Tarihten Yapraklar: Tek Ülkede Sosyalizm Dilek Fırat
L
enin’in ölümünden sonra başlayan ‘tek ülkede sosyalizm’ tartışması, sadece Marksist doktrine ilişkin bir teorik tartışma olmaktan öte anlam taşır. Tek ülkede sosyalizmin kurulabileceği tezinin geçerlilik kazanması, uluslararası sosyalizmin tarihi içinde çok önemli olan iki gelişmeye öngelmiştir. Birincisi, Sovyetler Birliği Komünist Partisi içinde Stalin ve ekibinin hegemonyalarını kurması ve ikincisi, Komintern’in dünya partisi olmaktan çıkıp, ne pahasına olursa olsun Sovyetler Birliği devletinin korunmasının ve buna ilişkin dış politikaların çeşitli ülkelerdeki takipçisi hâline getirilmesidir. Şüphesiz, Stalin yaptığı her şeyde olduğu gibi bunda da Lenin’i kendine şahit tutmaya çalışmıştır. Zaman, mekân ve politik bağlamından tamamen boşaltılıp dogmalar dizisi hâline getirilmiş bir Leninizm, bu konuda da muhaliflere karşı bir ideolojik baskı aracı olarak kullanılmıştır. Marx ve Engels için olduğu gibi, Lenin için de sosyalist devrim bir dünya devrimidir; her ne kadar, kapitalizmin eşitsiz gelişme yasası yüzünden iktidar sorunu bütün ülkelerde veya birkaç ülkede bile eşzamanlı olarak gündeme gelemeyecek olsa da... Sosyalizmin dünya ölçekli karakteri, modern üretici güçlerin kapitalizmi dünya ölçekli bir üretim tarzı yapmasından ve bundan doğacak ve gelişecek yeni bir üretim tarzının da ancak dünya ölçekli olabileceğinden kaynaklanır. Bugün, söylemeye gerek yok ki kapitalizmin bu karakteri geçmişte tahmin edilebilecekleri misliyle aşmış durumdadır. Bir tek firma düzeyinde bile bu noktaya ulaşıldığının bolca örneği görülmektedir. Örneğin, İngiltere’de Ford otomobil fabrikasındaki bir grev, aynı firmanın Belçika, İspanya ve Almanya’daki fabrikalarının üretim planlarını ve stoklarını altüst edebilir. Marx’ta ileri sürüldüğü şekliyle, kapitalist toplumun kendisinden doğacak ve gelişecek sınıfsız toplumun patlak vereceği yerler, onun gelişmesinin koşullarının da var olacağı yerler olmalıydı. Bundan dolayıdır ki, 19. yüzyılın dünyasında ancak Avrupa’nın gelişmiş kapitalist ülkeleri sosyalist devrimin ülkeleri olabilirdi. Sosyalist devrimin hangi ülkelerde olabileceği konusundaki fikirleri aynı kalmakla beraber, hem
102
