόσιτου που χρησιμοποιούνταν στην αγροτική παραγωγή για την εξόντωση των αρουραίων. Αρχικά λειτούργησε ως απολυμαντήριο οσπρίων και στη συνέχεια και για την παρασκευή των δολωμάτων στρυχνόσιτου.

Λειτούργησε μέχρι το 1976 οπότε και απαγορεύτηκε η χρήση της στρυχνίνης

Στην πρώτη φάση πρέπει να διέθετε κεντρικό ηλεκτροκινητήρα 125V ο οποίος βρέθηκε αχρησιμοποίητος στο πατάρι του κτιρίου κατά τη απογραφή της Διεύθυνσης Γεωργίας το 1980 με τη βοήθεια συστήματος τροχαλιών το οποίο επίσης απογράφηκε τότε. Το 1968 κατασκευάστηκε το γειτονικό κτίριο του απεντομωτηρίου και μεταφέρθηκε εκεί το απολυμαντήριο οσπρίων. Το εργοστάσιο παραγωγής δολωμάτων στρυχνόσιτου, μοναδικό στην Ελλάδα, διέκοψε τη λειτουργία του το 1976 καθώς απαγορεύτηκε πλέον η χρήση της στρυχνίνης. Από τότε και έως το 1985 χρησιμοποιήθηκε από τη Διεύθυνση Γεωργίας ως αποθηκευτικός χώρος... Το αρχείο περιήλθε στην κατοχή του Δημοτικού Κέντρου Ιστορίας το 1998 όταν ξεκίνησαν οι εργασίες ανακαίνισης του κτιρίου από το Δήμο Βόλου.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Μεταξουργείο»: Μια πορεία από το 1924 μέχρι το 1991… Το αναπηνιστήριο κουκουλιών δίπλα στην όχθη του Κραυσίδωνα

ΤΟ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ ΕΤΜΕΚΤΖΟΓΛΟΥ (ΦΩΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ Ν. ΙΩΝΙΑΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ “ΙΩΝΕΣ”)

Το μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου ιδρύθηκε στον προσφυγικό συνοικισμό της Ν. Ιωνίας Βόλου στην όχθη του Κραυσίδωνα (οδός δημάρχου Καραμπατζάκη με Αναπαύσεως) το 1924 από τους αδελφούς Γεώργιο και Αθανάσιο Ετμεκτζόγλου, με την αρχική επωνυμία «Υιοί Α. Ετμεκτζόγλου». Τα αδέλφια Ετμεκτζόγλου κατάγονταν από τη Μ. Ασία, από την κωμόπολη Ορτάκιοι της Βιθυνίας(περιοχή Νικομήδειας). Ο πατέρας τους είχε εκεί μεταξουργείο και σηροτροφική μονάδα μια και αυτή ήταν και η κύρια απασχόληση των κατοίκων της περιοχής. Ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στο Βόλο το 1924. Αγόρασαν ένα μικρό οικόπεδο στον «αγρό Καραγιάννη» και με τα πενιχρά υλικά μέσα που διέθεσαν αλλά με την πατροπαράδοτη γνώση της μεταξουργίας, έκτισαν με προσωπική εργασία ένα μικρό αναπηνιστήριο κουκουλιών στη βορειοδυτική όχθη του Κραυσίδωνα. Το πρώτο κτίριο (1924) ήταν ισόγειο με ξύλινη κεραμοσκεπή στέγη υπερυψωμένη στο μέσον για να φωτίζεται και να αερίζεται. Το πρώτο αυτό εργαστήριο είχε 10 λεκάνες αναπήνισης παραδοσιακού τύπου και απασχολούσε 25 γυναίκες και έναν άνδρα. Από τα άτομα αυτά τα 4 προέρχονταν από το εργοστάσιο της Μ. Ασίας. Το 1927 ξεκίνησε η κατασκευή στην νότια πλευρά του οικοπέδου, του νέου ατμοκίνητου εργοστασίου που λειτούργησε από το 1928. Το κτίριο σώζεται μέχρι σήμερα, αφού επισκευάστηκε μετά τους σεισμούς του 1955 – 57. Το νέο κτίριο είναι διώροφο διαστάσεων (11Χ38) και αρχικά

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ εγκαταστάθηκαν 48 λεκάνες αναπήνισης με προσθήκη, το 1930, άλλων 20 και προσωπικό 150 περίπου άτομα. Το βασικό προσωπικό τους ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και έμπειροι στη συγκεκριμένη εργασία. Το νέο αυτό ατμοκίνητο εργοστάσιο αποτελεί πλέον μια σοβαρή για την εποχή εκείνη βιομηχανία του Βόλου, και διαθέτει ηλεκτρική γεννήτρια για το φωτισμό του. Σ’ αυτήν την φάση χρησιμοποιεί τα κουκούλια που παράγονται στην Θεσσαλία. Η δραστηριότητα αυτή συνεχίζεται μέχρι το 1935. Από το 1935 για πολλούς λόγους, η διάθεση των προϊόντων της βιομηχανίας αυτής παύει να είναι ανταγωνιστική στην διεθνή αγορά και αναγκάζεται να περιοριστεί μόνο στην εγχώρια αγορά. Για την καλύτερη απορρόφηση της παραγωγής σε μετάξι, η εταιρία Υιών Α. Ετμεκτζόγλου ιδρύει στην Αθήνα μικρή μονάδα παραγωγής μεταξωτών υφασμάτων κυρίως γυναικείων με την επωνυμία «ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΕΤΑΞΩΤΩΝ ΦΡΥΝΗ», όπου απασχολεί 55 περίπου άτομα σε μια βάρδια. Παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γίνεται νέα προσπάθεια επέκτασης του εργοστασίου, με τη προσθήκη ενός μονώροφου κτίσματος, στη νοτιοδυτική πλευρά του εργοστασίου, με σκοπό να εγκατασταθεί εκεί ηλεκτροκίνητο υφαντήριο. Όμως, εξαιτίας της κήρυξης του πολέμου, τα μηχανήματα που είχαν παραγγελθεί από τη γαλλική εταιρεία Ateliers Diederichs, δεν έγινε δυνατόν να εισαχθούν. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, επειδή το μετάξι χρησίμευε για την κατασκευή αλεξιπτώτων, η επιχείρηση πέρασε μεγάλες περιπέτειες, με αποκορύφωμα την επίταξή της από τους Ιταλούς την περίοδο 1941-43. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, υπάρχει μεγάλη ζήτηση του προϊόντος και έτσι η βιομηχανία των ΥΙΩΝ Α. ΕΤΜΕΚΤΖΟΓΛΟΥ δημιουργεί στην Αθήνα μεγαλύτερη μονάδα από την ήδη υπάρχουσα που απασχολεί 95 άτομα και μαζί με την μονάδα αναπήνισης του Βόλου απασχολεί 250 περίπου άτομα συνολικά. Στους σεισμούς του 1955, το κτίριο του μεγάλου εργοστασίου υπέστη σοβαρές ζημιές με αποτέλεσμα να σταματήσει η λειτουργία του. Για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στα έξοδα της επισκευή, οι ιδιοκτήτες το νοίκιασαν στον Οργανισμό Καπνού, για να χρησιμοποιηθεί ως καπναποθήκη. Ως καπναποθήκη λειτούργησε έως το 1970. Το 1961 αγοράστηκε από την Ιταλία μεταχειρισμένο ημιαυτόνομο συγκρότημα αναπήνισης δυναμικότητας 10 λεκανών, το οποίο εγκαταστάθηκε στο μικρό κτίριο, ενώ το 1964 η εταιρία μετατράπηκε σε ανώνυμη με την επωνυμία «Μεταξοβιομηχανία ΦΡΥΝΗ Α.Ε». Το 1971 παραγγέλθηκε στην Ιαπωνία αυτόματη μονάδα αναπήνισης, η πρώτη αυτού του είδους στην Ελλάδα, η οποία εγκαταστάθηκε στον πρώτο όροφο του μεγάλου εργοστασίου το 1973. Από το έτος αυτό η επιχείρηση συνεχίζει την δράση της με τα παιδιά του ενός από τους πρώτους ιδρυτές Γεωργίου Ετμεκτζόγλου, Αλέξανδρο και Αναστάσιο. Το 1975, σε μία προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις από την εισαγωγή τεχνητών υλών, εγκαταστάθηκε στο ισόγειο του εργοστασίου υφαντήριο, το οποίο εκσυγχρονιζόταν με νέες μηχανές έως το 1985. Το 1983 σταματάει οριστικά η ομάδα αναπήνισης κουκουλιών, που είναι εγκατεστημένη στην Νέα Ιωνία, λόγω έλλειψης πρώτης ύλης, που είναι τα κουκούλια αλλά και λόγω εισαγωγών μεταξιού από την Κίνα και Βραζιλία σε πολύ χαμηλές τιμές. Από το 1983 έως το 1991 το υφαντήριο του Βόλου λειτουργούσε με εισαγόμενες πρώτες ύλες και 7 άτομα προσωπικό. Το 1991 το εργοστάσιο του Βόλου σταματάει και την υφαντουργική μονάδα ενώ το εργοστάσιο Αθηνών διατηρεί ένα μικρό τμήμα του. Σήμερα στις κτιριακές εγκαταστάσεις του παλαιού Μεταξουργείου, στεγάζονται δημοτικές υπηρεσίες, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, φιλοξενούνται εκδηλώσεις, ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων κ.α.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Από την Τίτσα Καλογρή * (* Δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση της «ΠΡΩΤΗΣ», «Η Ιστορία του Βόλου»)

Η Ηλεκτρική Εταιρεία Βόλου (1911-1957)

ΦΩΤΟ: ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΒΟΛΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ελλάδα

Ο ηλεκτρισμός εισέβαλε στη ζωή μας στη δεκαετία του 1880, με έναν κατακτητικό δυναμισμό, αναπτύχθηκε γρήγορα και εξαπλώθηκε σε όλους τους τομείς δραστηριότητας. Ο ηλεκτρισμός, μια δύναμη που δεν φαίνεται αλλά που επηρεάζει τα πάντα, άλλαξε ριζικά τόσο τις συνθήκες της καθημερινής ζωής, ιδιαίτερα των γυναικών, όσο και τους τρόπους παραγωγής, επικοινωνίας, μετακίνησης, σκέψης και φαντασίας. Όσον αφορά τον οικονομικό τομέα, η εισαγωγή του ηλεκτρισμού αποτέλεσε ένα σημαντικό μοχλό ανάπτυξης. Η αποτύπωση της ιστορίας μιας βιομηχανίας ηλεκτρισμού, εκτός βέβαια από τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την πορεία μιας βιομηχανικής επιχείρησης (τη δημιουργία, την ανάπτυξη, τις δυσκολίες, τους πρωταγωνιστές), μας παρέχει επίσης τη δυνατότητα να διερευνήσουμε το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο ηλεκτρισμός στην οικονομική ανάπτυξη μιας πόλης και στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της. Η μελέτη της Ηλεκτρικής Εταιρείας του Βόλου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί η συγκεκριμένη εταιρία, ήταν μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, τροφοδότηση ενέργειας μιας μεγάλης βιομηχανικής πόλης και μια από τις ελάχιστες επιχειρήσεις που διέθεταν «δίκτυο» ηλεκτροδότησης της γύρω περιοχής. Τέλος η προσέγγιση της ηλεκτρικής επιχείρησης του Βόλου προσφέρει μια άλλη πρόκληση για μελέτη. Πρόκειται για την αντίσταση που προέβαλαν οι παλιές πηγές ενέργειας στην εμφάνιση του ηλεκτρισμού και θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «οι παλιές αντιστάσεις». Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για το φωταέριο, το οποίο, όχι μόνο στο Βόλο αλλά και σε πολλές περιοχές σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιστάθηκε στην εισβολή του ηλεκτρισμού, επηρέασε την ανάπτυξή του και επηρεάστηκε από αυτόν. Η Ανώνυμη Ηλεκτρική Εταιρεία Βόλου (Η.Ε.Β.) ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1911. Ο ηλεκτρισμός είχε κάνει την εμφάνισή του στην Ελλάδα τριάντα χρόνια νωρίτερα, στο Λαύριο στα πλυντήρια της ΕΜΑ το 1882 και η πρώτη βιομηχανική μονάδα παραγωγής κοινόχρηστης ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργήθηκε στην Αθήνα το 1889.

Ο ηλεκτρισμός Ως τη δεκαετία του 1870 ο ηλεκτρισμός βρισκόταν ακόμη σε καθαρά πειραματικό στάδιο, το «στάδιο τέλειας ελαττωματικότητας», όπως χαρακτηρίζεται. Ο βιομηχανικός φωτισμός άρχισε

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ να εφαρμόζεται στις χώρες της αιχμής της νέας τεχνολογίας από τα τέλη της δεκαετίας του 1870. Ο Thomas Edison ανακάλυψε τον ηλεκτρικό λαμπτήρα το 1879 και δυο χρόνια αργότερα, το 1881, λειτούργησε στις ΗΠΑ ο πρώτος δημόσιος ηλεκτρικός σταθμός, την ίδια χρονιά οργανώθηκε στο Παρίσι η μεγάλη παγκόσμια έκθεση του ηλεκτρισμού, που θεωρείται σταθμός στην εξέλιξη της τεχνολογίας του ηλεκτρισμού. Τέλος το 1882 λειτούργησαν οι πρώτες κοινόχρηστες επιχειρήσεις ηλεκτρισμού στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και το Μιλάνο. Βλέπουμε λοιπόν ότι παρόλο που η τεχνολογία στην Ελλάδα, με ελάχιστες εξαιρέσεις (όπως στη μεταλλουργία), έφθανε πάντα με αρκετή καθυστέρηση, η εισαγωγή του ηλεκτρισμού πραγματοποιήθηκε γρήγορα, και ως προς το βιομηχανικό φωτισμό και ως προς τη δημιουργία κοινόχρηστων σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας. Υπήρχαν βέβαια μεγάλες ελλείψεις στην υποδομή, στην τεχνογνωσία και στα κεφάλαια. Από το 1899 έως το 1911, ηλεκτροδοτήθηκαν 15 δήμοι της χώρας. Και γεννιέται, βέβαια εύλογα η απορία για την καθυστέρηση ηλεκτροδότησης του Βόλου, που, από τότε ήταν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας. Η καθυστέρηση θεωρώ ότι οφείλεται στην αντίσταση του φωταερίου, το οποίο προϋπήρχε. Η παλαιά αυτή πηγή ενέργειας αντιστάθηκε στην εισαγωγή του ηλεκτρισμού στο Βόλο, όπως προαναφέραμε. Η Πάτρα και η Κέρκυρα, οι δυο άλλες σημαντικές πόλεις της χώρας εκείνη την εποχή, παρουσίασαν και αυτές μεγάλη καθυστέρηση στην εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για τον ίδιο λόγο, την κυριαρχία και την αντίσταση του φωταερίου.

ΦΩΤΟ: ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΒΟΛΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Η ίδρυση της εταιρείας Οι ιδρυτές της Ηλεκτρικής Εταιρείας Βόλου ήταν όλοι κάτοικοι του Βόλου, ένας τραπεζίτης (Δ. Κοσμαδόπουλος), έξι έμποροι (Κ. Πρώιας, Αρ. Λώτος, Αχ. Νικολαίδης, Ι. Ζάρκαδος, Ι. Οικονομίδης, Δ. Σταμάτης), δυο δικηγόροι (Αλκ. Νικολαίδης, Ι. Ζίφκος) και δυο εμποροβιομηχανικές επιχειρήσεις (η εταιρεία «Αφοί Γκλαβάνη» και η εταιρεία «Κ. Γκλαβάνης, Μ. Καζαζής»). Ηλεκτρική Εταιρεία Βόλου 1911: Ίδρυση με τη μορφή ανώνυμης εταιρείας. Μετοχικό κεφάλαιο 1.200.000 δρχ. Πρώτος Πρόεδρος του Δ.Σ. ο Ι. Κοσμαδόπουλος. Το πρώτο εργοστάσιο της εταιρείας ήταν στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού. 1917: Διάλυση αρχικής εταιρείας 1918: Εξαγορά εργοστασίου φωταερίου 1926: Επέκταση εγκαταστάσεων, σύμβαση ηλεκτροφωτισμού της πόλης του Βόλου. Αυτή την περίοδο πρέπει να κατασκευάζεται το εργοστάσιο της οδού Κουταρέλια. 1935: Ανώνυμη εταιρεία με κύριο μέτοχο την Εθνική Τράπεζα (2900 μετοχές η Εθνική και από 50 οι αλευροβιομήχανοι Λούλης και Καπουρνιώτης). Μετοχικό κεφάλαιο 1.500.000 δρχ. 1957: Η εταιρεία εξαγοράζεται από τη ΔΕΗ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Με συνεχή λειτουργία από το 1919 μέχρι το κλείσιμο… ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ ΣΚΑΡΙΜΒΑΣ, ΒΙΒΛΙΟ ΣΥΝΤΑΓΩΝ, (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Πασίγνωστα τα ζυμαρικά «Ντεβέτα» Η βιομηχανία ζυμαρικών Σκαρίμβα «Ντεβέτα» είναι από τις ελάχιστες βιομηχανικές επιχειρήσεις, που η λειτουργία της υπήρξε συνεχής παρά τις εκάστοτε δύσκολες συγκυρίες. Ιδρύθηκε στο μεσοπόλεμο, το 1919, και λειτούργησε για έξι δεκαετίες. Οι δύο γενιές των ιδιοκτητών της, που κράτησαν γερά το τιμόνι της επιχείρησης, έκαναν τα ζυμαρικά Ντεβέτα πασίγνωστα, ξεπερνώντας τα όρια της τοπικής αγοράς. Σύμφωνα με παλαιότερα δημοσιεύματα, «η οικογένεια Σκαρίμβα με καταγωγή από την Πρόπαν (Καλαμάκι) του Πηλίου, αποτελεί τυπικό παράδειγμα πηλιορείτικης οικογένειας που μετά το 1881 δραστηριοποιήθηκε στο Βόλο, όπου μετατοπίστηκε το κέντρο βάρους. Η αρχική επιχείρηση ήταν ένα μικρό κτίσμα στις οδούς Δημητριάδος και Μαυροκορδάτου. Μετά από δύο χρόνια, το 1921, μεταφέρθηκε στις νέες εγκαταστάσεις στη διασταύρωση των οδών Αχιλλοπούλου και Κύπρου (στην παλιά οδό Βόλου-Πορταριάς), όπου παρέμεινε μέχρι τέλους. Το εργοστάσιο Ντεβέτα ήταν μια καθετοποιημένη βιομηχανική μονάδα, που στη μεταπολεμική περίοδο συνεχώς επένδυε σε καινούργια μηχανήματα παραγωγής και συσκευασίας, με αποτέλεσμα τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής και την τελειοποίηση των προϊόντων. Ο ιδρυτής Γεώργιος πεθαίνει το 1958 και το τιμόνι πλέον αναλαμβάνει ο γαμπρός του Κώστας Καπουρνιώτης, που είχε παντρευτεί τη μοναχοκόρη του Λέλα. Ο θάνατος του Κώστα Καπουρνιώτη το 1976 ήταν πλήγμα για τη συνέχιση της επιχείρησης. Μέχρι το 1979 η επιχείρηση είχε κλείσει. Η Λέλα πούλησε τα μηχανήματα σε άλλο μακαρονοποιείο. Η δε επωνυμία, το σήμα της καθώς και το δίκτυο πωλήσεων εξαγοράσθηκε από την εταιρεία Κίκιζας ΑΕ, η οποία με έδρα τη Λάρισα εξακολουθεί σήμερα να παράγει τα περίφημα ζυμαρικά Ντεβέτα, που, χάρη στους φανατικούς καταναλωτές τους, καλύπτουν σχεδόν έναν αιώνα ζωής…

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Το… «Θεσσαλικόν ΝΤΕΒΕ», που έγινε ΣΙΜΙ… H Βιομηχανία ζυμαρικών Σοφιάδης και Σταμάτης, ήταν μια μεγάλη βιομηχανία ζυμαρικών, που διατηρήθηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Ιδρύθηκε το 1925 αρχικά με την επωνυμία «Θεσσαλικόν ΝΤΕΒΕ», που αργότερα άλλαξε σε ΣΙΜΙ, παραπέμποντας στο σιμιγδάλι, επωνυμία με την οποία καθιερώθηκε στο χώρο. Σημαντική για τη δυσκολία ωστόσο της επιβίωσης μιας μακαρονοποίας για την συγκεκριμένη εποχή, είναι η μαρτυρία του Νεόκλητου -Τάκη Παναγή, ο οποίος έχοντας από το 1959, τη διεύθυνση και αργότερα τη συνιδιοκτησία μαζί με τη σύζυγό του, της βιομηχανίας SIMI και παράλληλα συμμετέχοντας στο Σύνδεσμο Βιομηχάνων, περιέγραψε την κατάσταση της εποχής. Όπως ο ίδιος είπε σε συνέντευξή του στα Γ.Α.Κ. ήταν μεγάλος ο ανταγωνισμός και δεν υπήρχαν οι τιμές που υπάρχουν σήμερα… Ωστόσο, η πρότασή του αργότερα για συνένωση των επιχειρήσεων του κλάδου ώστε να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες, έμεινε στο κενό.

Δύσκολη χαρακτηρίζονταν η κατάσταση για την μακαρονοβιομηχανία της εποχής…

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του κ. Νεοκλή (Τάκη) Παναγή, όπως ψηφιοποιήθηκαν από τα Γ.Α.Κ. Ν. Μαγνησίας

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Το ατμοκίνητο Πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα

Σπάνιο δείγμα διασωζόμενου βιομηχανικού συγκροτήματος στον ελληνικό χώρο

Το ατμοκίνητο πλινοθοκεραμοποιείο των αδελφών Σπυρίδωνα και Νικολέτου Τσαλαπάτα ανεγέρθηκε το 1925 ως συνέχεια της οικογενειακής κεραμοποιίας που λειτουργούσε από το 1917. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή του, έγιναν σύμφωνα με οδηγίες Βέλγων μηχανικών, ενώ από το Βέλγιο προερχόταν και ο τεχνολογικός εξοπλισμός του. Τα προϊόντα του εργοστασίου, ήταν διάφοροι τύποι τούβλων και κεραμιδιών, τα οποία διοχέτευε στην ελληνική αγορά, ενώ από το 1934 άρχισε να κάνει εξαγωγές. Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του απασχολούσε 125-150 άτομα και διέθετε κινητήρια δύναμη 200 ίππων. Το 1929 έγινε επέκταση του εργοστασίου και το προσωπικό του έφτασε τα 250 άτομα. Οι ζημιές που υπέστη το εργοστάσιο στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και στη διάρκεια των σεισμών ήταν σοβαρές και επηρέασαν καθοριστικά τη μεταπολεμική τύχη του εργοστασίου. Τέλος ο ευρωπαϊκός ανταγωνισμός και τα οικονομικά προβλήματα που είχαν σωρευθεί, οδήγησαν στην οριστική διακοπή της λειτουργίας του το 1975. Το 1995 το συγκρότημα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου Βόλου και σήμερα λειτουργεί ως εμπορικός και πολιτισμικός πολυχώρος, ενώ σε μεγάλο τμήμα του εργοστασίου λειτουργεί το ομώνυμο μουσείο. Το Εργοστάσιο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα του είδους του. Τα εργαστήρια και οι βιομηχανικοί χώροι έχουν αναστηλωθεί και αποτελούν σήμερα σπάνιο δείγμα διασωζόμενου βιομηχανικού συγκροτήματος στον ελληνικό χώρο.

Το Μουσείο Το Μουσείο στεγάζεται στο παλιό Εργοστάσιο Πλινθοκεραμοποιίας Νικολάου & Σπυρίδωνος Τσαλαπάτα, στον Βόλο. Παρουσιάζει την καθημερινή ζωή στο εργοστάσιο, καθώς και όλα τα στάδια της παραγωγής διαφορετικών τύπων τούβλων και κεραμιδιών. Στόχος του είναι

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΟ ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΕΙΟ ΤΣΑΛΑΠΑΤΑ

αναδείξει την ιστορική ταυτότητα της πόλης του Βόλου και να συμβάλει στη διάσωση και την προβολή της βιομηχανικής κληρονομιάς της. Στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου, η παραγωγική διαδικασία έχει ανασυντεθεί βήμα προς βήμα: βαγονέτα, δεξαμενές αργίλου, τριβεία, πρέσες, κοπτήρες, ξηραντήρια, η επιβλητική κάμινος Hoffmann, καθώς και τελικά προϊόντα, τούβλα και κεραμίδια διαφόρων τύπων. Το Μουσείο οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες, για σχολεία και ομαδικές επισκέψεις, όπως το πρόγραμμα «Χτίζοντας τούβλα και κεραμίδια», όπου τα παιδιά παίζουν με μικρογραφίες των μηχανημάτων του εργοστασίου.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΕΙΟ ΤΣΑΛΑΠΑΤΑ

Πόλεμος και σεισμοί, «χτύπησαν» το πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα Το 1925 από τους αδελφούς Σπυρίδωνα και Νικολέτο Τσαλαπάτα, στην συνοικία των Παλαιών χτίστηκε το πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα. Οι δύο αδελφοί είχαν συστήσει άτυπη εταιρία από το 1905 με κύριες δραστηριότητες τις μεταφορές με κάρα και φορτηγίδες και την κεραμοποιία. Το πρώτο κεραμουργείο της επιχείρησης ιδρύθηκε το1917, του οποίου το κτήριο βρισκόταν στα βόρεια του μετέπειτα συγκροτήματος που χτίστηκε και διασώθηκε, κατασκεύαζε τούβλα και κεραμίδια ελληνικού τύπου και απασχολούσε 20 εργάτες. Το 1930 απεβίωσε ο Νικολέτος Τσαλαπάτας και το 1932 συστάθηκε η ετερόρρυθμος εταιρία με την επωνυμία «Σπυρίδων και Νικόλαος Τσαλαπάτας» με εταίρους τους κληρονόμους του Νικολέτου – την σύζυγό του Αικατερίνη και τα παιδιά του, Περικλή, Αχιλλέα και Γαρυφαλιά – και τον Σπυρίδωνα Τσαλαπάτα. Ο πόλεμος του 1940 και οι σεισμοί του 1955 υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες για τη μεταπολεμική εξέλιξη του εργοστασίου. Στη διάρκεια του πολέμου, η επιχείρηση διέκοψε τη λειτουργία της ενώ μετά την απελευθέρωση χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να γίνει ένα ξεκίνημα από την αρχή. Οι ζημιές που προκλήθηκαν κατά τη διετία των σεισμών 1955-1956, απαίτησαν μεγάλες επεμβάσεις στα κτήρια, με αποτέλεσμα το εργοστάσιο να υπολειτουργεί, αφού η επιχείρηση έπρεπε να πραγματοποιεί επισκευές και να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που παρουσιαζόταν στον μηχανολογικό εξοπλισμό. Στη δεκαετία του 1960, αγοράστηκαν ηλεκτροκίνητα μηχανήματα επεξεργασίας της πρώτης ύλης και παραγωγής από την Ιταλία, ενώ το προσωπικό μειώθηκε στα 80 άτομα. Από το 1970 άρχισαν να παράγονται τούβλα με ρομβοειδή εγκάρσια κενά και φυσαλίδες στη μάζα τους, εξαιτίας του ενδιαφέροντος στην Ευρώπη για θερμομόνωση. Ωστόσο ο ανταγωνισμός της ευρωπαϊκής αγοράς και οι οικονομικές απαιτήσεις που είχαν συσσωρευτεί επέβαλαν την οριστική διακοπή της λειτουργίας του εργοστασίου το 1975.

Ταπητουργεία Την ίδια περίοδο στον μεταποιητικό τομέα δραστηριοποιούνται και οι πρόσφυγες και ιδρύονται δύο ταπητουργεία των Οικονομίδη – Σμυρλόγλου και των Γραβριηλίδη – Στυλόγλου το 1923, ενώ το 1924 οι αδελφοί Γ. και Α. Ετμεκτζόγλου ίδρυσαν απέναντι από το εργοστάσιο Μουρτζούκου, στο συνοικισμό Νέας Ιωνίας το Μεταξουργείο. Η επιχείρηση αυτή επεκτάθηκε το 1925 με δεύτερο κτήριο και το 1928 λειτούργησε το νέο ατμοκίνητο εργοστάσιο με προσωπικό 150 άτομα.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ο βιομηχανικός τομέας το 1923 στο Βόλο

Σύμφωνα με την απογραφή του 1930, μόνο στο Δήμο Παγασών απογράφηκαν 984 μεταποιητικές επιχειρήσεις

Σύμφωνα με έκθεση του διευθυντή του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Βόλου Π. Ηγουμενίδη, (Δελτίο Μαΐου – Ιουνίου 1924), ο Βόλος κατά το 1923 στον βιομηχανικό τομέα, παρουσίαζε την ακόλουθη κατά κλάδο εικόνα:

ΑΛΕΥΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ με τρεις αλευρομύλους «έχοντας τελείας εγκαταστάσεις κυλίνδρων». 1) Αδελφών Λούλη, Χατζηνίκου και Σία, με πετρελαιομηχανή Ντήζελ 140 ίππων και με 25 εργάτες. 2) Στυλ. Καπουρνιώτου, Α. Παντή και Σία με πετρελαιομηχανή Ντήζελ 150 ίππων και 30-40 εργάτες. 3) Αδελφών Γκλαβάνη, που διατηρούν το 1923 δυο εργοστάσια με πετρελαιομηχανή Ντήζελ 85 ίππων, μηχανή πτωχού αερίου 20 ίππων και δύο τουρμπίνες 65 ίππων. Απασχόληση 25-30 εργατών και επτά εργατριών. Η αλευροβιομηχανία Γκλαβάνη είχε και παραγωγή μακαρονιών.

ΣΙΔΗΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ με δύο μεγάλα εργοστάσια γεωργικών μηχανημάτων:

ΤΟ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

1) Μ.Κ. Σταματοπούλου και Υιών με μία πετρελαιομηχανή Ντήζελ 200 ίππων και μία μηχανή πτωχού αερίου 50 ίππων και με απασχόληση 235 εργατών και 4 εργατριών. 2) Γκλαβάνη και Καζάζη με δύο μηχανές πτωχού αερίου 60 ίππων και 80-90 εργάτες.

ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΝΗΜΑΤΟΥΡΓΙΑ αντιπροσωπευόμενη: α) από δύο σοβαρά εργοστάσια υφαντουργίας μάλλινων υφασμάτων τύπου ευρωπαϊκού: 1) Στυλ. Παπαγεωργίου με μηχανή πτωχού αερίου 60 ίππων, 60 ιστούς και απασχόληση 100 εργατών και 150 εργατριών. Η ημερήσια παραγωγή ανέρχεται σε 1500 μέτρα και η ετήσια κανονική σε 375.000 οκάδων τον χρόνο.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

2) Μουρτζούκου, Αδελφών Λεβή και Σία με μηχανή πτωχού αερίου 56 ίππων, 34 ατράκτους και 30 εργάτες και 110 εργάτριες. Η ημερήσια παραγωγή 1.200 – 1.400 πήχεις και η κατεργαζόμενη πρώτη ύλη, εισαγόμενη από το εξωτερικό σε μάλλινο νήμα, 300.000 πηχ. β) από τρία εργοστάσια εγχωρίων βαμβακερών υφασμάτων: 1) Θεοδώρου Τσιμπλούλη με 15 ιστούς, 22 εργάτες, 180 πήχεις ημερήσια παραγωγή και 50.000 πήχεις ετήσια παραγωγή. Κατεργαζόμενη πρώτη ύλη σε νήμα εγχώριας παραγωγής 3.000 οκ. τον χρόνο. 2) Αχιλ. Αναγνώστου και Σία, ατμοκίνητο 10 ίππων με 30 ιστούς και 40 εργάτες. Ημερήσια παραγωγή 650 πήχεις. Κατεργαζόμενη πρώτη ύλη εγχώριας παραγωγής σε νήμα βαμβακερό 11.000 οκ. και μάλλινο 1.000. Πρώτη ύλη εξωτερικού νήμα βαμβακερό 1.250 οκ. και μάλλινο 500. Ετήσια παραγωγή σε υφάσματα 200.000 πήχεις, σε φανέλες 2.000 πήχεις και σε κουβέρτες 2.000 τεμάχια. Ετήσια εξαγωγή στην αλλοδαπή κουβερτών μόνο 500 τεμάχια. 3) Αθανασίου Αναγνώστου με 15 ιστούς, 12 εργάτες, ημερήσια παραγωγή 125 πήχεις και ετήσιας 45.000 πήχεις. Πρώτη ύλη σε νήμα εγχώριας παραγωγής 5.500 εκ. γ) από ένα εργοστάσιο νηματουργίας (βαμβακοκλωστήριο): 1) Λεβή, Χατζηνικολάου και Αδαμοπούλου με μηχανή πτωχού αερίου 60 ίππων, 80 εργάτες, 1.300 ατράκτους, ημερήσια παραγωγή 850 λιτρών και ετήσια 250.000 λιτρών, κατεργαζόμενη πρώτη ύλη βαμβάκι εγχώριας παραγωγής 100.000 οκάδες. δ) από ένα εργοστάσιο μεταξουργίας: 1) Δημ. Κουτούπη στα Λεχώνια με ατμολέβητα 7 ίππων, 17 εργάτες, 6 ανέμες, 3 οκ. ημερήσια παραγωγή και 800 οκ. ετήσια.

ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ με τρία εργοστάσια: 1) Αδελφών Καρακίτη με πετρελαιομηχανή 25 ίππων, 40 εργάτες, 45 εργάτριες. 2) Αδελφών Ν. Ματσάγγου με πετρελαιομηχανή 25 ίππων, 150 εργάτες και 50 εργάτριες. 3) Αδελφών Σκοτινιώτη με μηχανή 18 ίππων, κινούμενη με ηλεκτρικό ρεύμα της Ηλεκτρικής Εταιρίας, 20 εργάτες κα 20 εργάτριες.

ΜΑΚΑΡΟΝΟΠΟΙΪΑ με τρία εργοστάσια: 1) Γ. Σκαρίμβα και Σία με πετρελαιομηχανή 12 ίππων και 12 εργάτες. 2) Αδελφών Γκλαβάνη (στοιχεία αναφέρθηκαν στους αλευρομύλους). 3) Ρηγάκη Ευστ. Παπαϊωάννου, μοτέρ 7 ίππων, 3-6 εργάτες και μία εργάτρια.

ΤΑΠΗΤΟΥΡΓΙΑ με δύο εργοστάσια: 1) Οικονομίδου και Σία με 10 ιστούς και 20 εργάτριες. 2) Γρηγοριάδου και Στύλογλου με 15 ιστούς και 30 εργάτριες.

ΧΑΛΒΑΔΟΠΟΙΪΑ με δύο εργοστάσια: 1) Αδελφών Τσούγκου με μηχανή πτωχού αερίου 15 ίππων και 6 εργάτες. 2) Αδελφών Γκέσκου με μηχανή πτωχού αερίου 12 ίππων και 15 εργάτες.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΖΑΚΧΑΡΟΠΗΚΤΩΝ (μαρμελάδες) με δύο εργοστάσια: 1) Της Εταιρείας Αδελφών Παπαγεωργίου και Σία με μηχανή πτωχού αερίου 15 ίππων, 15 εργάτες και 35 εργάτριες. 2) Του Συνεταιρισμού Λεχωνίων (μόλις τότε είχαν περατωθεί οι εγκαταστάσεις).

ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΜΟΥΡΤΖΟΥΚΟΥ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΑΝΑΠΑΥΣΕΩΣ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΠΟΙΪΑΣ με ένα εργοστάσιο: 1) Της Θεσσαλικής Οινοπνευματικής Εταιρίας με ατμομηχανή 70 ίππων, του οποίου η κατασκευή το 1923 είχε αποπερατωθεί και αναμενόταν η έναρξη λειτουργίας. Μετά το 1926 στη βιομηχανία του Βόλου παρατηρείται μία τάση για εκσυγχρονισμό κάποιων μεγάλων επιχειρήσεων.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Έτσι έγιναν επεκτάσεις στις αλευροβιομηχανίες των αδελφών Λούλη και Καπουρνιώτη – Παντή και στη σιδηροβιομηχανία Σταματόπουλου, ενώ μετατράπηκαν σε ανώνυμες εταιρίες οι επιχειρήσεις Γκλαβάνη – Καζάζη (1924), Λούλη (1927) και Μουρτζούκου (1928). Το 1928 το εργοστάσιο Τσιμέντων τέθηκε σε αναγκαστική εκκαθάριση, προκειμένου να συγχωνευτεί με τη Γενική Εταιρία Τσιμέντων. Πάντως η επέκταση του βιομηχανικού κλάδου αυτή την περίοδο είναι ποσοτική και μόνο σε λίγες περιπτώσεις αποκτά κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με την απογραφή του 1930, μόνο στο Δήμο Παγασών απογράφηκαν 984 μεταποιητικές επιχειρήσεις που κατανεμήθηκαν σε 17 κλάδους και απασχολούσαν συνολικά 5.943 εργαζόμενους. Από τις παραπάνω επιχειρήσεις οι 373 απασχολούσαν μόνον ένα εργαζόμενο (πιθανόν τον ιδιοκτήτη τους) και 532 από δύο έως πέντε εργαζόμενους (οικογενειακές επιχειρήσεις). Μεγαλύτερη συγκέντρωση εργαζομένων και ιδιαίτερα γυναικών παρατηρούνταν στους κλάδους της υφαντουργίας και της καπνοβιομηχανίας που περιελάμβαναν και τις μεγαλύτερες σε μέγεθος επιχειρήσεις. Η αναλογία του γυναικείου εργατικού δυναμικού επί του συνόλου ήταν 23,7%. Ωστόσο, από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται ότι ο βιομηχανικός τομέας στο Βόλο περιελάμβανε επιχειρήσεις μικρής σημασίας, με περιορισμένα κεφάλαια, ανύπαρκτη εκμηχάνιση και εξοπλισμό παλιάς τεχνολογίας. Με αυτά τα δεδομένα τα παραγόμενα προϊόντα ήταν δεύτερης ποιότητας και οπωσδήποτε μη ανταγωνιστικά. Μόνο οι πενήντα επιχειρήσεις διαφοροποιούνται από την παραπάνω περιγραφείσα εικόνα και αυτό δείχνει ότι μαζί με τις παραδοσιακές δομές συνυπάρχουν και σύγχρονες τάσεις για τη συγκρότηση βιομηχανικού κεφαλαίου. Είναι η περίοδος που ο Βόλος αναδεικνύεται σε βιομηχανική πόλη εισπράττοντας τα πλεονεκτήματα αλλά και τα μειονεκτήματα ενός τέτοιου ρόλου.

ΚΥΛΙΝΔΡΟΜΥΛΟΣ ΑΔΕΛΦΩΝ ΛΟΥΛΗ (ΑΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Ι Ν Α

ΗΧ

Νέες οικονομικές συνθήκες

Ο ΒΙ

Πάντως κατά τη δεκαετία του 1930 επιβραδύνθηκαν οι ρυθμοί ποσοτικής και ποιοτικής ανάπτυξης των εργοστασίων. Η παραγωγή παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα όμως το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη δασμολογική προστασία του ελεύθερου εμπορίου, καθώς και οι περιορισμοί στη βιομηχανία δημιούργησαν νέες οικονομικές συνθήκες. Αυτή την περίοδο παρατηρήθηκε η τάση για επένδυση κεφαλαίων σε ανώνυμες εταιρίες. Σύμφωνα με τη λογική των επιχειρηματιών της εποχής οι επενδύσεις σε πολλές ανόμοιες επιχειρήσεις μείωναν τους επιχειρηματικούς κινδύνους. Έτσι ο οίκος Παπαγεωργίου συμμετείχε στην ίδρυση της Τράπεζας Θεσσαλίας, ενώ οι επιχειρήσεις Λούλη και Καπουρνιώτη – Παντή στο μετοχικό κεφάλαιο της Ηλεκτρικής Εταιρίας. Παράλληλα, η ανάγκη να εξασφαλιστεί πρόσβαση στην αγορά του κέντρου, ώθησε ορισμένες επιχειρήσεις στην ίδρυση υποκαταστημάτων στην Αθήνα και τον Πειραιά. Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση των Σταματόπουλου και Γκλαβάνη που το 1938 ίδρυσαν από κοινού τη Γενική Εταιρία Μηχανουργικών Προϊόντων Α.Ε. με έδρα την Αθήνα και σκοπό την άρση του μεταξύ τους ανταγωνισμού και τη συνεργασία για την παραγωγή και κατανάλωση των προϊόντων τους.

Πρώτος βαθμός εκβιομηχάνισης το 1937 στο Βόλο Τα στοιχεία που δημοσίευσε το Επιμελητήριο για τη δυναμικότητα των επιχειρήσεων το 1937 εάν συγκριθούν με εκείνα του 1923, δείχνουν ότι το 1937 είχε συντελεστεί στο Βόλο ένας πρώτος βαθμός εκβιομηχάνισης. Η υφαντουργία και η σιδηροβιομηχανία αποτελούσαν τους σημαντικότερους κλάδους, ωστόσο στην πόλη λειτουργούσε ένα μόνο καπνεργοστάσιο. Όμως μετά το 1937 η βιομηχανία του Βόλου άρχισε να δέχεται σοβαρό οικονομικό πλήγμα. Οι κλάδοι που επλήγησαν περισσότερο ήταν η σιδηροβιομηχανία κα η υφαντουργία. Ο αναγκαστικός νόμος του 1937 που προέβλεπε την αναστολή εξόφλησης των αγροτικών χρεών, επηρέασε ιδιαίτερα τα εργοστάσια κατασκευής γεωργικών μηχανημάτων, αφού άφηνε περιθώρια και σε άλλες κατηγορίες επιχειρηματιών να επωφεληθούν από τα προνόμιά του, αρκεί να πιστοποιούσαν κατοχή γης.

ΜΕΤΟΧΗ ΚΥΛΙΝΔΡΟΜΥΛΟΥ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

1932: Ο Βόλος στη δίνη της πτώχευσης

Δύσκολες ημέρες πέρασαν οι Βολιώτες με την πτώχευση της «Τράπεζας Θεσσαλίας» και του «Κοσμαδόπουλου»

Στάση πληρωμών από την Ελλάδα Η βιομηχανική συγκρότηση του Βόλου και η ανάδειξη του σ’ ένα από τα σημαντικά οικονομικά κέντρα του 20ου αιώνα αρχίζει από την ενδυνάμωση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό κράτος του 1881. Από τα μέσα του 19ου αιώνα ο Βόλος με το λιμάνι του και τις βιομηχανίες που άρχισαν να ξεφυτρώνουν, αρχικά στο Πήλιο και κατόπιν στο Βόλο, μετατρέπεται στην συνέχεια σε ένα βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο που απογειώνεται στις αρχές του 20ου αιώνα. Μια από τις οικογένειες που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομία του Βόλου ήταν αυτή του Δ. Κοσμαδόπουλου από το Πουρί του Πηλίου με την περίφημη τράπεζα του Κοσμαδόπουλου που ίδρυσε ο πάτερ φαμίλιας και αργότερα συνέχισαν οι δυο γιοι του. Η οικογένεια Κοσμαδόπουλου αποτέλεσε έναν από τους κύριους πρωταγωνιστές της οικονομικής ζωής της πόλης που τα σημάδια της έχουν αποτυπωθεί ακόμη και σήμερα στην 2η δεκαετία του 21ου αιώνα με τα εργοστάσια της τσιμεντοβιομηχανίας «Όλυμπος», των αναψυκτικών «ΕΨΑ», την Ηλεκτρική Εταιρία Βόλου, που ιδρύθηκαν από την οικογένεια Κοσμαδόπουλου.

Ποιος ήταν ο Δ. Κοσμαδόπουλος

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΣΜΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Γεννήθηκε το 1856 στο Πουρί και πολύ μικρός μετανάστευσε στη Σμύρνη όπου εργάστηκε κοντά σε ένα θείο του που ήταν έμπορος. Επέστρεψε στο Βόλο το 1882, αμέσως μετά την απελευθέρωση και άνοιξε εμπορικό κατάστημα, το οποίο όμως δεν είχε ούτε ένα χρόνο ζωής. Στη συνέχεια τοποθετεί ένα τραπέζι στην οδό Δημητριάδος και αρχίζει εργασίες αργυραμοιβών με την μοναδική περιουσία των 50 τουρκικών λιρών που του είχαν απομείνει. Έτσι, ο Κοσμαδόπουλος άρχισε το πρώτο στάδιο της τραπεζικής του ζωής και αυτή κράτησε τρία χρόνια (Πανελλήνιο Λεύκωμα Αθήνα 1921). Τραπεζικό γραφείο και τράπεζα Από το 1885 ο Δ. Κοσμαδόπουλος ανοίγει το πρώτο τραπεζικό γραφείο και το 1910 δημιουργεί την δική του τράπεζα «Κοσμαδόπουλου». «Αποβαίνει ο οικονομικός πατήρ του Βόλου, μέγιστος υποστηριχτής του εμπορίου και της βιομηχανίας, καθ’ ον χρόνο εις τα κρισιμώτερας των στιγμών των άλλαι τράπεζαι είχαν ερμητικώς κλεισμένα τα ταμεία των. Ο Κοσμαδόπουλος, ήταν ο μόνος χορηγός χρημάτων, ο μόνος βοηθός, ο μόνος υποστηριχτής. Εκάστη κρίσης εμπορική κατά τα τελευταία ιδίως έτη εγένετο αφετηρία νέας ζωής για την τράπεζα του Κοσμαδόπουλου, νέας επεκτάσεις των υπηρεσιών, νέας ευημερίας». Από το 1917 κάνει συνεταίρους τους γιους του Ιωάννη και Γεώργιο και αμέσως μετά αποσύρεται και το 1921 πεθαίνει για να μετατραπεί η τράπεζα σε Α.Ε.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΟΣΜΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. (ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤ. ΜΠΑΤΟΥΔΑΚΗ, ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΒΟΛΟΣ 1881-1955, Ο ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ”, ΕΔΟΣΕΙΣ ΒΟΛΟΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η μεγάλη κρίση και η πτώχευση Η μεγάλη οικονομική κρίση (24 Οκτωβρίου 1929, η Μαύρη Πέμπτη του Κραχ) που είχε πλήξει τα βασικά κέντρα του καπιταλιστικού συστήματος είχε επιπτώσεις στην Ελλάδα και φυσικά στο Βόλο. Κλείσιμο σειράς επιχειρήσεων, αύξηση της ανεργίας, αύξηση φόρων, έλλειμμα στα εμπορικό ισοζύγιο και τον κρατικό προϋπολογισμό, πρώτη της αξίας της δραχμής. Όλα αυτά συνέβαιναν όταν την τριετία 1929-32 τα κεφάλαια των τραπεζών αυξήθηκαν κατά 57%, ο εμπορικός στόλος των Ελλήνων εφοπλιστών αυξήθηκε κατά 47% και οι δαπάνες των εφοπλιστών έφθασαν τα 5 δις δρχ! Μέσα σε αυτές τις συνθήκες πτώχευσης του κράτους, ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας το 1931 καλεί τον λαό του οποίου «η ευφυΐα, η σωφροσύνη, η λιτότητα και η καρτερία είναι όντως μεγάλε αρεταί, αιρόμενος εις το ύψος των περιστάσεων και κωφεύων εις τας απατηλάς υποσχέσεις και κακόβουλες εισηγήσεις, θα κατανοήσει πλήρως και θα αποδείξει εμπράκτως ότι οι λαοί μόνον δια σιδηράς πειθαρχίας εις τα νομίμους κυβερνήσεις αυτών, δι αόκνου και επι-μόχθου εργασίας, δι’ αυστηράς οικονομικής και δια περιορισμού όχι μόνον των δαπανών, αλλά και των αναγκών, δια συναινέσεως και εν πατριωτισμού δύνανται να προαχθώσει και να ενημερώσει. Ένα χρόνο αργότερα (Μάιος 1932) ο Ελευθέριος Βενιζέλος κηρύσσει σε χρεοκοπία τη χώρα και η επόμενη κυβέρνηση Τσαλδάρη αποφασίζει την ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων, των Ταχυδρομείων, των Τηλεγράφων και την αποζημίωση όσων Ελλήνων είχαν καταθέσεις σε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα και ζημιώθηκαν από την δραχμοποίηση τους και το χρεοστάσιο Βενιζέλου. Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω, το 1927 ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε γυρίσει στην Ελλάδα μετά Βαΐων και Κλάδων και ώς αρχηγός πάλι των Φιλελευθέρων στις 23Φεβρουαρίου 1928 κατήγγειλε εκλογικό θρίαμβο τον Αύγουστο του ιδίου έτους με ποσοστό 67%. Το 1926-28 η Ελληνική οικονομία κάνει βήματα ανάκαμψης. Η δραχμή αρχίζει να σταθεροποιείται μετά από 15 χρόνια υποτίμησης και εντάσσεται στον μηχανισμό «κανόνα του χρυσού», ο οποίος ήταν ένας μηχανισμός μετατροπής των νομισμάτων μέσω μιας ισοτιμίας σε σχέση με την τιμή του χρυσού (1000 γραμμάρια χρυσού- 51.000 δρχ.) Ως το 1930 τίποτα δεν προμήνυε τα αρνητικά γεγονότα που θα ακολουθούσαν. Η Ελλάδα είχε τρεις συνεχόμενους πλεονασματικούς προϋπολογισμούς, όμως το εξωτερικό χρέος είχε διογκωθεί από δάνεια που είχε συνάψει η κυβέρνηση Βενιζέλου, κυρίως την τετραετία 19281932 αυξήθηκε από 27,8 δις δρχ στα 32,7 δις δρχ.

Αδυναμία της Γερμανίας Η μεγάλη διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ξεκίνησε με την αδυναμία της Γερμανίας να συνεχίσει να εξυπηρετεί τις δυσβάσταχτες οικονομικές υποχρεώσεις που τις είχαν επιβάλλει από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντάθηκε με την κατάρρευση των τιμών των μετοχών στο

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αμερικανικό Χρηματιστήριο. Η οικονομία της Ελλάδας βρέθηκε υπό πίεση. Μειώθηκαν οι εξαγωγές της (καπνά, σταφίδα κλπ), τα εμβάσματα των Ελλήνων της Αμερικής σταμάτησαν να έρχονται και να ενισχύσουν το συνάλλαγμα της χώρας. Ο Βενιζέλος αποφάσισε να δώσει τη μάχη της δραχμής. Αν η δραχμή δεν παρέμενε ισχυρή έναντι της στερλίνας και των άλλων ισχυρών νομισμάτων, θα ήταν αδύνατο να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος. Αν δηλαδή γίνονταν υποτίμηση της δραχμής, τότε το εξωτερικό χρέος θα διπλασιάζονταν. Οπότε, η Τράπεζα Ελλάδος αρχίζει να χρησιμοποιεί το χρυσό της για να στηρίξει τη δραχμή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα αποθέματα να τελειώσουν και αρχές του 1932 η Ελλάδα να βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Μόνη διέξοδος ήταν ο εξωτερικός δανεισμός. Ο Βενιζέλος, τον Ιανουάριο του 1932 ταξίδεψε σε Ρώμη, Παρίσι και Λονδίνο ζητώντας δάνειο 50 εκ. δολαρίων για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, αλλιώς η Ελλάδα θα εγκατέλειπε τον «κανόνα του χρυσού» και θα βυθίζονταν στην αναξιοπιστία και την κοινωνική αναταραχή. Τον Μάρτιο τελικά συνεδρίασε στο Παρίσι η δημοσιονομική επιτροπή όπου ανάμεσα στα άλλα θέματα θα συζητιόνταν και το θέμα της Ελλάδος. Ο Βενιζέλος, σε εκείνη την συνεδρίαση δεν έπεισε. Οι Ευρωπαίοι θεώρησαν ότι η Ελλάδα δεν έκανε καμία θυσία, αντιθέτως ήθελε να μεταβιβάσει τα προβλήματα στους πιστωτές της. Ο Βενιζέλος απεγνωσμένα απευθύνθηκε τον Απρίλιο του 1932 στο Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών, αλλά ούτε και εκεί δεν του δόθηκε βοήθεια, παρά μόνον αοριστίες και ευχολόγια.

Υποτίμηση της δραχμής Την Τετάρτη 27 Απριλίου 1932, η Ελλάδα εγκατέλειψε επισήμως τον «κανόνα του χρυσού». Η δραχμή υποτιμήθηκε ραγδαία και στις 5 Μαΐου η ισοτιμία της με την στερλίνα έπεσε από 456 δρχ στις 539. Τον ίδιο μήνα επισημοποιήθηκε η χρεοκοπία της Ελλάδας κηρύσσοντας στάση πληρωμών. Στις 21 Μαΐου 1932 ο Βενιζέλος παραιτείται και η Ελλάδα μετά από εκλογές και αλλαγές πολλών κυβερνήσεων, μέσα από πείνα, εξαθλίωση, ανεργία, απεργίες φθάνει στην διδακτορία Μεταξά.

Ο ερχομός του Βενιζέλου στο Βόλο Ένα χρόνο πριν την χρεοκοπία της Ελλάδας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε επισκεφτεί το Βόλο (Μάιο 1931). Η «Τράπεζα Θεσσαλίας» του Παπαγεωργίου είχε κλείσει και είχε αφήσει πολλές οικονομικές εκκρεμότητες, ενώ η «Τράπεζα Κοσμαδόπουλου» ήταν ακόμη ζωντανή. Το εργοστάσιο «Παπαγεωργίου» που επισκέφτηκε ο Βενιζέλος, παρά τα οικονομικά πλήγματα της τράπεζας και των Θεσσαλικών σιδηροδρόμων, όπου ήταν μέτοχος ο Παπαγεωργίου, λειτουργούσε με επιτυχία. Μετά την επίσκεψή του στην Υφαντουργία και τ΄άλλα μεγάλα εργοστάσια της πόλης (σιδηρουργεία, αλευροβιομηχανίες, καπνοβιομηχανίες) ο πρωθυπουργός

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

θα δηλώσει ότι είδε από κοντά την πρόοδο. «Ήθελα να είναι εδώ» δηλώνει σε γεύμα στην Πορταριά «όλοι εκείνοι που είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον της Ελλάδος, να τους δείξουμε τα εργοστάσια αυτά και τις προόδους τας οποίας επετέλεσαν και να τους ερωτήσω ύστερα αν επιμένουν να έχουν την ίδια γνώμην». «Το ταξίδι μου στο Βόλο» συνέχισε, «είχε σκοπό να θαυμάσω την αναμφισβήτητο βιομηχανική σας πρόοδο και να φέρω εις τους εργάτας της προόδου ταύτης τα συγχαρητήρια της κυβερνήσεως και την διαβεβαίωση του ζωηρωτάτου αυτής ενδιαφέροντος υπέρ της προαγωγής αυτής. Ήλθα επίσης στο Βόλο δια να δοθεί η αφορμή να μάθει ο λαός οποίας καταπληκτικάς προόδους επετέλεσε η βιομηχανία μας και ότι καθήκον και συμφέρον έχει να προτιμά τα εγχώρια προϊόντα».

Και μετά αρχίζει “τσουνάμι” πτωχεύσεων Όπως έγραψε ο Τάκης Κατσιμάρδος στην «Ημερησία» με μικρή πιστωτική εταιρία «Τράπεζα Παύλου» και μια μεσαία Αγγλοαμερικανική θ’ ανοίξουν το 1929 τον κύκλο των τραπεζικών πτωχεύσεων. Ο κίνδυνος πανικού και το φαινόμενο της μαζικής απόσυρσης καταθέσεων από μικρότερες κυρίως τράπεζες αναγκάζει την κυβέρνηση Βενιζέλου να στραφεί στους μεγάλους τραπεζικούς «παίκτες» και αυτοί να ιδρύσουν το «Συνδικάτο Τραπεζών» από τις μεγαλύτερες (Εθνική, Αθηνών, Ανατολής, Ιονική, Εμπορική, Λαική και Βιομηχανίας) που παρέχει ρευστότητα στις μικρότερες. Παράλληλα αγοράζει μετοχές ώστε να συγκρατήσει τη ραγδαία πτώση τους στο Χρηματιστήριο.

Η πτώχευση της «Τράπεζας Θεσσαλίας» Παρ’ όλα αυτά η ανακούφιση είναι σύντομη. Πιέσεις άρχισαν να ασκούνται στις μεσαίες τράπεζες που σύντομα θα πάρουν την μορφή χιονοστιβάδας. Το πρώτο «μπαμ» ηκούσθη στο Βόλο από την πτώχευση της «Τράπεζας Θεσσαλίας». Η εύρωστη ως τότε «Τράπεζα Θεσσαλίας» του «Οίκου Παπαγεωργίου» (ιδρύθηκε το 1921) ήταν συνδεδεμένη με μια σειρά επιχειρήσεις του Βόλου και η αδυναμία ν’ ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απειλούσε με σοβαρές επιπτώσεις την οικονομική ζωή της πόλης. Ο Γ. Παπαγεωργίου από τους ελάχιστους τσιφλικάδες που μπήκαν στον επιχειρηματικό και βιομηχανικό στίβο καταστράφηκε και όλη η περιουσία του βγήκε στο «σφυρί», πολλοί Βολιώτες έχασαν τις καταθέσεις του, ενώ αρκετές μικρές επιχειρήσεις έκλεισαν. Το τσουνάμι που έρχονταν προσπάθησαν να σώσουν η Εθνική Τράπεζα και η Τράπεζα Ελλάδος, αλλά το σχέδιο τους δεν κατάφερε να σώσει την Τράπεζα Βιομηχανίας και την Τράπεζα Λακωνίας. Το 1930 το Χρηματιστήριο Αθηνών ανεβαίνει, ανάμεσα στις τράπεζες που οι μετοχές τους έχουν

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

άνοδο και αυτή της Βολιώτικης τράπεζας Κοσμαδόπουλου, αλλά οι ζημιές συνεχίζονται.

Στάση πληρωμών το 1932 Το 1932 αρχίζει με μια εκκωφαντική για τα Ελληνικά δεδομένα δήλωση αδυναμίας πληρωμών. Η «Τράπεζα Κοσμαδόπουλου» ζήτησε να τεθεί σε καθεστώς εκκαθάρισης. Στάση πληρωμών κήρυξε αμέσως και η «Τράπεζα Τρικάλων» που ήταν στενά συνδεδεμένη μαζί της. Όπως οι περισσότερες υπό χρεοκοπία τράπεζας, οι χρεοκοπημένοι τραπεζίτες, αδελφοί Κοσμαδόπουλοι, δικαιολόγησαν την αδυναμία τους να επιστρέψουν τα χρήματά των καταθετών επικαλούμενοι τις αθρόες αναλήψεις το προηγούμενο διάστημα και την ακινητοποίηση σημαντικού μέρους του ενεργητικού της. Ο πανικός εξαπλώθηκε στο Βόλο. Οι Κοσμαδόπουλοι θα συλληφθούν για «δολία χρεοκοπία». Μαζί με την τράπεζα «Κοσμαδόπουλου» παρασύρθηκε και η τράπεζα «Χολέβα- Μαρκαρά» στη Λάρισα. Την ίδια περίοδο πτωχεύει και η Τράπεζα Κεντρικής Ελλάδος. Συνολικά, πριν την έναρξη της κρίσης το 1929 το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα αριθμούσε 45 πιστωτικούς οργανισμούς. Μετά το τέλος του 1932 και την κήρυξη στάσης πληρωμής έμειναν 32. Η κρίση, όπως ήταν φυσικό, είχε επίπτωση και στην οικονομία με αποτέλεσμα να κλείσουν 1937 εταιρίες, από τις οποίες 501 βιομηχανίες.

Ο Βόλος στη δίνη της πτώχευσης Η εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή» περιγράφει την κατάσταση στο Βόλο. Λείπουν τα χρήματα, νεκρώνει η αγορά, τα γραμμάτια διαμαρτύρονται, η ανεργία μεγαλώνει, η πείνα και οι αρπαγές από καταστήματα, τα πρώτα σημάδια της οικονομικής ασφυξίας. Το κίνημα «Δεν πληρώνω» διογκώνεται. Η Γερμανία στην ίδια και χειρότερη μοίρα από τους Έλληνες. Η οικονομική κατάσταση στη χώρα και τον Βόλο επιδεινώνεται καθημερινά. Ο ερχομός του Ελευθέριου Βενιζέλου στην πόλη δεν μείωσε τα προβλήματα που συσσωρεύονταν στην αγορά, κυρίως την εμπορική, αλλά και τον αγροτικό κόσμο. Στις κιτρινισμένες και φθαρμένες σελίδες του ημερήσιου Τύπου του Βόλου, καταγράφεται με

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΟΣΜΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΕΓΑΖΕΤΑΙ Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΦΩΤΟ: AΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι)

στοιχεία, αλλά και γλαφυρό τρόπο, η οικονομική κατάσταση από τις αρχές του Νέου Έτους 1932, η οποία επιδεινώθηκε με την χρεοκοπία της «Τράπεζας Κοσμαδόπουλου».

Η Ελλάς, μικρά, φτωχή και εξαντλημένη Στο κύριο άρθρο της η «Λαϊκή Φωνή» σημειώνει «Ο αντίκτυπος της οικονομικής ανατροπής έφτασε και μέχρι τη χώρα μας. Η Ελλάς, μικρά, φτωχή και εξαντλημένη, μόλις κατορθώνουσα και ζη στηριζόμενη ανέκαθεν εις ξένας οικονομίας και συντηρούμενη δια δανείων, αισθάνεται βαθύτατα τον παγκόσμιο οικονομικό σάλον» και σε άλλο σημείο του ίδιου άρθρου «Αι γενικαί συνθήκαι της ζωής του λαού κατά τον εκπνευσθέντα χθες έτος επιδεινωθήκαν. Η δυσφορία του έγινε περισσότερο έκδηλος. Πλείστα ζητήματα λαϊκού ενδιαφέροντος ανεφύησαν κατά το 1931. Η ανεργία προσέλαβε μεγαλύτερας διαστάσεις και η κυβέρνηση ηναγκάσθη να στραφεί περί λήψεως νέων μέτρων».

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Και πάλι περισυλλογή «Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι το 1931 υπήρξε έτος μεγαλυτέρων δοκιμασιών και ανησυχίας δια το αύριο. Με την ανησυχίαν αυτήν αποχαιρετήσαμε το 1931 και υποδεχθήκαμεν το 1932 κατά το οποίο θα παραστεί ανάγκη να γίνει εκ μέρους όλων και εις όλας τας εκφάνσεις της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής μεγαλύτερα περισυλλογή και να καταβληθούν περισσότεραι προσπάθειαι προς αντιμετώπιση των μεγάλων και πολύπλοκων προβλημάτων».

Χωρίς ρευστότητα Τις θέσεις των εμπόρων και επαγγελματιών φιλοξένει η εφημερίδα για τις προοπτικές της οικονομίας της πόλης μας και να τι γράφει «Έμποροι σοβαροί των οποίων ολόκληρος ο εμπορικός βιος υπήρξε μια συνέχεια εντίμου δράσεως στεναχωρούνται τους τελευταίους καιρούς προκειμένου να εξοφληθούν γραμμάτια ασήμαντων δι’ αυτούς, υπό ομαλάς συνθήκας ποσών. Επιχειρήσεις σπουδαίαι υποφέρουν ταμειακώς μη δυνάμεναι να πωλήσουν τα προϊόντα των και τα εμπορεύματα των και με την τραγική ευτυχία οσάκις πωλούν ταύτα να λαμβάνουν αντί χρημάτων γραμμάτια άριστων ως χθες πελατών, μηδέποτε ως ημερών κατορθούντων να φανώσιν συνεπείς προς τας υποχρεώσεις των. Αι τράπεζαι εξ αλλού αντί να συντρέξουν την πάσχουσα αγορά εστείρευσαν τις πιστώσεις. Η μεγάλη εμπορική μάζα πνίγεται κυριολεκτικώς και δεν ευρίσκει πιστώσεις εις τας τράπεζας, οσάκις δεν στρέφεται προς τον ιδιωτικόν δανεισμό γίνεται αντικείμενο άγριας εκμετάλλευσης. Αλλά εκείνοι οι οποίοι ζουν υπό τας τραγικώτερες συνθήκες είναι οι μικρέμποροι και βιοτέχνες, οι οποίοι ίστανται προ των καταστημάτων των με διασταυρωμένας τας χείρας χωρίς να αποκομίζουν ούτε το ημερομίσθιον του εργάτου, εκτός βέβαια εξαιρέσεων και η αγωνία για το αύριο, είναι πλέον έντονος, πλέον ζωηρά γι αυτούς».

Απεργίες πείνας χωρικών Δεν υπάρχει ημέρα που η «Λαϊκή Φωνή», η εφημερίδα του Βόλου, να μην διατραγωδεί τα όσα περνά ο απλός κόσμος με την οικονομική ασφυξία. Το πρόβλημα όμως δεν ήταν μόνον στην πόλη και στους αστούς, αλλά και στα χωριά, όπου οι αγρότες δεινοπαθούσαν. Στις 7 Ιανουαρίου, στο κύριο άρθρο της γράφει «Αι σημειούμεναι συχνά τον τελευταίον καιρόν συγκεντρώσεις διαδηλώσεις των ανέργων των πόλεων μετά πορείας «πείνης» των χωρικών οι οποίοι κινούνται προς τας πόλεις είναι λίαν ανησυχητικά σημεία και πρέπει να τύχουν της προσοχής και του κράτους και της κοινωνίας. Δεν πρέπει με προχειρίζον αδιαφορία να αποδίδωνται αι εκδηλώσεις αυταί εις εξωτερικάς υποκινήσεις και εις προσωπικές διαφορές (τα ίδια δηλαδή Παντελή μου, τα ίδια Παντελάκη μου…). Στις 10 Ιανουαρίου, η εφημερίδα επανέρχεται, γεγονός που δείχνει ότι καθημερινά ως θέμα μεταξύ των πολιτών ήταν η άσχημη οικονομική κατάσταση, η σκληρή κριτική στους πολιτικούς που δεν έκαναν τίποτε για να αμβλύνουν τα πιεστικά προβλήματα που ανέκυπταν. Γράφει η « Λαϊκή Φωνή» «Η κατάστασις της οικονομίας είναι κάθε άλλο παρά ευχάριστος.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρκεί να ρίψει απλούν βλέμμα εις τας εφημερίδας. Αι πορεία πείνης των αγροτών έγιναν καθημερινό φαινόμενον. Αι ταραχαί των ανέργων επαναλαμβάνονται συνεχώς. Οι έμποροι και οι επαγγελματίαι συνέρχονται και κηρύσσουν αυτοί το χρεοστάσιο αρνούμενη ομαδικώς να εξοφληθούν τα χρέη τους (το κίνημα «δεν πληρώνω» είχε δράση και τότε). «Τι είδους αισιόδοξοι να είμεθα; Εις τι να ελπίζωμεν; Προτείνεται τώρα, ως μέσον σωτήριας, η συνομολόγισης νέου εξωτερικού δανείου. Βεβαίως το δάνειον θα δώσει δια μερικάς στιγμάς μιαν ανακούφισιν. Αλλά το δάνειο ταχέως θα εξανεμισθεί και μετά την εξάντληση του θα είμεθα εις πολύ χειρότεραν κατάστασιν από εκείνη που είχαμε πριν διανεισθώμενοι».

Οι Γερμανοί δεν πληρώνουν Ανταπόκριση από το Βερολίνο που καταχωρεί η εφημερίδα, αναδεικνύει μια άλλη πτυχή ενός άλλου λαού, του Γερμανικού, που δεινοπαθούσε από τους απαχθείς όρους εκπλήρωσης δανείων επανορθώσεων από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε δυνάστης της Γερμανίας ήταν η Αγγλία. «Οι Γερμανοί αναμένουν με εξαιρετική αγωνία την οικονομική διάσκεψιν που πρόκειται να γίνει εις Λωζάννη. Ελπίζουν ότι θα αποτινάξουν τα βάρη των, τα οποία τους καταπιέζουν μέχρι ασφυκτικού σημείου. Οι ηγέται του γερμανικού λαού εκδηλώνουν αναφανδόν τας αντιλήψεις των και αφήνουν να εννοηθεί ότι η Γερμανία αν δεν ανακουφισθή θα ευρεθεί εις την ανάγκην να σταματήσει τελειωτικώς ταις πληρωμές της προς τους συμμάχους. Μερικοί μάλιστα κύκλοι ζητούν όχι απλώς ανακούφισιν αλλά τελείαν διαγραφήν των χρεών και των επανορθώσεων.

Μοιράζουν αλεύρι Ενώ στο Πήλιο μοιράζουν αλεύρι στους φτωχούς αγρότες, η «Λαϊκή Φωνή» είχε πρώτο θέμα την οικονομία με τίτλο «Διατί υποφέρει η ανθρωπότης. ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Τα κράτη κυβερνούν οι τραπεζίτες». Ο τίτλος αυτός γράφτηκε στις 13 Ιανουαρίου 1932. Η ανταπόκριση ήταν από το Παρίσι και γράφει «Οι απόγονοι μας όταν θα διαβάσουν κάποτε την ιστορία μας θα σχηματίσουν την εντύπωση πως στην αρχή του 20ου αιώνα, η Ευρώπη είχε παραφρονήσει και η εντύπωσιν αυτή θα ήταν απολύτως δικαιολογημένη. Το 1914, η μέση Ευρώπη συνεμάχησε παρασύρασα με το μέρος της και την μισή υφήλιο να καταστρέψει την άλλη μισή γιατί εκινδίνευσε τάχα ο πολιτισμός, η δημοκρατία, η ανθρωπότης, πραγματικά όμως γιατί εκινδίνευσαν τα οικονομικά συμφέροντα ολίγων. Και επέτυχε του σκοπού της. Η Γερμανία ηττήθηκε και ο πολιτισμός εσώθη. Εκπληρώθηκε ο θρίαμβος αυτός με εκατομμύρια νεκρών και αναπήρων και δισεκατομμυρίων χρημάτων. Σήμερα, μετά από 14 χρόνια οι ίδιοι πρωταθληταί του πολιτισμού αγωνίζονται να σώσουν εκείνους που κατέστρεψαν τότε. Η Γερμανία περιβάλλεται από εξαιρετικάς φροντίδες και περιποιήσεις. Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα προς αυτήν. Κάθε τόσο συνέρχονται εις

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

τακτικά συμβούλια οι χθεσινοί καταστροφείς της για να βρουν τρόπο για να την σώσουν».

Ο κόσμος πεινά και «μπαίνει στα καταστήματα» «Η πείνα λοιπόν μεγαλώνει και παρακινεί τα άτομα και τις ομάδες εις έκνομους πράξεις. Αι πρώται διαρπαγαί καταστημάτων πλην της αστυνομικής και δικαστικής πλευράς των, έχουν και την μεγάλην κοινωνική και οικονομική σημασίας των. Οι πεινώντες αυξάνονται, η δυστυχία επιτείνεται. Η κυβέρνησις μέχρι τούδε έπραξε το παν δια λόγων. Εξήγγειλε μέτρα. Έγιναν συσκέψεις και παρασυσκέψεις υπουργών, καταρτιστήκαν σχέδια. Ο κ. πρωθυπουργός δήλωσε με αρκετήν έμφασιν ότι η κυβέρνησις του θέτει ως βάσιν των ενεργειών της την αρχή ότι κατά τον ερχόμενο χειμώνα ουδείς Έλλην πρέπει να πεινάει. Τι έγινε έκτοτε εις την πραγματικότητα; Η αγορά του Βόλου δεν μπορεί να πάρει ανάσα. Η Ομοσπονδία Επαγγελματιών Μαγνησίας καλεί σε σύσκεψη βουλευτές και Βολιώτες για το πώς θα αντιμετωπίσουν την κατάστασιν. Οι επαγγελματίες επί ώρες είπαν …τον πόνο τους. Οι τράπεζες δεν δίνουν ρευστότητα. Τα γραμμάτια δεν πληρώνονται. Τέθηκε και το θέμα των ανοιχτών καταστημάτων όλη την ημέρα, του ωραρίου των εργαζομένων, των μειώσεων των τιμών. Ασφαλώς, η κυβέρνηση Βενιζέλου παίρνει τα μηνύματα και αποφασίζει φόρο 5% στην Τ.Α., 15% στους εύπορους και λαϊκά συσσίτια, αλλά το κανόνι ηκούσθη στο Βόλο. Η Τράπεζα «Κοσμαδόπουλου» κλείνει, αναστέλλει τη λειτουργία της με ένα θυροκολλημένο χαρτί στην εξώπορτα της στο κτίριο της Δημητριάδος, όπου είναι σήμερα η Αγροτική Τράπεζα, η οποία βρέθηκε στις ημέρες μας στα χέρια της Πειραιώς.

Η πτώχευση της «Τράπεζας Κοσμαδόπουλου» Μεγάλη ανησυχία προκάλεσε η πτώχευση της «Τράπεζας Κοσμαδόπουλου» στο Βόλο, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Η «Τράπεζα Κοσμαδόπουλου» είχε καταθέσεις περί τα 70 εκ. δρχ. από Βολιώτες και Πηλιορείτες και επέτεινε το αρνητικό κλίμα της οικονομικής ζωής της περιοχής. Το μόνον καλό στην όλη αυτή κατάσταση ήταν ότι δεν δημιούργησε θέμα στην βιομηχανία. Οι επιχειρήσεις στηρίζονταν στα δικά τους κεφάλαια και μόνον ορισμένοι βιομήχανοι που είχαν τοποθετήσει τα χρήματα τους σε μετοχές της τράπεζας ανησύχησαν. Την 1η Φεβρουαρίου 1932 ακούγεται το «κανόνι» σε όλη την πόλη. Την επόμενη ημέρα, η «Λαϊκή Φωνή» έχει πρώτο θέμα την είδηση και γράφει «Η πόλις μας με την φθίνουσα λόγω οικονομικής κρίσεως εμπορικής της κίνησιν και την ακμάζουσα βιομηχανία επέπρωτο κατά τα τελευταία της να υποστή αλλεπάλληλα πλήγματα προερχόμενα κυρίως εκ της πτωχεύσεως τοπικών τραπεζών ιδρυμάτων. Η πτώχευσις της Τράπεζας Θεσσαλίας, της εμποροβιομηχανικής και ο κλονισμός της Εταιρίας Τσιμέντων, συνετέλεσαν ώστε να διαρρεύσουν εκ της πόλεως μας 400 περίπου εκατομμύρια δρχ. Τα γεγονότα ταύτα είχαν άμεσον επίπτωση επί του εμπορίου και από της εν γένει οικονομικής

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

καταστάσεως της περιφέρειας μας, εάν δε μέχρι σήμερον δεν είχαν μεγαλύτερον αντίκτυπο, τούτο οφείλεται εις την επικρατήσασα εμπορική συντηρητικότητα και την επιτυχή ανάπτυξη της βιομηχανικής μας κινήσεως, τα οποία κατόρθωσαν να επουλώσουν τας ανοιχθείσας πληγές και να διατηρήσουν τους δυο αυτούς κλάδους της τοπικής οικονομίας εις την καλήν οπωσδήποτε θέσιν. Και ενώ η πόλις μας διήρχετο την δύσκολον αυτήν περίοδο με αγωνιώδη ερωτηματικά και απαισιόδοξους προβλέψεις δια το μέλλον, ένα γεγονός εξαφνικόν δια τους πολλούς ήλθε να ταράξει την ήσυχων ζωή της, το κλείσιμο της Τράπεζας Κοσμαδόπουλου, του τοπικού αυτού τραπεζικού ιδρύματος, το οποίον αποτελεί καύχημα όχι μόνον δια τον Βόλον και το Πήλιον, αλλά και εις ολόκληρον την Θεσσαλία. Η Τράπεζα Κοσμαδόπουλου με την πεντηκοετή ευδόκιμον βίον της ιδρυθείσα υπό του αειμνήστου Δ. Κοσμαδόπουλου, συνετέλεσαν εις την ανάπτυξιν της τοπικής μας οικονομίας εις όλους τους κλάδους αυτής. Την 2αν περίπου απογευματινήν ώρα εις την εξώθυρα της Τραπέζης Κοσμαδόπουλου ετοιχοκολληθεί η κατωτέρω ειδοποίηση : «Η Τράπεζα Κοσμαδόπουλου λόγω της γενικής οικονομικής καταστάσεως και της αθρόας αναλήψεως των καταθέσεων των τελευταίων ημερών ευρεθείσα εν αδυναμία περαιτέρω αποδόσεως αναφέρθη στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας όπερ δια του υπέρ αρ. 835 έγγραφον αυτού, σημερινής ημερομηνίας, ανέθεσαν εις την Τράπεζα Ελλάδος την εκκαθάρισιν ίνα εκ του ενεργητικού πληρωθούν οι καταθέται. Λόγω της ανωτέρω η Τράπεζα θα παραμείνει για λίγες ημέρες κλειστή». «Η είδηση του κλεισίματος της Τράπεζας και της αδυναμίας πληρωμών της μεταδοθείσα αστραπιαίως εις την πόλιν επροξένησε βαθύτατον συγκίνηση και ευλόγως ανησυχίας δεδομένου ότι οι καταθέσεις των συμπολιτών εις το εν λόγω τραπεζικόν ίδρυμα, ανέρχονται εις πολλά εκατομμύρια. Μπρος της Τραπέζης ήρχισαν συγκεντρούμενοι καθ’ εκατοντάδες πολίται πάσης κοινωνικής τάξεως. Έμποροι και βιομήχανοι συνωθούντο μετά επαγγελματιών και εργατών καταθετών οίτινες χωρίς φωνάς και εκδηλώσεις, με καταφανή όμως ανησυχίαν, συνεζητούν περί της τύχης, των αιτιών των προκαλεσάντων τον κλονισμό της τραπέζης. Η αυτή κίνησης παρατηρήθηκε καθ’ όλο το μήκος της οδού Δημητριάδος ομάδες συμπολιτών εξέφραζαν τους φόβους των για τα χρήματών των. Γυναίκες του λαού αι οποίαι είχαν κατατεθειμένας εις την τράπεζαν τας οικονομίας των εξέφραζαν ζωηρότερας τας ανησυχίας των και εζητούν πληροφορίες παρά των οποιαδήποτε δυνάμενων να γνωρίζουν». Η Τράπεζα Κοσμαδόπουλου, σύμφωνα με όσα γράφτηκαν, είχε καταθέσεις 110 εκ. δρχ. εκ των οποίων τα 70 εκ. δρχ ήταν χρήματα καταθετών από το Βόλο και το Πήλιο. Εκτός του οικονομικού θέματος, πρόεκυψε και θέμα πολιτικό στην πόλη με την εμπλοκή του επί σειρά ετών βουλευτή Βόλου Αλ. Κασσαβέτη καθότι στην τράπεζα διέθετε το 10% των μετοχών της και κατηγορείτο ότι ενώ γνώριζε εκ των έσω την κατάσταση, επέτρεψε να γίνει δόλια χρεοκοπία. Στις 3 Φεβρουαρίου η «Λαϊκή Φωνή» επανέρχεται στο κύριο άρθρο της με τίτλο «Να αποδοθούν ακέραιαι οι καταθέσεις. Να ζητηθούν ευθύνες από τους υπόλογους. Η κοινή συνείδηση σφόδρα ταραγμένη αναμένει ενέργειες αρχών».

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Κούρεμα» των καταθέσεων… Στάση πληρωμών στη χώρα Η πτώχευση της «Τράπεζας Κοσμαδόπουλου» την 1η Φεβρουαρίου 1932, φέρνει αναστάτωση στην πόλη του Βόλου. Συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια των καταθετών και υπομνήματα στην κυβέρνηση, μείωση της ρευστότητας, εντείνουν τα προβλήματα της αγοράς. Δεν είναι όμως μόνον το πρόβλημα της πτώχευσης της τραπέζης, αλλά και η γενικότερη οικονομική κατάσταση της χώρας, η οποία αναζητούσε εναγωνίως χρήματα από το εξωτερικό για να μην κάνει στάση πληρωμών. Μέσα σε αυτό το κλίμα, που είναι πανομοιότυπο αυτών που ζούμε σήμερα στην Κύπρο και την Ελλάδα, η εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή» στις 4 Φεβρουαρίου 1932 γραφεί με τίτλο «ΝΑ ΑΝΑΖΗΤΗΘΟΥΝ ΟΙ ΥΠΑΙΤΙΟΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ. ΝΑ ΕΙΣΦΕΡΟΥΝ ΤΑΣ ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ». «Η κοινή βοή, η λαϊκή κατάρα καταδιώκει από προχθές τους υπαιτίους της τρομεράς οικονομικής καταστροφής, η οποία έπληξε την τοπική μας οικονομία 120 εκ. δρχ. προστιθέμενα εις τας άλλας εκατοντάδων εκατομμυρίων αι οποίαι αφηρεθήκαν από τον τόπον μας χάρις εις τα τραπεζικά κόλπα άλλων τυχοδιωκτών, σχηματίζουν το κολοσσιαίον ποσόν του ημίσεως περίπου δις. Ολίγον ακόμη και αν δεν λάβωμεν τα μέτρα μας δεν αμυνθώμεν αποτελεσματικώς εναντίον των επιδρομέων και των υπονομευτών της οικονομικής μας ζωής θα χάσωμεν από τας χείρας μας όλον το προϊόν της εργασίας μας, όλον τον τοπικόν πλούτον, όλο το εισόδημα της τοπικής οικονομίας. Αλλ ‘ από χθες υψώθη μυριόστομος και πλατύλαλος η φωνή της κοινής γνώμης η οποία καταδιώκει τους υπαιτίους της νέας οικονομικής συμφοράς. Η λαϊκή κατάρα η οποία ακούσθη κατά την πρώτην συνέλευσιν των κατεστραμμένων καταθετών οφείλει να λάβει το ταχύτερον την μορφήν του κοινωνικού κολασμού των καταστροφέων της οικονομίας του τόπου. Η εφημερίδα σημειώνει τα εξής «Μεταξύ της πτωχεύσεων «Εμποροβιομηχανικής» και της «Τράπεζας Θεσσαλίας» εφ’ ενός και της πτωχεύσεως Κοσμοδόπουλου εφ’ ετέρου ουδεμίαν σύγκρισης δύναται να γίνει. Αι δυο πρώται επλήρωσαν εις το ακέραιον τους καταθέτας και κατ’ ένα ποσοστό τους μετόχους. Όταν επτώχευσεν η Τράπεζα Θεσσαλίας παρεχώρησε ως γνωστόν ο κ. Παπαγεωργίου την ιδιωτικήν του περιουσίαν προς ικανοποίηση των καταθετών. Διατί δεν πράττουν σήμερον το ίδιο οι αδελφοί Κοσμαδόπουλου και Αλέξανδρος Κασσαβέτης ο και πολιτευόμενος;

Αρχίζουν αντιδράσεις Οι καταθέτες ανησυχούν. Δεν είναι μόνον οι πλούσιοι που έχασαν τις καταθέσεις τους, αλλά και πολλοί απλοί άνθρωποι, που είχαν εναποθέσει εκεί τις οικονομίες τους. Η πρώτη συγκέντρωση έγινε στις 4 Φεβρουαρίου και δημιουργήθηκε επιτροπή. Την επομένη ημέρα η «Λαϊκή Φωνή» γραφεί «Φριχτή απόχη ανήρπασε τας οικονομίας του κοσμάκη. Υπεβλήθη μήνυσις επί απάτη και δόλια χρεοκοπία εναντίον των αδελφών

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Κοσμαδόπουλου. Οι βουλευτές Σπυρίδης και Αφεντούλης αναλαμβάνουν να προασπίσουν τα συμφέροντα των καταθετών και να φέρουν το θέμα στη Βουλή στον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και στον Πρωθυπουργό Ελευθ. Βενιζέλο. Η «Λαϊκή Φωνή» κατηγορεί τον βουλευτή Αλέξανδρο Κασσαβέτη ότι είναι υπεύθυνος για την χρεοκοπία της τράπεζας, ως διευθύνων σύμβουλος της. Ο ίδιος αρνείται και αρχίζει ένας πόλεμος δημοσιευμάτων και δηλώσεων μεταξύ των εφημερίδας Λαϊκή Φωνή- Θεσσαλίας, που τον υποστηρίζει, και του ιδίου. Στο μεταξύ, στο Πρωτοδικείο Βόλου υπεβλήθηκαν αιτήσεις προσημείωσης της περιουσίας της τράπεζας και των αδελφών Γεωργίου και Ιωάννου Κοσμαδόπουλου. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης αναθέτει στην ανακριτή Κολοκοτρώνη την διενέργεια προανάκρισης.

Συλλαλητήριο με χιλιάδες κόσμο Ένα από τα μεγαλύτερα συλλαλητήρια διοργανώθηκε στο παλιό Δημοτικό Θέατρο Βόλου στις 7 Φεβρουαρίου. Χιλιάδες συμπολίτες συγκεντρώθηκαν για να απαιτήσουν να πάρουν πίσω τα χρήματα τους. «Επλημμύρισε χθες το Δημοτικό Θέατρο της πόλεως μας, από τον κόσμον των καταθετών της χρεωκοπησάσης τραπέζης Κοσμαδόπουλου. Ουδέποτε έγινε πολυπληθεστέρα συγκέντρωσις εις την πόλις μας και ουδέποτε το θέατρον μας παρουσίασε εις την πλατείαν, εις την σκηνή, εις τα θεωρεία, τους διαδρόμους και στο προαύλιον, τόσον ασφυκτικήν συνάθροισιν πολιτών πάσης ηλικίας και πάσης κοινωνικής τάξης. Τα θύματα των μεγάλων τυχοδιωκτών είναι απειράριθμοι και τα θύματα ταύτα συνήλθαν για να κλαύσουν από κοινού. Νέα ψηφίσματα, νέες υποσχέσεις από τον Γερουσιαστή Πάνο Χαντζηκωνσταντίνου ότι τον διαβεβαίωσε ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας ότι θα δοθούν τα χρήματα των καταθέσεων. Όλοι ανησυχούν και ζητούν απόδωσιν καταθέσεων τους.

Σύλληψη Κοσμαδοπουλαίων Στις 11 Φεβρουαρίου η «Λαϊκή Φωνή» γραφεί «Ηρχισεν η κάθαρσις της μεγάλης τραγωδίας η οποία συγκλονίζει από δεκαημέρου της χώραν ολόκληρον και ιδιαιτέρως την περιφέρειαν μας. Οι Ιωάννης και Γεώργιος Κοσμαδόπουλος, διευθυνταί της χρεωκοπημένης τράπεζας, συνελήφθησαν χθες εν Αθήναις κατόπιν εντάλματος του εκεί ανακριτού, κατηγορούμενοι επί υπεξαίρεση. Νέες αποκαλύψεις όμως κάνει η εφημερίδα γράφοντας ότι εχάθηκαν και κληροδοτήματα. «Τα κληροδοτήματα αφιερώματα παρά των δωρητών επί την εξυπηρέτησιν ειδικών σκοπών ως η εκπαίδευσις πτωχών μαθητών, η προίκισης ορφανών κ.λπ. είναι από τα ιερώτερα χρήματα». Η εφημερίδα κάνει λόγο για 3.500 λίρες του κληροδοτήματος Πανταζόπουλου του Δήμου Ζαγοράς.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Το «κούρεμα» στο 80% των καταθέσεων Ανάστατοι οι Βολιώτες μαθαίνουν για τις δηλώσεις που έκανε ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας, στις οποίες ανέφερε ότι από τις καταθέσεις τους οι Βολιώτες θα πάρουν ποσοστό 15-20%. Νέο ογκωδέστατο συλλαλητήριο, πάλι στο Δημοτικό Θέατρο, νέες διαμαρτυρίες και εκεί πληροφορούνται ότι ετοιμάζεται νομοσχέδιο το οποίο θα δώσει λύση στο πρόβλημα. Τελικά οι καταθέτες αποζημιώνονται μετά από χρόνια με ένα 40% των καταθέσεων τους, αφού πλήρωσε και η Εθνική Τράπεζα ένα σεβαστό ποσό από χρήματα του πωληθέντος μεγαλοπρεπούς κτιρίου της Τράπεζας Κοσμαδόπουλου στην Αθήνα όπου στεγάζονταν το Χρηματιστήριο Αθηνών στην πρώτη του μορφή.

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΕΡΓΑΤΩΝ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΣΤΙΣ 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 1936. (ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Γ. ΖΩΙΤΟΠΟΥΛΟΥΖΙΟΥΤΟΥ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Οι μεγάλοι μισθοί Δεν ήταν όμως μόνον τα χρήματα Κοσμαδόπουλου που χάθηκαν. Η οικονομία της περιοχής, αλλά και όλης της Ελλάδας ήταν εκρηκτική. Η «Λαϊκή Φωνή» στις 11 Μαρτίου 1932 γράφει «Η κυβέρνηση αντιμετωπίζουσα το πρόβλημα του ισοζυγίου του κρατικού προϋπολογισμού και επιδιώκοντας την λύσιν δια του περιορισμού των δημοσίων δαπανών να εξετάσει την από καιρόν υποστηριζόμενη παρά του Τύπου άποψιν, ότι πρέπει να ελαττωθούν οι μεγάλοι μισθοί των ανωτάτων τιτλούχων της γραφειοκρατίας. Υπάρχουν, ως γνωστόν, μερικοί υπάλληλοι αι οποίοι υπό διαφόρους τρόπους κατόρθωσεν και λαμβάνων κατά μήνα δεκάδες χιλιάδες δρχ. Τας ηγεμονικάς απολαβάς η Κοινή Γνώμη τας θεωρεί ως πρόκλησιν εναντίον της…

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ένα διαχρονικό άρθρο

ΠΕΡΙΠΟΛΟΙ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 1936. (ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ Γ. ΖΩΙΤΟΠΟΥΛΟΥΖΙΟΥΤΟΥ, ΔΗ.Κ.Ι.)

Στις 28 Μαρτίου 1932 εγράφη το εξής άρθρο «Αφού επί ημέρας η κοινή προσοχή παρέμεινε αγωνιωδώς προσηλωμένη εις τα συμβαίνοντα εις Παρισίους και εις τας πράξεις ή τας απραξίας της Δημοσιονομικής Επιτροπής (το σημερινό Eurogroup) και αφού οι πολιτικοί μας αρχηγοί συσκέπτονται μετά του πρωθυπουργού και των υπουργών περί της νέας μορφής των οποίων πρέπει να προσλάβει η κυβέρνησις της χώρας και αποτινάσσοντας τον εφιάλτην ο οποίος αρκετά μας ετυρράνησεν να αντικρούσουμε θαρραλέα το οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Είναι το πρόβλημα όσο άλυτο ως γόρδιος δεσμός. Εάν η παρομοίωσης του άλυτου οικονομικού προβλήματος προς τον ιστορικόν γόρδιον δεσμόν είναι ορθή, είναι επίσης ορθή η βίαια λύσις εκείνου, εφαρμοζόμενη εις το σημερινό άλυτο πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζει η χώρα μας. Ήδη εξαντλήσαμεν όλαι μας τας φιλικάς προσπάθειας. Ικετεύσαμεν, προσπαθήσαμεν να συγκινήσουμε τους ξένους δανειστάς. Παρουσιάσαμεν την κατάστασιν της χώρας μας ως αυτή πράγματι εχει, την δυστυχίαν μας, την αθλιότητα μας, την αγωνίαν μας. Παραστήσαμεν εις τας φυσικάς της αναλογίας, δίχως καμίαν υπερβολή τας ανυπέρβλητους δυσχέρειας τας οποίας αντιμετωπίζομεν και τους μεγάλους κινδύνους αι οποίαι μας απειλούν. Αλλά οι ξένοι δανεισταί δεν ηθέλησαν να πεισθούν, δεν ηθέλησαν να μας παραχωρήσουν τας απαραίτητας εκείνας ευκολίας, αι οποίαι θα επέτρεπαν εις την χώραν να συνεχίσει την ζωή της, ομαλώς σιγά – σιγά να τους πληρώσει. Οι ξένοι τοκογλύφοι οι οποίοι απεμύζησαν το αίμα μας, αι οποίοι έχουν εισπράξει με τα μέχριν σήμερον καταβληθέντα εις αυτούς τοκοχρεολύσια, πολλαπλάσια των κεφαλαίων που αρχικώς μας έδωκαν, εννοούν να μας αφαιρέσουν και ό,τι τι ακόμη μας απομένει στοιχειώδη ως ανθρώπων αξιοπρέπεια μας και αφού μας καταστήσωσιν εντελώς υπόδουλους να μας υποχρεώσουν να δουλεύωμεν ολημερίς και τα τέκνα ημών επί τον αιώνα τον άπαντα δια να πληρώνουμε τους τόκους και τα χρεολύσια. Η κατάστασις αυτή δεν είναι δυνατόν πλέον να γίνει ανεκτή παρά του Ελληνικού λαού. Απ’ άκρον εις άκρον της χώρας υψώνονται κραυγή εναντίον των ξένων τοκογλύφων. Ο λαός ζητά των απολύτρωσιν της χώρας. Προς τούτο είναι ανάγκη να δηλωθεί επισήμως ότι η Ελλάδα αφού μέχρι σήμερον εξαπληρωσεν πάσας τας υποχρεώσεις της ευρίσκεται εφεξής εις αδυναμίαν πληρωμής. Η κυβέρνησις ας εχει το θάρρος να κάμη τη δήλωση αυτή.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Οικουμενική κυβέρνηση Προσπάθειες γίνονται για να τα βρουν Βενιζέλος και Τσαλδάρης για να συμφωνήσουν σε οικουμενική κυβέρνηση. Συζητήσεις επί συζητήσεων στη Βουλή και ενώ η Ελλάδα εκινδύνευε να χρεοκοπήσει έβγαζαν δεκαρικους λόγους για το ποιος φταίει για την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και αλληλοκατηγορούντο για αντεθνικές ενέργειες στο εξωτερικό.

«Κούρεμα» ομολόγων Στις 3 Απριλίου 1932 ένας Βολιώτης γράφει μια επιστολή στην οποία αναφέρει «Η κυβέρνησις αποφάσισε να ληστεύση τον κόσμον δια της μεθόδου της αθετήσεων της υποχρεώσεως της δια τους τόκους των ομολογιών και τας περικοπάς της αξίας αυτών, χωρίς να φανταστεί ότι ούτε πολιτευόμενη κινδυνεύει να ιδη τους καταθέτας να αποσύρουν ομαδικώς τα χρήματα τους εκ φόβου περικοπής και επί αυτών των 25% και αλλά ίσος χειρότερα. Η κυβέρνησις τα έβαλε σοβαρώς με τον πτωχόκοσμον και των εργαζόμενον κόσμον τους οποίους θέλει να πνίξει οριστικώς. Προσπαθεί να μην καταλαβαίνη ότι υπάρχει μέρος πολιτικών αι οποία έχει τα χρήματα της στο εξωτερικό και ζει με τους τόκους χωρίς να πληρώνει φόρους ( Έτσι ήταν, έτσι είναι, έτσι θα είναι για πάντα σ’ αυτή τη χώρα;) Το Μάιο του 1932, ο Ελ. Βενιζέλος κήρυξε στάση πληρωμών, ο Ελληνικός λαός ανέβηκε πάλι το δικό του Γολγοθά. Πολιτική αστάθεια, πείνα, απεργίες, αιματηρές μάχες στους δρόμους, φυλακίσεις, εξορίες, δικτατορία Μεταξά, Κατοχή, εμφύλιος και η ιστορία συνεχίζεται ως τα σήμερα…

ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΟΣΜΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΛΟΥ. (ΦΩΤΟ: AΡΧΕΙΟ ΖΗΜΕΡΗ, ΔΗ.Κ.Ι)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έως … την ίδρυση της Βιομηχανικής Περιοχής

Επιτάχθηκαν αυτοκίνητα, τρόφιμα, πρώτες ύλες, υφάσματα και άλλα προϊόντα…

Με την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939 αυξήθηκαν οι τιμές των πρώτων υλών στη διεθνή αγορά, ενώ με κρατική παρέμβαση ρυθμίστηκε η σταθερότητα των τιμών πώλησης των προϊόντων, με αποτέλεσμα οι βιομηχανίες, κυρίως εκείνες που εξαρτώνταν από τις διακυμάνσεις της διεθνούς αγοράς, όπως η υφαντουργία, να πωλούν κάτω του κόστους. Έτσι η κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου βρήκε την τοπική βιομηχανία σε κάμψη. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, επιδείνωσε τα ήδη οξυμμένα προβλήματα της τοπικής βιομηχανίας. Με την κήρυξή του επιτάχθηκαν αυτοκίνητα, τρόφιμα, πρώτες ύλες, υφάσματα και άλλα προϊόντα για τις ανάγκες του στρατού κα των αρχών. Η γερμανική Κατοχή, συνέχισε την ίδια τακτική, επιτάσσοντας ακόμη και ολόκληρες βιομηχανικές μονάδες. Οι βιομηχανίες υπολειτουργούσαν, αφού δεν υπήρχαν πρώτες ύλες, το προσωπικό περιορίστηκε σημαντικά εξαιτίας των επιστρατεύσεων, ενώ έλειπαν και τα κεφάλαια, αφού ο πληθωρισμός είχε εκμηδενίσει την αξία του χρήματος. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, οι περισσότερες βιομηχανίες δεν λειτουργούσαν καθώς είχαν εξαντλήσει τα αποθέματά τους σε πρώτες ύλες, προϊόντα και κεφάλαια, ενώ οι αποζημιώσεις που δόθηκαν για τις επιτάξεις δεν ξεπέρασαν το 1/10 της αξίας των προϊόντων και των πρώτων υλών. Παράλληλα ο νόμος 128/1944 (νόμος Σβώλου), για την παραγραφή των χρεών και των οικονομικών απαιτήσεων επιδείνωσε την κατάσταση.

Τα μεταπολεμικά προβλήματα Συγκεκριμένα το 1944 σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας Ελλάδος από τις 22 βιομηχανίες οι οκτώ δεν λειτουργούσαν καθόλου και οι υπόλοιπες υπολειτουργούσαν με ελάχιστο προσωπικό, ενώ για να λειτουργήσουν κανονικά για ένα τρίμηνο χρειάζονταν οικονομική ενίσχυση περίπου 400.000.000 νέες δραχμές. Επίσης, αρκετές βιομηχανίες αντιμετώπιζαν το πρόβλημα αποκατάστασης των κτηριακών τους εγκαταστάσεων που είχαν υποστεί βλάβες στη διάρκεια του πολέμου, ενώ στο προσκήνιο ερχόταν παράλληλα και η ανάγκη εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού και της παραγωγής τους. Οι βιομηχανίες εξακολουθούσαν να λειτουργούν με τα δεδομένα της προπολεμικής περιόδου, δηλαδή με χαμηλό επίπεδο εκμηχάνισης και χωρίς κεφάλαια, αφού τα επιτόκια δανειοδότησης των Τραπεζών έφθαναν το 35%!

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Στη δεκαετία του 1960 η βιομηχανία του Βόλου, λύγισε… Στη δεκαετία του 1960, η βιομηχανία του Βόλου, λύγισε από το βάρος των οικονομικών της προβλημάτων και άρχισε να συρρικνώνεται. Οι κλάδοι της σιδηροβιομηχανίας και της υφαντουργίας που ευνοήθηκαν προπολεμικά από τις συνθήκες δασμολογικής προστασίας αντιμετώπισαν τεράστια προβλήματα, γιατί βασίστηκαν κυρίως στην εγχώρια αγορά. Με τον νόμο 5256/1962 «περί ιδρύσεως και επεκτάσεως των βιομηχανιών», έγινε ένα άνοιγμα προς τη διεθνή αγορά, την οποία όμως η τοπική βιομηχανία δεν μπορούσε να ανταγωνισθεί. Έτσι, η θεσμοθέτηση της εγκατάστασης ξένων βιομηχανικών εταιριών στην Ελλάδα, καθώς και του ελεύθερου εμπορίου μέσω της σύνδεσης της χώρας με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, επέδρασε αρνητικά στις άλλοτε κραταιές προπολεμικά βιομηχανίες. Καταχρεωμένες οι περισσότερες έκλεισαν, ενώ άλλες πέρασαν στον έλεγχο των Τραπεζών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιμελητηρίου του 1960 λειτουργούσαν 54 βιομηχανίες, έναντι 67 την προπολεμική περίοδο, ενώ ο αριθμός των εργαζομένων σ’ αυτές μειώθηκε κατά 50%. Ήδη είχε κλείσει το υφαντουργείο Μουρτζούκου, η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου είχε υπαχθεί στον έλεγχο της ΣΕΚΕ, ενώ στα πρόθυρα της κατάρρευσης βρίσκονταν οι δύο μεγάλες σιδηροβιομηχανίες της πόλης και το υφαντουργείο Παπαγεωργίου που έκλεισε δύο χρόνια αργότερα.

Χωρίς δουλειά 4.500 εργάτες! Η μείωση των εργασιών των μεγάλων εργοστασίων του Βόλου προκάλεσε όπως ήταν φυσικό υψηλή ανεργία. Υπολογίζεται ότι αυτή την περίοδο έμειναν χωρίς δουλειά 4.500 εργάτες, από τους οποίους κάποιοι βρήκαν απασχόληση στον πρωτογενή ή στον τριτογενή τομέα, ενώ αρκετοί μετανάστευσαν. Όμως, το 1962 ο Βόλος επιλέχτηκε για την εγκατάσταση βιομηχανικής ζώνης και τότε άρχισε μία νέα φάση βιομηχανικής ανάπτυξης, εισάγοντας νέα δεδομένα. Ενώ η εγχώρια βιομηχανία έσβηνε, η βιομηχανική παράδοση της πόλης προσέλκυσε επενδύσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανώνυμες εταιρίες εγκαταστάθηκαν στην πόλη ανασυγκροτώντας κυρίως τους παραδοσιακούς κλάδους του μετάλλου και του υφάσματος και εισάγοντας τεχνολογικό εξοπλισμό και «καθετοποίηση» της παραγωγής. Στη δεκαετία του 1970 μάλιστα γνώρισε νέα άνθηση. Μόνο που αυτή τη φορά το τοπικό κεφάλαιο έπαιξε μικρό ρόλο.

Ίδρυση νέων μεγάλων βιομηχανικών μονάδων Το 1966 στο υπ’ αριθμόν 6 (Μάϊος – Ιούνιος) Δελτίο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου δημοσιεύτηκε η έκθεση για την οικονομική δραστηριότητα στην περιφέρεια Μαγνησίας κατά το 1965. Μάλιστα το 1965 χαρακτηριζόταν γόνιμο, καθώς ιδρύθηκαν μεγάλες βιομηχανικές μονάδες: 1. Βαμβακουργία Βόλου Α.Ε. 2. Βιομηχανία βάμβακος Α.Ε. 3. Mulder International Limited Ε.Π.Ε. (κατασκευή και πώληση ετοίμων γυναικείων ενδυμάτων, υφαντών και υφασμάτων για γυναικεία φορέματα). 4. Ροδίτης και Φύρερ Α.Ε. Ελληνογερμανική Βιομηχανία μηχανών ντήζελ και 5. Μεταλλικαί Κατασκευαί Ελλάδος Α.Ε. Το βιομηχανικό δυναμικό αποτελούνταν από τους εξής κλάδους εργοστασίων (ο πρώτος αριθμός εμφανίζει την ιπποδύναμη και ο δεύτερος το προσωπικό που απασχολήθηκε το 1965:

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Από το «Ζενίθ στο Ναδίρ» της βιομηχανίας

Κορύφωση, αποβιομηχάνιση, αλλά … και έξοδος από την κρίση

Η οικονομική άνθηση του Βόλου κατά τη μεταπολεμική περίοδο διήρκεσε έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ιδιαίτερα, μετά το 1985 όλο και πιο συχνά γινόταν λόγος για την αποβιομηχάνιση της περιοχής. Μεγάλες βιομηχανικές μονάδες έκλεισαν, ενώ το ποσοστό των βιομηχανικών επενδύσεων και της διάθεσης της τοπικής παραγωγής μειωνόταν συνεχώς. Σύμφωνα με παρουσίαση του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας, το 1993 στο Βόλο λειτουργούν: 2 Αλευροβιομηχανίες, 3 Επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων, 2 Ελαιών – Ελαιολάδου – Πυρηνελαίου, 2 Αναψυκτικών και χυμών φρούτων, 1 Οινοπνεύματος, 3 Κλωστοϋφαντουργίες, 1 Βάμβακος, 6 Ειδών υποδήσεως και ενδυμασίας, 3 Κατεργασίας ξύλου, 3 Επιπλοποιΐες, 3 Χάρτου και ειδών από χαρτί, 2 Γραφικών τεχνών, 1 Επεξεργασίας δερμάτων, 8 Πλαστικών – Πολυεστέρος – ελαστικού, 4 Χημικών προϊόντων – φαρμάκων, 1 Τσιμέντου, 8 Σκυροδέματος – αδρανών υλικών, 3 Δομικών και οικοδομικών υλικών, 1 Πετροχημική βιομηχανία, 1 Κεραμοποιΐα – Πλακοποιΐα, 1 Υαλουργική, 3 Βασικές μεταλλουργικές, 12 Μεταλλικών κατασκευών, 4 Κατασκευής προϊόντων από αμέταλλο, 1 Επεξεργασίας Μετάλλων, 1 Θερμικής Κατεργασίας Μετάλλων, 5 Μηχανημάτων, 1 Κασσετών μαγνητοφώνου και Video, 2 ηλεκτρικών συσκευών – καλωδίων, 4 Μεταφορικών μέσων και μερών αυτών, 6 Ψύχους και Πάγου, 1 Βιομηχανικών αερίων, 1 Γεωργοκτηνοτροφική, 1 Ειδών στρωματοποιΐας και 1 Ηλεκτρονικών Υπολογιστών.

Επιδείνωση αποβιομηχάνισης και εκτόξευση της ανεργίας στο 13% Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 η κρίση της αποβιομηχάνισης έδειξε επιδείνωση με το κλείσιμο σημαντικών μεγάλων βιομηχανιών του Νομού Μαγνησίας (Βαμβακουργία, ΤΕΟ-ΚΑΡ, Γερμανικό, Πειραϊκή – Πατραϊκή, ΣΤΑΛΚΟ, ΕΛΣΙ) και την εκτόξευση της ανεργίας στο 13% περίπου του εργατικού δυναμικού. Η συνολική μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων την περίοδο 1988-1995 ήταν 208 και οι κλάδοι που επλήγησαν περισσότερο ήταν αυτοί της υφαντουργίας, του ενδύματος, του ξύλου, του επίπλου, του δέρματος, της μεταλλουργίας, των προϊόντων από μέταλλο και του αυτοκινήτου. Κατά την ίδια περίοδο χάθηκαν λόγω της κρίσης πάνω από 5.000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία του Νομού Μαγνησίας. Ωστόσο, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος, η σταθεροποίηση του μακρο-οικονομικού περιβάλλοντος, η εφαρμογή πολιτικών ενίσχυσης των επενδύσεων και η ανάληψη πρωτοβουλιών εκ μέρους των επιχειρήσεων του τοπικού παραγωγικού συστήματος αναδιάρθρωσης των όρων λειτουργίας τους, συνθέτουν τους βασικούς παράγοντες, πάνω στους οποίους στηρίχτηκε η διαδικασία εξόδου της τοπικής οικονομίας από την κρίση. Σε μία γενικότερη προσέγγισή της μετά την πρώτη πενταετία του ’90 περιόδου, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η επόμενη της κρίσης, είναι δυνατόν να θεωρηθεί, ότι χαρακτηρίζεται από στοιχεία ανάκαμψης του μεταποιητικού έργου, αφού η επενδυτική δραστηριότητα και δαπάνη παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΠΗΓΕΣ:

Σχετικά υποτονικά τα οικονομικά αποτελέσματα Η κρίση αυτή που δεν ήταν μονοδιάστατα οικονομική αλλά είχε τις σοβαρές κοινωνικές της προεκτάσεις, είναι γεγονός ότι κατέστησε το σύνολο των φορέων της περιοχής εξαιρετικά ευαίσθητους σε θέματα ανάπτυξης, με αποτέλεσμα η φροντίδα για την ανάπτυξη να έχει γίνει περισσότερο εμφανής και η οπτική από την οποία προσεγγίζεται πλέον, είναι πολύπλευρη. Ωστόσο αν και ο Νομός Μαγνησίας, έχει εξέλθει από τον κύκλο της κρίσης, δεν έχει καταφέρει να απομακρυνθεί σημαντικά από εκτεταμένες αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής δίνης, γι’ αυτό άλλωστε και τα οικονομικά του αποτελέσματα, σύμφωνα με διάφορες εκθέσεις που βλέπουν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας, παραμένουν σχετικά υποτονικά. Κατά συνέπεια, ο εφησυχασμός σε κάθε περίπτωση αποτελεί κακό σύμβουλο για το Νομό Μαγνησίας και την ανάπτυξή του γενικά και ειδικά στον τομέα της Βιομηχανίας.

-Όλγα Οικονόμου: Υφαντουργεία και βιοτεχνίες ετοίμων ενδυμάτων. -Βίλμα Χαστάογλου: Η διεύρυνση της βιομηχανίας και τα λιμενικά έργα. -Νίτσα Κολιού: Η Βιομηχανία του Βόλου (Σύντομες αναφορές στο χθες και το σήμερα). -Ελένη Διομήδη – Κορμάζου: Μιχάλης Καζάζης (1850-1938) – Ο πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της βιομηχανίας στο Βόλο και στη Θεσσαλία. -Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης: Αρχεία Βιομηχανικών Επιχειρήσεων. -Επιμελητήριο Μαγνησίας: Νομός Μαγνησίας – Έξοδος από την κρίση Αποβιομηχάνισης – Ανάπτυξη ή Στασιμότητα; -Αίγλη Δημόγλου: Βόλος: Αναζήτηση της κοινωνικής ταυτότητας. -Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ - Ελένη Τριάντου: Ο Βόλος μέσα από την ομίχλη του χρόνου» -Αρχεία Βιομηχανικών Επιχειρήσεων (εκδ. ΔΗΚΙ), -Έκδοση της εφημερίδας ΠΡΩΤΗ, με τη συνεργασία της Ένωσης Επαγγελματιών Περιπτερούχων Καπνοπωλών Ν. Μαγνησία

Ι Ν Α

ΗΧ

Μ ΙΟ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΟΥΡΓΙΑ ΒΟΛΟΥ, (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Βαμβακουργία: Τριάντα χρόνια παραγωγής νημάτων στο Βόλο

Μετά από «σκαμπανεβάσματα», έκλεισε, υπαγόμενη στο νόμο «περί εκκαθάρισης»

Η «Βαμβακουργία Βόλου Α.Β.Ε. & Τ.Ε.» με εργοστάσιο στη Νέα Ιωνία Βόλου και έδρα στην Αθήνα (Ξενοφώντος 10), ξεκίνησε το 1965 τη λειτουργία της (με την άδεια να έχει εκδοθεί το 1964) και έκλεισε σχεδόν μετά από 30 χρόνια, το 1995, έχοντας περάσει αρκετά «σκαμπανεβάσματα» και με προσωπικό λίγο πριν κλείσει, τα 500 περίπου άτομα. Το 1971 δόθηκε άδεια για να ανεγερθεί πύλη, θυρωρείο και ιατρείο του εργοστασίου. Ενδεικτικό της λειτουργίας του εργοστασίου την ίδια περίοδο, είναι το γεγονός, ότι υπήρχε αυτόματο «μπομπινουάρ» με ισχύ 41,5 ίππων, ενώ η δυναμικότητα του εκκοκκιστηρίου ήταν KGS 10.000 εκκοκκισμένου βάμβακος ανά οκτάωρο περίπου. Είναι σημαντικό, ότι στις 3 Οκτωβρίου 1975, οι δουλειές πήγαιναν αρκετά καλά, οπότε και ζητείται άδεια από το Υπ. Βιομηχανίας, να προβεί η εταιρεία, στην ανέγερση κτιρίου, που ήταν επέκταση της αποθήκης νημάτων, αλλά και νέας αποθήκης εκκοκκισμένου βάμβακος, μιας και η προηγούμενη αποτεφρώθηκε. Το βιομηχανικό συγκρότημα της Βαμβακουργίας ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία της Νέας Ιωνίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η σημαντική αυτή επιχείρηση στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας απασχολούσε 807 εργαζόμενους, ενώ την ίδια περίοδο ο κύκλος εργασιών της σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, έφτανε στα 10,5 δις δρχ. Η συνέχεια, ωστόσο, δεν ήταν η ίδια. Το χρέος της επιχείρησης εκτοξεύτηκε, συνεχείς μειώσεις προσωπικού ακολούθησαν, η εταιρία εντάχθηκε στο νόμο «περί εκκαθάρισης» με τελικό αποτέλεσμα το οριστικό της κλείσιμο. Σήμερα οι εγκαταστάσεις έχουν περιέλθει στην δικαιοδοσία του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας.

Ποικιλία προϊόντων υδρεύσεως απ΄τη Μεταλλουργία Παπαρρήγα Η μεταλλουργία «Κ.Ν. Παπαρρήγας Ο.Ε.» σύμφωνα με τα στοιχεία που διατηρούνται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ. Μαγνησίας), καταγράφει ως έτος ιδρύσεως της, (σε ένα από τα επιστολόχαρτα που χρησιμοποιούνταν) το 1889, με αντικείμενο παραγωγής, τα προϊόντα «εξ ορείχαλκου υδρεύσεως και νικελοχρωμέ». Έδρα του εργοστασίου ήταν ο Βόλος, στην οδό Μακρυνίτσης τέρμα, το εργοστάσιο βρίσκονταν στην οδό Σέκερη στο Πεδίον Άρεως και το υποκατάστημα στην Αθήνα. Στο πέρασμα της ιστορίας του, το εργοστάσιο πέρασε διάφορες φάσεις, ενώ ενδεικτικά, στις 29 Νοεμβρίου 1971, υποβάλει αίτηση για χορήγηση άδειας κτιριακής επέκτασης, που θα χρησιμοποιούνταν ως βοηθητικός χώρος για την αποθήκευση των προϊόντων. Το εργοστάσιο Παπαρρήγα, ανάμεσα στα πολλά προϊόντα του, παρήγαγε και μεγάλη ποικιλία επιστομίων (βάνες, βρύσες, διακόπτες) που αποτελούσαν βασικό εξοπλισμό των σκαφών. Στο ανακαινισμένο κτίριο της πρώην αποθήκης έτοιμου προϊόντος του εργοστασίου Παπαρρήγα στεγάζονται σήμερα Τμήματα της Σχολής Τεχνολογικών Επιστημών. Στο κτίριο του πρώην μηχανουργείου του εργοστασίου Παπαρρήγα, που κτίστηκε το 1938 και ανακαινίστηκε από το Πανεπιστήμιο το 1990, στεγάζεται σήμερα το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Βιομηχανίας.

Ι Ν Α

Για χρήσεις του Πανεπιστημίου προσφέρθηκαν πλέον τα κτίρια

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΠΑΡΗΓΑ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ποια ήταν η πορεία της αυτοκινητοβιομηχανίας στο Βόλο

ΤΕΟΚΑΡ: Σε 15 χρόνια περισσότερα από 170.000 αυτοκίνητα Η επένδυση του Ομίλου Θεοχαράκη για τη δημιουργία της ΤΕΟΚΑΡ στο Βόλο έγινε το 1980 και λειτούργησε 15 χρόνια, κατασκευάζοντας περισσότερα από 170.000 αυτοκίνητα με τα σήματα Datsun - Nissan. Η εταιρεία δεν είχε τελικά αίσιο τέλος καθώς υπήρχαν πολλές απαιτήσεις από την ελληνική πολιτεία, που σύμφωνα με πληροφορίες, κρίθηκαν τότε από τους υποψήφιους ιάπωνες επενδυτές υπερβολικές. Έτσι οι Ιάπωνες, στράφηκαν στη Βρετανία όπου υπάρχουν ως σήμερα… Το 1976 η οικογένεια Θεοχαράκη ίδρυσε την ΤΕΟΚΑΡ Ε.Π.Ε επεκτείνοντας τις δραστηριότητές της στην παραγωγή οχημάτων. Αρχικά κατασκεύαζαν σε μονάδα στην οδό Θηβών 268, στο Αιγάλεω, τις κιβωτάμαξες των ελαφρών φορτηγών Datsun Pick-Up. Η κιβωτάμαξα που κατασκεύαζε η ΤΕΟΚΑΡ Α.Β.Ε.Ε. ήταν τροποποιημένη από την αντίστοιχη Ιαπωνική. Το 1978 η εταιρεία τέθηκε σε νέες βάσεις και έτσι ξεκίνησαν τα σχέδια για την ανέγερση μεγάλης μονάδας συναρμολόγησης στον Βόλο και η ΤΕΟΚΑΡ Ε.Π.Ε. μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρεία. Τον Ιανουάριο του 1979 θεμελιώθηκαν στη βιομηχανική περιοχή του Βόλου, οι εγκαταστάσεις της μονάδας, σε μια πόλη όπως ο Βόλος, ο οποίος πρόσφερε μία σειρά από πλεονεκτήματα. Το οικόπεδο που ανεγέρθηκε η μονάδα είχε συνολική έκταση 264 στρέμματα από τα οποία το εργοστάσιο καταλάμβανε 16.500 τ.μ. Σταδιακά οι εγκαταστάσεις επεκτάθηκαν και η συνολική έκταση των στεγασμένων χώρων παραγωγής ανήλθε σε 35.000 τ.μ.

Το 1980 η πρώτη συναρμολόγηση

ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΕΟΚΑΡ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Η συναρμολόγηση ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1980 με το ελαφρύ φορτηγό Datsun Pick Up 1600, χωρητικότητας ενός τόνου, ενώ σύντομα ακολούθησε το επιβατηγό Datsun Cherry σε δύο εκδοχές: η μία με μηχανή 1.000 κ.εκ. και η άλλη με μηχανή 1.200 κ.εκ. Το πρώτο έτος λειτουργίας (1980) συναρμολογήθηκαν 4.685 αυτοκίνητα, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων αφορούσε σε ελαφρά φορτηγά. Το 1986 η ηλεκτροσυγκόλληση των μερών του αμαξώματος αυτοματοποιήθηκε. Εξάλλου στις αρχές της δεκαετίας του 1990 για τη συναρμολόγηση του αμαξώματος εφαρμόστηκε ρομποτικό σύστημα, το οποίο συγκροτήθηκε από τη διεύθυνση της επιχείρησης χωρίς τη συνεργασία των Ιαπώνων.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗΝ ΤΕΟΚΑΡ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΖΩΝΗ ΤΟ ΦΕΚ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΟΚΑΡ

Το 1984 η διοίκηση εφάρμοσε τους κύκλους ποιότητας (quality control circles). Η νέα μονάδα κατασκεύαζε τα καθίσματα καθώς και τα μεταλλικά μέρη της κιβωτάμαξας των ελαφρών φορτηγών. Ακολούθως το 1983 οι επιχειρηματίες εξαγόρασαν την Kίihler, μια μικρή μονάδα στη βιομηχανική περιοχή του Βόλου, που κατασκεύαζε ψυγεία. Σε περίοδο αιχμής τα τρία εργοστάσια που η οικογένεια Θεοχαράκη είχε δημιουργήσει στον Βόλο απασχολούσαν 660 άτομα. Η ΤΕΟΚΑΡ λειτούργησε έως τον Απρίλιο του 1995. Η παραγωγή προσαρμοζόταν στα καινούργια μοντέλα της ιαπωνικής αυτοκινητοβιομηχανίας χωρίς χρονική υστέρηση, ταυτόχρονα με την υπόλοιπη Ευρώπη. Στα δεκαπέντε χρόνια της λειτουργίας της, η επιχείρηση συναρμολόγησε 45 διαφορετικές εκδοχές των ελαφρών φορτηγών Pick Up και King Cab, και τα δύο είτε με απλή κίνηση είτε με κίνηση στους τέσσερις τροχούς, των επιβατηγών Sunny και Cherry, και τα δύο ως 3θυρα, 4θυρα και 5θυρα, καθώς και το σπορ αυτοκίνητο Sunny 106. ΦΩΤΟ: ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΕΟΚΑΡ (Γ.Α.Κ. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ του Κώστα Αδαμάκη Dr. Αρχιτέκτων Αναπληρωτής Καθηγητής τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Πρωτοβουλίες Επανάχρησης Βιομηχανικών κτιρίων στην Πόλη του Βόλου Αρχική χρήση: Καπνεργοστάσιο Ματσάγγου Νέα χρήση: Θα στεγάσει σύντομα το Οικονομικό τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Το 2014, υπήρξε μια έντονη κινητικότητα που αφορά την αποκατάσταση και επανάχρηση σημαντικών βιομηχανικών κτιρίων της πόλης του Βόλου. Ξεκίνησαν οι εργασίες στην ιστορική διατηρητέα καπναποθήκη του Ματσάγγου, η οποία συμπληρώνει τις κτιριακές υποδομές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με την ένταξη σε αυτή του Οικονομικού τμήματος. Στην καρδιά της πόλης, μέσα στο εμπορικό κέντρο καταλαμβάνει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, μεταξύ των οδών Παύλου Μελά, Ερμού, Μακεδονομάχων και 28ης Οκτωβρίου. Ένα ιστορικό εργοστάσιο της πόλης, συνδεδεμένο με αγώνες του εργατικού κινήματος, το οποίο στη μεγάλη του ακμή (δεκαετία του 1940) απασχολούσε σχεδόν 2.000 εργάτες και ήταν πρώτο στην παραγωγή σε όλη την Ελλάδα. Κτισμένο σε τρεις διαφορετικές χρονικές φάσεις, αποτελεί εξαιρετικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Η αποπεράτωση των εργασιών προγραμματίζεται για το τέλος του 2015 και η χρηματοδότηση ανέρχεται στο ποσό των 10εκ ευρώ.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Καπναποθήκη Παπάντου Νέα χρήση: Μουσείο της Πόλης του Βόλου

Μετά από μια περίπου δεκαετία το μουσείο της πόλης του Βόλου, είναι πλέον γεγονός και στεγάζεται στην πρώην Καπναποθήκη Παπάντου, στην οδό Φερρών απέναντι από τον σιδηροδρομικό σταθμό. Το πρώτο μουσείο πόλης στην Ελλάδα φιλοξενεί έκθεση για την ιστορία των κατοίκων,και φιλοδοξεί μέσα από φωτογραφικό υλικό και 900 ζωντανές διηγήσεις να ταξιδέψει τους επισκέπτες στα 90 και πλέον χρόνια της ιστορίας της πόλης του Βόλου και της Ν.Ιωνίας.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Αρχική χρήση: Καπναποθήκη Στρεφτάρη

Ο ΒΙ

Νέα χρήση: Πολυδύναμο κέντρο ΚΕΘΕΑ-ΠΙΛΟΤΟΣ Στη φάση της υλοποίησης, βρίσκεται και το έργο για την ανακατασκευή του ξενώνα διαμονής των εφήβων και νεαρών ανηλίκων χρηστών, πολυδύναμο συμβουλευτικό κέντρο και μονάδα οικογενειακής υποστήριξης του ΚΕΘΕΑ-ΠΙΛΟΤΟΣ. Το κέντρο θα στεγαστεί στο ακίνητο του κληροδοτήματος Στρεφτάρη (πρώην καπναποθήκη). Το έργο εντάχθηκε στο Ε.Σ.Π.Α. Θεσσαλίας με προϋπολογισμό 970.000,00 Ευρώ. ‘Εχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες και οι αδειοδοτήσεις και σύντομα θα ξεκινήσουν οι εργασίες.

Αρχική χρήση: Καπναποθήκη Νέα χρήση: Κέντρο Έρευνας-τεχνολογίας & ανάπτυξης Θεσσαλίας

Η Κίτρινη Αποθήκη ακόμη ένα ιστορικό διατηρητέο κτίριο της βιομηχανικής μας κληρονομιάς, έχει έτοιμες μελέτες για την μετατροπή του σε Κέντρο ΈρευναςΤεχνολογίας & Ανάπτυξης Θεσσαλίας. Διερευνάται η δυνατότητα χρηματοδότησης και η μετατροπή του σε ερευνητικό κέντρο σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

Eπανάχρηση βιομηχανικών κτιρίων στην πόλη του Βόλου

Προ του 1980, πενήντα δύο μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα υπήρχαν διασπαρμένα στον ιστό της πόλης. Τα περισσότερα στο κεντρικό της τμήμα, αδιάψευστοι μάρτυρες του ένδοξου παρελθόντος αποτελούσαν «σκοτεινά τμήματα», ανενεργά, σημεία διακοπής της δράσης και των λειτουργιών της πόλης. 600,000 μ2 περίπου ανοιχτών χώρων, πολεοδομικών κενών ή πολεοδομικών διαθεσίμων, και 260,000 μ2 κτισμένων χώρων, κατά κανόνα μεγάλου μεγέθους, με μεγάλο ύψος και ελάχιστα φέροντα κατακόρυφα στοιχεία, καλούνται να προσφέρουν μία δεύτερη ευκαιρία στην πόλη να κερδίσει το στοίχημα του νέου αιώνα. Ευτυχώς μόνο δώδεκα από τα πενήντα δύο βασικότερα συγκροτήματα γκρεμίστηκαν και δεν υπήρχαν την περίοδο του ’80. Η πόλη σε αντίθεση με άλλες της ελληνικής επικράτειας, με μία θαυμαστή σχεδόν ομοφωνία (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων), αντιλαμβανόμενη και αισθανόμενη ίσως τα λάθη του παρελθόντος, ψηφίζει υπέρ της διατήρησης, της επανένταξης στον ιστό και τη ζωή της πόλης και της αξιοποίησης με νέες

Στον Χάρτη φαίνεται ότι από τα σαράντα εναπομείναντα εργοστάσια στον αστικό ιστό έχουν ενταχθεί νέες χρήσεις, και συμμετέχουν πλέον ενεργά στη ζωή της πόλης, τα 21, και 3 είναι σε διαδικασία μελέτης και κατασκευής και πρόκειται να αξιοποιηθούν στο μέλλον καθώς έχει διασφαλισθεί το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς.

χρήσεις των ιστορικών εργοστασίων. Πρωτοπόροι, όπως φαίνεται, στην προσπάθεια αυτή ήταν ο Δήμος Βόλου, ο Δήμος Ν. Ιωνίας, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και η Νομαρχία Μαγνησίας. Το παράδειγμα βέβαια ακολούθησαν και ιδιώτες που φρόντισαν να αξιοποιήσουν την περιουσία τους, χωρίς να την κατεδαφίσουν. Ενώ λοιπόν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η αντίληψη των φορέων (δημοσίων και ιδιωτικών) ήταν να αξιοποιήσουμε τις μεγάλες εκτάσεις που καταλαμβάνουν τα εργοστάσια στον ιστό της πόλης. Να τις εκμεταλλευτούμε με τον αποδοτικότερο δυνατό τρόπο, σαρώνοντας κτίρια και εγκαταστάσεις χωρίς κανένα άλλο επίπεδο αξιολόγησης, εμφανίζεται σαν από μηχανής θεός το νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (1984) για να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά και να δείξει ένα νέο δρόμο για την διάσωση και αξιοποίηση των παλιών εργοστασίων με την ένταξη σε αυτά πανεπιστημιακών χρήσεων.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

Χωροταξικό σχέδιο Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΗΧ

Ο ΒΙ

Το αρχικό χωροταξικό σχέδιο, προβλέπει την διάχυση των Πανεπιστημιακών Σχολών στον ιστό της πόλης, έχοντας διπλό στόχο: αφ’ ενός την ένταξη της πανεπιστημιακής κοινότητας στον αστικό ιστό και αφ’ ετέρου τη βελτίωση της πόλης από την λειτουργία και τις δράσεις του Πανεπιστημίου. Η πρόταση λοιπόν ήταν συγκεκριμένη και απολύτως εφαρμόσιμη, όπως απεδείχθη στην πορεία. Η εξασφάλιση μεγάλων γηπεδικών εκτάσεων και μεγάλου εμβαδού κτιρίων, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που κάνουν τα βιομηχανικά κτίρια ελκυστικά και προσαρμόσιμα για διάφορες εναλλακτικές χρήσεις. Σύντομα το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας αγόρασε σημαντικά βιομηχανικά συγκροτήματα της περιοχής, τα οποία μαζί με άλλα διατηρητέα κτίρια αποτελούν πλέον το νέο πανεπιστημιακό πλέγμα:

Στην είσοδο της πόλης επί της οδού Αθηνών, στο Πεδίο του Άρεως, σε μια περιοχή άκρως υποβαθμισμένη σε επαφή με τις εκτάσεις του λιμανιού, δημιουργήθηκε και λειτούργησε προ εικοσιπενταετίας περίπου το πρώτο πανεπιστημιακό κτίριο. Τα τρία κτίρια του βιομηχανικού συγκροτήματος Παπαρήγα, οι αποθήκες υλικών, το μηχανουργείο και το χυτήριο, στέγασαν αρχικά τις Σχολές Γεωπόνων, Μηχανολόγων, Πολιτικών Μηχανικών και Χωροταξίας και σήμερα το Τμήμα Αρχιτεκτόνων.

Αρχική χρήση: Μεταλλουργία Παπαρήγα (Αποθήκη υλικών)

Νέα χρήση: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Σχολή αρχιτεκτόνων μηχανικών)

Αρχική χρήση: Μεταλλουργία Παπαρήγα (Χυτήριο)

Αρχική χρήση: Μεταλλουργία Παπαρήγα (Μηχανουργείο) Νέα χρήση: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Σχολή μηχανολόγων μηχανικών)

Νέα χρήση: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Σχολή πολιτικών μηχανικών)

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Καπναποθήκη Παπαστράτου Νέα χρήση: Πανεπιστήμιο ΘεσσαλίαςΠρυτανεία

Επί της οδού Αργοναυτών στην κεντρική παραλία του Βόλου. Σήμα κατατεθέν της φυσιογνωμίας της πόλης αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς και έδρα της Πρυτανείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Καπναποθήκες Ματσάγγου Νέα χρήση: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Γεωπονική σχολή)

Σε μεγάλη έκταση 100 περίπου στρεμμάτων, στην περιοχή της Ν.Ιωνίας η βιομηχανική αποθήκη νεώτερης κατασκευής (1967), στεγάζει ήδη από το 2000 την Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

Αποκατάσταση και ένταξη νέων χρήσεων σε σημαντικά Βιομηχανικά κτίρια της περιοχής από τους Δήμους Βόλου και Ν. Ιωνίας

Σχεδόν παράλληλα με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, και λίγο μετά το τέλος της δεκαετίας του 1980, ο Δήμος Βόλου, με Δήμαρχο τον Μ. Κουντούρη, αγοράζει και επισκευάζει εν μέρει το επίσης μεγάλο συγκρότημα των αποθηκών καπνού Χ. Σπήρερ κοντά στο Δημαρχείο. Από το 1997, αφού αποκαταστάθηκε από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου, στεγάζει δραστηριότητες δημοτικών επιχειρήσεων και οργανισμών όπως το Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης, καθώς και δραστηριότητες πολιτιστικού εκθεσιακού και συνεδριακού χαρακτήρα. Η προσπάθεια και η καλή συνεργασία των Δημάρχων του Δήμου Βόλου και Δήμου Ν. Ιωνίας, Δ.Πιτσιώρη και Σ.Φούσκη απέδωσε καρπούς. Η ένταξή τους στο Κοινοτικό Πρόγραμμα URBAN, για την αναζωογόνηση υποβαθμισμένων περιοχών και στο Δίκτυο Πόλεων του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και σε άλλα μικρότερα Ευρωπαϊκά Προγράμματα, ήταν καθοριστική για την εύρεση των απαιτούμενων κονδυλίων, για την αποκατάσταση και την ένταξη νέων χρήσεων σε σημαντικά Βιομηχανικά κτίρια της περιοχής.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα Νέα χρήση: Βιομηχανικό μουσείο πλινθοκεραμοποιΐας

Αποτελεί την ναυαρχίδα των βιομηχανικών επαναχρήσεων της πόλης του Βόλου. Καταλαμβάνει έκταση 25 στρεμμάτων στην είσοδο της πόλης, δίπλα στον χείμαρρο Κραυσίδωνα. Ιστορικό βιομηχανικό μουσείο, χώρος παραγωγικών εργαστηρίων και πολυχώρος πολιτισμού και αναψυχής. Ένα από τα σημαντικότερα θεματικά μουσεία που το Π.Ι.Ο.Π (Πολιτιστικό ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς) ίδρυσε και λειτουργεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μουσείο του εαυτού του διατηρεί στο ακέραιο τον ιστορικό του Ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό και την σειρά παραγωγής.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Ηλεκτρική εταιρεία Νέα χρήση: Κέντρο Μουσικού Θεάτρου & Δημοτική Σχολή Χορού

Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στον άξονα του γραμμικού πάρκου της οδού Ρήγα Φεραίου. Ολοκληρώθηκε το 2001 και λειτουργεί ως Κέντρο Μουσικού Θεάτρου, και Δημοτική Σχολή χορού ενταγμένο στο Δίκτυο Πόλεων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Αποθήκες καπνού της Γαλλικής εταιρίας Νέα χρήση: Δημοτικό ινστιτούτο Επαγγελματικής κατάρτισης

Στην περιοχή Επτά Πλατανίων λειτουργεί από το 1994, ως Δημοτικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης αναβαθμίζοντας πλήρως την υποβαθμισμένη συνοικία των επτά πλατανίων.

Βαμβακουργία Αδαμόπουλου

Απεντομωτήριο

Καταλαμβάνει ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο στις Δυτικές Συνοικίες, πάνω στο γραμμικό πάρκο της οδού Ρήγα Φεραίου και λειτουργεί ως Αθλητικό Κέντρο των Δυτικών συνοικιών.

Βρίσκεται στην ίδια περιοχή του παλιού Λιμεναρχείου και λειτουργεί ως Κέντρο Ενεργειακών Εφαρμογών και έδρα της ΔΕΜΕΚΑΒ.

Οργανισμός Καπνού στο Καραγάτς Στρυχνόκαρπος Το κτίριο βρίσκεται στην υποβαθμισμένη συνοικία του Παλιού Λιμεναρχείου και από το 1997 το παλιό εργοστάσιο παραγωγής δηλητηρίου λειτουργεί ως κέντρο Γειτονιάς και Παραγωγικό εργαστήριο καλαθοπλεκτικής για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.

Λειτουργεί ως αθλητικό κέντρο στην έκταση των 6 στρεμμάτων στην περιοχή Καραγάτς και Προπονητήριο Ολυμπιακών προδιαγραφών για την ρυθμική και ενόργανη γυμναστική. Παράλληλα, στεγάζει καλλιτεχνικά εργαστήρια του Δήμου.

Ι ΑΝ

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Το εργοστάσιο υφαντουργείας Μουρτζούκου Νέα χρήση: Σχολείο Δεύτερης ευκαιρίας

Στην ιστορική κλωστοϋφαντουργία του Μουρτζούκου και στο διατηρητέο τμήμα του λειτουργεί Σχολείο δια βίου μάθησης. Παράλληλα στο μεγάλο οικόπεδο κατασκευάστηκαν 2 γυμνάσια και 1 Λύκειο και η διοίκηση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αρχική χρήση: Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου Νέα χρήση: Πολιτιστικό κέντρο Ν. Ιωνίας- Μουσείο Μεταξιού Στην διαδημοτική αυτή συνεργασία ο Δήμος Ν. Ιωνίας, αξιοποίησε, το Μεταξουργείο Ετμεκτζόγλου, επιλέγοντας μάλιστα και την πλέον πρόσφορη για το τελικό αποτέλεσμα λύση του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού. Λειτούργησε ως το 1991 ως υφαντήριο. Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο το 1995 και εντάχθηκε στο κοινοτικό πρόγραμμα URBAN, αναβάθμισης υποβαθμισμένων περιοχών. Αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς, και κέντρο των πολιτιστικών δράσεων του πρώην Δήμου Ν. Ιωνίας.

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

Σενάριο αξιοποίησης των βιομηχανικών συγκροτημάτων της πόλης με σημερινούς όρους δόμησης

Στην έρευνα που έγινε επεξεργαστήκαμε ένα σενάριο που πρόβλεπε την αξιοποίηση 31 εργοστασίων από τα 52, με εξάντληση όμως των όρων δόμησης που ισχύουν σήμερα. Έχουμε λοιπόν τα εξής συμπεράσματα: Διπλάσια κάλυψη, τριπλάσιο εμβαδόν κτιρίων και υπερτριπλασιασμό του κτιριακού όγκου. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πόσο αρνητικά αποτελέσματα θα είχαμε για την πόλη, η οποία είναι ήδη επιβαρυμένη με την υπερεκμετάλλευση του συστήματος της αντιπαροχής.

Συμπεράσματα Είναι σημαντικό να δούμε συνοπτικά και συμπερασματικά τη συμμετοχή των εργοστασίων στις πολεοδομικές – κοινωνικές – πολιτιστικές και οικονομικές λειτουργίες της πόλης: 1. Προσφέρουν διαθέσιμο χώρο μεγάλου εμβαδού στον πολεοδομικό ιστό, ο οποίος με κατάλληλες ρυθμίσεις και επεμβάσεις χρησιμοποιείται για δημόσια ωφέλεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για πόλη σαν το Βόλο, που από την ημέρα της ίδρυσής της είχε σημαντικό έλλειμμα σε δημόσιους χώρους και δημόσια κτίρια (κτίστηκε ως εμπορική αποβάθρα και όχι ως κανονική πόλη). 2. Η ύπαρξη των λεγόμενων «πολεοδομικών διαθεσίμων» σε μία πόλη σαν το πολεοδομικό συγκρότημα που είναι κτισμένη από τη δεκαετία του ’60 – ’70, με πολύ μεγάλη πυκνότητα στο κέντρο της, είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί παράλληλα με την ιστορικότητα, τη μνήμη, το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που φέρουν επάνω τους τα συγκεκριμένα συγκροτήματα, λειτουργούν ως νέα σημεία αναφοράς. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το Πολεοδομικό συγκρότημα, που ατύχησε με τους σεισμούς και στη συνέχεια με την αντιπαροχή και δεν διαθέτει μνημεία, ενδιαφέροντα δημόσια κτίρια και άλλα σημάδια της ιστορίας του. Καλούνται λοιπόν τα εργοστάσια να παίξουν ένα άλλο εξίσου σημαντικό με τον αρχικό τους ρόλο, να συνδέσουν την πόλη με το παρελθόν της, τον πολιτισμό της, την οικονομία της, την αστικότητά της που δημιούργησε το βιομηχανικό θαύμα στις αρχές του 20ου αιώνα. 3. Η διατήρηση τμήματος ή του συνόλου των κτιριακών εγκαταστάσεων, συγκρατεί στον κεντρικό ιστό την αύξηση της πυκνότητας και της μέγιστης αξιοποίησης των οικοπέδων, σε ότι αφορά

Ι Ν Α

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΒΟΛΟ

ΗΧ

Ο ΒΙ

τον επιτρεπόμενο συντελεστή δόμησης κυρίως, αλλά και το μέγιστο ύψος και δευτερευόντως την κάλυψη. Τα κεντρικά κατά κανόνα οικόπεδα, μεγάλης πλέον αξίας, αξιοποιούνται συνήθως από τους επιχειρηματίες με την μέγιστη κατ’ όγκο εκμετάλλευση, με όλα τα δυσάρεστα για το κέντρο της πόλης επακόλουθα – κακός ηλιασμός, φωτισμός, αερισμός, κυκλοφορία, πάρκινγκ κ.λπ. 4. Η ένταξη νέων χρήσεων και η εκ νέου συνεισφορά τους στις λειτουργίες της πόλης, δίνουν τη δυνατότητα αναζωογόνησης υποβαθμισμένων πολεοδομικά περιοχών του πολεοδομικού συγκροτήματος. (Στρυχνόκαρπος, Απεντομωτήριο στο Παλιό Λιμεναρχείο, Γαλλική Καπναποθήκη και Αδαμόπουλος στο Οξυγόνο, Ετμεκτζόγλου στη Ν. Ιωνία, Τσαλαπάτας και Λούλης στα Παλιά, Γεωπονική σχολή στην Ν. Ιωνία, silos στην Ν. Ιωνία κ.τ.λ.) 5. Η αρχική τους εγκατάσταση σε περιοχές εκτός σχεδίου, δημιούργησε έναν πόλο έλξης, όπου νέοι οικιστές κυρίως από την ενδοχώρα, που δούλευαν ως εργάτες στα εργοστάσια, έκτισαν τις κατοικίες τους. Κατά κανόνα, επειδή οι εργάτες ήταν χαμηλών εισοδημάτων, τα οικόπεδα ήταν πολύ μικρά και ανήκαν συνήθως σε πολλούς ιδιοκτήτες (μικρές κατατμήσεις) Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, οι δυτικές συνοικίες όπως το Οξυγόνο, η Μεταμόρφωση, η Χιλιαδού (πλησίον Μουρτζούκου, Αδαμόπουλου, Ετμεκτζόγλου κ.λπ.) να παραμένουν ακόμη και σήμερα μικρής σχετικά πολεοδομικής πυκνότητας, χωρίς αυτό να δικαιολογείται από τον υπάρχοντα συντελεστή δόμησης και επιτρεπόμενη κάλυψη (Σ.Δ.= 2,1 και Κ= 60%). Σε αυτές κυρίως τις περιφερειακές γειτονιές, τα εργοστάσια έπαιξαν διπλό ρόλο. Στην περίοδο της ίδρυσής τους δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ανθρώπινους όρους διαβίωσης, και σε δεύτερο χρόνο, η εκ νέου ένταξή τους και αξιοποίησή τους με νέες χρήσεις, έδωσαν ενέργεια και συμμετοχή της παραμελημένης περιφερειακής γειτονιάς στη ζωή της πόλης.

Επίλογος Το πρώην πολεοδομικό συγκρότημα Δήμου Βόλου – Δήμου Ν. Ιωνίας θεωρείται πρωτοπόρο σε σχέση πάντα με το μέγεθός του, στα θέματα της αξιοποίησης της ιστορικής του βιομηχανικής κληρονομιάς. Έχει προ πενταετίας κατατεθεί πρόταση στο ΤΕΕ και τον Δήμο του Βόλου για την ενοποίηση υπό μορφή δικτύου, όλων των βιομηχανικών κτιρίων της πόλης που λειτουργούν με νέες χρήσεις. Δυστυχώς όμως οι εν λόγω φορείς δεν προχώρησαν ακόμη στην υλοποίηση των συμπερασμάτων και των προτάσεων της επιτροπής, ούτως ώστε να αξιοποιηθεί και κεφαλαιοποιηθεί υπέρ της πόλης η προσπάθεια που έγινε όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η οικονομία την δεκαετία του ’60

Η οικονομία του Βόλου, κατά τη δεκαετία του 1960 και οι προοπτικές ανάπτυξής της

Η θυελλώδης πρόοδος της έρευνας και της τεχνολογίας στο σύγχρονο μεταπολεμικό κόσμο – αποτέλεσμα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων – η εφαρμογή μεθόδων μαζικής παραγωγής και ο αυτοματισμός, αποτέλεσαν τους βασικούς παράγοντες της διεύρυνσης των αγορών κατανάλωσης και παράλληλα αύξησαν την τάση για διεθνοποίηση της οικονομικής ζωής.Αυτή την εξέλιξη δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει η ελληνική οικονομία όχι μόνο λόγω των διαρθρωτικών αδυναμιών της, αλλά και λόγω του εξαρτημένου και υποανάπτυκτου – τότε – χαρακτήρα της. Ήδη η ελληνική οικονομία, μετά τη σύνδεση της χώρας μας με την τότε Κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά από την 1 Νοεμβρίου του 1962, καλούνταν να συντονίσει τα βήματα της ανάπτυξής της, ώστε μέσα σε λίγα χρόνια να καθίστατο ισότιμος εταίρος των έξι χωρών – Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ολλανδία – της τότε Κ.Ε.Α. Μπροστά σ’ αυτή την εξέλιξη αλλά και προοπτική, η βιομηχανία και η βιοτεχνία του Βόλου καλούνταν να ξεπεράσουν τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν και να αναπροσαρμοστούν. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η βιομηχανική κατάσταση του Βόλου, παρουσιάζει δυο προοπτικές. Η μία είναι η διατήρηση και η ανάπτυξη των ήδη λειτουργούντων βιομηχανιών της περιοχής και η άλλη είναι η δημιουργία νέων βιομηχανικών μονάδων. Και οι δυο αυτές προοπτικές έχουν ανάγκη ειδικής αντιμετώπισης ώστε να εξακολουθήσει ο Βόλος την μακρά παράδοση σαν βιομηχανικού κέντρου της χώρας. Χρειάζεται βέβαια να υπάρξει ενίσχυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ενίσχυση του εγχωρίου κεφαλαίου και έλεγχος του ξένου που αρχίζει να εισρέει στη χώρα. Ωστόσο, Δημόσιο και εμπορικές Τράπεζες της χώρας, κάνουν ακόμη διστακτικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν παραβλέπεται επίσης το γεγονός, πως θα πρέπει να ασκηθεί πίεση ώστε από τα κονδύλια των Δημοσίων επενδύσεων αλλά και από τα κεφάλαια της Αγροτικής Τράπεζας, να γίνουν επενδύσεις για τη δημιουργία αγροτικών βιομηχανιών στην περιοχή για τη βιομηχανική μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, ενώ ως σύγχρονη επικουρική πηγή πλούτου που θα πρέπει να προσεχθεί περισσότερο – πάντα κατά την ίδια περίοδο – είναι και η «βιομηχανία» Τουρισμού που σιγά – σιγά σε άλλες περιοχές της χώρας αρχίζει να αναπτύσσεται. Γεγονός είναι πάντως πως οι υπάρχουσες βιομηχανίες του Βόλου έχουν ανάγκη ενίσχυσης κα εκσυγχρονισμού, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις που θα προέκυπταν από την πλήρη ένταξη της Ελλάδας στην Κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά. Θα έπρεπε λοιπόν να υπάρξουν χαμηλότοκες και μακροπρόθεσμες πιστώσεις, όμως κάτι τέτοιο στις αρχές της δεκαετίας δεν φαίνεται να συμβαίνει σε ικανοποιητικό βαθμό. Το 1960 οι πιστώσεις της ντόπιας βιομηχανίας από τις εμπορικές Τράπεζες έχουν κυρίως χαρακτήρα βραχυπρόθεσμης πίστωσης και η αναλογία με τις μακροπρόθεσμες πιστώσεις είναι σχεδόν ένα προς δύο: Βραχυπρόθεσμες 51,2 εκ. δρχ., μακροπρόθεσμες 33,2 εκ. δρχ. Το 1961, η αναλογία βελτιώνεται, η «ψαλίδα» όμως είναι ακόμη μεγάλη: Βραχυπρόθεσμες 56,3 εκ. δρχ., μακροπρόθεσμες 43,9 εκ. δρχ.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΕΙΟ ΤΣΑΛΑΠΑΤΑ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ

Γενικά χαρακτηριστικά της βιομηχανίας του Βόλου στις αρχές της δεκαετίας του 1960

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στην περιοχή του Βόλου λειτουργούσαν 54 βιομηχανικές και 1295 βιοτεχνικές μονάδες. Η κατανομή των βιομηχανιών και βιοτεχνιών μεταποίησης κατά κλάδους δραστηριότητας και αριθμό προσωπικού δείχνει πως μόνο το 5% των επιχειρήσεων διαθέτουν προσωπικό δέκα και πλέον ατόμων. Πάντως το χαρακτηριστικό της ντόπιας βιομηχανίας είναι πως πρόκειται όχι για βαριά αλλά για ελαφρά βιομηχανία παραγωγής καταναλωτικών αγαθών. Το σύνολο των απασχολουμένων εργατοτεχνιτών και υπαλλήλων στις βιομηχανικές μονάδες της περιοχής σύμφωνα με στοιχεία του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Βόλου ήταν το 1963, 3.603 εργατοτεχνίτες. Προπολεμικά, ο ίδιος σχεδόν αριθμός βιομηχανικών μονάδων απασχολούσε 8944 εργατοτεχνίτες και υπαλλήλους. Σύμφωνα με στοιχεία του τότε Οργανισμού Βιομηχανικής Αναπτύξεως που αφορούν στη μόνιμη μη εποχική απασχόληση, την ίδια περίοδο, ο αριθμός των απασχολουμένων στις βιομηχανίες της περιοχής ανέρχεται σε 19.300 από τους οποίους οι 10.000 περίπου είναι γυναίκες. Κατά εκτιμήσεις του Εργατικού Κέντρου Βόλου, ο αριθμός των ανέργων εργατοτεχνιτών που προέρχονται από διάφορους παραγωγικούς κλάδους ανέρχεται σε 8-9 χιλιάδες. Σύμφωνα με μελέτη του Οργανισμού Βιομηχανικής Αναπτύξεως κατά τη χειμερινή περίοδο ο αριθμός των ανέργων στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ανέρχεται κατά τη χειμερινή περίοδο σε 7.000 – 8.000 άτομα, μπορεί δε να κατέλθει σε 2.000 – 1.500 άτομα κατά τους δυο θερινούς μήνες. Και υπολογίζει η ίδια μελέτη ότι μπορεί κανείς να βασισθεί επί αριθμού 3.000 – 5.000 διαθεσίμων εργατών, για τις υπό ίδρυση βιομηχανίες που επρόκειτο να εγκατασταθούν στο Βόλο. Είναι όμως γεγονός ότι την ίδια χρονική περίοδο μεγάλο ποσοστό της ανεργίας προήλθε: - από τη μείωση των εργασιών διαφόρων βιομηχανικών μονάδων (υφαντουργία, σιδηροβιομηχανία κ.λ.π.), - από το κλείσιμο διαφόρων βιομηχανικών μονάδων (βυρσοδεψία, μεταξουργία, υφαντουργία κ.λ.π.), - από λόγους τεχνολογικής προόδου (επεξεργασία καπνού, λατομεία, μεταφορές κ.λ.π.). Λόγω όμως της μη έγκαιρης αναπροσαρμογής των βιομηχανικών δυνατοτήτων της πόλης, το εκτοπιζόμενο εργατικό δυναμικό στην μεγαλύτερη πλειοψηφία του παρέμενε άνεργο, ενώ ένα μικρό τμήμα του απορροφάται από εμπορικές και επαγγελματικές εργασίες αβέβαιης προοπτικής και σταθερότητας. Κατά το 1961, ο σε ηλικία εργασίας πληθυσμός (15 – 65 ετών) της αστικής περιοχής Βόλου υπολογιζόταν κατά τη μελέτη του Ο.Β.Α. σε 44.000 έως 45.000 άτομα. Επομένως, αν αφαιρέσει κανείς τους 20.000 μισθωτούς, τους δημόσιους υπαλλήλους σε μια περιοχή με 75.000 κατοίκους τότε, έχουμε πολλαπλάσιο διαθέσιμο εργατικό δυναμικό από εκείνο των 3 έως 5 χιλιάδων που υπολογίζει η μελέτη του Ο.Β.Α Έτσι, από άποψη εργατικού δυναμικού, ο Βόλος παρουσιάζει δυνατότητα υψηλής απορροφητικότητας παραγωγικών επενδύσεων. Επίσης, χαρακτηριστικό του εργατοτεχνίτη του Βόλου είναι ότι διαθέτει εμπειρία στην τέχνη του λόγω της μακράς – ήδη – βιομηχανικής παράδοσης της πόλης και όπως παραδέχεται και ο Ο.Β.Α. στην ίδια μελέτη του, βρίσκεται σε επίπεδο καλύτερης τεχνικής κατάρτισης από εργάτες άλλων ελληνικών πόλεων και προσθέτει: «Στη μηχανουργία, η θέση στάθμη γνώσεων (π.χ. ερμηνεία σχεδίων, χάραξη κ.λ.π.) του εργάτη είναι ανώτερη του μέσου όρου του συνόλου της χώρας, τούτο δε είναι αποτέλεσμα της βιομηχανικής παράδοσης της πόλης». Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφερθεί πως σημαντική ήταν η συμβολή της Επαγγελματικής Σχολής του Επαγγελματοβιοτεχνικού Επιμελητηρίου της πόλης μας που από το 1952 λειτούργησε και σαν ημερήσια σχολή και μόρφωσε μηχανοτεχνίτες, ξυλουργούς, ηλεκτροτεχνίτες, εργοδηγούς κ.λ.π. κατά το τότε υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα συνδυάζοντας τη θεωρία με την πράξη.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογικής εξέλιξης και του εκσυγχρονισμού στην τοπική βιομηχανία Η πλειοψηφία των τοπικών βιομηχανικών μονάδων μεταπολεμικά, επωφελήθηκε από τη μεγάλη ζήτηση αγαθών, διευρύνοντας σε σημαντικό βαθμό το ύψος της παραγωγής της, δεν φρόντισε όμως να εκσυγχρονίσει τον μηχανολογικό εξοπλισμό της και τις μεθόδους εργασίας. Έτσι στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και ενόψει της ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά, μεγάλες βιομηχανικές μονάδες της πόλης κυρίως υφαντουργικές, σιδηροβιομηχανίες και κατασκευής μηχανών, εμφανίστηκαν αποδυναμωμένες, απροετοίμαστες και αφοπλισμένες. Βέβαια, άλλες βιομηχανικές μονάδες που είχαν ιδρυθεί μεταπολεμικά είχαν κάνει κάποια σχετικά βήματα εκσυγχρονισμού, ενώ παρήγορο για την τοπική οικονομία ήταν ότι η δραστηριότητα ορισμένων βιομηχανιών, όπως η τσιμεντοποιΐα, η βιομηχανία μεταλλικών κατασκευών, η Καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, αλευρόμυλοι, εργοστάσια ζυμαρικών, ορισμένα εργοστάσια κατασκευής ηλεκτρικών ψυγείων και άλλα, ξεπερνούσαν τα όρια του επαρχιακού χαρακτήρα της βιομηχανίας του Βόλου. Γεγονός ήταν πάντως, ότι ο κύριος όγκος των τοπικών βιομηχανιών είχε ανάγκη άμεσου τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και εφαρμογής νέων μεθόδων εργασίας και διεύρυνσης της εσωτερικής αγοράς με την παράλληλη ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής. Ως εκ τούτου δημιουργούνταν οικονομικό και τεχνικό πρόβλημα. Το οικονομικό πρόβλημα συνίστατο στην ανάγκη εξεύρεσης κεφαλαίων για την ανανέωση του εξοπλισμού τους. Το τεχνικό πρόβλημα συνίστατο στον εξοπλισμό των μονάδων αυτών με επιστημονικά και τεχνικά στελέχη, ικανά να προβούν στην οργάνωση και τεχνική αναμόρφωση των επιχειρήσεων. Ωστόσο, τα προβλήματα αυτά δεν αφορούσαν στον ίδιο βαθμό οξύτητας όλες τις βιομηχανικές μονάδες του Βόλου. Κυρίως οι μονάδες οι οποίες λειτουργούσαν με βάση εγχώριες πρώτες ύλες, αλευροβιομηχανίες, μακαρονοποιεία, χαλβαδοποιεία, αεριούχων ποτών, βιομηχανίες αλιπάστων, καπνοβιομηχανία ή τσιμεντοποιία, ειδών επεξεργασίας μετάλλου και αποτελούσαν τον βασικό κορμό της βιομηχανικής παραγωγής της περιοχής, δεν αντιμετώπισαν με την ίδια οξύτητα, όπως συνέβη με τις βιομηχανίες, υφαντουργίας, σιδηροβιομηχανίας και μηχανουργίας τα παραπάνω προβλήματα. Πάντως, με τη σύνδεση της χώρας μας με την Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά, η μάχη για την επιβίωση της τοπικής βιομηχανίας είχε ήδη αρχίσει να δίνεται. Κατά το 1961 οι εξαγωγές προϊόντων από την περιοχή μας ανήλθαν σε 159.210.958 δρχ., ενώ το 1962 ανήλθαν σε 301.565.390 δρχ. Ωστόσο, από το συνολικό αυτό ποσό εξαγωγής μόλις στο 2% είχαν κυμανθεί οι εξαγωγές τοπικών βιομηχανικών προϊόντων ήτοι τσιμέντα, γκαζιέρες, σιγαρέτα, φλοκάτες, μακαρόνια και άλλα. Καλούνταν λοιπόν να αναθεωρήσουν τον προβληματισμό τους και να μεταβληθούν σε εξαγωγικές βιομηχανίες για να επιζήσουν. Θα έπρεπε όμως να αντιμετωπισθεί και η απόσταση που τους χώριζε – και ήταν τεράστια – από τεχνολογικής άποψης με βιομηχανίες κρατών της Κοινής Αγοράς.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Οι κίνδυνοι Ο τότε βουλευτής Βόλου, πρώην υπουργός και βιομήχανος Τζ. Γκλαβάνης, σε άρθρο του στην εφημερίδα «Θεσσαλία» (3, και 4 Μαΐου 1962) επισημαίνοντας τους κινδύνους από την Κοινή Αγορά, υποστηρίζει πως στον τομέα της οικονομικής ανάπτυξης η απόσταση που μας χωρίζει από τις τότε έξι χώρες της Κοινής Αγοράς είναι περίπου δύο αιώνες «Έχουν βιομηχανική παράδοση 200 ετών, αντιθέτως δε η ιδική μας κατάστασις προκαλεί αισθήματα πικρίας και ότι εάν εξαιρέσωμε ελαχίστας βιομηχανίας, αι άλλαι φοβούμαι, θα εξαφανισθούν μόλις αρχίση ο δασμολογικός αφοπλισμός». Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου, αρκετά εργοστάσια σώθηκαν, ενώ άρχισαν να ιδρύονται καινούργιες βιομηχανικές μονάδες μερικές από τις οποίες αποδείχθηκαν δυναμικές. Το 1965 ψηφίστηκε ο νόμος για την ίδρυση των πέντε πρώτων βιομηχανικών περιοχών της χώρας, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η περιοχή του Βόλου. Από έκθεση του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Βόλου, το 1965 χαρακτηρίζεται γόνιμο, δεδομένου ότι τότε ιδρύθηκαν οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες Βαμβακουργία Βόλου Α.Ε., Βιομηχανία Βάμβακος Α.Ε., Mulder International Limited Ε.Π.Ε. (κατασκευή και πώληση ετοίμων γυναικείων ενδυμάτων, υφαντών και υφασμάτων για γυναικεία φορέματα), Ροδίτης και Φύρερ Α.Ε. Ελληνογερμανική Βιομηχανία μηχανών ντήζελ και Μεταλλικαί Κατασκευαί Ελλάδος Α.Ε. Επίσης τη χρονιά εκείνη είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή του Βόλου άλλες πέντε μονάδες και αναγγελλόταν η έναρξη λειτουργίας τους από το 1966. Επιπλέον την ίδια χρονιά, όπως και τις επόμενες που ακολούθησαν και παρά την επιβολή της δικτατορίας από το καθεστώς της οποίας ζημιώθηκαν σε σημαντικό βαθμό οι εξαγωγές, αρκετές από τις παλιές τοπικές βιομηχανίες προχώρησαν σε ανανέωση ή συμπλήρωση των εγκαταστάσεών τους και κατάφεραν να επιβιώσουν. Πέρα, ωστόσο, από τα εγκαίνια της βιομηχανικής περιοχής Βόλου το 1969 και την εγκατάσταση εκεί των υπαρχουσών βιομηχανικών μονάδων, στην οικονομική ζωή του τόπου παρατηρήθηκε στην συνέχεια άνθηση με την εγκατάσταση μεγάλων βιομηχανιών.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΑΦΛΕΚΗ “Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ”

100

Ι Ν Α

Η κατάσταση της Βιοτεχνίας Στη δεκαετία του 1960 οι μικρές βιοτεχνικές επιχειρήσεις του Βόλου, λόγω και της σύνδεσης της χώρας μας με την Κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά, έχουν να αντιμετωπίσουν οξύτερα και πιο αγχώδη προβλήματα επιβίωσης. Αυτά μάλιστα εντείνονται και λόγω της μεγαλύτερης διασποράς που παρουσιάζουν σε μερικούς σοβαρούς κλάδους όπως επεξεργασία ξύλου, βιοτεχνία υποδήσεως και ενδύσεως, επισκευαστική βιοτεχνία. Ήδη οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του Βόλου παρουσιάζουν τα συμπτώματα μιας βαθιάς κρίσεως λόγω της εκτεταμένης ανεργίας που μαστίζει την πόλη και του υπερεπαγγελματισμού, που είναι αποτέλεσμα της γενικής οικονομικής κρίσης, επίσης της ανεργίας και της υποαπασχόλησης του πληθυσμού του Βόλου. Ο κύκλος των εργασιών των βιοτεχνιών της περιοχής παρουσιάζει κάμψη, με αποτέλεσμα τις συνεχείς πτωχεύσεις, τις διαμαρτυρήσεις γραμματίων, τις κατασχέσεις και τους πλειστηριασμούς. Και τη βαρύτατη αυτή κρίση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων των επαγγελματοβιοτεχνών του Βόλου, οξύνει στις αρχές της δεκαετίας η φορολογική πολιτική της κυβέρνησης που φορτώνει διάφορα οικονομικά βάρη στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η ίδια κατάσταση επικρατεί και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ενώ σιγά – σιγά την οικονομική κίνηση της πόλης αρχίζει να καλύπτει κατά ένα τμήμα της και ο τουρισμός. ΠΗΓΗ: -Γιάννης Α. Σιαφλέκης: Η οικονομία του Βόλου και η Κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά.

ΗΧ

Ο ΒΙ

ΕΡΓΑΤΡΙΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΦΟΙ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (ΦΩΤ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ Ν. ΙΩΝΙΑΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ “ΙΩΝΕΣ”)

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

1960: AEΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

Ανάκαμψη και πτώση της βιομηχανίας Ποια ήταν η εικόνα της βιομηχανίας την περίοδο 1960-1990 Για την περίοδο 1960-1990 έκανε τις δικές του σημαντικές επισημάνσεις και ο οικονομολόγος και υπεύθυνος (το 1990) του Δημοτικού Κέντρου Μελετών Βόλου κ. Χρ. Μπέσσας, σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε το 1990 στο περιοδικό του Δήμου με θέμα την παραγωγική φυσιογνωμία της περιοχής. Γράφει μεταξύ άλλων ο κ. Μπέσσας: «Με την ανατολή της δεκαετίας του ’60 αρχίζει να διαφαίνεται μια αλλαγή στο σκηνικό. Είναι η απαρχή της μεταπολεμικής οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της πόλης. Αρχίζει η προσαρμογή της τοπικής οικονομίας στα παγκόσμια δεδομένα. Η βιομηχανική δραστηριότητα αυξάνει σταθερά, γεγονός που συνοδεύεται από αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος, της απασχόλησης και του βαθμού μηχανοποίησης. Παράλληλα,

102

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

1961: AEΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

έχουμε τη συγκέντρωση κεφαλαίου, γεγονός που αποδεικνύεται από τη μείωση του συνολικού αριθμού μονάδων και από την επέκταση της μεγάλης βιομηχανίας και λιγότερο της μεσαίας. Ταυτόχρονα με τη βιομηχανία ο ρόλος του τουρισμού σαν παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης, όλο και περισσότερο συμβάλλει στη διαμόρφωση του ακαθάριστου περιφερειακού προϊόντος. Η γεωγραφική θέση του Βόλου σαν κέντρου σ’ ένα τουριστικό τρίπολο (Πήλιο, Σποράδες, Εύβοια) προσδίδει στην πόλη νέες δυνατότητες. Η δεκαετία 1970-1980, σύμφωνα με τον κ. Μπέσσα, βρίσκει την πόλη σε γρηγορότερους ρυθμούς ανάκαμψης στους τομείς που από παράδοση είχαν σφραγίσει τη φυσιογνωμία της και της έχουν προσδώσει τον αστικό της χαρακτήρα. Εξαίρεση αποτελεί η περίοδος 1973-78 που η δραστική αύξηση της τιμής του «μαύρου χρυσού» (υπερέβη το 220%) προκάλεσε κλυδωνισμούς στην παγκόσμια οικονομία. Το πετρελαϊκό σοκ λειτούργησε αποσταθεροποιητικά για την παγκόσμια οικονομία με τις προεκτάσεις της και στην τοπική οικονομία. Την εικοσαετία ’60-’80 το βιομηχανικό προϊόν της περιοχής από 18.503 τόνους και αξίας 194 εκατ. δρχ. το 1960, διπλασιάζεται το 1980 η δε αξία του αυξάνει 40 περίπου φορές. Είναι σαφές ότι πέρα από την ποσοτική αύξηση της παραγωγής έχουμε ποιοτική βελτίωση στη σύνθεση του παραγόμενου βιομηχανικού προϊόντος. Η εγκατεστημένη ισχύς διπλασιάζεται και το κατά κεφαλήν ιδιωτικό εισόδημα μεταξύ 19611981 διπλασιάζεται. Το ακαθάριστο περιφερειακό προϊόν του δευτερογενή τομέα το 1979 κατείχε το 45,4% του συνολικού ακαθάριστου προϊόντος και η απασχόληση από 29,2% που ήταν το 1961, έφθασε στο 34,8% που ήταν το 1961, έφθασε στο 34,8% το 1981.

(ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ)

103

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ποια είναι η ιστορία τους, η παρουσία, αλλά και οι προοπτικές του μέλλοντος…

Οι μεγάλες βιομηχανικές μονάδες της περιοχής μας Με βήματα γοργά, βαδίζουμε ήδη στο μισό της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα και η επιχειρηματική δράση καλείται να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα. Δεδομένα που τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει και σύμφωνα με τις διαφαινόμενες αλλαγές που παρατηρούνται στην παγκόσμια οικονομία, θα συνεχίσουν να αλλάζουν. Η φυσιογνωμία και η διάρθρωση των επιχειρήσεων, ο ρόλος των στελεχών, η λειτουργία των συλλογικών φορέων, η προέλευση των κεφαλαίων, η σημασία των γεωγραφικών συνόρων, η σημασία των αγορών, η τεχνολογία, η κοινωνία, το διεθνές περιβάλλον άλλαξαν και αλλάζουν. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η ελληνική και κατά συνέπεια η ντόπια επιχειρηματικότητα καλείται να ανταποκριθεί κατακτώντας όλο και περισσότερο έδαφος. Και το συναρπαστικό ταξίδι της μέσα στο χρόνο συνεχίζεται… Μια παρουσία ορισμένων από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές μονάδες που δραστηριοποιούνται στον τόπο μας, είναι και αυτή που ακολουθεί…

ΑΓΕΤ Ηρακλής Όμιλος Εταιριών Η Ανώνυμος Γενική Εταιρία Τσιμέντων, είναι μια από τις μακροβιότερες ελληνικές επιχειρήσεις και σήμερα είναι μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της Ελλάδας. Η πρώτη φάση ανάπτυξής της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με έναν από τους πρώτους επιχειρηματίες – βιομηχάνους στην Ελλάδα, τον Ανδρέα Χατζηκυριάκο. Ο Α. Χατζηκυριάκος ήταν μέλος του λεγόμενου κύκλου της Ζυρίχης και είχε βαθιά γνώση και εμπειρία από τις ραγδαίες εξελίξεις στην ευρωπαϊκή βιομηχανία. Οραματιζόμενος τη βιομηχανική και την τεχνική πρόοδο της χώρας, συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία της βιομηχανίας τσιμέντου στην Ελλάδα. Το 1902 πρωτοστάτησε στην ίδρυση της εταιρίας Χατζηκυριάκος – Ζαχαρίου και Σία (αργότερα η εταιρία εξελίχθηκε στην Α.Ε. Τσιμέντων «Τιτάν») από την οποία αποχώρησε το 1910 για να οργανώσει το νέο εργοστάσιο τσιμέντων Arslan στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας. Με τη συνεργασία και άλλων επιχειρηματιών και τεχνικών, όπως του Δ. Ζαβογιάννη και του Σ. Αγαπητού, προχώρησε το 1911 στην ίδρυση της ΑΓΕΤ Ηρακλής (η οποία διαδέχθηκε την εμπορική εταιρία Ζαμάνος και Ζαβογιάννης), με αρχικό κεφάλαιο 2.000.000 δρχ., ισόποσο εκείνου που είχε καταβληθεί και για τη σύσταση της «Α.Ε. Τσιμέντων Τιτάν» λίγο νωρίτερα. Το δεύτερο αυτό μεγάλο εργοστάσιο τσιμέντων στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στη Δραπετσώνα, λόγω γειτνίασης με τον Πειραιά, ο οποίος ήδη συγκέντρωνε αξιόλογη επιχειρηματική δράση, αλλά και εξαιτίας της ύπαρξης πρώτων υλών κατάλληλων για την παραγωγή τσιμέντου. Ο Α. Χατζηκυριάκος ανέλαβε τη διεύθυνση της ΑΓΕΤ στα τέλη του 1917. Η ενθουσιώδης υποδοχή του τσιμέντου στην εγχώρια αγορά λόγω των εντατικών ρυθμών ανοικοδόμησης της Ελλάδας στα χρόνια του μεσοπολέμου καθόρισε τη στρατηγική της ΑΓΕΤ. Σταδιακές αυξήσεις κεφαλαίου, εξασφάλισαν σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό και επέκταση των εγκαταστάσεων, όπως δημιουργία εναέριου σιδηροδρόμου για τη μεταφορά ορυκτών από το ιδιόκτητο λατομείο της εταιρίας, οδηγώντας σε θεαματική άνοδο της παραγωγής του τσιμέντου «Ηρακλής».

104

Ι Ν Α

Ο ΒΙ

ΗΧ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η συγχώνευση με το εργοστάσιο τσιμέντων «Όλυμπος» Σταθμός στην εξέλιξη της εταιρίας στάθηκε η διείσδυση στις επαρχιακές αγορές. Το 1929 με την υποστήριξη της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (ΕΤΕ) πραγματοποιήθηκε η συγχώνευση της ΑΓΕΤ με την Ανώνυμη Εταιρία Τσιμέντων Βόλου «Όλυμπος». Το εργοστάσιο τσιμέντων «Όλυμπος» είχε ιδρυθεί το 1924 με αρχικό κεφάλαιο 80.000 λίρες Αγγλίας. Το εργοστάσιο λειτουργούσε στο δρόμο μεταξύ Βόλου και Αγριάς και εκεί παραμένει μέχρι σήμερα, με τη διαφορά ότι έχει εξελιχθεί σε μια από τις μεγαλύτερες τσιμεντοβιομηχανίες της Ευρώπης. Στο πρώτο διοικητικό συμβούλιο της εταιρίας, συμμετείχαν γνωστοί επιχειρηματίες της πόλης όπως οι Αλέξανδρος και Ανδρέας Αποστολίδης (ιδιοκτήτες μεταλλίων), Γ. Κοσμαδόπουλος (τραπεζίτης), Δ. Χονδρόπουλος (καπνέμπορος), Στ. Αξελός (εργολάβος), Κ. Χρυσοχοΐδης (κτηματίας) και άλλοι. Τέσσερα χρόνια αργότερα το 1928, το εργοστάσιο τσιμέντων Όλυμπος

106

Ι Ν Α

ΗΧ

χρεοκόπησε, και το 1929 συγχωνεύτηκε με την ΑΓΕΤ Ηρακλής. Η νέα εταιρία χρησιμοποίησε για πολλές δεκαετίες πρώτες ύλες από το λόφο της Γορίτσας, ενώ η παραγωγή της έφτανε τους 50.000 τόνους ετησίως.

Δυναμική πορεία Διαθέτοντας πλέον δυο εργοστάσια παραγωγής τσιμέντου, η εταιρία ως μέλος του καρτέλ που σχηματίστηκε το 1932, κατάφερε να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς έναντι των δυο άλλων σοβαρών ανταγωνιστών του κλάδου, του Τιτάνα και των Τσιμέντων Χαλκίδος (ΑΓΕΤ 49,5%, Τιταν 35,5% και Τσιμέντα Χαλκίδος 15%). Μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο πόλεμο – περίοδο κατά την οποία ο κλάδος της τσιμεντοβιομηχανίας και ολόκληρη η ελληνική οικονομία χειμαζόταν – ο Α. Χατζηκυριάκος επανήλθε στην ενεργό βιομηχανική δράση, έχοντας πολύτιμο συνεργάτη το σύζυγο της κόρης του Αλέξανδρο Γ. Τσάτσο (ο οποίος είχε εκλεγεί μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρίας το 1939). Ο Α. Τσάτσος ανέλαβε την ηγεσία της εταιρίας. Τότε στο πλαίσιο ανασυγκρότησης της Ελλάδας, πραγματοποιήθηκε το νέο άλμα της ΑΓΕΤ με κεφάλαια του σχεδίου Μάρσαλ. Επεκτάσεις και εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεων της εταιρίας στη Δραπετσώνα (19491952) και στο εργοστάσιο Όλυμπος στο Βόλο (1954), επέτρεψαν την αλματώδη αύξηση της παραγωγής της ΑΓΕΤ, η οποία από το 1955 κάλυπτε το 50% της συνολικής εγχώριας παραγωγής τσιμέντου. Η μεταπολεμική ανάπτυξη της ΑΓΕΤ χαρακτηρίστηκε από διευρυμένη διεθνή παρουσία με εξαγωγές ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή. Η ενηλικίωση της ΑΓΕΤ, συνέπεσε με το θάνατο του ιδρυτή της Α. Χατζηκυριάκου.

Η δεύτερη φάση εξέλιξης της ΑΓΕΤ Η αρχή της δεύτερης φάσης εξέλιξης της ΑΓΕΤ ξεκίνησε με τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό στο εργοστάσιο Όλυμπος στο Βόλο το 1960, γεγονός που την ανέδειξε σε μια από τις πιο ισχυρές ευρωπαϊκές τσιμεντοβιομηχανίες. Έως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, δόθηκε έμφαση στη διάθεση του προϊόντος μέσω κέντρων διανομής (στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο Κρήτης και αλλού) με την ίδρυση νέων κέντρων, καθώς και την απόκτηση πλοίων μεταφοράς. Τη δεκαετία του 1970, περίοδο με έντονες οικονομικές αναταραχές στο διεθνές επίπεδο και πετρελαϊκές κρίσεις, η ΑΓΕΤ – το μετοχικό έλεγχο της οποίας κατείχε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος – παρουσίασε ανοδική πορεία. Ξεπέρασε επίσης τις συνέπειες για ίδρυση του τρίτου εργοστασίου της στα Μέθανα και παρά τις δυσχέρειες – καθώς είχαν καταβληθεί τεράστια ποσά – προχώρησε στον εκσυγχρονισμό των εργοστασίων της, ενώ χρησιμοποιήθηκε ως καύσιμο κυρίως ο άνθρακας αντί για πετρέλαιο. Η ΑΓΕΤ φρόντισε ιδιαίτερα για την προστασία του περιβάλλοντος, με νέες, για την εποχή εκείνη μεθόδους και με ειδικό εξοπλισμό πρόληψης της ρύπανσης. Το σημαντικότερο όμως όλων, ήταν η ανάδειξη της εταιρίας σε πρώτη εξαγωγική βιομηχανία της Ευρώπης, με έντονη παρουσία και δικτύωση σε πολλές ξένες αγορές. Παράλληλα διευρύνθηκε η δραστηριότητά της σε άλλους κλάδους με την απόκτηση ή την ίδρυση θυγατρικών εταιρειών, οι οποίες συγκρότησαν τον όμιλο της ΑΓΕΤ. Με το ξεκίνημα της δεκαετίας του 1980, η ΑΓΕΤ βρισκόταν στην κορυφή της ελληνικής

Ο ΒΙ

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

βιομηχανίας. Ο Α. Τσάτσος, έχοντας ήδη από την προηγούμενη δεκαετία στενό συνεργάτη το γιο του Γεώργιο Τσάτσο, ο οποίος σταδιακά ανέλαβε τον έλεγχο της εταιρίας προχώρησε στη δημιουργία νέου εργοστασίου παραγωγής τσιμέντου και τερματικού σταθμού άνθρακα στο Μηλάκι Ευβοίας. Ωστόσο, η ανοδική πορεία της ΑΓΕΤ ανεκόπη με την απομάκρυνση της οικογένειας Τσάτσου από τη διοίκηση και την παραπομπή της σε δίκη το 1983, ύστερα από κρατική παρέμβαση. Το 1994 το 70% της ΑΓΕΤ εξαγοράστηκε από την ιταλική εταιρία τσιμέντων Calcestruzzi, η οποία σήμερα έχει την επωνυμία Concretum. Υπό ιταλική διοίκηση και ύστερα από την εξαγορά των υπό χρεοκοπία Τσιμέντων Χαλκίδος, η ΑΓΕΤ ισχυροποίησε τη θέση της στην εσωτερική αγορά. Τον Οκτώβριο του 1999 η ιταλική διοίκηση αποφάσισε την πώληση της ΑΓΕΤ στη βρετανική εταιρία Blue Circle (η οποία από τον Ιούνιο του 2001 πέρασε στον έλεγχο του Ομίλου Lafarge). Σήμερα η ΑΓΕΤ Ηρακλής αποτελεί έναν ευρύτερο όμιλο επιχειρήσεων με την επωνυμία «Όμιλος Εταιριών Ηρακλής» και είναι μέλος του Ομίλου Lafarge. Πρωτοπόρος στον κλάδο των δομικών υλικών, η Lafarge έχει εδραιωμένη παρουσία στην Ελλάδα μέσω του Ομίλου εταιρειών Ηρακλής. Τα προϊόντα της Lafarge - τσιμέντο, σκυρόδεμα και αδρανή - παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην οικιστική ανάπτυξη και την καθημερινή μας ζωή, καθώς χρησιμοποιούνται για να κατασκευάσουμε τα σπίτια, τα νοσοκομεία, τις γέφυρες, τους δρόμους και τα μνημεία.

Το εργοστάσιο Βόλου Το εργοστάσιο Βόλου είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο της εταιρείας και μία από τις πιο σημαντικές μονάδες της Lafarge, με δυναμικότητα πάνω από 4,5 εκατ. τόνους. Με ιστορία από το 1924, το εργοστάσιο βρίσκεται 4 χλμ. από την πόλη του Βόλου. Όπως αναφέρει η εταιρεία, η γειτνίαση του με τον αστικό ιστό επιβάλλει στο εργοστάσιο να επιδεικνύει ιδιαίτερη ευαισθησία στην προστασία του περιβάλλοντος και σεβασμό στην τοπική κοινωνία. Οι αυτοματοποιημένες διαδικασίες, ο αυστηρός έλεγχος και η ευελιξία της παραγωγής επιτρέπουν στο εργοστάσιο να παράγει διάφορους τύπους χύδην και σακευμένου τσιμέντου, όπως είναι τα επώνυμα προϊόντα Βasis, τσιμέντο υψηλής αντοχής κα. Το λιμάνι του εργοστασίου του Βόλου μπορεί να δεχθεί πλοία προς φόρτωση χωρητικότητας έως και 40.000 τόνων.

108

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η ΜΕΤΚΑ έγινε 50 χρόνων Η ΜΕΤΚΑ είναι η μεγαλύτερη και παλαιότερη εταιρία της Ελλάδος στον τομέα των μεταλλικών κατασκευών. Ιδρύθηκε το 1962 στη Νέα Ιωνία Βόλου, ενώ η λειτουργία του εργοστασίου ξεκίνησε το 1964. Από τα χέρια του Οργανισμού Βιομηχανικής Αναπτύξεως (ΟΒΑ, μετέπειτα ΕΤΒΑ), η εταιρία πέρασε το 1971 στα χέρια της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, που της έδωσε την ώθηση για την αλματώδη ανάπτυξή της. Το 1973 οι μετοχές της εταιρίας εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ). Το 1980 η ΜΕΤΚΑ απορρόφησε την αναγνωρισμένη και δυναμική εργοληπτική εταιρία ΤΕΧΝΟΜ ΑΤΕ, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα συναρμολόγησης κα ανέγερσης των κατασκευών που βιομηχανοποιούνται στο εργοστάσιο και επομένως την ικανότητα αναλήψεως και εκτελέσεως μεγάλων έργων. Το 1989 η εταιρία αποκτά σχεδόν την πλήρη κυριότητα (99,98%) της «Ελληνικής Βιομηχανίας Κατεργασίας Χάλυβα Α.Ε.» (SERVISTEEL), εργοστάσιο με μοντέρνο αυτοματοποιημένο εξοπλισμό, κατάλληλο για την πρώτη φάση βιομηχανοποίησης των μεταλλικών κατασκευών. Τον Ιούλιο του 1998 αρχίζει η εξαγορά της ΜΕΤΚΑ από την «Μυτιληναίος Α.Ε. – Όμιλος Επιχειρήσεων», με την αγορά του 11,8% των μετοχών της εταιρίας και την εν συνεχεία διεύρυνσή του σε 27,54% τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Τον Ιανουάριο του 1999 ολοκληρώθηκε η εξαγορά της ΜΕΤΚΑ μετά από εξάμηνη διαδικασία συγκέντρωσης πλειοψηφικού ποσοστού του μετοχικού της κεφαλαίου. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε τυπικά στις αρχές του 1999 μέσω της μεταβίβασης στη «Μυτιληναίος» επιπλέον ποσοστού 20,6% του μετοχικού κεφαλαίου από τους βασικούς μετόχους, φθάνοντας έτσι το 59,94%. Η εταιρία κλείνοντας το 50ο χρόνο λειτουργίας της, συνεχίζει σταθερά την εξειδίκευσή της και την τεχνολογική της ανάπτυξη κατασκευάζοντας πρωτοποριακά έργα υψηλής τεχνολογίας και προστιθέμενης αξίας. Όλα αυτά τα χρόνια, διεύρυνε τους τομείς των δραστηριοτήτων της, περνώντας από απλές σε σύνθετες μεταλλικές κατασκευές και έργα υψηλών τεχνολογικών απαιτήσεων που απαιτούν τεχνογνωσία και χρήση τεχνολογίας αιχμής. Αμυντικά συστήματα, ενεργειακά έργα και έργα υποδομής είναι οι κύριοι τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται με μεγάλη επιτυχία η ΜΕΤΚΑ έχοντας πλέον παγιώσει τη φήμη της όχι μόνο ως ισότιμο μέλος κοινοπραξίας εταιριών, αλλά και ως κύριος ανάδοχος έργων υψηλών απαιτήσεων και προδιαγραφών. Η συμμετοχή της εταιρίας στην εκτέλεση μεγάλων έργων από το 25% στη δεκαετία του 1970 ξεπέρασε το 80% στη δεκαετία του 1990. Σήμερα η ΜΕΤΚΑ εκτελεί μεγάλα ενεργειακά έργα με «το κλειδί στο χέρι» (turn key projects), η δε προστιθέμενη αξία από 30% στη δεκαετία του 1970 αυξήθηκε σε πάνω από 80% σήμερα.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η Χαλυβουργία Θεσσαλίας «Χαλυβουργία Ελλάδος» Ένα ελασματουργείο που ιδρύθηκε το 1963 με την επωνυμία «Χαλυβουργία Βόλου» ήταν η αρχή. Αυτό το ελασματουργείο που μπόρεσε να ανταποκριθεί στις δύσκολες απαιτήσεις της δεκαετίας του 1960 κατάφερε όχι μόνο να σταθεί με αξιώσεις στην τοπική αγορά και να ορθοποδήσει αλλά και να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο. Έτσι το 1974 μετονομάζεται σε “Χαλυβουργία Θεσσαλίας” και στην περιοχή του Βελεστίνου ξεκινά η ανοδική πορεία του νέου εργοστασίου της. Διαγράφοντας μια σταθερά ανοδική πορεία και θέτοντας συνεχώς νέα πρότυπα κατασκευαστικής υπεροχής η εταιρία συμμετέχει στην υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής. Με σίδερα της Χαλυβουργίας Θεσσαλίας κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο μέρος της γέφυρας Ρίου – Αντιρρίου. Το 2006 η Χαλυβουργία Θεσσαλίας απορρόφησε την «Ελληνική Χαλυβουργία» – την πρώτη βιομηχανία χάλυβα στην Ελλάδα που είχε ιδρυθεί το 1935 με σίδερα της οποίας είχε κατασκευαστεί το ιστορικό οχυρό Ρούπελ – και η εταιρία υπογράφει πλέον με το όνομα «Χαλυβουργία Ελλάδος». Συνοψίζοντας μια μεγάλη παράδοση πρωτοπορίας που γεφυρώνει τις εποχές, δημιουργείται μια ηγετική δύναμη με την απαραίτητη τεχνογνωσία και εμπειρία για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του μέλλοντος.

Το χαλυβουργείο Βελεστίνου Στις εγκαταστάσεις του Βελεστίνου οι οποίες καλύπτουν έκταση 285.000 τ.μ. λειτουργεί το χαλυβουργείο της βιομηχανικής μονάδας του Βόλου. Με συνεχείς επενδύσεις σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό και τον πλήρη εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων, η ετήσια παραγωγή δυναμικότητα της μονάδας σε ημερήσιο προϊόν (μπιγιέτα) ξεπερνά τους 700.000 τόνους.

110

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ελασματουργείο και εργοστάσιο πλεγμάτων Βόλου Οι εγκαταστάσεις του Βόλου, συνολικής έκτασης 145.000 τ.μ. περιλαμβάνουν ελασματουργείο επιμήκων προϊόντων, εργοστάσιο παραγωγής πλεγμάτων και στεγασμένες αποθήκες φύλαξης χαλύβων και πλεγμάτων. Από το 1963 η μονάδα του Βόλου επιτυγχάνει σταθερή αύξηση της παραγωγικής της δυναμικότητας. Με την εγκατάσταση νέου ελασματουργείου και ενός υπερσύγχρονου εργοστασίου πλεγμάτων, η ετήσια δυναμικότητα της μονάδας σε τελικά προϊόντα ξεπερνά σήμερα τους 600.000 τόνους.

Συμβολή σε έργα Η «Χαλυβουργία Ελλάδος», έχει σημαντική συμβολή στα μεγάλα έργα εκσυγχρονισμού και τη δημιουργία νέων κατασκευαστικών υποδομών που αναμορφώνουν ριζικά το τοπίο της χώρας και αποτελούν βασική προϋπόθεση οικονομικής ανάπτυξης. Μεγάλα αναπτυξιακά έργα όπως το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», η Αττική Οδός, η γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου, το Αττικό Μετρό, η Εγνατία Οδός, ο προαστιακός σιδηρόδρομος Αττικής, η υποθαλάσσια ζεύξη Ακτίου και σχεδόν όλα τα Ολυμπιακά έργα, έχουν κατασκευαστεί με χάλυβες της Χαλυβουργίας Θεσσαλίας, της «Χαλυβουργίας Ελλάδος». Παράλληλα, εφαρμόζοντας τα ίδια αυστηρά ποιοτικά κριτήρια, η Χαλυβουργία Ελλάδος έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο προμηθευτή του ιδιωτικού τομέα και σε ακρογωνιαίο λίθο της ιδιωτικής οικοδομής, αξιοποιώντας ένα ευρύτατο δίκτυο αντιπροσώπων αι συνεργατών σε όλη την Ελλάδα.

111

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

H SOVEL A.E.

Η SOVEL, θυγατρική εταιρία της ΣΙΔΕΝΟΡ, απέκτησε το 1996 τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρίας ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΧΑΛΥΨ στον Αλμυρό Μαγνησίας. Το βιομηχανικό συγκρότημα που περιλαμβάνει χαλυβουργείο, ελασματουργείο, μονάδα παραγωγής πλεγμάτων και βοηθητικές μονάδες, είναι εγκατεστημένο σε συνολική έκταση 1.011 στρεμμάτων. Η στρατηγικά επιλεγμένη τοποθεσία της μονάδας στον Αλμυρό αποτελεί ουσιαστικό πλεονέκτημα για τις δραστηριότητες του Ομίλου ΣΙΔΕΝΟΡ. Ταυτόχρονα, η λειτουργία ιδιόκτητων λιμενικών εγκαταστάσεων δίπλα στο εργοστάσιο συνεπάγεται, όχι μόνο μειωμένους χρόνους παραλαβής πρώτων υλών και παράδοσης έτοιμων προϊόντων, αλλά και χαμηλότερα μεταφορικά κόστη. Εντός του 2011, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες εγκατάστασης της νέας γραμμής ελασματουργείου επιμήκων προϊόντων χάλυβα (Compact Mill), οι οποίες αύξησαν την παραγωγική δυναμικότητα προϊόντων ελασματουργείου κατά 300.000 τόνους, διαμορφώνοντάς τη συνολικά σε 1.200.000 τόνους ετησίως. Η νέα γραμμή βασίζεται στις πιο εξελιγμένες παραγωγικές μεθόδους και για πρώτη φορά παράγονται επιμήκη προϊόντα, χωρίς την παρεμβολή κλιβάνου αναθέρμανσης, εφαρμόζοντας τη μέθοδο της χύτευσης/έλασης χωρίς διακοπή. Η παραπάνω επένδυση ήταν εφικτή μετά την εγκατάσταση και λειτουργία της μεθόδου συνεχούς τροφοδοσίας του ηλεκτρικού κλιβάνου (CONSTEEL) που ξεκίνησε στο τρίτο τρίμηνο του 2007. Το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας είναι πιστοποιημένο κατά ΕΛΟΤ EN ISO 9001:2008. Το εργοστάσιο της SOVEL στον Αλμυρό εφαρμόζει Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης πιστοποιημένο κατά ΕΛΟΤ EN ISO 14001:2004 καθώς και Σύστημα Διαχείρισης Υγείας & Ασφάλειας Εργασίας πιστοποιημένο κατά OHSAS 18001:2007 / ΕΛΟΤ 1801:2008. Όλα τα παραγόμενα προϊόντα υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους σε όλες τις φάσεις της παραγωγής για την εξασφάλιση σταθερά υψηλής ποιότητας.

Πλεονεκτήματα Σημαντικά πλεονεκτήματα του εργοστασίου αποτελούν: - η γεωγραφική θέση της μονάδας που είναι στο κέντρο της Ελλάδας - οι λιμενικές της εγκαταστάσεις, που μειώνουν το κόστος διακίνησης των πρώτων υλών και των τελικών προϊόντων - η σημαντική εδαφική έκταση που επιτρέπει την περαιτέρω καθετοποίηση σε μονάδες επεξεργασίας χαλυβουργικών προϊόντων.

Νέες προοπτικές Στο μεταξύ, ύστερα από την υπογραφή συμφωνίας της ΣΙΔΕΝΟΡ τον Σεπτέμβριο του 2007 με με την ιταλική εταιρία χαλυβουργικών μηχανημάτων Danieli για την προμήθεια υπερσύγχρονου μηχανολογικού εξοπλισμού νέας γραμμής ελασματουργείου επιμήκων προϊόντων χάλυβα «Micro Mill», άνοιξαν νέες προοπτικές για το εργοστάσιο της SOVEL στον Αλμυρό. Με την τελευταία επένδυση, η SOVEL αποτελεί μια από τις πιο σύγχρονες παραγωγικές μονάδες επιμήκων προϊόντων χάλυβα σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία σε συνδυασμό με τις λιμενικές εγκαταστάσεις θα ενισχύσει περαιτέρω την πρωτοπορία του Ομίλου ΣΙΔΕΝΟΡ τόσο στην Ελληνική όσο και στις διεθνείς αγορές.

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Βόλου ιδρύθηκε το 1926 και είναι το δευτεροβάθμιο συνεταιριστικό όργανο των Συνεταιρισμών των χωριών γύρω από τον Βόλου, καθώς και των χωριών του Δυτικού Πηλίου και της περιοχής του Βελεστίνου. Το 1952 ιδρύεται από την Ένωση η Γαλακτοβιομηχανία ΕΒΟΛ με αντικείμενο τη συγκέντρωση, επεξεργασία και διάθεση του αγελαδινού γάλακτος στην τοπική αγορά. Με παραγωγικότητα που είχε ανέλθει από το 1963 στους 10 τόνους παστεριωμένου γάλακτος, με σύγχρονο κτηριακό και μηχανολογικό εξοπλισμό η αξία του οποίου άγγιζε την εποχή εκείνη τα 5,5 εκ. δρχ. (1,2 εκ. δρχ. + 4,3 εκ. δρχ. αντίστοιχα) και με τη διανομή να γίνεται σε γυάλινες φιάλες των 640 και των 320 γραμμαρίων, όχι μόνο από τα παντοπωλεία της πόλης, αλλά και από πόρτα σε πόρτα από παραδοσιακούς διανομείς (γαλατάδες), το γάλα ΕΒΟΛ κέρδισε ευθύς εξ αρχής την εμπιστοσύνη των Βολιωτών, έγινε το σήμα κατατεθέν της πόλης και σιγά – σιγά έως τις αρχές της δεκαετίας του 1970 που επήλθε η πλαστικοποίηση στην εμφιάλωση, το γάλα ΕΒΟΛ ξεπέρασε τα όρια του Νομού Μαγνησίας. Με συνεχείς προσπάθειες ανανέωσης τόσο του κτηριακού όσο και του μηχανολογικού της εξοπλισμού η γαλακτοβιομηχανία ΕΒΟΛ στις αρχές του 21ου αιώνα προχωρεί σε μια επένδυση ριζικού σχεδόν εκσυγχρονισμού του εργοστασίου που ξεπερνά τα 2.100.000 ευρώ εκ των οποίων το 45% προέρχεται από χρηματοδότηση προγράμματος και το 55% από κέρδη του εργοστασίου. Από την ΕΒΟΛ δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στον κτηριολογικό εξοπλισμό και γίνονται αλλαγές στους χρηστικούς χώρους του εργοστασίου, στην εμφιάλωση, στην παστερίωση και στους ψυκτικούς χώρους. Γίνεται επίσης προμήθεια νέων υπερσύγχρονων μηχανημάτων με μεγάλη παραγωγική ικανότητα και στην αγορά εμφανίζονται νέα προϊόντα και νέες συσκευασίες. Θετικό ήταν και το 2014 για την ΕΒΟΛ, καθώς εκτιμάται, σύμφωνα με οικονομικά στοιχεία του πρώτου δεκάμηνου του 2014, ότι οδεύει προς αύξηση τζίρου και πωλήσεων σε ποσοστό 8%, ενώ από πριν τις γιορτές ξκίνησε τη λειτουργία της η νέα υπερσύγχρονη μονάδα του εργοστασίου, στην οποία αναμένεται να μεταφερθεί σταδιακά ο εξοπλισμός της παλιάς ομάδας και ο χώρος που θα αδειάσει, θα φέρει νέους κωδικούς προϊόντων όπως ρυζόγαλο, κρέμα κλπ.

Η γαλακτοβιομηχανία ΕΒΟΛ Συνεχής ανοδική πορεία με τη σφραγίδα της ποιότητας

Προϊόντα Πολλά είναι τα προϊόντα που κυκλοφορούν, όπως μεταξύ άλλων, η καινούργια συσκευασία κακάο σε πλαστική φιάλη των 420 γρ. και το γάλα λάϊτ σε πλαστική φιάλη των 620 γρ., η πλαστική συσκευασία του ενός κιλού φέτας, το αγελαδινό γιαούρτι – πλήρες ή λάϊτ – και το κατσικίσιο βιολογικό γάλα σε συσκευασία των 620 γρ. , ενώ ήταν η πρώτη γαλακτοβιομηχανία στην Ελλάδα που εμφιαλώνει βιολογικό γίδινο γάλα. Ένα γάλα που προέρχεται από τις περιοχές Κεραμιδίου, Βενέτου, Καναλίων, Κερασιάς, Αγίου Γεωργίου, Περιβλέπτου, Διμηνίου, Μικρού Περιβολακίου και Χλόης . Πολλές είναι οι νέες συμφωνίες με μεγάλες αλυσίδες σούπερ – μάρκετ της χώρας, χάρις στις προσπάθειες του προέδρου της Νικήτα Πρίντζου, όπως πλούσια είναι και η κοινωνική πολιτική της εταιρείας, καθώς συνδράμει καθημερινά, στο Κοινωνικό Παντοπωλείο του Δήμου Βόλου, το Ορφανοτροφείο, σε Ιδρύματα και σχολεία.

113

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Μπισκότα Παπαδοπούλου Η μπισκοτοβιομηχανία Παπαδοπούλου ιδρύθηκε από τον Ευάγγελο και τον Νίκο Παπαδόπουλο το 1922 και καθιερώθηκε στην ελληνική αγορά με τα επώνυμα μπισκότα της «Πτι Μπερ», τα μπισκότα «Μιράντα» και λίγο αργότερα τα γεμιστά που παράγονται ανελλιπώς από το 1922 μέχρι σήμερα. Επρόκειτο αρχικά για μια μικρή οικοτεχνία που χάρη στην εργατικότητα και το μεράκι των μελών της οικογένειας Παπαδοπούλου το 1935 απέκτησε το πρώτο της εργοστάσιο στα Πετράλωνα που λειτουργούσε με ελβετικά μηχανήματα και φούρνο, παράγοντας 3000 μπισκότα την ημέρα. Το 1952 το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στην οδό Πέτρου Ράλλη στην Αθήνα, από όπου συνεχίζει με μεγαλύτερη παραγωγική δυναμικότητα την παραδοσιακή παρασκευή μπισκότων και κατέχει μονοπωλιακή σχεδόν θέση στην αγορά. Το 1970 η μπισκοτοποιία κατασκευάζει εργοστάσιο στη Θεσσαλονίκη, ενώ το 1974 προχωρεί στις πρώτες της εξαγωγές, λανσάροντας ως προϊόν και την γκοφρέτα «Caprice». Η μπισκοτοβιομηχανία Παπαδοπούλου διευρύνεται συνεχώς και το 1978 αποκτά τρίτο εργοστάσιο, αυτή τη φορά στο Βόλο, που λειτουργεί με επιτυχία στην Α΄ Βιομηχανική Περιοχή. Μετά το 1980 η εταιρία διευρύνει πλέον τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες και διεισδύει και σε άλλες όμορες αγορές, όπως είναι η αρτοβιομηχανία, η βιομηχανική ζαχαροπλαστική και τα προϊόντα snacks.

Η εταιρεία σήμερα Διαθέτει 4 εργοστάσια σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο και Οινόφυτα, καθώς και μία κεντρική Αποθήκη Ετοίμων Προϊόντων στην περιοχή του Ασπροπύργου, που είναι πιστοποιημένα και λειτουργούν κατά τα διεθνή Πρότυπα Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001:2008 και Ασφαλείας Τροφίμων ISO 22000:2005, συμπεριλαμβανομένης της μελέτης HACCP (Ανάλυση Κινδύνων και Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου). Τα εν λόγω συστήματα Ποιότητας & Ασφαλείας Τροφίμων καλύπτουν όλες τις δραστηριότητες της Εταιρίας (Διοικητικές – Παραγωγικές – Εμπορικές).

Απασχολεί περίπου 1200 εργαζόμενους Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της επιχείρησης, «ηγείται στο χώρο της μπισκοτοποιίας ενώ κατέχει σημαντική θέση στον τομέα των αρτοσκευασμάτων. Συγκεκριμένα η εταιρία κατέχει τη 2η θέση στο σύνολο της φρυγανιάς, ενώ ηγείται στην κατηγορία της Premium φρυγανιάς. Η εταιρία πάντοτε με πνεύμα καινοτομίας και ανάπτυξης πρωτοπορεί και εισέρχεται και σε νέες κατηγορίες! Έτσι, το 2011 έφερε την επανάσταση στις Μπάρες Δημητριακών με τα Digestive Bars. Πρόκειται για την 1η μπάρα δημητριακών με μπισκότο. Το 2013, εταιρία επεκτείνεται και στην αγορά του συσκευασμένου ψωμιού. Διαθέτει 3 τμήματα πωλήσεων σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα διακινεί τα προϊόντα της μέσω ενός δικτύου τοπικών συνεργατών. Συνολικά 200 πωλητές και merchandisers βρίσκονται καθημερινά στην αγορά, εξασφαλίζοντας έτσι την ευρεία διανομή των προϊόντων της εταιρίας. Εκτός από την κυριαρχία της στην Ελληνική αγορά, τα προϊόντα ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ταξιδεύoυν σήμερα σε περισσότερες από σαράντα χώρες και στις πέντε ηπείρους, με αιχμή του δόρατος το Caprice και με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, περιλαμβανομένης και της Κύπρου, να αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα ανάπτυξης. Μετρά δεκάδες βραβεύσεις σε ελληνικές και διεθνείς εκθέσεις.

114

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Coca-Cola Τρία Έψιλον Η Coca-Cola Tρία Έψιλον με 46 χρόνια παρουσίας στην ελληνική αγορά, ως ελληνική εταιρεία μη αλκοολούχων ποτών, με 25 γραμμές παραγωγής στην Ελλάδα. Αποτελεί μέλος του Ομίλου Coca-Cola HBC AG ο οποίος είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμφιαλωτές των προϊόντων της The Coca-Cola Company παγκοσμίως και ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη. Η Coca-Cola HBC AG δραστηριοποιείται σε 28 χώρες και παράγει προϊόντα για τις ανάγκες πάνω από 585 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Coca-Cola Hellas είναι θυγατρική εταιρεία της The Coca-Cola Company με ευθύνη για την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα. Τα προϊόντα που διατίθενται στην Ελλάδα είναι τα Coca-Cola, Coca-Cola light, Coca-Cola Zero, Coca-Cola Zero χωρίς καφεΐνη, Fanta, Powerade, Sprite, Nestea, illyissimo Caffe, illyissimo Macchiato, illyissimo Cappuccino και τα mixers Schweppes. Στην Ελλάδα, εμφιαλωτής των προϊόντων της The Coca-Cola Company είναι η Coca-Cola Τρία Έψιλον που μαζί με την Coca-Cola Hellas, αποτελούν το Σύστημα της Coca-Cola στην Ελλάδα. Η Coca-Cola Τρία Έψιλον παράγει, διανέμει και εμπορεύεται προϊόντα της The Coca-Cola Company, αλλά και δικά της προϊόντα, που περιλαμβάνουν τη καινοτόμο σειρά χυμών Amita και Frulite, τo εμφιαλωμένo νερό ΑΥΡΑ, τα snacks TSAKIRIS καθώς και προϊόντα σε συνεργασία με την The Coca-Cola Company και άλλες εταιρείες, όπως είναι ο έτοιμος προς πόση καφές illy cafe, τα mixers Schweppes, το τσάι Nestea και τα ενεργειακά ποτά Monster.

Το εργοστάσιο στο Βόλο Το εργοστάσιο της Coca-Cola Τρία Έψιλον στο Βόλο ιδρύθηκε το 1986, συμπληρώνοντας, φέτος, 29 χρόνια επιτυχημένης παρουσίας και λειτουργίας. Όπως αναφέρει η ίδια η εταιρεία, «κατά τη διάρκεια της πορείας του, το εργοστάσιο επιβεβαιώνει διαρκώς την ισχυρή παρουσία, αλλά και τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζει στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας της περιοχής. Το εργοστάσιο του Βόλου αναπτύσσει παραγωγική, αλλά και εμπορική δραστηριότητα. Αποτελεί την έδρα για εμπορικές δραστηριότητες της εταιρίας, καλύπτοντας τη Θεσσαλία, την κεντρική Στερεά Ελλάδα και τη Νότιο Μακεδονία. Στο εργοστάσιο του Βόλου παράγουμε το 84% του όγκου αναψυκτικών σε γυάλινη φιάλη για την ελληνική αγορά με δυναμική που φτάνει τα 550.000 λίτρα την ημέρα. Παράλληλα, το εργοστάσιο αποτελεί βασική μονάδα για την παραγωγή αναψυκτικών σε κουτιά αλουμινίου, καλύπτοντας το 29% της συνολικής παραγωγής που καλύπτει της ανάγκες όχι μόνο της ελληνικής αγοράς αλλά και αγορών του εξωτερικού. Μέσα από τη δραστηριότητά της στην περιοχή στηρίζουμε ουσιαστικά την οικονομία της περιοχής, όχι μόνο χάρη της θέσεις εργασίας που προσφέρουμε στο εργοστάσιο αλλά και αποτελώντας βασικό συνεργάτη για τοπικούς παραγωγούς από τους οποίους προμηθευόμαστε τις πρώτες ύλες για την παραγωγή των προϊόντων της. Ενδεικτικά, μόνο το 2013 προμηθεύτηκε τα εξής: 347 τόνους χυμό ροδάκινο, 75 τόνους χυμό βερίκοκο, 10 εκατ. Τεμάχια χαρτοκιβώτια και περισσότερα από 150 εκατ. Χάρτινες ετικέτες από το Βόλο.

115

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Όμιλος Εταιριών Λούλη Με σταθερά βήματα στον 3ο αιώνα δημιουργίας και προόδου

116

Στον 3ο αιώνα δημιουργίας και προόδου βρίσκεται ο Όμιλος Εταιριών Λούλη γράφοντας μια ιστορία έξι γενεών που ξεκίνησε από την Ήπειρο το 1782, όταν ο Ζώης Λούλης στην Αετορράχη Ιωαννίνων είχε κτίσει ένα μικρό πετρόμυλο. Μετά την καταστροφή του το 1912 τέσσερις από τους εννέα γιους του Θεμιστοκλή Λούλη, οι αδελφοί Χρήστος, Κωνσταντίνος, Νικόλαος και Γεώργιος Λούλης εγκαθίστανται το 1914 στο Βόλο και αγοράζουν μερίδιο του Μύλου Ι. Ξυδή – Ν. Χατζηνίκου, ο οποίος το 1917 περιέρχεται στην κατοχή τους, ωστόσο το 1926 καταστρέφεται από πυρκαγιά. Στη θέση του το 1928 κτίζεται νέος μύλος, ενώ ο Μύλος Λούλη από το 1927 μετατρέπεται σε Ανώνυμη Εταιρία με πρόεδρο τον Χρήστο Θεμ. Λούλη. Κατά το διάστημα του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940 – 1941 το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του Μύλου τροφοδοτούσε τον ελληνικό στρατό στο μέτωπο της Αλβανίας, ενώ στα χρόνια της κατοχής η επιχείρηση επιτάχθηκε και λειτούργησε για τον Ερυθρό Σταυρό. Μάλιστα το 1950 η εταιρία τιμήθηκε για την προσφορά της στη δύσκολη περίοδο 1940 – 1949. Στις 24 Οκτωβρίου 1951 η «Κυλινδρόμυλος Λούλη Α.Ε.» εισάγεται στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών κα είναι η 28η κατά σειρά αρχαιότητος εταιρία του Χ.Α.Α. Το 1952 η εταιρία κάνει τον πρώτο σιμιγδαλόμυλο στην Ελλάδα προκαλώντας επανάσταση στο χώρο της μακαρονοποιίας, αφού πλέον γίνεται δυνατή στη χώρα μας η παραγωγή ζυμαρικών από σιμιγδάλι. Το 1961 τη διοίκηση της εταιρίας αναλαμβάνει ο Νικόλαος Λούλης, ενώ το 1969 γίνεται το πρώτο βήμα μετεγκατάστασης του Μύλου στη Βιομηχανική Περιοχή Βόλου και κτίζεται σιλό χωρητικότητας 10.000 τόνων. Το 1975 μετά το θάνατο του Νικολάου Κ. Λούλη, πρόεδρος εταιρίας αναλαμβάνει η σύζυγός του Εύη, ενώ το 1977 κτίζεται ο νέος Μύλος στη Βιομηχανική Περιοχή Βόλου και ξεκινά τη λειτουργία του χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας από το 1978, με δυνατότητα παραγωγής 180 τόνους ανά 24ωρο. Τη δεκαετία που ακολουθεί ο Μύλος εκσυγχρονίζεται αυξάνοντας το 1982 τη δυναμικότητά του στους 450 τόνους κα το 1985 στους 700 τόνους ανά 24ωρο. Παράλληλα κατασκευάζονται τα νέα μεταλλικά σιλό αυξάνοντας την αποθηκευτική δυνατότητα της εταιρίας σε 40.000 τόνους. Το 1988, οι συνολικές αλέσεις της εταιρίας τη φέρνουν στη 2η θέση της ελληνικής αλευροβιομηχανίας, ενώ το 1991 ο γενικός διευθυντής της, Κων. Ν. Λούλης – γιος της Εύης Λούλη – ο οποίος κατέχει το 99,9% των μετοχών της εταιρίας κάνει το πρώτο βήμα για μετεγκατάσταση του μύλου από τη ΒΙ.ΠΕ Βόλου σε ιδιόκτητη έκταση 100 στρεμμάτων στον όρμο της Σούρπης. Το 1999, η εταιρία, που στο μεταξύ έχει ιδρύσει υποκατάστημα στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης και έχει εξαγοράσει τον μύλο Σιμιτζή στην Καβάλα, εξαγοράζει μέσω του ΧΑΑ το 52% των μετοχών των μύλων Αγίου Γεωργίου, ενώ το 2004 εξαγοράζει το 100% των μετοχών αυτής της εταιρίας. Όπως αναφέρεται από την ίδια την εταιρεία, «διαθέτει το καλύτερο και μεγαλύτερο δίκτυο διανομής πανελλαδικά με ένα μεγάλο στόλο ιδιόκτητων φορτηγών και σιλοφόρων καθώς και πλήθος συνεργατών μεταφορέων που εξυπηρετούν τους πελάτες από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη.

Ι Ν Α

Η εταιρεία απασχολεί 250 εργαζόμενους και διαρκώς επενδύει σε νέα τεχνολογικά μέσα και στην αναβάθμιση των εργοστασίων της ώστε να είναι πάντα ανταγωνιστική και να κρατάει την πρωτιά στην ελληνική αλευροβιομηχανία». Η εταιρεία διαθέτει 3 ιδιόκτητα κέντρα διανομής: στην Ιερά οδό (Αθήνα), στο Καλοχώρι (Θεσσαλονίκη) και στο Ποδοχώρι (Καβάλα), που συμπεριλαμβανομένης της Σούρπης, αποτελούν ένα άριστο δίκτυο διανομής. Με σημεία διάθεσης προϊόντων ανά 200 χλμ., και με έναν άρτιο στόλο φορτηγών η εταιρεία έχει τη δυνατότητα να καλύπτει άμεσα και απρόσκοπτα τις ανάγκες της αγοράς καθώς και να εξυπηρετεί γρήγορα και αποτελεσματικά τις παραγγελίες των πελατών της από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη.

ΗΧ

Ο ΒΙ

Προϊόντα Το αντικείμενο εργασιών των Μύλων Λούλη, επικεντρώνεται αποκλειστικά στην παραγωγή και εμπορία αλεύρων από άλεση σίτου αλλά και σίκαλης, καλαμποκιού και κριθαριού. Εφαρμόζοντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και παρακολουθώντας τις ανάγκες της αγοράς οι ΜΥΛΟΙ ΛΟΥΛΗ παράγουν 120 τύπους αλεύρων-σιμιγδαλιών για να εξυπηρετήσουν τους 5.000 πελάτες τους, αρτοποιούς και ζαχαροπλάστες, με ένα άριστα οργανωμένο δίκτυο πωλήσεων σε ολόκληρη τη χώρα. Τα προϊόντα του Ομίλου χωρίζονται σε: -ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΛΕΣΗΣ: Επαγγελματικά (αλεύρι σε σακί και χύδην) -Υποπροϊόντα (πίτυρα κ.λπ.) Μεταξύ των προϊόντων για καταναλωτές, είναι: Φαριν απ, Αλεύρι για όλες τις χρήσεις, Αλεύρι Ζυμωτό, Αλεύρι Ολικής, Αλεύρι Σκληρό Νο1, Αλεύρι Μαλακό Νο2, Αλεύρι για τσουρέκι Σιμιγδάλι Ψιλό, Σιμιγδάλι Χονδρό, Smart mix, Smart mix Πολύσπορο, Καλαμποκάλευρο, Αλεύρι για όλες τις χρήσεις χωρίς γλουτένη, Αυτοδιογκούμενη φαρίνα χωρίς γλουτένη, Αλεύρι Βιολογικό Αλεύρι για pizza τύπου 00 κ.α.

Οι εγκαταστάσεις στον όρμο της Σούρπης Τον Ιούλιο του 2001 άρχισε να λειτουργεί η νέα βιομηχανική μονάδα της ΜΥΛΟΙ ΛΟΥΛΗ στην περιοχή της Σούρπης Μαγνησίας. Με την πλήρη λειτουργία του καινούργιου υπερσύγχρονου επιλιμένιου μύλου τον Μάρτιο του 2003 και τα εγκαίνια της μονάδας τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ολοκληρώθηκε -μετά από μία δεκαετία γραφειοκρατικών διαδικασιών και οικοδομικών εργασιών- μία πρότυπη επένδυση ύψους 60 εκατ. δολαρίων. Η βιομηχανική μονάδα στη Σούρπη περιλαμβάνει: 7 γραμμές παραγωγής Δυναμικότητα άλεσης 1.000τον/24h, Σιλό δημητριακών 55.000 τόνων, Πρότυπο Βιολογικό Μύλο, Παραδοσιακό Πετρόμυλο, Ιδιόκτητο λιμάνι για ταυτόχρονη φορτοεκφόρτωση 4 πλοίων, Σιλό αλεύρων 5.000 τόνων Επίπεδες αποθήκες χωρητικότητας 3.000 τόνων, Υπερσύγχρονο χημείο και πειραματικό αρτοποιείο, Τμήμα τεχνικής υποστήριξης επαγγελματιών αρτοποιών, 120 τελικά προϊόντα. Η βιομηχανική μονάδα Σούρπης διαθέτει τα κάτωθι πιστοποιητικά: ΙSO 9001:2008 (Λειτουργία Λιμένος), ΙSO 9001:2008 (Grain and Product Distribution), ΙSO 14001:2004 (Περιβαλλοντική Συμμόρφωση) ΙSO 22000:2005 (HACCP), ΙFS, BRC.

117

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου «ZAGORIN» Η ιστορία του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζαγοράς έχει βαθιές ρίζες και ξεκινάει από τον προηγούμενο αιώνα. Ιδρύθηκε το 1916 και είναι ένας από τους πρώτους συνεταιρισμούς της χώρας. (το 1915 ψηφίστηκε ο Νόμος περί Συνεταιρισμών). Στις 27 Οκτωβρίου 1916, 199 Ζαγοριανοί ίδρυσαν το Συνεταιρισμό, με την επωνυμία «Συνεταιρισμός Πωλήσεων Γεωργικών Προϊόντων Ζαγοράς», καλλιεργώντας αρχικά πατάτες και φουντούκια. Η ανοδική πορεία αρχίζει στα μέσα της δεκαετίας του ’60 με την εξάπλωση στην περιοχή της ποικιλίας μήλων Στάρκιν Ντελίσιους που αποδείχτηκε ιδανική για τις κλιματικές και εδαφικές συνθήκες της Ζαγοράς αποδίδοντας προϊόντα υψηλής ποιότητας και γεύσης. Η αρχή είχε γίνει. Λίγο αργότερα την δεκαετία του ’80 ο Συνεταιρισμός σημειώνει εκρηκτική πορεία που φτάνει μέχρι σήμερα καταφέρνοντας να συγκεντρώσει το 98% των παραγωγών. Το 1985 ο Συνεταιρισμός Ζαγοράς αλλάζει μορφή. Με την έγκριση του νέου καταστατικού αλλάζει επωνυμία και γίνεται ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ με την μορφή που έχει σήμερα, με διακριτικό σήμα και λογότυπο εταιρικής ταυτότητας. Παράλληλα τα μήλα αποκτούν το διακριτικό σήμα «ΖΑΓΟΡΙΝ» / «ZAGORIN» με κατοχυρωμένο διεθνώς εμπορικό σήμα. Επίσης συγκεντρώνονται διάφορα είδη αγροτικών προϊόντων της περιοχής όπως άλλες ποικιλίες μήλων (γκόλντεν, ρενέδες, φυρίκια), αχλάδια, ακτινίδια, κάστανα, ελιές, κεράσια κ.α. όλα εξαιρετικής ποιότητας. Τα προϊόντα αποκτούν εταιρική ταυτότητα, σχεδιάζονται νέες συσκευασίες με το διακριτικό σήμα, τα μήλα φέρουν ειδικό αυτοκόλλητο του λογοτύπου και τα μεταφορικά μέσα κυκλοφορούν με τη νέα εταιρική ταυτότητα. Τα ΖΑΓΟΡΙΝ έχουν πλέον γεννηθεί. Σήμερα ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς συγκεντρώνει, συντηρεί, συσκευάζει και διακινεί το 100% σχεδόν της παραγωγής των μήλων της περιοχής (10.000 – 15.000 τόνους ετησίως), καθώς και των υπόλοιπων προϊόντων που παράγονται, και είναι από τις σημαντικότερες οικονομικές μονάδες της Μαγνησίας.

Εγκαταστάσεις Ο Συνεταιρισμός Ζαγοράς διαθέτει σήμερα ένα υπερσύγχρονο ιδιόκτητο συγκρότημα ψυγείων – διαλογητηρίων, που θεωρείται από τα μεγαλύτερα των Βαλκανίων και αποδεικνύει το συνεχές επενδυτικό έργο που πραγματοποιείται στον τομέα εκσυγχρονισμού της υλικοτεχνικής του υποδομής. Οι σύγχρονοι ψυκτικοί χώροι των 55.000 m3 (με θαλάμους ελεγχόμενης ατμόσφαιρας ULO σε ποσοστό άνω του 50%) έχουν δυνατότητα αποθήκευσης, συντήρησης πάνω από 10.000 τόνους, ενώ η διαλογή γίνεται με αυτόματα ηλεκτρονικά διαλογητήρια με δυνατότητα 180 τόνους το 8ωρο (ανάλογα με το βάρος και το χρώμα). Στις εγκαταστάσεις των ψυγείων λειτουργούν επίσης ηλεκτρονικές μηχανές μικροσυσκευασίας. Στα προϊόντα περιλαμβάνονται, μήλα, αχλάδια, κεράσια, ακτινίδια και κάστανα.

118

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Εύρηκα-Εύρηκα»… Ο Αρχιμήδης θριαμβολογεί με την πασίγνωστη ιστορική αναφώνηση «εύρηκαεύρηκα» όταν ανακαλύπτει την γνωστή Αρχή περί της άνωσης στο μπάνιο του. Ο διορατικός επιχειρηματίας Ξάνθος Σαρρής την υιοθετεί το 1959 και δημιουργεί την εταιρεία Εύρηκα. Στην Κύπρο που σήμερα, 56 χρόνια μετά, έχει εξελιχθεί στον πετυχημένο Όμιλο εταιριών ΕΥΡΗΚΑ. Η παραγωγή του πρώτου προϊόντος «Εύρηκα» ξεκινά σε μια μικρή «βιοτεχνία» ενός δωματίου. Αυτό το πρώτο, πραγματικά καινοτόμο προϊόν για την εποχή του, έμελλε να γίνει η αρχή μιας στιβαρής, δυναμικής και ευέλικτης επιχείρησης με πολυεθνικό προφίλ. Το 1959 η εταιρεία Εύρηκα, ιδρύεται στην Αμμόχωστο από τον Ξάνθο Σαρρή και εισάγει στην αγορά το «υπερλευκαντικό Εύρηκα» σε φακελλίδιο. Το 1960 χτίζεται το πρώτο εργοστάσιο χημικών προϊόντων της Εύρηκα στην Αμμόχωστο και τον ίδιο χρόνο ο Ξάνθος Σαρρής προχωρεί στην ίδρυση δεύτερης εταιρείας στην Ελλάδα, με την επωνυμία ΕΥΡΗΚΑ Ελλάς, και ξεκινά από ένα μικρό ενοικιαζόμενο εργοστάσιο στην Αθήνα. Στην δεκαετία αυτή παράγονται και εισάγονται στην αγορά και πολλά άλλα προϊόντα όπως το ΕΥΡΗΚΑ ΥΓΡΟ πιάτων, το εντομοκτόνο AROXOL, το σαμπουάν DOR, τα ζελέ και η καραμέλα ΜΟΝ ΑΜΙ, το FAMOZO για τα τζάμια και το TIK TAK για την τουαλέτα. Το 1971 ξεκινά η παραγωγή της σκόνης πλυσίματος υψηλού αφρισμού BINGΟ. Ταυτόχρονα, χτίζεται και ξεκινά η λειτουργία του εργοστάσιου τροφίμων SAFEWAY FOODS. Τραγικός σταθμός στην ιστορία του Ομίλου η πλήρης καταστροφή της κυπριακής εταιρείας, το 1974, λόγω της τουρκικής εισβολής. Ο Ξάνθος Σαρρής, άμεσα δραστηριοποιείται στη Λεμεσό και ένα μήνα μετά στηρίζοντας και τους πρόσφυγες εργαζομένους της, ξεκινά την λειτουργία μιας μικρής βιοτεχνίας κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και παράλληλα προχωρά με το χτίσιμο ιδιόκτητου εργοστασίου. Το 1977 ξεκινά τη λειτουργία του το ιδιόκτητο εργοστάσιο της εταιρείας Εύρηκα Ελλάς Α.Ε. στο Βόλο σε σύγχρονες εγκαταστάσεις παραγωγής για όλα τα χημικά προϊόντα και η έδρα της εταιρείας μεταφέρεται στη Βιομηχανική Περιοχή του Βόλου. Το 1978 ξεκινά έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, ενώ στην μετέπειτα πορεία, ακολουθούν μεγάλες επενδύσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό και κτιριακές εγκαταστάσεις που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικής δύναμης της εταιρείας. 1990-2000: Η παραγωγή νέων προϊόντων συνεχίζεται δυναμικά στην Κυπριακή αγορά , ενώ το 1997 ξεκινά η συνεργασία με την Γαλλική εταιρεία Compo και αρχίζει η διανομή της μάρκας ALGOFLASH, λιπάσματα οικιακής χρήσης για φυτά. Το 2000 η Εύρηκα Ελλάς Α.Ε. πραγματοποιεί την εξαγορά της διεθνούς μάρκας CHIRTON στα αποσμητικά χώρου, που ενισχύει την αύξηση παραγωγικότητας του εργοστασίου Βόλου και τις εξαγωγές σε Ρωσία και πολλές χώρες της Ευρώπης. Το 2009, 50 χρόνια μετά την ίδρυση της πρώτης εταιρείας, βρίσκει τον Όμιλο με επιτυχημένες επιχειρηματικές δραστηριότητες σε τέσσερις χώρες την Κύπρο, Ελλάδα, Ρουμανία και Ουκρανία, με τρία σύγχρονα εργοστάσια στον Βόλο, Λεμεσό και Βουκουρέστι και εξαγωγές σε περισσότερες από είκοσι διεθνείς αγορές. Σήμερα ο Όμιλος Εύρηκα, επενδύοντας στο τρίπτυχο άνθρωπος, ποιότητα και εμπιστοσύνη στοχεύει στην συνέχιση και επέκταση της δυναμικής παρουσίας του στην αγορά.

«ΕΥΡΗΚΑ» Απο το 1977 στη Βιομηχανική του Βόλου

119

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

ContiTech ΙΜΑΣ A.E. Η ContiTech ContiTech ΙΜΑΣ A.E. ιδρύθηκε το 1972 στον Βόλο με στόχο τον τοπικό ενεργειακό τομέα της Ελλάδας και τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, ΔΕΗ. Σύμφωνα με την ίδια την εταιρεία, έκτοτε και χάρη σε αλλεπάλληλες επενδύσεις πολλαπλασίασε το δυναμικό της και το 2007 έγινε η προσθήκη μιας επιπλέον γραμμής παραγωγής. Σήμερα ο εξοπλισμός της ContiTech ΙΜΑΣ Α.Ε. απαρτίζεται από τα πλέον σύγχρονα γερμανικά μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, όπως ζυμωτήρια, καλάνδρους εξέλασης ελαστικού έως και κορυφαίες πρέσσες βουλκανισμού Siempelkamp πολλαπλών εμβολών. Με βάση την τοπική αγορά η ContiTech ΙΜΑΣ Α.Ε. ανέπτυξε άμεσα και τον τομέα των εξαγωγών. Σήμερα, οι ταινίες μας χαίρουν εκτίμησης σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, από την Δυτική Αμερική έως και την Ανατολική Αυστραλία . Τα εκατομμύρια μέτρων των ταινιών, καθώς και οι εξαιρετικές επιδόσεις τους, έχουν αναδείξει την εταιρεία στους κορυφαίους προμηθευτές του κλάδου, ενώ η εταιρεία είναι πιστοποιημένη με ISO 9001. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός, ότι η ContiTech ΙΜΑΣ Α.Ε. παράγει μεταφορικές ταινίες με συρματόσχοινα για ειδικές εφαρμογές, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πελάτη. Οι εγκαταστάσεις της εταιρείας, βρίσκονται στην Α’ Βιομηχανική Περιοχή του Βόλου, στο νομό Μαγνησίας. Όλα τα τμήματα που στεγάζει η ContiTech ΙΜΑΣ, Πωλήσεις, Παραγωγή, Έρευνα & Ανάπτυξη, Ποιοτικός Έλεγχος, Εξαγωγές, Προμήθειες, Ανθρώπινο Δυναμικό, IT, Οικονομικά, Τεχνικό Τμήμα – συνεργάζονται μέσα σε μία ευέλικτη και αποτελεσματική οργάνωση. Θυγατρική της εταιρείας, αποτελεί η ΣΥΡΜΑ Α.Ε. που ιδρύθηκε το 1994. Έχοντας επεκταθεί τα τελευταία χρόνια με διάφορες επενδύσεις, σήμερα η ετήσια παραγωγική της ικανότητα είναι μεγαλύτερη των 5500 τόνων υψηλότατης ποιότητας συρματόσχοινου, λειτουργώντας 24ωρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα.

120

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Η βιομηχανία αναψυκτικών ΕΨΑ προσαρμόστηκε στις εξελίξεις και τις απαιτήσεις του σύγχρονου ανταγωνισμού και κατόρθωσε να επιβάλει στην αγορά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των προϊόντων της που πηγάζει από μια διαφορετική γεύση και φιλοσοφία. Αρχίζοντας σαν μια παραδοσιακή οικογενειακή επιχείρηση το 1924 στην Αγριά Μαγνησίας και με αιχμή του δόρατος την πολυβραβευμένη λεμονάδα της, η συνταγή της οποίας παραμένει ακόμη επτασφράγιστο μυστικό, η ΕΨΑ με σταθερές αρχές και αξίες εξελίχτηκε σε μια πρότυπη επιχείρηση με ευρεία γκάμα καινοτόμων προϊόντων, όπως η βυσσινάδα της η οποία έχει κερδίσει δυο διακρίσεις για τη συσκευασία και την αποτελεσματικότητά της στην αγορά και «Οι Τρεις Δροσοφύλακες» (Πόρτος, Μήλος και Βερίκοκος), από 100% φυσικό χυμό χωρίς συντηρητικά, που δημιουργήθηκαν για να διδάξουν στα παιδιά αξίες, όπως τη φροντίδα για το περιβάλλον και την ανακύκλωση και μάλιστα διακρίθηκαν γι’ αυτό στα βραβεία Οικόπολις 2006.

Από την ιστορία Η ΕΨΑ ιδρύθηκε το 1924, ενώ από το 1969 βρίσκεται στα χέρια των αδελφών Μοσχακλαΐδη και του Νίκου Τσαούτου, οι οποίοι προχώρησαν αμέσως σε επενδύσεις για αύξηση της παραγωγής στις 16.000 φιάλες την ώρα. Από τότε η οικογένεια προϊόντων ΕΨΑ μεγάλωσε εντυπωσιακά. Με σύγχρονες εγκαταστάσεις, με βιολογικό καθαρισμό, με ISO και HACCP με νέες συσκευασίες και νέα προϊόντα όπως η σόδα, η πορτοκαλάδα με ανθρακικό, η lemon cola, το τόνικ, η βυσσινάδα, το τσάι με λεμόνι και με ροδάκινο και φυσικά οι χυμοί. Η ΕΨΑ εδραιώνεται με την ποιότητά της στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Το μόνο που δεν έχει αλλάξει στην Εταιρεία Ψυγείων Αγριάς όλα τα χρόνια λειτουργίας της είναι η ρετρό φιάλη με τον κλασικό χαρακτήρα. Το εργοστάσιο αποτελεί πραγματικό στολίδι της περιοχής μιας και πρόκειται για ένα παραδοσιακό κτίριο που έχει διατηρήσει αναλλοίωτη την Πηλιορείτικη Αρχιτεκτονική. Ωστόσο, η παράδοση αφορά μόνο στη γεύση και στην αρχιτεκτονική, αφού εσωτερικά το εργοστάσιο έχει εκσυγχρονιστεί και διαθέτει πια δυο γραμμές παραγωγής, μια για τις γυάλινες φιάλες και πλαστικές φιάλες ΡΕΤ, που η παραγωγή τους φτάνει τις 30.000 φιάλες την ώρα και μια για τα κουτιά αλουμινίου που η παραγωγή τους φτάνει τα 18.000 κουτιά την ώρα. Το 1996 η ΕΨΑ, θέλοντας να συμβάλλει ουσιαστικά στην προστασία του περιβάλλοντος, τοποθέτησε στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου υπερσύγχρονη μονάδα βιολογικού καθαρισμού. Κορύφωση του εορτασμού των 90 χρόνων αποτελεί μια ιδιαίτερη «κατάθεση» από πλευρά της εταιρείας προς τους φίλους της, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά το προϊόν ορόσημό της -τη Λεμονάδα- σε μια συλλεκτική αριθμημένη φιάλη που παραμένει κλασσική, ενώ δεν θυμίζει τίποτα από όσα έχουμε ξαναδεί!

Εταιρεία Ψυγείων Αγριάς ΕΨΑ Ανάπτυξη με επενδύσεις στη γεύση και την ποιότητα

121

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Ο Αγροτικός Παραγωγικός Συνεταιρισμός Ν. Αγχιάλου «Η ΔΗΜΗΤΡΑ» Ο Αγροτικός Παραγωγικός Συνεταιρισμός Ν. Αγχιάλου «Η ΔΗΜΗΤΡΑ», ιδρύθηκε το έτος 1918 και έκτοτε λειτουργεί συνεχώς. Η ιστορική εξέλιξη του Συνεταιρισμού υπήρξε πολυσήμαντη και πολυδιάστατη, σε πολύ δύσκολα χρόνια για τον αγρότη και την Συνεταιριστική ιδέα. Η εξελικτική πορεία του, και οι σταθμοί της ιστορικής του διαδρομής είναι - συνοπτικά - οι εξής: 1918: Ίδρυση Συνεταιρισμού 1927: Αγορά αλωνιστικής μηχανής, την αξία της οποίας πλήρωσαν τα 60 τότε μέλη. 1929: Αγορά και λειτουργία Πετρόμυλου διαχείριση χορτονομής (μέλη του Συνεταιρισμού 280) 1928: Αγορά αγροκτήματος στη Μεγάλη Βελανιδιά 9.000 στρεμμάτων έναντι 2.500.000 δρχ. με αγριελιές, μετατροπή του κτήματος σε ελαιώνα και τμηματική αποπληρωμή του το έτος 1936. Στη συνέχεια διανομή του κτήματος στους συνεταιρισμούς (25 στρέμματα κατά συνέταιρο - κληρούχο). 1936-1940: Αγορά τρακτέρ - κατασκευή καινούργιων αποθηκών - αγορά οικοπέδων για εγκατάσταση νέου αλευρόμυλου και ελαιουργείου (μέλη του Συνεταιρισμού 400). 1941-1944: Καταστροφή των εγκαταστάσεων του Συνεταιρισμού από τα στρατεύματα κατοχής, μαζί με την καταστροφή από φωτιά ολοκλήρου του χωριού. Σώζονται μόνον η αλωνιστική μηχανή, η αχυροδετική, το τρακτέρ και μία αποθήκη. Όλα τα άλλα καταστράφηκαν. 1946: Καταστροφή των αμπελώνων της περιφέρειας από φυλλοξήρα. 1946-1948: Εγκατάσταση από το Συνεταιρισμό φυτωρίων αμερικανικών κλημάτων και αναδημιουργία αμπελώνων στην ευρύτερη περιφέρειά του. 1947: Εγκατάσταση ελαιοτριβείου. 1953: Ο Συνεταιρισμός κατέχει όλα τα σύγχρονα για την εποχή μηχανήματα (Αλωνιστική μηχανή, ελαιουργείο, αχυροδετική, σπορείς για βαμβάκι, καθαριστήρια σιταριού, δύο θεριζοαλωνιστικές μηχανές, αλευρόμυλο, φορτηγό αυτοκίνητο, τρακτέρ κλπ. Χρήσιμα για την εποχή γεωργικά εργα\εία). 1957: Αντικατάσταση του παλαιού αλευρόμυλου με σύγχρονο ηλεκτροκίνητο. 1958: Ίδρυση Οινοποιείου χωρητικότητος 600 τόνων. 1966: Ίδρυση εμφιαλωτηρίου δυναμικότητας 2.000 φιαλών την ώρα. 1973: Αντικατάσταση παλαιού ελαιουργείου με σύγχρονο. Το εγκατασταθέν το 1958 οινοποιείο, με διαδοχικές επεκτάσεις για τη εξυπηρέτηση της παραγωγής των συνεταίρων γίνεται

122

Ι Ν Α

ΗΧ

χωρητικότητος 6.000 τόνων σε τσιμεντόκτιστες οινοδεξαμενές. 1973-1975: Εγκατάσταση δύο ηλεκτροκίνητων συγκροτημάτων σποφλοιώσεως αμυγδάλων από το πράσινο περίβλημα και ταυτόχρονα εγκατάσταση βιοτεχνίας θραύσεως και διαλογής αμυγδάλων. 1982: Ο χώρος όπου βρίσκεται εγκατεστημένο το παλαιό οινοποιείο απαλλοτριώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού, σαν αρχαιολογικός και απαγορεύεται κάθε παραπέρα επέκταση και εκσυγχρονισμός του οινοποιείου στο συγκεκριμένο χώρο. 1982 -1984: Αγορά γηπέδου εκτάσεως 28 στρεμμάτων στη θέση “Kράγκο”, τρία χιλιόμετρα έξω από την Νέα Αγχίαλο, όπου στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν όλες οι γεωργικές βιομηχανίες (οινοποιείο, εμφιαλωτήριο, ελαιουργείο και αμυγδαλοσπαστήρας). 1984 -1988: Ένταξη όλων των γεωργικών βιομηχανιών σε αναπτυξιακούς νόμους και μετά από αυτή τη διαδικασία ίδρυση νέου υπερσύγχρονου φυγοκεντρικού ελαιουργείου, ίδρυση εξ αρχής του νέου σύγχρονου οινοποιείου - εμφιαλωτηρίου δυναμικότητας 6.000 τόνων, με νέα Γραφεία και ενεργειακό κέντρο και μετεγκατάσταση του αμυγδαλοσπαστήρα. 2000: Έναρξη παραγωγής εξαιρετικής ποιότητας τσίπουρου, του τσίπουρου “ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ”, στο υπερσύγχρονο νεόδμητο εργοστάσιο. Κατασκευή κάβας υψηλής αισθητικής και εργονομίας για την παλαίωση των κρασιών και την ξενάγηση των επισκεπτών στο παρελθόν και το παρόν της “ΔΗΜΗΤΡΑΣ”. 2004: Έναρξη εφαρμογής Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης σε όλους τους οινοποιήσιμους αμπελώνες των παραγωγών-μελών. Πιστοποίηση του συστήματος σύμφωνα με τις απαιτήσεις των πρoτύπων AGRO 2-1 και AGRO 2-2 του ΟΠΕΓΕΠ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. 2003-2006: Εκσυγχρονισμός και ποιοτική αναβάθμιση οινοποιείου στα πλαίσια του προγράμματος “Επενδύσεις στη μεταποίηση και εμπορία γεωργικών προϊόντων” (ΚΑΝ. ΕΚ.1257/99). 2006: Εφαρμογή συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας (ISO) και συστήματος Διαχείρισης Ασφάλειας Τροφίμων (HACCP). 2007: Εγκρίθηκε η υπαγωγή του Συν/σμού στις διατάξεις του Αναπτυξιακού Νόμου 3299/2004 για την ενίσχυση επενδυτικού σχεδίου προϋπολογισμού 1.150.000 ευρώ.

Ο ΒΙ

Μετεγκατάσταση Από το 1984 αντιμετωπίζεται η ανάγκη μετεγκατάστασης και εκσυγχρονισμού του Οινοποιείου και έτσι το 1988 που ολοκληρώνονται οι εργασίες κατασκευής του νέου, γίνεται η μεταφορά του στις νέες σύγχρονες εγκαταστάσεις που βρίσκονται στο 4ο χλμ. της Εθνικής Οδού Ν.

123

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Αγχίαλου – Μικροθηβών, σε ιδιόκτητη έκταση 36.000 τετραγ. Μέτρων. Ο βασικός εξοπλισμός του Οινοποιείου – Εμφιαλωτηρίου οίνων, που εκσυγχρονίστηκε εκ νέου την περίοδο 2005/2006, περιλαμβάνει: Ανοξείδωτες δεξαμενές διαφόρων μεγεθών, συνολικής χωρητικότητας 7.600 τόννων. Σωστά σχεδιασμένη παραλαβή και γλευκοποίηση λευκών και ερυθρών ποικιλιών σταφυλιών, αποτελούμενη από καινούργια σύγχρονα μηχανήματα. Πλήρως εξοπλισμένο σύγχρονο εμφιαλωτήριο δυναμικότητος 6.000 φιαλών την ώρα και μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους υλικών συσκευασίας και ετοιμοπαράδοτων προϊόντων. Στις ανωτέρω εγκαταστάσεις προσκομίζονται και οινοποιούνται τα σταφύλια όλης της περιοχής, οι βασικές ποικιλίες των οποίων είναι ΡΟΔΙΤΗΣ, ΣΑΒΒΑΤΙΑΝΟ, ΣΥΚΙΩΤΗΣ ,ΜΕΡΛΟΤ και ΣΙΡΑΧ και τα οποία προέρχονται από αμπελώνες έκτασης 4.000 περίπου στρεμμάτων.

Τα προϊόντα Το σύνολο των σταφυλιών που προσκομίζονται ετησίως προς οινοποίηση στον Συνεταιρισμό ανέρχεται σε 5.500.000 κιλά περίπου. Τα παραγόμενα εμφιαλωμένα κρασιά όλων των τύπων και συσκευασιών για την κάλυψη των απαιτήσεων της κατανάλωσης, κυκλοφορούν στην αγορά με τις επωνυμίες ΑΓΧΙΑΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΑ, ΚΑΡΑΦΑΚΙ, ΦΙΛΥΡΑ και ΠΥΡΑΣΣΟΣ. Σε όλους τους οινοποιήσιμους αμπελώνες των παραγωγών – μελών του Συνεταιρισμού, από την περίοδο 2004/2005 εφαρμόζεται υποχρεωτικά Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, το οποίο έχει πιστοποιηθεί σύμφωνα με τα πρότυπα AGRO 2-1 και AGRO 2-2 του Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π – AGRCERT του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξής και Τροφίμων. Μεγάλο μέρος δε των αμπελώνων των μελών του Συνεταιρισμού εφαρμόζουν βιολογική καλλιέργεια. Στο Οινοποιείο – Εμφιαλωτήριο κρασιών του Συνεταιρισμού εφαρμόζεται Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητος κατά το πρότυπο ISO 9001:2000 και σύστημα HACCP κατά ΕΛΟΤ 1416:2000. Τα ανωτέρω συστήματα έχουν αξιολογηθεί και πιστοποιηθεί από την εταιρεία Lloyds’ Register Quality Assurance (LRQA). Το 2000 εγκαινιάστηκε η πρώτη υπερσύγχρονη μονάδα Αποσταγματοποιείου – Ποτοποιείου για την παραγωγή του Θεσσαλικού Τσίπουρου η οποία λειτουργεί με εξοπλισμό τελευταίας τε χνολογίας. Το 2010 ολοκληρώθηκε η επέκταση της μονάδας του Αποσταγματοποιείου – Ποτοποιείου με την οποία διπλασιάσθηκε η παραγωγική δυναμικότητα για να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση του προιόντος η οποία εγκαινιάστηκε στις 3.4.2001. Το παραγόμενο προϊόν (με γλυκάνισο και χωρίς γλυκάνισο) κυκλοφορεί στην αγορά με την επωνυμία «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΤΣΙΠΟΥΡΟ», σε συσκευασίες των 0,005lt., 0,10lt., 0,20 lt., 0,70lt, 1,5lt και 5 lt και χαρακτηρίζεται από την πλούσια γεύση και το υπέροχο άρωμά του. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε μελέτη πανεπιστημιακού επιπέδου το «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΤΣΙΠΟΥΡΟ» πρώτευσε μεταξύ 145 δειγμάτων. O Συνεταιρισμός σήμερα απασχολεί 45 εργαζόμενους σε μόνιμη βάση και αποτελεί μια σύγχρονη συνεταιριστική οργάνωση, με 518 ενεργά μέλη, με πλήρη και σύγχρονο εξοπλισμό.

124

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Χαλβάς Παπαγιαννόπουλος» Η Χαλβαδοποιία Παπαγιαννόπουλου λειτουργεί στο Βόλο ανελλιπώς, από το 1919 έως σήμερα. Ο ιδρυτής της Κων/νος Παπαγιαννόπουλος, από τη Φθιώτιδα, αφού θήτευσε επί χρόνια σε σημαντικούς οίκους εμπορίου στην Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκε στο Βόλο και αγόρασε ένα μέρος από το κτίριο του εργοστασίου (2ας ΝοεμβρίουΚουντουριώτου), καθώς και τα πρώτα μηχανήματα, τα οποία ήταν υπερσύγχρονα για την εποχή τους. Μετά το θάνατο του Κων/νου Παπαγιαννόπουλου (1938), την επιχείρηση ανέλαβε ο γιος του Στυλιανός, ο οποίος είχε σπουδάσει Οικονομικές Επιστήμες στη Μασσαλία, μιλούσε πολλές ξένες γλώσσες, διέθετε αξιόλογες μηχανολογικές γνώσεις, επιχειρηματική δεξιότητα και αξιοθαύμαστη εργατικότητα. Διατηρούσε αλληλογραφία με μεγάλους ευρωπαϊκούς οίκους, ενημερωνόταν συνεχώς για τις εξελίξεις επάνω στη δουλειά του και προμηθεύονταν από το εξωτερικό διάφορες πρώτες ύλες, αρώματα και υλικά συσκευασίας. Τα προϊόντα που παρήγαγε τότε το εργοστάσιο ήταν: ταχίνι, χαλβάς, βανίλια γλυκό, καραμέλες, κουφέτα, παστοκύδωνο κ.ά., δηλ. μια μεγάλη γκάμα ζαχαρωδών προϊόντων. Ο Στυλιανός Παπαγιαννόπουλος κατάφερε να καταστήσει την επιχείρηση από τις μεγαλύτερες και πιο εύρωστες του είδους σε πανελλήνιο επίπεδο. Το 1972 πέθανε ο Στυλιανός Παπαγιαννόπουλος και την επιχείρηση ανέλαβαν οι γιοι του Κώστας (πτυχιούχος της Ανώτατης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιώς) και ο Γιάννης (Πτυχιούχος της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης).Και οι δυο, μερικά χρόνια πριν αναλάβουν την επιχείρηση, είχαν σταθεί πλάι στον πατέρα τους και είχαν μυηθεί στα μυστικά της δουλειάς. Επί των ημερών τους η επιχείρηση επεκτάθηκε με νέες εγκαταστάσεις και καινούργια μηχανήματα και αυξήθηκε η γκάμα των προϊόντων, αφού προστέθηκαν σε αυτά μαρμελάδες, κομπόστες και νέες γεύσεις χαλβά. Δυστυχώς ο Κώστας Παπαγιαννόπουλος πέθανε ξαφνικά το 1993 σε ηλικία μόλις 48 ετών και έτσι σταμάτησε η παράλληλη πορεία των δύο αδελφών. Σήμερα η επιχείρηση συνεχίζει την πορεία της σε άλλη έδρα και βάση με διευθυντή το Γιάννη Παπαγιαννόπουλο. Παράγονται σ’ αυτή όλα τα παλιά αγνά παραδοσιακά προϊόντα με κορυφαίο το χαλβά. Ο χαλβάς είναι φυσικό υγιεινό προϊόν που έχει ως πρώτη ύλη το ευεργετικό σουσάμι. Παρασκευάζεται και σήμερα στη Χαλβαδοποιία Παπαγιαννόπουλου με το γνωστό παραδοσιακό τρόπο, χωρίς συντηρητικά και χημική επεξεργασία και λόγω των συστατικών του που είναι βιταμίνες και ιχνοστοιχεία αποτελεί μία πλήρη υγιεινή διατροφή.

ΠΗΓΕΣ: - Εφημερίδες: «Πρώτη», «Νέος Τύπος», «Κέρδος», «Ναυτεμπορική», «Ισοτιμία», «Το Βήμα», «Καθημερινή», «ΜΑΓΝΗΣΙΑ» - Ένθετες εκδόσεις εφημερίδας «ΠΡΩΤΗ» - Εκδόσεις Κέρκυρα: Ελληνικές Επιχειρήσεις στον 20ο Αιώνα – Πρόσωπα και Δραστηριότητες. - Έκδοση της ΝΕΛΕ Μαγνησίας: Μαγνησία 1982 – 1988 – 7 χρόνια στο δρόμος της Ανάπτυξης. -Ιστοσελίδες των εταιρειών -Γενικά Αρχεία Κράτους (Γ.Α.Κ. Μαγνησίας)

125

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Οι βιομηχανίες της Μαγνησίας τον 21ο αιώνα Σημαντικό περιφερειακό, βιομηχανικό και βιοτεχνικό σύμπλεγμα και κέντρο υψηλής εκπαίδευσης, έρευνας και τεχνολογίας, η Μαγνησία βαδίζει σταθερά στον 21ο αιώνα. Στον κλάδο της μεταποίησης και της βιομηχανικής παραγωγής ένας σημαντικός αριθμός μικρών, μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Βόλου και του Νομού Μαγνησίας γενικότερα. Μεγάλοι παραγωγικοί κλάδοι με μακρά ιστορία, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής, είναι οι ακόλουθοι:

Κλάδος μετάλλου Παραδοσιακά αυτός ο κλάδος είναι ο πιο ισχυρός της βιομηχανικής δραστηριότητας της Μαγνησίας, ενώ καλύπτει μεγάλο τμήμα των βιομηχανικών και βιοτεχνικών περιοχών, που ακόμη εξελίσσονται. Πολύ σημαντικός είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων που σχεδιάζουν και αναπτύσσουν πρωτοποριακά μηχανικά συστήματα και έχουν ειδικές γνώσεις στον τομέα των κατασκευών και της επεξεργασίας των μετάλλων, όπως: Σιδηροβιομηχανίες, Χυτήρια, Εργοστάσια συρμάτων, Εργοστάσια παραγωγής καλωδίων, Εργοστάσια επεξεργασίας μεταλλευμάτων και Εργοστάσια παραγωγής μηχανημάτων. Σημαντική είναι επίσης στην περιοχή: Η χημική βιομηχανία, Η βιομηχανία επεξεργασίας πλαστικού και λάστιχου, Η βιομηχανία παραγωγής τσιμέντου και αδρανών υλικών, Η βιομηχανία παραγωγής υλικών τυποποίησης, Η βιομηχανία προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, Η βιομηχανία παραγωγής υφασμάτων και ρούχων.

Κλάδος φαγητών και ποτών Στη Μαγνησία υπάρχουν αρκετές εταιρίες, οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα της επεξεργασίας και τυποποίησης βρώσιμων προϊόντων – που παράγονται κυρίως στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας – όπως και στον τομέα της παραγωγής εμφιαλωμένων ποτών και αναψυκτικών. Ακόμη ο Βόλος, διαθέτει την απαραίτητη ποιότητα και υποστήριξη για να παράγει προϊόντα και ποτά σύμφωνα με την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή στον κλάδο των ποτών και των βρώσιμων προϊόντων διακρίνονται σε: Επεξεργασίας και τυποποίησης ελαιών και ελαιολάδου, Παραγωγής αλεύρων και ζυμαρικών, Παραγωγής και τυποποίησης φρούτων και λαχανικών, Παραγωγής και τυποποίησης αλιπάστων και τουρσιών, Παραγωγής και τυποποίησης γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων, Παραγωγής αναψυκτικών και χυμών, Παραγωγής κρασιού και αλκοολούχων ποτών και Τυποποίησης νερού. Επίσης, η επεξεργασία του ξύλου και η παραγωγή επίπλων είναι ένας βασικός τομέας βιομηχανικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας στην περιοχή. Υπάρχουν επίσης πολλές άλλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διαφόρους παραγωγικούς κλάδους, και με τις δραστηριότητές τους, αφήνουν ελπιδοφόρα μηνύματα για το μέλλον της περιοχής στον 21ο αιώνα.

Επιχειρήσεις Οι σημαντικότερες από τις επιχειρήσεις, όπως καταγράφονται σήμερα στη Μαγνησία είναι και οι εξής: *(Τα στοιχεία προέρχονται από παλιότερο ρεπορτάζ της εφημερίδας ΜΑΓΝΗΣΙΑ και επικαιροποιήθηκαν από τα δεδομένα πολλών ιστοσελίδων των εταιριών. Δεν δόθηκαν επίσημα, από το Σύνδεσμο Βιομηχανιών). ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ: Παραγωγή τσιμέντου, οδός Βόλου – Αγριάς, Βόλος τηλ.: 24210-98111, 24210-98350. Ασβεστοποιία Βελεστίνου Α.Ε.: Παραγωγή άνυδρου ασβέστη και πολτού, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 2425022686. Βελεστίνο ΑΕΒΕ: Παραγωγή λιπασμάτων με μηχανική ανάμιξη, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο τηλ.: 24250-61400. ΕΒΕΤΑΜ Α.Ε.: Ερευνητικά προγράμματα, εργαστηριακοί έλεγχοι, επιθεωρήσεις, πιστοποιήσεις, μελέτες, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος τηλ.: 24210-95340-2. ΕΛΕΝ ΕΠΕ: Επεξεργασία ελαστικών, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος τηλ.: 24210-95636. Έξαρχος Δημήτριος – Αδάμ και Σία Ο.Ε. Παραγωγή χημικών προϊόντων, 4ο χλμ. Π.Ε.Ο. Βόλου – Λάρισας, Βόλος τηλ.: 24210-66758, 24210-66086.

126

Ι Ν Α

Ελληνική Εταιρία Εμφιαλώσεως Α.Ε. Coca–Cola Υποκατάστημα Βόλου: Εμφιάλωση και παραγωγή αναψυκτικών και χυμών, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95240. Εύρηκα Ελλάς Α.Ε.: Χημικά προϊόντα οικιακής χρήσεως Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95055. Future Technology: Εφαρμογές συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, Α ΒΙΠΕ Βόλος, τηλ.: 24210-96700. Θεοδώρου Αφοί Ο.Ε.-Μάρμαρα Βόλου: Επεξεργασία και κοπή μαρμάρων, 17ο χλμ. Βόλου – Λάρισας, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-22795. ΙΜΑΣ Α.Ε.: Κατασκευή και εμπορία ιμάντων από ελαστικό, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος τηλ.: 24210-95347, 24210-95444, 24210-95678, 24210-95679. Ιντερμπετόν – Δομικά υλικά: Παραγωγή αδρανών υλικών και σκυροδέματος, περιοχή Οβριάς, Βελεστίνο, τηλ.: 2425022507. Κότογλου Γεώργιος και Σία Ε.Ε. «ΒΕΤΡΟΘΕΡΜ»: Παραγωγή υαλοπινάκων – βιτρώ, Ιωλκού 139 Βόλος, τηλ.: 2421040762. Κόφφας Θ. και Υιός και Σία Ο.Ε.: Κατασκευή τσιμεντοπλακών και μωσαϊκών, 2ο χλμ. Βόλου – Λάρισας, Βόλος τηλ.: 24210-63400. Λίντε Ελλάς: Βιομηχανικά και Ιατρικά Αέρια: Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο τηλ.: 24250-23280. Λομβάρδος Αλεξ. – Αθ. Α.Ε.: «Ψυγεία Μαγνησίας»: Αποθήκευση, συντήρηση, κατάψυξη, φρουτοχυμών, φρούτων και κατεψυγμένων ειδών διατροφής, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ: 24210-95062. Μπαλαμώτης Α.Ε.: Συσκευαστήρια, Ψυγεία – Εισαγωγές, Εξαγωγές, εμπόριο γεωργικών προϊόντων, περιοχή Διμηνίου, τηλ.: 24210-63958, 24210-63981, 24210-63098. Παπαγεωργίου Γεώργιος ΕΠΕ: Φίλτρα Ψυγείων, Τζαβέλλα 2, Βόλος, τηλ.: 24210-63957, 24210-72334. Παπαμιχαήλ Δ. και Σία Ε.Ε. «NILO»: Κατασκευή και εμπορία απορρυπαντικών και χημικών προϊόντων, Ασπρόγια Διμηνίου, Βόλος, τηλ.: 24210-95528-9. ΠΕΡΛΙΤ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.: Επεξεργασία Βιομηχανικών Ορυκτών, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου Βελεστίνο, τηλ.: 24250-22635. SIELMAN A.E.: Παραγωγή στρατιωτικού υλικού (ανταλλακτικά αρμάτων – οχημάτων) Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου Γ-6, Βόλος τηλ.: 24210-95118. ΣΤΑΛΚΟ ΑΒΕ: Εξοπλισμός ΔΕΗ, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95102. ΣΥΡΜΑ Α.Ε.: Κατασκευή συρματόσχοινων για ιμάντες, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95347. ΣΩΛΗΝ ΑΒΕΕ: Κατασκευή προϊόντων από πλαστική ύλη, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95402, 24210-95421, ΤΕΜΕΚΑΒ Ο.Ε. ΑΜΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗ– Τεχνική Κατασκευαστική Εταιρεία Βόλου: Κατασκευή πλωτών μέσων, 4ο χλμ. Βόλου – Λάρισας, Βόλος, τηλ.: 24210-85383. ΤΕΚΟΜ ΑΒΕΤΕ: Δερμάτινες επενδύσεις αυτοκινήτων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος τηλ.: 24210-95241. Τσαμίτας Ε. και Σία Ε.Ε. «ΛΑΤΟΜΠΕΤΟΝ»: Παραγωγή έτοιμου σκυροδέματος, Πολυμέρη 55Α και Λαρίσης, Βόλος, τηλ.: 24210-30253. Χήπρο ΕΠΕ: Χημικά προϊόντα, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-22238. Χρυσοχού Σωτ. και Σία Ο.Ε. – «Karton box»: Κατασκευή χαρτοκιβωτίων από χαρτί οντουλέ, 9ο χλμ. Βόλου – Λάρισας, Βόλος τηλ.: 24210-95328. ΧΡΩΤΕΞ Α.Ε.: Παραγωγή και εμπορία χρωμάτων και βερνικιών, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95251-2. Ψυγεία Μπισακού Α.Ε.: Συντήρηση Τροφίμων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος 24210-95070.

ΗΧ

Ο ΒΙ

Στον κλάδο των τροφίμων και ποτών δραστηριοποιούνται και οι ακόλουθες επιχειρήσεις: S.H.M. HELLAS Α.Ε.Β.Ε.: Παραγωγή γάλακτος και τυριού, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-23970. Αθανασάκη Ι. – Γρ. Μανώλη και Σία Ο.Ε.: Παραγωγή και συσκευασία ελαιών Αγριά, τηλ.: 24280-91623. Αλίπαστα Βόλου – Mare Blue ΕΠΕ: Επεξεργασία, τυποποίηση και διακίνηση θαλασσίων αλιευμάτων, 4ο χλμ. Διμηνίου – Σέσκλου, Διμήνι, τηλ.: 24210-65418. Αποστολάκης Α.Ε. – AGRO WINE: Παραγωγή και συσκευασία οίνων και ποτών στο Κρόκιο Αλμυρού. Βασιλούδη Ι. Υιοί Ο.Ε.: Παραγωγή και επεξεργασία αλιπάστων και τουρσιών, τέρμα Σταδίου, Βόλος, τηλ.: 24210-64835. Δ. Γεωργούδης Α.Ε. «Parthenon Olives»: Παραγωγή, επεξεργασία και τυποποίηση ελαιών, ταχ. Θυρίδα 1169, Βόλος, τηλ.: 24210-58611, 24210-58612. Γυναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Πτελεού «Φτελιά»: Παραγωγή ετοίμων προϊόντων διατροφής και

127

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

128

καλλυντικών, Π.Ε.Ο. Βόλου – Αθηνών, Πτελεός, τηλ.: 24220-29400. Γυναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς: Παραγωγή παραδοσιακών γλυκών, Ζαγορά, Πήλιο, τηλ.: 24260-23566. Γυναικείος Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Πορταριάς: Παραγωγή παραδοσιακών γλυκών, Πορταριά, Πήλιο, τηλ. 24280-99400. ΔΑΓΡΕΞ ΕΠΕ – Βαφειάδης Ζάχος: Παραγωγή και τυποποίηση ελαιών και φρούτων Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95600. ΕΒΟΛ – Βιομηχανία γάλακτος: Παραγωγή και τυποποίηση φρέσκου γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95600. Ελαιουργίες Μαγνησίας: Παραγωγή και τυποποίηση ελαιών, Πλάτανος, Αλμυρός τηλ.: 24220-22228. Ελαιουργική Βόλου ΑΒΕΕ: Παραγωγή και επεξεργασία ελαιών και λαδιού, Σέσκλο – θέση Λατομείου, Βόλος, τηλ.: 24210-95084. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Αγχιάλου «Η Δήμητρα»: Παραγωγή και εμφιάλωση οίνων και ποτών, Αγχίαλος, τηλ.: 24280-76211. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Αλμυρού: Παραγωγή και τυποποίηση τροφίμων, ελαιών και διαφόρων άλλων αγροτικών προϊόντων, Αλμυρός, τηλ.: 24220-23715. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Βόλου: Παραγωγή γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων, Βόλος, τηλ.: 24210-63844, 24210-63847. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ζαγοράς: Παραγωγή, συντήρηση, επεξεργασία και τυποποίηση φρούτων, Ζαγορά, τηλ.: 24260-22450. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πηλίου – Β. Σποράδων, Άνω Λεχώνια, Παραγωγή, επεξεργασία και τυποποίηση ελαιών και φρούτων, τηλ.: 24280-93963. Ένωση Ποτοποιών Βόλου «Ιωλκός» ΕΠΕ: Παραγωγή και τυποποίηση οίνων και ποτών, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, τηλ.: 2421095204. Καραγκούνης Δημ.: Παραγωγή και επεξεργασία θαλασσίων αλιευμάτων και τουρσιών, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-22018. Καυχιάς ΕΠΕ – «KENTAVROS OLIVES»: Παραγωγή, επεξεργασία και συσκευασία ελαιών και ελαιολάδου, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95644. Κόσσιαβας – Κουζιώκας Α.Ε.: Παραγωγή αλλαντικών και κρέατος, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95200, 24210-62177. Κούτσικος Α.Ε.: Παραγωγή και εμφιάλωση οίνων και ποτών, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95435. Κυλινδρόμυλοι Λούλη Α.Ε.: Παραγωγή, επεξεργασία και τυποποίηση δημητριακών προϊόντων, Όρμος Αγ. Ιωάννη Σούρπης, τηλ.: 210-4090100. Λυχναράς Απ. «Vergina Olives»: Επεξεργασία και συσκευασία ελαιών, Μαλάκι Πηλίου, τηλ.: 24280-93246. Μακεδονική Ελαιουργία: Παραγωγή και τυποποίηση ελαιολάδου, Πλάτανος Αλμυρού, τηλ.: 24220-22228. Μωραΐτη Αφοί και Σία Ο.Ε.: Επεξεργασία και τυποποίηση ξηρών καρπών, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 2421095057. Νέα Ψυγεία Αγριάς Α.Ε.: Παραγωγή και τυποποίηση αναψυκτικών και χυμών, Αγριά, τηλ.: 24280-91901-3. Πάντζιος Κ.: Επεξεργασία και τυποποίηση ελαιών, Σούρπη, τηλ.: 24220-31033. Παπαγιαννόπουλος Ι.: Παραγωγή και τυποποίηση χαλβά, Μικρασιατών 66, Βόλος, τηλ.: 24210-21340, 24210-23340. Παπαδημητρίου Ε. «ΑΓΡΟΞ»: Παραγωγή και τυποποίηση ειδών οξοποιίας, Αγριά, τηλ.: 24280-92327. Παπαδόπουλος Ε.Ι. Α.Ε.: Παραγωγή και τυποποίηση μπισκότων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος 24210-95220. Σεντουκτσής Γεωργ. και Σία Ο.Ε.: Παραγωγή, επεξεργασία και τυποποίηση αλατιού, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95561. Σκουρτόπουλος Α.Ε. «ΒΙΑΛΚΟ»: Επεξεργασία και τυποποίηση αλιπάστων, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 2425023960. Σπιτικά Τρόφιμα ΕΠΕ: Παραγωγή και τυποποίηση ετοίμων γευμάτων, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 2425024064-5. Στυλιανίδης Α.Ε.: Επεξεργασία και τυποποίηση θαλασσίων αλιευμάτων, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-

Ι Ν Α

ΗΧ

23795. ΞΥΛΟΠΑΛΕΤΑ.Ε: Κατασκευές παλετών, κυψελών και χαρτοκιβωτίων, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-24021-2. ΒΕΚ Α.Ε.: Μεταλλικές κατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95143. ΒΕΜΕΚΕΠ Α.Ε.: Μεταλλικές κατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95098, 24210-95531, 24210-95692, 24210-95693. ΒΜΤΕ Α.Ε.: Χυτήρια, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνου, τηλ.: 24250-23001. ΒΟΣΑ Α.Ε.: Μεταλλικές κατασκευές, μηχανουργεία, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95169. Γαλανός Ανδρέας και Σία Ο.Ε. «Κύκλωψ»: Κατασκευές μηχανημάτων διαμόρφωσης μετάλλων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95645-6. Θεοδώρου Νίκος – Στυλιαρογιάννης Σπύρος «ΘΕΟ-ΣΤΥΛ Ο.Ε.»: Μεταλλικές κατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95705-7. Κιολεΐδης Ν. Α.Ε.: Μεταλλικές κατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95113, 24210-95575, 24210-95685, 24210-95687-8. Λεβεντέρης Ν. Α.Ε.: Κατασκευές συρμάτων και συρματόσχοινων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95311, 2104220581. Λεμονιά Κ. και Υιοί «ΜΕΚ ΕΠΕ»: Μεταλλικές κατασκευές και μηχανήματα παραγωγής σκυροδέματος, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95412, 24210-95332, 24210-95392. Metal Design: Κατασκευές ομπρελών, μεταλλικών βάσεων, υδρορροών, σκελετών, 4ο χλμ. Βόλου – Λάρισας, Βόλος, τηλ.: 24210-63550, 24210-82745. Μεταλλικαί Κατασκευαί Ελλάδος Α.Ε. «ΜΕΤΚΑ»: Μεταλλικές κατασκευές, Μυτιλήνης 15 και Εθνικών Αγώνων, Ν. Ιωνία, τηλ.: 24210-60461. ΜΕΦΣΟΥΤ Λ.Σ. Α.Ε.: Κατασκευές πλαστικών δεξαμενών και εξαρτημάτων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-951223. Μωϋσάκης «ΕΛΕΜ»: Εξοπλισμοί ξενοδοχείων, μπαρ κ.λ.π. Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95085. Παπαγεωργίου Α-Ι και Σία: Κατασκευές γεωργικών μηχανημάτων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου (Βιοτεχνική Ζώνη), Βόλος, τηλ.: 24210-95461. Πετρόπουλος Γ. και Μητσιάκης Ε. «ΕΥΡΟΣΥΣΤΕΜ»: Μεταλλικές κατασκευές και αλουμινοκατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-55056. Ρεπανέλης Χαράλαμπος: Κατασκευές πλαστικών δεξαμενών και εξαρτημάτων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 2421095345. SOVEL Α.Ε.: Διαμόρφωση χαλύβδινων φύλλων, Τσιγκέλι Αλμυρού, τηλ.: 24220-77111. Σαμουήλ Α. και Γ. Ο.Ε. «SIGMA»: Κατασκευές θερμοσιφώνων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-66551, 2109015148, 210-9027265. Στεφάνου Α.Ε. «Glivan export»: Μηχανήματα παραγωγής τροφίμων, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95217. Τζεράχογλου Αναστάσιος: Μεταλλικές κατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-95082. Τσιανάκας Α.Ε.: Μεταλλικές κατασκευές, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ.: 24210-66962, 24210-95246. Χαλυβουργία Θεσσαλίας: Διαμόρφωση χαλύβδινων φύλλων, 12ο χλμ. Βόλου – Λάρισας, Βελεστίνο, τηλ.: 2425022411. Χυτοχάλυβες Βόλου: Χυτήρια, Β΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βελεστίνο, τηλ.: 24250-24161-2-3. Ιντερφάσιον ΑΒΕΕ: Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, Α΄ ΒΙ.ΠΕ Βόλου, Βόλος, τηλ: 24210-95504, 24210-95505.

Ο ΒΙ

ΠΗΓΕΣ: - Οδηγός Επιχειρήσεων ICAP 2006 – 2007. - Μαγνησία: Οδηγός επιχειρήσεων 2001 ειδική έκδοση της ΑΝΕΜ. Magnesia: A Hellenic prefecture – A European region – ειδική έκδοση της ΑΝΕΜ στην αγγλική γλώσσα. Ιστοσελίδες: Χρυσός Οδηγός, Vres gr, εταιρειών

129

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Βιομηχανία Μετάλλου: Η συνεργασία μπορεί να δώσει δυνατότητα ανάπτυξης της έρευνας Για την κατασκευή νέων προϊόντων στη Μαγνησία

Οι κλάδοι των μετάλλων και μεταλλικών προϊόντων, συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία της περιφέρειας Θεσσαλίας

Δυνατότητα ανάπτυξης της έρευνας για την κατασκευή νέων προϊόντων στη Μαγνησία βασισμένοι ως πολίτες στη βιομηχανία μετάλλου, μπορεί να δημιουργηθεί, σύμφωνα με τις προοπτικές στις οποίες κατέληξε Θεματική Ομάδα Εργασίας για το «Μέταλλο» που συστάθηκε για όλη τη Θεσσαλία. Η μελέτη παρουσιάζει τις απόψεις της Ομάδας Εργασίας, (που συστάθηκε τον Ιούνιο του 2013 κατ’ εντολή του Περιφερειακού Συμβουλίου Θεσσαλίας), με σκοπό την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στον κλάδο της επεξεργασίας των μετάλλων και της κατασκευής μεταλλικών προϊόντων στην περιφέρεια Θεσσαλίας και τη δυνατότητα συνεισφοράς του συγκεκριμένου κλάδου στην ανάκαμψη της περιφερειακής οικονομίας, στο πλαίσιο διαμόρφωσης μιας Περιφερειακής Στρατηγικής Καινοτομίας βασισμένης στις αρχές της Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS 3).

Ο τομέας του Μετάλλου Ο Τομέας του Μετάλλου περιλαμβάνει όλα τα στάδια επεξεργασίας των προϊόντων μετάλλου (τήξη, χύτευση κ.ά.) μέχρι τη μορφοποίησή τους σε χρηστικά αντικείμενα, ενώ, ευρύτερα, ενσωματώνει μια μεγάλη κατηγορία προϊόντων, από την εξόρυξη και το πρωτογενές στάδιο παραγωγής (ακατέργαστος χάλυβας, αλουμίνα, πρωτόχυτο αλουμίνιο), έως επεξεργασμένα βιομηχανικά προϊόντα, τα οποία διατίθενται ως τελικά προϊόντα. Η βιομηχανία Μετάλλου θεωρείται αρκετά σημαντική για κάθε οικονομία, καθώς παρουσιάζει ιδιαίτερες διασυνδέσεις με άλλους κλάδους της οικονομίας και συνεισφορά σε αυτούς. Βασικά χαρακτηριστικά των βιομηχανιών Μετάλλου αποτελούν η ένταση κεφαλαίου, δεδομένου ότι απαιτούν επενδύσεις μεγάλης κλίμακας σε τεχνολογία και εξοπλισμό, με εξαιρετικά μακρά διάρκεια χρήσης, η παρουσία εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, καθώς και, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των βασικών μεταλλουργικών βιομηχανιών, η υψηλή κατανάλωση ενέργειας. Το ενεργειακό κόστος αντιπροσωπεύει, συνήθως, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό στη διάρθρωση του κόστους παραγωγής, ενώ η υψηλή κατανάλωση ενέργειας είναι συνυφασμένη με άμεσες και έμμεσες επιβαρύνσεις που απορρέουν από τις πολιτικές της ΕΕ για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Επιπρόσθετα, η οικονομική ανάπτυξη πολλών αναδυόμενων οικονομιών συνέβαλε στην αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης και κατ’ επέκταση των τιμών των μετάλλων και των προϊόντων τους, ασκώντας μια άνευ προηγουμένου πίεση στον εφοδιασμό σε πρώτες ύλες και στις τιμές.

130

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Τα χαρακτηριστικά αυτά, σε συνδυασμό με το συνεχώς μεταβαλλόμενο διεθνές οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν και τη σύνθεση του ανθρώπινου δυναμικού του Τομέα του Μετάλλου σε όρους επαγγελμάτων, δεξιοτήτων και γνώσεων που θα απαιτηθούν για να καλυφθούν οι μελλοντικές ανάγκες του.

Εκσυγχρονισμός και καινοτομικότητα Από την προαναφερθείσα ανάλυση, προκύπτει ότι οι κλάδοι των μετάλλων, των μεταλλικών προϊόντων και κατασκευών, των μηχανημάτων, των μεταφορικών μέσων και του αμυντικού υλικού είναι κλάδοι που συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία της περιφέρειας Θεσσαλίας, στη διαμόρφωση του περιφερειακού ΑΕΠ και στην απασχόληση του εργατικού δυναμικού της περιοχής. Οι κλάδοι αυτοί, οι οποίοι εντάσσονται στους ισχυρούς κλάδους της μεταποίησης της περιφέρειας Θεσσαλίας, και οι οποίοι είχαν αναπτύξει το τεχνολογικό τους επίπεδο τα προηγούμενα χρόνια, έχουν την δυνατότητα εισαγωγής και χρήσης τεχνογνωσίας, με στόχο την εφαρμογή στοιχείων εκσυγχρονισμού και καινοτομικότητας στα παραγόμενα προϊόντα. Επιπρόσθετα, η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων, για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των υφιστάμενων επιχειρήσεων και των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της περιοχής, μπορεί να δώσει τη δυνατότητα ανάπτυξης της έρευνας για την κατασκευή νέων προϊόντων, εξέλιξη που θα βοηθήσει στη βελτίωση όλων των οικονομικών δεικτών της περιφέρειας Θεσσαλίας και που θα υποδείξει νέους συλλογικούς τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης.

Προβλέψεις εξέλιξης Λαμβάνοντας, παράλληλα, υπόψη τις γενικότερες οικονομικές εξελίξεις σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, τις πολιτικές που εκπορεύονται από ευρωπαϊκές και εθνικές κατευθύνσεις, την καινοτομία και την τεχνολογία που αναπτύσσουν ή περιορίζουν τις εναλλακτικές επιλογές και τη διαθεσιμότητα των πόρων, η μελέτη καταλήγει στην επιλογή βασικών παραγόντων (οικονομικών, κοινωνικών, τεχνολογικών κ.ά.), η πορεία και η αλληλεπίδραση των οποίων, προσδιορίζει την εξέλιξη του Τομέα Μετάλλου.

131

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Υψηλότερες στην Ελλάδα οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τη βιομηχανία. Τι δείχνει μελέτη για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Roland Berger

Οι υψηλές τιμές για την Ελληνική βιομηχανία οφείλονται στη δομή της ενεργειακής αγοράς στην Ελλάδα Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τη βιομηχανία εντάσεως ενέργειας είναι υψηλότερες στην Ελλάδα από εκείνες που ισχύουν στις ανταγωνίστριες ευρωπαϊκές χώρες με σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της. Αυτό επιβεβαιώνει μελέτη της Roland Berger, του οίκου συμβούλων στρατηγικής με παγκόσμια παρουσία, την οποία δημοσιοποίησε η ΕΒΙΚΕΝ σε πρόσφατη συνάντηση-συζήτηση με τους εκπροσώπους των ΜΜΕ. Τη μελέτη, η οποία συγκρίνει τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία με έμφαση στις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας παρουσίασε το στέλεχος της Roland Berger κ. Παύλος Κλωνάρης, ο οποίος επεσήμανε πως οι υψηλές τιμές για την Ελληνική βιομηχανία οφείλονται στη δομή της ενεργειακής αγοράς στην Ελλάδα.

132

Τα συμπεράσματα Αν συνοψίσει κανείς τα συμπεράσματα της έρευνας, όπως διατυπώθηκε από την Roland Berger, αυτά είναι: 1. Οικονομική Ανάκαμψη – Ανταγωνιστικότητα – Κόστος ηλεκτρικής ενέργειας Μία από τις αναγκαίες συνθήκες για την επίτευξη μίας διατηρήσιμης ανάκαμψης της Ελληνικής Οικονομίας είναι η διεύρυνση της παραγωγικής βάσης των εξαγώγιμων αγαθών προστιθέμενης αξίας με αντίστοιχη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου. Κύριος παράγοντας για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η ύπαρξη μιας διεθνώς ανταγωνιστικής βιομηχανίας. Πρωταρχικός πυλώνας για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής βιομηχανίας είναι η εξασφάλιση κόστους παραγωγής ίδιου ή χαμηλότερου σε σχέση με αυτό κύριων ανταγωνιστών της. Το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας είναι σημαντικός παράγοντας της ανταγωνιστικότητας, προπάντων της βιομηχανίας εντάσεως ενέργειας, καθώς αποτελεί το 20%-40% του κόστους παραγωγής ή μεταποίησης ανάλογα με τον κλάδο. Στη μελέτη που πραγματοποίησε η Roland Berger Σύμβουλοι Στρατηγικής, συγκρίνεται το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και η δομή της αντίστοιχης αγοράς, στην Ελλάδα, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία με έμφαση στις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας. 2. Η Ελληνική βιομηχανία αντιμετωπίζει υψηλότερο πραγματικό μέσο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας Βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι η Ελληνική βιομηχανία εντάσεως ενέργειας έχει ανταγωνιστικό μειονέκτημα σε σύγκριση με τις αντίστοιχες βιομηχανίες των εξεταζόμενων χωρών, καθώς καταβάλει υψηλότερο τίμημα για την ηλεκτρική ενέργεια από εκείνο των ανταγωνιστών της και στις τρεις χώρες, σε αντίθεση με διαφορετικές εντυπώσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά καιρούς. Σημειώνεται ότι το επίπεδο των τιμών στην Ελλάδα για την βιομηχανία εντάσεως ενέργειας παραμένει αρκετά υψηλότερο σε σχέση με τις συγκρινόμενες χώρες, ακόμα και μετά την εφαρμογή των πρόσφατων συμφωνηθέντων εκπτώσεων και πρόσθετων αντισταθμίσεων που γίνονταν στο 2014. Επίσης, δεν είναι ξεκάθαρο μέχρι ποιο έτος θα διαρκούν τα μέτρα αυτά στην Ελλάδα προκειμένου να μειώνονται μέχρι ένα σημείο οι διαφορές που υπάρχουν σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες. Η αβεβαιότητα αυτή για την διάρκεια και την ισχύ των μέτρων καθιστά δύσκολο τον μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό σχεδιασμό της Ελληνικής βιομηχανίας εντάσεων ενέργειας.

Ι Ν Α

Ο ΒΙ

Μέσες Τιμές Ηλεκτρικής Ενέργειας για Βιομηχανίες Εντάσεως Ενέργειας Χώρα

Eurostat-εκτίμηση Β’ εξαμήνο 2013

Τιμές μετά από εκπτώσεις1

Τιμές μετά από πρόσθετες αντισταθμίσεις2 (2014)

Λόγω ευέλικτης λειτουργίας (εκτός αιχμής κ.α.) -Εκτίμηση

Γερμανία

Ιταλία

116

Ισπανία

n/a

Ελλάδα

661

452

1) Oι εκπτώσεις αυτές εγκαινιάστηκαν στην Ελλάδα το 2014, στις υπόλοιπες χώρες της μελέτης ίσχυαν και παλαιότερα 2) Οι δυνητικές μειώσεις δεν έχουν ακόμη θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα, στις υπόλοιπες χώρες της μελέτης ισχύουν ήδη

Επίσης, η πραγματική εικόνα των εξεταζόμενων αγορών που αποτυπώνεται με την ανάλυση είναι αρκετά διαφορετική συγκριτικά με τη στατιστική εικόνα που εμφανίζεται βάσει στοιχείων της Eurostat και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η στατιστική αυτή εικόνα της μέσης τιμής ηλεκτρικής ενέργειας δεν λαμβάνει ιδιαίτερα υπόψη τις εκπτώσεις και στοχευμένες πολιτικές αντιστάθμισης – μείωσης κόστους που εφαρμόζονται στις συγκρινόμενες χώρες για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας.

Ταυτότητα και μεθοδολογία της μελέτης Τη συγκριτική ανάλυση και έρευνα πραγματοποίησε η εταιρεία Roland Berger, μία από τις ηγετικές εταιρείες Συμβούλων στον κόσμο σε θέματα στρατηγικής. Η επιλογή των χωρών έγινε με τα εξής κριτήρια: Τη λειτουργία αρκετά ώριμων και αποτελεσματικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και την ύπαρξη ανεπτυγμένων βιομηχανιών εντάσεως ενέργειας, ανταγωνιστικών προς την αντίστοιχη Ελληνική βιομηχανία. Επισημαίνεται ότι με βάση την ανάλυση της δομής των συγκρινόμενων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας έγινε αποτύπωση και σύγκριση της ευελιξίας τους και των διαθεσίμων μέτρων που εφαρμόζονται και επηρεάζουν σημαντικά τα επίπεδα των πραγματικών τιμών για τις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας. Οι συγκρινόμενες αγορές λειτουργώντας αρκετά πιο ευέλικτα για τις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας, συγκριτικά με την Eλληνική, οδηγούν στη διαμόρφωση ανταγωνιστικότερων και χαμηλότερων πραγματικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας γι’ αυτές. Τονίζεται ότι οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος που έχουν καταγράφει είναι οι επίσημες μέσες τιμές σε κάθε χώρα όπως διαμορφώνονται στην πράξη, αφού αφαιρεθούν από αυτές οι ισχύουσες ανά χώρα εκπτώσεις και αντισταθμίσεις – μειώσεις κόστους. Η αποτύπωση έγινε βάσει εμπεριστατωμένης έρευνας και ανάλυσης της δομής και του τρόπου διαμόρφωσης των πραγματικών τιμών για τις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας. Τα αποτελέσματα της έρευνας και το επίπεδο των τιμών επαληθεύτηκε με ανεξάρτητες συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν με αντιπροσωπευτικές βιομηχανικές επιχειρήσεις εντάσεως ενέργειας σε όλες τις χώρες. Τέλος, σημειώνεται πως στις πλην Ελλάδος εξεταζόμενες χώρες υπάρχουν εμπιστευτικές διμερείς συμφωνίες μεταξύ των προμηθευτών και των βιομηχανικών καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας, σε τελικές τιμές οι οποίες είναι ακόμη χαμηλότερες από τις επίσημες μειωμένες τιμές (μετά και από την αντιστάθμιση-μείωση κόστους) που έχουν αποτυπωθεί στη μελέτη.

ΗΧ

Μέσες τιμές1 ηλεκτρικής ενέργειας μετά από εκπτώσεις και αντιστάθμιση κόστους-μειώσεις για βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας (€/MWh) 120 100 80 60 40 20 0

97 54

Γερμανία 120 116 100 80 75 60 52 40 35 20 0 Ιταλία 120 100 80 60 40 20 0

76 60

Ισπανία 120 100 80 60 40 20 0

66 62 62 45

Ελλάδα Εurostat εκτίμηση β’ εξάμηνο 2013 Μετά από εκπτώσεις που ίσχυαν ήδη για τις λοιπές χώρες και θεσπίστηκαν στην Ελλάδα το 2014 Μετά από πρόσθετες αντισταθμίσεις (2014) Μετά επιπλέον δυνατές μειώσεις για ευέλικτη λειτουργία (εκτός αιχμής κ.α.)-Εκτίμηση

133

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

«Βιομηχανία & Ανάπτυξη: Δύο έννοιες συνυφασμένες με τον Ν. Μαγνησίας» Η Βιομηχανία, στην περιοχή έχει μακρά παράδοση και έχει συμβάλλει στην παραγωγική, οικονομική και κοινωνική της ταυτότητά της. Είναι αυτή, που έχει καθορίσει τα χαρακτηριστικά της περιοχής, με αποτέλεσμα, αυτή να συγκαταλέγεται μεταξύ των βιομηχανικών συστημάτων της χώρας, που διαχρονικά έχει δεχθεί και έχει αφομοιώσει τις τεχνο-παραγωγικές αλλαγές, διατηρεί σημαντική συμμετοχή στην διαμόρφωση του τοπικού προϊόντος και συμβάλλει άμεσα και έμμεσα στο τοπικό εισόδημα και την ευημερία του τόπου. Σε μεγάλο βαθμό είναι το εισόδημα της βιομηχανίας, που καθορίζει την τοπική οικονομία. Απ. Παπαδούλης Πρόεδρος Εκτελεστικής Επιτροπής Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Κεντρικής Ελλάδος

Διάγραμμα 1 (%) Συμμετοχή της Μεταποίησης στη Συνολική ΑΠΑ στο Ν. Μαγνησίας, στη Θεσσαλία και στο σύνολο της Ελλάδας για έτη 2000-2012

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία

134

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Στο Διάγραμμα 1, αποτυπώνεται η συμμετοχή της μεταποίησης, στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του παραγόμενου προϊόντος στον Νομό, την Θεσσαλία και την χώρα. Όπως παρατηρείται, ακόμη και μέσα στην περίοδο της κρίσης, δηλαδή από το 2008 και μετά, το ποσοστό της είναι από σταθερό έως αρκετά ψηλό, γεγονός, που δείχνει την δυνατότητα προσαρμογής της μεταποίησης στις εκάστοτε συνθήκες. Η διαρθρωτική συμμετοχή της βιομηχανίας στην τοπική οικονομία έχει, όπως προαναφέρθηκε, καταλυτική συμβολή στην διαμόρφωση του τοπικού εισοδήματος, με άμεσο τρόπο, δηλαδή με το μισθολογικό και το μη μισθολογικό κόστος, που καταβάλλει, και με έμμεσο τρόπο, ως «πελάτης» της τοπικής επαγγελματικής αγοράς. Η συμβολή αυτή αποτυπώνεται και στο κατά κεφαλή ακαθάριστο τοπικό προϊόν, εκφρασμένο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, το οποίο είναι σταθερά μεγαλύτερο από αυτό της περιφέρειας της Θεσσαλίας αλλά και μονίμως παραπάνω από τον μέσο όρο της χώρας, από τον οποίο βρίσκεται σε μία διαχρονικά σταθερή απόσταση.

Διάγραμμα 2 Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ (%) σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης στο Νομό Μαγνησίας, στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και συνολικά στην Ελλάδα για τα έτη 2000-2012

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία

135

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Διάγραμμα 3 Ρυθμός μεταβολής ΑΕΠ (%) στο Νομό Μαγνησίας, στη Θεσσαλία και στην Ελλάδα για τα έτη 2001-2012

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ *Προσωρινά στοιχεία

Ενισχυτική της σοβαρής συμβολής στην ανάπτυξη της περιοχής είναι και η εικόνα του Διαγράμματος 3, που έχει σχέση με την τοπική οικονομία την περίοδο της κρίσης και την ανασχετική λειτουργία του βιομηχανικού προϊόντος στην διεύρυνσή της. Όπως φαίνεται, το τοπικό ΑΕΠ, μετά το σοκ του 2009 και 2010, ισορροπεί και μειώνεται συνεχώς και λιγότερο, συγκριτικά με όσα συμβαίνουν στην Θεσσαλία και την χώρα. Όπως προανέφερα, η συμβολή της Βιομηχανίας είναι καθοριστική, στο αποτέλεσμα αυτό, δεδομένου, ότι με βάση την σχέση ακαθάριστη προστιθέμενη αξία προς απασχόληση, είναι ο αποδοτικότερος τομέας της τοπικής οικονομίας.

136

Ι Ν Α

ΗΧ

Διάγραμμα 4 Η Παραγωγικότητα ανά κλάδο (σε χιλιάδες €) στο Ν. Μαγνησίας

Ο ΒΙ

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, Eurostat *Προσωρινά στοιχεία

Στο Διάγραμμα 4, η εικόνα είναι αποκαλυπτική. Ενώ κατά την περίοδο της ευχερούς κατανάλωσης, οι κλάδοι του εμπορίου, του τουρισμού και των κατασκευών καθόριζαν σημαντικά την παραγωγικότητα της περιοχής, με την Βιομηχανία να έχει μία σταθερή συμπεριφορά, με την είσοδο της κρίσης, ο μόνος τομέας που εξακολουθεί να παρουσιάζει σταθερότητα είναι αυτός του δευτερογενή τομέα, με έμφαση στην Βιομηχανία. Προφανώς, η Βιομηχανία, καθ΄ όλη την διάρκεια της κρίσης καταγράφει τις δικές της απώλειες. Ειδικά οι βιομηχανίες των κεφαλαιουχικών και των ενδιάμεσων αγαθών αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, αφού το πρώτο θύμα της κρίσης είναι η ανάπτυξη, και οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις συνδέουν την ύπαρξή τους άμεσα με την ανάπτυξη. Αντίθετα, οι επιχειρήσεις των καταναλωτικών αγαθών διατηρούν μία σχετική ευστάθεια, παρά το γεγονός ότι με την έναρξη της κρίσης, υφίστανται το μεγάλο κόστος των ακάλυπτων επιταγών. Ωστόσο, για να μην υπάρξει παρερμηνεία, το σύνολο των επιχειρήσεων βίωσαν και βιώνουν το κόστος της κρίσης, αφού η μειωμένη ζήτηση, η απουσία χρηματοδότησης και ρευστότητας, η ανύπαρκτη βιομηχανική πολιτική και το γενικότερο κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας αποτελούν κοινό τόπο για κάθε οργανωμένη παραγωγική μονάδα.

137

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Διάγραμμα 5 (α) Μέσο Ετήσιο Ποσοστό Ανεργίας στο Ν. Μαγνησίας και στην Ελλάδα για τα έτη 2001-2013

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ

Το πρώτιστο και μείζον πρόβλημα, που αντιμετωπίζει η περιοχή στην διάρκεια της κρίσης είναι η ταχύτατη καταστροφή θέσεων απασχόλησης και η δραματική αύξηση της ανεργίας. Ειδικά από το 2009 και μετά η περιοχή διαγράφει μία πορεία ανοδική, που είναι περίπου δέκα ποσοστιαίες μονάδες μεγαλύτερη από αυτή του εθνικού μεγέθους. Το 2013, το μέγεθος της ανεργίας τείνει προς το 40%, και είναι απόρροια, κυρίως, του σοβαρού πλήγματος που δέχεται ο κλάδος του εμπορίου και των κατασκευών, ενώ η συμβολή της Βιομηχανίας στην διαμόρφωσή της είναι περιορισμένη. Μέσα από τις εξαμηνιαίες έρευνες συγκυρίας, που πραγματοποιεί ο ΣΒΘΚΕ μεταξύ των μελών του, γίνεται προφανές ότι η παραγωγική κοινότητα αναδιατάσσει τις εργασιακές σχέσεις της κυρίως περικόπτοντας βάρδιες εργασίας, καταργώντας υπερωρίες, προσφεύγοντας σε ατομικές συμβάσεις εργασίας αλλά όχι μειώνοντας τις θέσεις εργασίας. Δηλαδή, η βιομηχανία της περιοχής έχει εξαιρετικά χαμηλή συμμετοχή στο πρόβλημα της ανεργίας. Εκείνο που είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, για το τοπικό παραγωγικό σύστημα, είναι ότι μέσα στην κρίση αναπτύσσει εξαιρετικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της μειωμένης εσωτερικής ζήτησης με την ανάπτυξη εξαγωγικών δραστηριοτήτων.

138

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Διάγραμμα 5 (β) Εμπόριο στο Ν. Μαγνησίας για τα έτη 2008-2013

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ

Όπως προκύπτει και από το Διάγραμμα 5, από το 2009 και μετά οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων ακολουθεί μία αξιοπρόσεκτη ανοδική δραστηριότητα, η οποία σε συνδυασμό και με την δραματική μείωση των εισαγωγών, βοηθούν αποφασιστικά στην εξισορρόπηση του εμπορικού ισοζυγίου της περιοχής. Σημειώνεται, ότι από το 2012 και μετά το ισοζύγιο της περιοχής, από έντονα ελλειμματικό, που είναι το 2008, περνάει σε θετικό έδαφος και γίνεται πλεονασματικό. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς την ποικιλία των βιομηχανικών προϊόντων, τα οποία εξάγει η τοπική βιομηχανία στις διεθνείς αγορές και να επισημανθεί, ότι η Μαγνησία είναι ο Νομός της Θεσσαλίας, που κυριαρχούν μεταποιημένα προϊόντα, σε αντίθεση με εκείνα των άλλων θεσσαλικών Νομών, που κυριαρχούν ημι-κατεργασμένα αγροτικά προϊόντα. Κυρίαρχη θέση στα εξαγώγιμα προϊόντα έχουν τα μέταλλα, ακολουθούν τα τρόφιμα και έπονται τα μη μεταλλικά ορυκτά, τα προϊόντα από καουτσούκ και οι μηχανές.

139

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Διάγραμμα 6 (%) Συμμετοχή ανά προορισμό Εξαγωγών του Ν. Μαγνησίας, στο σύνολο των Εξαγωγικών αγορών του Ν. Μαγνησίας για τα έτη 2008-2013 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ

Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ

Τέλος, αν επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε τους προτιμησιακούς προορισμούς των τοπικών προϊόντων, φαίνεται ότι η περιοχή της Μέσης Ανατολής απορροφά το μεγαλύτερο ποσοστό τους και ακολουθούν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή είναι η πορεία, η επιδόσεις και η συνεισφορά της τοπικής Βιομηχανίας στην οικονομία και την κοινωνία της περιοχής. Το ερώτημα των ημερών, όμως, δεν μπορεί να είναι τι έχει γίνει μέχρι σήμερα. Είναι κυρίως, τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει από τώρα και προς το μέλλον, επικεντρώνεται στην Βιομηχανία αλλά αφορά στο γενικότερο και ευρύτερο φάσμα της ανάπτυξης της οικονομίας, με ιδιωτικοοικονομικούς όρους, και ως κεντρική επιδίωξη έχει την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του άγους της ανεργίας. Σε ό,τι αφορά στην Βιομηχανία, η περιοχή έχει ευτυχήσει να φιλοξενεί μεγάλες επενδύσεις, πολλές από τις οποίες ανήκουν σε μεγάλα πολυεθνικά συγκροτήματα ή σε σημαντικούς εθνικούς ομίλους. Αυτό δίνει την δυνατότητα της μεγαλύτερης αντοχής στην πίεση και την ικανότητα μίας περισσότερο ευέλικτης συμπεριφοράς στις τάσεις της αγοράς. Αυτό σημαίνει, ότι αν και οι επιχειρήσεις υφίστανται τις επιπτώσεις της κρίσης αντιδρούν θετικά και συνεχίζουν έστω και με απώλειες, τις οποίες προσπαθούν να εξομαλύνουν. Όσο για το γενικότερο θέμα της ανάπτυξης είναι σκόπιμο έγκαιρα να συνειδητοποιήσουμε ότι η ανεργία είναι το κορυφαίο, σήμερα, οικονομικό πρόβλημα και αντιμετωπίζεται με έναν και μοναδικό βιώσιμο τρόπο: Την ενίσχυση των επενδύσεων, που θα μπορέσουν να αντιστρέψουν την ύφεση και θα αποκαταστήσουν σταδιακά την ανάπτυξη. Τις επενδύσεις δεν σου τις χαρίζει κανείς. Προσπαθείς να τις προσελκύσεις αποφασίζοντας τα δικά σου κίνητρα, ορίζοντας δικές σου πολιτικές, προσεγγίζοντας υποψήφιους επενδυτές. Θέλω να θυμίσω, ότι η τελευταία νέα επένδυση, που έγινε στην περιοχή ήταν πριν από δέκα (10) ολόκληρα χρόνια και αυτό

140

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

αποδεικνύει αδράνεια και αδιαφορία για την ανάπτυξη και την καταπολέμηση της ανεργίας. Η αναπτυξιακή επιδίωξη δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη και να έχει ως μοναδικό στόχο την προσέλκυση βιομηχανικών επενδύσεων. Άλλωστε, αυτό το παιγνίδι ούτε μας αρέσει ούτε έχουμε μάθει να το παίζουμε καλά. Αντίθετα, έχουμε, κατά καιρούς επιδοθεί σε αγώνα κατά της βιομηχανίας και των βιομηχανικών επενδύσεων. Σήμερα, χρειάζεται να κινητοποιήσουμε κάθε δυνατότητα, που μπορεί να αξιοποιηθεί στον στόχο της ανάπτυξης, αλλά όλο αυτό θα πρέπει να γίνει ιεραρχημένα, με προτεραιότητες απόδοσης, και κυρίως σε πεδία ενδιαφέροντος, που μπορούμε να τα επηρεάσουμε άμεσα. Επί της ουσίας, χρειάζεται ένας σαφής σχεδιασμός με βραχυπρόθεσμους και μεσομακροπρόθεσμους στόχους, στον οποίο θα υπάρξει δέσμευση της τοπικής κοινωνίας, άρα διαδικασίες συναίνεσης, ώστε να γνωρίζουμε όλοι τον δρόμο προς τον οποίο κινούμαστε, τι αποτελέσματα περιμένουμε, ποιοι είναι οι ρόλοι που πρέπει να παίξουμε, προς ποια κατεύθυνση πιέζουμε και για ποιο σκοπό το κάνουμε αυτό. Δηλαδή, αν τελικά, θέλουμε, πραγματικά ανάπτυξη και θέσεις εργασίας επιβάλλεται να κάνουμε όλα εκείνα, τα οποία δεν διανοηθήκαμε να κάνουμε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η πολυτέλεια της άρνησης αξιοποίησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής έχει παρέλθει. Όπως έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί οι εμμονές σε ιδεοληψίες, που δεν έχουν βγάλει πουθενά. Η περιοχή αναπτύχθηκε βιομηχανικά, αλλά και γενικότερα, οικονομικά, έχοντας το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του λιμανιού. Σήμερα, το πλεονέκτημα αυτό έχει απαξιωθεί. Σκεφτόμαστε να κάνουμε κάτι γι΄ αυτό ? Ο Βόλος, παρά τα όσα πιστεύουμε δεν είναι τουριστικός προορισμός. Προορισμοί είναι το Πήλιο, ένα μέρος του Παγασητικού και οι Σποράδες. Θα συζητήσουμε χωρίς κόμπλεξ και μικροσυμφέροντα για τον αστικό τουρισμό. Η κρουαζιέρα μεταφέρει μέσα στον χρόνο μερικούς χιλιάδες επισκέπτες. Η πόλη έχει προσδιορίσει το οικονομικό όφελος που επιδιώκει από αυτή την δραστηριότητα, έχει διερευνήσει το μέχρι σήμερα όφελος, εκπονεί ένα σχέδιο με σαφείς οικονομικούς στόχους; Θα μπορούσα να αναφέρω πλείστα όσα ερωτηματικά και προβληματισμούς αυτού του περιεχομένου, όχι τόσο για να δείξω τους ανεκμετάλλευτους πόρους, που μπορεί η περιοχή να αξιοποιήσει όσο για να επισημάνω ότι η πόλη δεν ξέρει να συζητάει, να συναινεί και να αποφασίζει, σε ζητήματα, που αφορούν στο μέλλον της. Θέλω να σημειώσω, ότι αυτή η διαδικασία, αυτόν τον καιρό είναι περισσότερο κρίσιμη από ποτέ. Η χώρα, εκ των πραγμάτων, θα βγαίνει σταδιακά από τα αδιέξοδα, που σήμερα είναι, και αυτό θα σημάνει επενδυτική κινητικότητα. Οι επενδύσεις δεν πηγαίνουν εκεί όπου εμείς θέλουμε αλλά εκεί όπου διαπιστώνουν την αναγκαία ετοιμότητα, την θετική στάση της κοινωνίας απέναντι στην οικονομική δραστηριότητα, εκεί όπου υπάρχουν αξιόλογες και σύγχρονες υποδομές. Μας λείπουν αρκετά από τα προαπαιτούμενα, και θα συνεχίζουν να μας λείπουν αν δεν αποφασίσουμε να καλύψουμε αυτά τα κενά. Το μέλλον της περιοχής, μπορεί να πει κανείς ότι έχει θετικές προοπτικές, υπό την προϋπόθεση ότι εμείς είμαστε διατεθειμένοι να προσπαθήσουμε ειλικρινά, για να τις χτίσουμε.

141

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ

Επιδείνωση του κλίματος στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία το 2014, στη Μαγνησία Σύμφωνα με απολογιστικές εκτιμήσεις επιχειρηματιών

Ανάκαμψη των πωλήσεων, αλλά και διεύρυνση των ζημιών, κυρίως λόγω των απομειώσεων ενεργητικού και του υψηλού ενεργειακού κόστους

Επιδείνωση εκτιμάται ότι παρουσιάζει η δραστηριότητα του βιομηχανικού και βιοτεχνικού τομέα της Μαγνησίας το 2014, σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις επιχειρηματιών, ενώ η εξέλιξη των συνολικών οικονομικών μεγεθών σειράς εταιρειών του το 2013, όπως αυτά αποτυπώθηκαν στους ισολογισμούς τους για το περασμένο έτος, χαρακτηρίστηκε από ανάκαμψη των πωλήσεων, αλλά και από διεύρυνση των ζημιών, κυρίως λόγω των απομειώσεων ενεργητικού και του υψηλού ενεργειακού κόστους. Όπως αναφέρει ανάλυση του www.inr.gr o νομός αποτελεί, το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής χαλυβουργικών προϊόντων και τσιμέντου της χώρας. Συγκεντρώνει μερικές από τις μεγαλύτερες και πλέον ενεργοβόρες εταιρείες σειράς σημαντικών κλάδων και υποκλάδων της ελληνικής μεταποιητικής βιομηχανίας. «Η κατάσταση στον μεταποιητικό τομέα του νομού μας το 2014 έχει επιδεινωθεί, η βιομηχανική ζώνη του Βόλου συνεχίζει να ερημώνει. Τα χρέη εξακολουθούν να πνίγουν τις επιχειρήσεις και τα λουκέτα, ιδίως στον χώρο των μικρών εταιρειών, συνεχίζονται, ενώ και αρκετές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις υπολειτουργούν, έχοντας περιορίσει δραματικά την παραγωγή τους», αναφέρει στέλεχος του μεταποιητικού τμήματος του Επιμελητηρίου Μαγνησίας.

Τα στοιχεία των ισολογισμών Ο βιομηχανικός και βιοτεχνικός τομέας της Μαγνησίας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα 67 ΑΕ και ΕΠΕ του που έχουν γνωστοποιήσει τους ισολογισμούς τους του περασμένου έτους, εμφάνισε το 2013 δυσμενέστερα κατά 66,6 εκατ. ευρώ αποτελέσματα προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA), ήτοι ζημιές 17,1 εκατ. ευρώ έναντι 49,5 εκατ. ευρώ το 2012, σε συνθήκες αύξησης των εσόδων του κατά 2% και μικρής βελτίωσης του μεικτού περιθωρίου κέρδους του (12,1% το 2013 έναντι 11,8% το 2012). Παρουσιάζει αυξημένες κατά 52,9 εκατ. ευρώ (-53%) ζημιές προ φόρων (σχεδόν 152,1 εκατ. ευρώ έναντι 99,2 εκατ. ευρώ το 2012) και μετά την πρόβλεψη για φόρους αυξημένες κατά 38 εκατ. ευρώ (-36%) τελικές ζημιές (143,9 εκατ. ευρώ έναντι 105,9 εκατ. ευρώ το 2012). Τα αποτελέσματα αυτά επηρεάζονται καθοριστικά από τη διεύρυνση των ζημιών της μεγάλης τσιμεντοβιομηχανίας του νομού (EBITDA -120 εκατ. ευρώ έναντι -52,3 εκατ. ευρώ το 2012 και καθαρά κέρδη -118,6 εκατ. ευρώ έναντι -76,4 εκατ. ευρώ το 2012), η οποία επιβάρυνε τα αποτελέσματά της με απομείωση ενεργητικού, λόγω της παύσης της λειτουργίας μιας από τις μονάδες της. Εξαιρουμένης αυτής, προκύπτουν EBITDA 102,9 εκατ. ευρώ έναντι 101,7 εκατ. ευρώ το 2012 (+1%) και καθαρά κέρδη -25,3 εκατ. ευρώ έναντι -29,5 εκατ. ευρώ το 2012 (+14%). Γενικότερα, σύμφωνα με τη βάση οικονομικών δεδομένων του www.inr.gr, βελτιωμένα EBITDA (κέρδη/ζημιές) εμφάνισαν λιγότερες από τις μισές εταιρείες (30 ή 44,8% του συνόλου). Αντιθέτως, βελτίωση των τελικών αποτελεσμάτων (κερδών/ζημιών), εν μέρει λόγω της μείωσης των αποσβέσεων, κατέγραψαν οι περισσότερες (34 ή 50,8%), καθώς το 49,2% των εταιρειών (33) εμφάνισε δυσμενέστερα τελικά αποτελέσματα. Κέρδη μετά τους φόρους παρουσιάζουν οι 32 από τις 67 επιχειρήσεις (47,8%), καθώς οι υπόλοιπες (35 ή 52,2%) ήταν ζημιογόνες.

142

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ Συνολικές πωλήσεις 1,55 δισ. ευρώ το 2013 Οι συνολικές πωλήσεις των 67 βιομηχανικών και βιοτεχνικών ΑΕ και ΕΠΕ της Μαγνησίας, μεγάλου, μεσαίου και μικρού μεγέθους, τα οικονομικά στοιχεία των οποίων έχουν γίνει γνωστά, ανήλθαν το 2013 σε 1,55 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 1,39 δισ. ευρώ (89,7%) αντιστοιχούν στις δεκατρείς μεγαλύτερες, κάθε μία των οποίων είχε πωλήσεις άνω των 15 εκατ. ευρώ. Αύξηση των πωλήσεων παρουσιάζουν οι 31 από τις 67 εταιρείες (46,3%). Οι 67 αυτές εταιρείες παραγωγής, επεξεργασίας και τυποποίησης κάθε είδους προϊόντων, μέρος των οποίων αναπτύσσει και εμπορικές δραστηριότητες, στις 31.12.2013 διέθεταν πάγια και κυκλοφορούν τα περιουσιακά στοιχεία της τάξεως των 2,65 δισ. ευρώ, μειωμένα κατά 5% (-2% τα πάγια και -7% τα κυκλοφορούντα). Αναλυτικότερα, από το σύνολο των 67 επιχειρήσεων: Είκοσι επτά επιχειρήσεις (40,3% του συνόλου) οι οποίες ήταν κερδοφόρες το 2012, παρέμειναν και κατά το 2013 κερδοφόρες, πραγματοποιώντας καθαρά κέρδη περίπου 61 εκατ. ευρώ έναντι 57,8 εκατ. ευρώ το 2012, αυξημένα κατά 3,2 εκατ. ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αντιστοιχεί στη μεγάλη βιομηχανία μεταλλικών κατασκευών του νομού. Δώδεκα επιχειρήσεις (17,9%) οι οποίες ήταν κερδοφόρες το 2012 με κέρδη περίπου 1,3 εκατ. ευρώ, εμφάνισαν κατά το 2013 ζημιές περίπου πέντε εκατ. ευρώ, έχοντας απώλειες 6,3 εκατ. ευρώ. Είκοσι τρεις επιχειρήσεις (34,3%) οι οποίες ήταν ζημιογόνες το 2012, παρέμειναν και κατά το 2013 ζημιογόνες, πραγματοποιώντας ζημιές 200,7 εκατ. ευρώ έναντι 163,7 εκατ. ευρώ το 2012, αυξημένες κατά 37 εκατ. ευρώ, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αντιστοιχεί στην τσιμεντοβιομηχανία και τις χαλυβουργίες του νομού. Πέντε επιχειρήσεις (7,5%) οι οποίες ήταν ζημιογόνες το 2012 με ζημιές 1,3 εκατ. ευρώ, εμφάνισαν κατά το 2013 κέρδη της τάξεως του 0,8 εκατ. ευρώ, έχοντας ωφέλεια 2,1 εκατ. ευρώ. Το συνολικό, τραπεζικό και μη τραπεζικό χρέος τους (1,52 δισ. ευρώ) αυξήθηκε κατά 1,1% (+83,4 εκατ. ευρώ). Τα ίδια κεφάλαιά τους (1,13 δισ. ευρώ) μειώθηκαν λόγω των νέων ζημιών κατά 12% (-147,9 εκατ. ευρώ) και αποτελούν το 42,6% των συνολικών απασχολουμένων κεφαλαίων (45,9% το 2012). Ο συνολικός δείκτης γενικής ρευστότητας βελτιώθηκε οριακά, παραμένοντας σε ικανοποιητικά επίπεδα, καθώς αυξήθηκε ο μακροπρόθεσμος δανεισμός (+12%) και μειώθηκε ο βραχυπρόθεσμος (-7%). Ωστόσο, ο ίδιος δείκτης διαμορφώθηκε σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα σε σειρά επιχειρήσεων που λειτουργούν πλέον στοιχειωδώς και ενδέχεται να οδηγηθούν εκτός αγοράς, όπως συνέβη στον νομό με άλλες εταιρείες τα προηγούμενα χρόνια. Η αποδοτικότητα του μέσου ενεργητικού των 67 επιχειρήσεων στη διάρκεια της χρήσης σε κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) επιδεινώθηκε σε -0,6% το 2013, από 1,8% το 2012. Ωστόσο, εξαιρουμένης της τσιμεντοβιομηχανίας που επιβάρυνε τα αποτελέσματά της με απομείωση ενεργητικού, η αποδοτικότητα παρουσίασε μικρή βελτίωση και ανήλθε σε 4,9% το 2013, από 4,8% το 2012. Οι εν λόγω 67 βιομηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως του νομού στον οποίο εδρεύουν, έχουν το σύνολο του παραγωγικού δυναμικού τους ή τις κύριες παραγωγικές εγκαταστάσεις τους στον νομό Μαγνησίας. Το 31,3% (21 εταιρείες) ασχολούνται με την παραγωγή, επεξεργασία και τυποποίηση τροφίμων και αγροτικών προϊόντων. Δεν περιλαμβάνονται σε αυτές τις 67 εταιρείες, άλλες βιομηχανικές επιχειρήσεις που διαθέτουν μονάδες παραγωγής στη Μαγνησία, αλλά οφείλουν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους σε μονάδες τους που βρίσκονται σε άλλους νομούς της χώρας.

143

Ι Ν Α

ΗΧ

ΟΜ

ΒΙ

Bιομηχανικές και εμπορικές εταιρείες Σημείωση: Συμπεριλαμβάνονται εταιρείες διαλογής και τυποποίησης οπωροκηπευτικών και άλλων αγροτικών προϊόντων, κτηνοτροφικές, ιχθυοκαλλιεργειών, επεξεργασίας φύλλων καπνού, εκκόκκισης βάμβακος, εκδοτικές, παραγωγής λογισμικού και άλλων προϊόντων πληροφορικής, επισκευής και μετασκευής μεταφορικών μέσων και μηχανών, καθώς και ανακύκλωσης. Αρκετές εταιρείες είναι συγχρόνως βιομηχανικές και εμπορικές, καθώς συνδυάζουν τη βιομηχανική με την εμπορική δραστηριότητα. Έχουν γίνει προσαρμογές οικονομικών μεγεθών σε περιπτώσεις εταιρειών που προήλθαν από αποσχίσεις και εισφορές κλάδων ή είναι προϊόν συγχωνεύσεων. Ορισμένες επιχειρήσεις συμπληρώνουν οικονομική χρήση στις 30 Ιουνίου. Τα στοιχεία μικρού αριθμού επιχειρήσεων είναι προσωρινά. Σε περιπτώσεις υπερδωδεκάμηνης οικονομικής χρήσης έχει γίνει αναγωγή των αποτελεσμάτων σε δωδεκάμηνη βάση ή και καταμερισμός των αποτελεσμάτων σε δύο χρήσεις. Πηγή: inr.gr

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ, 2013 * Βάσει στοιχείων που ήταν διαθέσιμα στις 10.11.2014. ΕΠΩΝΥΜΙΑ

ΣΥΝΟΛΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ

(χιλ. ευρώ) ΑΜΝΟΣ A.Ε. ΕΚΤΡΟΦΗ ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΩΝ 619 ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΕΞ. ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 3.235 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ Α.Ε. 996 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΒΟΛΟΥ Κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ & ΥΙΟΙ Ε.Π.Ε. 1.977 Β.Ε.Κ. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΡΓΑ - ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ Α.Ε. 3.182 ΒΙΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ Α.Ε. 42.447 ΒΟΡΡΑΣ Α.Ε.Β.Ε. ΑΣΦΑΛΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 4.749 ΓΑΒΡΙΗΛ Δ. Σ. & ΣΙΑ Ε.Π.Ε. ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ - ΧΗΜΙΚΑ 19.546 ΓΑΛΑΝΟΣ Α. Α.Ε. ΔΟΜΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ 4.661 ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΕΠΙΠΛΑ - CAS CORNER Α.Ε.Β.Ε. 987 ΓΕΩΡΓΟΥΔΗΣ Α.Ε. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 6.194 ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ Α. ΑΦΟΙ Α.Ε. ΓΛΥΚΑ ΚΟΥΤΑΛΙΟΥ ΜΑΡΜΕΛΑΔΕΣ 961 ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ Α.Ε. 6.960 ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑΙ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Μ. ΚΟΥΦΑΚΗΣ A.E. 3.749 ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ ΒΟΛΟΥ Α.Β.Ε.Ε. 1.146 ΕΛΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Α.Ε. ΙΜΑΝΤΕΣ 6.655 ΕΛΙΝ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ Α.Ε. 31.721 ΕΨΑ Α.Ε. ΑΝΑΨΥΚΤΙΚA & ΧΥΜOI 14.730 ΗΡΑΚΛΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ Α.Ε. 540.270 ΘΕΟΣΤΥΛ Α.Ε. ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 1.727 ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΛΕΥΚΟΣΙΔΗΡΟΥΡΓΙΑ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. 906 ΙΝΤΕΑΛ ΜΑΥΡΙΔΗΣ - ΧΙΜΟΣ A.Ε.B.E. ΤΥΠΟΠΟΙΙΗΣΗ ΕΛΙΩΝ 7.424 ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ Ι. ΑΦΟΙ Α.Ε. ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΙΩΝ 7.666 ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ - ΚΟΥΤΣΙΚΟΣ ΠΟΤΟΠΟΙΙΑ Α.Β.Ε. 12.023 ΚΑΤΣΑΡΟΣ Χ. Β. ΣΠΟΡΟΚΕΝΤΡΟ Α.Ε. ΣΠΟΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 6.913

144

Πωλήσεις

±% -10 25 -12 -13 -45 -3 -7 6 -4 -2 0 -17 -2 145 -10 14 24 -1 -17 -1 -5 77 28 4 -7

EBITDA

(χιλ. ευρώ) (χιλ. ευρώ) 191 1.537 417 1.378 11 23.882 168 33.553 1.037 381 4.596 1.094 4.586 4.285 346 4.786 20.300 11.870 210.618 484 1.243 6.753 6.571 9.317 4.125

33 536 -80 198 -392 1.898 -24 4.227 99 17 414 -91 939 998 50 573 1.301 986 -120.002 136 180 263 636 3.246 413

ΚΑΘΑΡΑ ΚΕΡΔΗ (χιλ. ευρώ) 0 287 -134 11 -3.629 -662 -213 2.542 -188 -4 -47 -151 200 754 5 84 -49 29 -118.620 -47 67 120 338 1.288 22

Ι Ν Α

ΗΧ

Ο ΒΙ ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Πωλήσεις EBITDA ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ (χιλ. ευρώ) ±% (χιλ. ευρώ) (χιλ. ευρώ) ΚΙΟΛΕΪΔΗΣ Ν. Α.Ε.Β.Ε. ΑΜΑΞΩΜΑΤΑ 43.757 -12 10.617 6.831 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Α.Ε. 8.193 -4 3.180 574 ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΒΟΛΟΥ Κ. & Β. ΝΤΑΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. 4.116 -4 1.477 160 ΛΕΒΕΝΤΕΡΗΣ Ν. Α.Ε. ΣΥΡΜΑΤΑ - ΣΥΡΜΑΤΟΣΧΟΙΝΑ 12.099 1 2.021 -538 ΛΥΚΟΜΗΤΡΟΣ STEEL Α.Ε. ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 9.110 6 3.637 584 ΛΥΧΝΑΡΑΣ ΒΕΡΓΙΝΑ Α.Ε. ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 2.729 8 529 222 Μ.Ε.Κ. Α.Ε. ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 22.075 -6 629 -204 ΜΑΝΟΣ Α.Ε. ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ - ΣΠΟΡΕΛΑΙΑ 28.699 3 6.169 228 ΜΕΝΤΙΤΕΡΑΝΙΑ ΤΕΞΤΙΛ Ε.Π.Ε. ΕΝΔΥΜΑΤΑ 455 75 440 -1 ΜΕΤΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. 642.794 0 404.408 54.496 ΜΕΦΣΟΥΤ Λ. Σ. Α.Ε. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟΥ 829 -4 146 -24 ΜΟΚΕΜΚΟ ΟΡΓΚΑΝΙΚΑ Ε.Π.Ε. ΜΗΧΑΝΕΣ - ΧΗΜΙΚΕΣ ΥΛΕΣ 2.726 18 3.021 646 ΜΟΣΧΑΛΗΣ Α.Ε. ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 4.389 -5 1.500 85 ΜΥΛΟΙ ΛΟΥΛΗ Α.Ε. 154.003 -3 93.953 8.851 ΜΩΡΑΪΤΗ ΑΦΟΙ Α.Ε. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΞΗΡΩΝ ΚΑΡΠΩΝ 1.200 12 1.618 256 ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ε. ΟΞΟΠΟΙΙΑ Α.Β.Ε.Ε. 706 -21 397 50 ΠΕΠΟΝΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΑΓΩΤΑ ΠΗΛΙΟΝ Α.Ε. 5.586 5 3.513 1.057 ΠΕΡΛΙΤ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 2.685 -6 1.398 100 ΡΟΥΣΣΑΣ DAIRY PRODUCTS Α.Ε. ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 18.071 2 23.037 1.446 ΣΑΚΚΗΣ Β. ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Α.Ε. 157 -6 94 18 ΣΙΟΥΡΑΣ Α.Ε. ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΙΩΝ - ΤΟΥΡΣΙΩΝ 14.189 -1 17.157 854 ΣΤΑΛΚΟ Α.Β.Ε. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ 7.873 0 3.038 448 ΣΥΝ.ΠΡΟ. ΣΥΝΘΕΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΙ ΔΟΚΟΙ Α.Ε. 6.610 -3 149 -69 ΣΥΡΜΑ Α.Ε.Β.Ε. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΥΡΜΑΤΟΣΧΟΙΝΩΝ 15.789 -1 11.742 898 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΜΥΝΤΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. 2.915 -10 3.759 -3 ΣΩΛΗΝ Α.Β.Ε.Ε. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΝ 5.768 -4 3.214 16 ΤΣΙΑΝΑΚΑΣ Α.Β.Ε.Τ.Ε. ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΕΙΔΗ 1.407 -7 244 4 ΥΔΡΟΒΙΟΣ Ε.Π.Ε. ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ 822 14 463 28 ΦΥΡΑΛ Α.Ε. ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ - ΑΛΕΥΡΑ 545 -2 729 52 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε. 436.105 0 170.928 -14.687 ΧΑΤΖΗΕΥΦΡΑΙΜΙΔΗΣ Α. - ΚΡΕΑΤΑ ΘΕΤΤΑΛΟΣ Α.Β.Ε.Ε. 1.537 -17 3.202 62 ΧΗΠΡΟ Ε.Π.Ε. ΧΗΜΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ 1.425 28 869 274 BIOMAR HELLENIC A.Β.Ε.Ε. ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΣ 38.369 -10 45.007 4.571 CAO HELLAS ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ Α.Β.Ε.Ε. 6.677 -5 7.492 63 CONTITECH ΙΜΑΣ Α.Β.Ε.Ε. ΙΜΑΝΤΕΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΥ 75.728 6 71.255 10.765 GREENSTEEL A.E. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 3.540 -9 4.891 135 KNAUF USG ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΟΜΗΣΗΣ A.B.E.E. 21.174 -4 18.678 3.959 MAST FOODS Α.Β.Ε.Ε. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΦΡΟΥΤΩΝ 9.200 -10 6.920 884 METAL DESIGN A.E. ΟΜΠΡΕΛΕΣ - ΕΠΙΠΛΑ 2.124 -14 306 -133 SERVISTEEL A.E. ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΧΑΛΥΒΟΣ 12.837 -2 2.549 1.091 SIELMAN A.E. ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΥΨΗΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 8.486 3 5.924 1.557 SOVEL A.E. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΧΑΛΥΒΟΣ 281.185 -5 257.583 741

ΚΑΘΑΡΑ ΚΕΡΔΗ (χιλ. ευρώ) -9.800 -73 -10 -758 -412 147 -1.607 -1.980 -15 44.431 -40 393 -134 -3.729 102 7 470 12 336 13 -13 -196 -87 43 -644 -227 -89 7 21 -33.540 -228 164 251 -488 7.023 2 1.714 -10 -236 -47 906 -27.583

145

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ Εκδότης- Ιδιοκτήτης: Αρχιμήδης-Δημήτρης Καρεκλίδης Επιμέλεια ύλης: Γιώργος Καρεκλίδης, Ηλίας Κουτσερής Art Director: Σοφία Τζήμα «Όμιλος Καρεκλίδη» Λεωφόρος Αθηνών 84, Τ.Κ. 38334, Βόλος. Τηλεφωνικό κέντρο: 24210- 85531/4, Fax. 24210-65008, email: info@magnesianews.gr

Ευχαριστίες Ιδιαίτερες είναι οι ευχαριστίες που εκφράζουμε για την επίτευξη του στόχου που ήταν η πραγματοποίηση αυτής της έκδοσης, προς όλους όσοι βοήθησαν και συνέδραμαν τόσο με την παροχή πληροφοριών, όσο και έντυπου υλικού. Δεν παραβλέπουμε τους προηγούμενους συγγραφείς, δημοσιογράφους και ΜΜΕ της Μαγνησίας, που φρόντισαν έγκαιρα να αποτυπώσουν στιγμές της τοπικής μας ιστορίας. Μεταφέροντας εκ νέου μάλιστα αυτές τις πληροφορίες, οι πρωτότυπες πηγές των οποίων αναφέρονται στα ενδιάμεσα κεφάλαια της έκδοσης, φροντίζουμε να μεταφέρεται η γνώση της ιστορίας και στη νεότερη γενιά. Σύμμαχοι στην προσπάθεια, αποδείχθηκαν το ΔΗ.Κ.Ι., τα Γ.Α.Κ. Μαγνησίας, η προϊσταμένη κα Αννίτα Πρασσά, η αρχειονόμος κα Αγγελική Νικολάου, όπως και όλοι οι υπάλληλοι των ΓΑΚ, ο μηχανικός κ. Κ. Αδαμάκης, ο κ. Απόστολος Παπαδούλης, Πρόεδρος Εκτελεστικής Επιτροπής, του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Κεντρικής Ελλάδος, το ΔΗ.ΚΙ., όπως και όλοι όσοι αναφέρονται στις επιμέρους ενότητες της έκδοσης.