Health by Nextdeal - Τεύχος 7 by SpirouEditions

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2022

ΣΤΕΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ε.Ε.

ΖΩΗ ΡΑΠΤΗ

Υφυπουργός Υγείας

ΕΛΠΙΔΑ

32 χρόνια προσφοράς στα παιδιά με καρκίνο!

ΠΟΛΥΣΕΛΙΔΟ

ΜΙΝΑ ΓΚΑΓΚΑ Αναπληρώτρια υπουργός Υγείας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΥΝΑΙΚΑ και ΥΓΕΙΑ

Οι αλλαγές θα κάνουν το σύστημα υγείας πιο ανθρώπινο και πιο αποδοτικό!

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

ΕΚΔΟΤΗΣ: Κωστής Σπύρου ΚΕΙΜΕΝΑ: Κωστής Σπύρου, Άρης Μπερζοβίτης, Λάμπρος Καραγεώργος, Ανθή Αγγελοπούλου ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Παρή Χατζηγεωργίου ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: PressiousArvanitidis ΕΚΤΥΠΩΣΗ: PressiousArvanitidis ΥΠΕΥΘ. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γεωργία Καλτσώνη ΔΙΑΝΟΜΗ: Γιώτα Ζαχαρίου, Πρακτορείο Άργος Α.Ε. ΜΙΝΑ ΓΚΑΓΚΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Νο 1 δεκαπενθήμερη έκδοση για την ασφαλιστική αγορά και τον χρηματοοικονομικό χώρο ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΔΙΣΤΡΑΤΟ - ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΠΥΡΟΥ ΕΠΕ e-mail: info@spiroueditions.gr ΕΚΔΟΤΕΣ: Ευάγγελος Σπύρου - Κωστής Σπύρου ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Λάμπρος Καραγεώργος Συντάσσεται από συντακτική ομάδα ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ, VIDEO: Κωστής Ε. Σπύρου ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΚYΠΡΟΥ: Γιάννης Σεϊτανίδης ΣΚΙΤΣΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ελπίδα Σπύρου ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Κώστας Παπαντωνόπουλος ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: Γεωργία Καλτσώνη gkaltsoni@spiroueditions.gr Χριστίνα Χαριτοπούλου ccharitopoulou@spiroueditions.gr ΥΠΕΥΘ. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γεωργία Καλτσώνη ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ: Φιλελλήνων 3, Σύνταγμα, 105 57 Αθήνα Τηλ.: 210 3229394, Fax: 210 3257074 Α.Φ.Μ. 095606935, Δ.Ο.Υ. Δ’ ΑΘΗΝΩΝ e-mail: info@nextdeal.gr | website: www.nextdeal.gr Τα ενυπόγραφα άρθρα και σχόλια που στέλνονται στην εφημερίδα δεν εκφράζουν απαραιτήτως και τις απόψεις του εντύπου.

Η υγεία της γυναίκας! 10 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΙΝΑ ΓΚΑΓΚΑ Αναπληρώτρια υπουργός Υγείας 14 ΣΤΕΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ «Αλληλεγγύη και Yγεία πάνε χέρι-χέρι» 18 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΖΩΗ ΡΑΠΤΗ Υφυπουργός Υγείας 22 Για τα μάτια της μόνο! 28 ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΕΛΠΙΔΑ»: 32 χρόνια προσφοράς στα παιδιά με καρκίνο! – 32 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΥΑΝΘΊΑ ΔΙΑΜΆΝΤΗ-ΚΑΝΔΑΡΆΚΗ Ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη Ομίλου ΥΓΕΙΑ. 36 Πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος κατά την εγκυμοσύνη! 38 Ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο: Πόσο συχνό είναι στις γυναίκες; 40 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΖΕΝΙΑ ΣΑΡΙΔΑΚΗ-ΖΩΡΑ Παθολόγοςογκολόγος, πρόεδρος Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, διευθύντρια Α’ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital, επιστημονική υπεύθυνη Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ», Ηράκλειο Κρήτης.

152

ΖΩΗ ΡΑΠΤΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ

44 Απόλυτη ακρίβεια στην ακτινοβολία των γυναικολογικών όγκων 46 Οι επιπτώσεις του καρκίνου του μαστού στη γυναικεία σεξουαλικότητα! 50 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΔΙΝΑΣ Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΑΠΘ, διευθυντής Β’ Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής ΑΠΘ - Γενικό Νοσοκομείο Θεσ/νίκης «Ιπποκράτειο». 54 Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Ουρογυναικολογική Χειρουργική: Η μόνιμη θεραπεία της πρόπτωσης του πυελικού εδάφους! 60 Στόχος η εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας! 66 Σύνδρομο πυελικής συμφόρησης: Μια πάθηση που οι περισσότερες γυναίκες αγνοούν! 68 Ποια είναι τα συμπτώματα και η θεραπεία του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών 70 Ενδομητρίωση: Ποια συμπτώματα πρέπει να σας οδηγήσουν στον γιατρό! 74 Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται η δυσπαρευνία! 78 Εγκυμοσύνη: Πότε θα έρθει ο πελαργός; 80 Οι καταστροφικές συνέπειες που προκαλεί το κάπνισμα στις γυναίκες! 84 Οι θεραπείες για τη διαχρονική συντήρηση της γυναικείας ομορφιάς! 88 Η κλινική έρευνα και η καινοτομία ως μοχλός κοινωνικής και οικονομικής προόδου 90 Ποιες αλλεργικές παθήσεις επηρεάζουν συχνότερα τις γυναίκες 92 Γιατί οι ημικρανίες ταλαιπωρούν τις γυναίκες! 96 Γιατί δεν παθαίνουν όλες οι γυναίκες οστεοπόρωση μετά την εμμηνόπαυση! 102 Γυναικεία καρδιά: Τι να θυμόμαστε, τι να προσέχουμε, τι να κάνουμε! 106 Ποιες γυναίκες κινδυνεύουν από σακχαρώδη διαβήτη! 110 Παχυσαρκία και κύηση: Οι κίνδυνοι, οι τρόποι αντιμετώπισης και πρόληψης 114 Γιατί η πολλαπλή σκλήρυνση επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ

118 Σ ΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΠΑΠΠΑ Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ) 122 Το βαρύ αποτύπωμα της πανδημίας και η επόμενη μέρα για την Υγεία 124 Τι πρέπει να προσέχουν οι έφηβες αθλήτριες για να αποφύγουν κινδύνους και επιπτώσεις! 128 Πώς να προλάβετε ή να θεραπεύσετε τη ροδόχρου ακμή 132 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥΝΕΓΚΗ PsyD, MSc, συμβουλευτική ψυχολόγοςψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος Υπογονιμότητας. 136 Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη και θεραπεία γυναικείων ασθενειών 140 EIT HEALTH - Η καινοτομία στον τομέα της Yγείας χρειάζεται γυναίκες επιχειρηματίες! 148 ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ - Ένας πολύτιμος σύμμαχος για την υγεία της γυναίκας 149 INTERASCO - Στέκεται δίπλα στη γυναίκα 150 ΕΘΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ - Με οδηγό τις πραγματικές ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας 152 Η ιστορία των πρώτων γιατρίνων και νοσηλευτριών! 160 1821-2021 N.A.T. Διακόσια Χρόνια Κοινωνική Ασφάλιση των Ναυτικών

78 ΕΓΚΥΜΟΣΎΝΗ Πότε θα έρθει ο πελαργός;

διαβάστε τα πάντα για την ιδιωτική και δημόσια

ασφάλιση!

Η Μελίνα Μερκούρη άλλαξε τον κόσμο με το πάθος και τους αγώνες της.

Όπως και εσύ, που κάθε μέρα αγωνίζεσαι για έναν πιο δίκαιο και όμορφο κόσμο.

Στο ΙΑΣΩ, το ξέρουμε. Γι’ αυτό και είμαστε πάντα δίπλα σε όλες τις γυναίκες, φροντίζοντας κάθε μέρα την υγεία τους, ως η μεγαλύτερη Ιδιωτική Κλινική στην Ελλάδα. Σου ευχόμαστε χρόνια πολλά, γιατί είσαι και εσύ μοναδική!

EDITORIAL

ΚΩΣΤΉΣ E. ΣΠΎΡΟΥ Εκδότης

Υγεία, Ιατρική, γυναίκα είναι γένους θηλυκού όχι τυχαία, η γυναίκα είναι άμεσα συνυφασμένη με την Υγεία, καθώς αποτελεί τη μήτρα κάθε νέας ζωής και η Ιατρική την εξασφαλίζει για να παίξει το ρόλο της. Την Υγεία από την αρχαία εποχή τη συμβόλιζαν με γυναίκα. Η Υγεία ήταν αρχαιοελληνική θεότητα, προσωποποίηση της υγείας του σώματος και της ψυχής. Κατά τη μυθολογία, η Υγεία ήταν σύζυγος ή κόρη του Ασκληπιού και της Ηπιόνης, αδελφής της Αθηνάς. Αδελφές ή κόρες της Υγείας (ανάλογα με την εκδοχή του μύθου) ήταν η Πανάκεια, η Ιασώ, η Ακεσώ (Ασκληπιάδες) και κατά τη Σούδα η Αίγλη. Εκτός από την Αθήνα, τη λάτρευαν και σε άλλες πόλεις, όπως στις Θεσπιές, στην Ελάτεια, στα Μέγαρα, στην Κόρινθο και στο Άργος. Ο Ορφικός Ύμνος της Υγείας δείχνει τη σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες στην Υγεία: «Ιμερόεσα, ερατή, πολυθάλμιε, παμβασίλεια, κλύθι μάκαιρ’ Υγίεια, φερόλβιε, μήτηρ απάντων...». Στην αρχαία Σπάρτη ο Λυκούργος θέσπισε μέτρα για τη σκληραγωγία του σώματος και είναι γνωστή η διδασκαλία του Ιπποκράτη ότι χρειάζεται «άσκησις υγιείης, ακορίη τροφής, αοκνίη πόνων». Ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και άλλοι σοφοί έδωσαν επίσης ιδιαίτερη σημασία στη διατήρηση της υγείας του σώματος και στη σωματική αγωγή γενικά. Όσο για την Ιατρική, θεωρείται επιστήμη αλλά και τέχνη σύμφωνα με τον Ιπποκράτη. «…καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην...», λέει στον Όρκο. Η γυναίκα λοιπόν θα πρέπει με τη βοήθεια της Ιατρικής να είναι υγιής γιατί, εκτός όλων των άλλων, μόνο αυτή μπορεί να φέρει στο φως νέα ζωή. Το «Health By Nextdeal», ακολουθώντας τις νέες τάσεις για μία ζωή γεμάτη υγεία όπως το επιτάσσει η next generation health, δίνει στο παρόν τεύχος έμφαση στην υγεία της γυναίκας, η οποία, παρά τους μύθους, είναι επίσης εύθραυστη όσο και του άνδρα. Στο παρόν τεύχος, που ελπίζουμε να το βρείτε ενδιαφέρον, εκτός από τα άρθρα πρωτοπόρων επιστημόνων ανδρών και γυναικών γύρω από την υγεία της γυναίκας, φιλοξενούμε συνεντεύξεις και παρουσιάσεις διακεκριμένων γυναικών, πολιτικών και προσωπικοτήτων εν γένει. Ειδικότερα έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε συνέντευξη της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας, Μίνας Γκάγκα, η οποία είναι επίσης διακεκριμένη επιστήμονας, πνευμονολόγος και πρώην διευθύντρια της 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Σωτηρία». Επίσης, φιλοξενούμε συνέντευξη της υφυπουργού Υγείας, Ζωής Ράπτη, ρεπορτάζ για τους στόχους της επιτρόπου Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, Στέλλας Κυριακίδου, και εκτεταμένη παρουσίαση της σημαντικής κοινωνικής προσφοράς του Συλλόγου «Ελπίδα» και της προέδρου του, κυρίας Μαριάννας Βαρδινογιάννη. Καλή ανάγνωση

Η κ. ΜΊΝΑ ΓΚΆΓΚΑ.

10 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΜΊΝΑ ΓΚΆΓΚΑ Αναπληρώτρια υπουργός Υγείας

«ΟΙ ΑΛΛΑΓΈΣ ΘΑ ΚΆΝΟΥΝ ΤΟ ΣΎΣΤΗΜΑ ΥΓΕΊΑΣ ΠΙΟ ΑΝΘΡΏΠΙΝΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΑΠΟΔΟΤΙΚΌ!» με την εξειδικευμένη φροντίδα, μέγιστη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Απαιτεί ακόμη αναδιάρθρωση και επιτάχυνση των διαδικασιών στελέχωσης του ΕΣΥ, αλλά κυρίως επανεξέταση και των σχέσεων εργασίας εντός του δημόσιου συστήματος υγείας, ώστε οι γιατροί του ΕΣΥ να είναι ισότιμοι με άλλες κατηγορίες ιατρών και να αισθάνονται ικανοποίηση για τις συνθήκες του συστήματος το οποίο υπηρετούν.

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΓΙΑ ΤΟ ΠΏΣ ΘΑ ΦΤΆΣΟΥΜΕ στην επόμενη μέρα της πανδημίας, αλλά και τις επερχόμενες σημαντικές αλλαγές στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, μας μιλά η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα, επισημαίνοντας ότι η αναδιάρθρωση του ΕΣΥ είναι αναγκαία και θα γίνει με απώτερο στόχο ένα πιο ανθρώπινο και πιο αποδοτικό σύστημα με καλύτερες και ποιοτικές υπηρεσίες για τον ασθενή. Αναλυτικά η συνέντευξη που μας παραχώρησε η κ. Γκάγκα έχει ως εξής: — Κυρία υπουργέ, ποια θα είναι κατά τη γνώμη σας η επόμενη μέρα της πανδημίας; Η επόμενη μέρα απαιτεί αλλαγές που θα κάνουν το ΕΣΥ πιο ανθρώπινο και ταυτόχρονα πιο αποδοτικό. Απαιτεί πρωτοβάθμιες και βασικές κλινικές υπηρεσίες προσβάσιμες σε όλη την επικράτεια, αντιμετώπιση των χρόνιων παθήσεων και παροχή των συχνών θεραπειών κοντά στον τόπο κατοικίας των ασθενών, αναβάθμιση της διαχείρισης του επείγοντος παντού, ισχυρή διασύνδεση

— Μιλήσατε κάποια στιγμή για την πιθανότητα ενός εμβολίου κάθε χρόνο ή ενός συνδυαστικού με τη γρίπη. Τι περιμένουμε από την ενημέρωση που έχετε; Ποια θα είναι τα νέα «όπλα» στη φαρέτρα των ειδικών για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά στο μέλλον το ενδεχόμενο επανάκαμψης της πανδημίας; Σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, η Covid-19 πιθανώς να εξελιχθεί σε μια λοίμωξη όπως η γρίπη, για την οποία εμβολιαζόμαστε με ένα ετήσιο εμβόλιο. Ωστόσο, δεν βρισκόμαστε ακόμη σε αυτό το σημείο, ούτε βέβαια μπορεί κανείς να προβλέψει την εξέλιξη στο μέλλον. Η πανδημία υποχωρεί με αργό ρυθμό και το κύριο όπλο μας εναντίον του ιού είναι τα εμβόλια που διαθέτουμε σήμερα, με τα οποία είναι απαραίτητο να εμβολιαστούν όλοι. — Μέχρι στιγμής για την αντιμετώπιση της πανδημίας τις θεραπευτικές αγωγές τις χρεώθηκε αποκλειστικά το κράτος. Στο μέλλον θα πληρώνουμε για το εμβόλιο για παράδειγμα; Αυτή είναι μια συζήτηση που θα μας απασχολήσει σε επόμενο χρόνο, όταν θα έχει υποχωρήσει πλήρως η

| 11

πανδημία και όταν διαφανεί η εξέλιξη του ιού. Πρέπει να αναφέρουμε, ωστόσο, ότι τόσο τα μικρά παιδιά όσο και οι ομάδες των ενηλίκων που είναι απαραίτητο να εμβολιαστούν δεν πληρώνουν για κανένα εμβόλιο, όλα καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία. — Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα νομίζετε ότι θα αποσυμφορήσει το ΕΣΥ; Και κατά πόσον θα βοηθήσει στο να έχουμε ένα αποδοτικό σύστημα υγείας με ποιοτικές υπηρεσίες, χωρίς ωστόσο να υπερχρεώνεται ο ασθενής; Θέλουμε την καλύτερη δυνατή φροντίδα για όλους τους ασθενείς σε κάθε σημείο της Ελλάδας, χωρίς πρόσθετες επιβαρύνσεις, σε συνεργασία με όλους. Θέλουμε να στηρίξουμε το δημόσιο σύστημα της χώρας, χωρίς όμως στεγανά. Ένα πραγματικά δημόσιο ΕΣΥ, που δεν είναι ταυτόσημο με τον όρο κρατικό σύστημα. Συζητούμε, λοιπόν, κάθε δυνατότητα προς την κατεύθυνση αυτή, χωρίς εμμονές, χωρίς προκαταλήψεις, με μοναδικό γνώμονα την ποιοτική περίθαλψη για όλους. — Κυρία υπουργέ, από την ημέρα που αναλάβατε τα καθήκοντά σας επισκέπτεστε συνέχεια τα νοσοκομεία της περιφέρειας. Έχετε εικόνα για τα προβλήματα και τις πιθανές ελλείψεις τους; Τα νοσοκομεία στην περιφέρεια λειτουργούν γενικά καλά και σε αρκετές περιπτώσεις διαθέτουν τμήματα και υπηρεσίες που λειτουργούν υποδειγματικά. Η περιφέρεια χρειάζεται βέβαια την υποστήριξή μας σε επίπεδο υποδομών και σε επίπεδο δυναμικού. Για τις υποδομές αξιοποιούμε τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ, του Κρατικού Προϋπολογισμού, αλλά και δωρεές, με στόχο την αναβάθμιση κτιρίων και εξοπλισμού. Σε ό,τι αφορά στο δυναμικό, εξετάζουμε τις ανάγκες των πολιτών και διαμορφώνουμε το χάρτη υγείας. Αναδιαρθρώ-

νουμε την κατανομή ιατρικών ειδικοτήτων με γνώμονα τις πραγματικές ανάγκες και συζητούμε τη δυνατότητα συμμετοχής και ιδιωτών γιατρών στα δημόσια νοσοκομεία της περιφέρειας, όπου αυτή χρειάζεται. — Κάνετε αγώνα από την ημέρα που αναλάβατε όσον αφορά στην εθελοντική αιμοδοσία, το κομμάτι των μεταμοσχεύσεων κ.λπ. Έχουμε μεγάλο κενό ως πολίτες στον εθελοντισμό; Νομίζετε ότι αυτό οφείλεται στην έλλειψη ενημέρωσης; Τι κινήσεις πρέπει να γίνουν, έτσι ώστε να αφυπνιστεί ο Έλληνας πολίτης και να αυξηθεί το κομμάτι της προσφοράς στον συνάνθρωπο; Κατ’ αρχάς να πούμε ότι υπάρχει πλέον πρόγραμμα εθελοντισμού στα σχολεία, κάτι πολύ σημαντικό για τα παιδιά μας και την κοινωνία μας. Προγράμματα όπως οι «Οργανούληδες», που ευαισθητοποιούν μαθητές και εκπαιδευτικούς για τη δωρεά οργάνων, έχουν ουσιαστικό ρόλο στην κινητοποίηση υπέρ των μεταμοσχεύσεων. Παράλληλα, οι ΜΕΘ έχουν ενισχυθεί με συντονιστές μεταμοσχεύσεων, οι οποίοι ενημερώνουν τους συγγενείς ασθενών, που δεν είναι βιώσιμοι, σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις και τους βοηθούν να συνειδητοποιήσουν ότι η δωρεά οργάνων είναι ύψιστη προσφορά ζωής. Προσφορά την οποία αξίζει να σκεφτούν, δίνοντας ξανά ζωή σε κάποιους ανθρώπους μέσα από τη δική τους απώλεια. Σε ό,τι αφορά στην εθελοντική αιμοδοσία, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας, υπενθυμίζουμε σε κάθε ευκαιρία ότι η προσφορά αίματος είναι απόλυτα ασφαλής και χαρίζει τη ζωή σε χιλιάδες συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη από τακτικές ή έκτακτες μεταγγίσεις. Είναι σημαντικό να ανανεώνονται τα αποθέματα αίματος, ώστε να μπορούν να καλυφθούν όλες οι τακτικές και έκτακτες ανάγκες της χώρας. ■

ΜΊΝΑ ΓΚΆΓΚΑ Η ιατρός Μίνα Γκάγκα (MD, PhD) σπούδασε στο ΕΚΠΑ, ειδικεύθηκε στην Πνευμονολογία στην Πνευμονολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και εν συνεχεία εξειδικεύτηκε στην Αλλεργιολογία και Κλινική Ανοσολογία στο Imperial College και στο Royal Brompton Hospital του Λονδίνου. Υπήρξε επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθύντρια της 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής και του Κέντρου Άσθματος στο ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», όπως επίσης και διευθύντρια Ιατρικής Υπηρεσίας του νοσοκομείου, τόσο με κλινικό όσο και με εκπαιδευτικό ρόλο. Επιπλέον, έχει διατελέσει γενική γραμματέας και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, γραμματέας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διαπίστευσης στην Πνευμονολογία (ΕΣΔΠ) και σύμβουλος στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Συμμετείχε, δε, ενεργά ως κύριος ερευνητής σε πολλαπλές κλινικές δοκιμές, ενώ είναι και μέλος των ομάδων για την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για το άσθμα και τον καρκίνο του πνεύμονα, τομείς στους οποίους έχει πλήθος δημοσιεύσεων. Στις 31 Αυγούστου 2021 ανέλαβε αναπληρώτρια υπουργός Υγείας.

12 |

Η Κατίνα Παξινού άλλαξε τον κόσμο του θεάτρου ως η πρώτη μη Αμερικανίδα ηθοποιός που τιμήθηκε με Όσκαρ και η πρώτη από την Ελλάδα.

Όπως και εσύ, που κάθε μέρα αλλάζεις τον κόσμο με τους δικούς σου ρόλους.

ΣΤΈΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΊΔΟΥ Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ε.Ε.

«Αλληλεγγύη και Yγεία πάνε χέρι-χέρι» Καταπολέμηση του καρκίνου, οικονομικά φάρμακα, ψηφιοποίηση της Yγείας είναι το μέλλον για σταθερά συστήματα υγείας σε όλη την Ε.Ε. Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

«ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗ ΚΑΙ YΓΕΊΑ, όπως μας έδειξε ξεκάθαρα η πανδημία COVID-19, πάνε χέρι-χέρι», τόνισε στη Διάσκεψη που διοργανώθηκε από τη Sciences Po με το γαλλικό υπουργείο Αλληλεγγύης και Υγείας και θέμα «Προς μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας» η επίτροπος Υγείας Στέλλα Κυριακίδου, μιλώντας μπροστά στους βουλευτές της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης με αφορμή την ανάληψη της Προεδρίας από τη Γαλλία. Σύμφωνα με την επίτροπο, η συνεργασία σε επίπεδο Ε.Ε. στον τομέα της Υγείας φέρνει πραγματική προστιθέμενη αξία. Ξεκίνησε φέρνοντας ως παράδειγμα την περίοδο που βιώνουμε με την πανδημία, λέγοντας ότι περισσότερα από τα 3/4 των ενηλίκων της Ευρώπης έχουν εμβολιαστεί πλήρως κατά του COVID-19, μέσω της στρατηγικής της Ε.Ε. για τα εμβόλια, και ο εμβολιασμός είναι το πιο αποτελεσματικό μας εργαλείο κατά της νόσου COVID-19. Ιδιαίτερα σήμερα με την παραλλαγή Όμικρον, η Ε.Ε. συνεργάζεται με τα κράτη-μέλη για την ενίσχυση των προγραμμάτων εμβολιασμού, τόνισε. «Σαφώς, η πανδημία δεν σταματά στα σύνορα. Ούτε η αλληλεγγύη μας. Ως Ένωση που βασίζεται στην αλληλεγγύη, βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή των διεθνών προσπαθειών για την αντιμετώπιση της COVID-19. Ως Team Europe, ηγηθήκαμε και πάλι παγκόσμιες προσπάθειες, με συλλογική δωρεά άνω των 3 δισεκατομμυρίων ευρώ στο COVAX, τον παγκόσμιο μηχανισμό κοινής χρήσης εμβολίων», σημείωσε η κ. Κυριακίδου συμπληρώνοντας: «Και ως Ένωση που κοιτάζει το μέλλον, είμαστε αποφασισμένοι να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι και να κάνουμε τα συστή-

14 |

ματα υγείας μας πιο ανθεκτικά σε μελλοντικές κρίσεις». ΕΥΡΩΠΑΪΚΌ ΣΧΈΔΙΟ ΚΑΤΑΠΟΛΈΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ Ένας άλλος μεγάλος στόχος όμως της Ε.Ε. είναι η καταπολέμηση της μάστιγας του καρκίνου στο μέλλον. «Το πακέτο θέτει τα θεμέλια για την Ένωση Υγείας μας, η οποία έχει επίσης άλλα δομικά στοιχεία, όπως η Φαρμακευτική Στρατηγική μας και το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου. Χάρη στη Φαρμακευτική Στρατηγική, η Ευρώπη θα είναι ένας τόπος όπου αναπτύσσονται και παρασκευάζονται φάρμακα, διαθέσιμα και οικονομικά προσιτά σε όλους τους ασθενείς που τα χρειάζονται», τόνισε η επίτροπος. Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου, όπως είπε, θα επικεντρωθεί στην πρόληψη, στη θεραπεία και τη φροντίδα του καρκίνου, έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι να μπορούν να ζήσουν περισσότερο, πιο υγιείς και πιο ικανοποιητικά. Μαζί με τη «Στρατηγική Farm to Fork», για την οποία είναι επίσης υπεύθυνη, το Σχέδιο για τον Καρκίνο θα προωθήσει καλύτερους τρόπους ζωής μέσω της διατροφής, της άσκησης κ.ά., προκειμένου να ενδυναμώσει τους Ευρωπαίους και να τους εκπαιδεύσει να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές. Συγκεκριμένα, όπως είπε, το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου της Ε.Ε. έχει δώσει βάρος σε βασικές αρχές της πολιτικής της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση του καρκίνου, όπως η συμπερίληψη, η συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών, η ολοκληρωμένη προσέγγιση για κάθε στάδιο της ασθένειας, η έρευνα και καινοτομία, η ψηφιοποίηση, η εξατομικευ-

AΦΙΕΡΩΜΑ | ΜΟΝΑΔΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η κ. ΣΤΕΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ.

μένη Ιατρική, η δράση για μείωση των ανισοτήτων και η αποτελεσματικότητα, με χρονοδιαγράμματα και ορόσημα. Επιπλέον, θα υπάρξουν μια σειρά πρωτοβουλίες στις οποίες πρόκειται να προχωρήσει η Ε.Ε. την επόμενη περίοδο (Knowledge Centre on Cancer, European Health Data Space, European Cancer Imaging Initiative) και τόνισε ότι στόχος είναι, μέσω και της διακρατικής συνεργασίας, να μειωθούν οι σημαντικές διαφορές από χώρα σε χώρα και μεταξύ κοινωνικο-οικονομικών ομάδων όσον αφορά στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου. Ενώ στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, η κ. Κυριακίδου, με αφορμή και το συνέδριο ECONOMIST για τον καρκίνο που έγινε πρόσφατα στην Αθήνα, επεσήμανε ότι η πανδημία έπληξε τον καρκίνο. Αναφερόμενη στη διακοπή των διαγνώσεων και θεραπειών του καρκίνου λόγω της πανδημίας, είπε ότι οι εκτιμήσεις λένε ότι υπάρχουν 1 εκατ. μη διαγνωσμένοι ασθενείς με καρκίνο στην Ευρώπη εξαιτίας της.

ΑΝΘΕΚΤΙΚΆ ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ ΥΓΕΊΑΣ ΣΕ ΌΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ Όπως τόνισε η επίτροπος Υγείας, αυτό είναι το θέμα του πακέτου Health Union. Πρώτον, θα ενισχύσει το συντονισμό σε επίπεδο Ε.Ε. κατά των διασυνοριακών απειλών για την υγεία και, δεύτερον, θα δώσει στους ιατρικούς οργανισμούς της Ε.Ε. -το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων- την ικανότητα να αξιοποιήσουν το έργο τους και να παίξουν πλήρως το ρόλο που περιμένουν οι πολίτες μας από αυτούς. Τρίτον, θα δημιουργήσει την HERA, τη νέα ευρωπαϊκή αρχή ετοιμότητας και αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την υγεία, ώστε να μπορούμε να προβλέπουμε καλύτερα τις απειλές και να αναπτύσσουμε γρήγορα ιατρικά και άλλα μέτρα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για την υγεία. Τον περασμένο μήνα, όπως επεσήμανε η κ. Κυρια-

| 15

Η καλή υγεία και τα καλά συστήματα υγείας είναι επενδύσεις στο μέλλον μας. Γνωρίζουμε ότι είναι κάτι που θα ανταποκριθεί με υγιέστερους πολίτες, πιο υγιείς κοινωνίες και, στη συνέχεια, πιο παραγωγικές οικονομίες.

κίδου, ξεκίνησε η Ε.Ε., σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Συστήματα Υγείας, την Κατάσταση Υγείας του 2021 στην Ε.Ε. Τα βασικά στοιχεία από αυτήν την εργασία είναι τα εξής: 1. Η ανάγκη βελτίωσης της γνώσης, διότι η κατανόηση του πλήρους εύρους των επιπτώσεων στην υγεία από την πανδημία είναι ζωτικής σημασίας για την επινόηση αποτελεσματικών απαντήσεων. 2. Η ψηφιοποίηση, καθώς η πανδημία οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου επιτάχυνση στη χρήση ψηφιακών εργαλείων υγείας και στο μέλλον θα είναι ζωτικής σημασίας να αξιοποιηθεί αυτή η πρόοδος προς όφελος της υγείας των πολιτών. 3. Τα κενά στη δικαιοσύνη, αφού η πανδημία υπογράμμισε τις επίμονες ελλείψεις και την άνιση γεωγραφική κατανομή των εργαζομένων στον τομέα της Υγείας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. «Πέρυσι τον Ιούνιο, παρουσιάσαμε τα πρώτα διδάγματα από την πανδημία. Βασικό μήνυμα ήταν η έκκληση προς όλες τις χώρες της Ε.Ε. να ενισχύσουν τη συνολική ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας ως μέρος των Εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η καλή υγεία και τα καλά συστήματα υγείας είναι επενδύσεις στο μέλλον μας. Γνωρίζουμε ότι είναι κάτι που θα ανταποκριθεί με υγιέστερους πολίτες, πιο υγιείς κοινωνίες και, στη συνέχεια, πιο παραγωγικές οικονομίες. Χάρηκα πολύ που είδα ότι όλα τα Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προβλέπουν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στην υγειονομική περίθαλψη. Αυτό ισοδυναμεί με ένα τόσο απαραίτητο πρόσθετο ποσό 37 δισεκατομμυρίων ευρώ που εισάγεται στα συστήματα υγείας μας. Περίπου 12 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις σχεδιάζονται για την ψηφιακή μετάβαση στον τομέα της Υγείας», ανέφερε η κ. Κυριακίδου. ΒΕΛΤΊΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΉΣ ΠΕΡΊΘΑΛΨΗΣ Στη συνεργασία των συστημάτων υγείας των χωρών-μελών αναφέρθηκε στις δύο τελευταίες ομιλίες της με αφορμή την ανάληψη της Προεδρίας από τη Γαλλία η επίτροπος Υγείας, λέγοντας χαρακτηριστικά:

16 |

«Το κύριο συμπέρασμα είναι ότι τα συστήματα υγείας μας πρέπει ακόμα να αυξήσουν την ανθεκτικότητά τους, γιατί θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν κραδασμούς και καταπονήσεις κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας και στο μέλλον. Η συνεργασία και η αλληλεγγύη είναι απολύτως απαραίτητη. Είμαστε πάντα πιο δυνατοί μαζί. Αυτό, δε, ήταν πιο ορατό από τη συνεργασία μεταξύ των νοσοκομείων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Έχουμε δει πολλά συγκινητικά παραδείγματα τα τελευταία δύο χρόνια νοσοκομείων που λαμβάνουν ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση από άλλες χώρες της Ε.Ε. Η κοινή χρήση των πιέσεων σε ολόκληρη την Ένωση θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των καθυστερήσεων προγραμματισμένων θεραπειών, οι οποίες αναβλήθηκαν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αύξηση των ασθενών με COVID». Η κ. Κυριακίδου αναφέρθηκε στα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Αναφοράς, λέγοντας ότι είναι ένα άλλο εξαιρετικό παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί για την από κοινού αντιμετώπιση των ανεκπλήρωτων αναγκών. Τα νοσοκομεία σε όλη την Ε.Ε. συνεργάζονται, όπως είπε, σε δίκτυα για τη βελτίωση της διάγνωσης και της θεραπείας σπάνιων ασθενειών, για να παρέχουν απαντήσεις και ελπίδα στους ασθενείς, εκεί όπου πριν δεν υπήρχαν. Αυτή η διασύνδεση θα πρέπει να γίνει η μεγαλύτερη πηγή δύναμης και ανθεκτικότητας στην Ευρώπη. «Η διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη είναι ένας από τους τομείς που πρέπει να βελτιώσουμε και να επιτρέψουμε στους πολίτες μας να αποκομίσουν πλήρως τα οφέλη. Αυτό δεν συμβαίνει προς το παρόν λόγω διαφορών στα συστήματα υγείας και βαρέων διοικητικών διαδικασιών. Έχουμε ήδη ξεκινήσει μια αξιολόγηση αυτής της οδηγίας και ανυπομονώ να παρουσιάσω σύντομα τα ευρήματά της», είπε χαρακτηριστικά η επίτροπος. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΦΆΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΌΛΟΥΣ Αναλύοντας του τι σημαίνει ακριβώς Ευρωπαϊκός Χώρος Δεδομένων Υγείας, η επίτροπος Υγείας εξήγησε ότι η κοινή χρήση και η επαναχρησιμοποίηση δεδο-

| ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ μένων υγείας θα συμβάλουν σημαντικά σε πιο αποτελεσματικά συστήματα υγείας. Και το πρόγραμμα EU4Health θα προσθέσει περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια σε ετοιμότητα και ανθεκτικότητα στον τομέα της υγείας τα επόμενα 6 χρόνια. Τέλος, όπως είπε, «ως μέρος της Φαρμακευτικής Στρατηγικής για την Ευρώπη, αργότερα μέσα στο 2020, θα προτείνουμε μια συνολική μεταρρύθμιση της φαρμακευτικής νομοθεσίας της Ένωσης, η οποία θα επιταχύνει και θα βελτιώσει την πρόσβαση σε οικονομικά φάρμακα». «Η ΕΠΈΝΔΥΣΗ ΣΤΗΝ ΥΓΕΊΑ ΜΑΣ ΕΊΝΑΙ ΕΠΈΝΔΥΣΗ ΣΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΜΑΣ» Σύμφωνα με την επίτροπο Υγείας Στέλλα Κυριακίδου, η όποια επένδυση γίνεται στον τομέα της Υγείας αποτελεί ουσιαστική επένδυση για το μέλλον όλων των πολιτών της Ευρώπης. Είναι επίσης μια οικονομική επένδυση και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συμφώνησε η Ε.Ε. για το μεγαλύτερο αυτόνομο πρόγραμμα υγείας -το EU4Health-, το οποίο παρέχει πάνω από 5 δισεκατομμύρια ευρώ για καλύτερη πρόληψη ασθενειών, ετοιμότητα για κρίσεις και ισχυρότερα συστήματα υγείας. Και είναι φυσικά μια πολιτική επένδυση. «Γι’ αυτό, καθώς αναλαμβάνει την Προεδρία του

Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η δέσμευση της Γαλλίας στις πρωτοβουλίες της Ένωσης Υγείας είναι τόσο σημαντική. Χάρη στις κοινές μας προσπάθειες και το κοινό μας όραμα, η ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας -και μια πιο υγιής, πιο ανθεκτική Ευρώπη που δεν αφήνει κανέναν πίσω- πλησιάζουν όλο και περισσότερο», σημείωσε. « Έχουμε μια χρυσή ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε τις αδυναμίες που εκτίθενται από την πανδημία. Η πανδημία -με όλες τις τραγικές συνέπειές της στις κοινωνίες μας- υπήρξε επίσης ο καταλύτης μιας αλλαγής παραδείγματος για την πολιτική Υγείας στην Ευρώπη. Η υγεία είναι αυτό που όλοι αγαπάμε. Οι πολίτες μας αναμένουν ότι αυτό αντικατοπτρίζεται σε όλο το φάσμα της χάραξης πολιτικής. Με όλες τις πρωτοβουλίες που περιέγραψα σήμερα, μια Ένωση Υγείας βρίσκεται σε κίνηση στην Ευρώπη. Μια Ένωση Υγείας, που αντλεί τα διδάγματα των δύο τελευταίων ετών και προσφέρει απτά οφέλη για τους πολίτες μας πέρα από τα σύνορα. Τώρα, πρέπει να μεταφράσουμε αυτή τη μάθηση στην πράξη. Ας αδράξουμε αυτή την ευκαιρία και με τα δύο χέρια. Ας εργαστούμε μαζί ώστε να πολλαπλασιάσουμε τον αντίκτυπό μας και να διανείμουμε τα οφέλη εξίσου», τόνισε κλείνοντας. ■

ΣΤΈΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΊΔΟΥ Η Στέλλα Κυριακίδου, επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ε.Ε., γεννήθηκε στη Λευκωσία. Είναι έγγαμη με τον Κίκη Κυριακίδη και έχει δύο γιους. Έχει σπουδάσει Ψυχολογία στο University of Reading στο Ηνωμένο Βασίλειο, μεταπτυχιακές σπουδές στην Ψυχολογία στο University of Manchester στο Ηνωμένο Βασίλειο, Παιδοψυχολογία στο Ινστιτούτο Ψυχιατρικής του Λονδίνου και παρακολούθηση ειδικών σεμιναρίων για τις ψυχολογικές επιπτώσεις σε παιδιά και εφήβους με καρκίνο και λευχαιμία, τη βία στην οικογένεια, τις μαθησιακές δυσκολίες σε παιδιά, τη διασυνδετική συμβουλευτική ψυχιατρική σε γενικό παιδιατρικό νοσοκομείο και εκπαιδεύτρια σε θέματα ασθενών με καρκίνο του μαστού και δικαιώματα των ασθενών σε ευρωπαϊκές οργανώσεις. Είναι κλινική παιδοψυχολόγος και μιλά αγγλικά και γαλλικά. Διετέλεσε βουλευτής εκλογικής περιφέρειας Λευκωσίας του ΔΗ.ΣΥ. από το 2006 και αναπληρώτρια πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας. Είναι μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών και της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος. ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΔΙΑΔΡΟΜΉ 2019-σήμερα: Ευρωπαία επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων. 2006-2019: Μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας. 2013-2019: Αντιπρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ). 2012-2019: Επικεφαλής της κυπριακής αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΚΣΣΕ). 2019: Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στην ΚΣΣΕ. 2019: Μέλος της επιτροπής δεοντολογίας του ΕΛΚ. 2018-2019: Εκπρόσωπος της ΚΣΣΕ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία μέσω της Νομοθεσίας (Επιτροπή της Βενετίας). 2018: Υπηρεσιακή πρόεδρος του ΕΛΚ στην ΚΣΣΕ. 2017-2018: Πρόεδρος της ΚΣΣΕ. 2017-2019: Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τη Στρατηγική κατά του Καρκίνου. 2004-2006: Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας για τον Καρκίνο του Μαστού «Europa Donna». 2000… Πρόεδρος του Κυπριακού Φόρουμ Καρκίνου του Μαστού «Europa Donna Κύπρου». 2006… Μέλος του Πολιτικού Γραφείου και του Ανωτάτου Συμβουλίου του ΔΗ.ΣΥ. 2008… Επίτροπος Οικογένειας και Νεανικής Παραβατικότητας του ΔΗ.ΣΥ. 2010-2012: Εκπρόσωπος ασθενών στην Ευρωπαϊκή Οργάνωση για τον Καρκίνο.

| 17

18 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΖΩΉ ΡΆΠΤΗ Υφυπουργός Υγείας

ΣΤΌΧΟΣ ΝΑ ΕΠΑΝΑΦΈΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΊΑ ΣΕ ΚΑΛΎΤΕΡΗ ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΑΠΌ ΑΥΤΉ ΠΟΥ ΉΤΑΝ ΠΡΟ ΚΟΡΩΝΟΪΟΎ!

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ που αντιμετώπισε το σύστημα υγείας και συγκεκριμένα ο τομέας της Ψυχικής Υγείας, καθώς και για τις κινήσεις του υπουργείου Υγείας και της κυβέρνησης όχι μόνο να αντεπεξέλθει σε αυτές, αλλά και να χτίσει ένα καλύτερο αύριο για τον ασθενή μας μιλά η υφυπουργός Υγείας Ζωή Ράπτη. « Ένα από τα βασικά προβλήματα στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, όπως τουλάχιστον τον παραλάβαμε, ήταν η έλλειψη πόρων. Πετύχαμε με συγκεκριμένο σχέδιο και μετρήσιμες προτάσεις να αυξήσουμε τις προβλεπόμενες -για το 2021- δαπάνες του Τακτικού Προϋπολογισμού για τις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και Απεξάρτησης κατά 62%, και συγκεκριμένα από 34 σε 58 εκατομμύρια

| 19

Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι χρειαζόμαστε ένα ισχυρό ΕΣΥ που μπορεί να προσφέρει τις καλύτερες υπηρεσίες στον ασθενή.

ευρώ», επισημαίνει στη συνέντευξή της η υφυπουργός. — Κυρία υφυπουργέ, σε πρόσφατη ομιλία σας στη Βουλή κάνατε λόγο για την επόμενη μέρα από την πανδημία και το κατά πόσον επέφερε έξαρση των ψυχικών νοσημάτων. Θα θέλατε να μας το αναλύσετε; Κυρία Αγγελοπούλου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία λειτούργησε ως επιταχυντής σε πολλά θέματα. Στην πατρίδα μας, που ο κόσμος ερχόταν από δέκα χρόνια σκληρής δημοσιονομικής πολιτικής, είχαμε δει την επιβάρυνση πολλών κοινωνικών ομάδων στο κομμάτι που αφορούσε την Ψυχική Υγεία. Η πανδημία ήρθε και αυτό το πρόβλημα το επέτεινε και το εξάπλωσε. Αυτό είναι που καλούμαστε πλέον να αντιμετωπίσουμε, με σχέδιο και συγκεκριμένες λύσεις. Και αυτό γιατί όλες οι μελέτες που έχουμε στα χέρια μας δείχνουν ότι οι ψυχικές επιπτώσεις της νόσου Covid-19 θα είναι επίμονες και μακροπρόθεσμες. Τόσο για όσους νόσησαν όσο και για συμπολίτες μας που εμφάνισαν συμπτώματα όπως κατάθλιψη, κρίσεις πανικού και διαταραχές ύπνου, καθώς και νευρολογικά και σωματικά συμπτώματα. Είναι υποχρέωσή μας ως Πολιτεία, ως οργανωμένη κοινωνία, να εμποδίσουμε την κατάρρευση αυτών των συμπολιτών μας, και κυρίως παιδιών και εφήβων, που ιδιαίτερα την περίοδο των lockdowns αποκόπηκαν επί της ουσίας από τον δομημένο τρόπο ζωής τους. Στόχος και επιλογή μας είναι όχι μόνο να νικήσουμε τον Covid με τα όπλα που μας έδωσε η επιστήμη, αλλά να νικήσουμε και τις επιπτώσεις του τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία. — Τι ρόλο θα παίξει κατά τη γνώμη σας στο μέλλον το σύνδρομο Long Covid; Αυτό το σύνδρομο είναι υπαρκτό και, δυστυχώς, θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειές του στο άμεσο μέλλον. Το Εθνικό Κέντρο Αποκατάστασης παρέχει υπηρεσίες αποκατάστασης σε ασθενείς με Covid-19, αλλά πρέπει να ενισχυθούν οι δομές για να αντιμετωπίσουμε τα περιστατικά του συνδρόμου Long Covid που θα συναντήσουμε μπροστά μας. Οι ασθενείς, εκτός από τα γνωστά προβλήματα υγείας

20 |

(αναπνευστικά, καρδιακά και νευρολογικά ζητήματα), εμφανίζουν και συμπτώματα όπως θλίψη, στρες, αϋπνίες και -σε ορισμένες βαριές περιπτώσεις- τάσεις αυτοκτονίας. Οπότε επιβάλλεται να ασχοληθούμε με αυτό το σύνδρομο και μάλιστα πολύ σοβαρά. — Ποιες είναι οι προκλήσεις που θα κληθούν η Πολιτεία και οι επιστήμονες να αντιμετωπίσουν έτσι ώστε να επανέλθει η κοινωνία και ο πολίτης στην πρότερη καθημερινότητά του; Ποιες είναι δηλαδή οι σημαντικές μας ελλείψεις που πρέπει να καλυφθούν και τι άλλες ενισχύσεις έχει ανάγκη το σύστημα υγείας για να είναι αποδοτικό και αποτελεσματικό; Πρώτα από όλα να συμφωνήσουμε ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας στάθηκε όρθιο, όλη αυτή τη δύσκολη περίοδο. Μην το θεωρούμε κάτι το αυτονόητο. Γιατί είδαμε χώρες πιο ανεπτυγμένες από εμάς, χωρίς τα δικά μας οικονομικά προβλήματα, να μην αντέχουν την πίεση που δέχτηκαν από την πανδημία. Και θέλω για άλλη μια φορά να ευχαριστήσω όλους τους εργαζομένους που έβαλαν πλάτη, ο καθένας από τη δική του θέση ευθύνης. Από εκεί και πέρα, η κυβέρνηση και πόρους διέθεσε και προσλήψεις έκανε και θα συνεχίζει να κάνει, και σχεδιάζει το νέο ΕΣΥ. Από την υγειονομική κρίση γίναμε όλοι σοφότεροι. Ένα από τα βασικά προβλήματα στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, όπως τουλάχιστον τον παραλάβαμε, ήταν η έλλειψη πόρων. Πετύχαμε με συγκεκριμένο σχέδιο και μετρήσιμες προτάσεις να αυξήσουμε τις προβλεπόμενες -για το 2021- δαπάνες του Τακτικού Προϋπολογισμού για τις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και Απεξάρτησης κατά 62%, και συγκεκριμένα από 34 σε 58 εκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, για την προώθηση των σχεδίων μας υποβάλαμε στο Ταμείο Ανάκαμψης και στο ΕΣΠΑ για χρηματοδότηση πρωτογενείς δράσεις για την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις ύψους περίπου 374 εκατ. ευρώ. Έχουμε εξασφαλίσει πόρους, έχουμε εξασφαλίσει την πολιτική και κοινωνική στήριξη των προσπαθειών μας και θα καταφέρουμε να ξαναφέρουμε την κοινωνία όχι μόνο στο σημείο όπου βρισκόταν πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, αλλά σε ακόμα καλύτερο επίπεδο. Το σημαντικό όμως είναι ότι είδαμε όλη αυτήν την

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ περίοδο πού πονάει το Σύστημα. Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι χρειαζόμαστε ένα ισχυρό ΕΣΥ, ευέλικτο και με στήριξη της πρωτοβάθμιας υγείας. Ένα σύστημα υγείας που δεν θεωρεί ταμπού τη συνεργασία του με τον ιδιωτικό τομέα, ένα σύστημα που μπορεί να προσφέρει τις καλύτερες υπηρεσίες στον ασθενή. Στον άνθρωπο που έχει ανάγκη, ιατρικής φροντίδας, αλλά και ενημέρωσης. — Αναλάβατε έναν σημαντικό τομέα της Υγείας που επί σειρά ετών είχε αφεθεί στη μοίρα του κατά μία έννοια. Θα θέλατε να μας αναλύσετε τις μέχρι σήμερα πρωτοβουλίες και κινήσεις που έχουν γίνει για να ενσωματωθεί η Ψυχική Υγεία στην πρωτοβάθμια φροντίδα, παρέχοντας την αντίστοιχη υποστήριξη στον νοσούντα και τους οικείους του; Το υπουργείο Υγείας, με απόφαση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, έθεσε σε προτεραιότητα τις δράσεις για τη βελτίωση της ψυχικής ανθεκτικότητας του πληθυσμού, δημιουργώντας χαρτοφυλάκιο για την Ψυχική Υγεία για τη στήριξη των συμπολιτών μας. Στόχος μας να αντιμετωπίσουμε το στίγμα που είναι συνυφασμένο με την ψυχική υγεία, το οποίο κάποιες φορές συνιστά και το μεγαλύτερο βάρος για τα άτομα αυτά και τις οικογένειές τους. Μια από τις πρώτες δράσεις μας ήταν η δημιουργία τηλεφωνικών γραμμών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για τον γενικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια της πανδημίας (10306), για τους ογκολογικούς ασθενείς και για τους καπνιστές (2152152121), σε συνεργασία με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, και για την άνοια (1102). Παράλληλα με τα παραπάνω, παρέχουμε ψυχοκοινωνική υποστήριξη ασθενών Covid-19, που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία, των οικογενειών τους και του υγειονομικού προσωπικού σε συνεργασία με 24 Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες. Οι δράσεις μας, ειδικά για τα παιδιά και τους εφή-

βους, είναι και παρεμβατικές και προληπτικές. Νομοθετήσαμε τη Σύσταση Μονάδων Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση και δημιουργούμε αντίστοιχες Μονάδες σε όλη την επικράτεια. Επιπλέον, εγκρίθηκε από τη Βουλή η Σύσταση Κέντρων Ψυχικής Υγείας εντός ΑΕΙ για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη φοιτητών και ήδη τώρα υλοποιείται η πρώτη Μονάδα Ψυχικής Υγείας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Ταυτόχρονα, υλοποιούμε εξειδικευμένες δράσεις για την πρόληψη των εξαρτήσεων σε μαθητές, σε συνεργασία με τα Κέντρα Πρόληψης και τον ΟΚΑΝΑ, σε όλη τη χώρα. Μαζί με τα παραπάνω προχωράει η διαδικασία για τη δημιουργία 2 νέων παιδοψυχιατρικών κλινικών στην Αττική (Ασκληπιείο Βούλας και Αγ. Βαρβάρα), καθώς και παιδοψυχιατρικών τμημάτων νοσοκομείων σε κλινικές στην Τρίπολη και στην Αλεξανδρούπολη. Στα πεπραγμένα μας περιλαμβάνεται κάτι για το οποίο είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι: το δίκτυο Τηλεψυχιατρικής υπό τη μορφή ολοκληρωμένου ψηφιακού εξωτερικού ιατρείου (συνταγογράφηση, γνωματεύσεις, έκδοση πιστοποιητικών). Ήδη ξεκίνησε πιλοτική εφαρμογή στο Καστελλόριζο και στη Σύμη, ενώ σχεδιάζονται άμεσα ανάλογες μονάδες σε νησιά και ορεινές περιοχές. — Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην Υγεία θα συμβάλει πιστεύετε θετικά στην αξιοποίηση περαιτέρω του τομέα Ψυχικής Υγείας; Σας είπα και παραπάνω ότι είμαστε μια κυβέρνηση που δεν έχει ιδεοληψίες και ταμπού. Η Υγεία είναι υπόθεση όλων. Εμείς όχι μόνο λέμε ναι στη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην Ψυχική Υγεία, αλλά και την επιδιώκουμε. Με διαφάνεια και με λογοδοσία. Με συνεργασία και αξιολόγηση. Ο ρόλος του κράτους παραμένει βασικός πυλώνας. Η δημόσια υγεία απέδειξε ότι μπορεί να τα καταφέρει. Ότι μπορεί να συνεργάζεται. Άρα μόνο κερδισμένοι μπορούν να είναι οι πολίτες από συνέργειες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. ■

ΖΩΉ ΡΆΠΤΗ Η Ζωή Ράπτη είναι αριστούχος απόφοιτη της σχολής Μωραΐτη, πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έλαβε τον τίτλο του Master of Laws (LLM with honours) in International Commercial Law στο University of Kent at Canterbury της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω. Έχει 16ετή θητεία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Έχει διατελέσει πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου, αντιδήμαρχος του Δήμου Ψυχικού και μέλος της Πολιτικής Επιτροπής του Council of European Municipalities and Regions (CEMR) από την ΚΕΔΕ. Συνέστησε και διετέλεσε πρόεδρος του Συνδέσμου Δήμων για την Προστασία και Ανάπλαση των Τουρκοβουνίων. Ήταν γραμματέας στο Ινστιτούτο Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής». Υποψήφια ευρωβουλευτής στις εκλογές του 2014 και υποψήφια βουλευτής στη Β’ Περιφέρεια Αθηνών στις εκλογές του 2015. Ήταν Γραμματέας Σχέσεων Κοινωνίας - Κόμματος και μέλος των Τομέων Υγείας και Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Νέας Δημοκρατίας. Τον Αύγουστο 2020 ορκίστηκε υφυπουργός Υγείας με αρμοδιότητες την ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις.

| 21

Για τα ΜΆΤΙΑ της μόνο Ο Απρίλιος είναι ο μήνας της γυναίκας

Γράφει ο ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΣΑΛΒΆΝΟΣ, χειρουργός οφθαλμίατρος. 22 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΈΧΕΤΕ ΠΟΤΈ ΑΚΟΎΣΕΙ ΤΗΝ ΈΚΦΡΑΣΗ «τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής»; Παρότι είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί επιστημονικά, αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι τα μάτια αποκαλύπτουν σημαντικές πληροφορίες για τη συστηματική μας υγεία. Από την άλλη, η υγεία των ματιών είναι εξαιρετικής σημασίας, καθότι μας επιτρέπουν να απολαμβάνουμε τη ζωή. Υπάρχουν όμως διαφορές ανάμεσα στις γυναίκες και στους άντρες; Η απάντηση είναι ναι! Είναι για παράδειγμα γνωστό ότι οι γυναίκες βλέπουν πολλές φορές τα χρώματα πιο έντονα και με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από τους άνδρες, καθώς αντιλαμβάνονται λεπτές χρωματικές διαφορές, ιδιαίτερα σε αποχρώσεις του μπλε, του πράσινου και του κίτρινου. Εάν λοιπόν διαφωνούσατε με κάποιον άντρα σχετικά με τις χρωματικές αποχρώσεις, τώρα ξέρετε το γιατί! Μία ακόμα λεπτομέρεια, ίσως όχι τόσο γνωστή, είναι ότι οι γυναίκες διατρέχουν δυσανάλογα περισσότερο κίνδυνο να εμφανίσουν οφθαλμολογικές παθήσεις σε σχέση με τους άντρες. Το 66% των ατόμων με απώλεια της όρασης είναι γυναίκες, το 65% των ασθενών με ηλικιακή εκφύλιση ωχράς και το 61% με γλαύκωμα είναι επίσης γυναίκες. Σε αυτό το άρθρο θα ξεκλειδώσουμε τα μυστικά της υγείας των ματιών στις γυναίκες, τα συμπτώματα των σημαντικότερων οφθαλμολογικών παθήσεων στα διάφορα στάδια της ζωής μιας γυναίκας, καθώς και τι χρειάζεται να ξέρουν για να διατηρήσουν καλή όραση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι γυναίκες παίζουν καθοριστικό ρόλο, τόσο στην οικογένεια όσο και στην κοινωνία εν γένει. Για να μπορεί όμως κανείς να φροντίζει τους άλλους, πρέπει να φροντίζει πρώτα τη δική του υγεία.

Υγεία των ματιών κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία: Οι οθόνες είναι τμήμα της ζωής μας σήμερα περισσότερο από ποτέ Τα μικρά παιδιά, τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια, δεν έχουν περάσει ποτέ παλαιότερα τόσο πολύ χρόνο μέσα στο σπίτι και μπροστά σε οθόνες. Αυτή η αλλαγή στον καθημερινό τρόπο ζωής έχει επηρεάσει την υγεία των ματιών μας προς το χειρότερο. Έχετε ακούσει ποτέ ότι τα παιδιά πρέπει να είναι σε απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων από την τηλεόραση, καθώς και ότι πρέπει να είναι όσο γίνεται περισσότερο εκτός σπιτιού; Η όραση αρχίζει να αναπτύσσεται μετά τη γέννηση και η απουσία φυσικού φωτός, συνδυασμένη με παρατεταμένη κοντινή εργασία σε οθόνες, τάμπλετ ή τηλεόραση, ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντική μυωπία. Το πρόβλημα με τη μυωπία δεν είναι όμως μόνο ότι χρειαζόμαστε γυαλιά ή φακούς επαφής για να βλέπουμε καθαρά, αλλά ότι μπορεί να οδηγήσει σε άλλες σοβαρές παθήσεις των

ματιών, όπως γλαύκωμα, πρώιμη ανάπτυξη καταρράκτη, μυωπική ωχροπάθεια, ρωγμές και αποκόλληση αμφιβληστροειδούς. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν οι γονείς ώστε τα παιδιά τους να αναπτύξουν φυσιολογική όραση; 1. Να υιοθετήσουν υγιείς συνήθειες όσον αφορά τις οθόνες, μειώνοντας το χρόνο έκθεσης και τοποθετώντας τις οθόνες όσο το δυνατόν πιο μακριά από το παιδί. 2. Σε περίπτωση που το παιδί πρέπει να δουλέψει στο iPad ή μπροστά στον υπολογιστή για το σχολείο, βοηθήστε το να μάθει να κάνει συχνά διαλείμματα. Κάθε 20 λεπτά πρέπει να κάνουμε ένα διάλειμμα κοιτώντας μακριά για τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα με 1 λεπτό. 3. Να αυξηθεί ο χρόνος παιχνιδιού στο φως της ημέρας σε ένα μίνιμουμ 90 λεπτών ημερησίως. Τα παιδιά σας δεν θα κάνουν μόνο την απαραίτητη ημερήσια άσκηση, αλλά και η όρασή τους θα αναπτυχθεί πιο φυσιολογικά. 4. Τέλος, επισκεφθείτε τον παιδοοφθαλμίατρό σας στα προγραμματισμένα ραντεβού, ιδίως σε περίπτωση που τα μάτια του παιδιού σας δακρύζουν, κοκκινίζουν, δεν είναι ευθειασμένα (στραβίζουν) ή βλέπετε κάποια αλλαγή στη φυσιολογική ρόδινη ανταύγεια της κόρης των ματιών τους όταν τα βγάζετε φωτογραφία. Τα καλά νέα είναι ότι, ακολουθώντας αυτές τις συμβουλές, μπορεί ακόμα και οι ενήλικες να γλιτώσουν από πονοκεφάλους, ξηρά και κουρασμένα μάτια λόγω παρατεταμένης εργασίας μπροστά σε οθόνες. Ο περισσότερος χρόνος έξω στη φύση έχει θετικές επιδράσεις τόσο στην όραση όσο και στην ψυχική μας υγεία.

Υγεία των ματιών των γυναικών στην ενήλικη ζωή: Πώς ο μοντέρνος τρόπος ζωής επηρεάζει την όρασή μας 100 χρόνια πριν βλέπουμε ότι ο τρόπος ζωής μας ήταν πολύ διαφορετικός. Παρά τα τεράστια πλεονεκτήματα που μας έχουν προσφέρει οι χρονολογικές εξελίξεις, καθώς και η πρόοδος της Ιατρικής, είναι ολοένα και πιο έκδηλο ότι ο μοντέρνος τρόπος ζωής μπορεί να επηρεάσει την υγεία μας κάποιες φορές αρνητικά. ΔΙΑΤΡΟΦΉ Πολλά έχουν αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα όσον αφορά τη διατροφή μας. Έχουμε αλλάξει από μία κατά κύριο λόγο αγροτική χώρα με παραδοσιακή μεσογειακή κουζίνα γεμάτη από θρεπτικά λαχανικά και φυτικές πρωτεΐνες, σε μία καθιστική ζωή με υπερβολικές θερμίδες και επεξεργασμένες τροφές. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις σε όλο μας το σώμα. Τα προβλήματα με υπερβολικό σωματικό βάρος, που ήταν σπανιότερα

| 23

στο παρελθόν, έχουν πλέον γίνει καθημερινά μαζί με καρδιαγγειακά συμβάματα, διαβήτη και αρκετούς τύπους καρκίνου. Αυτός ο καθιστικός τρόπος ζωής μπορεί να επηρεάσει και τα μάτια μας, καθώς αλλαγές στα αγγεία του αμφιβληστροειδούς λόγω καρδιακής νόσου, υπέρτασης ή διαβήτη, είτε αυτές είναι αρχικά ασυμπτωματικές και τις αντιλαμβανόμαστε μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα είτε εμφανίζονται αιφνιδίως, μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια όρασης. Οι σημερινές γυναίκες είναι επίσης επιρρεπείς σε ανθυγιεινή διατροφή, ανορεξία και βουλιμία. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν σε ελλείψεις βιταμινών που είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική λειτουργία της όρασης. Οι επιπτώσεις σ’ αυτές περιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ σοβαρές, φτάνοντας μέχρι και την απώλεια της όρασης. Αντίστοιχα, όταν μια γυναίκα είναι έγκυος ή θηλάζει, πρέπει να λαμβάνει τις απαραίτητες βιταμίνες και τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία για την αποφυγή αυτών των προβλημάτων για την ίδια και τη φυσιολογική ανάπτυξη των ματιών του παιδιού της. ΗΛΙΟΘΕΡΑΠΕΊΑ ΚΑΙ ΓΥΑΛΙΆ ΗΛΊΟΥ Το μαυρισμένο δέρμα έχει καταστεί τα τελευταία 50 χρόνια ιδανικό ομορφιάς, καθώς ο ελεύθερος χρόνος έγινε κοινό αγαθό. Η συχνή έκθεση στον ήλιο, στην παραλία ή ακόμα και στα σολάριουμ μπορεί όμως να οδηγήσει σε προβλήματα. Παρότι είναι ευρέως γνωστό ότι η παρατεταμένη αυτή η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς τη χρήση του σωστού αντιηλιακού αυξάνει τον κίνδυνο γήρανσης και εμφάνισης καρκίνου του δέρματος, πολλοί δεν γνωρίζουν ότι η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στα μάτια. Η άμεση έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμη εμφάνιση καταρράκτη, ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς και προβλήματα στον κερατοειδή και τον αμφιβληστροειδή. Η χρήση καπέλου και εγκεκριμένων γυαλιών ηλίου που καλύπτουν και το περιφερικό μας οπτικό πεδίο προστατεύει από όλα αυτά τα προβλήματα. ΚΆΠΝΙΣΜΑ Τα τελευταία 50 χρόνια το κάπνισμα έχει εξαπλωθεί σημαντικά στην ελληνική κοινωνία, με τις Ελληνίδες γυναίκες να κατατάσσονται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως όσον αφορά στο κάπνισμα, ακόμα και κατά διάρκεια της εγκυμοσύνης! Παρότι πολλοί γνωρίζουν ότι το κάπνισμα καταστρέφει τους πνεύμονες και οδηγεί σε πρόωρη γήρανση, δεν είναι ευρέως γνωστό ότι καταστρέφει επίσης και τα μάτια. Οι καπνίστριες διατρέχουν 3-4 φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς, τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καταρράκτη, διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης σημαντικής ξηροφθαλμίας, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης αυτοάνοσων προβλημάτων

24 |

και διαβήτη. Παρότι η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να είναι δύσκολη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πλεονεκτήματα της διακοπής ενισχύονται όταν γνωρίζουμε ότι μπορούμε να διατηρήσουμε καλή όραση για μεγάλο χρονικό διάστημα. ΗΜΙΚΡΑΝΊΕΣ Οι γυναίκες είναι 2-3 φορές πιθανότερο να εμφανίσουν ημικρανίες, με μία στις τέσσερις γυναίκες να έχει υποστεί ένα τουλάχιστον ημικρανικό επεισόδιο κάποια στιγμή στη ζωή της. Τα συμπτώματα εντείνονται στην 3η δεκαετία της ζωής με κορύφωση στα 35 χρόνια και μειώνονται σταδιακά μέχρι την εμμηνόπαυση. Παρότι ο μηχανισμός στον οποίο οφείλονται οι ημικρανίες δεν είναι καλά διευκρινισμένος, πιστεύουμε ότι οφείλεται τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό στα οιστρογόνα. Τα φάρμακα που υπάρχουν σήμερα μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των πονοκεφάλων, καθώς και στη διάρκεια της κάθε προσβολής. Αν είστε μία απ’ αυτές τις γυναίκες που υποφέρουν από οφθαλμικές ημικρανίες, μπορεί να δείτε φωταψίες, ένα ζιγκ-ζαγκ φωτεινό σκότωμα ή μαύρα στίγματα και στα δύο μάτια. Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι επικίνδυνα, αλλά μπορεί να εμποδίσουν την οδήγηση και τις υπόλοιπες δραστηριότητες. Εάν όμως διαπιστώσει κάνεις επαναλαμβανόμενα επεισόδια μείωσης ή απώλεια όρασης στο ένα μάτι πριν ή μετά από έναν πονοκέφαλο/ημικρανικό επεισόδιο, μπορεί να έχει ημικρανία του αμφιβληστροειδούς. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται άμεση εξέταση από οφθαλμίατρο. ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΆ Η χρήση καλλυντικών είναι διαδεδομένη σε όλες τις ανθρώπινες κοινότητες εδώ και χιλιετίες. Στην αρχαία Ελλάδα για παράδειγμα οι γυναίκες υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου χρησιμοποιούσαν μολύβι φρυδιών που φτιαχνόταν από κάρβουνο και ελαιόλαδο. Σήμερα υπάρχει μια τεράστια ποικιλία καλλυντικών προϊόντων, πολλά εκ των οποίων δεν είναι επαρκώς ελεγμένα για την ασφαλή χρήση στο ευαίσθητο δέρμα γύρω από τα μάτια. Πιο συγκεκριμένα, τα καλλυντικά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στην εσωτερική επιφάνεια του βλεφάρου και πρέπει πάντα να αφαιρούνται πριν τον ύπνο. Μη χρησιμοποιείτε καλλυντικά που έχουν χρησιμοποιηθεί από άλλους, που έχουν λήξει, όταν το βουρτσάκι δεν είναι τελείως καθαρό, καθώς και καλλυντικά που έχουν μείνει σε υπερβολικές θερμοκρασίες για μακρύ χρονικό διάστημα.

Τα μάτια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Το γυναικείο σώμα αλλάζει πάρα πολύ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τα μάτια αλλάζουν κι αυτά.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Οι περισσότερες αλλαγές είναι φυσιολογικές, αλλά υπάρχουν καταστάσεις που απαιτούν άμεση ιατρική φροντίδα. Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν. ΘΟΛΉ ΌΡΑΣΗ, ΞΗΡΆ ΚΑΙ ΕΡΕΘΙΣΜΈΝΑ ΜΆΤΙΑ, ΠΡΗΣΜΈΝΑ ΒΛΈΦΑΡΑ Τα πιο συχνά οφθαλμολογικά συμπτώματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης περιλαμβάνουν διαλείπουσα θολή όραση, ξηρά και ερεθισμένα μάτια και πρησμένα βλέφαρα. Η όραση μπορεί να είναι κυμαινόμενη λόγω των μεγάλων ορμονικών αλλαγών και της κατακράτησης υγρού στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού και συνήθως επιστρέφει σε φυσιολογικά επίπεδα μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας συνήθως ανακουφίζονται με χρήση σταγόνων τεχνητών δακρύων, σε συνδυασμό με σωστή διατροφή. Το οίδημα στα βλέφαρα είναι αντίστοιχο των οιδημάτων που εμφανίζονται και στα πόδια κατά τη διάρκεια της κύησης. Η ξεκούραση και η περιορισμένη πρόσληψη αλατιού και καφεΐνης μπορεί να βοηθήσει. ΠΡΟΕΚΛΑΜΨΊΑ ΚΑΙ ΔΙΑΒΉΤΗΣ Και οι δύο αυτές παθήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια της όρασης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η προεκλαμψία χαρακτηρίζεται από αυξημένη αρτηριακή πίεση και απώλεια πρωτεϊνών με τα ούρα συνήθως μετά την 20ή εβδομάδα της κύησης και μπορεί να ενέχει κινδύνους τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο. Οταν μία έγκυος με προεκλαμψία εμφανίσει διαταραχές της όρασης, όπως θολή όραση, φωτοφοβία ή φωταψίες, πρέπει να αναζητήσει άμεση βοήθεια από οφθαλμίατρο.

Τόσο σακχαροδιαβητικές γυναίκες που μένουν έγκυοι όσο και γυναίκες που αναπτύσουν σακχαρώδη διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πρέπει να έχουν τακτική παρακολούθηση από τον οφθαλμίατρό τους με βυθοσκόπηση μετά από μυδρίαση για τον έλεγχο ύπαρξης αλλοιώσεων στον αμφιβληστροειδή. Η πρώτη βυθοσκόπηση γίνεται στο πρώτο τρίμηνο της κύησης και ανάλογα με τα ευρήματα προγραμματίζονται οι επαναληπτικές εξετάσεις.

Τα μάτια των γυναικών στην τρίτη ηλικία Η γήρανση του σώματος επηρεάζει και τα μάτια με την εμφάνιση αρκετών παθήσεων μετά την ηλικία των 60 ετών. ΚΑΤΑΡΡΆΚΤΗΣ Ο καταρράκτης είναι απλά η θόλωση του φακού του ματιού μας. Όπως ο φακός της φωτογραφικής μηχανής, έτσι και στο μάτι μας υπάρχει ένας διαφανής φακός που μας βοηθάει να εστιάζουμε την εικόνα στον αμφιβληστροειδή. Με την πάροδο της ηλικίας, οι ίνες του φακού σκληραίνουν με αποτέλεσμα να γίνεται δυσκολότερη παραμόρφωσή του, κάτι που φαίνεται ιδίως στην κοντινή όραση με την ανάπτυξη πρεσβυωπίας, δυσκολίας δηλαδή καθαρής όρασης σε απόσταση διαβάσματος. Ο καταρράκτης είναι η συχνότερη οφθαλμολογική πάθηση παγκοσμίως και οι περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσουν καταρράκτη που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί κάποια στιγμή στη ζωή τους. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων θολή όραση, πιο θολά και μουντά χρώματα, αλλαγή στους βαθμούς των γυαλιών και προβλήματα στην οδήγηση, ιδίως κατά τις νυχτερινές ώρες. Σήμερα, η εγχείρηση ενός καταρράκτη, κατά την οποία αντικαθίσταται ο θολωμένος φακός του οφθαλμού με έναν καθαρό ενδοφακό, είναι ένα από τα επιτεύγματα της σύγχρονης Ιατρικής. Η αντικατάσταση του φακού είναι σύντομη, ανώδυνη και μία από τις ασφαλέστερες επεμβάσεις παγκοσμίως, δίνοντας τη δυνατότητα

| 25

επιστροφής στην καθημερινότητα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. ΓΛΑΎΚΩΜΑ Το γλαύκωμα είναι μία προοδευτική νευροπάθεια, κατά την οποία η απώλεια νευρικών ινών είναι πιο σύντομη από την αναμενόμενη φυσιολογική φθορά του οπτικού νεύρου. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλείται από αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Γλαυκωματική βλάβη μπορεί σε σπανιότερες περιπτώσεις να εμφανιστεί και με «φυσιολογική» ενδοφθάλμια πίεση (γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πίεσης). Το τελευταίο είναι πολύ πιο συχνό στις γυναίκες με μυωπία. Το πρόβλημα στη διάγνωση του γλαυκώματος είναι η έλλειψη συμπτωμάτων στη συντριπτική πλειονότητα των ασθενών με αποτέλεσμα την καθυστερημένη προσέλευση για οφθαλμολογική εξέταση και την απώλεια τμήματος των οπτικών πεδίων. Η αντιμετώπιση του γλαυκώματος είναι συνήθως συντηρητική με τη χρήση σταγόνων που μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση, χωρίς όμως να αποκλείεται και η ανάγκη χειρουργικής αντιμετώπισης. Με τις μοντέρνες τεχνικές αντιμετώπισης, όσο νωρίτερα διαγνωστεί το γλαύκωμα τόσο καλύτερα είναι και τα αποτελέσματα της θεραπείας. . ΗΛΙΚΙΑΚΉ ΕΚΦΎΛΙΣΗ ΤΗΣ ΩΧΡΆΣ ΚΗΛΊΔΑΣ Η ωχρά κηλίδα, το κεντρικό δηλαδή τμήμα του αμφιβληστροειδούς, που μας επιτρέπει να βλέπουμε λεπτομέρειες, να αντιλαμβανόμαστε τα διαφορετικά χρώματα, να διαβάζουμε, να βλέπουμε τα οικεία μας πρόσωπα, επηρεάζεται με την πάροδο της ηλικίας. Οι γυναίκες, ιδιαίτερα όταν έχουν ανοιχτόχρωμο χρώμα δέρματος, γαλανά ή πράσινα μάτια, καπνίζουν, είναι υπέρβαρες, έχουν αυξημένη χοληστερίνη και καταναλώνουν κορεσμένα λιπαρά, διατρέχουν σημαντικά πιο αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν εκφύλιση της

ωχράς. Η μείωση της όρασης, καθώς και η εμφάνιση μεταμορφοψιών, η αλλαγή δηλαδή των ίσιων γραμμών σε καμπυλωτές ή τεθλασμένες, πρέπει να οδηγήσει σε εξέταση από οφθαλμίατρο. ΞΗΡΟΦΘΑΛΜΊΑ ΚΑΙ ΣΎΝΔΡΟΜΟ SJÖGREN Η ξηροφθαλμία είναι άλλη μία πάθηση η οποία προσβάλλει περισσότερο τις γυναίκες, ιδίως μετά την ηλικία των 50 ετών. Υπάρχουν πολλές αιτίες ξηροφθαλμίας, αλλά η συνηθέστερη είναι η αδυναμία παραγωγής επαρκούς ποσότητας και ποιότητας δακρύων που είναι απαραίτητα για τη σωστή ενυδάτωση και προστασία της οφθαλμικής επιφάνειας. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν, όπως ερεθισμός, αίσθημα καύσου, κοκκίνισμα των ματιών, αίσθημα ξένου σώματος, δακρύρροια ή η αίσθηση ότι τα μάτια είναι κουρασμένα. Όταν η ξηροφθαλμία είναι σημαντική και δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα στην οφθαλμική επιφάνεια. Σε κάθε περίπτωση, η εξέταση από οφθαλμίατρο με λήψη καλού ιστορικού και εξέταση της δακρυϊκής στιβάδας μπορεί να μας προσανατολίσει σε παθήσεις των ματιών ή συστηματικές παθήσεις που επηρεάζουν τον δακρυϊκό αδένα, την αποχέτευση και την ποιότητα των δακρύων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πρώτη θεραπεία είναι η χρήση τεχνητών δακρύων που λιπαίνουν την οφθαλμική επιφάνεια και παρέχουν ανακούφιση από τα συμπτώματα, σε συνδυασμό με διατροφή πλούσια σε Ω-3 λιπαρά οξέα και ενδεχομένως αποκλεισμό του κάτω δακρυϊκού σημείου. Ανάλογα βέβαια με τη βαρύτητα της ξηροφθαλμίας, την ύπαρξη ή όχι άλλων προβλημάτων της οφθαλμικής επιφάνειας και των βλεφάρων, τη λήψη φαρμάκων, καθώς και την ενδεχόμενη παρουσία συστηματικών νοσημάτων, όπως στην περίπτωση της νόσου Sjögren, απαιτείται και η κατάλληλη αντιμετώπιση. ■

ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΣΑΛΒΆΝΟΣ Ο Παναγιώτης Σαλβάνος είναι χειρουργός οφθαλμίατρος εξειδικευμένος στη χειρουργική του υαλώδους και του αμφιβληστροειδούς και στην Παιδοοφθαλμολογία. Σπούδασε Ιατρική στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικεύτηκε στην Οφθαλμολογία στη Νορβηγία. Είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο με αντικείμενο έρευνας την απεικόνιση του αμφιβληστροειδούς σε ασθενείς με αποκόλληση και όγκο. Διακρίθηκε ανάμεσα στους τρεις πρώτους οφθαλμιάτρους για το Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Οφθαλμολογίας. Διετέλεσε επί σειρά πέντε ετών πρόεδρος του Οφθαλμολογικού Συλλόγου του Όσλο. Ο Δρ Σαλβάνος έχει πραγματοποιήσει πλήθος ομιλιών και παρουσιάσεων σε εθνικά και διεθνή συνέδρια και έχει δημοσιεύσει εργασίες σε έγκριτα διεθνή περιοδικά. Διδάσκει τακτικά στο Πανεπιστήμιο της Νοτιοανατολικής Νορβηγίας. Ιδιωτεύει στην Αθήνα (www.drsalvanos.com) και είναι συνεργάτης των νοσοκομείων Υγεία, Μητέρα, Ιατρικό Αθηνών και Mediterraneo, καθώς και άλλων οφθαλμολογικών κλινικών.

26 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ – ΠΑΝΑΝΕΙΟ»

Το Γαστρεντερολογικό Τμήμα είναι Κέντρο Αναφοράς για τα νοσήματα του παγκρέατος! Η ΕΞΕΙΔΊΚΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ της επεμβατικής ενδοσκόπησης (ιδιαίτερα στο παχύ έντερο) και στα νοσήματα χοληφόρων παγκρέατος έχει δώσει στο Γαστρεντερολογικό Τμήμα του «Βενιζέλειου» το ρόλο του βασικού Κέντρου Αναφοράς για τα δύο αυτά αντικείμενα. Μάλιστα, εδώ παραπέμπονται περιστατικά και από άλλες περιοχές της Nότιας Ελλάδας, σε κάποιες περιπτώσεις και από την Κύπρο. Παρακολουθούνται συστηματικά πάνω από 1.500 ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες θεραπείες. Η κλινική νοσηλεύει περίπου 14 ασθενείς ημερησίως. Το ενδοσκοπικό τμήμα είναι πλήρως ανεπτυγμένο, τόσο σε διαγνωστικό όσο και επεμβατικό επίπεδο, με περίπου 10.000 διαγνωστικές και επεμβατικές κολονοσκοπήσεις, γαστροσκοπήσεις, ERCP, ενδοσκοπικά υπερηχογραφήματα και capsule endoscopies, σε ετήσια βάση. Οι ενδοσκοπήσεις δεν θα μπορούσαν να

λειτουργήσουν χωρίς το οκταμελές εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, με προϊσταμένη την Α. Βιδάκη. Οι ιατροί Ε. Βάρδας, A. Θεοδωροπούλου, Κ. Καρμίρης, Μ. Φραγκάκη, υπό τον συντονιστή διευθυντή ΕΣΥ Γ. Πασπάτη και με τη συνδρομή 3 ειδικευόμενων γιατρών, καλύπτουν βέβαια και τα επείγοντα γαστρεντερολογικά περιστατικά. Πρόσφατα προστέθηκε στο δυναμικό και η παιδογαστρεντερολόγος Μ. Μαραγκουδάκη που έχει αναλάβει τους μικρούς ασθενείς. Το Τμήμα χορηγεί πλήρη ειδίκευση στη Γαστρεντερολογία, ενώ έχει παρουσιάσει σημαντικό ερευνητικό έργο, με περισσότερες από 100 δημοσιεύσεις και παραπάνω από 2.500 citations. Μελέτες του Τμήματος στην επεμβατική κολονοσκόπηση, την ERCP και τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά με υψηλούς δείκτες βαρύτητας, ενώ γιατροί του Τμήματος έχουν επανειλημμένα συμμετάσχει στη συγγραφή ευρωπαϊκών οδηγιών.■

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ»

Πρότυπη Μονάδα Συμπεριφορικής Καρδιολογίας στην Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική! ΜΊΑ ΠΡΌΤΥΠΗ ΜΟΝΆΔΑ Συμπεριφορικής Καρδιολογίας, ένα εξωτερικό ιατρείο που ασχολείται με την ψυχική υγεία καρδιολογικών ασθενών, αλλά και ατόμων που έχουν νοσήσει από Covid-19, λειτουργεί η Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική στο ΓΝΑ «Ιπποκράτειο» σε συνεργασία με την Α’ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική στο «Αιγινήτειο» Νοσοκομείο. Η Μονάδα αυτή έχει στόχο την πρόληψη, αλλά και την εφαρμογή κατάλληλων θεραπευτικών παρεμβάσεων, προκειμένου ασθενείς με καρδιαγγειακές παθήσεις να βελτιώσουν την υγεία τους και να τροποποιήσουν συμπεριφορές που ενδεχομένως την επιβαρύνουν. Επίσης και να αναπτυχθούν προγράμματα διαχείρισης της συμπεριφοράς σε παράγοντες όπως είναι η διατροφή, η άσκηση, η υγιεινή, το άγχος, η πρακτική διαχείριση του χρόνου. Ειδικότερα η Μονάδα έρχεται να βοηθήσει τους καρδιολογικούς ασθενείς να ανταποκριθούν και να προσαρμοστούν σε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, ενώ σε περίπτωση που έχουν εμφανίσει ήπια συμπτώματα και χρειάζονται μεγαλύτερη ψυχοκοινωνική παρέμβαση -όπως οι ασθενείς που είναι υποψήφιοι για μεταμόσχευση καρδιάς και εμφανίζουν μία καταθλιπτική συμπτωματολογία- να λάβουν την απαιτούμενη φροντίδα. Παράλληλα όμως και τα άτομα που έχουν νοσήσει με Covid-19 μπορούν επίσης να αναζητήσουν φροντίδα μετά τη νόσησή τους. ■

| 27

ΕΛΠΙΔΑ

ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΦΊΛΩΝ ΠΑΙΔΙΏΝ ΜΕ KΑΡΚΊΝΟ

32 χρόνια προσφοράς στα παιδιά με καρκίνο! Της ΑΝΘΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Η πρόεδρος του Συλλόγου «ΕΛΠΙΔΑ» κυρία ΜΑΡΙΆΝΝΑ Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΆΝΝΗ.

28 |

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΠΙΔΑ Ο ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΦΊΛΩΝ ΠΑΙΔΙΏΝ ΜΕ KΑΡΚΊΝΟ - «ΕΛΠΙΔΑ» κλείνει φέτος 32 χρόνια επιτυχούς λειτουργίας, προσφοράς στην ελληνική κοινωνία και κυρίως της ελπίδας, μέσα από ένα πρωτοποριακό έργο στο οποίο έχει διαθέσει περισσότερα από 50 εκατομμύρια ευρώ για την αντιμετώπιση του παιδικού καρκίνου στην Ελλάδα. Έτσι ώστε να φτάσει γρήγορα η στιγμή κατά την οποία 4 στα 4 παιδιά θα γίνονται καλά. Ανάμεσα στα μεγάλα έργα του Συλλόγου συμπεριλαμβάνονται η πρώτη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών (1993) στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», ο Ξενώνας της «ΕΛΠΙΔΑΣ» (1999), όπου φιλοξενούνται παιδιά με καρκίνο από την επαρχία και ξένες χώρες που κάνουν θεραπείες και οι γονείς τους, το Πρώτο Ογκολογικό Νοσοκομείο για παιδιά στην Ελλάδα με το όνομα «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη ΕΛΠΙΔΑ» (2010), η Τράπεζα Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ» (2014), το πρώτο Κέντρο Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας για παιδιά και εφήβους στην Ελλάδα (2020), στο οποίο έχουν ήδη εφαρμοσθεί με επιτυχία οι 10 πρώτες προηγμένες κυτταρικές θεραπείες. Το συγκεκριμένο Κέντρο είναι το πρώτο στην Ελλάδα και ένα από τα λίγα στον κόσμο σε δημόσιο και ιδιωτικό φορέα, που είναι εγκεκριμένα για την εφαρμογή προηγμένων κυτταρικών θεραπειών με γενετικά επεξεργασμένα κύτταρα, έχοντας λάβει την ευρωπαϊκή άδεια από τον ΕΟΦ. Πρόσφατα εγκρίθηκε και η πρώτη στην Ελλάδα κλινική μελέτη θεραπείας ασθενών με CAR-T λεμφοκύτταρα που παράγονται στο Κέντρο αυτό. Μεγάλη διάκριση επίσης αποτελεί και η πρόσφατη ένταξη των Ογκολογικών Τμημάτων του Νοσοκομείου στα Ευρωπαϊκά Κέντρα Εμπειρογνωμοσύνης για σπάνια ογκολογικά - αιματολογικά νοσήματα (European Reference Networks-ERNs). Από την αρχή της λειτουργίας της Ογκολογικής Μονάδας έχουν πραγματοποιηθεί 168.112 ημερήσιες νοσηλείες, 37.182 νοσηλείες και συνολικά 1.340 μεταμοσχεύσεις από την έναρξη λειτουργίας της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών. Ενώ το 2021 πραγματοποιήθηκαν στην Ογκολογική Μονάδα Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη-ΕΛΠΙΔΑ» 60 μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών σε παιδιά με καρκίνο, 17.149 ημερήσιες νοσηλείες και 3.277 νοσηλείες. Ο Ξενώνας της «ΕΛΠΙΔΑΣ» λειτούργησε προσαρμοσμένος στις νέες συνθήκες, έχοντας λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη διαχείριση της πανδημίας. Συνολικά έχουν φιλοξενηθεί περισσότερες από 2.300 οικογένειες από την έναρξη της λειτουργίας του, όπου εκεί έχουν βρει ένα δεύτερο σπιτικό και αμέριστη στήριξη. Το 2021 φιλοξενήθηκαν 44 οικογένειες, λόγω των συνθηκών, ενώ ετησίως φιλοξενούνται περίπου 100 οικογένειες.

ΣΎΛΛΟΓΟΣ «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ» Ιδρύθηκε πριν από 10 χρόνια μέσα από τους κόλπους του Συλλόγου «ΕΛΠΙΔΑ» και το έργο του συνεχίστηκε μέσα στο 2021 με μεγάλη επιτυχία, δίνοντας παράδειγμα διεθνούς αλληλεγγύης και προσφοράς. Από την έναρξη λειτουργίας της Τράπεζας Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ» έχουν εγγραφεί 123.500 εθελοντές δότες. Μέσα στο 2021 εγγράφηκαν 10.463 νέοι εθελοντές δότες, ενώ έχουν βρεθεί συνολικά 186 συμβατοί δότες που έδωσαν μόσχευμα σε 186 ασθενείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, των οποίων η ζωή εξαρτιόταν αποκλειστικά από αυτό. Μέσα στο 2021 βρέθηκαν 59 συμβατοί δότες. Όλοι οι συμβατοί δότες έσπευσαν να δώσουν μόσχευμα παρά την ανασφάλεια της πανδημίας και αυτό δηλώνει τη μεγάλη τους ευαισθησία και υπευθυνότητα. Ανάμεσα στους ασθενείς που έλαβαν μόσχευμα μέσα στη χρονιά που πέρασε ήταν 20 παιδιά, ηλικίας από 6 μηνών και πάνω. Μέσα στο 2021, βρίσκοντας και παρέχοντας συμβατό μόσχευμα μυελού, ο Σύλλογος βοήθησε να σωθούν 47 ασθενείς στην Ελλάδα και 12 ασθενείς στο εξωτερικό, σε ΗΠΑ, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Τουρκία, Ουγγαρία, Αγγλία, Καναδά, Πορτογαλία, Ρουμανία και Ρωσία. Με αφορμή τα 32 χρόνια λειτουργίας του Συλλόγου, η πρόεδρος του Σωματείου «ΕΛΠΙΔΑ» κυρία Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, η οποία έκανε τον απολογισμό της χρονιάς, επεσήμανε τη σημασία της διαρκούς επαγρύπνησης του Συλλόγου καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, μίλησε για τις δράσεις και αναφέρθηκε σε σημαντικές στιγμές, όπως την επίσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κατερίνας Σακελλαροπούλου στο Ογκολογικό Νοσοκομείο τον περασμένο Φεβρουάριο, του Παναγιότατου Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και το μνημόνιο συνεργασίας που υπεγράφη ανάμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και τους Συλλόγους «ΕΛΠΙΔΑ» και «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ», την επίσκεψη της πρώτης κυρίας της Γαλλικής Δημοκρατίας Brigitte Macron στο Ογκολογικό Νοσοκομείο, συνοδευόμενη από την κυρία Μαρέβα Μητσοτάκη, καθώς επίσης του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής Μαργαρίτη Σχοινά, του υπουργού Υγείας Θάνου Πλεύρη και της ηγεσίας της Πυροσβεστικής και της ΕΜΑΚ, του προέδρου του «Ιδρύματος Nelson Mandela» Sello Hatang, της Προέδρου της Βουλής της Κύπρου Αννίτας Δημητρίου και πολλών άλλων σημαντικών συμμάχων της «ΕΛΠΙΔΑΣ». Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη συνάντηση της προέδρου του Συλλόγου «ΕΛΠΙΔΑ» κυρίας Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη με τον Πάπα Φραγκίσκο κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο.

| 29

Η κ. Βαρδινογιάννη αναφέρθηκε στις εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Σύλλογος, αλλά και σε πρωτοβουλίες όπως το σημαντικό πρόγραμμα «Health Diplomacy by ELPIDA», το οποίο αποτελεί τη νέα σελίδα του Συλλόγου «ΕΛΠΙΔΑ» με στόχο τη διεθνή συνεργασία μέσα από τη «Διπλωματία της Υγείας» για έναν κόσμο χωρίς σύνορα στην υγεία και την επιστήμη, την ανθρωπιστική βοήθεια σε ευπαθείς ομάδες σε διάφορα μέρη της Αττικής και της Ελλάδας με τρόφιμα, υγειονομικό υλικό, είδη πρώτης ανάγκης και δώρα στα παιδιά εν όψει των εορτών του Πάσχα και των Χριστουγέννων κ.ά. Κλείνοντας, η κυρία Βαρδινογιάννη ευχαρίστησε όλους για τη συμβολή και τη στήριξή τους στο έργο της «ΕΛΠΙΔΑΣ» και είπε χαρακτηριστικά: «Αισθάνομαι πολύ υπερήφανη για όλα όσα έχουμε καταφέρει μέχρι τώρα και εύχομαι από την καρδιά μου το 2022 να είναι μια χρονιά καλύτερη, γεμάτη υγεία για όλους, επιτυχία στη δράση μας και πολλές νίκες κατά του παιδικού καρκίνου!». ΤΡΙΆΝΤΑ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΉ ΠΑΙΔΆΚΙΑ ΒΡΉΚΑΝ «ΚΑΤΑΦΎΓΙΟ» ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΉ ΜΟΝΆΔΑ «ΕΛΠΙΔΑ» Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν άφησε ασυγκίνητη την κ. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, η οποία με προσωπική της επικοινωνία στον πρέσβη της Ουκρανίας στην Ελλάδα Σεργκέι Σουτένκο και εκπροσώπους του υπουργείου Εξωτερικών και Υγείας της Ουκρανίας κατάφερε

30 |

30 μικροί ασθενείς από Ογκολογικά Νοσοκομεία της Ουκρανίας να μεταφερθούν με ασφάλεια στην Ελλάδα και στην Ογκολογική Μονάδα Παίδων και να μπορέσουν να συνεχίσουν με τις θεραπείες τους, ενώ οι γονείς των παιδιών θα φιλοξενηθούν στον Ξενώνα της «ΕΛΠΙΔΑΣ». «Το ανθρώπινο δράμα που εκτυλίσσεται στην Ουκρανία προκαλεί αβάσταχτο πόνο. Οι εικόνες καρκινοπαθών παιδιών σε υπόγεια Ογκολογικών Νοσοκομείων αποτυπώνουν με τον πιο σκληρό τρόπο τη φρίκη κάθε εμπόλεμης σύρραξης. Με κάθε τρόπο θα σταθούμε στο πλευρό των μικρών ασθενών και των οικογενειών τους, για να μην κινδυνεύσει η ζωή κανενός παιδιού ή καθυστερήσει η θεραπεία του. Κάθε παιδί σε κάθε γωνιά της Γης έχει δικαίωμα στη ζωή», δήλωσε η ίδια. ΚΈΝΤΡΟ ΚΥΤΤΑΡΙΚΉΣ ΚΑΙ ΓΟΝΙΔΙΑΚΉΣ ΘΕΡΑΠΕΊΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΆ ΚΑΙ ΕΦΉΒΟΥΣ Όπως μας είχε αναφέρει πρόσφατα ο διοικητής των Νοσοκομείων Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» και «Π.& Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ» Μανώλης Παπασάββας, τον Φεβρουάριο του 2020 εγκαινιάστηκε το πρώτο και μοναδικό αυτό Κέντρο στην Ελλάδα και στις 16 Μαΐου μάλιστα πραγματοποιήθηκε και η πρώτη στην Ελλάδα εξατομικευμένη κυτταρική θεραπεία σε παιδί 4 ετών, η οποία και ήταν το τελευταίο όπλο για την αντιμετώπιση της λοίμωξής του. Η δημιουργία του συγκεκριμένου Κέντρου είναι προσφορά του Συλλόγου «ΕΛΠΙΔΑ» με κόστος πάνω

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΠΙΔΑ

Η πρέσβειρα Καλής Θέλησης της UNESCO, Μαριάννα Βαρδινογιάννη, τιμήθηκε με το βραβείο Νέλσον Μαντέλα 2020 για την ανθρωπιστική της προσφορά. Ανάμεσα στους υποψηφίους ήταν διεθνείς προσωπικότητες, προτεινόμενες από τα 193 κράτη-μέλη του ΟΗΕ. Επίσης, έλαβε μία από τις μεγαλύτερες τιμές που μπορεί να δοθεί σε Έλληνα πολίτη, καθώς της έχει αποδοθεί ο Μεγαλόσταυρος του Τάγματος της Ευποιίας από την Α.Ε. Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, για τις εξαίρετες υπηρεσίες της προς την πατρίδα και τις πράξεις φιλανθρωπίας. Η κυρία Βαρδινογιάννη είναι η μοναδική Ελληνίδα η οποία λαμβάνει αυτή την κορυφαία αναγνώριση από την πολιτειακή ηγεσία. Ο Μεγαλόσταυρος του Τάγματος της Ευποιίας είναι η ύψιστη τάξη του Τάγματος της Ευποιίας και απονέμεται μόνο σε γυναίκες, Ελληνίδες και αλλοδαπές, για εξαιρετικές υπηρεσίες που προσέφεραν στην πατρίδα, για πράξεις φιλανθρωπίας και για άριστες επιδόσεις στα Γράμματα και τις Τέχνες.

από 1.000.000 € και ήταν ακόμη μια πρωτοβουλία της προέδρου Μαριάννας Βαρδινογιάννη, η οποία συνεχώς αναζητά κάθε πρωτοποριακή θεραπεία στην αντιμετώπιση του παιδικού καρκίνου όλα αυτά τα χρόνια στη χώρα μας. Μέχρι πρόσφατα τέτοιου είδους κυτταρικές θεραπείες μπορούσαν να πραγματοποιηθούν σε ελάχιστα και εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού, με τη δημιουργία όμως του Κέντρου οι επιστήμονες στη χώρα μας μπορούν πλέον να σχεδιάζουν και να πραγματοποιούν τέτοιες προηγμένες κυτταρικές θεραπείας. Όλο αυτό το έργο γίνεται μέσα σε ένα περιβάλλον ασφαλές και φιλικό για τα παιδιά, όπου πάνω από 50.000.000 € έχουν προσφερθεί από το Σύλλογο για τις υποδομές, τον υπερσύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό και πολλές δράσεις για τη στήριξη των παιδιών και των οικογενειών τους. Εξοπλισμός που ως επί το πλείστον είναι μοναδικός στην Ελλάδα, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Μηχάνημα Επεξεργασίας Κυτταρικών Μοσχευμάτων CliniMACS Prodigy, που διαθέτει μόνο

η Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών της Ογκολογικής Μονάδας Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη - ΕΛΠΙΔΑ», χαρίζοντας ελπίδα σε εκατοντάδες ασθενείς, ενηλίκους και παιδιά. Το Ογκολογικό Νοσοκομείο όμως είναι το μόνο που διαθέτει το Αυτοματοποιημένο Σύστημα Αποθήκευσης και Διαχείρισης Φαρμάκων και Αναλωσίμων (Pyxis), που λειτουργεί με επιτυχία στις ΗΠΑ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη ένα τμήμα της μεγάλης δωρεάς των Σωματείων «ΕΛΠΙΔΑ» & «ΟΡΑΜΑ», με υπερσύγχρονους σταθμούς διαχείρισης και αποθήκευσης, διασφαλίζοντας έτσι την ορθή και ασφαλή διαχείριση των φαρμάκων και αναλωσίμων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στο κομμάτι των συνεργασιών με κορυφαία Ογκολογικά Κέντρου του εξωτερικού, όπου πάλι με πρωτοβουλία της προέδρου κ. Μαριάννας Βαρδινογιάννη έχει αναπτυχθεί ένα παγκόσμιο Δίκτυο Αδελφοποίησης και Συνεργασίας που αποσκοπεί μεταξύ άλλων στην ανταλλαγή επιστημονικών πληροφοριών και στην αναζήτηση κάθε πρωτοπόρας και εξειδικευμένης θεραπείας. ■

| 31

32 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΥΓΕΙΑ ΕΥΑΝΘΊΑ ΔΙΑΜΆΝΤΗ-ΚΑΝΔΑΡΆΚΗ Ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη Ομίλου ΥΓΕΙΑ.

ΘΥΡΕΟΕΙΔΉΣ ΓΙΑΓΙΆ - ΜΑΜΆ - ΕΓΓΟΝΉ ΈΝΑ ΠΡΌΒΛΗΜΑ ΠΟΥ ΑΚΟΎΓΕΤΑΙ, ΑΛΛΆ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΊΔΙΟ! ΤΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ Ή «ΠΑΘΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΎΣ» είναι συχνά και καλύπτουν μεγάλο φάσμα συμπτωμάτων και ευρημάτων, τα οποία μπορούν να συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή, ενώ η ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων και ευρημάτων αποτελεί σημαντικό κριτήριο για τη διαφορετική θεραπευτική αντιμετώπιση. Κατά συνέπεια, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα του θυρεοειδούς που έχει η γιαγιά είναι το ίδιο με της μαμάς ή της εγγονής και άρα χρήζουν της ίδιας αγωγής! Η Ευανθία Διαμάντη-Κανδαράκη, ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/ μίου Αθηνών, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη Ομίλου ΥΓΕΙΑ, μας εξηγεί παρακάτω σε συνέντευξή της πού εντοπίζονται οι διαφορές και πώς αντιμετωπίζονται;.

Συνέντευξη στον ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

— Ποιες είναι οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα και πόσο μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους; Το μεγαλύτερο ποσοστό θυρεοειδοπαθειών είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας. Αυτό σημαίνει ότι αντισώματα που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός επιτίθενται στα κύτταρα του θυρεοειδούς και διαταράσσουν τη λειτουργία του. Το αποτέλεσμα είναι είτε η υπολειτουργία των κυττάρων (υποθυρεοειδισμός) είτε η διέγερσή τους

| 33

Το πρόβλημα της γιαγιάς, της μαμάς και της εγγονής μπορεί να μην είναι το ίδιο, όμως και οι τρεις έχουν ένα κοινό: χρειάζονται τον ενδοκρινολόγο τους!

και η υπερλειτουργία του αδένα (υπερθυρεοειδισμός - νόσος Graves). Στην περίπτωση της θυρεοειδίτιδας Hashimoto, μπορεί να εκδηλωθεί όλο το φάσμα των κλινικών συμπτωμάτων από τον υπο- έως και τον υπερθυρεοειδισμό, ενώ μπορεί να συσχετίζεται και με την εκδήλωση όζων ή αλλιώς γνωστή ως οζώδης βρογχοκήλη. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η δημιουργία θυρεοειδικών όζων μπορεί να μην έχει υπόβαθρο αυτοανοσίας και η αιτία της να είναι άγνωστη. Αντίστοιχα, η κλινική εικόνα υπερθυρεοειδισμού μπορεί να μην οφείλεται σε θυρεοειδικά αντισώματα, αλλά σε άλλα αίτια, όπως φάρμακα, ή και σε κάποιες μορφές καρκίνου. Στις παθήσεις του θυρεοειδούς ανήκουν και άλλες μορφές θυρεοειδίτιδας, όπως η οξεία και η υποξεία θυρεοειδίτιδα, που σχετίζονται με λοιμώξεις. Τέλος, ο καρκίνος του θυρεοειδούς, που αποτελεί από μόνος του ξεχωριστή οντότητα μεταξύ των παθήσεων του θυρεοειδούς, έχει πολλούς υπότυπους, κάποιοι από τους οποίους μπορεί να είναι κληρονομούμενοι. — Πόσο επηρεάζει η κληρονομικότητα και ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση παθήσεων του θυρεοειδούς; Οι θυρεοειδοπάθειες αυτοάνοσης αιτιολογίας, δηλαδή η θυρεοειδίτιδα Hashimoto και η νόσος Grave’s, προέρχονται από περίπλοκες αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Δεδομένα από πληθώρα μελετών στη διάρκεια χρόνων επιβεβαιώνουν την υψηλή συχνότητα εμφάνισης αυτοάνοσων παθήσεων θυρεοειδούς σε συγγενείς της ίδιας οικογένειας. Η παρουσία θυρεοειδικών αυτοαντισωμάτων σε συγγενείς ατόμων με νόσο Grave’s έχει παρατηρηθεί σε ποσοστό που φτάνει το 50%, ενώ το 32% των ατόμων με αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια έχει τουλάχιστον έναν συγγενή πρώτου βαθμού με την ίδια πάθηση. Επομένως, αναφορικά με τις αυτοάνοσες παθήσεις, είναι πιθανό να απαντώνται συχνά στα μέλη της ίδιας οικογένειας. Εκτός, όμως, από τους γενετικούς παράγοντες, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν περιβαλλοντικές επιδρά-

34 |

σεις στην εμφάνιση των παθήσεων του θυρεοειδούς. Ο συχνότερος παράγοντας είναι η έλλειψη ή η υπερπροσφορά ιωδίου με την τροφή, που μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή της λειτουργίας του αδένα, ο οποίος χρησιμοποιεί το ιώδιο ως πρώτη ύλη για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών. Σε περιοχές με ένδεια ιωδίου, η παρουσία βρογχοκήλης (μη κακοήθης διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα) ήταν το συχνότερο πρόβλημα. Ωστόσο, με τον εμπλουτισμό του επιτραπέζιου άλατος με ιώδιο, το πρόβλημα αυτό έχει πλέον αντιμετωπιστεί στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες. Άλλοι εξωγενείς παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην παρουσία βρογχοκήλης είναι τα φάρμακα, η εγκυμοσύνη, η έκθεση σε ακτινοβολία. Στην περίπτωση της νόσου Grave’s, εκτός από την κληρονομικότητα, βασική επίδραση στην εξέλιξη της νόσου μπορεί να έχουν το ψυχολογικό stress, η εγκυμοσύνη, αλλά και το κάπνισμα. — Ποιες είναι οι συχνότερες παθήσεις ανά ηλικιακή ομάδα; Οι παθήσεις του θυρεοειδούς μπορεί να παρουσιαστούν σε κάθε ηλικία, ωστόσο κάποιες από αυτές εμφανίζονται συχνότερα σε κάποιες ηλικίες. Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι η πιο συχνή αιτία υποθυρεοειδισμού και απαντάται πιο συχνά σε γυναίκες μέσης ηλικίας. Αντίθετα, ο υπερθυρεοειδισμός αυτοάνοσης αιτιολογίας (νόσος Grave’s) απαντάται συχνότερα σε πιο νεαρές ηλικίες, μεταξύ 20-30 ετών. Η εμφάνιση βρογχοκήλης (διάχυτη διόγκωση του αδένα) μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, ειδικά σε άτομα που διαμένουν σε περιοχές με έλλειψη ιωδίου, ωστόσο είναι συχνότερη μετά την ηλικία των 40 ετών και ιδιαίτερα στις γυναίκες. Μπορεί, όμως, να εμφανιστεί και στο πλαίσιο νόσου Grave’s σε πιο νεαρά άτομα. Αντίστοιχα, η εμφάνιση όζων του θυρεοειδούς απαντάται συχνότερα σε γυναίκες, χωρίς αυτό να αποκλείει την εμφάνισή τους στους άνδρες, αλλά η επίπτωσή τους αυξάνεται με την ηλικία. Στα παιδιά, μπορεί να εμφανιστούν όλες οι παθήσεις του θυρεοειδούς που εμφανίζονται στους ενήλικες (υποθυρεοει-

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ δισμός, υπερθυρεοειδισμός, θυρεοειδικοί όζοι, καρκίνος θυρεοειδούς). Όμως, στην ηλικιακή αυτή ομάδα ανήκουν επιπλέον και οι συγγενείς παθήσεις, δηλαδή προβλήματα από τη γέννηση, η έγκαιρη διάγνωση των οποίων έχει καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή. — Ποιες είναι οι διαφορές στη θεραπευτική προσέγγιση σε σχέση με την ηλικία και ποιος ο ρόλος του ενδοκρινολόγου; Ανάλογα με το πρόβλημα του θυρεοειδούς που αντιμετωπίζουν, οι ασθενείς μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματικοί ή να εμφανίζουν συμπτώματα όπως αρρυθμίες, κατάθλιψη, μεταβολές σωματικού βάρους, αδυναμία συγκέντρωσης, τρόμο, δερματικές εκδηλώσεις ή διαταραχές όρασης. Ο ενδοκρινολόγος, ο οποίος είναι ο ειδικός για να διακρίνει εάν τα συμπτώματα αυτά οφείλονται σε διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος, γνωρίζει κατά πόσον και με ποιον τρόπο διαφοροποιούνται τα συμπτώματα ανά ηλικιακή ομάδα και μπορεί να επιλέξει την πλέον κατάλληλη προσέγγιση. Για παράδειγμα, στους ηλικιωμένους ασθενείς μπορεί να εκδηλωθούν με πιο ήπια κλινική εικόνα, όπως μειωμένη όρεξη για τροφή, κόπωση, δυσκοιλιότητα, και να μη γίνουν αντιληπτά από το περιβάλλον μέχρι να εξελιχθούν ακόμα και σε κώμα. Αντίθετα, στις πολύ νεαρές ηλικίες το συνηθέστερο σύμπτωμα που θα πρέπει να κινητοποιήσει τον γονέα είναι η διαταραχή ανάπτυξης του παιδιού. Από την άλλη πλευρά, στην

περίοδο της αναπαραγωγικής ηλικίας, η λειτουργία και οι παθήσεις του θυρεοειδούς αντιμετωπίζονται με διαφορετικά κριτήρια, όταν τίθεται θέμα κύησης. Εκτός από τη διάγνωση, και η θεραπεία έχει διαφορές ανάλογα με την ηλικία και τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς. Έτσι, η ίδια πάθηση μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο επιθετικά σε νεαρή ηλικία, ενώ αυτό μπορεί να ήταν επικίνδυνο στην περίπτωση του ηλικιωμένου ασθενούς ή στην περίπτωση της εγκύου. Βεβαίως, το κληρονομικό ιστορικό των γονέων και των παππούδων είναι ιδιαίτερα σημαντική πληροφορία για τον ενδοκρινολόγο που γνωρίζει όχι μόνο την αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης μιας πάθησης στους απογόνους, αλλά και τη συσχέτιση που εμφανίζουν οι παθήσεις του θυρεοειδούς με άλλες αυτοάνοσες νόσους (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, επινεφριδιακή ανεπάρκεια, πρόωρη ανεπάρκεια των ωοθηκών, λεύκη κ.ά.), στο πλαίσιο κληρονομούμενων συνδρόμων. Τέλος, η παρέμβαση του ενδοκρινολόγου είναι καίρια, όταν πρόκειται και για άλλες κληρονομούμενες μορφές καρκίνου του θυρεοειδούς, όπου από τη διάγνωση των γονέων μπορεί να χρειαστεί άμεση παρέμβαση στο παιδί, ακόμα και πριν από το πρώτο έτος της ηλικίας του! Επομένως, το πρόβλημα της γιαγιάς, της μαμάς και της εγγονής μπορεί να μην είναι το ίδιο, όμως και οι τρεις έχουν ένα κοινό: χρειάζονται τον ενδοκρινολόγο τους! ■

ΕΥΑΝΘΊΑ ΔΙΑΜΆΝΤΗ-ΚΑΝΔΑΡΆΚΗ Η Ευανθία Διαμάντη-Κανδαράκη είναι ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Διαβήτη Ομίλου ΥΓΕΙΑ. ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΊ ΤΊΤΛΟΙ Ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας και Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. • Πτυχίο Ιατρικής - Ιατρική Σχολή Αθηνών (ΕΚΠΑ). • Ειδικότητα Παθολογίας - Αγγλία (1974-1980). • Ειδικότητα Ενδοκρινολογίας και εξειδίκευση διαβήτη - ΗΠΑ (1980-1984). ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΊΑ Επιμελήτρια Παθολογίας, Λονδίνο (1979-1980). • Λέκτορας Πανεπιστημίου Λουιζιάνα, Νέα Ορλεάνη (19841986). • Επιμελήτρια Ενδοκρινολογίας, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών (1987-1992). • Επίκουρη/αναπληρώτρια/καθηγήτρια Παθολογίας και Ενδοκρινολογίας σε Α’ Πανεπιστημιακή, Προπαιδευτική Κλινική, Λαϊκό Νοσοκομείο (1992-03/2009). • Συντονίστρια διευθύντρια/καθηγήτρια Γ’ Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής , Νοσοκομείο «Σωτηρία» (03/2009-07/2014). • Διευθύντρια Μονάδας Ενδοκρινολογίας, Σακχαρώδους διαβήτη και Μεταβολισμού, Ευρωκλινική Αθηνών (12/2014-06/2017). ΔΙΑΚΡΊΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΡΑΒΕΊΑ 1ο βραβείο καλύτερου δασκάλου Ενδοκρινολογίας, μετά από μυστική ψηφοφορία μεταξύ νέων ενδοκρινολόγων (2016, 2017). • Βραβείο «HORMONE MEDAL of European Endocrinological Societies» από την Ευρωπαϊκή Ενδοκρινολογική Εταιρεία για καθοριστική συνεισφορά στον τομέα της Ενδοκρινολογίας και του Μεταβολισμού, μεταξύ 49 υποψηφίων από όλες τις ευρωπαϊκές ενδοκρινολογικές εταιρείες. • Κατάταξη στους 27 παγκοσμίου φήμης καλύτερους Έλληνες επιστήμονες και η μόνη γυναίκα ενδοκρινολόγος μεταξύ αυτών.

| 35

ΚΕΝΤΡΙΚΉ ΚΛΙΝΙΚΉ ΑΘΗΝΏΝ

Πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος κατά την εγκυμοσύνη! Ανάγκη δημιουργίας Καρδιο-μαιευτικών Ομάδων

Γράφει ο ΙΩΆΝΝΗΣ ΛΕΚΆΚΗΣ, ομ. καθηγητής Καρδιολογίας, διευθυντής Καρδιολογικού Τομέα, Κεντρική Κλινική Αθηνών, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Καρδιαγγειακών Προβλημάτων Εγκυμοσύνης.

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 20 ΧΡΌΝΙΑ παρατηρείται μία σταδιακή αύξηση στη μητρική θνησιμότητα μέχρι και 1 χρόνο μετά τον τοκετό. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στα καρδιαγγειακά νοσήματα που ευθύνονται για περισσότερο από 25% των θανάτων που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη. Η αρνητική αυτή εξέλιξη οφείλεται αφενός μεν στο ότι πολλές γυναίκες με συγγενείς καρδιοπάθειες επιβιώνουν μετά τις προόδους στην Καρδιοχειρουργική και την

36 |

Επεμβατική Καρδιολογία, φθάνουν σε αναπαραγωγική ηλικία και τεκνοποιούν, αφετέρου δε στο ότι υπάρχει η τάση οι γυναίκες να τεκνοποιούν σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπου η πιθανότητα επίκτητων καρδιοπαθειών και παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία παρατηρούνται συχνότερα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η γυναίκα εμφανίζει σημαντικές μεταβολές που επηρεάζουν τη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος. Αυξάνεται ο όγκος αίματος, η καρδιακή συχνότητα και η καρδιακή παροχή και για το λόγο αυτόν η εγκυμοσύνη θεωρείται σαν μία δοκιμασία φόρτισης (stress test). Ακόμα και για υγιείς γυναίκες αυτά αποτελούν μια σημαντική επιβάρυνση στη φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Πολύ περισσότερο σε γυναίκες με υποκείμενη καρδιακή νόσο οι μεταβολές αυτές μπορεί να φέρουν στην επιφάνεια συμπτώματα που δεν υπήρχαν πριν την εγκυμοσύνη, να οδηγήσουν σε αρρυθμίες και καρδιακή ανεπάρκεια που δεν είχαν εμφανισθεί προηγουμένως. Οι γυναίκες σε εγκυμοσύνη εμφανίζουν επίσης μεταβολικές διαταραχές που μπορούν να έχουν σαν αποτέλεσμα διαβήτη κύησης που χρόνια αργότερα μπορεί να οδηγήσει σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα μυοκαρδίου και καρδιακή ανεπάρκεια. Επίσης, γυναίκες με γενετικές διαταραχές όπως το σύνδρομο Marfan παρουσιάζουν αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο κατά την εγκυμοσύνη. Ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος κατά την εγκυμοσύνη γενικά δεν εξαλείφεται αμέσως μετά τον τοκετό, αλλά παραμένει για διάστημα 1 έτους, διάστημα κατά το οποίο η γυναίκα πρέπει να παρακολουθείται για πιθανά καρδιαγγειακά

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ προβλήματα. Η καρδιολογική συμβουλευτική πρέπει να αρχίζει πριν από τον τοκετό για να ανιχνεύονται πιθανοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιαγγειακά προβλήματα ή ενδεχομένως να καθιστούν απαγορευτική μία εγκυμοσύνη (σπάνια). Έχουν αναπτυχθεί αλγόριθμοι που καθορίζουν το επίπεδο κινδύνου για κάθε γυναίκα, ανάλογα με τα υποκείμενα καρδιακά νοσήματα και οι γυναίκες που ανήκουν σε κατηγορία ΙΙΙ και IV αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου, χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας και ειδικότερα στην κατηγορία IV η κύηση είναι απαγορευτική. Η αντισύλληψη, αλλά και η διακοπή κυήσεως σε γυναίκες με καρδιαγγειακά προβλήματα έχει κανόνες που πρέπει να τηρούνται. Η χρήση διαγνωστικών τεχνικών για καρδιολογικά προβλήματα πρέπει να είναι λελογισμένη και να λαμβάνεται υπόψη η πιθανότητα βλάβης στο έμβρυο από ιονίζουσες ακτινοβολίες. Η χρήση αναισθησίας, αναλγησίας και αντιπηκτικής αγωγής πρέπει να γίνεται με ειδικούς κανόνες ασφαλείας και η χρήση καρδιαγγειακών φαρμάκων πρέπει να αποφεύγεται, όταν είναι πιθανή η βλάβη στο έμβρυο. Η σχέση καρδιαγγειακών προβλημάτων και εγκυμοσύνης, που αναλύσαμε εν συντομία παραπάνω, έχει οδηγήσει στην άποψη της δημιουργίας Καρδιο-μαιευτικής Ομάδας με καρδιολόγους και μαιευτήρες-γυναικολόγους με εκπαίδευση στο αντικείμενο αυτό. Για το σκοπό αυτόν έχουν δημοσιευθεί πρόσφατα ειδικά εκπαιδευτικά κείμενα από μεγάλες επιστημονικές εταιρείες όπως American Heart Association και American College of Cardiology

και ο όρος Καρδιο-μαιευτική (Cardio-obstetrics) αναγνωρίζεται ευρέως. Η Καρδιο-μαιευτική Ομάδα πρέπει να περιλαμβάνει καρδιολόγο, μαιευτήρα-γυναικολόγο και εξειδικευμένο αναισθησιολόγο σε όλες τις περιπτώσεις. Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να συμμετέχουν και άλλες ειδικότητες, π.χ. νεογνολόγοι, γενετιστές. Η παρακολούθηση των γυναικών από την ομάδα αυτή πρέπει να ξεκινά πριν την εγκυμοσύνη, να εκτιμάται ο κίνδυνος, να τροποποιούνται φαρμακευτικές αγωγές με πιθανή τερατογένεση στο έμβρυο και να διορθώνονται σημαντικές καρδιακές βλάβες, π.χ. βαλβιδοπάθειες. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πρέπει να αντιμετωπίζονται τα διάφορα ιατρικά προβλήματα (π.χ. υπέρταση, αρρυθμίες κ.λπ.) και να αποφασίζεται ο τρόπος του τοκετού. Τέλος, οι γυναίκες αυτές πρέπει να παρακολουθούνται και μετά τον τοκετό. Στο πλαίσιο αυτής της λογικής και εναρμονιζόμενοι με τη διεθνή τάση, στην Ελλάδα ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Καρδιαγγειακών Προβλημάτων Εγκυμοσύνης (ΕΚΠΕ) με συμμετοχή κυρίως καρδιολόγων και μαιευτήρων-γυναικολόγων. Σκοπός της νέας επιστημονικής εταιρείας είναι η εκπαίδευση των εμπλεκομένων ειδικοτήτων στο αντικείμενο αυτό, η δημιουργία βάσης δεδομένων και η έρευνα, καθώς επίσης η προώθηση της ιδέας της Καρδιο-μαιευτικής Ομάδας. Στις καρδιογυναικολογικές συζητήσεις της Πέμπτης (δεύτερη Πέμπτη κάθε μήνα) οι εμπλεκόμενες ειδικότητες συζητούν διάφορα θέματα στο αντικείμενο της ΕΚΠΕ, προωθώντας έτσι την υλοποίηση των στόχων της εταιρείας. ■

ΙΩΆΝΝΗΣ ΛΕΚΆΚΗΣ Ο Ιωάννης Λεκάκης, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψηφιακής Ιατρικής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Καρδιαγγειακών Προβλημάτων Εγκυμοσύνης, αποφοίτησε από την Ιωννίδειο Πρότυπο Σχολή Πειραιά και την Ιατρική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών με βαθμό Άριστα. Εκπαιδεύθηκε στην Παθολογία και την Καρδιολογία στην Αθήνα και έλαβε τους δύο τίτλους ειδικότητας. Ακολούθως μετέβη στις ΗΠΑ και μετεκπαιδεύτηκε στις αναίμακτες και επεμβατικές μεθόδους στην Καρδιολογία στο Boston University Medical Center. Επίσης, μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία και την Ολλανδία στις επεμβατικές μεθόδους και την ενδοστεφανιαία υπερηχογραφία. Στην Ελλάδα έχει εργασθεί στα Νοσοκομεία «Ευαγγελισμός», «Αλεξάνδρα», «Αττικόν» και Κεντρική Κλινική Αθηνών. Το 1998 εξελέγη επίκουρος καθηγητής του Παν/μίου Αθηνών, ακολούθως αναπληρωτής καθηγητής και το 2011, τακτικός καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών. Το 2014-2017 ανέλαβε τη Διεύθυνση της Β’ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής. Από το 2009 διευθύνει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στη Β’ Καρδιολογική Κλινική του Παν/μίου Αθηνών στο Αττικόν Νοσοκομείο και από το 2007 το διακλινικό ιατρείο Πνευμονικής Υπέρτασης στο ίδιο νοσοκομείο. Το 2018 έλαβε τον τίτλο του ομότιμου καθηγητή Καρδιολογίας και έκτοτε διευθύνει τον Καρδιολογικό Τομέα στην Κεντρική Κλινική Αθηνών.

| 37

ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΉ ΑΘΗΝΏΝ

ΙΣΧΑΙΜΙΚΌ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΌ ΕΠΕΙΣΌΔΙΟ Πόσο συχνό είναι στις γυναίκες; Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου και πώς να το προλάβετε

Γράφει η ΒΆΣΩ ΖΗΣΙΜΟΠΟΎΛΟΥ, νευρολόγος, επικεφαλής της Πρότυπης Μονάδας Αντιμετώπισης Εγκεφαλικών της Ευρωκλινικής Αθηνών.

ΤΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΌ ΕΠΕΙΣΌΔΙΟ συμβαίνει όταν διακόπτεται απότομα η παροχή αίματος και οξυγόνου σε μια περιοχή του εγκεφάλου. Όταν αυτό συμβαίνει από ρήξη ενός αγγείου έχουμε το αιμορραγικό εγκεφαλικό, ενώ όταν αποφράσσεται ένα αγγείο του εγκεφάλου έχουμε το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα επιδημιολογικά δεδομένα στη Δυτική Ευρώπη δείχνουν ότι είναι συγκριτικά συχνότερο στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες και μάλιστα υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό. Προσδόκιμο ζωής: Οι γυναίκες ζουν περισσότερα χρόνια απ’ ό,τι οι άνδρες και δεδομένης της αυξανό-

38 |

μενης πιθανότητας για εγκεφαλικό με την αύξηση της ηλικίας, είναι αναμενόμενο περισσότερες γυναίκες να υφίστανται εγκεφαλικό. Συγκεκριμένα, μετά την ηλικία των 65 περισσότερες γυναίκες απ’ ό,τι άνδρες έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και είναι πιθανότερο να εμφανίσουν καρδιακή αρρυθμία, όπως η κολπική μαρμαρυγή που πενταπλασιάζει τον κίνδυνο ισχαιμικού εγκεφαλικού. Αναπαραγωγική ηλικία: Οι ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας αυξάνουν δυνητικά την πιθανότητα εγκεφαλικού. Ειδικά η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση έχουν συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Εγκυμοσύνη: Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες αυξάνει η πηκτικότητα του αίματος της εγκύου, γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει στενή επικοινωνία με τον γυναικολόγο και ειδικά αν υπάρχουν επιπλέον ζητήματα υγείας όπως διαβήτης ή προεκλαμψία. Συγκεκριμένα η προεκλαμψία διπλασιάζει τον κίνδυνο εγκεφαλικού για αρκετά χρόνια μετά την εγκυμοσύνη. Αντισυλληπτικά και ορμονική υποκατάσταση: Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και θα πρέπει να λαμβάνονται, αφού έχει προηγηθεί ο απαραίτητος έλεγχος από τον γυναικολόγο. Γυναίκες με αυξημένη αρτηριακή πίεση, ιστορικό θρομβώσεων ή/και με αυξημένο σωματικό βάρος ενδεχομένως να μη δύναται να λάβουν ορμονικά φάρμακα. Ειδικά θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση τέτοιων φαρμάκων παράλληλα με κάπνισμα. Ημικρανία: Άτομα με ημικρανία και ειδικά ημικρανία με αύρα έχουν διπλάσιο κίνδυνο εγκεφαλικού. Η επιδημιολογία δείχνει ότι η συγκεκριμένη κεφαλαλγία είναι συχνότερη στις γυναίκες και κατά συνέπεια καλό είναι να αποφεύγεται το κάπνισμα και η χρήση αντισυλληπτικών από τις γυναίκες που πάσχουν από ημικρανίες με αύρα. Εκτός από τους ιδιαίτερους παράγοντες που αυ-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού στις γυναίκες, υπάρχουν επιπλέον κοινωνικοοικονομικοί λόγοι που διαφοροποιούν το νόσημα ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι γυναίκες που υφίστανται εγκεφαλικό έχουν την τάση να υποβιβάζουν τη σημασία των συμπτωμάτων είτε γιατί δεν θέλουν να ανησυχήσουν την οικογένεια είτε γιατί νιώθουν ότι εξαρτώνται οι κοντινοί τους άνθρωποι από αυτές. Το αποτέλεσμα είναι ότι αναζητούν βοήθεια πολύ αργά, αυξάνοντας τον κίνδυνο αναπηρίας ή μοιραίας εξέλιξης. Επιπλέον, οι γυναίκες υφίστανται εγκεφαλικό σε μεγαλύτερη ηλικία με αποτέλεσμα να έχουν πιο περιορισμένα οικονομικά μέσα για την απαιτούμενη αποκατάσταση και μικρότερες πιθανότητες για εξειδικευμένη φροντίδα. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ως κοινωνία τις διαφορές αυτές και να αναβαθμίσουμε τον τομέα της αποκατάστασης και φροντίδας για τα μη προνομιούχα και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

ΠΏΣ ΝΑ ΤΟ ΠΡΟΛΆΒΕΤΕ Παρά τους ιδιαίτερους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού στις γυναίκες, υπάρχουν τρόποι πρόληψης. Τα βήματα που προτείνονται είναι παρόμοια για άνδρες και γυναίκες και στοχεύουν στην καλή υγεία τόσο του εγκεφάλου όσο και της καρδιάς μας: • Ακολουθήστε ισορροπημένη δίαιτα που περιλαμβάνει αρκετά φρούτα και λαχανικά. • Ασκηθείτε. Προτείνεται φυσική άσκηση μέτριας έντασης 3 με 4 φορές την εβδομάδα. • Διακόψτε το κάπνισμα. Το κάπνισμα αυξάνει την αρτηριακή πίεση, καταστρέφει τα αγγεία του εγκεφάλου και της καρδιάς και αποτελεί βασικό προδιαθεσικό παράγοντα για εγκεφαλικό. • Κάντε τον ετήσιο καρδιολογικό έλεγχο, παρακολουθήστε την αρτηριακή σας πίεση και τον καρδιακό ρυθμό σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το εγκεφαλικό είναι γυναικείο ζήτημα είτε γιατί είναι πιθανότερο να συμβεί στις ίδιες είτε γιατί είναι οι ίδιες βασικοί φροντιστές για άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό. Επηρεάζει τις ζωές τους και το ρόλο τους στην οικογένεια, στην εργασία και στην κοινωνία συνολικά. Γι’ αυτό η πρόληψη και η πρόσβαση στη γνώση γύρω από το εγκεφαλικό, τα συμπτώματα, τη θεραπεία και την αποκατάσταση είναι ουσιώδη για τις γυναίκες. ■

ΒΆΣΩ ΖΗΣΙΜΟΠΟΎΛΟΥ Η Βάσω Ζησιμοπούλου είναι νευρολόγος, επικεφαλής της Πρότυπης Μονάδας Αντιμετώπισης Εγκεφαλικών της Ευρωκλινικής Αθηνών, η οποία έχει λάβει την πιστοποίηση «ESO Stroke Unit» από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Εγκεφαλικών (European Stroke Organization). Η αναγνώριση αυτή εντάσσει την Ευρωκλινική και την Ελλάδα στο επιλεγμένο δίκτυο των νοσοκομείων της Ευρώπης, που διαθέτουν τα υψηλά ποιοτικά κριτήρια παροχής εξειδικευμένης υποστήριξης και θεραπείας σε ασθενείς με εγκεφαλικό.

| 39

METROPOLITAN HOSPITAL / «ΑΣΚΛΗΠΙΌΣ ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ» ΖΈΝΙΑ ΣΑΡΙΔΆΚΗ-ΖΏΡΑ, MD, PhD Παθολόγος-ογκολόγος, πρόεδρος Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, διευθύντρια Α’ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital, επιστημονική υπεύθυνη Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ», Ηράκλειο Κρήτης.

ΠΙΣΤΕΎΩ ΣΤΑ ΘΑΎΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΏ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΎΤΕΡΟ ΣΕ ΚΑΘΕ ΑΣΘΕΝΉ!

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

«ΌΤΑΝ ΑΓΑΠΆΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΆ στον συνάνθρωπο και όταν πιστεύεις στα “θαύματα”, τότε ναι, μαζί με τις γνώσεις και την πολύτιμη εμπειρία σου έχεις μια ακόμη δύναμη, τη δύναμη ψυχής για να παλέψεις για το καλύτερο. Ο ογκολόγος είναι ο γιατρός-πλοηγός, που θα καθοδηγήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους

40 |

ασθενείς του: ο κεντρικός γιατρός, που θα πάρει τις θεραπευτικές αποφάσεις και την ευθύνη αυτών, χωρίς φόβο, αλλά με ενσυναίσθηση και πίστη, δίνοντας αξία στη σχέση του με τον ασθενή του», μας λέει η Ζένια Σαριδάκη-Ζώρα, παθολόγος-ογκολόγος, πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), διευθύντρια στην Α’ Ογκολογική Κλινική Metropolitan Hospital στην Αθήνα και επιστημονική υπεύθυνη του Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ» στο Ηράκλειο Κρήτης, περιγράφοντας με αυτά τα λόγια τη σημαντική σχέση μεταξύ του ασθενούς και του θεράποντος ιατρού. — Πώς αποφασίσατε να ακολουθήσετε μια τόσο δύσκολη ειδικότητα της Ιατρικής; Η Ογκολογία είναι μια ειδικότητα που τη διάλεξα συνειδητά και την αγάπησα με την πρώτη ματιά. Εμπεριέχει τον ανθρώπινο φόβο, την αδυναμία, τον πόνο και κάποιες φορές και τον ίδιο τον θάνατο. Εμπεριέχει όμως και τη μάχη, τον αγώνα, την ελπίδα, τη ζωή. Στην Ογκολογία με συναρπάζει όλο αυτό που δεν γνωρίζουμε ακόμα. Με συναρπάζει αυτή η τεράστια αλλαγή που κάθε νέα ανακάλυψη, στην εργαστηρια-

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η κ. ΖΈΝΙΑ ΣΑΡΙΔΆΚΗ-ΖΏΡΑ.

κή αλλά και την κλινική έρευνα, μπορεί να φέρει και που σε πάρα πολλές περιπτώσεις την έχουμε γρήγορα στα χέρια μας. Για μένα δεν είναι δύσκολη αυτή η ειδικότητα. Τουλάχιστον, όχι δυσκολότερη από τις άλλες. Δύσκολο δεν είναι κάτι που αγαπάς. Ό,τι και να κάνει κανείς, πρέπει να τον συναρπάζει, όχι μόνο για να «πετύχει» επαγγελματικά, με τη στενή έννοια του όρου, αλλά για να πετύχει στη ζωή - να είναι ευτυχισμένος, χαρούμενος, ήρεμος και πλήρης. «Μην εγκαταλείπεις ποτέ». Αυτό είναι το motto μου. Όσο δύσκολη και απελπιστική και αν είναι μια κατάσταση, όσο δυσδιάκριτη και αν είναι η καλύτερη λύση και αντιμετώπιση, με τη σκληρή δουλειά, την ενασχόληση με το πρόβλημα, τη ζύμωση, τη μελέτη, μπορείς να βρεις λύσεις. Να πετύχεις πράγματα που δεν ήταν ευδιάκριτα από την αρχή. Και ακόμα και αν τελικά δεν πετύχεις το στόχο σου, το ταξίδι προς αυτόν θα σου έχει δώσει πολλά. — Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της πορείας της νόσου και τι χρειάζεται για να μπορεί να διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο την όλη κατάσταση κατά τη γνώμη σας; Από την αρχή, αλλά ακόμα και τώρα, που έχω δει περισσότερα, κάθε ασθενής που μπαίνει στο ιατρείο μου ελπίζω ότι θα είναι αυτός που θα ανατρέψει τα δεδομένα, το «θαύμα». Πιστεύω στα «θαύματα», πιστεύω ότι μπορούν να συμβούν, και δεν σταματώ να προσπαθώ για το καλύτερο, το οποίο ξεκάθαρα αλλάζει σε κάθε φάση της ασθένειας, σε κάθε ασθενή. Τα συναισθήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι ασθενείς μας σε όλη τη διάρκεια της νόσου τους είναι πάρα πολλά. Από την άρνηση και το φόβο, την αισιοδοξία ή την απογοήτευση μέχρι την αποδοχή και την προσπάθεια για αντιμετώπιση της ασθένειάς τους. Έχουν ανάγκη από ανθρώπους-θεραπευτές, όχι μόνο από ιατρούς-επιστήμονες. Οι ογκολογικοί ασθενείς έχουν ανάγκη από κάποιον να τους σκέφτεται, να τους ακούει, να τους αφιερώσει χρόνο. Χρειάζονται ένα χάδι, μια αγκαλιά, ένα αστείο, ένα μεγάλο χαμόγελο, αυτή την ανθρώπινη επαφή που στερηθήκαμε ειδικά στα πρώτα στάδια της πανδημίας. Χρειάζονται να καθίσεις στο κρεβάτι δίπλα τους, να τους πιάσεις το χέρι και να το κρατήσεις στο δικό σου, να τους ρωτήσεις και άλλα πράγματα, όχι μόνο αν έκαναν εμετό από τη θεραπεία, αν έφαγαν ή αν είναι κουρασμένοι. Χρειάζονται να τους αγαπάς, να τους χαμογελάς, να τους λες αστεία. Χρειάζονται να τους ακούς, αληθινά, πραγματικά και βαθιά. Και χρειάζεται, εμείς οι γιατροί, οι ογκολόγοι, να ξέρουμε ότι η απόσταση που μας χωρίζει από τους ασθενείς

42 |

μας, η απόσταση που έχει ένα γραφείο από τη μια ως την άλλη πλευρά ή η απόσταση από το διάδρομο στο κρεβάτι μιας κλινικής είναι απειροελάχιστη, και μπορεί ανά πάσα στιγμή να εξαφανιστεί. Εγώ βλέπω τη σχέση αυτή σαν ένα γάμο. Γινόμαστε σύντροφοι και συνοδοιπόροι. Θα πορευτούμε μαζί, στα καλά και στα δύσκολα, στις χαρές και στις λύπες. Η σχέση πρέπει να είναι δυνατή για να αντέξει και να στηρίζεται στην ειλικρίνεια, στην αφοσίωση, στην αγάπη, στην εμπιστοσύνη, στο «νοιάξιμο», στη φροντίδα. Και φυσικά στη συνεχή ενημέρωση, στο διάβασμα και την κατάκτηση όλης της νέας γνώσης από πλευράς μας, μιας και η Ογκολογία είναι ευτυχώς ένα πεδίο που εξελίσσεται συνεχώς και μας προσφέρει μεγάλες χαρές. Ο ογκολόγος είναι ο γιατρός-πλοηγός, που θα καθοδηγήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους ασθενείς του: ο κεντρικός γιατρός, που θα πάρει τις θεραπευτικές αποφάσεις και την ευθύνη αυτών, χωρίς φόβο, αλλά με ενσυναίσθηση και πίστη, δίνοντας αξία στη σχέση του με τον ασθενή του. — Με ποιες δυσκολίες έρχεται αντιμέτωπος ο θεράπων ιατρός στην επαρχία και πώς αυτές επηρεάζουν το έργο του; Η Κρήτη δεν υστερεί σε τίποτα σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα στον τομέα της Ογκολογίας. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις πρωτοπορεί κιόλας. Το επίπεδο της Ιατρικής και της Ογκολογίας στην Ελλάδα είναι υψηλότατο, σε ό,τι αφορά στην παροχή εξειδικευμένης και εξατομικευμένης προσέγγισης. Η Ελλάδα, παρά τα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα των τελευταίων χρόνων, παρά τη γραφειοκρατία και τις καθυστερήσεις ενίοτε στις εγκριτικές διαδικασίες, παρά τις ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, ιατρικό - νοσηλευτικό - διοικητικό, έχει διατηρήσει, και θα έλεγα βελτιώσει, τα τελευταία χρόνια την παροχή ογκολογικής φροντίδας για τις ασθενείς με καρκίνο. Τα περισσότερα ελληνικά ογκολογικά κέντρα στους παραπάνω τομείς δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού. Παρ’ όλα αυτά, φυσικά υπάρχει τεράστιο πεδίο για βελτίωση. Τομείς στους οποίους η Ελλάδα υστερεί είναι η έρευνα, βασική και εφαρμοσμένη, η πρόληψη, η πρωτοβάθμια περίθαλψη και η ανακουφιστική φροντίδα. Στις κατευθύνσεις αυτές πιστεύω πρέπει να γίνουν γοργά και στοχευμένα βήματα. — Ποια είναι τα νεότερα που έρχονται στις ογκολογικές θεραπείες; Η Ογκολογία έχει ζήσει τα τελευταία χρόνια συναρπαστικές εξελίξεις και αλλαγές στον τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισης, κυρίως λόγω των καινοτόμων

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ εξελίξεων στον τομέα της βιοτεχνολογίας, της φαρμακολογίας, της βασικής μοριακής έρευνας και της τεχνητής νοημοσύνης. Σε διάφορες μορφές καρκίνου, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια τα θεραπευτικά αποτελέσματα ήταν πενιχρά και οι προγνώσεις τραγικές, πλέον είμαστε σε θέση να προσφέρουμε στοχευμένες παρεμβάσεις με μακροχρόνιες επιβιώσεις, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και ίαση, και καλή ποιότητα ζωής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η Ευρώπη έχει ως στόχο της, μέχρι το 2030, πάνω από 3 εκατ. άνθρωποι να ξεπεράσουν τον καρκίνο, να ζήσουν περισσότερο και καλύτερα. Φυσικά αυτό θα γίνει με τολμηρές δράσεις και αλλαγές σε όλα τα επίπεδα (επιστημονικά, κοινωνικά, πολιτικά), με πιο σημαντική, κατά τη γνώμη μου, τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης των ογκολογικών ασθενών-πολιτών στις υποδομές και την εξατομικευμένη θεραπεία. Δεν είμαστε ακόμα εκεί, αλλά είμαι αισιόδοξη ότι θα φτάσουμε, διότι είναι πλέον περισσότερο ξεκάθαρο από ποτέ πόσο σημαντική είναι για όλους αυτή η «εξάλειψη» ή τουλάχιστον ο έλεγχος του καρκίνου. — Έχετε ασχοληθεί δυναμικά με την έρευνα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σε ποιους τομείς έχετε εστιάσει και τι έχετε αποκομίσει; Η έρευνα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ογκολογίας, και της Ιατρικής φυσικά. Σε διαφορετικά σημεία της εκπαίδευσης και καριέρας μου, είχα την ευκαιρία να

μετεκπαιδευτώ σε κορυφαία ιδρύματα του εξωτερικού: στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο ΗΒ και στο Katholieke Universiteit (KU) Leuven στο Βέλγιο, με τη βοήθεια υποτροφιών που έλαβα και από την Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, την ΕΟΠΕ, την οποία έχω την τιμή, τόσα χρόνια μετά, να υπηρετώ από τη θέση της προέδρου του Δ.Σ. Η προσέγγιση της Ογκολογίας, εργαστηριακής και κλινικής, σε άλλες χώρες, με διαφορετικά συστήματα υγείας, η συναναστροφή με ανθρώπους (γιατρούς και ασθενείς) διαφόρων εθνικοτήτων και πολιτισμών, ανοίγει το μυαλό και τους ορίζοντες και δίνει στέρεα την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Μου δόθηκε η δυνατότητα να αναπτύξω έναν άλλο τρόπο σκέψης που νομίζω ότι με βοήθησε σημαντικά στην ολοκλήρωσή μου, τόσο ως επιστήμονα όσο και ως ανθρώπου, και με καθοδηγεί στα βήματά μου. Από τον ιδιωτικό χώρο στον οποίο εργάζομαι, και ο οποίος έχει ισχυροποιηθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, συνεχίζω να έχω στενή συνεργασία με τα ιδρύματα αυτά του εξωτερικού, καθώς και με τους ανθρώπους που συνεργάστηκα εκεί, με τους οποίους με δένουν σχέσεις βαθιάς φιλίας. Το στοίχημα στις περιπτώσεις αυτές των μετεκπαιδεύσεων στο εξωτερικό πιστεύω πως είναι να κρατήσεις τις επαφές σου, να τις «φροντίσεις» και να τις προσέξεις ώστε να μείνουν και να εξελιχθούν στο βάθος του χρόνου. ■

ΖΑΧΑΡΈΝΙΑ (ΖΈΝΙΑ) ΣΑΡΙΔΆΚΗ-ΖΏΡΑ H Ζαχαρένια (Ζένια) Σαριδάκη-Ζώρα, MD, PhD, είναι πρόεδρος του Δ.Σ. της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), στο οποίο εκλέγεται από το 2013, διανύοντας την 5η θητεία της. Είναι παθολόγος-ογκολόγος, διευθύντρια στην Α’ Ογκολογική Κλινική του Metropolitan Hospital στην Αθήνα και επιστημονική υπεύθυνη του Ογκολογικού Τμήματος «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ» στο Ηράκλειο Κρήτης, ενώ εργάζεται επίσης στην Ιδιωτική Κλινική «Ασκληπιείον Κρήτης» στο Ηράκλειο Κρήτης. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Γυναίκες στην Ογκολογία» «Women 4 Oncology – Hellas». Με πτυχίο Ιατρικής και διδακτορική διατριβή από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης ολοκλήρωσε την ειδικότητά της στην Παθολογική-Ογκολογία στην Παθολογική-Ογκολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου το 2007. Έχει κλινική και εργαστηριακή ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Oxford University, στο Medical Oncology Unit of the Churchill and John Radcliffe Hospitals και στο Department of Clinical Pharmacology in the Radcliffe Infirmary, αλλά και στο Katholieke Universiteit Leuven, Center for Human Genetics O&N1 και στο Department of Digestive Oncology, University Hospital Gasthuisberg, Leuven, Belgium). Έχει 54 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, ενώ είναι συν-συγγραφέας σε 3 ιατρικά βιβλία. Έχει συμμετάσχει ως προσκεκλημένη ομιλήτρια σε περισσότερα από 200, και ως προσκεκλημένη πρόεδρος διαλέξεων και στρογγυλών τραπεζιών σε περισσότερα από 100 εθνικά και διεθνή συνέδρια, ενώ έχει υπάρξει στην οργανωτική επιτροπή περισσότερων από 60 εθνικών και διεθνών συνεδρίων. Επίσης, έχει διατελέσει Deputy Managing Editor του επίσημου αγγλόφωνου περιοδικού της ΕΟΠΕ, «Forum of Clinical Oncology» (FCO), από το 2014 έως το 2017. Είναι ενεργό μέλος της Αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογικής Ογκολογίας (ASCO, από το 2008 και ESMO, από το 2010, αντίστοιχα).

| 43

METROPOLITAN HOSPITAL

Απόλυτη ακρίβεια στην ακτινοβολία των ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΏΝ ΌΓΚΩΝ!

νοθεραπευτικής Ογκολογικής Κλινικής στο Metropolitan Hospital, ο οποίος μας παρουσιάζει παρακάτω αναλυτικά τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου:

ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ Ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος, διευθυντής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital.

ΟΙ ΣΎΓΧΡΟΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΈΣ της ακτινοθεραπείας αποτελούν σημαντικό τμήμα στη θεραπεία του καρκίνου και η πρόοδος της απεικονιστικής διαγνωστικής δίνει σοβαρές ελπίδες για την ίαση του ασθενούς. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα και αποκλειστικά στο Θεραπευτήριο Metropolitan εφαρμόζεται η Απεικονιστικά Καθοδηγούμενη Βραχυθεραπεία για γυναικολογικούς όγκους, η οποία επιτρέπει την απόλυτη ακρίβεια στην ακτινοβολία, χωρίς να επιβαρύνονται οι υγιείς ιστοί. Τo Μetropolitan είναι το μόνο κέντρο στην Ελλάδα και ένα από τα λίγα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια το οποίο προσφέρει 3D MRI Based Brachytherapy: καθοδηγούμενη με μαγνητικό τομογράφο. Η αντιμετώπιση ακόμα και των πιο σύνθετων ογκολογικών προβλημάτων γίνεται καλύτερη χωρίς να επιβαρύνονται οι υγιείς ιστοί, εξηγεί ο Αθανάσιος Δημόπουλος, ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος, διευθυντής Ακτι-

44 |

ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΒΡΑΧΥΘΕΡΑΠΕΊΑ Η βραχυθεραπεία είναι η επεμβατική ακτινοβόληση των όγκων εκ των έσω. Ουσιαστικά, αυτό σημαίνει ότι τοποθετούμε μικρά σωληνάκια στο εσωτερικό των όγκων και μπορούμε έτσι να τους ακτινοβολούμε από μέσα με πολύ υψηλές δόσεις, δηλαδή να τους καυτηριάζουμε. ΠΟΎ ΕΦΑΡΜΌΖΕΤΑΙ Η βραχυθεραπεία έχει εφαρμογή σε όλες τις περιοχές του σώματος: στον καρκίνο του προστάτη, του μαστού, αλλά την πιο ευρεία εφαρμογή την έχει στους γυναικολογικούς καρκίνους. ΤΙ ΙΔΙΑΊΤΕΡΟ ΠΑΡΟΥΣΙΆΖΕΙ Στο Θεραπευτήριο Metropolitan χρησιμοποιούμε τη μαγνητική τομογραφία συστηματικά για το σχεδιασμό της θεραπείας, δηλαδή προσαρμόζουμε την ακτινοβολία στη μορφή των όγκων. Αυτό έχει το προτέρημα ότι ακτινοβολούμε με πολύ υψηλή δόση τους όγκους και μπορούμε να προστατεύουμε τα γειτνιάζοντα όργανα. ΠΟΙΟ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΌΦΕΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΉ Με τη στοχευμένη θεραπεία, βελτιώνονται τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Ο τοπικός έλεγχος αυξάνεται από 20% σε 30%. Σε πολύ μεγάλους όγκους έχουμε τοπικούς ελέγχους μέχρι και 95%. Προστατεύουμε τα όργανα που είναι γύρω από τον όγκο, ενώ οι παρενέργειες μειώνονται σε πολύ χαμηλά ποσοστά που φτάνουν κάτω από 5% και, στις περισσότερες περιπτώσεις, κάτω από 3%. ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΎ Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί και για τον καρκίνο

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

του μαστού. Εκεί βρίσκει την εφαρμογή με τη μερική ακτινοβόληση του μαστού, την επιταχυνόμενη, όπως την ονομάζουμε. Η επιταχυνόμενη, σε σχέση με τη συμβατική ακτινοθεραπεία, έχει το μεγάλο προτέρημα ότι ακτινοβολούμε μόνο την κοίτη του όγκου, δηλαδή εκεί που ήταν ο όγκος πριν το χειρουργείο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην επηρεάζονται καθόλου τα όργανα που βρίσκονται γύρω, δηλαδή δεν επηρεάζεται η καρδιά, το δέρμα και ο ομόλογος πνεύμονας. Το Metropolitan είναι το μόνο θεραπευτήριο στην Ελλάδα που προσφέρει, μεταξύ άλλων, αυτή τη σύγχρονη μορφή βραχυθεραπείας. Συγκεκριμένα, ήμασταν από τα πρώτα θεραπευτήρια σε όλο τον κόσμο που εφάρμοσαν συστηματικά την απεικονιστικά καθοδηγούμενη βραχυθεραπεία με τη βοήθεια της μαγνητικής τομογραφίας. Έτσι, έχουμε συμβάλει στην εξέλιξη της μεθόδου αυτής και έχουμε διευρύνει τη χρήση της, δημοσιοποιώντας την εμπειρία μας πάνω σ’ αυτήν με τις ανάλογες επιστημονικές εργασίες.

ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΌ ΠΡΟΣΩΠΙΚΌ Το άριστα εκπαιδευμένο στο εξωτερικό προσωπικό και οι υψηλού κύρους επιστήμονες που επανδρώνουν τη μονάδα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (εξειδικευμένοι ιατροί και ακτινοφυσικοί) εγγυώνται την καλύτερη δυνατή προσέγγιση και αντιμετώπιση ακόμα και των πιο σύνθετων ογκολογικών προβλημάτων. Έμπειροι τεχνολόγοι, νοσηλευτές και γραμματειακό προσωπικό ανταποκρίνονται στις ειδικές απαιτήσεις της συνολικής υποστήριξης των ογκολογικών ασθενών και διασφαλίζεται η άνετη και γρήγορη εξυπηρέτηση των ασθενών και των συνοδών τους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ Η Moνάδα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τις Χειρουργικές και τις Ογκολογικές Κλινικές του Metropolitan Hospital. Υποστηρίζεται επίσης από τα Τμήματα Μοριακής Βιολογίας Γενετικής, Παθολογικής Ανατομίας, Ακτινοδιαγνωστικής, Πυρηνικής Ιατρικής και PET-CT. Η άρτια αυτή συνεργασία υπογραμμίζεται και ενδυναμώνεται από τις εβδομαδιαίες συναντήσεις όλων των ιατρικών ειδικοτήτων στα Ογκολογικά Συμβούλια του Θεραπευτηρίου. Ο μηχανισμός αυτός διασφαλίζει την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία των θεραπευτικών αποφάσεων, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε ασθενούς. ■

ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ Ο Αθανάσιος Δημόπουλος είναι ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος, διευθυντής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital. Έχει διατελέσει επιμελητής Πανεπιστημιακής Κλινικής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Βιέννης, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, υπεύθυνος Τμήματος Γυναικολογικών Όγκων Πανεπιστημιακής Κλινικής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Βιέννης, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης και ιατρικός συντονιστής Tμήματος Βραχυθεραπείας Πανεπιστημιακής Κλινικής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Βιέννης, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης. Ιδιαίτερο κλινικό ενδιαφέρον - Εκπαίδευση: MRI based Brachytherapy (Βραχυθεραπεία υπό Απεικονιστική Καθοδήγηση με Μαγνητική Τομογραφία, IGRT (Απεικονιστικά Καθοδηγούμενη Ακτινοθεραπεία), IMRT (Διαμορφούμενης Έντασης Δέσμης Ακτινοθεραπεία), SRS (Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική), SRT (Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία). Προπτυχιακή εκπαίδευση: Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Βιέννης. Ακαδημαϊκοί τίτλοι: Αναπλ. καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Βιέννης.

| 45

METROPOLITAN GENERAL

Οι επιπτώσεις του καρκίνου του μαστού στη γυναικεία σεξουαλικότητα! Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα

ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ ΛΙΆΚΟΥ MD, PhD, FEBS, χειρουργός μαστού, Ιατρείο Σύγχρονης Χειρουργικής Μαστού Metropolitan General.

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΆ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ αντιμετωπίζουν οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση ή χημειοθεραπεία για την αντιμετώπιση της πάθησής τους. Ο βαθμός επίδρασης των δύο αυτών θεραπευτικών παρεμβάσεων στο σώμα τους είναι αδιαμφισβήτητος και πολλές φορές ανάλογος της έντασης των προβλημάτων στη διάθεσή τους, στον τρόπο που αισθάνονται τον εαυτό τους και κατ’ επέκταση στον τρόπο που τις βλέπουν οι σύντροφοί τους. Δεδομένου ότι η σεξουαλική δυσλειτουργία επηρεάζει αρνητικά τη διάθεση και έχει ως εκ τούτου σημα-

46 |

ντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής, είναι απαραίτητο να εφαρμόζονται παρεμβάσεις προεγχειρητικά και κατά τη διάρκεια, αλλά κυρίως μετά από οποιαδήποτε θεραπεία κατά της νόσου. «Ο καρκίνος είναι μια σοβαρή ασθένεια που έχει εξαιρετικά αρνητική επίδραση στις ζωές των ασθενών. Μερικές κακοήθειες όμως, όπως του μαστού, των ωοθηκών και της μήτρας, των οργάνων δηλαδή που σχετίζονται με το γυναικείο φύλο, έχουν αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στον οργανισμό, αλλά και στη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία και οι συστηματικές θεραπείες, ενδοφλέβιες, όπως η χημειοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία, ή από του στόματος, όπως τα αντιορμονικά χάπια, είναι γνωστό ότι συμβάλλουν στη σεξουαλική δυσλειτουργία με ποικίλους άμεσους και έμμεσους τρόπους», μας εξηγεί η Παρασκευή Λιάκου, MD, PhD, FEBS, ειδική στην Ογκοπλαστική Χειρουργική του Μαστού, Ιατρείο Σύγχρονης Χειρουργικής Μαστού Metropolitan General. «Η διαταραχή εξελίσσεται σε δύο επίπεδα. Αρχικά, η αλλαγή της εικόνας του σώματος από την εκάστοτε χειρουργική θεραπεία, αλλά και τις παρενέργειες των φαρμάκων, όπως π.χ. η αλωπεκία, επηρεάζουν τον ψυχισμό της ασθενούς, κάνοντάς την να αισθάνεται σεξουαλικά λιγότερο ελκυστική. Παράλληλα, επηρεάζεται και η δική της σεξουαλική διάθεση τόσο από την αγωνία της επιβίωσης από τη νόσο όσο και από τον φαρμακευτικό χειρισμό της ορμονικής της κατάστασης, που αποτελεί μέρος της αντιοιστρογονικής θεραπείας. Συνέπεια αυτού είναι η διατάραξη της σχέσης της με τον σύντροφό της, που είναι αποδεδειγμένο ότι έχει αντίκτυπο στην πορεία της ασθένειας. Επειδή η αντιμετώπιση του καρκίνου είναι ολιστική, θα πρέπει να συζητά με την ιατρική ομάδα για τις σεξουαλικές μεταβολές που βιώνει, ούτως ώστε τα προβλήματα να αξιολογούνται και να παρέχονται οι απαραίτητες

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

συμβουλές», προσθέτει. Η σεξουαλική λειτουργία στις γυναίκες με καρκίνο του μαστού έχει λάβει σημαντική προσοχή από την επιστημονική κοινότητα. Αν και οι επιδημιολογικές μελέτες σχετικά με τον επιπολασμό της σεξουαλικής δυσλειτουργίας στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι σπάνιες -λόγω πολιτισμικών και θρησκευτικών αξιών, ανεπαρκούς σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και περιορισμένης συζήτησης με τους επαγγελματίες υγείας-, σε όσες έχουν πραγματοποιηθεί σε αναπτυγμένες χώρες έχει καταδειχθεί το υψηλό ποσοστό τους. Παρότι αυτό ποικίλλει από μελέτη σε μελέτη, ξεπερνά το 50% των ασθενών. Η εικόνα είναι πιο ξεκάθαρη όσον αφορά στις αλλαγές στη σεξουαλικότητα των γυναικών με καρκίνο που έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία, καθώς η έρευνα έχει αναδείξει τον πόνο, την κούραση, τις αλλαγές στο σωματικό βάρος, τη ναυτία και τον εμετό, καθώς και την αλωπεκία, ως παράγοντες που κάνουν μια γυναίκα να αισθάνεται σεξουαλικά λιγότερο ελκυστική. Ταυτόχρονα, οι περισσότερες από αυτές τις θεραπείες καταστέλλουν την ωοθηκική λειτουργία σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ή επηρεάζουν τη λίμπιντο συνολικά σε όλα τα ηλικιακά φάσματα, με αποτέλεσμα συμπτώματα σεξουαλικής δυσπραγίας κατά τη διάρκεια των θεραπειών. Αντίθετα, μελέτες που έχουν ασχοληθεί με την επίδραση της χειρουργικής επέμβασης και της μεθόδου που επιλέγεται έχουν δείξει μικτά αποτελέσματα. Μερικές έχουν αναφέρει λίγες ή καθόλου διαφορές στη σεξουαλική λειτουργία, ενώ άλλες έχουν διαπιστώσει ότι γυναίκες που υποβάλλονται σε επέμβαση Διατήρησης του Μαστού έχουν μεγαλύτερο σεξουαλικό ενδιαφέρον, δραστηριότητα και απόλαυση συγκριτικά με τις γυναίκες που υποβάλλονται σε μαστεκτομή. Η επίπτωση αυτή ισχύει ανεξάρτητα από το εάν έχουν προχωρή-

σει μετεγχειρητικά σε επέμβαση για την ανακατασκευή του μαστού. Φαίνεται, δηλαδή, ότι η μαστεκτομή προκαλεί μεγαλύτερα προβλήματα στη σεξουαλική θελκτικότητα σε σύγκριση με την Επέμβαση Διατήρησης του Μαστού. Ακόμα και οι ασθενείς με ανακατασκευή μαστού αναφέρουν λιγότερη σεξουαλική δραστηριότητα και ανταπόκριση σε σύγκριση με τις ασθενείς με Επέμβαση Διατήρησης του Μαστού ή μαστεκτομή χωρίς ανακατασκευή. ΤΙ ΔΙΑΠΙΣΤΏΝΟΥΝ ΟΙ ΜΕΛΈΤΕΣ Ερευνητές, θέλοντας να εμβαθύνουν περισσότερο στο αν οι διάφορες χειρουργικές θεραπείες επιφέρουν διαφορετικά ψυχοκοινωνικά αποτελέσματα (π.χ. σεξουαλικά προβλήματα), εξέτασαν γυναίκες με in situ πορογενές καρκίνωμα (DCIS) και γυναίκες με πρώιμου σταδίου διηθητικό καρκίνο μαστού (EIBC). Στη μελέτη τους περιέλαβαν και μια ομάδα γυναικών χωρίς καρκίνο του μαστού. «Το in situ πορογενές καρκίνωμα είναι ο πιο συχνός τύπος καρκίνου του μαστού. Είναι τοπικός και σε αρχικό στάδιο, με εξαιρετική πρόγνωση. Οι γυναίκες με αυτόν τον τύπο καρκίνου λαμβάνουν παρόμοιες χειρουργικές και συμπληρωματικές θεραπείες με τις γυναίκες που έχουν πρώιμου σταδίου διηθητικό καρκίνο μαστού, οι οποίες θεραπείες είναι συνήθως και ηπιότερες», διευκρινίζει η Δρ Λιάκου. Διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες χωρίς καρκίνο του μαστού ανέφεραν περισσότερα σεξουαλικά προβλήματα, συγκριτικά με τις ασθενείς. Το εύρημα αυτό οφείλεται, ενδεχομένως, στην αλλαγή της αντίληψης των καρκινοπαθών μετά τη διάγνωση και τη θεραπεία. Τα σεξουαλικά προβλήματα μπορεί να μη θεωρούνται τόσο σημα-

| 47

ντικά όσο τα πιο άμεσα που σχετίζονται με το χειρουργείο και την ανάρρωσή τους. Ωστόσο, αυτή η διαφορά ήταν σημαντική όταν οι ασθενείς είχαν υποβληθεί σε επέμβαση διατήρησης του μαστού. Αντίθετα, οι ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε μαστεκτομή ανέφεραν περισσότερα σεξουαλικά προβλήματα, σε σύγκριση τόσο με τις ασθενείς που διατήρησαν το μαστό τους όσο και με τις υγιείς γυναίκες της ομάδας ελέγχου. Τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν ότι η θεραπεία του καρκίνου του μαστού επιφέρει με διαφορετικούς τρόπους επιπτώσεις στη σεξουαλική ζωή της ασθενούς. Ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης, ουσιαστικά δηλαδή διατήρηση του μαστού ή αφαίρεση αυτού, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την έκταση της νόσου, όπου παίζει σημαντικό ρόλο η πρόληψη. Επιπλέον, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, όπως η κατάθλιψη, τα προβλήματα με την εικόνα του σώματος και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, είναι σημαντικοί καταλύτες στην εμφάνιση σεξουαλικών προβλημάτων, οι οποίοι είναι σε σημαντικό βαθμό τροποποιήσιμοι με

τις κατάλληλες παρεμβάσεις. «Οι περισσότερες γυναίκες με καρκίνο του μαστού βιώνουν προβλήματα σεξουαλικής επιθυμίας, ελκυστικότητας, διέγερσης, οργασμού και ικανοποίησης, αλλά αποφεύγουν να το συζητήσουν. Η απώλεια του μαστού ή οι αλλαγές στο στήθος μέσω της χειρουργικής επέμβασης και της ακτινοθεραπείας μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη σεξουαλική ικανοποίηση. Μερικές περιοχές του μαστού μπορεί να έχουν μικρότερη αισθητικότητα ή να είναι ευαίσθητες. Ο ειλικρινής διάλογος της ασθενούς με τον σύντροφό της για το πώς νιώθει στο άγγιγμα του χειρουργημένου μαστού και για το πώς μπορεί να καταπολεμηθεί το άγχος και η κατάθλιψη που βιώνει είναι αποτελεσματικός τρόπος ώστε να χαλαρώσουν και να απολαύσουν το σεξ. Όταν αυτά τα μέτρα δεν επαρκούν, υπάρχουν επαγγελματίες υγείας που παρέχουν συμβουλευτική, προκειμένου οι ασθενείς και οι σύντροφοί τους να αντιμετωπίσουν τα σεξουαλικά ζητήματα», καταλήγει η Δρ Λιάκου. ■

ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ ΛΙΆΚΟΥ Η Παρασκευή Λιάκου, MD, PhD, FEBS, είναι ειδική στην Ογκοπλαστική Χειρουργική του Μαστού, Ιατρείο Σύγχρονης Χειρουργικής Μαστού Metropolitan General. ΙΑΤΡΙΚΉ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ Εισαγωγή στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ (1993). • Αποφοίτηση με τον μεγαλύτερο βαθμό για τα 6 έτη φοίτησης (8,96). Τιμητική Ανάγνωση του Όρκου του Ιπποκράτη και Ορκωμοσία των Φοιτητών κατά την Τελετή Αποφοίτησης (1999). • Υπηρεσία Υπαίθρου, Άγονο Περιφερειακό Ιατρείο Ατσικής, Νήσου Λήμνου, 1999-2001. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ ΕΙΔΙΚΌΤΗΤΑ Τίτλος Ειδικότητας Γενικής Χειρουργικής (2007). • Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας 2003-2007. • Β’ Χειρουργική Κλινική, 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών (2001-2003). • Visiting Scholar, Keck School of Medicine, Department of Surgery, Division of Surgical Trauma University of Southern USC, Los Angeles, California CA, USA, 2002. ΕΞΕΙΔΊΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ ΜΑΣΤΟΎ Μονάδα Μαστού 1ης Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής, ΕΚΠΑ Ιπποκράτειο ΓΝΑ, έμμισθη θέση επιστημονικού συνεργάτη - πανεπιστημιακού υποτρόφου, Αθήνα 2009-2016. • Department of Plastic and Reconstructive Surgery, Division of Microsurgery & Breast Reconstruction, Stanford University Medical Center, CA, USA (2013). • Fellow of European Board in Surgery (Breast) (Written and Oral Exams), Glascow, UK (2014). • NHS Bristol Healthcare Trust, Breast Unit, Certificate of Breast Ultrasound for Surgeons - Diagnostic and Invasive Treatment, Bristol, UK (2016). ΕΡΓΑΣΙΑΚΉ ΕΜΠΕΙΡΊΑ Κέντρο Μαστού, Metropolitan General 2018. • Τμήμα Μαστού, Αθηναϊκή Mediclinic 2018. • Τμήμα Μαστού, Βιοκλινική Αθηνών, 2014-2018. • Α’ Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική ΕΚΠΑ, πανεπιστημιακή υπότροφος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, 2014-2016. • Α’ Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, έμμισθη επιστημονική συνεργάτις Μονάδας Μαστού, 2010-2014. • Α’ Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, επικουρική επιμελήτρια Χειρουργικής ΕΣΥ, ΓΝΑ Ιπποκράτειο, 2009-2010. • Επιμελήτρια Β’ Χειρουργικής Κλινικής ΙΑΣΩ GENERAL, 2008-2009. • Ειδικότητα Γενικής Χειρουργικής Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική, Πανεπ. Γεν. Νοσοκομείο Λάρισας, 2003-2007. • Β’ Χειρουργική Κλινική, 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, 2001-2003. • Yπηρεσία Υπαίθρου Άγονο Περιφερειακό Ιατρείο Αττικής, Νήσος Λήμνου, 1999- 2001. • Άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, Νομαρχία Αθηνών, 1999.

48 |

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Δ. ΔΊΝΑΣ Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΑΠΘ, διευθυντής Β’ Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής ΑΠΘ - Γενικό Νοσοκομείο Θεσ/νίκης «Ιπποκράτειο».

Η ΕΞΈΛΙΞΗ ΤΗΣ IΑΤΡΙΚΉΣ ΒΟΗΘΆ ΤΙΣ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΊΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΎ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΉΣΟΥΝ ΤΗ ΓΟΝΙΜΌΤΗΤΆ ΤΟΥΣ!

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟ Δ. ΔΊΝΑ, καθηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΑΠΘ και διευθυντή της Β’ Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής του ΑΠΘ, Νοσοκομείο «Ιπποκράτειο», ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια μεταξύ των γυναικών με ποσοστό 23%, μολονότι σπάνια ένα 7% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού εμφανίζεται σε γυναίκες μικρότερες των 40 ετών. Πρωταρχικός στόχος στη διαχείριση των περιπτώσεων αυτών είναι σύμφωνα με τον καθηγητή η θεραπεία και επιβίωση των γυναικών με καρκίνο του

50 |

μαστού. Ωστόσο μετά την ολοκλήρωση της αποτελεσματικής θεραπείας προκύπτει συχνά η επιθυμία τεκνοποίησης. Οι νέες γυναίκες μετά από θεραπεία για καρκίνο του μαστού διακατέχονται συχνά από άγχος και ανασφάλεια ως προς τη δυνατότητα επίτευξης εγκυμοσύνης. Για το λόγο αυτόν, όπως εξηγεί ο κ. Δίνας, κρίνεται απαραίτητη η ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη ενημέρωση της ασθενούς από τους θεράποντες ιατρούς, σχετικά με την επίδραση της θεραπείας του καρκίνου του μαστού στη γονιμότητά της, καθώς και σχετικά με τις δυνατότητες διατήρησης της γονιμότητας που προσφέρονται σήμερα. Η συνέντευξη που μας παραχώρησε ο κ. Δίνας έχει αναλυτικά ως εξής: — Ποιες είναι οι θεραπείες που βοηθούν στο να διατηρήσει μια γυναίκα με καρκίνο του μαστού τη γονιμότητά της; Η θεραπευτική στρατηγική σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού περιλαμβάνει τη χειρουργική θεραπεία, τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία, καθώς και τη χορήγηση στοχευμένων βιολογικών θεραπειών. Οι χειρουργικές επεμβάσεις (ογκεκτομή, τμηματεκτομή, μαστεκτομή, βιοψία φρουρού λεμφαδένα ή μασχαλιαίος λεμφαδενικός καθαρισμός), που εφαρμό-

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Δ. ΔΊΝΑΣ.

ζονται για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, δεν επηρεάζουν την ανατομία της μήτρας ή των ωοθηκών και κατά συνέπεια τη γονιμότητα της γυναίκας. Εξαίρεση αποτελεί η χειρουργική θεραπεία μεταστάσεων των ωοθηκών από τον καρκίνο του μαστού, η οποία όμως είναι εξαιρετικά σπάνια και απαιτεί αφαίρεση των εξαρτημάτων. Επίσης, οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την επίδραση της χημειοθεραπείας στη γονιμότητα της γυναίκας είναι η κατηγορία του χημειοθεραπευτικού φαρμάκου, η συνολική δόση που χορηγείται, η ηλικία της ασθενούς κατά τη θεραπεία, η χρήση συνδυασμού φαρμάκων και, τέλος, η χρήση στοχευμένων βιολογικών παραγόντων. Τα σύγχρονα σχήματα θεραπείας περιλαμβάνουν συνδυασμό χημειοθεραπευτικών φαρμάκων. Τα φάρμακα αυτά επιδρούν τόσο στα ευαίσθητα ωοκύτταρα όσο και στα κοκκώδη κύτταρα και τα κύτταρα της θήκης των ωοθηκών. Αποτέλεσμα είναι η ελάττωση των ωοθηκικών αποθεμάτων, όπως αντικατοπτρίζεται και από την πτώση των επιπέδων της αντι-Μυλλέριας ορμόνης (ΑΜΗ) μετά τη χημειοθεραπεία. Αρκετά συχνά η χημειοθεραπεία προκαλεί αμηνόρροια, η οποία όμως συνήθως είναι αναστρέψιμη. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της γυναίκας κατά την έναρξη της θεραπείας τόσο μικρότερα είναι τα ωο-

θηκικά της αποθέματα και κατά συνέπεια τόσο πιθανότερη είναι η πλήρης ωοθηκική ανεπάρκεια μετά τη χημειοθεραπεία. Οι αλκυλιωτικοί παράγοντες (όπως η κυκλοφωσφαμίδη, η ιφωσφαμίδη, η μελφαλάνη και η βουσουλφάνη), οι υψηλές δόσεις χημειοθεραπευτικών παραγόντων και ο συνδυασμός φαρμάκων προκαλούν μεγαλύτερη γοναδοτοξικότητα. Σε νεαρές ασθενείς με καρκίνο του μαστού η τάση είναι να τροποποιούνται τα θεραπευτικά σχήματα, μειώνοντας όσο το δυνατόν τη χορήγηση κυκλοφωσφαμίδης. Άλλα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, όπως η πλατίνα και οι ανθρακυκλίνες, φαίνεται να παρουσιάζουν μέτρια γοναδοτοξικότητα, ενώ η τοξικότητα των ταξανών αμφισβητείται. Στην ακτινοθεραπεία είναι τεκμηριωμένο ότι η άμεση ακτινοβόληση στην πύελο μπορεί να προκαλέσει μείωση του αποθέματος των ωοθηκών, καθώς τα ωοθυλάκια είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στην ιονίζουσα ακτινοβολία. Αυτό εξαρτάται τόσο από τη δόση όσο και από την ηλικία της γυναίκας. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η ίδια η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει καταστροφή των ωαρίων, ανάλογη με τη δόση. Έτσι, με δόσεις 3, 3-5 και 5 Gy, το 11%, το 60% και το 100% των ωοθυλακίων καταστρέφονται, αντίστοιχα. Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της γυναίκας τόσο μικρότερα είναι τα ωοθηκικά της αποθέματα και

| 51

ο κίνδυνος υπογονιμότητας μετά την ακτινοθεραπεία. Η επικουρική ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται συχνά σαν μέρος της θεραπευτικής στρατηγικής σε νέες γυναίκες με καρκίνο του μαστού. Ωστόσο, από τη συνολική δόση (50 Gy) που χορηγείται σε όλο το μαστό, μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό διαχέεται και επηρεάζει το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα. Από πειραματικές μελέτες έχει υπολογιστεί πως η διαχεόμενη ακτινοβολία που φθάνει στα έσω γεννητικά όργανα κυμαίνεται από 2,1 έως 7,6 cGy. Αυτή η δόση είναι εξαιρετικά μικρή για να οδηγήσει σε πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια ή να επιφέρει κάποιου είδους βλάβη στη μήτρα. Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η θωράκιση της πυελικής περιοχής για την ελαχιστοποίηση της διαχεόμενης ακτινοβολίας. Επιπλέον, η επίτευξη εγκυμοσύνης θα πρέπει να καθυστερεί μέχρι την ολοκλήρωση της επικουρικής ακτινοθεραπείας. Όσον αφορά στην ορμονοθεραπεία, η ταμοξιφαίνη ανήκει στην κατηγορία των εκλεκτικών τροποποιητών των υποδοχέων των οιστρογόνων (SERMS, selective estrogen receptor modulators) και χρησιμοποιείται για έως και 10 χρόνια σε προ-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο του μαστού με θετικούς οιστρογονικούς υποδοχείς. Παρόλο που η χρήση της έχει συσχετισθεί με εμφάνιση αμηνόρροιας και εμμηνόπαυσης, η επίδρασή της στο ωοθηκικό απόθεμα παραμένει αμφιλεγόμενη. Οι αναστολείς της αρωματάσης (όπως η λετροζόλη) χρησιμοποιούνται κυρίως σε εμμηνοπαυσιακές ασθενείς και επομένως δεν υπάρχουν αρκετές

μελέτες σχετικά με την επίδρασή τους στη γονιμότητα. Ωστόσο, χρησιμοποιούνται και σε νέες ασθενείς με καρκίνο που του μαστού που υποβάλλονται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης πριν από τη χημειοθεραπεία τους, ως το βασικό προστατευτικό φάρμακο για την ελαχιστοποίηση της κυκλοφορούσας οιστραδιόλης. Τέλος, αναφορικά με τη χορήγηση στοχευμένων βιολογικών θεραπειών, η τραστουζουμάμπη είναι μια στοχευμένη θεραπεία για τον HER2+ καρκίνο του μαστού. Υπάρχουν σπάνια δεδομένα σχετικά με την επίδραση της τραστουζουμάμπης στη γονιμότητα. Είναι ενδιαφέρον ότι σε πολύ λίγες μελέτες η χρήση της τραστουζουμάμπης με χημειοθεραπεία συσχετίστηκε με σημαντικά υψηλότερα επίπεδα AMH ορού σε σύγκριση με ασθενείς που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία. Αν και ενθαρρυντικά, αυτά τα δεδομένα χρειάζονται περαιτέρω επιβεβαίωση μέσω μεγαλύτερων και ισχυρών μελετών. Επιπλέον, μια περίοδος τουλάχιστον 6 μήνες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας με τραστουζουμάμπη θεωρείται ασφαλής πριν συμβεί οποιαδήποτε εγκυμοσύνη. — Για τη διατήρηση αυτής της γονιμότητας, καθώς και της αποκατάστασης του μαστού ποια είναι η διαδικασία; Η διατήρηση της γονιμότητας και η αποκατάστασή της περιλαμβάνουν όλα τα απαραίτητα βήματα για την ενίσχυση των πιθανοτήτων να τεκνοποιήσει μία γυναί-

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Δ. ΔΊΝΑΣ Ο Κωνσταντίνος Δ. Δίνας είναι καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας και διευθυντής της Β’ Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο Νοσοκομείο «Ιπποκράτειο». Το κλινικό και ακαδημαϊκό του ενδιαφέρον εστιάζεται στη Γυναικολογική Ογκολογία με ιδιαίτερη έμφαση στη Μαστολογία, καθώς επίσης και στη βελτίωση της ποιότητας στην κλινική και εκπαιδευτική πράξη. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1991 και ειδικεύθηκε στη Μαιευτική-Γυναικολογία στη Μεγάλη Βρετανία (1996-1998) και στην Ελλάδα (1994-1995 & 1998-2000). Εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 2004. Εξειδικεύθηκε στη Γυναικολογική Ογκολογία και Μαστολογία στις Πανεπιστημιακές Κλινικές Μονάχου, Ιένας, Κολονίας και Μάρμπουργκ Γερμανίας το 2000, το 2006 και το 2010. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (2017). Από το 2006 είναι μέλος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ασχολείται ενεργά με όλο το φάσμα της Μαιευτικής Γυναικολογίας, τόσο στο διδακτικό και ερευνητικό όσο και στον κλινικό τομέα. Υπήρξε και εξακολουθεί να είναι επιστημονικά υπεύθυνος για πολλά ερευνητικά προγράμματα στον ΕΛΚΕ-ΑΠΘ. Απέσπασε σημαντική χορηγία από την Procter & Gamble για ερευνητικό πρόγραμμα της Β’ Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής. Έχει δώσει δεκάδες διαλέξεις μετά από πρόσκληση σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει διοργανώσει μεγάλο αριθμό workshops σε θέματα μαστολογίας. Έχει πάνω από 50 δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά (PubMed, Απρίλιος 2018) που συνοδεύονται από πολλές εκατοντάδες βιβλιογραφικές αναφορές.

52 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ κα μετά από θεραπεία για καρκίνο του μαστού. Υπάρχουν δύο διαθέσιμες επιλογές για τη διατήρηση της γονιμότητας σε νέες γυναίκες. Η πρώτη επιλογή περιλαμβάνει προληπτικές μεθόδους, ώστε να ελαττωθεί όσο το δυνατόν η γοναδοτοξικότητα της θεραπείας, και η δεύτερη τη χρήση των τεχνικών της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Στην επιλογή αυτή περιλαμβάνεται η συλλογή και κατάψυξη είτε γαμετών (ωοκυττάρων) είτε των ζυγωτών (έμβρυα). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με συλλογή ανώριμων ωαρίων από μικρά ωοθυλάκια που ακολουθείται από in vitro ωρίμανση τους (IVM). Εναλλακτικά, τα ώριμα ωάρια μπορούν να συλλεχθούν μετά από ελάχιστη διέγερση των ωοθηκών με πολύ μικρές δόσεις φαρμάκων ή μετά από καθόλου φαρμακευτική αγωγή κατά τη διάρκεια φυσικών κύκλων. Μία πολλά υποσχόμενη μέθοδος είναι αυτή της κρυοσυντήρησης ωοθηκικού ιστού, ενώ η δωρεά ωαρίων παραμένει μία εναλλακτική πρόταση. ΟΙ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΈΣ ΜΈΘΟΔΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΆΤΤΩΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΑΔΟΤΟΞΙΚΌΤΗΤΑΣ Μείωση της γοναδοτοξικότητας σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια και μετά από οποιοδήποτε πρωτόκολλο θεραπείας καταστρέφονται όσο το δυνατόν λιγότερα ωάρια ή/και ωοθηκικός ιστός. Όμως, παραμένει αμφιλεγόμενη η προστασία των ωοθηκών από την κατασταλτική δράση των αγωνιστών της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH). Αυτοί χορηγούνται κάθε 28 ή 84 ημέρες παράλληλα και μετά από χημειοθεραπεία. ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΈΣ ΥΠΟΒΟΗΘΟΎΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΉΣ Οι τεχνικές αυτές περιλαμβάνουν τη λήψη ωαρίων είτε μετά από φυσικό κύκλο χωρίς φαρμακευτική αγωγή είτε μετά από ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών και πρόκληση ωορρηξίας με ελάχιστες δόσεις γοναδοτροπινών. Εναλλακτικά μπορεί να γίνει συλλογή ανώριμων ωαρίων, τα οποία στη συνέχεια ωριμάζουν in vitro στο εργαστήριο (IVM). Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποδηλώνουν το πλεονέκτημα της συγχορήγησης ταμοξιφαίνης ή λετροζόλης στη διέγερση των ωοθηκών. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι τα φάρμακα αυτά μειώνουν δραστικά τα επίπεδα οιστραδιόλης και αυτό μπορεί να είναι αποδειχθεί ευεργετικό στο μέλλον. — Η κρυοσυντήρηση των ωαρίων είναι μια εναλλακτική λύση στην κρυοσυντήρηση και αποθήκευση των εμβρύων; Ναι, και είναι ιδανική μέθοδος για νέες γυναίκες με καρκίνο του μαστού που δεν έχουν σύντροφο και δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν σπέρμα δότη. Τα ώριμα ωάρια ή τα ωάρια που ωρίμασαν μεταγενέστερα in

vitro αποθηκεύονται, αφού καταψυχθούν μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται υαλοποίηση (vitrification). Αργότερα θα αποψυχθούν, θα γονιμοποιηθούν και θα μεταφερθούν στην κοιλότητα της μήτρας, εάν και όταν είναι απαραίτητο. Στην κρυοσυντήρηση εμβρύων, μετά τη συλλογή των ωαρίων πραγματοποιείται γονιμοποίηση και στη συνέχεια κατάψυξη αυτών. Με την κατάψυξη-απόψυξη και τη μεταφορά εμβρύων επιτυγχάνονται υψηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης και είναι η πιο ελεγμένη και καλά καθιερωμένη μέθοδος διατήρησης της γονιμότητας, αφού εφαρμόζεται για περισσότερα από 25 χρόνια τώρα. Σύμφωνα με δεδομένα της Society for Assisted Reproductive Technology (SART) και του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων (CDC), τα ποσοστά ζώντων γεννήσεων είναι 46,6% για γυναίκες κάτω των 35 ετών, 44% για γυναίκες 35-37 ετών και 38,3% για τις γυναίκες 38-40 ετών. Η επιτυχία αυτής της μεθόδου σε επιζώντες καρκίνου του μαστού πρέπει να αξιολογηθεί στο μέλλον. — Στις πρόσφατες επιλογές έχει καταγραφεί η διατήρηση της γονιμότητας με κρυοσυντήρηση του ωοθηκικού ιστού και στη συνέχεια μεταμόσχευσή του. Σε γυναίκες που θα υποβληθούν σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού, η γονιμότητα μπορεί να διατηρηθεί χωρίς καθυστέρηση με αυτή την τεχνική, οπότε μπορεί να πραγματοποιηθεί αμέσως μετά τη διάγνωση χωρίς καμία ορμονική διέγερση. Η αποκατάσταση της γονιμότητας χρησιμοποιώντας κρυοσυντηρημένο και αποψυγμένο ωοθηκικό ιστό είναι μια πρόκληση γιατί περιλαμβάνει πολλά τεχνικά και επιστημονικά εμπόδια και δυσκολίες που πρέπει να ξεπεράσει ο γυναικολόγος. — Η τελευταία επιλογή είναι η δωρεά ωαρίων; Συγκεκριμένα, η δωρεά ωαρίων από υγιή δότρια, κατά προτίμηση ηλικίας μικρότερης των 30 ετών. Στη δότρια χορηγούνται γοναδοτροπίνες προκειμένου να επιτύχει έναν ικανοποιητικό αριθμό ωοθυλακίων που αναπτύσσονται στις ωοθήκες της και τελικά θα ληφθούν, ενώ στη λήπτρια γίνεται προετοιμασία του ενδομητρίου της για τη μεταφορά του εμβρύου. Συμπερασματικά, λοιπόν, θα πρέπει να τονιστεί πως ο πρωταρχικός στόχος σε περίπτωση καρκίνου του μαστού σε νέα γυναίκα είναι η κατάστρωση της πιο αποτελεσματικής θεραπευτικής στρατηγικής για την αύξηση της επιβίωσής της και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της. Ωστόσο, ήδη από την πρώτη επίσκεψη είναι επιτακτική ανάγκη να λαμβάνει τεκμηριωμένη και πλήρη συμβουλευτική για τις δυνατότητες διατήρησης της γονιμότητας και τεκνοποίησης. ■

| 53

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΉ ΚΑΙ ΡΟΜΠΟΤΙΚΉ ΟΥΡΟΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΉ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ

Η μόνιμη θεραπεία της πρόπτωσης του πυελικού εδάφους! ορθό (Εικόνα 1). Η πρόπτωση αυτή εμφανίζεται κατά την αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης (φτάρνισμα, βήχας, άρση βάρους) και οφείλεται στη χαλάρωση των συνδέσμων, των περιτονιών και του μυϊκού τοιχώματος του περινέου, που στο σύνολό τους απαρτίζουν ένα σύνθετο δίκτυο δυναμικής και στατικής στήριξης των οργάνων της πυέλου.

Γράφει ο ΑΧΙΛΛΈΑΣ ΠΛΟΥΜΊΔΗΣ, χειρουργός-ουρολόγος-ανδρολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Ρομποτικής και Λαπαροενδοσκοπικής Ουρολογικής Χειρουργικής-Ανδρολογίας, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Η ΠΡΌΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΥΕΛΙΚΟΎ ΕΔΆΦΟΥΣ είναι η προβολή ενός ή περισσότερων οργάνων της ελάσσονος πυέλου (λεκάνης) διαμέσου του κόλπου, που μπορεί να φτάσει να εξέχει πέρα από τα χείλη του αιδοίου. Τα όργανα αυτά μπορεί να είναι: η μήτρα, το κολπικό κολόβωμα (σε περίπτωση προηγηθείσας υστερεκτομής), η ουροδόχος κύστη, οι έλικες του εντέρου ή ακόμη και το

54 |

ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΌΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΥΕΛΙΚΟΎ ΕΔΆΦΟΥΣ • Αίσθημα μόνιμου βάρους στο περίνεο ή στον κόλπο, το οποίο συχνά μεταφέρεται και στην οσφύ (μέση). • Πτώση (κάθοδος) της μήτρας ή ενός μαλακού οργάνου σε διάφορες κινήσεις, που μπορεί να προβάλει και έξω από τον κόλπο. • Συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα όπως: αδύναμη ούρηση, δυσκολία στην ούρηση, αίσθημα απόφραξης κατά την ούρηση, αίσθημα ατελούς κένωσης της κύστης, συχνοουρία, επιτακτικότητα και ακράτεια ούρων. • Συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα όπως: δυσκοιλιότητα, αίσθημα ατελούς κένωσης κατά την αφόδευση. • Ενόχληση κατά τη σεξουαλική επαφή. ΠΌΣΟ ΣΥΧΝΉ ΕΊΝΑΙ Η ΠΡΌΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΥΕΛΙΚΟΎ ΕΔΆΦΟΥΣ Η πρόπτωση του πυελικού εδάφους αποτελεί ένα από τα συχνότερα ουρογυναικολογικά προβλήματα, που απασχολούν τις ενήλικες γυναίκες. Η επίπτωσή της αυξάνεται με την ηλικία και μάλιστα μία στις τρεις γυναίκες άνω των 50 ετών θα αναζητήσουν ιατρική συμβουλή λόγω συμπτωμάτων. Πολλές γυναίκες, δυστυχώς, κατακλύζονται από αίσθημα ντροπής, μειωμένης

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

σεξουαλικότητας και κατ’επέκταση αυτοεκτίμησης, με αποτέλεσμα η νόσος να παραμένει συχνά σε λανθάνουσα κατάσταση με σοβαρό αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής. ΜΟΡΦΈΣ ΠΡΌΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΥΕΛΙΚΟΎ ΕΔΆΦΟΥΣ Όταν η πρόπτωση εμφανίζεται στο πρόσθιο τοίχωμα του κόλπου, τότε ονομάζεται πρόπτωση του πρόσθιου διαμερίσματος. Επειδή τα όργανα που προβάλλουν από το πρόσθιο διαμέρισμα είναι η ουροδόχος κύστη ή/και η ουρήθρα, συχνά ονομάζεται και κυστεοκήλη ή ουρηθροκυστεοκήλη αντίστοιχα. Αυτή η μορφή πρόπτωσης είναι η πιο συχνή και επηρεάζει, στις περισσότερες περιπτώσεις, τη λειτουργία της ούρησης (αποφρακτικά συμπτώματα) (Εικόνα 1). Αντίστοιχα, όταν η πρόπτωση αφορά το οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου τότε ονομάζεται πρόπτωση του οπισθίου διαμερίσματος. Στην περίπτωση αυτή, το όργανο που προβάλλει είναι το ορθό και γι’ αυτό η πρόπτωση ονομάζεται και ορθοκήλη (Εικόνα 1). Μπορεί, ωστόσο, να προβάλει και τμήμα του λεπτού εντέρου από το ανώτερο τμήμα του οπισθίου τοιχώματος του κόλπου, η γνωστή εντεροκήλη. Τέλος, όταν προβάλλει η μήτρα ή το κολπικό κολόβωμα (σε περίπτωση υστερεκτομής), τότε πρόκειται για πρόπτωση του κεντρικού διαμερίσματος. Η πρόπτωση της μήτρας ή του κολπικού κολοβώματος αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή μορφή πρόπτωσης του πυελικού εδάφους (Εικόνα 1). Θα πρέπει να τονιστεί

ότι ο διαχωρισμός της πάθησης σε τρία διαμερίσματα (πρόσθιο, κεντρικό και οπίσθιο) έχει ιδιαίτερη διαγνωστική και θεραπευτική σημασία, παρ’ όλο που μια γυναίκα μπορεί να εμφανίσει συνδυασμό των παραπάνω: δηλαδή μπορεί να έχει κυστεοκήλη με πρόπτωση του κολπικού κολοβώματος ιδιαίτερα μετά από επέμβαση υστερεκτομής. Για το λόγο αυτόν η πάθηση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ενιαία νόσος. ΟΙ ΑΙΤΊΕΣ ΤΗΣ ΠΡΌΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΥΕΛΙΚΟΎ ΕΔΆΦΟΥΣ Η πρόπτωση του πυελικού εδάφους οφείλεται κυρίως στη χαλάρωση των μυών, των συνδέσμων και των περιτονιών που υποστηρίζουν τα όργανα της πυέλου. Αυτό με τη σειρά του προκαλείται από τις παρακάτω καταστάσεις: • Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός θεωρούνται από τους πιο σημαντικούς παράγοντες. Μάλιστα, μία στις τρεις γυναίκες που έχουν γεννήσει θα υποφέρουν εντέλει από τη νόσο, η οποία μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και μερικά χρόνια μετά την εγκυμοσύνη. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι μόνο 1 στις 9 γυναίκες θα χρειαστεί χειρουργείο. • Η αυξημένη ηλικία και η εμμηνόπαυση είναι από τους παράγοντες που προκαλούν χαλάρωση του πυελικού εδάφους. • Η χρόνια αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης εκτονώνεται τις περισσότερες φορές στο πυελικό έδαφος, με αποτέλεσμα αυτό τελικά να υποχωρεί. Καταστάσεις

| 55

EIKONA 1 ΑΝΑΤΟΜΊΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΊΑΣ ΠΥΈΛΟΥ Μήτρα Ορθό Ουροδόχος κύστη

που αυξάνουν την ενδοκοιλιακή πίεση είναι: η παχυσαρκία, ο χρόνιος βήχας, η δυσκοιλιότητα και η άρση βαρών. • Υπάρχουν γυναίκες που έχουν επιρρέπεια στην πρόπτωση του πυελικού εδάφους, όπως επίσης υπάρχουν και ασθένειες του συνδετικού ιστού που επηρεάζουν τη δύναμη των συνδέσμων. ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΊΑ Η πρόπτωση του πυελικού εδάφους δεν αποτελεί απειλητική κατάσταση για τη ζωή και μάλιστα ορισμένες γυναίκες έχουν ελάχιστα συμπτώματα χωρίς να επηρεάζεται η καθημερινότητά τους. Ανάλογα, λοιπόν, με το βαθμό της πρόπτωσης, την ηλικία της γυναίκας και τα συμπτώματα, ο ιατρός μπορεί να

Κόλπος

Ουροδόχος κύστη

Μήτρα

Ορθό

ΚΥΣΤΕΟΚΉΛΗ

ΠΡΌΠΤΩΣΗ ΜΉΤΡΑΣ

ΟΡΘΟΚΉΛΗ

προτείνει αντίστοιχη θεραπεία. Οι θεραπείες διακρίνονται κυρίως σε συντηρητικές (μη χειρουργικές) και σε χειρουργικές.

Ιερό οστό Πλέγμα

Κόλπος

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΉ/ΡΟΜΠΟΤΙΚΉ ΙΕΡΟΚΟΛΠΟΠΗΞΊΑ Αποκαθιστώντας τη φυσιολογική ανατομία με πλέγμα

56 |

Συντηρητικές Θεραπείες: • Αλλαγή συμπεριφοράς: Ελάττωση του σωματικού βάρους (σε περίπτωση υπέρβαρων γυναικών), αποφυγή άρσης βαρών και αποφυγή οποιασδήποτε αιτίας αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης, όπως για παράδειγμα η χρόνια δυσκοιλιότητα και ο χρόνιος βήχας (συχνός στους καπνιστές). • Διακολπική τοποθέτηση πεσσού: Ο πεσσός είναι μια συσκευή (συνήθως από σιλικόνη) που τοποθετείται από τον ιατρό μέσα στον κόλπο και σκοπό έχει τη μηχανική υποστήριξη στα προσπίπτοντα όργανα. Με τον τρόπο αυτόν ανακουφίζεται η γυναίκα ως ένα βαθμό από τα συμπτώματα με βασικό πλεονέκτημα την αποφυγή χειρουργικής επέμβασης. Δεν συστήνεται σε νεαρές γυναίκες, καθότι δυσκολεύει τη σεξουαλική επαφή και χρειάζεται συχνές αλλαγές.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

EIKONA 2

Ανοιχτή Ιεροκολποπηξία.

Λαπαροσκοπική/Ρομποτική Ιεροκολποπηξία.

• Ασκήσεις ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel): Επειδή ένας από τους παράγοντες της πρόπτωσης του πυελικού εδάφους είναι η χαλάρωση των μυών του περινέου, η ενδυνάμωση των μυών αυτών με κατάλληλες ασκήσεις που θα συστήσει ο ιατρός μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα και να αποτρέψουν περαιτέρω χαλάρωση της περιοχής. Πρόκειται από τις πρώτες θεραπείες που πρέπει να εφαρμοστούν ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μικρής πρόπτωσης.

διακοιλιακά είναι απαλλαγμένες από αυτούς τους κινδύνους, καθώς η κοιλιακή κοιλότητα δεν έχει μικρόβια. Άλλωστε η διακοιλιακή χρήση πλεγμάτων είναι το gold standard σε άλλες επεμβάσεις γενικής χειρουργικής που έχουν παρόμοια αιτιοπαθογένεια, όπως είναι η αποκατάσταση κηλών του κοιλιακού τοιχώματος και της βουβωνικής περιοχής.

Χειρουργικές θεραπείες: Η χειρουργική θεραπεία συστήνεται στις περιπτώσεις που τα συντηρητικά μέτρα έχουν αποτύχει, σε νέες γυναίκες, καθώς και σε μετρίου και μεγάλου βαθμού προπτώσεις. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές που εφαρμόζονται και διακρίνονται κυρίως σε: διακολπικές επεμβάσεις (μέσα από τον κόλπο) και σε διακοιλιακές επεμβάσεις (μέσα από την κοιλιά). Η χειρουργική αποκατάσταση μπορεί να γίνει με τη χρήση πλέγματος ή χωρίς τη χρήση αυτού. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σύμφωνα και με τη διεθνή βιβλιογραφία η χρήση πλέγματος δίνει μια μόνιμη λύση στο πρόβλημα με λιγότερες πιθανότητες υποτροπής. Σύγχρονες ανησυχίες (που μπορεί κανείς να διαβάσει στο Διαδίκτυο) που υπάρχουν σχετικά με τη χρήση του πλέγματος αφορούν κυρίως τη χρήση αυτού σε διακολπικές (μέσα από τον κόλπο) επεμβάσεις αποκατάστασης. Ως γνωστόν, ο κόλπος έχει φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα με συνακόλουθη πιθανή μόλυνση του πλέγματος. Οι επεμβάσεις που γίνονται

ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΉ Ή Η ΡΟΜΠΟΤΙΚΉ ΙΕΡΟΚΟΛΠΟΠΗΞΊΑ Η ιεροκολποπηξία είναι επέμβαση που σκοπό έχει να αποκαταστήσει τη φυσιολογική ανατομική θέση και λειτουργία του κόλπου (σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή) και να αποτρέψει την κάθοδο των πυελικών οργάνων. Αυτό επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση πλέγματος στο πρόσθιο τοίχωμα του κόλπου, ανάμεσα δηλαδή στον κόλπο και την ουροδόχο κύστη (διορθώνοντας έτσι τυχόν κυστεοκήλη), καθώς επίσης και στο οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου ανάμεσα δηλαδή στον κόλπο και στο ορθό (διορθώνοντας έτσι τυχόν ορθοκήλη και εντεροκήλη). Τα δύο αυτά πλέγματα αναρτώνται στο ιερό οστό, δίνοντας έτσι ένα ισχυρό στήριγμα στο κολπικό κολόβωμα (διορθώνοντας έτσι και την πρόπτωση του κόλπου) (Εικόνα 1). Η παραπάνω επέμβαση αποδεδειγμένα (Cochrane Review) έχει τις λιγότερες υποτροπές. Ωστόσο, το μειονέκτημα της παραπάνω επέμβασης (μέχρι τώρα), σε σχέση με τις διακολπικές επεμβάσεις, είναι ότι προϋποθέτει ανοιχτή κοιλιακή τομή και είναι πιο χρονοβόρα (Εικόνα 2). Σήμερα όμως με την εξέλιξη των ελάχιστα επεμβατικών χειρουργικών

| 57

τεχνικών, που αποτελούν μέθοδο εκλογής ειδικά για τις επεμβάσεις της πυέλου, μπορεί η παραπάνω επέμβαση να γίνει είτε λαπαροσκοπικά είτε ρομποτικά. Με τον τρόπο αυτόν συνδυάζονται τα χαμηλά ποσοστά υποτροπής μιας διακοιλιακής επέμβασης με τις ελάχιστες επιπλοκές και ταλαιπωρία μιας διακολπικής επέμβασης. Επιπλέον με τις μεθόδους αυτές (ρομποτική και λαπαροσκοπική χειρουργική) οι γυναίκες μπορούν να υποβληθούν σε επέμβαση αποκατάστασης πρόπτωσης της μήτρας και της κυστεοκήλης, διατηρώντας ταυτόχρονα τη μήτρα τους με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο (υστεροπηξία). Η άποψη που υπήρχε για πολλά χρόνια ότι η μήτρα που προπίπτει πρέπει να αφαιρείται έχει αναθεωρηθεί και έχει αποδειχθεί πλέον σήμερα ότι η πτώση της μήτρας είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία της νόσου. ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΗΣ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΉΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΡΟΜΠΟΤΙΚΉΣ ΙΕΡΟΚΟΛΠΟΠΗΞΊΑΣ Η λαπαροσκοπική ή η ρομποτική ιεροκολποπηξία παρουσιάζουν επιπλέον πλεονεκτήματα: • Μπορούν να συνδυαστούν με άλλες γυναικολογικές επεμβάσεις, όπως είναι η αφαίρεση ινομυώματος (στην περίπτωση διατήρησης της μήτρας) αλλά και με επεμβάσεις τοποθέτησης ταινίας για την εγκράτεια των ούρων σε περίπτωση που η κυστεοκήλη συνδυάζεται με συμπτώματα ακράτειας ούρων. Έτσι μια

γυναίκα που βασανίζεται από την πρόπτωσή της και ταυτόχρονα παρουσιάζει συμπτώματα από το ουροποιητικό μπορεί να θεραπευτεί με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο. • Με τις ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (λαπαροσκοπική/ρομποτική χειρουργική) ο χειρουργός μπορεί να πραγματοποιήσει την καλύτερη δυνατή τοποθέτηση και συρραφή του πλέγματος, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο διάβρωσης αυτού. • Με την τοποθέτηση του πλέγματος και την ανάρτηση της μήτρας, ο κόλπος επανακτά το φυσιολογικό του μήκος και ανατομική θέση, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό ειδικά στις νέες γυναίκες που είναι ενεργές σεξουαλικά. • Ελάχιστη απώλεια αίματος. • Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος και συνεπώς λιγότερη χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων. • Ταχύτερη ανάρρωση. Η νοσηλεία συνήθως διαρκεί 1 ημέρα, ενώ η επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες είναι ταχύτατη. Αυτό συμβαίνει διότι ο συνήθης περιοριστικός μυϊκός πόνος από τις μεγάλες τομές (της ανοιχτής χειρουργικής) είναι ελαχιστοποιημένος. • Βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. 4 μικρές ουλές, ενώ στην ανοιχτή ιεροκολποπηξία απαιτείται τομή στην κοιλιά περίπου 20 και πλέον εκατοστών. • Λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές (ανάλογα και με την εμπειρία του χειρουργού). ■

ΑΧΙΛΛΈΑΣ ΠΛΟΥΜΊΔΗΣ Ο Δρ Αχιλλέας Πλουμίδης διαθέτει τεράστια εμπειρία στη διαχείριση και αντιμετώπιση όλων των ουρολογικών παθήσεων, ακόμα και των πλέον σπάνιων και περίπλοκων καταστάσεων, εφαρμόζοντας τις πλέον σύγχρονες και καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Χάρη στην εκπαίδευσή του στη ρομποτική χειρουργική, πρώτα στο παγκοσμίου φήμης ογκολογικό κέντρο Karolinska Institutet, στη Σουηδία, και κατόπιν στο OLV Vattikuti Robotic Surgery Institute, στο Βέλγιο, εξειδικεύτηκε στην πραγματοποίηση επεμβάσεων στο κατώτερο (προστάτης, ουροδόχος κύστη, λεμφαδένες) κι ανώτερο ουροποιητικό (νεφροί, ουρητήρας), καθώς και στην Ουρογυναικολογία, με τη χρήση ρομποτικού συστήματος, διασφαλίζοντας για τους ασθενείς του το βέλτιστο δυνατό χειρουργικό κι αισθητικό αποτέλεσμα με μέγιστη ασφάλεια και ελάχιστη ταλαιπωρία. Παράλληλα, μετεκπαιδεύτηκε σε Ενδοουρολογία, Λαπαροσκοπική Χειρουργική, Λιθίαση και Εύκαμπτη Ουρητηροσκόπηση στο Hopital Tenon, Université Pierre et Marie Curie στο Παρίσι, καθώς επίσης στην Παιδοουρολογία και την Πλαστική Γεννητικών Οργάνων και Ουρήθρας στο Πανεπιστημιακό Ουρολογικό Κέντρο της Γάνδης, στο Βέλγιο, και το Sava Perovic Foundation, στο Βελιγράδι (visiting fellow). Διατηρεί θέση εκπαιδευτή Ρομποτικής και Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής στο ORSI Robotic Training Center και σε πρόγραμμα Ρομποτικής Χειρουργικής για Παιδοουρολόγους στο OLV Vattikuti Robotic Surgery Institute. Το 2013 αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και σήμερα διδάσκει στην Ιατρική Σχολή στο μεταπτυχιακό «Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική, Ρομποτική Χειρουργική και Τηλεχειρουργική», όντας υπεύθυνος για την πρακτική εκπαίδευση των ιατρών στη Ρομποτική Χειρουργική.

58 |

NN Orange Health

nnhellas.gr

210 950 6000

Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

Στόχος η εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας!

ΘΕΌΔΩΡΟΣ ΑΓΟΡΑΣΤΌΣ Kαθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας HPV. 60 |

Η ΛΟΊΜΩΞΗ ΑΠΌ ΤΟΝ ΙΌ HPV είναι ο αιτιολογικός παράγοντας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο συγκεκριμένος καρκίνος αποτέλεσε την αιτία θανάτου για εκατομμύρια γυναίκες όχι μόνο των αναπτυσσόμενων, αλλά και των ανεπτυγμένων χωρών για αρκετά χρόνια. Η ανακάλυψη του ιού HPV από τον Zur Hausen στα μέσα της δεκαετίας του ̌80 και η απόδειξη ότι προκαλεί τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας οδήγησαν σε μία κούρσα για την παρασκευή ενός εμβολίου κατά του

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ιού, το οποίο έγινε πραγματικότητα το 2006. Από τότε, εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου έχουν γίνει σε όλο τον κόσμο. Οι ευεργετικές προστατευτικές ικανότητες του εμβολίου απέναντι στα οξυτενή κονδυλώματα και τις δυσπλασίες (δηλαδή τις προκαρκινικές αλλοιώσεις) του τραχήλου της μήτρας έχουν ήδη καταγραφεί και δημοσιευθεί σε πολλές επιστημονικές μελέτες, ενώ έχουν ξεκινήσει και οι πρώτες δημοσιεύσεις οι οποίες αφορούν στη μείωση της συχνότητας του διηθητικού καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε χώρες όπου τα εμβολιαστικά προγράμματα ξεκίνησαν νωρίς και υπήρχε λεπτομερής καταγραφή. Αυτό το οποίο μένει τώρα είναι να αυξηθεί το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης, καθώς και η σταδιακή ένταξη των αγοριών στα εμβολιαστικά προγράμματα. Και σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι στα επόμενα χρόνια ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας θα μειωθεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ ο στόχος θα πρέπει να είναι η πλήρης εξάλειψή του τις επόμενες δεκαετίες. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης & πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας HPV Θεόδωρος Αγοραστός, στην Ευρώπη η επίπτωση του Καρκίνου Τραχήλου Μήτρας (ΚΤΜ) ανέρχεται σε 11,2/100.000 γυν./έτος. με θνησιμότητα 3,8/100.000 γυν./έτος, ενώ διαγιγνώσκονται ετησίως 413.977 περιπτώσεις προκαρκινικών αλλοιώσεων (CIN2+). Στην Ελλάδα η επίπτωση ΚΤΜ ανήλθε το 2018 στις 8,1/100.000 γυν. και η θνησιμότητα στις 2,1/100.000 γυναίκες. Ο ΚΤΜ αποτελεί τον δεύτερο συχνότερο καρκίνο σε νέες γυναίκες 15-44 ετών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πλευράς γονιμότητας, οικογενειακής και κοινωνικής ζωής, ψυχολογικών και οικονομικών επιπτώσεων. Σε χώρες με υψηλή (>75%) πληθυσμιακή κάλυψη με το εμβόλιο κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) -υπεύθυνου για την ανάπτυξη του ΚΤΜ και ορισμένων άλλων καρκίνων, π.χ. πρωκτού, στοματοφάρυγγα, αιδοίου, πέους κ.ά.- έχει ήδη σημειωθεί σημαντικότατη ελάττωση των προκαρκινικών αλλοιώσεων, αλλά και του διηθητικού ΚΤΜ (Φινλανδία, Σουηδία, Μεγ. Βρετανία). Στην Ελλάδα ο HPV-εμβολιασμός των κοριτσιών συμπεριλαμβάνεται μεν στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, αλλά η εμβολιαστική κάλυψη μέχρι σήμερα είναι χαμηλή (<44%). Τον Ιούλιο 2021 ο ΠΟΥ εξέδωσε νέες αναλυτικές κατευθυντήριες οδηγίες Προσυμπτωματικού Ελέγχου για ΚΤΜ, σύμφωνα με τις οποίες οι γυναίκες πρέπει να ελέγχονται με HPV DNA test, από την ηλικία των 30 ετών και κάθε 5-10 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας 5ετίας, πολλές προηγμένες χώρες (Αυστραλία, USA, UK, EU) άλλαξαν τα υπάρχοντα Προγράμματα Προσυμπτωματικού Ελέγχου, αντικαθιστώντας

το τεστ Παπανικολάου με το πολύ πιο αποτελεσματικό HPV DNA test. Η ηλικία έναρξης του ελέγχου είναι τα 25 ή 30 έτη, τα μεσοδιαστήματα ελέγχου τα 5-10 έτη και σε ορισμένες χώρες προτείνεται επισήμως και η αυτολήψη κολποτραχηλικού δείγματος (self-sampling) για τη διενέργεια HPV DNA test. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει οργανωμένο Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου για ΚΤΜ. Ο έλεγχος διενεργείται με τεστ Παπανικολάου, ευκαιριακά και με πλημμελή συμμετοχή των γυναικών. Έτσι, η θνησιμότητα του ΚΤΜ στην Ελλάδα δεν ελαττώθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας 40ετίας -σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες-, παραμένοντας σχετικά σταθερή, με πολύ μικρές μεταβολές και τελευταία αυξητικές τάσεις. Η ΘΈΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉΣ ΈΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΎ ΥΓΕΊΑΣ Το 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), αναγνωρίζοντας το μείζον αυτό ζήτημα δημόσιας υγείας, ανακοίνωσε μια Παγκόσμια Στρατηγική για την Εξάλειψη του Καρκίνου Τραχήλου της Μήτρας, θέτοντας στρατηγικούς στόχους μέχρι το 2030, και το 2021 η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), μέσω του «Ευρωπαϊκού Σχεδίου Καταπολέμησης του Καρκίνου», στηρίζει την αντιμετώπιση καρκίνων που μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού, συμβάλλοντας έτσι στην εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας και άλλων HPV-σχετιζόμενων καρκίνων. Όπως αναφέρει ο ΠΟΥ, «έχουμε τις γνώσεις και τα εργαλεία για να σταματήσουμε το να υποφέρουν και να πεθαίνουν γυναίκες από ΚΤΜ, μια νόσο που μπορεί να προληφθεί. Η εξάλειψη του ΚΤΜ είναι δυνατή σε όλες τις χώρες, έτσι ώστε τα κορίτσια που γεννιούνται σήμερα να ζήσουν σε έναν κόσμο απαλλαγμένο από αυτή την ασθένεια». ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΣΧΈΔΙΟ Στις 4 Μαρτίου εορτάστηκε η Διεθνής Ημέρα κατά του Ιού των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV), η οποία αποτελεί βασική πρωτοβουλία ευαισθητοποίησης και

| 61

Εμβολιασμός κατά του ιού HPV και Προσυμπτωματικός Έλεγχος με HPV DNA testing oι αναγκαίες πρωτοβουλίες για να εξαλειφθεί η νόσος που πλήττει νέες γυναίκες

ενημέρωσης της Διεθνούς Εταιρείας για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (International Papillomavirus Society). Στο πλαίσιο της παγκόσμιας αυτής ημέρας, το υπουργείο Υγείας επεσήμανε πριν λίγες ημέρες ότι αναγνωρίζει την ανάγκη εξάλειψης του καρκίνου τραχήλου της μήτρας και των HPV - σχετιζόμενων καρκίνων ως σημαντική κοινωνική προτεραιότητα δημόσιας υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο η ελληνική κυβέρνηση και το υπουργείο Υγείας προχωρούν στις απαραίτητες ενέργειες για την υλοποίηση ενός Σχεδίου Δράσης για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας μέχρι το 2030. Μετά την εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών ανανεώνει το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων, συστήνοντας τον εμβολιασμό κατά του HPV τόσο στα κορίτσια όσο και στα αγόρια για τις ηλικίες 9-18 ετών. Παράλληλα, εφαρμόζει την καινοτομία του ψηφιακού βιβλιαρίου εμβολιασμού, διευκολύνοντας γονείς και επαγγελματίες υγείας, ώστε να εμβολιαστούν έγκαιρα κορίτσια και

αγόρια, ενώ για πρώτη φορά θα μπορούμε να έχουμε αξιόπιστα στοιχεία για την εμβολιαστική κάλυψη του ελληνικού πληθυσμού. ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΣΥΜΜΑΧΊΑ ΓΙΑ ΤΟΝ HPV H Ελληνική Συμμαχία κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι η σύμπραξη τριών Συλλόγων Ασθενών, του Ομίλου Εθελοντών Κατά του Καρκίνου «ΑγκαλιάΖΩ», της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας για τον Καρκίνο της Παιδικής Hλικίας «ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ» και του Συλλόγου Καρκινοπαθών - Εθελοντών - Φίλων - Ιατρών «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών. Ο σκοπός της είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων, γυναικών και αντρών, γονέων και μη, καθώς και των φορέων υγείας σχετικά με τον HPV, τις παθήσεις που αυτός προκαλεί, τη σημασία της πρωτογενούς (μέσω εμβολιασμού) και δευτερογενούς πρόληψης (μέσω τακτικού προληπτικού ελέγχου), τον τρόπο έγκαιρης διάγνωσης, αλλά και τη σωστή και ενδεδειγμένη θεραπεία σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. ■

ΘΕΌΔΩΡΟΣ ΑΓΟΡΑΣΤΌΣ Ο Θεόδωρος Αγοραστός σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και έλαβε ειδίκευση στη Μαιευτική-Γυναικολογία (Μ-Γ) και διδακτορικό στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Άαχεν Γερμανίας (1975-1980). Μετεκπαιδεύτηκε επί 21 μήνες σε θέματα Γυναικολογικής Ογκολογίας σε κλινικές και εργαστήρια της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Σουηδίας με υποτροφίες της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD), του Ιδρύματος Alexander von Humboldt/Γερμανίας και του ελληνικού ΥΠΕΠΘ. Η ακαδημαϊκή του πορεία ξεκίνησε ως μέλος ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, εκλέχθηκε 2004 ως καθηγητής Μ-Γ και το 2009 ως διευθυντής της Δ’ Μ-Γ Κλινικής του ΑΠΘ. Αφυπηρέτηση τον Σεπτέμβριο 2019. Εξέδωσε 8 επιστημονικά βιβλία, συνέγραψε 3 επιστημονικές μονογραφίες (1 ξενόγλωσση) και 31 κεφάλαια σε ελληνικά και ξενόγλωσσα επιστημονικά βιβλία και εκπόνησε ~300 επιστημονικές εργασίες με 112 δημοσιευμένες σε ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά. Έλαβε μέρος σε 18 ελληνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα, οργάνωσε ή συμμετείχε στην οργάνωση άνω των 100 επιστημονικών συνεδρίων, ημερίδων και σεμιναρίων και έλαβε τιμητικές διακρίσεις, δωρεές και χορηγίες για ερευνητικούς σκοπούς. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας, τ. πρόεδρος της Γερμανο-ελληνικής Εταιρείας Μαιευτικής-Γυναικολογίας, τ. εκπρόσωπος της Ελλάδας στη European Cervical Cancer Association, μέλος άλλων ελληνικών και διεθνών επιστημονικών εταιρειών και σωμάτων. Στα γνωστικά πεδία ερευνητικού ενδιαφέροντός του είναι η Γυναικολογική Ογκολογία, ο HPV-σχετιζόμενες παθήσεις και η πρόληψη του γυναικολογικού καρκίνου.

62 |

ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΌ;

Η ταχύτητα σώζει ζωές Στο εγκεφαλικό κάθε λεπτό που περνάει είναι πολύτιμο. Η πιστοποιημένη Μονάδα Αντιμετώπισης Εγκεφαλικών της Ευρωκλινικής παρέχει άμεση πρόσβαση σε εξειδικευμένη θεραπεία με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η Μονάδα εφημερεύει 24/7, 365 ημέρες τον χρόνο, στο κέντρο της Αθήνας.

Εγκεφαλικό; Δράσε γρήγορα! Κάλεσε 1 0 1

Αθανασιάδου 7-9, πάροδος Δ. Σούτσου, 115 21 Αθήνα (μετρό Αμπελόκηποι), Τηλ.: 210 6416600 email: info@euroclinic.gr, www.euroclinic.gr

ΥΓΕΙΑ

Ο ιός HPV μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του στοματοφάρυγγα μέσω του στοματικού σεξ!

ΑΝΑΤΟΛΉ ΠΑΤΑΡΊΔΟΥ Χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος Κεφαλής & Τραχήλου, παιδοΩΡΛ, επιστημονική συνεργάτις του Νοσοκομείου Υγεία-Μητέρα.

ΣΤΙΣ ΣΎΓΧΡΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΊΕΣ ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής πρέπει να είναι ο προληπτικός έλεγχος για την έγκαιρη διάγνωση των κακοηθειών, που κυριολεκτικά μαστίζουν τον πλανήτη. Μια μορφή καρκίνου, που τα τελευταία χρόνια έχει σημειώσει αύξηση στα περιστατικά της, είναι αυτή του καρκίνου του στοματοφάρυγγα -με πιο συχνό τον καρκίνο της αμυγδαλής- και αυτό έχει σχέση με τον ιό HPV των ανθρωπίνων θηλωμάτων, με πιο συχνό τον τύπο HPV-16 και λιγότερο τον HPV-18. «Η αύξηση αφορά κυρίως σε άτομα κάτω των 45 ετών. Σε παγκόσμιο επίπεδο ο στοματικός καρκί-

64 |

νος πλήττει κάθε χρόνο πάνω από 310.000 άτομα (220.000 άνδρες και 90.000 γυναίκες)», σημειώνει η Ανατολή Παταρίδου, χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος Κεφαλής & Τραχήλου, ΠαιδοΩΡΛ, επιστημονική συνεργάτις του Νοσοκομείου Υγεία-Μητέρα, και προσθέτει: «Η λοίμωξη με τον συγκεκριμένο ιό, ο οποίος μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, μπορεί με τα χρόνια να οδηγήσει σε καρκινογένεση στο στοματοφάρυγγα, είτε στην αμυγδαλή είτε στη ρίζα της γλώσσας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ρίσκο να εμφανιστεί αυτός ο συγκεκριμένος καρκίνος αυξάνεται τουλάχιστον τρεις φορές, όταν κάποιος έχει σεξουαλικό ιστορικό τουλάχιστον είκοσι έξι συντρόφων ή και τουλάχιστον έξι διαφορετικών συντρόφων, με τους οποίους έκανε στοματικό σεξ». ΤΟ ΚΑΜΠΑΝΆΚΙ ΤΗΣ ΈΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΆΓΝΩΣΗΣ Σοβαροί προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση καρκίνου στο στοματοφάρυγγα είναι η κατάχρηση σε καπνό και σε αλκοόλ και η διατροφή, όταν είναι φτωχή σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά, σε φρούτα και σε λαχανικά. Στις ανατομικές περιοχές που προσβάλλει, στην αμυγδαλή ή στη ρίζα της γλώσσας, η ανάπτυξη της ασθένειας έχει πολύ γρήγορη εξέλιξη και μπορεί να δώσει εύκολα μεταστάσεις. Για αυτό και είναι μεγίστης σημασίας η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση, λένε οι ειδικοί. Το πρόβλημα είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις οι κακοήθειες σε αυτή την περιοχή δεν διαγιγνώσκονται έγκαιρα, κάτι που σηματοδοτεί την αρνητική έκβαση της νόσου, μιας και χάνεται πολύτιμος χρόνος. «Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Ο κυριότερος λόγος είναι ότι τα συμπτώματα, που προκαλούν οι κακοήθειες στο στοματοφάρυγγα, θυμίζουν απλό πονόλαιμο ή φαρυγγίτιδα. Μάλιστα, όταν κάποιος είναι καπνιστής, κινδυνεύει να τα υποαξιολογήσει, όπως λέμε. Δηλαδή

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ να θεωρήσει ότι δεν είναι κάτι σοβαρό, μιας και αυτές οι ενοχλήσεις που αισθάνεται, είναι κοινές», τονίζει η κ. Παταρίδου. ΤΑ ΠΙΟ ΣΥΧΝΆ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι ο πονόλαιμος –κυρίως με την έννοια της ξηρότητας–, ο μονόπλευρος πόνος στο αυτί, η αίσθηση ξένου σώματος στο λαιμό όταν καταπίνουμε, η δυσκολία να ανοίξουμε το στόμα μας, η ασυμμετρία στις αμυγδαλές, μια βραχνάδα που επιμένει, πόνος κατά την κατάποση την ώρα του φαγητού, αλλά και στο νερό και στο σάλιο. Επιπλέον ένας ξηρός, επίμονος βήχας, αλλά και η παρουσία

αίματος στο σάλιο είναι ένα σύμπτωμα, που χρειάζεται αξιολόγηση. Όπως εξηγεί η κ. Παταρίδου, «βέβαια, πολύ συχνά οι ασθενείς, επειδή αυτά τα συμπτώματα είναι λίγο, όπως λέμε, άτυπα, τελικά αποφασίζουν να εξεταστούν όταν δουν στο λαιμό τους έναν διογκωμένο λεμφαδένα. Γεγονός που σημαίνει ότι, σίγουρα, το στάδιο του καρκίνου έχει, δυστυχώς, προχωρήσει, γιατί έχει ήδη κάνει μετάσταση στους λεμφαδένες του τραχήλου». Η ΣΗΜΑΣΊΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΣΚΟΠΙΚΟΎ ΕΛΈΓΧΟΥ Η κατάσταση επιβάλλει έναν πλήρη ενδοσκοπικό έλεγχο, οποίος θα αποκαλύψει στον ειδικό γιατρό εάν υπάρχει κάποια ύποπτη εστία στην περιοχή του λαιμού. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με βιοψία και με απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η αξονική και η μαγνητική τομογραφία. Η πρόγνωση γενικά σε αυτούς τους ασθενείς -και ιδιαίτερα όταν ο καρκίνος είναι HPV συσχετιζόμενοςείναι εξαιρετική σήμερα, λέει η δρ Ανατολή Παταρίδου. «Διαθέτουμε πολύ μοντέρνα χειρουργικά όπλα για την αντιμετώπιση αυτών των καρκίνων. Χάρη στο γνωστό ρομποτικό σύστημα Da Vinci, το οποίο διαθέτει τρισδιάστατη κάμερα, έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε ευκρίνεια στο βάθος πεδίου και μπορούμε να εξασφαλίσουμε την αφαίρεση ενός τέτοιου καρκίνου σε υγιή όρια», αναφέρει η χειρουργός. Η χειρουργική αφαίρεση αυτών των όγκων, σε συνδυασμό πολύ συχνά με τα νέα σχήματα και πρωτοκόλλα της χημειοθεραπείας, καθώς και της στοχευμένης ακτινοθεραπείας, εξασφαλίζει μια εξαιρετική πρόγνωση στους καρκίνους του στοματοφάρυγγα. ■

ΑΝΑΤΟΛΉ ΠΑΤΑΡΊΔΟΥ Η Ανατολή Παταρίδου είναι χειρουργός ωτορινολαρυγγολόγος Κεφαλής & Τραχήλου, παιδοΩΡΛ, επιστημονική συνεργάτις του νοσοκομείου Υγεία - Μητέρα. Είναι πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΊΑ Αγροτικός ιατρός, Κ.Υ. Περάματος Ν. Ρεθύμνου, Κρήτη, συνεργάτις Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», Β′ Παιδοχειρουργικό Τμήμα ΩΡΛ, Γ.Π.Ν. «Ευαγγελισμός», Τμήμα ΩΡΛ, Μετεκπαίδευση, Πανεπιστημιακή Κλινική Εδιμβούργου, Σκωτία, Τμήμα ΩΡΛ. Διετέλεσε υπεύθυνη στο ΩΡΛ Τμήμα της Θεραπευτικής Κλινικής Αθηνών, υπεύθυνη στο Κέντρο Αποκατάστασης «ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ», Τμήμα ΩΡΛ-Δυσφαγίας-Κατάποσης, επιστημονική συνεργάτις, Δ.Θ.Κ.Α. «Υγεία», ΩΡΛ. ΚΛΙΝΙΚΌ & ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΌ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝ Διαστοματική Ρομποτική Χειρουργική στην αντιμετώπιση καλοήθων παθήσεων όπως η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο και κακοήθων παθήσεων της περιοχής του στόματος-φάρυγγα-λάρυγγα. Εφαρμογή ενδοσκοπικής χειρουργικής με Laser CO2 στην αντιμετώπιση καλοήθων & κακοήθων παθήσεων του στόματος φάρυγγα-λάρυγγα. Ενδοσκοπική χειρουργική παραρρινίων κόλπων. Διερεύνηση δυσφαγίας και διαταραχών κατάποσης με ενδοσκοπική αξιολόγηση και βιντεοσκόπηση.

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΎΝΔΡΟΜΟ ΠΥΕΛΙΚΉΣ ΣΥΜΦΌΡΗΣΗΣ Μια πάθηση που οι περισσότερες γυναίκες αγνοούν!

Γράφει ο αναπλ. καθηγητής Δρ ΘΕΟΔΌΣΙΟΣ ΜΠΊΣΔΑΣ, διευθυντής Γ’ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών

ΤΟ ΣΎΝΔΡΟΜΟ ΠΥΕΛΙΚΉΣ ΣΥΜΦΌΡΗΣΗΣ (ΣΠΣ) είναι μια πάθηση που προκαλείται από την ανεπάρκεια των φλεβών της πυέλου. Δηλαδή -σε απλά λόγια- οι πυελικές φλέβες παρουσιάζουν παθολογία παρόμοια με εκείνη που προκαλεί τους κιρσούς στα κάτω άκρα. Στα άτομα με ΣΠΣ το αίμα δεν μεταφέρεται από την πύελο σταδιακά προς την καρδιά, όπως φυσιολογικά θα γινόταν, αλλά παγιδεύεται μέσα στις πυελικές φλέβες,

66 |

οι οποίες διογκώνονται για να «αποθηκεύσουν» τον αυξημένο όγκο αίματος. Λόγω ανατομικών διαφορών μεταξύ των δύο φύλων, το ΣΠΣ εμφανίζεται πολύ συχνότερα στις γυναίκες. Δεν είναι γνωστό τι ποσοστό των γυναικών επηρεάζεται από το ΣΠΣ, αλλά ίσως αφορά 1 στις 7 γυναίκες (ή 1 στις 5 γυναίκες που έχουν παιδιά). Αναφέρεται πως έως το 30% των γυναικών που απευθύνονται στον γυναικολόγο τους και τελικά δεν μπόρεσαν να βρουν την αιτία που προκαλεί τα συμπτώματά τους μπορεί να πάσχει από ΣΠΣ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αυτές οι γυναίκες έχουν κάνει πληθώρα εξετάσεων και έχουν λάβει διάφορες αγωγές, χωρίς όμως να ανακουφίζονται τα συμπτώματα. Δυστυχώς η διάγνωση του ΣΠΣ δυσχεραίνεται από το γεγονός πως αποτελεί νεοανακαλυφθείσα πάθηση, την οποία η πλειοψηφία των ιατρών δεν γνωρίζει. Το ΣΠΣ αποτελεί φλεβική πάθηση και η σωστή διάγνωση γίνεται από ομάδες ειδικά εκπαιδευμένων γυναικολόγων στη χρήση διακολπικού υπερήχου και αγγειοχειρουργών με εμπειρία στο ΣΠΣ. ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ Τα συμπτώματα του ΣΠΣ προκαλούνται από το βάρος και την πίεση του αίματος μέσα στις φλέβες και την πίεση που ασκούν οι φλέβες στα γειτονικά τους όργανα, όπως το παχύ έντερο, το ορθό, την ουροδόχο κύστη, τη μήτρα, τον κόλπο και το πυελικό έδαφος. Ανάλογα με τη βαρύτητα του ΣΠΣ και τις δομές που πιέζονται από τις διατεταμένες φλέβες τα συμπτώματα ποικίλλουν. Τα συμπτώματα σταδιακά επιδεινώνονται και ενώ αρχικά υπάρχουν μικρές ενοχλήσεις τελικά καταλήγουν να επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του ατόμου. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν: • Πόνος ή δυσφορία στην πύελο κυρίως κατά την όρθια στάση.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

• Δυσφορία στην ουροδόχο κύστη που μπορεί να φτάσει έως και στην ακράτεια ούρων. • Δυσφορία στο παχύ έντερο παρόμοια με εκείνη του ευερέθιστου εντέρου. • Πόνος ή δυσφορία κατά τη σεξουαλική επαφή που περιγράφεται ως «πόνος βαθιά μέσα στην πύελο». • Αιμορραγία κατά τη σεξουαλική επαφή χωρίς άλλη εξήγηση. • Σε μερικές περιπτώσεις υπάρχουν κιρσοί γύρω από τα έξω γεννητικά όργανα ή κιρσοί των κάτω άκρων. Η ΔΙΆΓΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΊΑ Η διάγνωση όπως περιγράφεται πιο πάνω είναι δύσκολη, αν δεν υπάρχει υψηλή υποψία για ΣΠΣ και η κατάλληλη εκπαίδευση του ιατρού. Επίσης, μη χαρακτηριστικά συμπτώματα δεν βοηθούν στη σωστή διάγνωση, αλλά κάτι που είναι χαρακτηριστικό -ιδιαίτερα στις βαρύτερες περιπτώσεις- είναι πως τα συμπτώματα υποχωρούν όταν το άτομο είναι ξαπλωμένο σε

επίπεδη επιφάνεια ή με τη λεκάνη ψηλότερα από τον κορμό. Αντίθετα η παρατεταμένη όρθια στάση κάνει τα συμπτώματα πιο έντονα. Εφόσον τεθεί η υποψία για ΣΠΣ, τότε η επιβεβαίωση γίνεται με αξονική, μαγνητική ή κλασική φλεβογραφία. Η κάθε μέθοδος χρησιμοποιείται σε διαφορετικές περιπτώσεις. Εφόσον επιβεβαιωθεί η ύπαρξη ΣΠΣ, η θεραπεία γίνεται με εμβολισμό των φλεβών που παρουσιάζουν ανεπάρκεια. Ο εμβολισμός γίνεται με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο μέσω παρακέντησης από το μηρό ή το χέρι, υπό τοπική ή γενική αναισθησία. Κατά τη διάρκεια της παρέμβασης και με τη χρήση ειδικής ακτινολογικής απεικόνισης ένας καθετήρας προωθείται έως τις πυελικές φλέβες και επιτυγχάνεται η απόφραξή τους με την προώθηση ειδικών ινών (coils). Η χρήση εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας βοηθά στη βέλτιστη απεικόνιση, αλλά και στην ελαχιστοποίηση της ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια του εμβολισμού. Μετά τον εμβολισμό, η ασθενής παραμένει με πιεστική περίδεση για μερικές ώρες και ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να φύγει μετά από μερικές ώρες ή ένα 24ωρο. Μετά την έξοδο από το νοσοκομείο δεν απαιτείται η λήψη κάποιας φαρμακευτικής αγωγής και μετά από κάποιο διάστημα γίνεται επανέλεγχος του αποτελέσματος. ■

ΘΕΟΔΌΣΙΟΣ ΜΠΊΣΔΑΣ Ο Δρ Θεοδόσιος Μπίσδας είναι διευθυντής της Γ’ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και αναπληρωτής καθηγητής Αγγειοχειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Βεστφαλίας της Γερμανίας. Έχει πιστοποιηθεί ως Endovascular Specialist από τη Γερμανική Ακαδημία Αγγειοχειρουργικής για τη χρήση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών και θεωρείται ένας από τους πλέον ειδικούς στην ενδαγγειακή αντιμετώπιση πολύπλοκων αγγειακών παθήσεων στην Ελλάδα.

| 67

ΜΗΤΕΡΑ

Ποια είναι τα συμπτώματα και η θεραπεία του ΣΥΝΔΡΌΜΟΥ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΏΝ ΩΟΘΗΚΏΝ! μισές έχουν τα βιοχημικά και ορμονικά ευρήματα που συνιστούν το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. ΠΟΎ ΟΦΕΊΛΕΤΑΙ Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών εμφανίζει έντονη οικογενή επίπτωση, πράγμα που δείχνει πως υπάρχει μεγάλη γενετική συμβολή στην εμφάνισή του. Δεν είναι ακριβώς γνωστό πώς κληρονομείται, αλλά οι τελευταίες μελέτες δείχνουν πως πρόκειται για έκφραση ενός επικρατούντος γονιδίου.

Γράφει ο ΧΆΡΗΣ ΧΗΝΙΆΔΗΣ, μαιευτήραςγυναικολόγος, επιστ. συνεργάτης Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής IVF ΜΗΤΕΡΑ, μέλος του Δ.Σ. του ΜΗΤΕΡΑ.

ΤΟ ΣΎΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΏΝ ΩΟΘΗΚΏΝ προκαλεί υπογονιμότητα, ολιγομηνόρροια και αρρενοποιητικά προβλήματα, όπως τριχοφυΐα και ακμή. Παρόλο που είναι συνδεδεμένο με την παχυσαρκία, το βλέπουμε αρκετά συχνά και σε γυναίκες με φυσιολογικό σωματικό βάρος. Περίπου 4-5% των γυναικών πάσχουν από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δοθεί από τον γυναικολόγο, ώστε η ασθενής να μη συγχέει το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών με τις πολυκυστικές ωοθήκες. Οι τελευταίες είναι ένα εύρημα των υπερήχων στη γυναικολογική εξέταση ρουτίνας. Υπολογίζεται πως περίπου 20% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν πολυκυστικές ωοθήκες, αλλά λιγότερες από τις

68 |

ΤΑ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ Λόγω της περιφερικής μετατροπής των οιστρογόνων σε ανδρογόνα παρατηρούνται αρρενοποιητικά φαινόμενα. Δηλαδή υπερτρίχωση και ακμή, ενώ παράλληλα η περίοδος της γυναίκας δεν είναι τακτική. Ταυτόχρονα, λόγω της επίδρασης των ορμονών στην ινσουλίνη, παρατηρείται σημαντική τάση για παχυσαρκία. ΔΙΆΓΝΩΣΗ Συνήθως η ασθενής παραπονιέται για παχυσαρκία ή τάση για αύξηση του βάρους της, ανώμαλο κύκλο (αμηνόρροια-ολιγομηνόρροια-αραιομηνόρροια σε ποσοστό 20-50%), αυξημένη τριχοφυΐα (65-70%), ακμή (25-35%) και αλωπεκία (3-6%). Ένα σημαντικό ποσοστό (20-75%) των γυναικών αυτών πάσχει από υπογονιμότητα. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών διαγιγνώσκεται κατά τη διάρκεια της διερεύνησης των αιτίων της υπογονιμότητας του ζεύγους. Η διερεύνηση συνεχίζεται με Διακολπικό Υπερηχογράφημα Ωοθηκών και στη συνέχεια με έλεγχο του ορμονικού προφίλ της ασθενούς με μια σειρά εξετάσεων (LH, FSH, Προλακτίνη, Προγεστερόνη, DHEAS, SHBG κ.ά.). Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η τάση για αύξηση βάρους. Υπάρχουν ασθενείς οι οποίες πραγματικά ασκούνται τακτικά και με δίαιτα για να διατηρήσουν

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ το βάρος τους και δεν τα καταφέρνουν. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου ασθενείς συναντούν ένα τείχος δυσπιστίας, όταν λένε πως κάνουν δίαιτα χωρίς αποτέλεσμα. Εδώ ο γυναικολόγος θα πρέπει να διακρίνει το πρόβλημα και να προχωρήσει σε περαιτέρω εξετάσεις ή αλλαγή θεραπείας, προκειμένου να έχει αποτελέσματα. Όσο πιο υπέρβαρη είναι μια ασθενής τόσο πιο έντονα είναι τα προβλήματα αυτά και άλλο τόσο δύσκολο είναι γι’ αυτή να χάσει βάρος. Η ΑΝΩΜΑΛΊΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΌΔΟΥ Αφού αποκλειστεί πιθανή εγκυμοσύνη θα διερευνηθεί το ενδεχόμενο Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών. Οι ορμονικές ανωμαλίες οδηγούν αρκετά συχνά σε ανωοθυλακιορρηκτικούς κύκλους με συνέπεια αφενός την κλασική εικόνα των πολυκυστικών ωοθηκών, αφετέρου τον άστατο κύκλο ή/και αμηνόρροια και συνεπακόλουθη υπογονιμότητα. ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΌΜΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΊΑ Οι παχύσαρκες πάσχουσες γυναίκες που έχουν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης διατρέχουν κίνδυνο έως και 20% να νοσήσουν στο μέλλον από σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ (μη ινσουλινο-εξαρτώμενος). Ωστόσο, ακόμη και οι ασθενείς που δεν είναι παχύσαρκες, αλλά έχουν αυξημένο σωματικό βάρος (δείκτης σωματικής μάζας >27) έχουν αυξημένο ρίσκο εμφάνισης της νόσου.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να τονιστεί πως οι έγκυοι γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση Διαβήτη της Κύησης και κατά συνέπεια θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά από τον μαιευτήρα τους με αιματολογικές εξετάσεις και υπερηχογραφήματα ανάπτυξης του εμβρύου. ΘΕΡΑΠΕΊΑ Συνήθως αρχικά γίνεται με ένα απλό αντισυλληπτικό χάπι. Ταυτόχρονα συνιστώνται τακτική άσκηση και δίαιτα. Αν χρειαστεί, μπορεί σταδιακά να χορηγηθεί μετφορμίνη, η οποία χρησιμοποιείται σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, με ικανοποιητικά αποτελέσματα στον έλεγχο του βάρους, στην τριχοφυΐα,, αλλά και την ωορρηξία. ΤΙ ΓΊΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΟΝΙΜΌΤΗΤΑ; Ένα ποσοστό ασθενών αντιδρά θετικά στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με κιτρική κλομιφαίνη όταν αυτή παρακολουθείται στενά με υπερηχογραφήματα. Αν αυτή δεν επιτύχει, τότε ακολουθείται η οδός της σπερματέγχυσης ή της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτές θα πρέπει να γίνονται πάντα από εξειδικευμένους γυναικολόγους σε αναγνωρισμένα κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς υπάρχει αυξημένη πιθανότητα πρόκλησης του Συνδρόμου Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών. ■

ΧΆΡΗΣ ΧΗΝΙΆΔΗΣ Ο Χάρης Χηνιάδης είναι γυναικολόγος Αναπαραγωγής, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου Μητέρα και συνιδρυτής του Μη Κερδοσκοπικού Σωματείου Υποβοήθησης της Αναπαραγωγής Be-Live. Εισήχθη και αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και ειδικεύθηκε στη Μαιευτική & Γυναικολογία στο Λονδίνο (1997-2003). Εργάστηκε ως κλινικός ερευνητής Εμβρυομητρικής Ιατρικής στο Harris Birthright Unit for Fetal Medicine, King’s College University Hospital. Διετέλεσε επιμελητής του King George Hospital. Εξειδικεύτηκε στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση και τη Γυναικολογική Ενδοσκοπική Χειρουργική (Λαπαροσκόπηση & Υστεροσκόπηση) και εργάστηκε ως ειδικός επιμελητής στη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Saint Bartholomew’s, London. Από το 2004 είναι επιστημονικός συνεργάτης της Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης του Μαιευτηρίου Μητέρα, όπου και διετέλεσε επιστημονικός υπεύθυνος. Είναι διπλωματούχος Ενδοσκοπικής Γυναικολογίας (European Diploma in Gynecological Endoscopy, Université d’ Auvergne, Clermont–Ferrand), Ρομποτικής Λαπαροσκόπησης (Diploma of Console Surgeon in Robotic Laparoscopy, Strasbourg), του Diploma of Faculty for Family Planning του Βρετανικού Κολλεγίου Μαιευτικής-Γυναικολογίας (RCOG) και του Διπλώματος ΑLSO (Advanced Life Support in Obstetrics), U.Κ. Είναι πιστοποιημένος υπερηχογραφιστής και κάτοχος του διπλώματος του ελληνικού υπουργείου Υγείας για το Γυναικολογικό και Μαιευτικό Υπερηχογράφημα. Διδάσκει στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Ανθρώπινη Αναπαραγωγή» του Ιατρικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, καθώς και τους εξαετείς φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του European University Cyprus στο Νοσοκομείο Υγεία. Αφιερώνει σημαντικό μέρος του εργασιακού του χρόνου στη δωρεάν παροχή ιατρικών υπηρεσιών και στην ενημέρωση ιατρών και κοινού σε θέματα αντιμετώπισης της υπογονιμότητας και υπογεννητικότητας.

| 69

ΙΑΣΩ

ΕΝΔΟΜΗΤΡΊΩΣΗ Ποια συμπτώματα πρέπει να σας οδηγήσουν στον γιατρό!

Δρ ΙΩΆΝΝΗΣ Π. ΒΑΣΙΛΌΠΟΥΛΟΣ, MD, MSc, μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life, ΙΑΣΩ. 70 |

ΠΟΛΛΈΣ ΓΥΝΑΊΚΕΣ νιώθουν πόνο χαμηλά στην κοιλιά όταν έχουν έμμηνο ρύση, αλλά για μερικές ο πόνος είναι ανυπόφορος και τις εμποδίζει να διεκπεραιώσουν τις καθημερινές δραστηριότητές τους. Αν και είναι διάχυτη η αντίληψη ότι κάθε πόνος κατά την περίοδο είναι φυσιολογικός, ο ισχυρός πόνος συχνά έχει υποκείμενη αιτία: την ενδομητρίωση. Η ενδομητρίωση είναι μία από τις συχνότερες διαταραχές στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Υπολογίζεται ότι προσβάλλει το 5-10% από αυτές, με τα δύο τρίτα των κρουσμάτων να εκδηλώνονται σε γυναίκες ηλικίας 20-35 ετών. Ένα στα δέκα περιστατικά,

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ εξάλλου, παρατηρείται σε νεότερες γυναίκες και κορίτσια (ηλικίες κάτω των 20 ετών). «Η ενδομητρίωση εκδηλώνεται όταν αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα ιστός, ο οποίος δομικά και λειτουργικά είναι παρόμοιος με το βλεννογόνο που επιστρώνει το ενδομήτριο, δηλαδή το εσωτερικό τοίχωμά της», εξηγεί ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life, ΙΑΣΩ. «Ο ετερότοπος αυτός ιστός συνήθως αναπτύσσεται γύρω ή μέσα σε όργανα της πυέλου, όπως το εξωτερικό τμήμα της μήτρας, οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες (μπορεί να τις αποφράξει), η ουροδόχος κύστη κ.λπ. Η δημιουργία του έχει ως συνέπεια να εμφανίζονται στα προσβεβλημένα όργανα κύστεις αίματος ή οζίδια και να αναπτύσσεται φλεγμονή ή συμφύσεις (ουλώδης ιστός). Ο ετερότοπος ιστός μπορεί επίσης να πιέζει τα όργανα και να προσβάλλει νεύρα». Οι επιδράσεις αυτές συχνά (αλλά όχι πάντοτε) προκαλούν ορισμένα συμπτώματα, τα οποία πρέπει να προβληματίζουν τη γυναίκα και να την οδηγούν στον γυναικολόγο ιατρό. Τα συμπτώματα αυτά είναι τα εξής, κατά τον Δρα Βασιλόπουλο: • Ισχυρός πόνος ο οποίος μπορεί να αρχίζει πριν από την περίοδο και να συνεχίζεται για αρκετές ημέρες μετά το τέλος της (δυσμηνόρροια). Είναι το κύριο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης. Σε πολλές γυναίκες ο πόνος αντανακλάται στη μέση, στην κοιλιά, στην πύελο (λεκάνη) ή ακόμα και στα κάτω άκρα. Ο πόνος της ενδομητρίωσης μπορεί επίσης να εντείνεται με το πέρασμα των χρόνων. • Πόνος στη διάρκεια του σεξ (δυσπαρευνία). Επίσης είναι πολύ συχνός στις γυναίκες με ενδομητρίωση. • Πόνος ή άλλα ενοχλήματα κατά την ούρηση ή/ και την κένωση των εντέρων. Εκδηλώνονται όταν έχουν προσβληθεί όργανα του ουροποιητικού ή το έντερο. Όταν π.χ. ο ετερότοπος ιστός αναπτύσσεται στο τοίχωμα του εντέρου, στα πιθανά ενοχλήματα συμπεριλαμβάνονται τυμπανισμός, διάρροια, δυσκοιλιότητα και ναυτία. Σε ακραίες περιπτώσεις, όταν οι βλάβες είναι πολύ μεγάλες, υπάρχει κίνδυνος για απόφραξη του εντέρου. • Αιμορραγικές διαταραχές, όπως μεγάλη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση, πολυήμερη έμμηνος ρύση (περίοδος που διαρκεί πάνω από 7 ημέρες), μικρός ή ακατάστατος έμμηνος κύκλος (περίοδος κάθε 27 ημέρες ή νωρίτερα) ή/και διαφυγή αίματος πριν από την έμμηνο ρύση.

• Διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης λόγω του πόνου. • Μειωμένη γονιμότητα. Υπολογίζεται ότι τέσσερις στις δέκα γυναίκες με ενδομητρίωση αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, συχνά επειδή ο ετερότοπος ενδομητρικός ιστός έχει προκαλέσει απόφραξη στις σάλπιγγες, έχει εισέλθει στις ωοθήκες ή έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας του κύστεις με «παγιδευμένο» αίμα στις ωοθήκες (σοκολατοειδείς κύστεις). Η δημιουργία ουλώδους ιστού και συμφύσεων επίσης μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα. Εξαιτίας όλων των αυτών συμπτωμάτων η ενδομητρίωση συγχέεται μερικές φορές με άλλες καταστάσεις που προκαλούν πυελικό πόνο, όπως η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου ή οι κύστεις ωοθηκών. Αν, εξάλλου, συνοδεύεται από διαταραχές του εντέρου, η (λανθασμένη) διάγνωση μπορεί να είναι σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, επειδή και αυτό προκαλεί κρίσεις διάρροιας, δυσκοιλιότητας και κραμπών στην κοιλιά. Μερικές φορές, μάλιστα, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου συνυπάρχει με την ενδομητρίωση, γεγονός που μπορεί να περιπλέξει ακόμα περισσότερο τη διάγνωση. Ωστόσο δεν αναπτύσσουν όλες οι γυναίκες με ενδομητρίωση πόνο, ούτε είναι η σοβαρότητά του πάντοτε αξιόπιστη ένδειξη για την έκταση της νόσου. Μπορεί λ.χ. μια γυναίκα να έχει ήπια ενδομητρίωση με ανυπόφορο πόνο και μια άλλη να έχει προχωρημένη ενδομητρίωση με ελάχιστο ή καθόλου πόνο. Στην πραγματικότητα, υπολογίζεται ότι περίπου οι μισές γυ-

| 71

ναίκες με ενδομητρίωση δεν έχουν εμφανή συμπτώματα. Τις πιθανότητες μιας γυναίκας να εκδηλώσει ενδομητρίωση αυξάνουν ορισμένοι παράγοντες, όπως η ατεκνία και το οικογενειακό ιστορικό της νόσου. «Το οικογενειακό ιστορικό είναι ισχυρός παράγοντας κινδύνου», λέει ο Δρ Βασιλόπουλος. «Μελέτες έχουν δείξει πως οι συγγενείς πρώτου βαθμού (αδελφές, ανιψιές, θυγατέρες) των γυναικών με ενδομητρίωση διατρέχουν επταπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν και αυτές τη νόσο. ΤΙ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΚΆΝΕΤΕ «Εάν είστε γυναίκα πριν την εμμηνόπαυση και έχετε ύποπτα συμπτώματα, επικοινωνήστε δίχως καθυστέρηση με τον γυναικολόγο σας», συνιστά ο Δρ Βασιλόπουλος. «Η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη και πολλές γυναίκες υποφέρουν επί χρόνια πριν μάθουν τελικά τι έχουν, ώστε να υποβληθούν στην ενδεδειγμένη θεραπεία». Η διάγνωση τυπικά βασίζεται στο λεπτομερές ατομικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό, στην κλινική εξέταση και σε ένα υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας.

Ωστόσο, η οριστική διάγνωση τίθεται με τη λαπαροσκόπηση, κατά την οποία ο γιατρός ελέγχει το εσωτερικό της κοιλιάς με μια μικρή κάμερα για να εντοπίσει τυχόν εστίες ετερότοπου ενδομητρικού ιστού. Στη διάρκεια της λαπαροσκόπησης μπορεί να λάβει δείγματα ιστού για να τα στείλει για βιοψία, ώστε να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Αναλόγως με τα ευρήματα και τη βαρύτητα της ενδομητρίωσης καθορίζεται και η απαιτούμενη θεραπεία. Σε κάθε περίπτωση, «είναι πολύ σημαντικό να γίνεται έγκαιρη και σωστή διάγνωση της ενδομητρίωσης», τονίζει ο ειδικός. «Η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει τη σχολική, εργασιακή και κοινωνική ζωή των ασθενών, καθώς και τις σχέσεις τους με την οικογένεια, τα παιδιά, τον σύντροφο και τους συναδέλφους τους. Μπορεί επίσης να δημιουργήσει προβλήματα στη γονιμότητα, ενώ ο πόνος από μόνος του μπορεί να υπονομεύει σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους. Με την έγκαιρη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία, όμως, οι ασθενείς συνήθως κατορθώνουν να ελέγξουν τα συμπτώματά τους και να ζήσουν πολύ καλύτερα». ■

ΙΩΆΝΝΗΣ Π. ΒΑΣΙΛΌΠΟΥΛΟΣ Ο Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος είναι μαιευτήρας - χειρουργός - γυναικολόγος, με εξειδίκευση στη Γυναικολογική Ενδοκρινολογία και την Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και κατέχει Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στη Λαπαροενδοσκοπική Χειρουργική του Πανεπιστημίου René Descartes στο Παρίσι. Αποφοίτησε από την Ελληνογαλλική Λεόντειο Σχολή και απέκτησε το πτυχίο Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 1998. Έπειτα από την υποχρεωτική υπηρεσία υπαίθρου, εργάστηκε κατά τη διάρκεια ενός έτους, ως ειδικευόμενος ιατρός, στην Α’ Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Αθηνών. Αμέσως μετά τη συμπλήρωση της στρατιωτικής του θητείας στο Πολεμικό Ναυτικό ως κελευστής ιατρός, μετέβη στην Ελβετία, όπου και εκπαιδεύθηκε κατά το διάστημα 2003-2008 στην ειδικότητα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας, ως μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος που θέσπισε η Ελβετική Εταιρεία Γυναικολογίας και Μαιευτικής. Ο ιατρός εργάστηκε στις μαιευτικές-γυναικολογικές κλινικές των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων της Λοζάνης (CHUV, Καθ. Pierre De Grandi), της Γενεύης (HUG, Καθ. J.B. Dubuisson) και των Etablissements Hospitaliers Nord Vaudois (EHNV, Dr. med J-F. Bauen). Κατά τη διάρκεια της πολυετούς του παραμονής στην Ελβετία απέκτησε τον τίτλο του Chef de Clinique και συμμετείχε ενεργά στην κλινική εκπαίδευση φοιτητών και ειδικευόμενων ιατρών. Μετά το πέρας της ειδικότητάς του στη Μαιευτική-Γυναικολογία συνέχισε την εξειδίκευσή του στη Γαλλία, όπου και μετεκπαιδεύτηκε στη Γυναικολογική Ενδοκρινολογία και την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Cochin-St Vincent de Paul στο Παρίσι, όπου και εργάστηκε μέχρι το 2009 κατέχοντας θέση Praticien Attaché (Επιμελητής Α’). Τον Απρίλιο του 2009 μετακομίζει μόνιμα πλέον στην Αθήνα ως επιστημονικός συνεργάτης του Μαιευτηρίου ΙΑΣΩ και το 2015 ιδρύει μαζί με εκλεκτούς συναδέλφους ιατρούς αναπαραγωγής το πρότυπο κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης Institute of Life, που εδρεύει στο χώρο του ΙΑΣΩ. Είναι έγγαμος με την ιατρό-επεμβατική παιδοακτινολόγο Σάνη Χλαπουτάκη και έχουν αποκτήσει μια κόρη.

72 |

Ελληνικό Φάρµακο για την

η λύση

ΥΓΕΙΑ • Το Ελληνικό Φάρµακο µπορεί να καλύψει άµεσα το 70% των αναγκών της ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ και το 50% των αναγκών της ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ • Η ανάδειξη και στήριξη του Ελληνικού Φαρµάκου είναι ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ, µε µια ΕΘΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ και µε ΚΙΝΗΤΡΑ σε Γιατρούς & Φαρµακοποιούς Με αυτόν τον τρόπο µπορούµε να πετύχουµε: • ΜΕΙΩΣΗ στις άσκοπες εισαγωγές ακριβών φαρµάκων • ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ του ελλείµµατος στο ισοζύγιο εµπορικών συναλλαγών στα φάρµακα • ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ πόρων για τα καινοτόµα φάρµακα που πραγµατικά χρειαζόµαστε

για την

ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το Ελληνικό Φάρµακο είναι: • ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟ και ΑΣΦΑΛΕΣ γιατί πιστοποιείται από τους σηµαντικότερους Οργανισµούς Φαρµάκου παγκοσµίως • ΠΟΙΟΤΙΚΟ γιατί παράγεται σε ελληνικά εργοστάσια που ακολουθούν αυστηρά τα διεθνή πρότυπα διασφάλισης ποιότητας • ∆ΙΕΘΝΩΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΟ γιατί εκατοµµύρια ασθενείς σε περισσότερες από 85 χώρες το εµπιστεύονται καθηµερινά • ΠΡΟΣΙΤΟ για τον Έλληνα ασθενή γιατί µειώνει το κόστος συµµετοχής των ασφαλισµένων

για την

ΑΝΑΠΤΥΞΗ • Παράγεται σε 27 υπερσύγχρονα ελληνικά ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ • Επηρεάζει πάνω από 53.000 ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ • Κατέχει την 3η ΘΕΣΗ ΣΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ της Ελλάδας • Εξάγεται σε 85 ΧΩΡΕΣ • Για κάθε €1.000 δαπάνης το ΑΕΠ ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ κατά €3.420 • Συµβάλει συνολικά µε €2,8 δισ. το χρόνο στο ΑΕΠ • Η Ελληνική Φαρµακοβιοµηχανία επενδύει €30 εκατ. ετησίως σε 80 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ, έχοντας πραγµατοποιήσει συνολικές ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ €800 εκατ. την τελευταία 10ετία

Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται η ΔΥΣΠΑΡΕΥΝΊΑ!

Γράφει η Δρ ΧΡΥΣΆΝΘΗ ΣΑΡΔΈΛΗ, μαιευτήρας-γυναικολόγος, κλινικός φαρμακολόγος με εξειδίκευση στην Αναπαραγωγική Τοξικολογία, αναπλ. καθηγήτρια Φαρμακολογίας-Κλινικής Φαρμακολογίας ΑΠΘ.

Η ΠΛΕΙΟΝΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΏΝ βιώνουν σε κάποια περίοδο της ζωής τους πόνο κατά τη διάρκεια ή μετά τη σεξουαλική επαφή, σύμπτωμα που αποδίδεται με τον όρο δυσπαρευνία. Για κάποιες αποτελεί παροδικό φαινόμενο, για κάποιες άλλες όμως αποτελεί χρόνιο, δυσάρεστο πρόβλημα, το οποίο επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής των ίδιων και των συντρόφων τους. Ο πόνος μπορεί να αφορά την αιδοιοπερινεϊκή περιοχή, τον κόλπο ή συνδυασμό των παραπάνω, ενώ σπανιότερα μπορεί να εκτείνεται στη ράχη, στη λεκάνη, στη μήτρα ή την ουροδόχο κύστη. Η δυσπαρευνία μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα γυναικολογικής πάθησης (όπως π.χ. ενδομητρίωσης) ή μαιευτικού τραυματισμού, να σχετίζεται με τις ορμονικές αλλαγές της εμμηνόπαυσης ή με λήψη φαρμάκων ή να οφείλεται σε ζητήματα σεξουαλικής υγείας (συνηθέστερα έλλειψη διάθεσης για σεξουαλική δραστηριότητα ή ελλιπή σεξουαλική διέγερση παρά την έκθεση σε κατάλληλα ερεθίσματα). Η αντιμετώπισή της απαιτεί κατ’ αρχάς αποσαφήνιση των αιτίων που την προκαλούν, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό ή άμεσα επιτεύξιμο. Το ιατρικό και σεξουαλικό ιστορικό (τυχόν λήψη φαρμάκων, άλλα προβλήματα

74 |

υγείας ή ιστορικό κακοποίησης ή σεξουαλικής βίας), τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης και διάφορες παρακλινικές εξετάσεις (π.χ. ενδοκολπικό υπερηχογράφημα) δίνουν απαραίτητες πληροφορίες αναφορικά με τα πιθανά αίτια. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση, π.χ. διενέργεια λαπαροσκόπησης. Άλλοι επαγγελματίες υγείας -πλην του/της μαιευτήρα-γυναικολόγου- μπορούν να συνεισφέρουν στην αποσαφήνιση των αιτίων και την επίλυση του προβλήματος, συμπεριλαμβανομένων φυσικοθεραπευτών, ψυχοθεραπευτών, σεξολόγων κ.λπ. Στις περιπτώσεις που η δυσπαρευνία οφείλεται σε δερματολογικά αίτια ή γυναικολογικές λοιμώξεις, όπως π.χ. δερματίτιδα εξ επαφής και μυκητιασικές ή βακτηριακές αιδοιοκολπίτιδες ή σαλπιγγίτιδες, απαιτείται διακοπή της χρήσης των ερεθιστικών προϊόντων (λιπαντικά, καθαριστικά της ευαίσθητης περιοχής, διαλύματα ενδοκολπικών πλύσεων, απορρυπαντικά κ.λπ.) που μπορεί να προκαλούν αίσθημα καύσου, κνησμού και πόνου στην περιοχή, χρήση κατάλληλων εσωρούχων (από 100% βαμβάκι) ή/και λήψη ενδεδειγμένης φαρμακοθεραπείας. Όταν η δυσπαρευνία συνυπάρχει με αιδοιοδυνία (κατάσταση που χαρακτηρίζεται από πόνο στην περιοχή των έξω γεννητικών οργάνων που επιμένει για τουλάχιστον 3 μήνες ή περισσότερο και δεν οφείλεται σε δερματική πάθηση, γυναικολογική λοίμωξη ή άλλη ιατρική πάθηση, ενώ μπορεί να σχετίζεται ή όχι με τη σεξουαλική επαφή), συνιστάται η χρήση σερβιετών και εσωρούχων από 100% βαμβάκι, η αποφυγή της χρήσης εσωρούχων κατά τη διάρκεια της νύχτας, η αποφυγή κάθε είδους κολπικών πλύσεων, ο καθαρισμός των έξω γεννητικών οργάνων μόνο με νερό, η χρήση λιπαντικών κατά την επαφή χωρίς άρωμα ή άλλα πρόσθετα, η αποφυγή στεγνώματος της περιοχής με στεγνωτήρα μαλλιών, το επιμελές πλύσιμο και απαλό στέγνωμα της περιοχής μετά την ούρηση και την αφόδευση, η εφαρμογή κρύων επιθεμάτων στο αιδοίο και η εφαρμογή λαδιού ή βαζελίνης στην περιοχή μετά την καθημερινή υγιεινή για τη διατήρηση της υγρασίας του δέρματος της περιοχής. Κατάλληλες φαρμακοθεραπείες περιλαμβάνουν την εφαρμογή τοπικών αναισθητικών (είτε πριν από τη σεξουαλική επαφή είτε συστηματικώς) σε μορφή κρέμας, τη λήψη αντικαταθλιπτικών ή αντιεπιληπτικών φαρμάκων από το στόμα και

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

την τοπική εφαρμογή οιστρογόνων. Η έγχυση τοπικών αναισθητικών για την επίτευξη περιοχικής αναισθησίας, όπως και η τοπική έγχυση βοτουλινικής τοξίνης/υαλορουνιδάσης/στεροειδών ή συνδυασμού τους μπορεί να αποτελέσουν επιπλέον θεραπευτικές επιλογές. Διάφορες μορφές φυσικοθεραπείας (βελονισμός, περινεϊκές μαλάξεις, βιοανάδραση, ηλεκτροδιέγερση ή πιεσοθεραπεία) παρέχουν επίσης ικανοποιητική ανακούφιση. Άλλη αποτελεσματική επιλογή για τη διαχείριση του χρόνιου πόνου αποτελεί η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, η οποία μπορεί να συνδυαστεί με κατάλληλη σεξολογική συμβουλευτική. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις ενδείκνυται η χειρουργική αφαίρεση του ιστού που πάσχει, ενώ άλλοτε ενδείκνυται η διενέργεια επεμβάσεων αποκατάστασης της εισόδου του κόλπου στο φυσιολογικό. Αν ο πόνος οφείλεται στην κολπική ξηρότητα της εμμηνόπαυσης ή σε λήψη φαρμάκων [π.χ. αντιαλλεργικά, αντιισταμινικά, αντικαρκινικά, αντικαταθλιπτικά (SSRIs), αντισυλληπτικά κ.ά. φάρμακα], τότε αντιμετωπίζεται είτε με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (μέσω συστηματικής λήψης ή τοπικής εφαρμογής οιστρογονικών σκευασμάτων στον κόλπο) είτε με τη χρήση κατάλληλων λιπαντικών ή ενυδατικών σκευασμάτων, αφού προηγηθεί αλλαγή ή/και διακοπή των φαρμάκων που προκαλούν ξηρότητα. Στις περιπτώσεις μη ικανοποιητικού αποτελέσματος, μπορεί να συνταγογραφηθούν δύο μη ορμονικά σκευάσματα, εγκεκριμένα για την αντιμετώπιση της μέτριας ή σοβαρής δυσπαρευνίας, η πραστερόνη και η οσπεμιφένη, τα οποία έχουν αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, συγκρίσιμη με αυτή των οιστρογονικών σκευασμάτων και γνωστό προφίλ ασφάλειας. Ο κολεόσπασμος (κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έντονη, αντανακλαστική σύσπαση του κυκλοτερούς μυός που σχηματίζει την είσοδο του κόλπου) αποτελεί συχνή αιτία δυσπαρευνίας, η οποία αντιμετωπίζεται με

κατάλληλο συνδυασμό ψυχοθεραπείας και σεξολογικής θεραπείας (συμπεριλαμβανομένων τεχνικών βαθιάς χαλάρωσης των πασχόντων μυών, τεχνικών αύξησης της ενσυνειδητότητας και χρήσης κολποδιαστολέων σταδιακά αυξανόμενης διαμέτρου). Εφόσον διαγνωσθεί ενδομητρίωση, αυτή αντιμετωπίζεται χειρουργικά ή συχνότερα πλέον με συνδυασμό χειρουργικής και φαρμακολογικής θεραπείας, ενώ συνιστάται η σεξουαλική δραστηριότητα να περιορίζεται στο διάστημα μεταξύ έμμηνης ρύσης και ωορρηξίας. Η διαπίστωση συμφύσεων ή πυελικών φλεγμονωδών μαζών ενίοτε απαιτεί τη χειρουργική λύση ή αφαίρεσή τους αντίστοιχα. Η δυσπαρευνία που σχετίζεται με σεξολογικά προβλήματα αποτελεί περιπλοκότερο πρόβλημα και μπορεί να σχετίζεται με: • Την πάσχουσα: φόβος, αμηχανία, ντροπή, ενοχή ή αδεξιότητα μπορεί να εμποδίζουν τη γυναίκα να χαλαρώσει κατά τη διάρκεια της επαφής με επακόλουθο τον πόνο, καταστάσεις όπως αρθρίτιδα, καρκίνος, σακχαρώδης διαβήτης ή θυρεοειδικές παθήσεις και η λήψη αντισυλληπτικών ή αναλγητικών φαρμάκων μπορεί να επηρεάζουν τη σεξουαλική διάθεση, ενώ το άγχος και η κόπωση να ελαττώνουν τη διάθεση για σεξουαλική δραστηριότητα. • Τον σύντροφό της: π.χ. η λήψη φαρμάκων για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας συνήθως επιμηκύνει το χρόνο εκσπερμάτισης και αυξάνει τις πιθανότητες να είναι επώδυνη η σεξουαλική επαφή για τη γυναίκα, ενώ συχνά τυχόν σεξουαλική δυσλειτουργία του άνδρα έχει αρνητικό αντίκτυπο στη σεξουαλική διάθεση της γυναίκας. • Τη σχέση του ζευγαριού: συνηθέστερα αφορά περιπτώσεις αναντιστοιχίας της διάθεσης για σεξουαλική δραστηριότητα μεταξύ των συντρόφων. Η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων πε-

| 75

ριλαμβάνει την επίλυση των προβλημάτων που τα προκαλούν, κάτι το οποίο συνήθως προϋποθέτει βοήθεια ψυχοθεραπευτή ή/και σεξολόγου, κατά προτίμηση με τη συμμετοχή και των δύο συντρόφων. Συμπληρωματικά, προτείνεται η βραχυχρόνια διαδερμική χορήγηση τεστοστερόνης ή συνδυασμού τεστοστερόνης-οιστρογόνων ή DHEA στην πάσχουσα, χωρίς όμως να υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την αποτελεσματικότητα ή τη μακροχρόνια ασφάλεια τέτοιων θεραπειών. Παρά τη μεγάλη συχνότητα εμφάνισης και τη σημαντική αρνητική επίπτωση της δυσπαρευνίας στην ποιότητα ζωής, πολλές γυναίκες δεν ζητούν βοήθεια ή αν ζητήσουν αισθάνονται ότι το πρόβλημά τους δεν αναγνωρίζεται επαρκώς από τους επαγγελματίες υγείας. Το πρώτο βήμα για την επιτυχή αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η αναγνώριση και η αποδοχή του, όπως και η συνειδητοποίηση ότι ναι μεν υπάρχουν λύσεις, αλλά το πρόβλημα μπορεί να απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία με συνδυασμό θεραπευτικών παρεμβάσεων και ότι ίσως δεν είναι εφικτή η πλήρης ίαση. ΤΑ ΜΈΤΡΑ ΑΥΤΟΒΟΉΘΕΙΑΣ Ορισμένα μέτρα αυτοβοήθειας που μπορεί να εφαρμόσει μία γυναίκα περιλαμβάνουν τα εξής: • Να χρησιμοποιεί κάποιο κατάλληλο λιπαντικό, με τα υδατοδιαλυτά λιπαντικά να αποτελούν τη βέλτιστη επιλογή, όταν συνυπάρχει κολπικός ερεθισμός ή ευαισθησία, αν και τα λιπαντικά με βάση τη σιλικόνη διαρκούν περισσότερο και τείνουν να αυξάνουν περισσότερο την

ολισθηρότητα της περιοχής. • Να αφιερώνει χρόνο στη σεξουαλική δραστηριότητα, ιδίως στο προκαταρκτικό ερωτικό παιχνίδι και να επιλέγει να έρχεται σε επαφή, όταν αυτή και ο σύντροφός της είναι ξεκούραστοι και χαλαροί. • Να συζητάει με τον σύντροφό της σχετικά με το πού και πότε αισθάνεται πόνο και τι της προκαλεί ευχαρίστηση. • Να δοκιμάζει εναλλακτικές στάσεις ή/και εναλλακτικές μορφές συνεύρεσης, π.χ. στοματικό σεξ ή αμοιβαία αυτοϊκανοποίηση, αντί της κολπικής διείσδυσης. • Να αντικαθιστά τη σεξουαλική επαφή με άλλες, μη σεξουαλικές, αισθησιακές δραστηριότητες, όπως το μασάζ. • Να αδειάζει την ουροδόχο κύστη, να κάνει ένα ζεστό μπάνιο, να παίρνει ένα μη συνταγογραφούμενο παυσίπονο πριν την επαφή. • Να εφαρμόζει κρύα επιθέματα ή παγάκια τυλιγμένα με λεπτή πετσέτα στο αιδοίο μετά την επαφή. Οι πάσχουσες πρέπει να ενημερώνονται διεξοδικά για τις θεραπευτικές επιλογές, ώστε να αισθάνονται ικανές να πάρουν αποφάσεις αναφορικά με την καταλληλότερη μέθοδο αντιμετώπισης του προβλήματος για τις ίδιες και τον σύντροφό τους. Ασχέτως του τι θεραπεία θα επιλέξει κάθε γυναίκα, πρέπει να επισκέπτεται τον ή τη γιατρό της τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, με σκοπό να συζητούν τη γενική της κατάσταση και το αποτέλεσμα θεραπείας που τυχόν λαμβάνει ή εφαρμόζει, καθώς και οποιεσδήποτε αλλαγές ενδείκνυνται ή επιθυμεί η ίδια να γίνουν. ■

ΧΡΥΣΆΝΘΗ ΣΑΡΔΈΛΗ Μαιευτήρας-γυναικολόγος, κλινικός φαρμακολόγος με εξειδίκευση στην Αναπαραγωγική Τοξικολογία, αναπλ. καθηγήτρια Φαρμακολογίας-Κλινικής Φαρμακολογίας ΑΠΘ. Ethics Expert, Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέλος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Covid-19, Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, επιστημονική συνεργάτιδα Ελληνικής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης (ΕΛΕΤΕΜ). Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος και διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ. Ειδικεύτηκε στη Μαιευτική-Γυναικολογία (2000-2006) εξ ολοκλήρου στη Δανία, όπου εκπόνησε και ένα μέρος της διδακτορικής της διατριβής (1998-2000) εργαζομένη ως έμμισθη επιστημονική συνεργάτις του Water & Salt Research Center, Aarhus Universitet. Εκλέχθηκε λέκτορας Φαρμακολογίας το 2005, επίκουρη καθηγήτρια Φαρμακολογίας το 2010 και αναπληρώτρια καθηγήτρια Φαρμακολογίας-Κλινικής Φαρμακολογίας το 2016. Ανήκει στα μέλη ΔΕΠ του Εργαστηρίου Κλινικής Φαρμακολογίας του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ (2006-σήμερα). Μιλάει αγγλικά, δανικά, γαλλικά και γερμανικά. Από το 2006 διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης αναλαμβάνοντας τη διερεύνηση και αντιμετώπιση (χειρουργική ή άλλη) περιστατικών από όλο το φάσμα της Μαιευτικής-Γυναικολογίας και παρέχοντας επιπλέον εξειδικευμένες συμβουλές αναφορικά με τη χρήση φαρμάκων πριν τη σύλληψη, κατά τη διάρκεια της κύησης και κατά τη διάρκεια του θηλασμού στο πλαίσιο της εξειδίκευσής της στην Αναπαραγωγική Τοξικολογία. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα άπτονται της φαρμακολογίας του ουροποιογεννητικού συστήματος, της φαρμακολογίας & αναπαραγωγικής τοξικολογίας της κύησης και γαλουχίας, της νομοθεσίας περί φαρμάκου, καθώς και της βιοηθικής στην ιατρική έρευνα και καθημερινή κλινική πράξη.

76 |

Η Affidea δίνει τη δυνατότητα περίθαλψης στο χώρο σας εύκολα, με ένα απλό ραντεβού!

ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ

ΑΙΜΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ

Απευθύνεται σε άτομα με κινητικά ή άλλα προβλήματα υγείας και σε κάθε άνθρωπο που χρειάζεται φροντίδα στο χώρο του.

Mπορεί να πραγματοποιηθεί ατομικά ή ομαδικά σε οποιοδήποτε χώρο σας εξυπηρετεί και καλύπτει όλες τις εξετάσεις που πραγματοποιούνται στα διαγνωστικά κέντρα Affidea.

Ενδεικτικές υπηρεσίες: • Λήψη ζωτικών σημείων (πίεση, μέτρηση σακχάρου, θερμοκρασία) • Συλλογή ούρων με την μέθοδο του καθετηριασμού • Ενδοφλέβια χορήγηση φαρμάκων • Καρδιογράφημα - Holter ρυθμού & πίεσης, triplex, ακτινογραφία, υπερηχογράφημα • Φυσιοθεραπεία • Snore check (άπνοια ύπνου και ροχαλητό) Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να καλείτε στο 216 900 53 13, Δευτέρα-Κυριακή, από τις 07:00 έως και τις 23:00, ή να στείλετε e-mail στο homecare@affidea.com

www.affidea.gr

• Καλύπτει παιδιά, ηλικιωμένους, οικογένειες, εργαζομένους • Αποτελέσματα άμεσα διαθέσιμα στο πλησιέστερο κέντρο Affidea ή μέσω e-mail • Μπορεί να γίνει χρήση ασφαλιστικού ταμείου Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα πραγματοποίησης τεστ ανίχνευσης Covid-19 στο χώρο σας. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να καλείτε στο 210 677 07 00, Δευτέρα-Παρασκευή 07:00-21:00 & Σάββατο 07:30-15:00 ή να στείλετε e-mail στο aimolipsia@affidea.com

ΜΗΤΕΡΑ

ΕΓΚΥΜΟΣΎΝΗ Πότε θα έρθει ο πελαργός;

Γράφει η ΟΥΡΑΝΙΑ-ΚΑΡΟΛΊΝΑ ΚΟΛΙΟΠΟΎΛΟΥ, μαιευτήρας - γυναικολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής, επιστημονική συνεργάτις ΜΗΤΕΡΑ

Η ΛΑΧΤΆΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΌΚΤΗΣΗ ΕΝΌΣ ΠΑΙΔΙΟΎ απασχολεί σήμερα πολύ περισσότερα ζευγάρια από ό,τι ίσως φανταζόμαστε. Το γεγονός ότι το σπέρμα του συντρόφου σας είναι γόνιμο και έχετε συχνές ερωτικές επαφές δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα μείνετε έγκυος. Για να δικαιολογήσουμε την πολυπλοκότητα της σύλληψης αρκεί να σκεφτούμε ότι κάθε γυναίκα που βρίσκεται στην αναπαραγωγική ηλικία έχει μια ωορρηξία σε κάθε κύκλο. Στην περίπτωση που συμπέσει η ωορρηξία με τη σεξουαλική επαφή, τότε το ζευγάρι έχει πιθανότητα μόλις 25% να πετύχει εγκυμοσύνη. Στη διάρκεια ενός έτους ο πελαργός επισκέπτεται μόνο το 80% περίπου των ζευγαριών που έχουν ελεύθερες σχέσεις, χωρίς να αντιμετωπίζουν πρόβλημα γονι-

78 |

μότητας. Στο δεύτερο χρόνο προσπάθειας το ποσοστό ανεβαίνει ακόμα και στο 95%. Επομένως, το αν θα μείνετε ή όχι έγκυος με την πρώτη ή τη δεύτερη προσπάθεια είναι θέμα τύχης και πολλών άλλων παραγόντων. Γι’ αυτό δεν πρέπει να απογοητεύεστε και να κυριεύεστε από άγχος, αν οι προσπάθειές σας δεν καρποφορήσουν αμέσως. Άλλωστε η αγωνία μπορεί να «μπλοκάρει» τη σύλληψη και να δημιουργηθεί έτσι ένας φαύλος κύκλος, χωρίς να υπάρχει κανένας απολύτως λόγος. Ένα ζευγάρι χαρακτηρίζεται υπογόνιμο, όταν προσπαθεί συστηματικά πάνω από ένα έτος να επιτύχει εγκυμοσύνη και δεν το καταφέρνει, ενώ βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία. Σήμερα, όμως, χάρη στην εξέλιξη της επιστήμης, μπορεί να γίνει πραγματικότητα το όνειρο χιλιάδων ζευγαριών να αποκτήσουν το δικό τους παιδί και να βιώσουν το μεγαλείο της τεκνοποίησης, παρακάμπτοντας σημαντικές δυσκολίες στη σύλληψη. Ποια είναι όμως η καλύτερη περίοδος για την εγκυμοσύνη; Ή, μάλλον, ποια είναι η καλύτερη εποχή για τη γέννηση του παιδιού; Στο ερώτημα αυτό έρευνες απάντησαν ότι παρά τις ευκολίες που υπάρχουν και τη δημιουργία τεχνητών κλιματολογικών συνθηκών, έτσι ώστε η θερμοκρασία να είναι πάντα ανεκτή από όλους, η καλύτερη περίοδος για τον τοκετό είναι η άνοιξη, άρα η καλύτερη εποχή για να μείνει μια γυναίκα έγκυος είναι το καλοκαίρι. Άλλωστε και η επιστήμη της στατιστικής επιβεβαιώνει ότι αυτό προτιμούν οι γυναίκες. ΆΝΟΙΞΗ Η εποχή των περισσότερων γεννήσεων είναι η άνοιξη και οι αρχές καλοκαιριού. Ειδικά το Μάιο και τον Ιούνιο.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η περίοδος της σύλληψης τοποθετείται χρονικά στις προηγούμενες καλοκαιρινές διακοπές, αφού παραδοσιακά οι περισσότεροι παίρνουν την άδειά τους Ιούλιο και Αύγουστο. Επιπλέον, πολλά είναι τα ζευγάρια που επιλέγουν συνειδητά αυτήν την εποχή, γιατί πιστεύουν ότι το καλύτερο για το βρέφος είναι να έχει μεγαλώσει λίγο πριν από τον επόμενο χειμώνα, αλλά και γιατί διευκολύνει πολύ τη μητέρα να εκμεταλλευθεί τη θερινή άδεια κατά το πρώτο διάστημα μετά τον τοκετό. Πάντως, στη χώρα μας με τις ακραίες εκδηλώσεις αύξησης της θερμοκρασίας τους καλοκαιρινούς μήνες, καλό θα είναι -αν αυτό βέβαια είναι δυνατόν- να αποφεύγει η γυναίκα να είναι σε προχωρημένη εγκυμοσύνη. ΦΥΣΙΟΛΟΓΊΑ Γενικά η περίοδος της κύησης συνοδεύεται από μια σειρά αλλαγών στη φυσιολογία της γυναίκας. Η μεγάλη αύξηση του σωματικού βάρους, η κατακράτηση υγρών και τα οιδήματα, οι μεταβολές στην αρτηριακή πίεση, η λόρδωση της σπονδυλικής στήλης, αλλά και η διάταση της κοιλιάς από την εγκυμονούσα μήτρα οδηγούν σε προβλήματα δυσφορίας και σε προχωρημένη κύηση σε δυσκολίες στην αυτοεξυπηρέτηση και την κινητικότητα. Η έγκυος θα πρέπει να θεωρείται ότι ανήκει στις ομάδες υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση ορθοστατικής υπότασης, αφυδάτωσης, ηλίασης ή θερμοπληξίας και να φροντίζει τόσο η ίδια όσο και το περιβάλλον της να προστατεύεται ανάλογα. ΣΥΜΒΟΥΛΈΣ Περιμένετε τον πελαργό και το θερμόμετρο ανεβαίνει, ενώ η δυσφορία εντείνεται; Ορίστε μερικές συμβουλές… επιβίωσης για να παραμείνετε δροσερή και άνετη: Τα βασικά προστατευτικά μέτρα που πρέπει να έχει υπόψη της η έγκυος είναι η λήψη ικανών ποσοτήτων υγρών, η μη έκθεση στον ήλιο ιδιαίτερα τις πολύ θερμές ώρες της ημέρας και ο περιορισμός των δραστη-

ριοτήτων της, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Τα ρούχα της εγκύου πρέπει να είναι δροσερά, άνετα και ανοιχτόχρωμα, βαμβακερά ή λινά, κατά προτίμηση. Η έγκυος θα πρέπει να θυμάται συχνά να ανασηκώνει τα πόδια λίγο πιο ψηλά από το ύψος του σώματος και να μειώσει την κατανάλωση αλατιού για να περιοριστούν τα οιδήματα. Το αντιηλιακό κρίνεται απαραίτητο και η εφαρμογή του πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 20 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο. Το δέρμα της μέλλουσας μητέρας είναι πιο ευαίσθητο στο κάψιμο και τις διχρωμίες από την ηλιακή ακτινοβολία. Τα γεύματα της εγκύου που περιμένει τον πελαργό θα πρέπει να είναι ελαφρά και μικρότερα σε ποσότητα, για να αποφύγει τη δυσπεψία. Ως γενική αρχή, η έγκυος στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης θα πρέπει να αποφεύγει να βρίσκεται σε απομονωμένα μέρη που είναι δύσκολη η άμεση πρόσβαση σε υπηρεσίες Υγείας. Προς το τέλος της κύησης, είναι προτιμότερο να περιορίσει τις μετακινήσεις της στις απολύτως αναγκαίες, γιατί ο τοκετός μπορεί να αρχίσει ξαφνικά και να εξελιχθεί πολύ γρήγορα. Το μπάνιο στη θάλασσα δεν απαγορεύεται σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Το αντίθετο μάλιστα, αφού το κολύμπι είναι μια πολύ καλή μορφή άσκησης που δεν καταπονεί τις αρθρώσεις και τη σπονδυλική στήλη. Οι έγκυοι όμως θα πρέπει να αποφεύγουν παραλίες που δεν φημίζονται για την καθαριότητά τους, που έχουν πάρα πολύ κόσμο ή που έχουν λύματα, γιατί η γυναίκα είναι περισσότερο ευάλωτη σε λοιμώξεις του ουροποιητικού και του γεννητικού συστήματος που μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για την ίδια και το έμβρυο. Αν λοιπόν περιμένετε τον πελαργό αυτήν την εποχή του χρόνου, την άνοιξη, εκμεταλλευτείτε τα όμορφα πρωινά και τα γλυκά βράδια, κάνοντας περιπάτους και απολαύστε την εγκυμοσύνη σας, χωρίς άγχος και με αισιοδοξία. Άλλωστε ο ανοιξιάτικος καιρός μάς χαρίζει πάντα θετική ενέργεια και καλή διάθεση. Καλώς ήρθες, άνοιξη, καλώς όρισες, πελαργέ! ■

ΟΥΡΑΝΊΑ-ΚΑΡΟΛΊΝΑ ΚΟΛΙΟΠΟΎΛΟΥ H Ουρανία-Καρολίνα Κολιοπούλου είναι ιατρός, απόφοιτος και διδάκτωρ του Παν/μίου Αθηνών. Έχει ειδικευθεί στη Μαιευτική-Γυναικολογία στο Γ.Ν. « Έλενα Βενιζέλου» και έχει διατελέσει επιστημονική συνεργάτις στο Τμήμα της Εμβρυομητρικής Ιατρικής της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Kλινικής του Παν/μίου Αθηνών. Έχει εκπαιδευτεί στον βιοϊατρικό βελονισμό και είναι μέλος της εκπαιδευτικής ομάδας του μετεκπαιδευτικού κέντρου βελονισμού Acuscience. Αποτελεί μέλος της επιστημονικής ομάδας του προγράμματος ενδυνάμωσης νέων γυναικών Womentors (www.womentors.gr). Έχει λάβει μέρος σε προγράμματα ενημέρωσης εφήβων μαθητών σχολείων, σε τηλεοπτικές ενημερωτικές εκπομπές για ιατρικά θέματα και έχει αρθρογραφήσει ενημερωτικά ιατρικά άρθρα σε περιοδικά ποικίλης ύλης, καθώς και στην προσωπική της ιστοσελίδα. Διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στην Αθήνα και συνεργάζεται με το Νοσοκομείο «Μητέρα».

| 79

ΕΡΡΊΚΟΣ ΝΤΥΝΆΝ HOSPITAL CENTER

Οι καταστροφικές συνέπειες που προκαλεί το κάπνισμα στις γυναίκες!

Γράφει η ΠΑΝΑΓΙΏΤΑ ΚΑΡΎΔΗ, πνευμονολόγος-φυματιολόγος, διευθύντρια Δ’ Πνευμονολογικής Κλινικής, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center. 80 |

ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΉ ΕΠΟΧΉ κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλλει για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος. Όλοι πια ξέρουν ότι το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο, καρδιαγγειακά νοσήματα, Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια και εμπλέκεται στην παθογένεια ή την επιδείνωση πολλών ακόμα νοσημάτων. Το κάπνισμα βλάπτει την υγεία όλων, αλλά νεότερα δεδομένα καταδεικνύουν ότι οι γυναίκες είναι πιο ευπαθείς στον καπνό και ταυτόχρονα δυσκολεύονται περισσότερο από τους άνδρες να διακόψουν. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων, η πιθανότητα μία γυναίκα να πεθάνει εξαιτίας του καπνίσματος έχει πενταπλασιαστεί και είναι τώρα ίδια όπως και για τους άνδρες.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Από το 1964 που δημοσιεύθηκε η πρώτη αναφορά για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, η συχνότητά του μεταξύ των ανδρών συνεχώς μειώνεται. Αντίθετα, η συχνότητα του καπνίσματος στις γυναίκες συνέχισε να αυξάνεται σταθερά τα επόμενα χρόνια, καθώς οι καπνοβιομηχανίες στόχευσαν επιθετικά τον γυναικείο πληθυσμό. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη των τσιγάρων slim, ο χρωματισμός των πακέτων σε παστέλ, ελκυστικά χρώματα, οι διαφημίσεις που άφηναν το υπονοούμενο ότι το κάπνισμα διατηρεί τις γυναίκες αδύνατες και ελκυστικές και η σύνδεση του καπνίσματος με τη χειραφέτηση των γυναικών κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 στόχευαν σαφώς τον

γυναικείο πληθυσμό. Πιο επιρρεπείς στο να καπνίσουν είναι οι γυναίκες χαμηλότερου εισοδήματος, μικρότερης μόρφωσης ή οι πιο ευαίσθητες ψυχικά. Οι γυναίκες που ανήκουν σε αυτές τις ευπαθείς ομάδες συχνά δεν διακόπτουν κατά την εγκυμοσύνη ή και ξαναρχίζουν το κάπνισμα μετά τον τοκετό. Το γεγονός αυτό επιτείνει τις καταστροφικές συνέπειες του καπνίσματος στις ίδιες και στα παιδιά τους. Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης το κάπνισμα συνδέεται με επιπλοκές τόσο στην έγκυο όσο και στο κύημα. Προκαλεί παλίνδρομη κύηση, πρόωρο τοκετό, συγγενείς ανωμαλίες του εμβρύου, ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης, χαμηλό βάρος γέννησης, έκτοπη κύηση, προδρομικό πλακούντα και πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τη μητέρα όσο και το έμβρυο. Ιδανικά, η γυναίκα που προγραμματίζει την εγκυμοσύνη της θα πρέπει να διακόπτει εξαρχής το κάπνισμα. Το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι το σημαντικότερο για την εδραίωση μιας καλής εγκυμοσύνης, αλλά η διακοπή του καπνίσματος ωφελεί και συστήνεται σε όλα τα στάδια της κύησης. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το κάπνισμα μειώνει τη γονιμότητα ανδρών και γυναικών και σχετίζεται με πρόωρη εμμηνόπαυση. Τα παιδιά των καπνιστριών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αιφνίδιο βρεφικό θάνατο και αναπνευστικά προβλήματα στη βρεφική και την παιδική ηλικία. Το κάπνισμα της μητέρας συνδέεται με την εμφάνιση άσθματος στα παιδιά και προδιαθέτει σε ΧΑΠ κατά την ενήλικη ζωή των απογόνων. Εξίσου σοβαρή συνέπεια του καπνίσματος της μητέρας είναι η αυξημένη πιθανότητα το παιδί μεγαλώνοντας να γίνει και το ίδιο καπνιστής, καθώς το παράδειγμα των γονιών είναι ισχυρότερο από κάθε συμβουλή. Σε πρόσφατη προοπτική μελέτη 15ετίας διαπιστώθηκε ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο όλων των μορφών καρκίνου στις γυναίκες. Σε έκθεση του φορέα δημόσιας υγείας των ΗΠΑ το 2014 επισημαίνεται ότι ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα αυξήθηκε κατακόρυφα τα τελευταία 50 χρόνια, φθάνοντας στο δεκαπλάσιο για τις καπνίστριες και στο διπλάσιο στους άνδρες καπνιστές. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ο καρκίνος του πνεύμονα στις γυναίκες έχει ξεπεράσει ακόμα και τον καρκίνο του μαστού, αποτελώντας πια ξεκάθαρα τον πρώτο κατά σειρά καρκίνο και στα δύο φύλα. Το κάπνισμα ευθύνεται για το 90% των περιπτώσεων της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν σοβαρή ΧΑΠ σε μικρότερη ηλικία, ενώ σήμερα πεθαίνουν από ΧΑΠ περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες. Ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι δε-

| 81

δομένος για όλους τους καπνιστές, αλλά ο κίνδυνος της στεφανιαίας νόσου για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες είναι μεγαλύτερος από αυτόν των ανδρών καπνιστών. Επιπρόσθετα, όλο και περισσότερες μελέτες διαπιστώνουν ότι οι γυναίκες διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο εγκεφαλικών εμφράκτων και της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας, χωρίς αυτό να έχει εξηγηθεί ικανοποιητικά. Ο συνδυασμός αντισυλληπτικών χαπιών και καπνίσματος είναι γνωστό ότι προάγει τη θρομβογένεση. Η οστεοπόρωση είναι ένα πρόβλημα συνήθως γυναικείο, το οποίο επιδεινώνεται με το κάπνισμα. Η διακοπή πριν από την ηλικία των 50 μειώνει κατά πολύ την πιθανότητα κατάγματος του ισχίου στις γυναίκες. Πολύ σημαντικές όχι για τη διάρκεια, αλλά για την ποιότητα της ζωής κάθε γυναίκας είναι οι συνέπειες του καπνίσματος στο δέρμα. Οι ρυτίδες γύρω από το στόμα, οι δυσχρωμίες, η πρόωρη γήρανση και η χαλά-

ρωση του δέρματος απασχολούν σοβαρά τις περισσότερες καπνίστριες και δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με αισθητικές παρεμβάσεις. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, ενώ οι γυναίκες είναι πιο ευπαθείς στις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, ταυτόχρονα δυσκολεύονται περισσότερο από τους άντρες να διακόψουν. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες αποτυγχάνουν να διακόψουν εντελώς το κάπνισμα συχνότερα από τους άνδρες. Είναι λιγότερο προσηλωμένες στο στόχο τους και υποτροπιάζουν ευκολότερα. Η παρατήρηση αυτή εξηγείται πιθανότατα από τις δομικές, λειτουργικές και βιοχημικές διαφορές μεταξύ γυναικείου και ανδρικού εγκεφάλου, και μένει να διερευνηθεί περαιτέρω. Στόχος είναι να αναπτυχθούν στρατηγικές διακοπής καπνίσματος που να απευθύνονται ειδικά στις γυναίκες και τις νευροβιολογικές ιδιαιτερότητές τους, προκειμένου να βαδίσουν ευκολότερα το δύσβατο μονοπάτι της διακοπής. ■

ΠΑΝΑΓΙΏΤΑ ΚΑΡΎΔΗ ΣΠΟΥΔΈΣ Ιούνιος 1989: Απολυτήριο από το 1ο Λύκειο Κορίνθου με βαθμό άριστα (19 3/11). Ιούλιος 1995: Πτυχίο Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο Πατρών με Λίαν Καλή επίδοση. Ιανουάριος 1996-Φεβρουάριος 2001: Ειδίκευση στην Πνευμονολογία στην Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική του ΠΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία». Ιούνιος 2001: Απόκτηση τίτλου ειδικότητας Πνευμονολογίας-Φυματιολογίας. ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΊΑ Ιούλιος 2001-Μάρτιος 2003: Υποχρεωτική Υπηρεσία Υπαίθρου στο ΚΥ Σαλαμίνας. Ιούνιος 2003-Σεπτέμβριος 2016: Έμμισθη θέση Επιμελήτριας Πνευμονολογικού Τμήματος στη Γενική Κλινική ΙΑΣΩ General: Στο πλαίσιο των καθηκόντων της δραστηριοποιείται στο Εργαστήριο Λειτουργικού Ελέγχου της Αναπνοής, στο Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος και στο Βρογχολογικό Εργαστήριο, ενώ είναι υπεύθυνη του Εργαστηρίου Μελέτης Ύπνου της κλινικής. Επίσης, παρακολουθεί νοσηλευόμενους ασθενείς, προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες Πνευμονολογίας σε συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων και εκτιμά περιστατικά σε επείγουσα και σε τακτική βάση. Παράλληλα, διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στον Χολαργό Αττικής. Σεπτέμβριος 2016: Αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Β’ Πνευμονολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ General, μετέπειτα METROPOLITAN General, συνεχίζοντας την ενασχόλησή της με όλο το φάσμα της Πνευμονολογίας, όπως αναλυτικά προαναφέρεται. Δεκέμβριος 2017: Ανάληψη Eπιστημονικής Yπευθυνότητας Πνευμονολογικού Τομέα της Κλινικής METROPOLITAN General. Φεβρουάριος 2022: Αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Δ’ Πνευμονολογικής Κλινικής, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center. ΕΙΔΙΚΆ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΆ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝΤΑ Μέλος των ομάδων εργασίας της ΕΠΕ για τη μελέτη του Άσθματος, της ΧΑΠ και των διαταραχών της Αναπνοής στον Ύπνο. Συμμετοχή στην Ελληνική Ερευνητική Ομάδα των πολυκεντρικών πανευρωπαϊκών μελετών ENFUMOSA και BIOAIR που αφορούσαν το σοβαρό άσθμα και τη ΧΑΠ αντίστοιχα. Μέλος της European Respiratory Society. Συμμετοχή σε ερευνητικά πρωτόκολλα φαρμάκων φάσης ΙΙΙ και ΙV, πιο πρόσφατες ως κύρια ερευνήτρια (PI) στη διεθνή πολυκεντρική μελέτη φάσης IV με τίτλο «Medically Ill Patient Assessment of Rivaroxaban Versus Placebo IN Reducing Post-Discharge Venous Thrombo-Embolism Risk (MARINER)» που ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο 2018, Ellacto, Tribune κ.ά. Συμμετοχή ως ομιλήτρια στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της κλινικής, σε ημερίδες, τοπικά και πανελλήνια συνέδρια. Συμμετοχή με προφορικές ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια. Συγγραφή ενημερωτικών άρθρων πάνω σε θέματα της ειδικότητάς της στον ημερήσιο, περιοδικό και ηλεκτρονικό Τύπο. Συμμετοχή σε ενημερωτικές τηλεοπτικές εκπομπές για θέματα υγείας.

82 |

2021-2022

ΕΡΡΊΚΟΣ ΝΤΥΝΆΝ HOSPITAL CENTER

Οι θεραπείες για τη διαχρονική συντήρηση της ΓΥΝΑΙΚΕΊΑΣ ΟΜΟΡΦΙΆΣ!

84 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Δρ ΙΩΆΝΝΗΣ ΛΎΡΑΣ, διευθυντής Β� Τμήματος Πλαστικής και Επανορθωτικής Χειρουργικής του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, επίτιμος πρόξενος της Βραζιλίας στον Πειραιά.

Ο χρόνος εντέλει όχι μόνο δεν είναι εχθρός, αλλά μπορεί να γίνει σύμμαχος ακολουθώντας μερικές απλές θεραπείες ανανέωσης. επίσκεψη και αξιολόγηση είναι το πιο σημαντικό βήμα. Με βάση τις ανάγκες και τις επιθυμίες της ενδιαφερόμενης θα αποφασιστεί ο σχεδιασμός. Αναλυτικά οι θεραπείες αντιγήρανσης είναι οι εξής:

Του ΆΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΊΤΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΆΡΟΔΟ ΤΟΥ ΧΡΌΝΟΥ, το σφριγηλό χωρίς ρυτίδες πρόσωπο, κάτω από τη δράση παραγόντων όπως η περιβαλλοντολογική ρύπανση, η μη προσεγμένη διατροφή, η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, οι ορμονικές διαταραχές, οι κακές συνήθειες (καφές, νικοτίνη) και οι τοξίνες που απορροφώνται από τον οργανισμό μας κατά τη διάρκεια της ζωής μας, αποκτά σημάδια κόπωσης, απώλειας της λάμψης, λεπτές ή βαθιές ρυτίδες. Σε αυτή τη διαδικασία η πλαστική χειρουργική αναλαμβάνει ενεργό ρόλο, μιας και με τις νέες μη παρεμβατικές μεθόδους της δίνει σε όλες τις ενδιαφερόμενες την ευκαιρία να αποκτήσουν αυτό που θέλουν. Ο πλαστικός χειρουργός Δρ Ιωάννης Λύρας, διευθυντής Β� Τμήματος Πλαστικής και Επανορθωτικής Χειρουργικής του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center, επίτιμος πρόξενος της Βραζιλίας στον Πειραιά, μας επισημαίνει ότι «οι περισσότερες γυναίκες συνήθως λίγο μετά τα τριάντα αρχίζουν να σκέφτονται θεραπείες για να καθυστερήσουν την εμφάνιση ρυτίδων και χαλάρωσης, που πιθανόν να εμφανιστούν, ώστε να επαναφέρουν το πρόσωπό τους στον… παλιό καλό του εαυτό!... Ο χρόνος εντέλει όχι μόνο δεν είναι εχθρός, αλλά μπορεί να γίνει σύμμαχος ακολουθώντας μερικές απλές θεραπείες ανανέωσης». Πώς όμως θα επιλέξετε τη θεραπεία που σας ταιριάζει; Σύμφωνα με τον Δρα Ιωάννη Λύρα, η πρώτη

ΥΑΛΟΥΡΟΝΙΚΌ ΟΞΎ, ΈΝΑ ΜΙΚΡΌ ΘΑΎΜΑ Το υαλουρονικό οξύ βρίσκεται στην επιδερμίδα και παίζει καθοριστικό ρόλο στην ενυδάτωση και την καλή ποιότητα δέρματος, ως δομικό συστατικό της, όταν μειώνεται οδηγεί στη δημιουργία ρυτίδων. Σημειώνεται ότι το υαλουρονικό οξύ είναι φυσικός πολυσακχαρίτης που στην κατάλληλη μορφή προσφέρεται σαν ένα εξαιρετικής ποιότητος εύπλαστο προσθετικό υλικό μαλακών μορίων. Στην πλαστική χειρουργική χρησιμοποιείται ευρύτατα για την αντιμετώπιση ρυτίδων και πτυχώσεων. Όπως για την αντιμετώπιση των τραυματικών ουλών, σχηματικών ατελειών του προσώπου. Αποτελεί μια ενέσιμη θεραπεία που πραγματοποιείται εύκολα και επαναλαμβάνεται, εάν αυτό χρειαστεί. Τα αποτελέσματα είναι άμεσα ορατά. Το υαλουρονικό οξύ είναι ιδανικό για ρινοπαρειακές αύλακες -οι γνωστές ρυτίδες του χαμόγελου-χείληκαι άλλες περιοχές και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με άλλες αισθητικές θεραπείες. Με έναν καλό σχεδιασμό αντιμετωπίζει με επιτυχία τρισδιάστατα πρώιμες μορφές χαλάρωσης στο πρόσωπο και ονομάζεται «υγρό lift» (liquid lift). Είναι ένα απόλυτα ασφαλές υλικό και εξαιρετικά δημοφιλές. Οι θεραπείες πραγματοποιούνται με τοπική αναισθησία, με ασφάλεια, ανώδυνα και με φυσικά αποτελέσματα. ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΊΑ ΓΙΑ ΛΕΊΑΝΣΗ ΚΑΙ ΛΆΜΨΗ Με την ενέσιμη μεσοθεραπεία εμπλουτίζεται το χόριο με βιταμίνες, μέταλλα, αμινοξέα και ένζυμα, τα οποία παρέχουν τροφή στο δέρμα. Ταυτόχρονα, βοηθά στην παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης. Πού εφαρμόζεται: Σε πρόσωπο, μπούστο, λαιμό,

| 85

σώμα για ανανέωση, ενυδάτωση, σύσφιγξη, λείανση ρυτίδων και λεπτών γραμμώσεων. Βελτιώνει θεαματικά την υφή και την όψη του δέρματος του προσώπου και του σώματος, αφού συμβάλλει και στο τοπικό αδυνάτισμα, μια και περιορίζει το συσσωρευμένο λίπος. Η εφαρμογή είναι απλή, η έγχυση του υλικού γίνεται με πολύ λεπτές βελόνες, σε πολύ μικρές ποσότητες και οι νυγμοί πραγματοποιούνται σε κοντινές μεταξύ τους αποστάσεις, τοποθετώντας πριν από κάθε εφαρμογή αναισθητική κρέμα. Έτσι η ενδιαφερόμενη μπορεί να επιστρέψει άμεσα στις δραστηριότητές της. Πιθανές ανεπαίσθητες εκχυμώσεις στα σημεία των νυγμών υποχωρούν μέσα στα επόμενα 24ωρα. ΒΙΤΑΜΊΝΕΣ ΓΙΑ ΕΝΊΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΔΈΡΜΑΤΟΣ Για να διατηρηθεί το δέρμα υγιές και λαμπερό θα πρέπει να ενισχυθεί με βιταμίνες που είναι τόσο πολύτιμες για την εξωτερική εμφάνιση, αλλά και τον οργανισμό. Η εξειδικευμένη ενέσιμη θεραπεία με βιταμίνες είναι μια εξαιρετική πρόταση αναζωογόνησης και ενυδάτωσης. Πώς εφαρμόζεται και ποια είναι τα αποτελέσματα: Η θεραπεία εφαρμόζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο πρόσωπο ή στο σώμα και μπορεί να συνδυαστεί με άλλες κλασικές θεραπείες όπως peeling, laser, fillers. Ενδείκνυται για όλες τις γυναίκες (αλλά και άνδρες) σε όποια ηλικία και αν βρίσκονται. Οι νεότερες θα κάνουν ένα πρώτο βήμα προς την αντιγήρανση, ενώ οι μεγαλύτερες μπορούν να την εφαρμόσουν συν-

δυαστικά για πιο ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. «Με τις βιταμίνες τα οφέλη είναι πολλά. Ενισχύουμε τις φυσικές άμυνες και τα κύτταρα του δέρματος, αυξάνοντας ταυτόχρονα τη σύνθεση κολλαγόνου, ενυδατώνοντας σε βάθος, εξαλείφουμε την οξείδωση και θέτουμε βάσεις για τη δημιουργία ενός υγιούς και νεανικού δέρματος», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Λύρας. ΣΥΝΔΥΆΣΤΕ ΚΑΙ ΤΗ ΣΩΣΤΉ ΔΙΑΤΡΟΦΉ Παράγοντες όπως το έντονο στρες, σε συνδυασμό με τις αυξημένες απαιτήσεις και τους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας, επιδρούν στην ψυχική κατάσταση, αλλά και στην εξωτερική εμφάνιση. Συγχρόνως οι κλιματολογικές αλλαγές και η ρύπανση του περιβάλλοντος, η έντονη ηλιοφάνεια, οι μη προσεγμένες διατροφικές συνήθειες, αλλά και οι ορμονικές διαταραχές δρουν καταλυτικά στο δέρμα και αφήνουν σημάδια αφυδάτωσης, κόπωσης, απώλειας λάμψης, καθώς και λεπτές ή βαθιές ρυτίδες. Για να διατηρηθεί, λοιπόν, το δέρμα υγιές και λαμπερό είναι απαραίτητη η τήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής, πλούσιας σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, καθώς επίσης και η κατανάλωση επαρκούς ποσότητας υγρών. Όπως τονίζει ο Δρ Ιωάννης Λύρας, «ο σωστός συνδυασμός ισορροπημένης διατροφής και των θεραπειών που η πλαστική χειρουργική προσφέρει θα απογειώσει την εμφάνιση και θα προσδώσει τη λάμψη και τη νεανικότητα του προσώπου μας!». ■

ΙΩΆΝΝΗΣ ΛΎΡΑΣ Ο πλαστικός χειρουργός Ιωάννης Λύρας είναι ειδικός στην πλαστική χειρουργική του προσώπου και του σώματος. Έχει εκπαιδευτεί δίπλα στον γνωστό Βραζιλιάνο καθηγητή Ivo Pitanguy. Διενεργεί κλασικές και νέες επεμβάσεις προσώπου, μαστού, μύτης, γλουτών, κοιλιάς, ώτων, καθώς και εναλλακτικές επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής (θεραπείες) για τη βελτίωση, λείανση των ρυτίδων, των ραγάδων και των ευρειαγγειών, καθώς και τη σύσφιγξη της χαλάρωσης τόσο του προσώπου όσο και του σώματος. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉ ΠΙΣΤΟΠΟΊΗΣΗ 1992 έως και σήμερα: Μέλος του Συνδέσμου Ex-Alumni της Σχολής Ivo Pitanguy (AEXPI). • 2004 έως και σήμερα: Μέλος της Ευρωπαϊκής Χειρουργικής Εταιρείας Ivo Pitanguy (ACEIP) [προηγούμενες θέσεις στην ACEIP:* 2004 αντιπρόεδρος, 2005-2006 πρόεδρος 2007-2011 επιστημονικός διευθυντής (πλαστικός χειρουργός), 2011 εκπρόσωπος της εταιρείας στη Βραζιλία]. • 2005-2016: Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Πλαστικής Χειρουργικής EAPS-ACEIP. • 2014: Συντονιστής των επιστημονικών επιτροπών του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Κολεγίου Χειρουργών. • 2016-2019: Δύο θητείες ως μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Πλαστικής, Επανορθωτικής και Αισθητικής Χειρουργικής (ΕΕΠΕΑΧ). • 2017-2021: Δύο θητείες ως μέλος του Πειθαρχικού Συμβουλίου της ΕΕΠΕΑΧ. • 2018-2022: Μέλος του Πειθαρχικού Συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών. ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΉ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ 2000-2001: Επιστημονικός υπεύθυνος του Τμήματος Πλαστικής Χειρουργικής της Ευρωκλινικής Αθηνών. • 2001-2016: Διευθυντής της Α’ Κλινικής Πλαστικής Χειρουργικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. • Από το 2017: Διευθυντής της Β’ Κλινικής Πλαστικής Χειρουργικής του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center.

86 |

BRISTOL MYERS SQUIBB

Η κλινική έρευνα και η καινοτομία ως μοχλός κοινωνικής και οικονομικής προόδου

Γράφει η ΖΈΦΗ ΒΛΑΧΟΠΙΏΤΗ, διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων, BMS Ελλάδος

TO 2020, ΤΑ ΚΡΆΤΗ-ΜΈΛΗ της Ευρωπαϊκής Ένωσης επένδυσαν το 2,3% του ΑΕΠ τους για να παραγάγουν καινοτομία μέσω της έρευνας και ανάπτυξης (R&D). To ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε πάνω από 310 δισ. ευρώ και αυξήθηκε κατά 0,3% σε μία δεκαετία. Το 66% των πόρων επενδύθηκε από ιδιωτικές επιχειρήσεις συμβάλλοντας έμπρακτα στον στρατηγικό ευρωπαϊκό στόχο να κατακτήσουμε και πάλι την παγκόσμια πρωτοπορία της καινοτομίας, ως την κινητήριο δύναμη οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας. Το Βέλγιο, μία χώρα με πληθυσμό περίπου ισάριθμο της Ελλάδας, συνεχίζει να ηγείται του ευρωπαϊκού χάρτη Έρευνας και Ανάπτυξης, επενδύοντας το 3,5% του ΑΕΠ του στον συγκεκριμένο τομέα. Αναφορικά με την περίπτωση της χώρας μας, αν και υπολειπόμαστε του ευρωπαϊκού μέσου όρου 2,3%, καταγράφουμε μία από τις ισχυρότερες

88 |

αυξητικές τάσεις της δεκαετίας, από το 0,6% το 2010 στο 1,5% του εθνικού ΑΕΠ το 2020. Μέρος αυτής της ελπιδοφόρας δυναμικής της χώρας συνιστά και η Bristol Myers Squibb Ελλάδος, με ένα επενδυτικό πρόγραμμα Έρευνας και Ανάπτυξης καινοτόμων φαρμάκων που υπερέβη τα 10 εκατομμύρια ευρώ την τελευταία πενταετία, προς όφελος τόσο της εθνικής οικονομίας όσο ασφαλώς και των ίδιων των ασθενών. Από την οικονομική σκοπιά, οι επενδύσεις στην κλινική έρευνα στην Ευρώπη υπερβαίνουν τα 36 δισ. ευρώ ετησίως. Χώρες όπως το Βέλγιο έχουν επιτύχει να αναγάγουν τον συγκεκριμένο τομέα σε έναν από τους κύριους αναπτυξιακούς άξονες, απορροφώντας πάνω από 2,5 δισ. ευρώ κάθε χρόνο. Αντίστοιχους οραματικούς στόχους οφείλει να θέσει και να κατακτήσει η Ελλάδα, εφόσον αξιοποιήσει πλήρως τα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα σε επίπεδο τεχνογνωσίας και κεφαλαιοποιήσει τη διεθνώς αναγνωρισμένη προστιθέμενη αξία του ιατρικού και ερευνητικού δυναµικού της, συµπεριλαµβανοµένων των Ελλήνων επιστηµόνων της Διασποράς. Διά μέσου της συνεργασίας και του συντονισμού της Πολιτείας, της επιστημονικής κοινότητας και της φαρμαβιομηχανίας, η χώρα μας θα έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει το «οραματικό» σε «ρεαλιστικό», προσελκύοντας κεφάλαια για κλινικές µελέτες έως και πέντε φορές πάνω από τα επίπεδα του 2020, όταν επενδύθηκαν 100 εκατ. ευρώ. Από τη σκοπιά των ασθενών και της πρώιμης πρόσβασής τους σε καινοτόμες θεραπείες αιχμής, τα οφέλη είναι εξίσου σημαντικά. Για παράδειγμα, η Bristol Myers Squibb υλοποιεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα πάνω από 50 κλινικές μελέτες σε 85 ερευνητικά κέντρα, με τη συμμετοχή άνω των 1.100 ασθενών. Τα άτομα αυτά απολαμβάνουν πρώιμη και δωρεάν πρόσβαση σε νέα, καινοτόμα φάρμακα, καθώς και εργαστηριακές και διαγνωστικές εξετάσεις και ιατρική παρακολούθηση και φροντίδα. Με τον τρόπο αυτόν, διασφαλίζεται η

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

H Bristol Myers Squibb υλοποιεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα πάνω από 50 κλινικές μελέτες σε 85 ερευνητικά κέντρα, με τη συμμετοχή άνω των 1.100 ασθενών.

αποτελεσµατικότερη θεραπεία σοβαρών νοσηµάτων και η καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών, ενώ δεν υπάρχει καμία απολύτως επιβάρυνση για τον ίδιο τον ασθενή ή το ασφαλιστικό ταμείο. Ωστόσο, ως χώρα συνολικά, οφείλουμε να θέσουμε τον εθνικό πήχυ και σε αυτό το πεδίο ακόμη υψηλότερα, εμπνεόμενοι από κράτη όπως το Βέλγιο, το οποίο καλύπτει δωρεάν πάνω από το 40% των αναγκών του σε καινοτόμα φάρμακα μέσω κλινικών μελετών, βελτιστοποιώντας τη χρήση πολύτιμων και σπάνιων πόρων του υγειονομικού συστήματος. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα δεν υπερβαίνει το 5%, αν και καταφέραμε να αυξήσουμε τον αριθμό των υπό διενέργεια κλινικών μελετών κατά 35% σε μία διετία, αγγίζοντας τις 175 το 2020. Ως μία εταιρεία που φέρει στον πυρήνα της βιοφαρμακευτική καινοτομία, η Bristol Myers Squibb όχι μόνο σχεδιάζει να συμβάλει περαιτέρω σε αυτή την τάση, ενισχύοντας το επενδυτικό και ερευνητικό της αποτύπωμα στην Ελλάδα την επόμενη πενταετία, αλλά πρωτοστατεί πάντοτε στον δημόσιο και πολιτικό διάλογο για την προαγωγή ενός ευνοϊκού και φιλόξενου περιβάλλοντος που θα προσελκύει κλινικές μελέτες στη χώρα και ασφαλώς για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Η προσήλωση της Bristol Myers Squibb στην καινοτομία άλλωστε αντανακλάται στην επιστημονική εμπειρία και την κορυφαία τεχνογνωσία μας στην ανάπτυξη θερα-

πειών που βελτιώνουν την ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής των ασθενών. Είμαστε μία ηγέτιδα εταιρεία στην ανοσο-ογκολογία, η οποία χαρακτηρίστηκε το 2013 από το Science ως το πιο σημαντικό επίτευγμα της Ιατρικής, δεδομένου ότι έχει συμβάλει στην αύξηση της επιβίωσης ασθενών με δύσκολα διαχειρίσιμους όγκους, όπως το μελάνωμα και ο καρκίνος του πνεύμονα. Παράλληλα, το χαρτοφυλάκιό μας, αλλά και οι κλινικές μελέτες φάσης ΙΙΙ της εταιρείας επεκτείνονται, πέρα από την αντιμετώπιση ακάλυπτων αναγκών σε συμπαγείς όγκους και αιματολογικές κακοήθειες, στη θαλασσαιμία, στην καρδιολογία, στη μυελοΐνωση, στην ψωρίαση και τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Μέσα από αυτά τα επιτεύγματα συμβάλλουμε στην υγεία των ασθενών μας και τελικά μετασχηματίζουμε την καινοτομία σε κοινωνική και οικονομική πρόοδο. Από την πλευρά της, η Πολιτεία μπορεί και οφείλει να ακολουθήσει και να υπηρετήσει αυτή τη δυναμική της κλινικής έρευνας, πάντοτε σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα και τη φαρμακοβιομηχανία. Άλλωστε, τα πρώιμα στοιχεία για το 2021, που δείχνουν μία αύξηση των κλινικών μελετών στις 200, αποτελούν μία αισιόδοξη βάση για την επόμενη ημέρα. Με τον τρόπο αυτόν, θα επιτύχουμε συνολικά ένα ακόμη καθοριστικό βήμα για τη διασφάλιση της πρόσβασης στη βιοφαρμακευτική καινοτομία, καθώς μία υγιής κοινωνία εγγυάται και εξελίσσει μία υγιή και βιώσιμη οικονομία. ■

ΖΈΦΗ ΒΛΑΧΟΠΙΏΤΗ Η Ζέφη Βλαχοπιώτη είναι οικονομολόγος υγείας και κατέχει τη θέση της διευθύντριας Εταιρικών Υποθέσεων στη ΒΜS για τις αγορές της Ελλάδας και της Κύπρου από το 2018, ενώ διαθέτει περισσότερα από 10 έτη εμπειρία στον κλάδο του φαρμάκου. Ξεκίνησε την επαγγελματική της πορεία στο χώρο ως ερευνητική συνεργάτις του LSE Health και έχει πραγματοποιήσει αρκετές ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις πάνω σε θέματα Οικονομικών της Υγείας. Έχει επίσης εργαστεί στο παρελθόν σε θέσεις αυξημένης ευθύνης στους τομείς των Health Economics & Outcomes Research, Market Access και Marketing στις πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες Eli Lilly, Abbott και ΑbbVie με περιοχές ευθύνης τόσο την Ελλάδα όσο και διεθνείς αγορές. Είναι κάτοχος πτυχίου Διοίκησης Επιχειρήσεων από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας και τίτλου μεταπτυχιακών σπουδών στο International Health Policy & Health Economics από το London School of Economics and Political Science.

| 89

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Ποιες αλλεργικές παθήσεις επηρεάζουν συχνότερα τις γυναίκες!

Γράφει η ΣΤΑΥΡΟΎΛΑ ΓΙΑΒΉ, MD, PhD, διευθύντρια Αλλεργιολογικού Τμήματος, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

ΠΑΡΆ ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΟΎΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΎΣ μηχανισμούς που ενεργοποιούν την έκλυση μεσολαβητών με συνέπεια τα συμπτώματα της άμεσου τύπου αλλεργικής αντίδρασης, υπάρχουν σαφείς κλινικές διαφορές μεταξύ αλλεργικών γυναικών και αλλεργικών ανδρών. Ενώ ο κίνδυνος αλλεργικών παθήσεων είναι μεγαλύτερος στα αγόρια στην παιδική ηλικία, από την εφηβεία και μετά φαίνεται μία σαφής επικράτηση του γυναικείου φύλου στη συχνότητα εμφάνισης αυτών. Εστιάζοντας στις ορμόνες του γυναικείου φύλου, η λήψη αντισυλληπτικών συνδέεται με τις εξάρσεις άσθματος, καθώς και η περίοδος της εγκυμοσύνης. Επιπλέον, περι- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες υποφέρουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από άσθμα και αλλεργική ρινίτιδα, ενώ τα συμπτώματα επιδεινώνονται με τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Έχει δειχθεί πλέον ότι οι γυναικείες ορμόνες οιστραδιόλη και προγεστερόνη δρουν και διεγείρουν τα μαστοκύτταρα

90 |

προς έκλυση ισταμίνης, μέσω των ειδικών υποδοχέων του, ER (estradiol receptor) και PR (Progesterone Receptor). Αλλεργικές καταστάσεις οι οποίες ταλαιπωρούν συχνότερα τις γυναίκες ή αποκλειστικά τις εγκυμονούσες είναι οι παρακάτω: ▪ Έξαρση συμπτωμάτων της χρόνιας κνίδωσης κατά την ωορρηξία ή εμμηνορρυσία ή περιεμμηνοπαυσιακά. Ο επίμονος κνησμός, το κνιδωτικό εξάνθημα ή ακόμα και αγγειοοίδημα μπορεί να επιμένουν για μεγάλο διάστημα και να απαιτούνται ειδικοί θεραπευτικοί χειρισμοί για την ανακούφιση της ασθενούς από τα συμπτώματα. ▪ Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής, ως αποτέλεσμα ανοσολογικής αντίδρασης του οργανισμού σε κάποιο μέταλλο (π.χ. νικέλιο) κοσμημάτων ή συστατικό καλλυντικών, αρωμάτων κ.ά., προϊόντα τα οποία χρησιμοποιούν πιο συχνά οι γυναίκες και επομένως εκτίθενται συχνά στα αλλεργιογόνα τους. ▪ Η αλλεργία στις βαφές μαλλιών είναι μία συχνή αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής που συχνότερα εμφανίζεται στις γυναίκες λόγω συχνότερης χρήσης, αλλά και σε επαγγελματίες κομμωτές. Το υπεύθυνο αλλεργιογόνο είναι συνήθως η παραφαινυλενοδιαμίνη (PPD - Phenylenediamine) η οποία περιέχεται σε πολλές βαφές μαλλιών, αλλά και σε τατουάζ μαύρης χένας. Η αλλεργία μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και μετά από χρόνια εφαρμογής της βαφής. Η διερεύνηση της αλλεργίας και η απομόνωση του υπεύθυνου συστατικού επιτυγχάνονται με τις επιδερμικές δοκιμασίες (Patch Test). ▪ Γυναίκες οι οποίες παρουσιάζουν LTP σύνδρομο (Lipid Transfer Syndrome), μια ιδιαίτερη μορφή τροφικής αλλεργίας, μπορεί να εμφανίσουν σοβαρή αλλεργική αντίδραση, αναφυλαξία, καθώς η εμμηνορρυσία θεωρείται ένας συμπαράγοντας (co-factor), ο οποίος μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση αναφυλαξίας, όταν συνδυαστεί με την κατανάλωση της ενοχοποιού-

AΦΙΕΡΩΜΑ | ΜΟΝΑΔΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

μενης τροφής. Καταστάσεις που μπορεί να βιώνουν γυναίκες στη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, ειδικά εάν πρόκειται για αλλεργικά άτομα, είναι οι εξής: ▪ Έξαρση των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας ή του άσθματος. ▪ Έξαρση της ατοπικής δερματίτιδας (κνήφη της εγκυμοσύνης), με τα χαρακτηριστικά εκζέματα, την ξηροδερμία και τον επίμονο κνησμό. Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στο 2ο τρίμηνο, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και νωρίτερα. Άλλες δερματοπάθειες στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι: ▪ Το πεμφιγοειδές της κύησης, μία αυτοάνοση δερματοπάθεια η οποία εμφανίζεται στο 2ο ή στο 3ο τρίμηνο, αρχικά περιομφαλικά και στη συνέχεια εξελίσσεται με την εμφάνιση χαρακτηριστικών φυσαλίδων. ▪ Οι κνησμώδεις κνιδωτικές βλατίδες και πλάκες της κύησης - PUPP - Pruritic Urticarial Papules and Plaques (ή πολύμορφο εξάνθημα της κύησης). Συνήθως εμφανίζεται στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης

με εξανθήματα στην κοιλιά, τα οποία διαρκούν εβδομάδες και συνοδεύονται από έντονο κνησμό. Θα πρέπει να αποκλειστούν άλλες σοβαρές αιτίες κνησμού, όπως η χολόσταση, και να αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων μέχρι να υποχωρήσει, συνήθως λίγες εβδομάδες μετά τον τοκετό. Οι γυναίκες λοιπόν φαίνεται όχι μόνο να εκδηλώνουν σε μεγαλύτερο ποσοστό αλλεργικά νοσήματα από τους άνδρες, ειδικά στην ενήλικη ζωή, αλλά και να εμφανίζουν εντονότερα συμπτώματα από τους άνδρες. Η δράση και η διακύμανση των γυναικείων ορμονών παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτές τις εκδηλώσεις, ενώ η έγκαιρη διάγνωση και η κατανόηση αυτής της επίδρασης μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και την ηπιότερη πορεία της αλλεργίας. ■

ΣΤΑΥΡΟΎΛΑ ΓΙΑΒΉ Η Σταυρούλα Γιαβή, MD, PhD, διευθύντρια Αλλεργιολογικού Τμήματος, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών και εκπαιδεύτηκε στην Παιδιατρική, στην Παιδιατρική Κλινική του Θριασίου Νοσοκομείου. Ειδικεύτηκε στην Αλλεργιολογία στην Αλλεργιολογική Μονάδα της Β’ Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού». Μετά την απόκτηση του τίτλου της ειδικότητας Αλλεργιολογίας εργάστηκε στο ίδιο Τμήμα ως επιμελήτρια και συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες της ως πανεπιστημιακός υπότροφος στο Τμήμα της Τροφικής Αλλεργίας. Το ειδικό ερευνητικό ενδιαφέρον της εστιάζεται στην Τροφική Αλλεργία των παιδιών, κυρίως στο γάλα, στο αυγό, στα δημητριακά, στο ψάρι και τους ξηρούς καρπούς. Είναι κύρια ερευνήτρια στο Κλινικό Θεραπευτικό Πρωτόκολλο Επαγωγής Ανοχής στο γάλα (SOTI) στα παιδιά με σοβαρή αλλεργία στο γάλα, καθώς επίσης και κύρια ερευνήτρια στο Ερευνητικό Πρωτόκολλο της Nestlé (10.53-NRC) για την επαγωγή ανοχής του αυγού μέσω της κατανάλωσης θερμικά επεξεργασμένης πρωτεΐνης αυγού σε παιδιά με αλλεργία στο αυγό. Η χρήση της μοριακής διάγνωσης στην τροφική αλλεργία και η εφαρμογή της για την πρόγνωση, αλλά και στη θεραπεία των αλλεργικών νοσημάτων είναι βασικά σημεία της κλινικής της έρευνας.

| 91

Γιατί οι ΗΜΙΚΡΑΝΊΕΣ ταλαιπωρούν τις γυναίκες! Η ΗΜΙΚΡΑΝΊΑ ΚΑΙ Η ΚΕΦΑΛΑΛΓΊΑ τύπου τάσης αποτελούν την 3η αιτία αναπηρίας παγκοσμίως στις ηλικίες κάτω των 50 ετών, έχοντας σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής. Η ημικρανία, ειδικότερα, αποτελεί έναν δυνατό πονοκέφαλο, σφυγμώδους χαρακτήρα, συνήθως στο ήμισυ της κεφαλής, που διαρκεί από 4 έως 72 ώρες αν αφεθεί χωρίς θεραπεία και συνοδεύεται τυπικά από ναυτία, εμέτους, φωτοφοβία, ηχοφοβία και οσμοφοβία. Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν συνήθως πριν από το πονοκέφαλο κάποια «προειδοποιητικά» συμπτώματα (συνήθως από τους οφθαλμούς), τη λεγόμενη αύρα. Η ημικρανία είναι κυρίως μια γυναικεία νόσος. Οι γυναίκες εμφανίζουν ημικρανία σε συχνότητα 43%,

92 |

ενώ οι άνδρες 17%. Συνήθως τα επεισόδια πρωτοπαρουσιάζονται κατά την εμμηναρχή, συσχετίζονται χρονικά με τον καταμήνιο κύκλο και στις περισσότερες περιπτώσεις βελτιώνονται κατά την εγκυμοσύνη και μετά την εμμηνόπαυση. Αυτή η συσχέτιση έχει εξηγηθεί βάσει των μεταβολών των επιπέδων των οιστρογόνων στην αιματική κυκλοφορία, καθώς και με τους αντίθετους ρόλους των οιστρογόνων και της προγεστερόνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα, καθιστώντας έτσι πιο ευάλωτες τις γυναίκες. ΕΜΜΗΝΟΡΡΥΣΊΑ Στις γυναίκες όπου ημικρανία εμφανίζεται ως συσχετιζόμενη με τον κύκλο, απαντώνται δύο εκδοχές:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Γράφουν οι: Δρ ΔΉΜΟΣ-ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ ΜΗΤΣΙΚΏΣΤΑΣ, MD, PhD, FEA, καθηγητής Νευρολογίας, Α’ Νευρολογική Κλινική ΕΚΠΑ - Αιγινήτειο Νοσοκομείο, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, πρόεδρος στην Επιστημονική Επιτροπή Κεφαλαλγίας της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Νευρολογίας. ΙΩΆΝΝΑ ΧΡ. ΣΠΑΝΟΎ, επιμελήτρια Νευρολογικής Κλινικής 251 ΓΝΑ.

1. Η καταμήνια ημικρανία στην «αγνή» της μορφή, μια μορφή ημικρανικής κεφαλαλγίας χωρίς αύρα, η οποία εμφανίζεται μόνο σε χρονική συσχέτιση με την εμμηνορρυσία (από 2 ημέρες πριν έως 3 ημέρες μετά την αρχή της). 2. Η σχετιζόμενη με τον κύκλο ημικρανία, η οποία επιδεινώνεται κατά την εμμηνορρυσία, αλλά είναι παρούσα και σε άλλα χρονικά σημεία του κύκλου και απαντάται συχνότερα. Εδώ και δεκαετίες έχει περιγραφεί ότι η πτώση του επιπέδου των οιστρογόνων κατά την εμμηνορρυσία συνδέεται με τις πιο δύσκολες ημέρες ημικρανίας (οι κρίσεις διαρκούν περισσότερο, είναι μεγαλύτερης έντασης και απαντούν λιγότερο στα αναλγητικά) συγκριτικά με τις κρίσεις εκτός εμμηνορρυσίας. ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΆ Η λήψη αντισυλληπτικών χαπιών μπορεί σε κάποιες

γυναίκες να προκαλέσει επιδείνωση της ημικρανίας ή ακόμη και πρωτοεμφανιζόμενα συμπτώματα ή μπορεί να αλλάξει τα χαρακτηριστικά της γνωστής ημικρανίας (π.χ. εμφάνιση αύρας), ενώ σε άλλες γυναίκες δεν προκαλεί κάποια επίδραση. Η φαρμακευτική διαχείριση στην καταμήνια ημικρανία ακολουθεί τα γενικά θεραπευτικά πρότυπα για την ημικρανία, αλλά επίσης είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί και με παράγοντες που επηρεάζουν το ορμονικό περιβάλλον με σκοπό να επιτευχθεί μεγαλύτερη σταθερότητα των επιπέδων των οιστρογόνων. Γενικά προτιμώνται σκευάσματα χωρίς οιστρογόνο ως μονοθεραπεία, καθώς και χαμηλότερη δυνατή δόση. Κατά τη χρήση των συγκεκριμένων ορμονικών θεραπειών, σημειώνεται η απόλυτη αντένδειξη της ημικρανίας με αύρα, καθώς τα αντισυλληπτικά χάπια και η αύρα συνδέονται με αυξημένο αγγειακό κίνδυνο.

ΔΗΜΟΣ-ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΗΤΣΙΚΩΣΤΑΣ Ο Δρ Δήμος-Δημήτριος Μητσικώστας, MD, PhD, FEAN, είναι καθηγητής Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Υπηρετεί στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο (1η Νευρολογική Κλινική του ΕΚΠΑ), επικεφαλής του Ειδικού Ιατρείου Κεφαλαλγίας και του Τμήματος Α’ της Επείγουσας & Γενικής Νευρολογίας. Είναι πρόεδρος στην Επιστημονική Επιτροπή Κεφαλαλγίας της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Νευρολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, ενώ διετέλεσε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Κεφαλαλγίας. Το κλινικό και ερευνητικό του έργο επικεντρώνεται στις κεφαλαλγίες, στο nocebo και στην πολλαπλή σκλήρυνση και δίνει διαλέξεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο σε αυτούς τους τομείς. Διδάσκει επιπλέον προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές στη Νευρολογία. Συμμετέχει σε πολλές κλινικές δοκιμές στον τομέα της κεφαλαλγίας και της πολλαπλής σκλήρυνσης και έχει συγγράψει περισσότερες από 150 εργασίες στον διεθνή ιατρικό Τύπο (PubMed) με περισσότερες από 10.000 ετεροαναφορές. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στην Πειραματική Νευροφαρμακολογία από το ΕΚΠΑ. Μετά την ολοκλήρωση της ειδικότητας της Νευρολογίας έκανε μεταδιδακτορικές σπουδές στην Πειραματική Μοριακή Φαρμακολογία του Πόνου στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, Βοστόνη, ΗΠΑ και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας, Πανεπιστημιακό Κολέγιο Λονδίνου, Ηνωμένο Βασίλειο. Πριν από την εκλογή του ως αν. καθηγητή και τη μετακίνησή του στο ΕΚΠΑ ήταν διευθυντής της Νευρολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών επί σειρά ετών.

| 93

ΚΎΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΧΕΊΑ Οι περισσότερες γυναίκες αναφέρουν βελτίωση των ημικρανιών κατά την κύηση, ιδίως όσες έχουν ιστορικό καταμηνίας ημικρανίας. Σπανιότερα μπορεί να εμφανίσουν επιδείνωση των ημικρανιών συνήθως κατά το 1ο τρίμηνο και κυρίως όσες πάσχουν από ημικρανία με αύρα. Επίσης, κάποιες γυναίκες θα εμφανίσουν για πρώτη φορά ημικρανίες κατά τη διάρκεια της κύησης, κατά συντριπτική πλειοψηφία με συνοδό αύρα. Επίσης, οι έγκυοι με ημικρανία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών, όπως η υπέρταση της κύησης, η προεκλαμψία και το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Στη λοχεία οι περισσότερες γυναίκες επανεμφανίζουν ημικρανίες, ενώ παράγοντες που επιταχύνουν την επανεμφάνιση αποτελούν η ηλικία κάτω των 30 και ο μη θηλασμός. ΠΕΡΙΕΜΜΗΝΌΠΑΥΣΗ Η περιεμμηνόπαυση αποτελεί μια χρονική περίοδο φθίνουσας γονιμότητας που προοικονομεί την εμμηνόπαυση. Σε πολλές περιπτώσεις η περιεμμηνόπαυση σχετίζεται με αύξηση της συχνότητας των κεφαλαλγιών ή ακόμα και με την πρώτη εμφάνιση ημικρανίας. ΕΜΜΗΝΌΠΑΥΣΗ Κατά τη μετάπτωση ωστόσο από την περιεμμηνόπαυση στην εμμηνόπαυση στα δύο τρίτα των γυναικών με ημικρανία η συχνότητα των επεισοδίων μειώνεται, ενώ λιγότερο συχνά επιδεινώνεται. Τα έως τώρα δεδομένα συνηγορούν υπέρ μιας υπεροχής της φυσικής έναντι της τεχνητής εμμηνόπαυσης σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της ημικρανίας. Η επιδείνωση της ημικρανίας με την εμμηνόπαυση συνδέεται με το ιστορικό

καταμήνιας ημικρανίας, την έναρξη ημικρανίας κατά την εμμηναρχή, τη βελτίωση της κατάστασης στην εγκυμοσύνη, το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, καθώς και το άγχος. Στις γυναίκες που μεταπίπτουν σε εμμηνόπαυση σε ηλικία <45 ετών προκύπτει το πρόβλημα της πρώιμης έκθεσης σε μακροχρόνιους κινδύνους για την υγεία, όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η οστεοπενία, η σεξουαλική δυσλειτουργία, το άγχος και η κατάθλιψη. Η ορμονοθεραπεία υποκατάστασης (HRT) αποτελεί μια επιλογή διαχείρισης τουλάχιστον μέχρι την ηλικία που προσδοκάται φυσιολογικά η εμμηνόπαυση προκειμένου να αποτραπούν τα ανωτέρω. Ωστόσο, φαίνεται πως πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά και εξατομικευμένα η επιλογή των υποψήφιων ασθενών για τη συγκεκριμένη θεραπεία. Η International Headache Society Task Force όρισε ότι στην περίπτωση των γυναικών με ημικρανία η επιλογή της HRT υπάγεται στις γενικότερες ενδείξεις και αντενδείξεις που ισχύουν για όλες τις γυναίκες και συγκεκριμένα δίδεται με ένδειξη τα ενοχλητικά συμπτώματα από την έλλειψη οιστρογόνων, ενώ απαραιτήτως εκτιμώνται πριν την έναρξη της θεραπείας η ηλικία της ασθενούς, το χρονικό διάστημα που παρήλθε μετά την εμμηνόπαυση, η ηλικία στην οποία υπήρξε εμμηνόπαυση, η επιλογή του πιθανού φαρμακευτικού παράγοντα, η οδός χορήγησης, η δοσολογία και η εκτιμώμενη διάρκεια της θεραπείας. Συνοψίζοντας, γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες της ημικρανίας σε κάθε φάση της ζωής μιας γυναίκας μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις ασθενείς μας, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. ■

ΙΩΑΝΝΑ ΧΡ. ΣΠΑΝΟΥ Η Ιωάννα Χρ. Σπανού έλαβε πτυχίο Ιατρικής από την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πτυχίο από τη Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων - Ιατρικό Τμήμα (ΣΣΑΣ) με βαθμό πτυχίου «Άριστα - Εννέα» το 2009. Εκπαιδεύτηκε ως ειδικευόμενη Ιατρός στην Α’ Παθολογική Κλινική του 251 ΓΝΑ, στην Ψυχιατρική Κλινική του 251 ΓΝΑ, στη Νευρολογική Κλινική του 251 ΓΝΑ, καθώς και στη Νευρολογική Κλινική του Αιγινητείου, και απέκτησε τον τίτλο της Ειδικότητας στη Νευρολογία τον Ιούνιο του 2020. Έκτοτε εργάζεται ως επιμελήτρια της Νευρολογικής Κλινικής του 251 ΓΝΑ. Το 2018 έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης με τίτλο «Υπερηχογραφική Λειτουργική Απεικόνιση για την Πρόληψη και τη Διάγνωση των Αγγειακών Παθήσεων», από το Διακρατικό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρική Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Università degli studi di Genova. Είναι υποψήφια διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα της διατριβής «Το φαινόμενο Νocebo σε διάφορες νευρολογικές παθήσεις». Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον της αποτελούν οι κεφαλαλγίες, οι αγγειακές νευρολογικές παθήσεις και τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα. Έχει δημοσιεύσει σε ξενόγλωσσα και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, έχει συμμετάσχει με πολλές ανακοινώσεις σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια, καθώς και με ομιλίες σε ελληνικά συνέδρια, ενώ έχει διατελέσει ως reviewer σε έγκριτα ξενόγλωσσα περιοδικά.

94 |

ΑΡΕΤΑΊΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ

Γιατί δεν παθαίνουν όλες οι γυναίκες ΟΣΤΕΟΠΌΡΩΣΗ μετά την εμμηνόπαυση! Του ΆΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΊΤΗ

ΕΙΡΉΝΗ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥΔΆΚΗ Kαθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Αρεταίειο Νοσοκομείο, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κλιμακτηρίου & Εμμηνόπαυσης και επιστημονική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης & Ανδρόπαυσης.

Η ΟΣΤΕΟΠΌΡΩΣΗ ΕΊΝΑΙ ΠΟΛΎ ΣΥΧΝΉ μετά την εμμηνόπαυση, καθώς οι φυσιολογικές αλλαγές που τη χαρακτηρίζουν οδηγούν σε ταχεία απώλεια οστικής μάζας και διαταραχή της αρχιτεκτονικής των οστών. Ωστόσο, δεν την εκδηλώνουν όλες οι γυναίκες, ούτε φτάνει σε όλες στο σημείο να συμβεί οστεοπορωτικό κάταγμα. «Η εμμηνόπαυση είναι ένας φυσιολογικός σταθμός στη ζωή κάθε γυναίκας και χαρακτηρίζεται από την οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Η εμμηνόπαυ-

96 |

ση εμφανίζεται γύρω στα 51 χρόνια, με μια απόκλιση 3-4 ετών. Οφείλεται στη διακοπή της παραγωγής ωοθυλακίων από τις ωοθήκες και σηματοδοτεί αφενός το τέλος της αναπαραγωγικής ικανότητας, αφετέρου την ανεπάρκεια των ορμονών του φύλου, δηλαδή των οιστρογόνων», εξηγεί εκ μέρους της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας η Ειρήνη Λαμπρινουδάκη, καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Αρεταίειο Νοσοκομείο, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κλιμακτηρίου & Εμμηνόπαυσης και επιστημονική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης & Ανδρόπαυσης (European Menopause and Andropause Society - EMAS). Όπως επισημαίνει, τα οιστρογόνα συντηρούν την οστική μάζα και θωρακίζουν τα οστά έναντι των τραυματισμών. Μόλις τα οιστρογόνα σταματήσουν να παράγονται μετά την εμμηνόπαυση, παρατηρείται ταχεία απώλεια οστικής μάζας, σε συνδυασμό με διαταραχή της αρχιτεκτονικής των οστών, που μειώνει την αντοχή του σκελετού. Έτσι μπορεί να συμβεί κάταγμα με ελάχιστο τραυματισμό, π.χ. με το κατέβασμα μιας σκάλας ή μετά από φτέρνισμα. Τα κατάγματα αυτά ονομάζονται κατάγματα οστεοπόρωσης. ΟΙ ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΎΝΟΥ Η απώλεια της οστικής μάζας παρατηρείται σε όλες τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Ωστόσο, δεν θα εμφανίσουν όλες οι γυναίκες οστεοπορωτικό κάταγμα. Υπάρχουν παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο κατάγματος και είναι οι ακόλουθοι: • Ιστορικό κατάγματος στο παρελθόν. • Οικογενειακό ιστορικό κατάγματος, κυρίως σε συγγενείς 1ου βαθμού, δηλαδή σε γονείς και αδέλφια. • Πολύ χαμηλό σωματικό βάρος.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ • Κάπνισμα. • Κατάχρηση αλκοόλ. • Καθιστική ζωή και έλλειψη σωματικής άσκησης. • Χαμηλή οστική πυκνότητα. • Λήψη φαρμάκων που επηρεάζουν την αντοχή των οστών (π.χ. κορτιζόνη). • Ατομικό ιστορικό νοσημάτων που επηρεάζουν την αντοχή των οστών (λ.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα). ΤΙ ΜΠΟΡΟΎΝ ΝΑ ΚΆΝΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΘΟΎΝ Για να προστατευθούν οι γυναίκες από την οστεοπόρωση, μπορούν να κάνουν τα εξής, τονίζει η κ. Λαμπρινουδάκη: • Αύξηση της κατανάλωσης τροφών που περιέχουν ασβέστιο, όπως γάλα, γιαούρτι, τυρί, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μικρά ψάρια που τρώγονται με τα κόκαλα, ταχίνι. • Βελτιστοποίηση των επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα. Αυτό εξαρτάται από την έκθεση του δέρματος στον ήλιο. Τα επίπεδα μπορούν να μετρηθούν με εξέταση αίματος και να διορθωθούν, εάν είναι χαμηλά, με διατροφικό συμπλήρωμα βιταμίνης D. • Σωματική δραστηριότητα που φορτίζει το σκελετό, όπως μισή ώρα περπάτημα την ημέρα. Συμπληρωματικά συνιστώνται ασκήσεις που δυναμώνουν τους μυς και βοηθούν στην ισορροπία, ώστε να αποφεύγονται οι πτώσεις. • Διακοπή καπνίσματος. • Μετριασμός της κατανάλωσης αλκοόλ. • Εξασφάλιση συνθηκών που αποτρέπουν τις πτώσεις: Χαλιά που δεν γλιστράνε, καλός φωτισμός χώρων, αποφυγή ολισθηρών επιφανειών (π.χ. χιονισμένοι ή βρεγμένοι δρόμοι), παπούτσια με αντιολισθητικούς πάτους, εξασφάλιση καλής όρασης, αποφυγή

φαρμάκων που προκαλούν διαταραχές ισορροπίας. ΠΟΙΑ ΦΆΡΜΑΚΑ ΑΠΟΤΡΈΠΟΥΝ ΤΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΆ ΚΑΤΆΓΜΑΤΑ Η διερεύνηση της οστεοπόρωσης συνήθως συμπίπτει με τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Συχνά οι γυναίκες σε αυτή τη φάση της ζωής τους εμφανίζουν έντονα συμπτώματα που διαταράσσουν την ποιότητα ζωής τους, όπως εξάψεις, νυκτερινές εφιδρώσεις, διαταραχές του ύπνου, κόπωση, καταθλιπτικό συναίσθημα, άγχος, ευερεθιστότητα και κεφαλαλγίες. Τα συμπτώματα αυτά, όπως και η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση οφείλονται στην έλλειψη των οιστρογόνων. Για το λόγο αυτόν, «η ορμονική θεραπεία αποτελεί την καλύτερη θεραπευτική επιλογή, τόσο για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης όσο και για την οστεοπόρωση για τις γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνοπαυσιακή μετάβαση», αναφέρει η κ. Λαμπρινουδάκη. «Σήμερα διαθέτουμε φυσικές ορμόνες, ίδιες με αυτές που παράγει η γυναίκα πριν την εμμηνόπαυση, οι οποίες όταν χορηγούνται εξατομικευμένα κάτω από ιατρική επίβλεψη είναι απολύτως ασφαλείς. Αργότερα, όταν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης θα εκλείψουν, αλλά ο κίνδυνος κατάγματος θα είναι ακόμη υπαρκτός, τότε μπορούμε να χορηγήσουμε άλλα μη ορμονικά σκευάσματα, τα οποία είτε μειώνουν την απώλεια της οστικής μάζας είτε αυξάνουν τη σύνθεση νέου οστού, με αποτέλεσμα να αυξάνουν την αντοχή των οστών και να μειώνουν τον κίνδυνο κατάγματος». Όταν βέβαια η γυναίκα απομακρύνεται χρονικά από την περίοδο μετάβασης στην εμμηνόπαυση και όσο προχωράει η ηλικία, υπάρχουν άλλες θεραπευτικές επιλογές, όπως τα διφωσφονικά, η δενοσουμάμπη, οι εκλεκτικοί τροποποιητές των οιστρογονικών υποδοχέων και για σοβαρές περιπτώσεις τα ανάλογα παραθορμόνης. ■

ΕΙΡΉΝΗ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥΔΆΚΗ Η Ειρήνη Λαμπρινουδάκη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε το 1991 με το βαθμό «Άριστα». Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία, στο Πανεπιστήμιο του Hong Kong και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην Κλινική της Παθολογικής Φυσιολογίας. Απέκτησε τον τίτλο της Ειδικότητας της Ενδοκρινολογίας το 2000, με εξειδίκευση στον τομέα της Γυναικολογικής Ενδοκρινολογίας, Εμμηνόπαυσης και της Μετεμμηνοπαυσιακής Οστεοπόρωσης. Εργάζεται στη Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, ως καθηγήτρια με γνωστικό αντικείμενο «Ενδοκρινολογία». Έχει συγγράψει 220 εργασίες, δημοσιευμένες σε διεθνή περιοδικά (μέχρι τον Μάιο 2020). Έχει διατελέσει πρόεδρος της European Menopause and Andropause Society (EMAS) κατά το διάστημα 2015-2017 και έκτοτε μέχρι σήμερα είναι επιστημονική διευθύντρια της ΕΜΑS. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κλιμακτηρίου και Εμμηνόπαυσης και αρχισυντάκτης (Editor in Chief) του περιοδικού «MATURITAS», επίσημου περιοδικού της EMAS με IF 3.65. Το 2018 τιμήθηκε από τη Διεθνή Εταιρεία Εμμηνόπαυσης με το βραβείο Henry Burger Prize, το οποίο απονέμεται στον επιστήμονα με τη μεγαλύτερη διεθνώς συμβολή στον τομέα της εμμηνόπαυσης.

| 97

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Οι καλύτερες ασκήσεις για την ΟΣΤΕΟΠΌΡΩΣΗ Γράφει ο ΤΡΙΑΝΤΆΦΥΛΛΟΣ ΠΑΝΤΑΖΉΣ, φυσικοθεραπευτής, διευθυντής Κέντρου Φυσικοθεραπείας και Αποκατάστασης Αθλητικών Κακώσεων, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Η ΟΣΤΕΟΠΌΡΩΣΗ είναι μία από τις πιο συχνές παθήσεις των οστών. Σε αυτή την πάθηση, μειώνεται η οστική μάζα και δημιουργούνται διαταραχές στην αρχιτεκτονική της δομής των οστών. Τα οστά είναι ζώντες ιστοί που συνεχώς αποσυντίθενται και ανασυντίθενται. Η οστεοπόρωση επέρχεται επειδή τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αποδόμηση των οστών είναι πιο δραστήρια από εκείνα που είναι αρμόδια για την αναδόμησή τους, δημιουργώντας κίνδυνο για κατάγματα. Το ήμισυ των γυναικών και το ένα τέταρτο των ανδρών ηλικίας άνω των 50 ετών θα πάθουν κάποιο κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η σωστή άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην ανακα-

98 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ τασκευή των οστών και στη μείωση της πιθανότητας κατάγματος. Ακολουθούν συστάσεις ασκήσεων που βοηθούν στην πρόληψη των οστεοπορωτικών καταγμάτων. ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΉ ΕΞΆΣΚΗΣΗ (CARDIOVASCULAR CONDITIONING) Για να παρατηρήσετε αλλαγές στην οστική πυκνότητα, στις καρδιαγγειακές ασκήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιείτε το σωματικό σας βάρος. Η κολύμβηση και η ποδηλασία δεν το επιτυγχάνουν αυτό, οπότε το περπάτημα, το τζόκινγκ και ο χορός είναι πιο αποτελεσματικές επιλογές. Είναι επίσης σημαντικό να αυξάνετε την ένταση της άσκησης καθώς γυμνάζεστε. Για να δείτε βελτιώσεις στην οστική πυκνότητα, μια καλή ιδέα θα ήταν να «εκπλήσσετε» τα οστά σας όσο περπατάτε. Αυτό μπορείτε να το κάνετε επιταχύνοντας το ρυθμό βάδισης, αλλάζοντας κατευθύνσεις (προσπαθήστε να μετακινηθείτε προς τα πίσω ή προς το πλάι) ή βρείτε μερικές ανηφόρες να ανεβείτε. Η εναλλαγή μεταξύ ασκήσεων υψηλότερης έντασης δύο με τρεις φορές την εβδομάδα και δραστηριοτήτων χαμηλότερης έντασης τέσσερις έως πέντε φορές την εβδομάδα είναι η πιο αποτελεσματική άσκηση.

τύπου «1-Rep Max», την οποία μπορείτε να βρείτε σε διάφορους ιστότοπους. Στη συνέχεια, στοχεύστε στο 70-80% του μέγιστου βάρους που μπορείτε να σηκώσετε με μια επανάληψη. Να θυμάστε ότι η κάθε άσκηση είναι ειδική για συγκεκριμένο σημείο του σώματος. Πρέπει να στοχεύετε στις περιοχές που είναι πιο επιρρεπείς στα κατάγματα: τη σπονδυλική στήλη, τους γοφούς και τους καρπούς. Η προπόνηση με βάρη συνιστάται να γίνεται δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα. Μια περιοχή που συχνά χρειάζεται προσοχή είναι οι εκτείνοντες μύες, οι οποίοι βρίσκονται στην οπίσθια πλευρά της σπονδυλικής στήλης. Η ενίσχυση των μυών αυτών θα σας επιτρέψει να βελτιώσετε τη στάση σας και να μειώσετε τον κίνδυνο κατάγματος. Μπορείτε να κάνετε την ακόλουθη άσκηση καθημερινά:

ΑΣΚΉΣΕΙΣ ΕΝΔΥΝΆΜΩΣΗΣ Γυμναστείτε με ελεύθερα βάρη, χρησιμοποιήστε μηχανήματα στο γυμναστήριο ή κάντε ασκήσεις εδάφους για να κερδίσετε δύναμη. Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι είναι σημαντικό να σηκώνετε αρκετό βάρος για να δώσετε ώθηση στην ανάπτυξη των οστών. Για αυτόν το λόγο, θα χρειαστεί να κάνετε λιγότερες επαναλήψεις με περισσότερα βάρη. Για να προσδιορίσετε το βάρος που θα πρέπει να σηκώνετε, αναζητήστε κάποια εφαρμογή υπολογισμού

| 99

χρησιμοποιείτε για να: • Καμπουριάσετε (εκτείνοντες της σπονδυλικής στήλης). • Σηκώσετε και περιστρέψετε τους ώμους σας (ανελκτήρες της ωμοπλάτης και στροφείς της άρθρωσης του ώμου). • Σηκώσετε τα γόνατα (καμπτήρες των ισχίων). • Φέρετε τα πόδια σας προς το σώμα σας (ραχιαίοι καμπτήρες του ποδιού). Οι διατάσεις θα πρέπει να εκτελούνται αργά και χαλαρά, μέχρι το σημείο ελαστικότητας, χωρίς να πονάτε. Για μέγιστο όφελος, κάνετε διατάσεις 20 έως 30 δευτερολέπτων μία ή δύο φορές την ημέρα. Η γιόγκα και το πιλάτες είναι χρήσιμα για τη διάταση και την επιμήκυνση των μυϊκών ομάδων, αλλά περιλαμβάνουν πολλές θέσεις με κάμψη (προς τα εμπρός). Αν θέλετε να δοκιμάσετε αυτή τη γυμναστική, πρέπει να είστε προσεκτικοί και να γυμνάζεστε με έμπειρους εκπαιδευτές, αφού πρώτα ενημερώσετε ότι έχετε οστεοπόρωση.

Μπορείτε επίσης να βελτιώσετε την οστική πυκνότητα με ασκήσεις φόρτισης των οστών. Μια εξαιρετική άσκηση είναι να πατάτε απότομα και με δύναμη το πόδι σας στο έδαφος σαν να συνθλίβετε κάτι (stomps). Κάνετε τέσσερις επαναλήψεις σε κάθε πόδι δύο φορές την ημέρα, χρησιμοποιώντας τόση δύναμη όση χρειάζεται για να συνθλίψετε ένα κουτάκι αναψυκτικού. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της οστικής πυκνότητας στην περιοχή των γοφών. ΔΙΑΤΆΣΕΙΣ Η διάταση των δύσκαμπτων μυών μειώνει τον πόνο στην πλάτη και προάγει την καλή μηχανική της σπονδυλικής στήλης και τη σωστή στάση σώματος. Οι μύες που είναι συνήθως πιο δύσκαμπτοι είναι εκείνοι που

ΤΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΎΓΕΤΕ Οι ασκήσεις που κρατούν τη σπονδυλική σας στήλη σε ευθεία ή ελαφρώς κυρτή θέση είναι γενικά πιο ασφαλείς από τις ασκήσεις που περιλαμβάνουν κάμψη προς τα εμπρός. Αυτό συμβαίνει επειδή τα περισσότερα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης συμβαίνουν στη θέση της κάμψης (προς τα εμπρός). Εάν έχετε ήδη οστεοπορωτικό κάταγμα, αποφύγετε τις ασκήσεις που περιλαμβάνουν κάμψη προς τα εμπρός, πλευρική κάμψη και περιστροφή του κορμού. Η σωστή ενίσχυση των μυών της κάτω κοιλιακής χώρας και της πλάτης θα βοηθήσει επίσης στην επίτευξη της βέλτιστης θέσης για τη σπονδυλική σας στήλη. Μπορείτε πάντα να διαμορφώσετε ένα ασφαλές, αποτελεσματικό, ατομικό πρόγραμμα άσκησης - ακόμα και αν είχατε κάποιο κάταγμα. Καλή επιτυχία! ■

ΤΡΙΑΝΤΆΦΥΛΛΟΣ ΠΑΝΤΑΖΉΣ Ο Τριαντάφυλλος Πανταζής είναι διευθυντής του Κέντρου Φυσικοθεραπείας & Αποκατάστασης Αθλητικών Κακώσεων του Ιατρικού Αθηνών από το έτος 2000. Είναι πτυχιούχος φυσικοθεραπευτής, απόφοιτος ΤΕΙ Αθήνας, ενώ κατέχει πτυχίο Ψυχολογίας (B.S. in Psychology, State University of New York at Stony Brook), καθώς και Certified TECAR Specialist - ειδικός στην Ισοκινητική Δυναμομετρία & Άσκηση (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Είναι πρώην επαγγελματίας αθλητής καλαθοσφαίρισης, πράγμα που τον έχει βοηθήσει να κατανοήσει και να αγαπήσει την αξιολόγηση και αποκατάσταση των αθλητών. Από το 2005 έχει αναλάβει υπεύθυνος φυσικοθεραπείας των νοσηλευόμενων στο Ιατρικό Κέντρο ασθενών και υποδιευθυντής του Κέντρου Φυσικοθεραπείας, ενώ από το 2019 εκτελεί χρέη διευθυντή.

100 |

METROPOLITAN HOSPITAL

ΓΥΝΑΙΚΕΊΑ ΚΑΡΔΙΆ Τι να θυμόμαστε, τι να προσέχουμε, τι να κάνουμε!

ΓΕΝΟΒΈΦΑ ΚΟΛΟΒΟΎ Καρδιολόγος, διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας Metropolitan Hospital, πρόεδρος της Ένωσης Ερευνητών Αθηροσκλήρωσης.

ΟΙ ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΎΝΟΥ και οι κλινικές εκδηλώσεις υποδηλώνουν ότι η παθοφυσιολογία και η επίπτωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων διαφέρουν μεταξύ γυναικών και ανδρών. Υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που αφορούν μόνο τις γυναίκες (πρώιμη εμμηνόπαυση, σακχαρώδης διαβήτης και αρτηριακή υπέρταση της κύησης, πολυκυστικές ωοθήκες, καρκίνος μαστού κ.ά.). Υπάρχουν νοσήματα που είναι πιο συχνά στις γυναίκες, απ’ ό,τι στους άνδρες (ημικρανία, φαινόμενο Raynaud, αγγειίτιδες, σπασμός των στεφανιαίων αγγείων κ.ά.).

102 |

Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα όπως η δυσλιπιδαιμία, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η καθιστική ζωή κ.ά., που εμφανίζονται σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, συχνότερα συγκριτικά με τους άνδρες ίδιας ηλικίας με εξαίρεση γενετικά καθορισμένες περιπτώσεις. Τέλος, επειδή στις γυναίκες τα καρδιαγγειακά νοσήματα εμφανίζονται μετά από κάποια ηλικία που, όπως φαίνεται είναι τα 65 έτη, συχνά συνυπάρχουν με άλλες επιπρόσθετες οργανικές διαταραχές, όπως η οστεοπόρωση, που δεν υπάρχουν στους άνδρες ίδιας ηλικίας. Συνεπώς, όσον αφορά στα καρδιαγγειακά νοσήματα οι γυναίκες παρουσιάζουν άλλες παραμέτρους-παράγοντες συγκριτικά με τους άνδρες, που συμβάλλουν στη βαρύτητα και την έκβαση των νοσημάτων αυτών, αναφέρει η καρδιολόγος Γενοβέφα Κολοβού, διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας στο Metropolitan Hospital. Η κυριότερη παράμετρος που διαφοροποιεί τις γυναίκες από τους άνδρες είναι τα οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα έχουν ποικίλη δράση σε διάφορα όργανα του ανθρώπινου και κυρίως του γυναικείου σώματος. Τα επίπεδά τους στη διάρκεια της ζωής της γυναίκας μεταβάλλονται και επηρεάζουν πολλά συστήματα. Ένα από τα βασικά συστήματα που υφίσταται μεγάλες αλλαγές από τη δράση των οιστρογόνων, την εμμηνόπαυση και την ηλικία της γυναίκας είναι το καρδιαγγειακό σύστημα. Η επίδραση των οιστρογόνων στο καρδιαγγειακό σύστημα μπορεί να είναι άμεση, δηλαδή πάνω στο αγγείο, ή να εμφανίζεται μέσω των μεταβολών των παραγόντων κινδύνου όπως το λιπιδαιμικό προφίλ, η αρτηριακή πίεση, το σωματικό βάρος, η αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης και οι αιματολογικοί παράγοντες. Η εμμηνόπαυση και η ηλικία είναι δύο από τις πιο βασικές καταστάσεις που οδηγούν στις ανεπιθύμητες μεταβολές των παραγόντων κινδύνου που αναφέρθηκαν για τις γυναίκες.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Επιπλέον, η καθιστική ζωή και η λανθασμένη διατροφή συντελούν σε παχυσαρκία αλλά και σε υιοθέτηση ενός συνολικά μη υγιεινού τρόπου ζωής με απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία της γυναίκας. Αντίθετα, η σωστή διατροφή (η μεσογειακή) από μικρή ηλικία, η άσκηση και το μη καπνίζειν αποτελούν παράγοντες σωστής και ισορροπημένης ανάπτυξης κοριτσιών και γυναικών. Έτσι, κάποιες ή όλες οι παρακάτω συνήθειες θα πρέπει να γίνουν τρόπος ζωής για τις γυναίκες: • Τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα μέτρια αερόβια άσκηση (30 λεπτά x 5 ημέρες τη εβδομάδα) ή 75 λεπτά εντατική άσκηση (15 λεπτά x 5 ημέρες την εβδομάδα) ή, ακόμα καλύτερα, συνδυασμός τους. • Έλεγχος σωματικού βάρους με στόχο δείκτη μάζας σώματος μικρότερο από 25 και περίμετρο μέσης μικρότερη από 80 εκατοστά. • Για τις παχύσαρκες γυναίκες συνιστάται απώλεια βάρους σε ποσοστό 5-10% του συνολικού τους βάρους το χρόνο. • Δίαιτα μεσογειακού τύπου με έμφαση στην κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, καρπών, ψα-

ριού και υδατανθράκων ολικής άλεσης. Νέες γυναίκες, προσοχή αν έχετε: • Επιπλοκές στην κύηση (υπέρταση, προεκλαμψία, σακχαρώδη διαβήτη). • Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. • Πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια. • Υπερχοληστερολαιμία. • Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. • Υπέρταση. • Μεταβολικό σύνδρομο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση συμβουλευτείτε τον γιατρό σας και να θυμάστε τα 7 «πρέπει»: • Πρέπει να έχετε περίοδο κάθε μήνα. • Πρέπει να διατηρείτε το βάρος σας όσο πιο κοντά στο φυσιολογικό. • Πρέπει να ακολουθείτε μεσογειακή διατροφή. • Πρέπει να περπατάτε συχνά. • Πρέπει να κάνετε τεστ-Παπ: το πρώτο στα 21 και μετά κάθε 3 χρόνια. • Πρέπει να εμβολιαστείτε ενάντια στον ιό HPV, υπεύθυνο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ιδανικά πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών και

| 103

μέχρι την ηλικία των 40 ετών. • Πρέπει να κάνετε μαστογραφία: η πρώτη πρέπει να γίνεται στην ηλικία των 35 ετών (μαστογραφία αναφοράς) και από τα 40 έτη και μετά μία κάθε χρόνο. ΕΜΜΗΝΌΠΑΥΣΗ Η εμμηνόπαυση συνοδεύεται από αλλαγές στο σώμα μας, αλλά και στη λειτουργία του οργανισμού μας. Παρατηρείται αύξηση του σωματικού βάρους και των επιπέδων αρτηριακής πίεσης, χοληστερόλης και σακχάρου στο αίμα. Αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Επίσης, μετά την εμμηνόπαυση οι γυναίκες αποτελούν πιο ευάλωτο πληθυσμό, γιατί έχουν περισσότερες συννοσηρότητες και εμφανίζουν άτυπα συμπτώματα που οδηγούν σε υποδιάγνωση και καθυστερημένη χορήγηση θεραπείας. Γι’ αυτό οποιοδήποτε ύποπτο σύμπτωμα χρήζει άμεσης ιατρικής εξέτασης. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες η πιο συχνή αρρυθμία είναι η κολπική μαρμαρυγή που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ιδιαίτερα για τις γυναίκες άνω των 75 ετών. Εάν η διατήρηση του καρδιακού ρυθμού δεν είναι πια δυνατή, είναι απαραίτητη η ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου (παχυσαρκία, αρτηριακή υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία, σακχαρώδης διαβήτης), η χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής και η ρύθμιση της καρδιακής συχνότητας. Γυναίκες, προσοχή αν έχετε: • Πρόωρη εμμηνόπαυση (<45 ετών). • Υπερχοληστερολαιμία. • Σακχαρώδη διαβήτη. • Υπέρταση. • Μεταβολικό σύνδρομο. Η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακών νόσων είναι πολύ σημαντική:

• Διακόπτουμε το κάπνισμα. • Τρεφόμαστε σωστά προτιμώντας λαχανικά, φρούτα, προϊόντα ολικής άλεσης, μειώνοντας τα κορεσμένα λιπαρά, το αλκοόλ και το αλάτι. • Ασκούμαστε, φροντίζουμε το βάρος μας και μετράμε την περίμετρο της μέσης μας όπως αναφέρθηκε παραπάνω. • Προσπαθούμε να ρυθμίσουμε την αρτηριακή μας πίεση σε τιμές <140/90 mmHg. • Ζητάμε τη βοήθεια γιατρού, ώστε να επιτύχουμε χαμηλές τιμές LDL χοληστερόλης. • Προσέχουμε το σάκχαρό μας. • Φροντίζουμε να παίρνουμε σωστά τα φάρμακά μας όταν παίρνουμε φάρμακα, να κάνουμε συχνούς ελέγχους της υγείας μας και να συμβουλευόμαστε τακτικά τον γιατρό μας. • Κάνουμε ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο. • Κάνουμε ετήσιο καρδιολογικό έλεγχο. • Ελέγχουμε τον καρδιακό μας ρυθμό για εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής. Γυναίκες, σε όλες τις ηλικίες, να θυμάστε ότι: Για να διατηρήσουμε καλή πνευματική και σωματική υγεία… • Δεν καπνίζουμε. • Παραμένουμε κινητικά δραστήριες. • Ασχολούμαστε με δραστηριότητες που μας ευχαριστούν. • Προσπαθούμε να μαθαίνουμε διαρκώς κάτι καινούργιο. • Μένουμε κοινωνικά δραστήριες. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία αναγνώρισε από το 2004 τον αυξημένο κίνδυνο που διατρέχουν οι γυναίκες για καρδιαγγειακά νοσήματα, κίνδυνο ο οποίος συχνά υποεκτιμάται. Έτσι δημιουργήθηκε το κίνημα Go Red for Women με σκοπό να προωθήσει παγκοσμίως το μήνυμα της πρόληψης για τη γυναικεία καρδιά που είναι: Εκπαιδεύομαι - Δραστηριοποιούμαι - Ενδυναμώνομαι. ■

ΓΕΝΟΒΈΦΑ ΚΟΛΟΒΟΎ Η Γενοβέφα Κολοβού είναι καρδιολόγος, διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας στο Metropolitan Hospital. Από το 1988 ασχολείται και με το μεταβολισμό των λιπιδίων. Τον ίδιο χρόνο δημιούργησε με τον καθηγητή Δ.Φ. Κόκκινο το πρώτο λιπιδαιμικό ιατρείο στην Ελλάδα. Το 2002 τιμήθηκε με το βραβείο Ακαδημίας Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 326 ξενόγλωσσες επιστημονικές εργασίες και 26 ιατρικά βιβλία (5 ξενόγλωσσα). To βιβλίο «Ανδρόπαυση, Εμμηνόπαυση, Σωματόπαυση» (εκδόσεις Unfo-Health, 2010) βραβεύτηκε από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία. Σήμερα είναι πρόεδρος της Ένωσης Ερευνητών Αθηροσκλήρωσης. H επιστημονική δραστηριότητα της Γενοβέφας Κολοβού εκτείνεται κυρίως στα εξής πεδία: Πρόληψη και αντιμετώπιση καρδιαγγειακών παθήσεων, μεταγευματική λιπαιμία, οικογενής υπερχοληστερολαιμία και σπάνιες γενετικές ανωμαλίες του μεταβολισμού των λιπιδίων, γονίδια και στεφανιαία νόσος, μακροζωία/ γήρανση και αντιμετώπιση των σοβαρών δυσλιπιδαιμιών.

104 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΣΥΡΟΥ «ΒΑΡΔΑΚΕΙΟ ΚΑΙ ΠΡΩΙΟ»

Κατέκτησε 3 διεθνή βραβεία για περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες! ΤΟ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟ ΔΊΚΤΥΟ ΠΡΆΣΙΝΩΝ Νοσοκομείων απένειμε τρία διεθνή βραβεία στο Γενικό Νοσοκομείο Σύρου «Βαρδάκειο & Πρώιο» για τις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες και τα επιτεύγματά του. Αναλυτικά: 1. Διατήρησε το Αργυρό Βραβείο Κλιματικής Πολιτικής, το οποίο έλαβε για πρώτη φορά το 2020. 2. Έλαβε για πρώτη φορά το Αργυρό Βραβείο Μείωσης Εκπομπών Αερίων (κατηγορία κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας), για την ανάπτυξη πολιτικών μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και την επίτευξη μείωσης σε ποσοστό 60%, κατά τη χρήση του έτους 2020 σε σύγκριση με το 2019. 3. Η Ομάδα Διοίκησης Έργου έλαβε για πρώτη φορά το Αργυρό Βραβείο Κλιματικής Ηγεσίας για την ανακήρυξη του Νοσοκομείου Σύρου ως «πρότυπου ψηφιακού Νοσοκομείου» από το υπουργείο Υγείας τον Μάιο 2021, για την εκπόνηση και έγκριση του Σχεδίου Διαχείρισης Αειφόρου Ενέργειας του Νοσοκομείου, για την επιτυχημένη ολοκλήρωση της Πράξης «Low Carbon Healthcare in the Mediterranean Region», για την ένταξη του Νο-

σοκομείου Σύρου, ως ιδρυτικού μέλους, στην πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών «Race to Zero», για τη διαρκή εκπαίδευση των μελών της Ομάδας Έργου σε περιβαλλοντικά ζητήματα και για τη συμμετοχή με ομιλίες και παρεμβάσεις σε σημαντικά συνέδρια-σεμινάρια και συναντήσεις για την κλιματική κρίση. Η απονομή των βραβείων βασίστηκε στη συγκριτική αξιολόγηση περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών 22.000 Νοσοκομείων-Φορέων Υγείας, μελών του Παγκόσμιου Δικτύου, από 36 χώρες. Συνολικά, βραβεύθηκαν πενήντα (50) νοσοκομεία από 14 χώρες και αναγνωρίζονται ως «…παγκόσμιοι ηγέτες στη μετάβαση προς την αειφορία στην παροχή υπηρεσιών υγείας…» (https:// www.greenhospitals.net/2021-health-care-climatechallenge-awards). Το Γενικό Νοσοκομείο Σύρου «Βαρδάκειο & Πρώιο» είναι το μοναδικό Νοσοκομείο στη Ν.Α. Ευρώπη, το οποίο βραβεύτηκε. Η συμμετοχή στο Παγκόσμιο Δίκτυο Πράσινων Νοσοκομείων και η διαδικασία υποβολής υποψηφιοτήτων-συγκριτικής αξιολόγησης-βράβευσης είναι δωρεάν. ■

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ – ΠΑΝΑΝΕΙΟ»

Λειτουργία τακτικού πρωινού ιατρείου Post-Covid! ΑΠΌ ΤΟΝ ΙΑΝΟΥΆΡΙΟ ξεκίνησε η λειτουργία του Post-Covid ιατρείου στο Γενικό Νοσοκομείο «Βενιζέλειο – Πανάνειο». Το ιατρείο λειτουργεί κάθε Τετάρτη στο χώρο του αντιφυματικού ιατρείου στα τακτικά εξωτερικά ιατρεία. Στελεχώνεται από την πνευμονολόγο Ειρήνη Πασπαράκη, επιμ. Β’, την παθολόγο Μελίνα Καβουσανάκη, επιμ. Β’, και τον καρδιολόγο Σταμάτη Σταυράκη, επιμ. Β’. Στόχος του Post-Covid ιατρείου είναι να παρακολουθούνται οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες του COVID-19, δεδομένου ότι πρόκειται για μία λοίμωξη που πλέον γνωρίζουμε ότι επηρεάζει σοβαρά την αναπνευστική λειτουργία και επιπλέον άλλα όργανα και συστήματα. Οι ασθενείς θα λαμβάνουν με το εξιτήριό τους προγραμματισμένο ραντεβού για αρχικό έλεγχο στις 4-8 εβδομάδες με κλινική εκτίμηση από παθολόγο και πνευμονολόγο, πλήρη εργαστηριακό έλεγχο, λειτουργικές δοκιμασίες αναπνοής και απεικονιστικό έλεγχο με αξονική τομογραφία πνεύμονα στις 12 εβδομάδες (σύμφωνα με τα παγκόσμια πρωτόκολλα παρακολούθησης). Θα υπάρχει δυνατότητα παραπομπής και συν-εκτίμησης με άλλες ειδικότητες όπως, καρδιολόγος, νευρολόγος, νεφρολόγος ή ψυχίατρος, όποτε κρίνεται απαραίτητο, ενώ προσδοκία του ιατρείου είναι επίσης να ανταποκρίνεται και σε αιτήματα συμβουλευτικής ή σε παραπομπές από ιατρούς της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. ■

| 105

ΙΑΣΩ

Ποιες γυναίκες κινδυνεύουν από σακχαρώδη διαβήτη!

Γράφει η Dr. ΒΑΣΙΛΙΚΉ ΤΡΙΆΝΤΗ, MD, MSc, PhDc, ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος-ιατρός Μεταβολισμού, συνεργάτις ΙΑΣΩ Γενική Κλινική.

Ο ΣΑΚΧΑΡΏΔΗΣ ΔΙΑΒΉΤΗΣ είναι μία από τις συχνότερα εμφανιζόμενες νόσους με περισσότερους από 1 εκατομμύριο ασθενείς στη χώρα μας. Ένας στους τρεις ασθενείς, όμως, δεν γνωρίζει ότι νοσεί, σύμφωνα με μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στον ελληνικό πληθυσμό. Δεν είναι ο ίδιος σε όλους τους ασθενείς, ούτε απαιτεί την ίδια αντιμετώπιση. Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism», σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο διαβήτη διατρέχουν οι γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, πάθηση η οποία τετραπλασιάζει τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη. Εκτός από το αυξημένο σωματικό βάρος, η αποχή από τη σωματική άσκηση και η υπέρταση είναι μερικοί από τους πιο γνωστούς παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην εκδήλωση του διαβήτη τύπου 2. Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια

106 |

συχνή πάθηση στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και αποτελεί την κυριότερη αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας. Προκειμένου να εξετάσουν τη σχέση ανάμεσα στη γυναικολογική πάθηση και στον διαβήτη, ερευνητές από τη Δανία μελέτησαν σχεδόν 55.000 γυναίκες, εκ των οποίων περίπου 20.000 είχαν διαγνωστεί με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Στο πλαίσιο της μελέτης τους, οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου), τεστοστερόνης, τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης των γυναικών. Για την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων, οι ερευνητές συνυπολόγισαν πιθανούς παράγοντες κινδύνου για τον διαβήτη τύπου 2, όπως η ηλικία και ο δείκτης μάζας σώματος. Οι αναλύσεις υπέδειξαν ότι, σε σύγκριση με τις υγιείς γυναίκες, όσες πάσχουν από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι τέσσερις φορές πιο πιθανό να εκδηλώσουν διαβήτη. Μάλιστα, στις γυναίκες με το σύνδρομο η διάγνωση γίνεται περίπου τέσσερα χρόνια νωρίτερα -κατά μέσο όρο σε ηλικία 31 ετών- σε σύγκριση με τις υγιείς γυναίκες, στις οποίες η διάγνωση γίνεται στα 35. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, οι δύο πιο αξιόπιστοι δείκτες πρόβλεψης του διαβήτη τύπου 2 στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος και τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Ο αυξημένος κίνδυνος διαβήτη τύπου 2 στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι αξιοσημείωτο εύρημα. «Ο διαβήτης μπορεί να εκδηλωθεί σε μικρή ηλικία κι έτσι ο προληπτικός έλεγχος είναι απαραίτητος, ιδιαίτερα σε όσες γυναίκες είναι παχύσαρκες και έχουν διαγνωστεί με το σύνδρομο», αναφέρει η Ντόρτε Γκλίντμποργκ, μία εκ των συντακτών της μελέτης. Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν είναι μία ενιαία ασθένεια, αλλά μία ετερογενής νόσος που επηρεάζεται από πολλούς και απροσδόκητους παράγοντες, οι οποίοι συχνά δεν βρίσκονται καν υπό τον έλεγχο των πασχόντων. Ολοένα και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του σακχάρου (γλυκαιμική ρύθμιση) και στην έκβαση της ασθένειας παίζουν οι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ορμόνες. Επιπλέον καταδεικνύουν ότι στην πραγματικότητα είναι μία ευρεία μεταβολική κατάσταση, που εμπλέκει πολλά όργανα και μηχανισμούς και χρειάζεται εξατομικευμένη αντιμετώπιση, με βάση την ύπαρξη επιπλοκών και συννοσηροτήτων. Είναι χαρακτηριστικό πως ο διαβήτης παρουσιάζει σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι διαφορές αυτές είναι ιδιαίτερα εμφανείς στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, αλλά και μετά την εμμηνόπαυση. Μελέτες έχουν δείξει λ.χ. ότι ο σακχαρώδης διαβήτης ρυθμίζεται πιο δύσκολα στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες. Ειδικότερα, στον τύπου 1 διαβήτη έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες έχουν 33% μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) πάνω από 8%. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη είναι μία ουσία στο αίμα που δείχνει το επίπεδο της ρύθμισης τους τελευταίους 2-3 μήνες. Σε γενικές γραμμές, ένα επιθυμητό επίπεδο στους διαβητικούς ασθενείς είναι κάτω από 7%. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι διαβητικές γυναίκες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο και έμφραγμα. Οι διαφορές στη θνησιμότητα είναι πιο σημαντικές στον τύπου 1 διαβήτη. Επιπρόσθετα, η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση ασκούν βαθιά επίδραση στη γλυκαιμική ρύθμιση, αυ-

ξάνοντας κατακόρυφα τον κίνδυνο ανάπτυξης τύπου 2 διαβήτη. Ωστόσο, ειδικά οι γυναίκες με διαβήτη κύησης, έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρδιαγγειακή νόσο, ακόμα κι αν τελικά δεν εκδηλώσουν τύπου 2 διαβήτη. Επιπλέον, όλες οι γυναίκες με διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο κατάγματος των οστών μετά την εμμηνόπαυση, ακόμα κι αν έχουν φυσιολογική οστική πυκνότητα. ΆΛΛΟΙ ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΑΠΟΡΡΎΘΜΙΣΗΣ Ο σακχαρώδης διαβήτης επηρεάζεται και από πολλούς άλλους παράγοντες. Άλλοι από αυτούς εξαρτώνται από τον ασθενή και άλλοι όχι. Στους παράγοντες που εξαρτώνται από τον ασθενή ενδεικτικά συμπεριλαμβάνονται: • Η συμμόρφωση στη θεραπευτική αγωγή • Η προσεγμένη διατροφή. • Η συστηματική φυσική δραστηριότητα. • Ο έλεγχος του σωματικού βάρους.

| 107

• Η προστασία από τις λοιμώξεις (ακόμα και μια απλή ίωση μπορεί να απορρυθμίσει το σάκχαρο). Στους παράγοντες που δεν εξαρτώνται από τον έλεγχο των ασθενών πολύ χαρακτηριστικές είναι οι ενδογενείς ορμόνες, δηλαδή αυτές που παράγει ο οργανισμός. Τα επίπεδα τους παρουσιάζουν διακύμαν-

ση αναλόγως με το στάδιο της ζωής και με το φύλο. Στην εφηβεία π.χ. μειώνεται η αποτελεσματικότητα της ινσουλίνης κατά 30-50%. Αυτό συμβαίνει λόγω των ορμονικών διακυμάνσεων που βιώνει ο ανθρώπινος οργανισμός. Η συνέπεια είναι αλλεπάλληλα, συχνά ανεξήγητα επεισόδια υπεργλυκαιμίας ή υπογλυκαιμίας.

Τι λένε τα νούμερα και οι στατιστικές για τις γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη • 199 εκατομμύρια γυναίκες πάσχουν από διαβήτη παγκοσμίως. • Ο αριθμός αυτός πρόκειται να φτάσει στα 313 εκατομμύρια το 2040. • 2 στις 5 γυναίκες με διαβήτη είναι σε αναπαραγωγική ηλικία, υπολογιζόμενες σε 60 εκατομμύρια παγκοσμίως. • Ο διαβήτης είναι η ένατη αιτία θανάτου στις γυναίκες παγκοσμίως, προκαλώντας 2,1 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο. • Οι γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 έχουν 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν Στεφανιαία Νόσο στο μέλλον. • Οι γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 έχουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρων αποβολών ή γέννησης εμβρύων με ανωμαλίες. • 1 στις 7 κυήσεις επηρεάζεται από σακχαρώδη διαβήτη κυήσεως. • Ο IDF εκτιμά ότι 20,9 εκατομμύρια ή 16,2 % των ζωντανών γεννήσεων το 2015 είχαν κάποιας μορφής υπεργλυκαιμία στην κύηση. • Περίπου οι μισές γυναίκες με ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη κύησης πρόκειται να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 μέσα στα επόμενα 5 με 10 χρόνια από την κύηση. • Οι μισές περιπτώσεις υπεργλυκαιμίας στην κύηση αφορούν σε γυναίκες κάτω της ηλικίας των 30 ετών. • Η μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων υπεργλυκαιμίας στην κύηση ήταν σε χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, όπου η πρόσβαση στη μητρική φροντίδα είναι συχνά περιορισμένη. • Οι στρατηγικές πρόληψης διαβήτη τύπου 2 πρέπει να εστιάζονται στη μητρική υγεία και τη σωστή διατροφή και άλλες υγιείς συμπεριφορές πριν και μετά την κύηση, όπως επίσης και στη βρεφική και ενωρίς παιδική ηλικία. • Οι προγεννητικοί έλεγχοι κατά τη διάρκεια της κύησης πρέπει να βελτιωθούν για την εξασφάλιση της υγείας της εγκύου αλλά και την έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη και του σακχαρώδους διαβήτη κύησης. • Προγράμματα ελέγχου για διαβήτη και σακχαρώδη διαβήτη κύησης πρέπει να ενσωματωθούν στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, για τη διασφάλιση έγκαιρης διάγνωσης, σωστής θεραπείας και μειωμένων επιπλοκών κατά την κύηση. • Οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες υγείας θα πρέπει να εκπαιδευτούν κατάλληλα για την ταυτοποίηση, θεραπεία, διαχείριση και παρακολούθηση του διαβήτη κατά την κύηση. • Απαιτείται βελτιωμένη πρόσβαση των εγκύων γυναικών στον έλεγχο, περίθαλψη και εκπαίδευση για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί. • Οι γυναίκες αποτελούν τους παράγοντες-κλειδιά για την υιοθέτηση υγιούς τρόπου ζωής ήδη από το χώρο της οικογένειας, για τη βελτίωση της υγείας και ευζωίας των επόμενων γενεών. • Πάνω από 70% των περιπτώσεων του διαβήτη τύπου 2 θα μπορούσε να είχε προληφθεί αν είχε υιοθετηθεί ένας υγιέστερος τρόπος ζωής. • Το 70% των πρόωρων θανάτων ενηλίκων οφείλεται κατά πολύ σε συμπεριφορά που υιοθετήθηκε κατά την εφηβεία. • Οι γυναίκες, ως μητέρες, έχουν τεράστια ευθύνη και επίδραση όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη υγεία των παιδιών τους. • Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι μητέρες που επιφορτίζονται μεγαλύτερο έλεγχο στα οικονομικά μέσα του σπιτιού δίνουν περισσότερη έμφαση στη διατροφή, στην υγεία και την εκπαίδευση των παιδιών. • Οι γυναίκες είναι οι θεματοφύλακες της διατροφής και του τρόπου ζωής μέσα στην οικογένεια κι έτσι έχουν την ικανότητα πρόληψης της ασθένειας, ήδη από το χώρο του σπιτιού.

108 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Αυτά απαιτούν συνεχή προσαρμογή των δόσεων στα αγόρια και κορίτσια με τύπου 1 διαβήτη. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί επίσης να απορρυθμιστεί από: • Ενδοκρινικές παθήσεις (π.χ. σύνδρομο Cushing). • Ορισμένα φάρμακα.

• Μία υποβόσκουσα κακοήθη νόσο (π.χ. καρκίνος του ήπατος, του παχέος εντέρου, του μαστού κ.λπ.). • Οξέα προβλήματα υγείας (συμπεριλαμβανομένης της COVID-19) κ.λπ. Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν έχει μόνο τις γνωστές μορφές (τύπου 1, τύπου 2, διαβήτης κύησης). Έχει και σπάνιες μορφές οι οποίες σχετίζονται: • Με γενετικές διαταραχές οι οποίες αφορούν τη λειτουργικότητα των β-κυττάρων του παγκρέατος και τη δράση της ινσουλίνης. • Νοσήματα του παγκρέατος. • Ενδοκρινοπάθειες • Έκθεση σε φάρμακα. • Ιογενείς λοιμώξεις. Στις τελευταίες συμπεριλαμβάνεται η COVID-19,

καθώς έχει βρεθεί ότι μπορεί να απορρυθμίσει το μεταβολισμό της γλυκόζης, οδηγώντας πιθανώς και στην εμφάνιση νέων περιπτώσεων σακχαρώδους διαβήτη. Κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα σε όλες τις μορφές σακχαρώδους διαβήτη αποτελεί η ανάγκη για καλή ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης αίματος. Οι στόχοι της γλυκαιμικής ρύθμισης πρέπει να εξατομικεύονται σε κάθε ασθενή. Αυτό γίνεται με βάση: • Τις προτιμήσεις των ασθενών. • Τους πόρους και το σύστημα στήριξής τους. • Τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας (όπως η υπογλυκαιμία ή η αύξηση βάρους). • Τη διάρκεια της νόσου. • Την ύπαρξη συννοσηροτήτων ή εγκατεστημένων επιπλοκών (π.χ. νεφροπάθεια, καρδιακή ανεπάρκεια, αθηροσκλήρυνση κ.λπ.). • Το προσδόκιμο επιβίωσης. • Τη ρύθμιση της χοληστερίνης και της πίεσης. Ωστόσο, μόνο η ρύθμιση του σακχάρου δεν εξασφαλίζει καλή έκβαση στους ασθενείς. Ο σακχαρώδης διαβήτης συνυπάρχει συχνά με άλλα νοσήματα (συννοσηρότητες), τα οποία επηρεάζονται από αυτόν αλλά και τον επηρεάζουν. Έτσι, επιταχύνουν την εμφάνιση των διαβητικών επιπλοκών και συμβάλλουν καθοριστικά στην κακή τους εξέλιξη. Οι πλέον σημαντικές από αυτές είναι οι διαταραχές των λιπιδίων (χοληστερόλη, τριγλυκερίδια) και η αρτηριακή υπέρταση. Και τα δύο χρειάζονται καλή ρύθμιση στους διαβητικούς ασθενείς. Ειδικά για την υπέρταση, όμως, αυτό δεν είναι εύκολο, λόγω των ορμονικών διαταραχών που συνοδεύουν τον ΣΔ. ΤΙ ΠΡΟΤΕΊΝΟΥΜΕ Οι γυναίκες πρέπει να έχουν ισότιμη και ανεμπόδιστη πρόσβαση στη γνώση και τις πηγές πρόληψης για να ενδυναμωθεί η ικανότητά τους να προλαμβάνουν τον διαβήτη τύπου 2. Η αλλαγή τρόπου ζωής και η ενθάρρυνση για αυξημένη σωματική δραστηριότητα στις ενήλικες κοπέλες, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την πρόληψη του διαβήτη. ■

ΒΑΣΙΛΙΚΉ ΤΡΙΆΝΤΗ Η Βασιλική Τριάντη (MD, MSc, cPhd) είναι ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, αριστούχος Μaster Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή της Ιατρικής Σχολής Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με εξειδίκευση στην Κλασική Ενδοκρινολογία & Διαβητολογία στη Σουηδία. Παράλληλα έχει παρακολουθήσει ειδικά σεμινάρια στη Σουηδία με ενδιαφέρον στον διαβήτη κύησης, καθώς και σε θέματα αναπαραγωγής, Διαβητολογίας και Ενδοκρινολογίας της κύησης, με υποτροφία μετά από αξιολόγηση. Είναι συνεργάτις του ΙΑΣΩ Γενική Κλινική.

| 109

ΕΡΡΊΚΟΣ ΝΤΥΝΆΝ HOSPITAL CENTER

ΠΑΧΥΣΑΡΚΊΑ ΚΑΙ ΚΎΗΣΗ Οι κίνδυνοι, οι τρόποι αντιμετώπισης και πρόληψης

110 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Γράφει ο ΗΛΊΑΣ ΜΆΡΓΑΡΗΣ, διευθυντής Ε’ Χειρουργικής Κλινικής, υπεύθυνος Τμήματος Βαριατρικής Χειρουργικής, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center.

ΩΣ ΠΑΧΎΣΑΡΚΟ ΟΡΊΖΕΤΑΙ από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) το άτομο που έχει Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 30Kg/m². O Δείκτης Μάζας Σώματος υπολογίζεται από το βάρος σε χιλιόγραμμα προς το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα. Οι διαβαθμίσεις της παχυσαρκίας ορίζονται ως ακολούθως: • Φυσιολογικό βάρος: Δείκτης Μάζας 18,5-24,9 • Υπέρβαρος: Δείκτης Μάζας 25,0-29,9 • Παχύσαρκος: Δείκτης Μάζας ≥30 • Class I: Δείκτης Μάζας 30-34,9 • Class II: Δείκτης Μάζας 35-39,9 • Class IIΙ: Δείκτης Μάζας ≥ 40 (Νοσογόνος Παχυσαρκία) Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται σήμερα παγκόσμια σαν ένα ενδημικό φαινόμενο με αίτια φυσιο-παθολογικά, κοινωνικά, ορμονικά, οικονομικά, γενετικά και περιβαλλοντικά. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες το ποσοστό των παχύσαρκων έχει διπλασιαστεί και παρατηρείται όλο και περισσότερες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας να είναι παχύσαρκες. Η παχυσαρκία κατά την εγκυμοσύνη συνοδεύεται από σοβαρή μητρική, εμβρυϊκή και νεογνική θνησιμότητα. Η μητρική παχυσαρκία μπορεί να συνοδεύεται από δυσκολία στη σύλληψη, πρώιμη αυτόματη αποβολή, υψηλό κίνδυνο νεογνικών ανωμαλιών (εκτός γαστρόσχισης), διαβήτη της κύησης, χρόνια ή κατά την κύηση υπέρταση, προεκλαμψία, αποφρακτική υπνική άπνοια,

αυτόματο πρόωρο τοκετό, παράταση της κύησης, δύσκολο τοκετό, υψηλότερο ποσοστό καισαρικών τομών, αιμορραγίες μετά τον τοκετό, χειρουργικές λοιμώξεις στο τραύμα της καισαρικής και θρομβο-εμβολικά επεισόδια. Πρέπει οι παχύσαρκες γυναίκες να γνωρίζουν ότι τα αντισυλληπτικά στις συνηθισμένες δόσεις δεν επαρκούν και μία μη προγραμματισμένη σύλληψη είναι πιθανή. Είναι δε σημαντικό να ελεγχθεί η σωματική κατάσταση της γυναίκας πριν τη σύλληψη και την εγκυμοσύνη. Είναι απαραίτητο να ακολουθήσουν πρόγραμμα απώλειας βάρους, αν σχεδιάζουν μία εγκυμοσύνη. Η απώλεια έστω του 30% του παραπάνω βάρους θα έχει ευεργετική επίδραση στην πορεία της κύησης. Αν οι συντηρητικές μέθοδοι δεν αποφέρουν αποτέλεσμα, τότε η επιλογή της βαριατρικής επέμβασης πρέπει να αποτελεί μία αποδεκτή επιλογή. Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας πλέον είναι αποτελεσματικές με πολύ χαμηλό ποσοστό επιπλοκών. Πρέπει όμως να έχουμε κατά νου πάντοτε ότι μετά από μία βαριατρική επέμβαση η σύλληψη πρέπει να καθυστερεί για ένα τουλάχιστον έτος. Παχύσαρκες γυναίκες που συλλαμβάνουν πρέπει από την αρχή της κύησης να μπουν σε πρόγραμμα παρακολούθησης ούτως ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της φυσιολογικής ωρίμανσης του εμβρύου και της ασφαλούς γέννας. Επειδή οι εμβρυϊκές ανωμαλίες παρουσιάζονται σε υψηλότερο ποσοστό, ένα εμβρυϊκό υπερηχογράφημα, έστω και με τη δυσκολία απεικόνισης λόγω του ενδιάμεσου λίπους τη 18η-20ή εβδομάδα, θα μας δώσει μία εικόνα του εμβρύου. Επειδή ο διαβήτης της κύησης εμφανίζεται συχνότερα σε παχύσαρκες μητέρες, πρέπει να εκτιμηθεί τόσο η αντίσταση στην ινσουλίνη όσο και η διακύμανση του σακχάρου στο αίμα. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει είτε αντιδιαβητικά δισκία είτε ινσουλίνη. Η συμμετοχή του ενδοκρινολόγου κρίνεται απαραίτητη. Η υπέρταση στην κύηση είναι πιθανή και ο αυτοέλεγχος με μετρήσεις από την ίδια τη μητέρα με ικανού μεγέθους ζώνη χεριού πρέπει να είναι καθημερινή πρακτική. Οι υπερβολικά παχύσαρκες γυναίκες εμφανίζουν οριακές τιμές πίεσης (140/90) και η θεραπευτική χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων είναι απαραίτητη. Ο έλεγχος της πίεσης απομακρύνει τον κίνδυνο προεκλαμψίας και καθιστά την ολοκλήρωση της κύησης ασφαλή. Ο έλεγχος για επεισόδια αποφρακτικής υπνικής άπνοιας είναι απαραίτητος, διότι προδιαθέτει σε εμφάνιση προεκλαμψίας, εκλαμψίας, μητρικών καρδιολογικών και θρομβοτικών προβλημάτων, πρόωρο τοκετό, διαταραχές στην ανάπτυξη του εμβρύου και ενδομήτριο ή περιγεννητικό θάνατο. Ο περιορισμός των επεισοδίων επιβάλλεται με χρήση κατάλληλης μά-

| 111

σκας κατά τον ύπνο. Γυναίκες με Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 50 έχουν 5,7-13,6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ενδομήτριο ή περιγεννητικό θάνατο του εμβρύου. Μητέρες που έχουν υποβληθεί σε βαριατρική επέμβαση θα πρέπει να ελέγχονται για πιθανές διαταραχές σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, σίδερο ή ηλεκτρολύτες. Όλες οι διαταραχές θα πρέπει να διορθώνονται. Καθημερινές ανάγκες αναπλήρωσης σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε γαστρική παράκαμψη: • Πρωτεϊνική ανεπάρκεια: 60 γραμμ. πρωτεΐνης καθημερινά. • Ανεπάρκεια σιδήρου: Παρουσιάζεται στο 10%. 40-65 μg καθημερινά. • Ανεπάρκεια βιταμίνης Α: Παρουσιάζεται στο 10%. 5.000 μονάδες καθημερινά. • Ανεπάρκεια βιταμίνης 12: 10 μg καθημερινά ή 1.000 μg μία φορά το μήνα. • Ανεπάρκεια βιταμίνης D: 1.000 UI καθημερινά. • Διόρθωση ασβεστίου, μαγνησίου, φολικού οξέος, βιταμίνης Κ. Καθώς η κύηση εισέρχεται στο τρίτο τρίμηνο, πρέπει να εκτιμηθεί επακριβώς ο κίνδυνος για κάθε εγκυμονούσα, λαμβάνοντας υπόψη το βάρος του εμβρύου, τη ρύθμιση του σακχάρου, τη διόρθωση της πίεσης, την ανάπτυξη του εμβρύου, ιστορικό από προβλήματα από

προηγούμενη γέννα, την αναπνευστική κατάσταση της εγκύου, καρδιολογική εκτίμηση για πιθανή μείζονα χειρουργική επέμβαση, αναισθησιολογική εκτίμηση και πλάνο σχετικό με την ακολουθητέα πολιτική κατά τον τοκετό. Τέλος, κατά τον τοκετό, επειδή στις παχύσαρκες διαταράσσεται η έκθεση του γονιδίου της corticotrophin releasing hormone (CRH), ορμόνης του πλακούντα που προμηνύει την έναρξη της διαδικασίας , η τεχνική πρόκληση ωδινών ίσως είναι απαραίτητη. Η δοσολογία των φαρμάκων πρέπει να προσαρμόζεται στο βάρος της εγκύου και η ολοκλήρωση με καισαρική τομή της διαδικασίας πρέπει πάντα να αποφασίζεται νωρίς, ούτως ώστε να ελαττώνονται οι πιθανότητες εμφάνισης επιπλοκών. Η χειρουργική παρέμβαση σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να εφαρμόζει καλή χειρουργική τεχνική, επιμελή αιμόσταση και σύγκληση του τραύματος, ούτως ώστε να ελαττωθεί η πιθανότητα εμφάνισης μετεγχειρητικών επιπλοκών (ύγρωμα, αιμάτωμα). Μετά την επιτυχή για την έγκυο και το νεογνό ολοκλήρωση της κύησης και του τοκετού, ιδιαίτερη πρέπει να είναι η προσπάθεια της μητέρας να ακολουθήσει πρόγραμμα ελέγχου του βάρους, ούτως ώστε αφενός μεν να χάσει τα περιττά κιλά της κύησης, αφετέρου να διατηρήσει μειωμένο βάρος, ώστε μία νέα κύηση να μην έχει τους κινδύνους που αναλύσαμε παραπάνω. ■

ΗΛΊΑΣ ΜΆΡΓΑΡΗΣ O Δρ Ηλίας Μάργαρης είναι χειρουργός, διευθυντής της Ε’ Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center. Είναι επικεφαλής του τμήματος Βαριατρικής Χειρουργικής του Νοσοκομείου. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ- ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ το 1980. Μετά τη θητεία του στο στρατό ολοκλήρωσε την ειδικότητά του στην Α’ Χειρουργική Κλινική του ΕΚΠΑ στο Λαϊκό Νοσοκομείο το 1988. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή με τίτλο «Φλεγμονώδη Ανευρύσματα Κοιλιακής Αορτής» και ανακηρύχτηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1988 διορίσθηκε επιμελητής Β’ στο Γ.Ν. Ζακύνθου. Με εκπαιδευτική άδεια ενός χρόνου από το ΕΣΥ και με υποτροφία του Αμφιαράειου Ιδρύματος Χημειοθεραπευτικών Ερευνών μετεκπαιδεύθηκε στη χειρουργική του ήπατος των χοληφόρων και του παγκρέατος στα Νοσοκομεία King’s College Hospital και Saint George’s Hospital του Λονδίνου. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ Επιστρέφοντας στη Ελλάδα το 1990 διορίσθηκε επιμελητής Β’ στο Νοσοκομείο Δυτικής Αττικής και μετατέθηκε σε ομοιόβαθμη θέση του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς» το 1993. Οκτώβριος 1998: Έγινε με τη διαδικασία της εξέλιξης επιμελητής Α’. Σεπτέμβριος 2003: Με εκπαιδευτική άδεια του ΕΣΥ ξεκίνησε τη μετεκπαίδευσή του στη Βαριατρική Χειρουργική στη MAYO CLINIC στο Rochester της Minessota των Ηνωμένων Πολιτειών. Μάρτιος του 2004: Επιστροφή από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απρίλιος του 2006: Με τη διαδικασία της εξέλιξης έγινε αναπληρωτής διευθυντής. Οκτώβριος 2010: Εξελίχθηκε στο βαθμό του διευθυντή. Τον Ιανουάριο του 2019 του ανατέθηκε η διεύθυνση της Β’ Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς», θέση από την οποία παραιτήθηκε τον Δεκέμβριο του 2021.

112 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΑΡΕΤΑΊΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ

Το πρώτο Pampering Room στην Ελλάδα για γυναίκες με καρκίνο!

«ΕΚΤΌΣ ΑΠΌ ΤΟ ΣΏΜΑ, πρέπει να θεραπεύουμε και την ψυχή, γι’ αυτό και έχουμε στόχο να σταθούμε δίπλα στη γυναίκα προσφέροντας ολιστική υποστήριξη μετά τη διάγνωση του καρκίνου, πριν και μετά το χειρουργείο, στη διάρκεια των θεραπειών και στη νέα τους ζωή μετά τον καρκίνο». Αυτό ήταν το μήνυμα της ιατρού Πόπης Καλαϊτζή, προέδρου του Συλλόγου Φίλων Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής Αρεταίειου Νοσοκομείου, κατά τη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης που διοργανώθηκε από το Σύλλογο στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας. Η κ. Καλαϊτζή ανακοίνωσε τη δημιουργία του πρώτου Pampering Room στην Ελλάδα, ενός χώρου που δεν θυμίζει νοσοκομείο, αλλά περισσότερο χώρο χαλάρωσης, φροντίδας και ψυχολογικής υποστήριξης, μέσα στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, μια καινοτομία για τη χώρα μας και ενδεχομένως και στην Ευρώπη. «Θα είναι ένας χώρος που θα ανήκει στις γυναίκες με καρ-

κίνο. Θα μπορούν να ηρεμούν με την οικογένειά τους, μια φίλη ή με ένα βιβλίο, να κάνουν θεραπευτική άσκηση, να μιλάνε με ψυχολόγο, να βλέπουν ταινίες ή να ακούν μουσική, αργότερα να λαμβάνουν συμβουλές για τον τρόπο της ζωής τους και ειδικά τη διατροφή, ώστε συμπληρωματικά με την αγωγή τους να αντιμετωπίζουν την ασθένειά τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο», σημείωσε η κ. Καλαϊτζή. Το Pampering Room είναι πρακτική που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε διάφορες χώρες όπως η Αμερική και η Αυστραλία και η ευεργετική του δράση έχει τεκμηριωθεί σε αρκετές μελέτες. Το Pampering Room στο Αρεταίειο Νοσοκομείο αναμένεται να ξεκινήσει να φιλοξενεί ασθενείς μέσα στον Απρίλιο. ■

| 113

METROPOLITAN GENERAL

Γιατί η ΠΟΛΛΑΠΛΉ ΣΚΛΉΡΥΝΣΗ επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες!

Γράφει η ΣΤΕΦΑΝΊΑ ΣΩΤΗΡΛΉ, διευθύντρια Κέντρου Πολλαπλής Σκλήρυνσης και Ειδικών Νευρολογικών Θεραπειών Metropolitan General.

Η ΠΟΛΛΑΠΛΉ ΣΚΛΉΡΥΝΣΗ (ΠΣ) είναι μια χρόνια πολυπαραγοντική νόσος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, αυτοάνοσης αρχής, με φλεγμονώδη και εκφυλιστικά χαρακτηριστικά. Το ακριβές αίτιό της παραμένει ακόμη άγνωστο, με συνέπεια οι υπάρχουσες θεραπείες να είναι συμπτωματικές. Η ασθένεια έχει συνδεθεί με διάφορους προδιαθεσικούς παράγοντες κινδύνου, συμπεριλαμβανομένου του καπνίσματος και του στρες. Ωστόσο μελέτες επισημαίνουν επίσης τους ρόλους των γυναικείων ορμονών, γενετικούς παράγοντες, της χαμηλής βιταμίνης D, της φλεγμονής -όπως η νόσος του φιλιού από τον ιό ΕBSTEIN BARR ή το μικροβίωμα του εντέρου- και ακόμη και της παχυσαρκίας ή άλλων περιβαντολλογικών/γεωγραφικών παραγόντων. Προκαλεί φλεγμονή μέσω αυτοάνοσου μηχανισμού και στη συνέχεια εκφύλιση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ), καταστρέφοντας τη μυελίνη (που την αναγνωρίζει ως ξένη) που περιβάλλει και προστατεύει τα νευρικά κύτταρα. Ανάλογα με την εντόπιση των απομυελινωτικών

114 |

βλαβών προκύπτουν πολυποίκιλα συμπτώματα στον ασθενή. Παγκόσμια νοσούν πάνω από 2,9 εκατ. άτομα, από τα οποία 1 εκατ. στην Ευρώπη και περίπου 22.000 στην Ελλάδα (65,8% γυναίκες). Εμφανίζεται συνήθως σε νεαρούς ενήλικες στην ηλικία 20-40 ετών, με τις γυναίκες να την εμφανίζουν σε ποσοστό 3-4 φορές συχνότερα από τους άντρες, αλλά με καλύτερη συνήθως πρόγνωση από αυτούς. Αν και τα συμπτώματα της νόσου στα δύο φύλα είναι παρόμοια, ορισμένοι παράγοντες, όπως η έμμηνος ρύση, η εγκυμοσύνη και η εμμηνόπαυση, μπορεί να επηρεάσουν τις γυναίκες διαφορετικά. Τα πιο συχνά συμπτώματα της νόσου είναι: Διαταραχές της όρασης (διπλωπία, διαταραχές στην αντίληψη των χρωμάτων, τύφλωση στον ένα οφθαλμό κ.τ.λ.), μούδιασμα, αίσθημα κόπωσης, διαταραχές ορθοκυστικές (συχνοουρία, καθυστέρηση στην έναρξη της ούρησης, νυκτουρία, αδυναμία κένωσης της κύστης, ακράτεια ούρων, δυσκοιλιότητα, διάρροια, ακράτεια του εντέρου), άλγος. Οι γυναίκες με πολλαπλή σκλήρυνση έχουν αυξημένη πιθανότητα σε σχέση με τους άνδρες να παρουσιάσουν άλγος ως ένα από τα συμπτώματα της νόσου, γνωστικές αλλαγές, κατάθλιψη, συναισθηματικές αλλαγές, μυϊκή αδυναμία, μυϊκή δυσκαμψία και σπασμοί, ναυτία και ίλιγγος, σεξουαλικά προβλήματα, δυσκολία στη βάδιση, ορμονικές αλλαγές. Πιο σπάνια: Τρόμος, δυσκαταποσία, κνησμός, επιληπτικές κρίσεις, νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. ΟΙ ΟΡΜΟΝΙΚΈΣ ΑΛΛΑΓΈΣ ΕΜΜΗΝΟΣ ΡΥΣΗ: Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι γυναίκες με ΠΣ μπορεί να παρουσιάζουν σοβαρότερα συμπτώματα περιεμμηνορρυσιακά. Μία έρευνα που χρησιμοποίησε μαγνητική τομογραφία έδειξε επίσης ότι η δραστηριότητα της ΠΣ διαφοροποιείται ανάλογα με τις διακυμάνσεις των ορμονών κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ: Τα συμπτώματα της ΠΣ παρουσιάζουν συνήθως επιδείνωση μετά την εμμηνόπαυση. Αυτό αποδίδεται πιθανώς στη μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων που επηρεάζει αρνητικά την πορεία της νόσου. Η παραπάνω υπόθεση, ωστόσο, δεν έχει επιβεβαιωθεί και ενδέχεται η νόσος απλά να παρουσιάζει επιδείνωση εξαιτίας της γήρανσης. ΟΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΈΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΈΣ Οι γυναίκες με ΠΣ συχνά παρουσιάζουν προβλήματα κατά τη σεξουαλική επαφή και συγκεκριμένα αδυναμία διέγερσης ή οργασμού. Η ΠΣ μπορεί να μειώσει τη φυσική ενυδάτωση του κόλπου, γεγονός που καθιστά επώδυνη τη σεξουαλική επαφή. Επίσης, φαίνεται ότι μπορεί να μειώσει τη λίμπιντο, είτε οργανικά είτε ψυχολογικά. Οι γυναίκες μπορεί να παρουσιάσουν επίσης και άλλα προβλήματα στη σεξουαλική επαφή, τα οποία αποδίδονται σε άλλα συμπτώματα της νόσου, όπως: οι μυϊκοί σπασμοί και η ακαμψία, οι διαταραχές της διάθεσης και της αυτοπεποίθησης, το αίσθημα κόπωσης. Γιατί όμως περισσότερες γυναίκες εκδηλώνουν σκλήρυνση κατά πλάκας; Είναι γενετικό; Είναι θέμα ορμονών ή κάποια άλλη πτυχή του γυναικείου φύλου; Υπάρχουν ορισμένα δεδομένα που δείχνουν ότι η ΠΣ επηρεάζει διαφορετικά τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες εξαιτίας των ορμονικών αλλαγών, οι οποίες συμβαίνουν σε διάφορα στάδια της ζωής τους. Έτσι η επικρατέστερη άποψη είναι πως ευθύνεται το ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας, το οποίο εκ φύσεως είναι διαφορετικό από του άντρα για να μην απορρίπτεται το έμβρυο ως ξένο σώμα, σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Η διαφορετικότητα αυτή θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί είναι συχνότερα στις γυναίκες και όλα τα άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, που οφείλονται σε υπερλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Το ορμονικό σύστημα των γυναικών, το οποίο επηρεάζει έντονα το ανοσοποιητικό, επίσης πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο. Σε μελέτες, η χορήγηση δόσεων οιστρογόνων (σ.σ.: είναι οι ορμόνες του γυναικείου φύλου) εφάμιλλων με εκείνων που παρατηρούνται στις εγκύους είχε πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα στη θεραπεία της ΠΣ, κάτι που συμφωνεί με την κλασική γνώση ότι οι έγκυοι εμφανίζουν έντονη ύφεση της δραστηριότητας της πάθησης έως ότου γεννήσουν. Οι ίδιες ορμόνες πιθανώς είναι υπεύθυνες και για την καλύτερη εξέλιξη (πρόγνωση) των γυναικών έναντι των ανδρών που πάσχουν από τη νόσο, κάτι που επίσης είναι γνωστό. Τα τελευταία έτη μελετάται ο ρόλος του σωματικού βάρους και του οξειδωτικού στρες στην ΠΣ. Η παχυσαρκία -και ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής- συνδέεται με τη φλεγμονή και η φλεγμονή παίζει ρόλο στη

νόσο. Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη συχνότητα της ΠΣ μεταξύ των γυναικών μπορεί να σχετίζεται με το σωματικό λίπος. Οι γυναίκες συνήθως έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους από τους άνδρες και τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι υψηλότερα στις γυναίκες. Το λίπος στην κοιλιά, ειδικότερα, σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή. Γενικά φαίνεται το οξειδωτικό στρες να θεωρείται υπεύθυνο για την επιβάρυνση στην πρόκληση βλάβης στους ασθενείς με ΠΣ. Και άλλες αιτίες μελετώνται, όπως η εύρεση μιας πρωτεΐνης, της S1PR2, που στις γυναίκες με ΠΣ φάνηκε να είναι σε υψηλότερα επίπεδα από τους άντρες και μοιάζει να δρα βοηθώντας να γίνει πιο διαπερατός ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός. Αυτό οδηγεί σε διευκόλυνση της εισόδου επιθετικών κυττάρων -που προκαλούν τη νόσο-στο ΚΝΣ. Επίσης φαίνεται πως η ΠΣ επηρεάζει έμμεσα την επιλογή των γυναικών για τεκνοποίηση, καθώς σε μελέτη φάνηκε ότι το 30-35% των γυναικών απέφυγε ή καθυστέρησε την εγκυμοσύνη για λόγους που σχετίζονται με την ΠΣ. Οι λόγοι κυμαίνονταν από το σκεπτικισμό για την κληρονομικότητα της ασθένειας έως τους φόβους και ανησυχίες για εξέλιξη της νόσου και τις πιθανές επιπτώσεις της θεραπείας στο έμβρυο. ΕΊΝΑΙ Η ΠΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΉ; Η κληρονομική επιβάρυνση είναι εξαιρετικά χαμηλή. Υπάρχουν βέβαια και οικογενείς μορφές που έχουν υψηλή κληρονομικότητα (εάν ένας από τους γονείς έχει ΠΣ, η πιθανότητα αυτή αυξάνεται στο 1%-5%), αλλά στην πλειοψηφία η πιθανότητα να μη νοσήσει ένα παιδί με ΠΣ είναι 95-99%. ΕΠΗΡΕΆΖΕΙ Η ΠΣ ΤΗ ΓΟΝΙΜΌΤΗΤΑ; Η ΠΣ δεν έχει επίπτωση στη γονιμότητα και στην ικανότητα σύλληψης. Τα ποσοστά αποβολών, συγγενών εμβρυϊκών ανωμαλιών και επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού είναι σχεδόν όμοια με εκείνα του γενικού πληθυσμού. ΟΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΈΣ ΘΕΡΑΠΕΊΕΣ Στην ΠΣ εκτός της οξείας φάσης της νόσου (υποτροπές) που χρειάζεται αντιμετώπιση -συνήθως με ενδοφλέβια κορτιζόνη- είναι απαραίτητες θεραπείες για τα διαφορετικά συμπτώματα της νόσου σε κάθε ασθενή (π.χ. φαμπριδίνη, μυοχαλαρωτικά, φάρμακα για κόπωση, για την ούρηση, τη σπαστικότητα, τις αιμωδίες κ.τ.λ.),αλλά κυρίως φάρμακα που στοχεύουν στην κλινική και απεικονιστική σταθερότητα της νόσου, δηλαδή στην τροποποίηση της εξέλιξης της νόσου, στην πρόληψη των υποτροπών και στην καθυστέρηση της

| 115

εξέλιξης της αναπηρίας. Φυσικά ακόμα μας λείπουν θεραπείες επαναμυελίνωσης και οριστικής ίασης της νόσου, αλλά όλο και πλησιάζουν… Όμως την τελευταία 20ετία έχει γίνει επανάσταση στην αντιμετώπιση της νόσου. Το βασικό σκεπτικό της θεραπευτικής προσέγγισης είναι: Η κατάλληλη θεραπεία την κατάλληλη στιγμή και έγκαιρα. Ο κάθε ασθενής έχει τις ιδιαιτερότητές του. Η νόσος είναι σαν δακτυλικό αποτύπωμα, με διαφορετικότητες στον καθένα. Επίσης δεν ανταποκρίνονται όλοι το ίδιο στην κάθε θεραπεία. Γι’ αυτό όλο και περισσότερο οι επιστήμονες μιλάνε για την ανάγκη εξατομικευμένης θεραπείας. Από τις νεότερες θεραπείες έχουμε τις εξής κατηγορίες: μονοκλωνικά αντισώματα ενδοφλέβια (ναταλιζουμάμπ, ριτούξιμαμπ, αλεμτούζουμαμπ, οκρελίζουμαμπ, οφατούνουμαμπ), μονοκλωνικά αντισώματα δισκία (κλαδριβρίνη, φιγκολιμόδη, λακουινιμόδη, τεριφλουναμίδη, διμεθυλφουμαρικό οξύ, μονομεθυλφουμαρικό οξύ, πονέσιμοντ, ozanimod), κυτταρικές θεραπείες (3 είδη βλαστοκυττάρων: προγονικά, μεσεγχυματικά, αιμοποιητικά κύτταρα). Ειδικότερα τα τελευταία 5 έτη το οπλοστάσιό μας στην Ελλάδα εμπλουτίστηκε με τα εξαιρετικά σε αποτελεσματικότητα φάρμακα: κλαδριβρίνη (χάπι), οκρελιζουμάπη (ενδοφλέβιο),σι-

πονιμόδη (χάπι). Αναμένεται να εγκριθούν πολλές νέες θεραπείες τα επόμενα έτη που θα στοχεύουν και στην επαναμυελίνωση. Οι θεραπείες που υπάρχουν σήμερα μειώνουν τη φλεγμονή στο κεντρικό νευρικό σύστημα, καθυστερώντας την εξέλιξη της νόσου και αποτρέποντας περαιτέρω βλάβες, όμως οι νέες θεραπείες που βρίσκονται υπό έρευνα στοχεύουν στην επιδιόρθωση των βλαβών, φέρνοντας στην κυριολεξία τον εγκέφαλο των ασθενών πίσω. Στην έρευνα για την αποκατάσταση της μυελίνης εστιάζουν τουλάχιστον 14 μελέτες, μία εκ των οποίων βρίσκεται σε τελικό στάδιο ΙΙΙ και αναμένεται να καταλήξει σε ένα νέο φάρμακο από το 2023. Λίγο αργότερα αναμένονται και τα αποτελέσματα από άλλες 11 κλινικές μελέτες που τώρα βρίσκονται σε φάση ΙΙ. Ως το 2026 αναμένεται να κυκλοφορούν στην αγορά έξι νέα φάρμακα, καθώς και τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα. Το 85% των μελετών στοχεύει στην επαναμυελίνωση, με τις πιο υποσχόμενες τεχνολογίες να αφορούν τη χρήση νανοκρυστάλλων χρυσού, μονοκλωνικά αντισώματα, βιοτίνη σε εξαιρετικά υψηλή συγκέντρωση σε συνδυασμό με ορμονοθεραπεία κ.ά. Για την επίτευξη της επαναμυελίνωσης οι έρευνες έχουν δείξει μέχρι στιγμής καλά αποτελέσματα. ■

ΣΤΕΦΑΝΊΑ ΣΩΤΗΡΛΉ Η Στεφανία Σωτηρλή είναι νευρολόγος, διευθύντρια Κέντρου Πολλαπλής Σκλήρυνσης και Ειδικών Νευρολογικών Θεραπειών Metropolitan General. ΣΠΟΥΔΕΣ/ΠΤΥΧΙΑ Πτυχίο Ιατρικής από Ιατρική Σχολή Βερολίνου «Humbolt State University», 1995. • Διδακτορικό από Ιατρική Σχολή Βερολίνου, με θέμα: «Αστρογλοιώματα εγκεφάλου-ανοσοϊστοχημεία», 1993-1996. • Πτυχίο Βελονισμού στο «Fortbildungszentrum der Deutschen Artztgesellschaft fur Akupunktur», Βερολίνο 1992-1994. • Αγροτικό Ιατρείο: Κ.Υ. Τήνου 1995-1996. • Ειδικότητα Λοιμωξιολογίας: 1997-1998, στη ΜΕΛ «Γ. Γεννηματάς». • Ειδικότητα Νευρολογίας: 1998-2003 στη Νευρολογική Κλινική του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς». ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ/ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑ 1995-1996: Αγροτικό Ιατρείο Κ.Υ. Τήνου. 1997-1998: Σταθμός Πρώτων Βοηθειών του ΣΑΒ Αερολιμένα. 19982005: Ιατρείο Πρώτων Βοηθειών ΟΔΙΕ. 1998-2003: Ειδικότητα Νευρολογίας στο ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς». 2003-: Ιδιωτικό νευρολογικό ιατρείο. 2003-2014: ΙΚΑ Χολαργού (από 2011 έως 2014 ΠΕΔΥ Αγ. Παρασκευής). 2003-2014: Επιστημονική συνεργάτις Νευρολογικής Κλινικής ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς», ιατρείο πολλαπλής σκλήρυνσης. 2004-2014: Επιστημονική συνεργάτις Ιατρικού Κέντρου Ψυχικού. 2004-2007: Νευρολόγος Γηροκομείου Αθηνών. 2012-2014: Νευρολόγος στην Επιτροπή Φαρμάκων Υψηλού κόστους του ΕΟΠΥΥ (Εσωτερικού- Εξωτερικού). 2011-2018: Νευρολόγος ΕΟΠΥΥ. 2013-2014: Νευρολόγος ΚΕΠΑ. 2014-2018: ΠΕΔΥ Αγ. Παρασκευής με μετακίνηση στη Νευρολογική Κλινική του ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς», στο Ιατρείο Πολλαπλής Σκλήρυνσης και κλινική ημερήσιας νοσηλείας. 2018-2019: Θέση νευρολόγου επιμελητή Β’ στη Νευρολογική Κλινική ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς», μέσω προκήρυξης και κρίσεων με αναγνώριση της προϋπηρεσίας και μετατροπής του βαθμού σε επιμελητή Α’. 2016-: Διευθύντρια Κέντρου Πολλαπλής Σκλήρυνσης και συναφών νευροεκφυλιστικών νοσημάτων στο Μetropolitan General, σε συνεργασία με το Hadassah Medical Organisation, καθώς και άλλα κέντρα του εξωτερικού.

116 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Πρωτοποριακή συσκευή φυσικοθεραπείας στα ΚΑΠΗ του Δήμου Χανίων!

ΜΙΑ ΝΈΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΉ ΣΥΣΚΕΥΉ φυσικοθεραπείας απέκτησε ο Δήμος Χανίων προκειμένου να ενισχύσει τη φροντίδα υγείας που παρέχει στα ΚΑΠΗ της πόλης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Δήμου Χανίων, «η συγκεκριμένη συσκευή, που για πρώτη φορά εξασφαλίζεται σε επίπεδο δήμου, βασίζεται στην εκπομπή ραδιοκυμάτων υψηλής συχνότητας στον επιθυμητό ιστό, οδηγώντας σε επιλεκτική θέρμανσή του. Πρόκειται για τη μη επεμβατική θεραπεία Tecar, που χρησιμοποιείται στο χώρο της φυσικοθεραπείας τα τελευταία χρόνια, προσφέροντας άμεσα και γρήγορα αποτελέσματα σε ελάχιστο χρόνο». Την παρουσίαση της συσκευής πραγματοποίησε ο φυσικοθεραπευτής του ΚΑΠΗ Σούδας Στέλιος Παπαδάκης, με την παρουσία της αντιδημάρχου Κοινωνικής Πολιτικής Ελένης Ζερβουδάκη, του προέδρου του ΔΟΚΟΙΠΠ Στέλιου Βαλυράκη και της προϊσταμένης της Διεύθυνσης Κοινωνικής Πολιτικής του Οργανισμού Κατερίνας Κουνελάκη. «Πρόκειται για ένα μηχάνημα, με το οποίο εφοδιάζεται ο δήμος μας, πρωτοπορώντας σε πανελλήνιο επίπεδο», επεσήμανε η κ. Ζερβουδάκη, προσθέτοντας ότι «όλοι οι συμπολίτες μας, είτε είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο του ΚΑΠΗ είτε όχι, μπορούν να καλούν στο

τηλ. 28213 41630, προκειμένου να προγραμματίζουν το ραντεβού τους. Τα περιστατικά θα γίνονται δεκτά με κοινωνικά κριτήρια, ενώ θα ακολουθεί ο διαμοιρασμός των ραντεβού από την κοινωνική υπηρεσία του ΔΟΚΟΙΠΠ. Από την πλευρά του, ο φυσικοθεραπευτής του ΚΑΠΗ Σούδας Στέλιος Παπαδάκης, αναφερόμενος στο μηχάνημα, τόνισε ότι λειτουργεί με ραδιοσυχνότητες, δίνοντας ουσιαστικά τη δυνατότητα στον οργανισμό να δουλέψει στο 100% για να γίνει αυτοΐαση, ενώ τα θετικά αποτελέσματα της συγκεκριμένης θεραπείας έχουν αποδειχθεί ερευνητικά». ■

| 117

ΑΘΑΝΑΣΊΑ ΠΑΠΠΆ Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ)

ΤΙ ΒΙΏΝΕΙ ΜΙΑ ΓΥΝΑΊΚΑ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΙΚΉ ΠΆΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΆ ΤΗΣ! Συνέντευξη στον ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

ΤΑ ΆΤΟΜΑ ΜΕ ΡΕΥΜΑΤΙΚΈΣ ΠΑΘΉΣΕΙΣ αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού που ζει με ιατρικές καταστάσεις μεγάλης χρονικής διάρκειας. Οι σοβαρές επιπτώσεις των παθήσεων αυτών στην υγεία, στην κοινωνία και στην οικονομία επηρεάζει κάθε πλευρά της ζωής τους. «Ο χρόνιος πόνος και η ανικανότητα έχουν αντίκτυπο στις σχέσεις με τις οικογένειές μας, με τους φίλους, με τους εργοδότες, την κυβερνητική πολιτική και την κοινωνία γενικότερα. Εκτός αυτού, κάποιοι ασθενείς, ειδικά εκείνοι που ζουν στην περιφέρεια μακριά από τριτοβάθμια περίθαλψη και ανύπαρκτη πρωτοβάθμια, δεν έχουν την ευκαιρία για την κατάλληλη θεραπεία και υποστήριξη», μας επισημαίνει η Αθανασία Παππά, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ) σε συνέντευξή της, η οποία έχει αναλυτικά ως εξής: — Κυρία Παππά, ποια είναι τα προβλήματα που βιώνετε καθημερινά ως γυναίκα που πάσχει από ρευματική πάθηση; Ως ασθενής με ρευματική πάθηση θα πρέπει να βρίσκομαι σε συχνή ιατρική παρακολούθηση, με φαρμακευτική αγωγή και εξετάσεις. Μια φαρμακευτική αγωγή αποτελεσματική και ασφαλή. Πράγμα που δεν είναι πάντα εύκολο! Τα προβλήματα στην καθημερινότητά μου είναι ποικίλα. Πολλές φορές ο οξύς πόνος που βιώνω επιφέρει μείωση των δραστηριοτήτων μου, επιδεινώνει το αίσθημα του αβοήθητου και νιώθω στρες, άγχος, αίσθηση κόπωσης, αδυναμία να αντεπεξέλθω στις υποχρεώσεις μου και να είμαι λειτουργική, με αποτέλεσμα όλων αυτών την απομόνωση.

118 |

Δεν ήταν λίγες οι φορές που έπρεπε να αντιμετωπίσω τις επιπλοκές από τις πολυάριθμες φαρμακευτικές αγωγές, που έπρεπε να ακολουθήσω, έπειτα από συμβουλή του ιατρού μου. Οι συννοσηρότητες που κάποιοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε περιπλέκει περισσότερο το θέμα της φαρμακευτικής αγωγής και της ολιστικής αντιμετώπισης, που θα πρέπει να υπάρχει από μια διεπιστημονική ομάδα, που δυστυχώς στη χώρα μας βλέπουμε να μη λειτουργεί πάντα, βάζοντας σε μεγάλη ταλαιπωρία τον ίδιο τον ασθενή και την οικογένειά του ή τον φροντιστή. — Ποιοι είναι οι πιο συχνοί προβληματισμοί που προκύπτουν για σας και βέβαια γενικότερα για όλους τους ασθενείς με ρευματικές παθήσεις; Οι πιο συχνοί προβληματισμοί που προκύπτουν είναι: ▪ Ψυχική και οικονομική επιβάρυνση μέχρι να φτάσουμε στον κατάλληλο ιατρό. ▪ Φόβος με τη διάγνωση της νόσου. ▪ Άρνηση αποδοχής και συμβιβασμού με την ασθένεια. ▪ Άρνηση συμμόρφωσης με τις ιατρικές οδηγίες (εναλλακτικές θεραπείες τις οποίες συχνά δεν εκμυστηρευόμαστε στον ιατρό). ▪ Ανησυχία για τις συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις. Ένα μεγάλο ζήτημα, που το συναντάμε κυρίως στην περιφέρεια, είναι ο ρατσισμός/στιγματισμός που βιώνει ένα άτομο που πάσχει από κάποια ρευματική πάθηση, λόγω της εξωτερικής του εμφάνισης (αν κουτσαίνει, αν έχει φλεγμονές κ.τ.λ.). Τα άτομα στην περιφέρεια κυρίως αναγκάζονται να απομονωθούν και να κλειστούν στον εαυτό τους. Η ζωή μου καθ’ όλη τη διάρκειά της και η συμβίωση με το ρευματικό νόσημα μπορεί να επηρεάσουν βαθιά τον τρόπο ζωής μου και τη φιλοσοφία αυτής και

Η κ. ΑΘΑΝΑΣΊΑ ΠΑΠΠΆ.

μπορεί να θέσουν υπό αμφισβήτηση πολλούς πρώην στόχους και επιτεύγματα. — Ποια είναι τα προβλήματα για μια γυναίκα με ρευματική πάθηση που θέλει να κάνει παιδιά; Η επιθυμία εγκυμοσύνης και η μητρότητα είναι ένα επιπλέον στρες και άγχος το όποιο συνοδεύεται από

φόβο. Οι ρευματικές παθήσεις είναι συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών ηλικίας 19-46 ετών. Το να έχει κάποια γυναίκα μια ρευματική πάθηση δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να τεκνοποιήσει, αλλά ενδέχεται να χρειαστεί περισσότερος χρόνος από ό,τι συνήθως για να συλλάβει. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως η ενεργότητα της νόσου

| 119

ή στις φαρμακευτικές θεραπείες που μπορεί να λαμβάνει. Μελέτες έχουν δείξει ότι εάν η νόσος ελέγχεται επαρκώς, οι 3 στις 4 γυναίκες με ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ) μένουν έγκυοι μέσα σε 1 έτος προσπάθειας. Για όσους έχουμε παιδιά, υπάρχουν επιπλέον θέματα. Τα παιδιά είναι τα σημαντικότερα άτομα στη ζωή μας, αλλά οι θεραπείες, οι εξάρσεις, οι συννοσηρότητες και η κόπωση που νιώθουμε ως ρευματοπαθείς μπορεί να έχουν αντίκτυπο στον γονεϊκό ρόλο μας και αρκετές φορές νιώθουμε τύψεις για στιγμές που θα θέλαμε να ζήσουμε και να μοιραστούμε με τα παιδιά μας και δεν μπορούμε. — Είναι εύκολο ένας ασθενής με ρευματοειδή αρθρίτιδα να παραμείνει σεξουαλικά ενεργός; Η αρνητική επίδραση της ρευματοπάθειας στη σεξουαλική ζωή και την ελκυστικότητα συχνά υποτιμάται. Πολλοί βιώνουμε την απώλεια της σεξουαλικής μας λειτουργίας ή της σεξουαλικής επιθυμίας μας, λόγω της ίδιας της νόσου, μέσω της δυσκαμψίας, του πόνου, των χειρουργείων, των ανεπιθύμητων δράσεων των φαρμάκων, των παραμορφώσεων. Οι ασθενείς αρκετές φορές αισθανόμαστε άβολα να συζητάμε τις σεξουαλικές μας ανησυχίες με τους συντρόφους μας ή ακόμα και με τους γιατρούς μας. — Στον τομέα της εργασίας συναντάτε κάποια προβλήματα;

Το 90% των ατόμων που πάσχουν από κάποιο ρευματικό νόσημα δηλώνουν ότι θέλουν να εργάζονται. Ωστόσο για αρκετούς ασθενείς είναι αρκετά δύσκολο να συνεχίσουν να εργάζονται, με το 67% των πασχόντων να μένει εκτός εργασίας από τα 5 πρώτα χρόνια της νόσου. Όπως καλά γνωρίζουμε, η ανεργία πλήττει περισσότερο τις οικονομικά και κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες, όπως είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Η εργασία μπορεί να αποτελέσει την αιτία, τον παράγοντα επιδείνωσης, αλλά και τη θεραπεία. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία ότι ένα σωστά σχεδιασμένο εργασιακό περιβάλλον και ευέλικτες συνθήκες εργασίας μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της εργασίας και στη σταδιακή επιστροφή σε αυτή και ότι η εργασία μπορεί να είναι επωφελής για την υγεία, την ευημερία και την ανάρρωση. — Το οικογενειακό σας περιβάλλον επηρεάζεται από τη νόσο σας; Οι ρευματικές παθήσεις επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής όχι μόνον των ασθενών που βιώνουν τα επώδυνα συμπτώματα και την πιθανότητα αναπηρίας, αλλά και των μελών των οικογενειών μας και των άλλων ατόμων που μας παρέχουν την απαιτούμενη φροντίδα. ■

ΑΘΑΝΑΣΊΑ ΠΑΠΠΆ Η Αθανασία Παππά γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Στην ηλικία των 7 ετών διαγνώστηκε με ΝΙΑ (Νεανική Ιδιοπαθής Αρθρίτιδα). Αποφοίτησε, ολοκληρώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές της από το ΕΠΛ Πειραιά ως Τεχνολόγος Μηχανικός. Στη συνέχεια, σπούδασε Ναυτιλιακές Επιχειρήσεις και φοίτησε στη Δημόσια Σχολή Εμπορικού Ναυτικού. Αδιαλείπτως με τις σπουδές εργάζεται ως γραμματέας αντιδημάρχου και έπειτα δημάρχου στον Δήμο Πειραιά. Αποφοιτώντας, αναλαμβάνει άμεσα υπηρεσία θαλάσσης, ταξιδεύοντας για τα επόμενα χρόνια, με τα πλοία των εταιρειών αρχικώς SERRES FLYING και στη συνέχεια στην ATTICA/ SUPERFAST, BLUE STAR. Επηρεασμένη από τη χρόνια συμβίωσή της με ένα ρευματικό νόσημα, συγγράφει το βιωματικό εγχειρίδιο για παιδιά με τίτλο «Η φίλη μου η ΝΙΑ.ΡΑ.». Έχει παρακολουθήσει σειρά σεμιναρίων στο Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών, με θέματα Ανθοκομία/Ελαιοκομία/Δενδροκομία και έχει αποκτήσει και πτυχίο Ιστιοπλοΐας. Από τον Ιανουάριο του 2015 είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα (ΕΛΕΑΝΑ), διανύοντας την τέταρτη θητεία της και λαμβάνοντας μέρος σε πλήθος συνεδρίων και ημερίδων, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αντιπροσωπεύοντας την ΕΛΕΑΝΑ ως ομιλήτρια. Είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης από το 2019. Παράλληλα φοιτά από το 2018 στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας στο τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας. Έχει πολυετή εμπειρία στο χώρο των ΜΚΟ που έχουν ως επίκεντρο τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, τόσο σε θέματα δημόσιας υγείας όσο και σε θέματα ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και ενημέρωσης, εστιάζοντας καθημερινά στην παροχή υποστήριξης στους ανθρώπους που ζουν με αυτοάνοσα νοσήματα, στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, καθώς και στην τεκμηριωμένη πληροφόρησή τους γύρω από το νόσημα.

120 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

1 στις 4 γυναίκες που γεννήθηκαν μετά το 1970 δεν θα τεκνοποιήσει ποτέ! ΜΊΑ ΣΤΙΣ ΤΈΣΣΕΡΙΣ ΓΥΝΑΊΚΕΣ που γεννήθηκαν μετά το 1970 δεν θα τεκνοποιήσει ποτέ. Το ανησυχητικό αποτέλεσμα, στο οποίο καταλήγουν πρόσφατες έρευνες, αναδεικνύει ένα νέο φαινόμενο, εκείνο της «τελικής ατεκνίας». «Ο δείκτης γονιμότητας, ο αριθμός των παιδιών ανά γυναίκα δηλαδή, έχει μειωθεί στη χώρα μας από το 1980 και εντεύθεν», εξηγεί η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπλ. καθηγήτρια Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής. Με επικεφαλής την ίδια και ερευνητές τους Θεόδωρο Σεργεντάνη και Παναγιώτα Παναγιώτου, πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση άρθρων και μελετών, οι οποίες έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα σχετικά με το θέμα της υπογεννητικότητας, ιδιαίτερα δε της μελέτης του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Σύμφωνα με αυτή, υπολογίστηκε ότι το 2050 ο πληθυσμός της χώρας μας θα κυμαίνεται μεταξύ 10,064 εκατ. (μέγιστο) έως 8,315 (ελάχιστο) - σε κάθε περίπτωση μειωμένος σε σχέση με εκείνον του 2015. Ποια είναι τα αίτια που οδηγούν στην τελική ατεκνία; Όπως ενημερώνει η κ. Τσίτσικα, «κατ’ αρχάς, η καθυστερημένη ηλικία πρώτης τεκνογονίας. Όταν το 1985, ο μέσος όρος των γυναικών που γίνονταν για πρώτη φορά μητέρες ήταν 26,2, το 2012 η ηλικία τους ανέβηκε στα 30,7 έτη». Εκτός όμως από τις Ελληνίδες, σύμφωνα με στοιχεία της EUROSTAT, η ίδια τάση σημειώνεται και στις Ιταλίδες, αλλά και τις Ισπανίδες, που φέρνουν στον κόσμο το πρώτο τους παιδί λίγο πριν τα 31 (2017). Σε σχετικό άρθρο, το οποίο δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Παιδιατρική», «κάποιες χώρες όπως οι Δανία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Σουηδία χαρακτηρίζονται από υψηλότερο δείκτη γονιμότητας και υψηλότερη μέση ηλικία τεκνοποίησης ενώ χώρες όπως οι Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος, Λουξεμβούργο, Αυστρία, Πορτογαλία, χαρακτηρίζονται από αυξημένη ηλικία πρώτης τεκνοποίησης και μειωμένο δείκτη γονιμότητας. Η ίδια αιτία συνδέεται με τον μειωμένο αριθμό απόκτησης δεύτερου ή επόμενου παιδιού (EUROSTAT, 2017), αφού οι γυναίκες στην πραγματικότητα “δεν προλαβαίνουν” να φτάσουν στον επιθυμητό αριθμό παιδιών». Σε ό,τι αφορά τους σχετιζόμενους με την τελική ατεκνία λόγους, «η τεκνογονία συνδέεται με το θεσμό του γάμου στην ελληνική οικογένεια. Τη νοοτροπία, δηλαδή, του “αν δεν παντρεύεσαι, δεν κάνεις παιδιά”»,

προσθέτει η καθηγήτρια. Πράγματι, οι εκτός γάμου γεννήσεις παρουσιάζουν το χαμηλότερο ποσοστό και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τις άλλες χώρες της Ε.Ε., καταγράφει η EUROSTAT (2013). «Οι κοινωνικο-οικονομικές δυσκολίες, τις οποίες αντιμετωπίζουν τα νεαρά ζευγάρια στη χώρα, ευθύνονται επίσης στο να προχωρήσουν σε γάμο και οικογένεια, καθώς αδυνατούν να αυτονομηθούν οικονομικά. Άλλωστε, και η ίδια η απομάκρυνση από το πατρικό σπίτι καθυστερεί για τους ίδιους λόγους», θα πει η κ. Τσίτσικα, ενώ προσθέτει πως «με τη μείωση του ποσοστού τεκνογονίας συνδέεται και η αύξηση του αριθμού των αμβλώσεων - κι ας είναι ο πραγματικός αριθμός τους “σκοτεινός”, ελλείψει επίσημων στατιστικών στοιχείων». Το φαινόμενο της τελικής ατεκνίας επιτείνεται από τις σύγχρονες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες. Η παραμονή των γυναικών στην αγορά εργασίας, ο φόβος ανεργίας, η παράταση της εκπαίδευσης, το αίσθημα αβεβαιότητας, η φιλοδοξία επαγγελματικής ανέλιξης, όπως και η οικονομική κρίση, αλλά και οι μειωμένοι πόροι για την κάλυψη αναγκών, αναφέρονται ως οι κορυφαίοι παράγοντες που αποθαρρύνουν τις γυναίκες από την τεκνογονία. Αντιστρόφως ανάλογη προσέγγιση στη μητρότητα παρουσιάζουν οι γυναίκες υψηλού μορφωτικού επιπέδου, οι οποίες επιλέγουν να την αναβάλουν με εκείνες χαμηλότερης μόρφωσης, που παρουσιάζονται να επενδύουν στη μητρότητα. Όπως επισημαίνει η κ. Τσίτσικα, «με το δείκτη γονιμότητας να παρουσιάζει πτώση από το 2,1 το 1980 -ποσοστό απαραίτητο για τη διατήρηση του έθνουςστο 1,33 το 2015, η κατάσταση καθίσταται ανησυχητική. Να τονιστεί δε ότι στην Ελλάδα, το ποσοστό σταθεροποιήθηκε εξαιτίας της εισροής μεταναστών μετά το 1990. Ωστόσο, αν και επιβραδύνθηκε η περαιτέρω μείωση του δείκτη γονιμότητας, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, το 25% των γυναικών που γεννήθηκαν μετά το 1970 δεν θα κάνει παιδιά». Ευτυχώς, το φαινόμενο είναι αναστρέψιμο. Πώς μπορεί να ευνοηθεί η τεκνογονία; «Με τη σωστή ενημέρωση των πολιτών, την ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, την οργάνωση φιλικών προς τη νέα μητέρα δομών, την παροχή κινήτρων και στους δύο γονείς, όπως με τη χορήγηση και πατρικών αδειών - στο εξωτερικό αυτό είναι θεσμός. Τη διασφάλιση της σύγχρονης Ελληνίδας ότι χωρίς να στερηθεί την εκπαίδευση και την εργασία μπορεί να γίνει και μητέρα», καταλήγει η κ. Τσίτσικα. ■

| 121

Το βαρύ αποτύπωμα της πανδημίας και η επόμενη μέρα για την Υγεία! Δρ ΑΝΔΡΟΎΛΛΑ ΕΛΕΥΘΕΡΊΟΥ, ιολόγος, BSC, MSc, PhD, εκτελεστική διευθύντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας.

Της ΑΝΘΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

122 |

Η Δρ ΑΝΔΡΟΎΛΛΑ ΕΛΕΥΘΕΡΊΟΥ, ιολόγος, BSC, MSc, PhD, εκτελεστική διευθύντρια της Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ), καταγράφει την επόμενη μέρα της πανδημίας με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από την ανακάλυψη των πρώτων κρουσμάτων κορωνοϊού στην επαρχία Ουχάν της Κίνας. Σύμφωνα με τη Δρα Ελευθερίου, μια νέα πραγματικότητα αναδύθηκε σταδιακά, φέρνοντάς μας αντι-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ μέτωπους πρωτίστως με αναρίθμητες ανθρώπινες απώλειες, αλλά και πολλές άλλες πολυδιάστατες επιπτώσεις σε οικονομικό, κοινωνικό και ψυχικό επίπεδο. Μολονότι, όπως λέει, πληθαίνουν τα ενθαρρυντικά σημάδια ότι η δραματική ταχύτητα με την οποία εξαπλώνεται η παραλλαγή Όμικρον θα επεκτείνει σύντομα την ανοσία σε τέτοιο βαθμό που σύντομα θα φέρει την ενδημικότητα του ιού, το αποτύπωμα που αφήνει η πανδημία στο πέρασμά της φαίνεται πως θα μας συνοδεύει για περισσότερο, όπως και τα στοιχήματα για τη διαχείριση της μετά-Covid εποχής. Η παρατεταμένη κόπωση από τα περιοριστικά μέτρα, η ανασφάλεια για το μέλλον, η ανεπαρκής πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, η ελλιπής ή και εσφαλμένη πληροφόρηση εν μέσω μιας πρωτόγνωρης, μη φυσιολογικής κατάστασης αποτελούν στρεσογόνους παράγοντες που δοκιμάζουν τις αντοχές όλων μας και επηρεάζουν ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες ομάδες συνανθρώπων μας, όπως οι χρόνιοι ασθενείς ή οι ηλικιωμένοι, που είναι συχνά περισσότεροι εξαρτημένοι από άλλους για φροντίδα. Ενώ αναδείχθηκαν κενά και διαρθρωτικές αδυναμίες στους μηχανισμούς διαχείρισης έκτακτων απειλών για τη δημόσια υγεία και στο σύστημα υγείας, το οποίο, εν μέσω μιας ομολογουμένως ιδιαίτερα κρίσιμης μεταρρυθμιστικής καμπής και με δεδηλωμένες προϋπάρχουσες ελλείψεις, πασχίζει να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις του πληθυσμού για έγκαιρες, αποτελεσματικές και ασφαλείς υπηρεσίες υγείας. Φαινόμενα όπως εκείνα των καθυστερήσεων στις αιμοδοσίες, των αναβολών σε προγραμματισμένα χειρουργεία ή διακοπής της τακτικής ιατρικής παρακο-

λούθησης ασθενών, των ελλείψεων σε φάρμακα και των ανισοτήτων στην πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες, λόγω της επιπρόσθετης πίεσης που δημιουργεί η πανδημία, άφησαν ιδιαίτερα εκτεθειμένες και αθωράκιστες κυρίως τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. «Μετά το πάθημα του κορωνοϊού οφείλουμε να είμαστε εφεξής καλύτερα προετοιμασμένοι απέναντι στο, απευκταίο αλλά όχι απίθανο, ενδεχόμενο μιας μελλοντικής υγειονομικής κρίσης», επισημαίνει η Δρ Ελευθερίου και συμπληρώνει: «Αντιμετωπίζοντας δηλαδή την πανδημία λιγότερο ως ένα καταστροφικό γεγονός και περισσότερο ως ευκαιρία για θετικές εμπειρίες ανάπτυξης και επανατοποθέτησης αξιών και στόχων, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Σε ό,τι αφορά το τελευταίο, η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται απαιτεί εγρήγορση και επιφυλακή ώστε ο τομέας της Υγείας να μη διολισθήσει σε μια διχοτομημένη παροχή υγειονομικής περίθαλψης, αλλά να ενισχυθεί για να διασφαλίζει μεγαλύτερη ετοιμότητα και ευελιξία απέναντι στο απρόβλεπτο με πιο αποφασιστικό, οργανωμένο και ελεγχόμενο τρόπο». Η περαιτέρω αναδιοργάνωση και οχύρωση της δημόσιας υγείας στα πρότυπα άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η στενή συνεργασία με την οποία μας δίδαξε αδιαμφισβήτητα πολλά καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μια ισχυρή δημόσια υγεία, δραστικά και αποφασιστικά βήματα για την ανάπτυξη προληπτικών πολιτικών και ενίσχυση των κρατικών νοσηλευτηρίων και της εύρυθμης λειτουργίας τους, βελτίωση των υποδομών τους και στήριξη των επαγγελματιών υγείας που βρέθηκαν εξαρχής στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του κορωνοϊού είναι μερικά απαραίτητα βήματα. ■

AΝΔΡΟΎΛΛΑ ΕΛΕΥΘΕΡΊΟΥ Η Δρ Aνδρούλλα Ελευθερίου απέκτησε τους πανεπιστημιακούς και μεταπτυχιακούς της τίτλους από το London University του Ηνωμένου Βασιλείου στους τομείς της Bιοχημείας, της Μικροβιολογίας και της Iολογίας και τη μεταδιδακτορική της υποτροφία από το Κέντρο Αναφοράς Μεταδοτικών Νοσημάτων στην Ατλάντα των ΗΠΑ με υποτροφία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Επιτροπής Fullbright. Είναι κάτοχος διπλώματος στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και Πιστοποιητικού με τίτλο «Patients Advocacy Scholar Seminar» από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στη Βοστόνη των ΗΠΑ. Διετέλεσε επικεφαλής του Κέντρου Αναφοράς Ιογενών Παθήσεων, του υπουργείου Υγείας της Κύπρου με ενεργή συμμετοχή στην ίδρυση, οργάνωση και προώθησή του, μέλος της Εθνικής Επιτροπής AIDS και πρόεδρος Επιστημονικών Επιτροπών σε 16 διεθνή, 6 περιφερειακά και 30 εθνικά συνέδρια. Διατελεί εκτελεστική διευθύντρια της Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας, Σύμβουλος του ΠΟΥ στον τομέα των Iογενών Παθήσεων και της Θαλασσαιμίας, πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής των Διεθνών Βραβείων Θαλασσαιμίας Sultan Bin Khalifa International Thalassemia Awards (SITA Awards) και μέλος σε διεθνή ευρωπαϊκά σχετικά φόρα. Είναι συγγραφέας 8 επιστημονικών/ιατρικών βιβλίων, έχει συμμετάσχει ως κύρια συγγραφέας σε άλλα πέντε 5 και έχει ολοκληρώσει σημαντικές δημοσιεύσεις.

| 123

Τι πρέπει να προσέχουν οι ΈΦΗΒΕΣ ΑΘΛΉΤΡΙΕΣ για να αποφύγουν κινδύνους και επιπτώσεις!

Γράφει η ΆΡΤΕΜΙΣ Κ. ΤΣΊΤΣΙΚΑ, αναπλ. καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, επιστ. υπεύθυνη Προγραμμάτων «φιλικών» για εφήβους/νέους Π.Ο.Υ., ΕΚΠΑ & Προγραμμάτων Κατάρτισης του υπουργείου Υγείας, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, διευθύντρια ΠΜΣ «Στρ. Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας».

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΉ ΤΩΝ ΝΕΑΡΏΝ κοριτσιών σε διάφορα αθλήματα έχει ιδιαίτερα αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας τις επιτυχίες κορυφαίων αθλητριών σε αθλητικές διοργανώσεις και τη σύγχρονη κοινωνική παραδοχή ότι το γυναικείο φύλο «μπορεί και καταφέρνει» σχεδόν τα πάντα. Ωστόσο, το γυναικείο σώμα και οι ανάγκες του διαφέρουν από το ανδρικό, ιδιαίτερα σε μια περίοδο μεταβολών και ανάπτυξης, όπως

124 |

η εφηβεία. Ποιες είναι λοιπόν οι ιδιαιτερότητες της έφηβης αθλήτριας; Τι θα πρέπει να γνωρίζει, ώστε να απολαμβάνει τα αδιαμφισβήτητα οφέλη της άσκησης χωρίς οδυνηρές μελλοντικές επιπτώσεις; Οι διαφορές του γυναικείου σώματος από το ανδρικό οριοθετούν τα πλεονεκτήματα, αλλά και τους περιορισμούς του γυναικείου αθλητισμού και πρωταθλητισμού. Οι γυναίκες έχουν μικρότερους πνεύμονες και καρδιά, μεγαλύτερο ποσοστό λίπους (25% έναντι 15%), βραχύτερα άκρα, καλύτερη ισορροπία και ευλυγισία, χαμηλότερο ύψος, στενότερους ώμους και μικρότερο ποσοστό μυϊκού ιστού. Τα επίπεδα αιματοκρίτη και αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλότερα και μπορούν να παρουσιάσουν πιο εύκολα έλλειψη σιδήρου και αναιμία. Η ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΤΟΥ ΣΤΉΘΟΥΣ Μία από τις βασικές διαφορές του γυναικείου από το ανδρικό σώμα είναι και η ύπαρξη μαστών (στήθους). Χωρίς την κατάλληλη φροντίδα το στήθος μπορεί να τραυματιστεί, να πονέσει ή να ερεθιστεί στην περιοχή της θηλής. Οι τραυματισμοί είναι σχετικά σπάνιοι στα κορίτσια και αφορούν κυρίως πτώσεις σε αθλήματα, όπως το σκι ή η ποδηλασία. Ο πόνος στο στήθος είναι συχνός και αφορά αθλήματα όπως το βόλεϊ ή το μπάσκετ, όπου παρατηρείται άναρχη κίνηση του στήθους, όταν δεν υπάρχει η κατάλληλη υποστήριξή του. Ο ερεθισμός της θηλής αφορά γυναίκες, αλλά και άνδρες, σε αθλήματα όπως η ποδηλασία και το τζόκινγκ, όπου χρησιμοποιούνται πολύ στενές αθλητικές μπλούζες. Το πιο σημαντικό σημείο για την προστασία του γυναικείου στήθους κατά την άθληση είναι η επιλογή του κατάλληλου στηθόδεσμου (σουτιέν). Ο στηθόδεσμος συνιστάται να είναι από βαμβακερό και μαλακό υλικό και να επιτυγχάνει ανόρθωση, διαχωρισμό και ελαχιστοποίηση της κίνησης των μαστών. Ο στηθόδεσμος θα πρέπει να αλλάζει κάθε εξάμηνο. Συνιστάται ακόμη και η επάλειψη των θηλών με βαζελίνη.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η ΕΜΜΗΝΟΡΡΥΣΊΑ Η εμμηνορρυσία ΔΕΝ επηρεάζει αρνητικά την αθλητική επίδοση, παρά το ότι πολλοί υποστηρίζουν το αντίθετο. Ωστόσο, εάν ο πόνος είναι πολύ έντονος (δυσμηνόρροια) και η αιμορραγία σημαντική, μπορεί να υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις. Έχει ακόμη αποδειχθεί ότι το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο (δηλαδή η παρουσία ποικίλων συμπτωμάτων κατά το δεύτερο μισό του κύκλου, τα οποία υποχωρούν μετά την περίοδο, όπως βουλιμία, ευαισθησία μαστών, θυμός, κόπωση, άγχος κ.ά.) μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της συχνότητας των κακώσεων και τραυματισμών. Σύμφωνα με δεδομένα μελετών, η χρήση του «χαπιού» ως ρυθμιστικό του κύκλου, και όταν υπάρχει βέβαια ένδειξη, θα μπορούσε να βελτιώσει την αθλητική επίδοση με τους παρακάτω τρόπους: μειώνοντας την αιμορραγία, ελέγχοντας τη δυσμηνόρροια και ελαττώνοντας τα συμπτώματα του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου. Μπορεί ωστόσο να υπάρξουν προβλήματα, εάν εμφανιστούν παρενέργειες (ναυτία, πόνος στο στήθος, κατακράτηση υγρών). ΠΡΟΣΟΧΉ ΣΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ Κατά την εφηβεία θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη η ιδιαιτερότητα του μυοσκελετικού συστήματος. Η επιρρέπεια των νεαρών ατόμων σε κατάγματα και διαστρέμματα λόγω χαλαρότητας των συνδέσμων είναι δεδομένη. Συνεπώς, τονίζεται η χρήση κατάλληλου προστατευτικού εξοπλισμού για τα διάφορα αθλήματα, καθώς και οι ασκήσεις με μικρά βάρη, πολλές επαναλήψεις και σωστή τεχνική. Η εφαρμογή μεγαλύτερων βαρών με στόχο τη μυϊκή υπερτροφία (μπόντι-μπίλντιγκ) επιτρέπεται μόνο σε σκελετικά ώριμες αθλήτριες, που έχουν ολοκληρώσει την ανάπτυξή τους. Αν και ο αθλητισμός προσφέρει πολλά στην ψυχοκοινωνική υγεία των έφηβων κοριτσιών, ο πρωταθλη-

τισμός ενδέχεται να σκιάσει τα οφέλη της άθλησης. Πρωταθλητισμός σημαίνει εξαντλητική προσπάθεια με μοναδικό σκοπό την επιτυχία, με επακόλουθα το συνεχές άγχος, την ψυχολογική επιβάρυνση και την υιοθέτηση συμπεριφορών για την κατάκτηση του στόχου, ανεξαρτήτως κόστους. Μέσα στο πλαίσιο αυτό οι αθλήτριες αθλημάτων που απαιτούν αυστηρό έλεγχο του βάρους σώματος, όπως η ενόργανη γυμναστική, η συγχρονισμένη ή μη κολύμβηση, το μπαλέτο κ.ά. υποβάλλονται σε υποθερμιδικές δίαιτες και υιοθετούν επικίνδυνες διατροφικές συμπεριφορές (παραλείπουν γεύματα, προκαλούν εμέτους ή χρησιμοποιούν φάρμακα-διουρητικά, καθαρτικά κ.λπ.), προκειμένου να διατηρήσουν ένα λεπτό και ευλύγιστο σώμα. Τα παραπάνω οδηγούν σε σημαντική μείωση του βάρους, διακοπή της περιόδου (αμηνόρροια) και μείωση της πυκνότητας του σκελετού, τη σοβαρή δηλαδή κατάσταση που αναφέρεται ως τριάδα της έφηβης αθλήτριας. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό, αφού 15χρονες αθλήτριες μπορεί να παρουσιάσουν ακόμη και κατάγματα λόγω οστεοπόρωσης. Δεδομένου ότι η εφηβεία αποτελεί την περίοδο ανάπτυξης του σκελετού και απόκτησης της κορυφαίας οστικής μάζας, η απώλεια οστού κατά την ηλικία αυτή δύσκολα αναπληρώνεται και επηρεάζει μόνιμα τη μελλοντική κατάσταση του σκελετού.

| 125

ΤΑ ΟΦΈΛΗ ΤΗΣ ΆΘΛΗΣΗΣ • Ευνοϊκή επίδραση στην ψυχοσωματική υγεία. • Αντιμετώπιση παχυσαρκίας. • Ενίσχυση αυτοπειθαρχίας. • Ενίσχυση αυτοεκτίμησης. • Ενίσχυση αισθήματος ευγενούς άμιλλας. • Εκτόνωση-απομάκρυνση από συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. • Ενασχόληση με τη φύση. ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΏΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΉΣ Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής ή άλλων σκευασμάτων δεν συνιστάται για τη βελτίωση της αθλητικής επίδοσης, παρά μόνο εάν υπάρχουν συγκεκριμένες καταστάσεις (π.χ. διατροφική διαταραχή, χορτοφάγος αθλήτρια ή ύπαρξη χρόνιου νοσήματος κ.λπ.). Τα μόνο ίσως σκεύασμα που θα μπορούσε να χορηγηθεί είναι ο σίδηρος, λόγω των αυξημένων αναγκών κατά την εφηβεία και ειδικά στις αθλήτριες. ■

ΆΡΤΕΜΙΣ ΤΣΊΤΣΙΚΑ Η παιδίατρος Άρτεμις Τσίτσικα αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικεύτηκε στην Παιδιατρική και στη συνέχεια μετεκπαιδεύτηκε στην Εφηβική Ιατρική (Adolescent Medicine/Health) σε κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Εκπαιδεύτηκε στα πρωτόκολλα παρακολούθησης των εφήβων στη Λοζάνη της Ελβετίας (Prof. P.A. Michaud) και στο σχεδιασμό των «Φιλικών για Εφήβους/Νέους Υπηρεσιών» (Youth friendly Services) στο Κέντρο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) στη Γενεύη. Συνεργάστηκε ως επισκέπτρια καθηγήτρια στο Michigan State University και στο Κentucky University των ΗΠΑ σε θέματα Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας. Εξελέγη αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Iατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (EΚΠΑ) και έχει τιμηθεί με είκοσι (20) επιστημονικά βραβεία και διακρίσεις. Είναι συγγραφέας επιστημονικών άρθρων και κεφαλαίων σε επιστημονικά συγγράμματα, εκδότρια της επιστημονικής ξενόγλωσσης έκδοσης «Developmental and Adolescent Health-JDAH» και προσκεκλημένη ομιλήτρια σε πολυάριθμα ελληνικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Το ερευνητικό της έργο εστιάζει σε θέματα που αφορούν την ποιότητα ζωής των εφήβων στη χώρα μας. Υπήρξε συντονίστρια της Ευρωπαϊκής Έρευνας EUNEΤ ADB www.eunetadb.eu , η οποία διεξήχθη σε επτά ευρωπαϊκές χώρες και αφορούσε τις διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, καθώς και επικεφαλής του Προγράμματος ΕΣΠΑ «Αριάδνη» και άλλων προγραμμάτων που αφορούν την άθληση, τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, τη σεξουαλική αγωγή, τους εμβολιασμούς κ.ά., καθώς και Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων για την ψηφιακή παιδεία και τη χρήση τεχνολογίας, τη βία, τον εκφοβισμό και τη ρητορική του μίσους. Υπήρξε ιδρυτική επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ), Β’ Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» από την έναρξη της λειτουργίας της (Νοέμβριος 2006) έως και τον Δεκέμβριο 2021. Η καθηγήτρια έχει αναλάβει την εκπαίδευση/κατάρτιση επαγγελματιών υγείας και έρευνα του προγράμματος του υπουργείου Υγείας «Παιδιά & Έφηβοι στις ημέρες Covid-19» και έχουν ήδη δημοσιευτεί 10 (δέκα) εργασίες στον διεθνή επιστημονικό Τύπο. Είναι επιστημονικά υπεύθυνη του Οργανισμού «Μαζί για την Εφηβική Υγεία» www.youth-life.gr και μέλος του Δ.Σ./εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία της ENACSO (European NGO Alliance for Child Safety Online http://www.enacso.eu). Τον Μάρτιο του 2018, εξελέγη πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ) www.youth-med.gr, θέση την οποία κατέχει έως και σήμερα. Είναι διευθύντρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ «Στρατηγικές Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας» www.youth-msc.gr.

126 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΓΝΘ «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»

Τιμητική διάκριση από το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης

ΣΕ ΕΚΔΉΛΩΣΗ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΏΘΗΚΕ από το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης στο Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης, παρουσία της υφυπουργού Υγείας Ζωής Ράπτη, απονεμήθηκαν βραβεία σε υγειονομικούς για τις υπηρεσίες που προσέφεραν κατά τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου Covid-19. Μεταξύ των βραβευθέντων ο διοικητής του ΓΝΘ «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ» Οδυσσέας Κοτσακάς και εργαζόμενοι του νοσοκομείου. Τα βραβεία βέβαια ανήκουν σε όλο το προσωπικό του ΓΝΘ «ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ», το οποίο ακάματο, με περίσσεια δύναμη ψυχής, νύχτα και μέρα, έδωσε και δίνει καθημερινό αγώνα κάτω από ιδιάζουσες συνθήκες για την προστασία των ασθενών.■

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΙΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ «Η ΠΑΜΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ»

Δωρεά συστήματος επεξεργασίας ιατρικών εικόνων (PACS) ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΘΕΊΑΣ ΠΡΌΝΟΙΑΣ «Η Παμμακάριστος» εγκαταστάθηκε από τον περασμένο Δεκέμβριο και λειτουργεί παραγωγικά ένα διαδικτυακό σύστημα αρχειοθέτησης και επεξεργασίας ιατρικών εικόνων (PACS), το οποίο αποτελεί δωρεά στη μνήμη Ιωάννου, Αθηνάς και Δέσποινας Χριστινάκη από την κόρη και ανιψιά τους. Περιλαμβάνει εύχρηστα εργαλεία αναζήτησης, διόρθωσης, παρακολούθησης, σύγκρισης κ.λπ. των δεδομένων που προέρχονται από όλα τα διαγνωστικά μηχανήματα του νοσοκομείου και είναι στη διάθεση των ιατρών, συμβάλλοντας στη βέλτιστη δυνατή απλοποίηση της καθημερινής διαγνωστικής εργασίας.

Αποτρέπει τα τεχνικά σφάλματα των ακτινογραφικών λήψεων και την ανάγκη συχνών επαναλήψεων. Εξασφαλίζει τη διατήρηση διαγνωστικών εικόνων και τις αποθηκεύει για μελλοντική χρήση. Η πρόσβαση στα διαγνωστικά δεδομένα από τους θεράποντες ιατρούς είναι ταχύτατη ακόμη και εξ αποστάσεως με ασφαλή σύνδεση μέσω Διαδικτύου. Παράλληλα περιορίζει την εκτύπωση ταινιών (φιλμς) και δίνει τη δυνατότητα στους ασθενείς να λαμβάνουν εικόνες και διαγνώσεις σε ψηφιακούς δίσκους τύπου CD/DVD. Οι ψηφιακές εικόνες των ακτινολογικών εξετάσεων αποθηκεύονται αναλλοίωτες στο ηλεκτρονικό αρχείο του Τμήματος.■

| 127

ΕΡΡΊΚΟΣ ΝΤΥΝΆΝ HOSPITAL CENTER

Πώς να προλάβετε ή να θεραπεύσετε τη ΡΟΔΌΧΡΟΥ ΑΚΜΉ! Η ΡΟΔΌΧΡΟΥΣ ΑΚΜΉ (αcne rosacea) είναι μία συχνή, χρόνια φλεγμονώδης δερματοπάθεια. Πρόκειται για μια συνήθη κατάσταση που συχνά συνοδεύεται από διάχυτο ερύθημα-flushing (κοκκινίλα) κυρίως στο πρόσωπο, στις παρειές, στο μέτωπο, στη μύτη και το πιγούνι. Μελέτη στη Μεγάλη Βρετανία αναφέρει πως η επίπτωση της νόσου ανέρχεται σε 4.000-5.000 νέα

128 |

περιστατικά το χρόνο. Γενικότερα, η νόσος είναι συνηθέστερη στην καυκάσια φυλή και στους ανοιχτόχρωμους ανθρώπους και περιλαμβάνει το 3-10% των λευκών Βορειοευρωπαίων. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία συχνότερα μεταξύ 30 και 50 ετών, ενώ φαίνεται να προσβάλλει κυρίως γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Γράφει ο ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Ι. ΠΑΥΛΊΔΗΣ, δερματολόγος-αφροδισιολόγος, επιμελητής Α’ και επιστημονικός υπεύθυνος Δερματολογικού Τμήματος Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center.

Αν και η αιτιολογία της νόσου θεωρείται ακόμα άγνωστη, έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι πιθανοί παράγοντες, όπως γαστρεντερικές διαταραχές, μικροοργανισμοί και παράσιτα (π.χ. το Demodex Folliculorum), αγγειακές διαταραχές, καθώς και ανωμαλίες της τριχο-σμηγματογόνου μονάδας στο κεντρικό τμήμα του προσώπου. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν η γενετική προδιάθεση και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Τέλος, εξάρσεις της νόσου συνδέονται με τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (αγγειοδιασταλτικά), αλλά και με τη χρήση καλλυντικών προϊόντων ακατάλληλων για τον τύπο δέρματος του ασθενούς. Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε παροδικό, επίμονο ή μόνιμο ερύθημα του προσώπου με ή χωρίς φλεγμονώδεις αλ-

λοιώσεις (βλατίδες και φλυκαινίδια) και τηλεαγγειεκτασίες (ευρυαγγείες). Σημαντικό, λοιπόν, είναι να γνωρίζουμε τους επιβαρυντικούς παράγοντες οι οποίοι είναι αβλαβείς σε άτομα που δεν νοσούν, αλλά μπορούν να οδηγήσουν σε έξαρση στα άτομα που εμφανίζουν προδιάθεση στη συγκεκριμένη δερματοπάθεια. Σε αυτούς ανήκουν η έκθεση στον ήλιο, το στρες, ο ζεστός καιρός, η έντονη άσκηση, το αλκοόλ, κυρίως το κόκκινο κρασί, τα ζεστά μπάνια, τα ζεστά ροφήματα ή πικάντικα φαγητά. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία, υπάρχουν 4 διακριτά στάδια της νόσου, καθώς και διάφορες παραλλαγές της. Ως στάδιο 1 ορίζεται ο ερυθηματοτηλαγγειεκτασικός υπότυπος με το παροδικό ερύθημα (flushing) ή το μόνιμο ερύθημα με ή χωρίς τηλαγγειεκτασίες. Ο 2ο τύπος περιλαμβάνει τον βλατιδοφλυκταινώδη, στον οποίο επικρατούν οι βλατίδες και οι φλύκταινες. Ο 3ος υπότυπος (φυματώδης) χαρακτηρίζεται κλινικά από πάχυνση του δέρματος και το σχηματισμό φυμάτων στο κέντρο του προσώπου, κυρίως στη μύτη (ρινόφυμα). Ο 4ος υπότυπος αφορά κυρίως τους οφθαλμούς και περιλαμβάνει συμπτώματα όπως αίσθηση ξένου σώματος, κάψιμο, ξηρότητα, φωτοευαισθησία, κνησμό, περιοφθαλμικό οίδημα, τηλαγγειεκτασίες σκληρού χιτώνα και επίμονες βλεφαροεπιπεφυκίτιδες των οφθαλμών. Σημαντικές ωστόσο είναι και οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις για τους ασθενείς με ροδόχρου νόσο. Έχει αναφερθεί ότι τα άτομα αυτά συχνά πάσχουν από κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό αυτών πιστεύουν ότι η νόσος επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της προσωπικής τους ζωής.

| 129

Γι’ αυτόν το λόγο οι προτεινόμενες θεραπευτικές λύσεις θα πρέπει να προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενούς και να στοχεύουν στην επαναφορά της αυτοπεποίθησής του και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για τη θεραπεία της ροδόχρου ακμής, υπάρχουν τοπικές, συστηματικές και φυσικές θεραπευτικές αγωγές ή και συνδυασμός αυτών. Ανάλογα με τους προαναφερόμενους υπότυπους της νόσου ο ιατρός θα επιλέξει τη σωστή θεραπεία με σκευάσματα μετρονιδαζόλης, αζελαϊκού οξέος, ιβερμεκτίνης, ρετινοϊκού οξέος ή άλλων σκευασμάτων ή συνδυασμό αυτών με ίσως συστηματική εγκεκριμένη θεραπεία, η οποία περιλαμβάνει τη χρήση αντιβιοτικών κυρίως δοξυκυκλίνης ή μινοκυκλίνης, ιβερμεκτίνης ή χαμηλής δόσης ισοτρετινοΐνης από του στόματος σε περιπτώσεις όπου επικρατούν οι βλατίδες και οι φλύκταινες. Συμπληρωματικά αντιμετωπίζεται με εξειδικευμένα peelings που περιέχουν βιταμίνη C, ένζυμα φρούτων, αζελαϊκό ή σαλικυλικό οξύ. Πέρα από τη βασική θεραπεία, υπάρχουν γενικά μέτρα πρόληψης, που αφορούν όλους τους ασθενείς. Αυτά περιλαμβάνουν την αποφυγή όλων των επιβαρυντικών παραγόντων, όπως προηγουμένως ειπώθηκε, δηλαδή αποφυγή του αλκοόλ, της έκθεσης στον ήλιο, των ακραίων κλιματικών αλλαγών, των καυτερών και πικάντικων φαγητών, και αγγειοδιασταλτικών φαρμάκων. Σημαντική είναι η εκπαίδευση των ασθενών για σωστή χρήση αντιηλιακού όλο το χρόνο και η επιλογή μη ερεθιστικών καλλυντικών και καλυπτικών προϊόντων. Πλέον με την πρόσφατη γνώση της καταστροφής των ελαστικών ινών, της αποδιοργάνωσης του κολλα-

γόνου και του συνδετικού ιστού, καθώς και της αγγειακής συμμετοχής στη ροδόχρου, γίνεται πλέον φανερή η βοήθεια που προσφέρουν τα laser (vascular) όπως το Pulse Dye Laser ή το Nd:YAG, αλλά και με συσκευές παλμικού φωτός όπως τα IPL (Intense Pulse Light) στη μείωση του ερυθήματος και των τηλαγγειεκτασιών. Το ρινόφυμα, δηλαδή η υπερπλασία της μύτης, διορθώνεται με τη χρήση laser C02 ή με δερμοαπόξεση. Μέσω της εξάχνωσης οι διογκωμένοι ιστοί της μύτης επανέρχονται στο φυσιολογικό μέγεθος Η σωστή εκπαίδευση των ασθενών που πάσχουν με ροδόχρου ακμή είναι σημαντική, όπως και η καθημερινή φροντίδα του δέρματος με τα κατάλληλα καλλυντικά και την ιδανική θεραπεία γι’ αυτούς. Όλοι οι ερεθιστικοί παράγοντες θα πρέπει να ελαχιστοποιούνται, ειδικά όσοι οδηγούν σε παροδικό ερύθημα-κοκκίνισμα του προσώπου. Σημαντική η εφαρμογή αντιηλιακού καθημερινά με δείκτη προστασίας SPF 30 και πάνω. Όσον αφορά στη χρήση ενός διορθωτικού make up, συστήνεται κάποιο σε χρώμα πράσινο χωρίς ερεθιστικά χαρακτηριστικά. Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι τη ροδόχρου ακμή τη θεωρούμε περισσότερο σαν σύνδρομο, που εξελίσσεται σε στάδια αυξανόμενης βαρύτητας, σε άτομα με προδιάθεση, και γίνεται φανερή σαν «υπερευαίσθητο δέρμα» και παροδικό ερύθημα (flushing). Για την επιτυχή αντιμετώπισή της είναι σημαντικό οι ασθενείς να απευθυνθούν σε έναν έμπειρο κλινικό δερματολόγο, ο οποίος θα κάνει τη σωστή διάγνωση και θα συμβουλεύσει για την κατάλληλη εξατομικευμένη θεραπεία. ■

ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Ι. ΠΑΥΛΊΔΗΣ Ο Αθανάσιος Ι. Παυλίδης (Νάσος) γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα. Είναι δερματολόγος-αφροδισιολόγος, επιμελητής Α’ και επιστημονικός υπεύθυνος Δερματολογικού Τμήματος Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center από το 2016 έως σήμερα και επιστημονικός συνεργάτης της Δερματολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Ρώμης «Tor Vergata». Διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στο κέντρο της Αθήνας. Είναι απόφοιτος της Σχολής Μωραΐτη, διαθέτει πτυχίο Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Ρώμης «La Sapienza», ειδίκευση στη Δερματολογία- Αφροδισιολογία όπου αποφοίτησε με άριστα από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης «Tor Vergata» και εξειδίκευση-Master στα Laser και άλλες πηγές φωτός και εφαρμογές τους στη Δερματολογία και την Αισθητική Ιατρική από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης «Tor Vergata». Είναι υπό παρακολούθηση 2ου μεταπτυχιακού με θέμα τη «Δερματοσκόπηση» από το Αριστοτέλειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια της ειδικότητάς του, έκανε κλινικό fellowship στο Νοσοκομείο Δερματικών & Αφροδισίων Νόσων Αθηνών «Ανδρέας Συγγρός». Είναι Tutor στα μετεκπαιδευτικά μαθήματα της Ευρωπαϊκής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας (EADV) με θέμα «Botulinum Toxin». Διαθέτει ιδιαίτερη εμπειρία τόσο στην Κλινική και Επεμβατική όσο και στην Αισθητική Δερματολογία. Είναι ενεργό μέλος διεθνών και ελληνικών εταιρειών, και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Κατώτερου Γεννητικού Συστήματος. Είναι ομιλητής σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και κατέχει σημαντικό αριθμό δημοσιεύσεων τόσο σε ελληνικά όσο και σε διεθνή περιοδικά.

130 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ

Πολυπαραγοντική Ομάδα Αντιμετώπισης Λεμφοιδήματος! Η ΠΟΛΥΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΉ ΟΜΆΔΑ Αντιμετώπισης Λεμφοιδήματος (ΠΟΑΛ) λειτουργεί στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας (ΠΓΝΛ) και είναι το μοναδικό οργανωμένο πρόγραμμα αντιμετώπισης λεμφοιδήματος στον δημόσιο τομέα. Το πρόγραμμα υλοποιείται από την Πανεπιστημιακή Αγγειοχειρουργική Κλινική σε συνεργασία με την Πανεπιστημιακή Δερματολογική Κλινική, το Τμήμα Φυσικοθεραπείας, το Τμήμα Διατροφής Διαιτολογίας και το Πανεπιστημιακό Ψυχιατρικό Τμήμα Ενηλίκων. Το λεμφοίδημα είναι μια αρκετά συχνή πάθηση, που παρουσιάζεται με αύξηση του όγκου των άνω ή κάτω άκρων ή του κορμού λόγω δυσλειτουργίας του λεμφικού συστήματος (λεμφαδένες - λεμφαγγεία) και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής των ασθενών. Είναι ιδιαίτερα συχνό μετά από χειρουργικές επεμβάσεις αντιμετώπισης καρκίνου του μαστού και των γεννητικών οργάνων. Πολλές φορές δεν διαγιγνώσκεται και αν διαγνωστεί δεν δίνονται οι απαραίτητες κατευθύνσεις στους ασθενείς. Η έγκαιρη διάγνωσή του είναι απαραίτητη για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του. Το λεμφοίδημα δεν θεραπεύεται, αλλά εφόσον διαγνωστεί εγκαίρως αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με απλές μεθόδους και προλαμβάνονται οι δυσάρεστες επιπτώσεις του. Ειδικά στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, απλά μέτρα πρόληψης μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανότητες δημιουργίας λεμφοιδήματος.

Η Πολυπαραγοντική Ομάδα έχει στόχο την αποτελεσματική και επαρκή αντιμετώπιση των ασθενών με λεμφοίδημα, είτε πρόκειται για πρωτογενές είτε για δευτερογενές. Η ομάδα απαρτίζεται από τις εξής ειδικότητες: αγγειοχειρουργός, δερματολόγος, φυσικοθεραπευτής, νοσηλευτής, διαιτολόγος, ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, διοικητικός υπάλληλος. Όλα τα μέλη εμπλέκονται στη διάγνωση, αξιολόγηση, οργάνωση θεραπευτικής παρέμβασης, θεραπεία, εκπαίδευση και καθοδήγηση του ασθενούς, αξιολόγηση προόδου και αναπροσαρμογή θεραπευτικού πλάνου, επανέλεγχο (follow-up), ενημέρωση-ευαισθητοποίηση-κινητοποίηση των επαγγελματιών υγείας, ασθενών και ευρύτερα της Κοινότητας, μέσα από ένα καινοτόμο πρόγραμμα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης λεμφοιδήματος. Σκοπός του προγράμματος είναι η αντιμετώπιση και αποκατάσταση ασθενών με λεμφοίδημα με τη μέθοδο της ολοκληρωμένης αποσυμφορητικής θεραπείας (Complete Decongestive Therapy- CDT), η οποία συμπεριλαμβάνει: Αξιολόγηση, Περίδεση Πολλαπλών Στρωμάτων, Μάλαξη, Άσκηση, Διατροφικές Συμβουλές, Ψυχολογική και Κοινωνική Υποστήριξη και Επαναξιολόγηση. Στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετέχουν εξωτερικοί ασθενείς. Η διάρκεια προβλέπεται να είναι 15 εργάσιμες ημέρες, αλλά υπάρχει η δυνατότητα παράτασης. Καθημερινά η διάρκεια του προγράμματος για τον κάθε ασθενή είναι 1-2 ώρες. Για πληροφορίες: www.uhl.gr/poal. ■

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ - ΜΑΙΕΥΤΗΡΙΟ «ΕΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ»

Εκδήλωση για την Hμέρα της Γυναίκας ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΉ ΗΜΕΡΊΔΑ ΕΝΗΜΈΡΩΣΗΣ με θέμα «Γυναίκα, Υγεία, Ζωή» πραγματοποίησε το Γ.Ν. Μαιευτήριο «ΕΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Την ημερίδα προλόγισε η αναπληρώτρια διοικήτρια Ευαγγελία Κοντοσταθάκου, ενώ παρουσιάστηκαν και αναπτύχθηκαν τα παρακάτω επίκαιρα και ενδιαφέροντα θέματα: Γυναίκα και προβλήματα στην εγκυμοσύνη • Πρόληψη καρκίνου μαστού-αυτοεξέταση μαστού • Αποκατάσταση μαστού μετά από χειρουργικές επεμβάσεις • Εξωσωματική γονιμοποίηση & γυναικεία υπογονιμότητα • Πρόληψη καρκίνου παχέος εντέρου. Ομιλητές ήταν οι διακεκριμένοι ιατροί του νοσοκομείου Θεοδώρου Σπυριδούλα, Δασκαλάκης Παναγιώτης, Μεταξάς Γεώργιος, Παπαριστείδης Νικόλαος και Γούλας Σπυρίδων. Η ημερίδα αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο των προσπαθειών του νοσοκομείου για αγωγή και προαγωγή υγείας σε ό,τι αφορά τη γυναίκα και το νεογνό, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. ■

| 131

Η κ. ΙΩΆΝΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΎΛΟΥ-ΝΕΓΚΉ.

132 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΙΩΆΝΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΎΛΟΥ-ΝΕΓΚΉ PsyD, MSc, συμβουλευτική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος Υπογονιμότητας.

ΤΟ 90% ΤΩΝ ΘΥΜΆΤΩΝ ΚΑΚΟΠΟΊΗΣΗΣ ΦΟΒΆΤΑΙ ΝΑ ΜΙΛΉΣΕΙ! Μορφές της είναι η σωματική κακοποίηση, η ψυχολογική κακοποίηση, η σεξουαλική κακοποίηση και το trafficking, η λεκτική κακοποίηση, η οικονομική κακοποίηση, η κακοποίηση με τη χρήση τεχνολογίας, η κακοποίηση μεταναστών.

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ο ΦΌΒΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΚΑΤΑΚΡΑΥΓΉΣ στις περισσότερες περιπτώσεις κακοποίησης είναι τόσο δυνατός που κάνει το θύμα να παραμένει σιωπηρό και να υπομένει. Όπως μας εξηγεί η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου-Νεγκή, η κακοποίηση έχει δυστυχώς πολλές μορφές και τα συναισθήματα που βιώνουν οι κακοποιημένες γυναίκες ή τα παιδιά είναι τόσο σοβαρά που μπορούν να τους οδηγήσουν στα άκρα, όπως το να δώσουν τέλος στη ζωή τους. Η συνέντευξη που μας παραχώρησε η κ. Θεοδωρακοπούλου-Νεγκή έχει ως εξής: — Η κακοποίηση μιας γυναίκας πόσες διαφορετικές μορφές μπορεί να έχει; Κακοποίηση αποτελεί κάθε βίαιη πράξη που έχει στόχο να απομονώσει, ελέγξει, χειραγωγήσει, εκφοβίσει μέσω της πρόκλησης φόβου και ταπείνωσης και οδηγεί σε σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη.

— Πώς βιώνουν οι γυναίκες την κακοποίηση και το βιασμό ψυχολογικά; Οι γυναίκες που επιβίωσαν μετά από βιασμό έρχονται αντιμέτωπες με επώδυνα συναισθήματα και βιώματα. Σαφώς και κάθε θύμα αντιδρά με τον δικό του τρόπο και συνέπειες του τραύματος μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμες ή μεγάλης διάρκειας μετά τη σεξουαλική επίθεση ή το βιασμό: • συναισθήματα ντροπής, ενοχής, δυσπιστία προς άλλους, θυμός, σοκ, • κοινωνική απομόνωση ή απόσυρση, • απώλεια ελέγχου και αποπροσανατολισμός, • αρνητική στάση ζωής, • ανημπόρια, αίσθηση αδυναμίας, • χρόνια κόπωση, αίσθηση ασφυξίας, σφιγμένοι μύες, ανεξέλεγκτο τρέμουλο, • προβλήματα με την έμμηνο ρύση και τη γονιμότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία, • δυσκολίες στον ύπνο, • διατροφικές διαταραχές, • αναδρομές στο παρελθόν, εφιάλτες, αποφυγή σε ό,τι σχετίζεται με το συμβάν, • αγχώδεις διαταραχές, • κατάθλιψη, • αυτοκτονικός ιδεασμός ή απόπειρα. Χωρίς επαγγελματική βοήθεια, τα πράγματα μπο-

| 133

ρεί να χειροτερέψουν πολύ. Πολλά άτομα αναπτύσσουν διαταραχή χρήσης ουσιών ως έναν τρόπο να αποδράσουν ή να διαχειριστούν το ασφυκτικό συναίσθημα. — Πώς μπορούν να βγουν από αυτή την κατάσταση –όταν είναι χρόνια–, πώς να ζητήσουν βοήθεια και τι βοήθεια πρέπει να δοθεί σε αυτές τις γυναίκες; Ο φόβος και η ανασφάλεια που βιώνουν σε μια κακοποιητική σχέση είναι ιδιαιτέρως ισχυρά συναισθήματα. Σημαντικό ρόλο παίζει ένα περιβάλλον υποστηρικτικό –εγκαίρως– σε πρακτικό, συμβολικό και συναισθηματικό επίπεδο. Θα βοηθήσει το θύμα να μην απομονωθεί και να μπορέσει να διηγηθεί το περιστατικό σε κάποιον που εμπιστεύεται, να εκφράσει τα συναισθήματά του και να ενθαρρυνθεί να καταφύγει στις Αρχές. Σίγουρα οι Αρχές και η βοήθεια από ειδικούς είναι χρήσιμη. Όμως είναι άκρως απαραίτητο πρωτίστως να αναγνωριστεί ότι είναι βία και κακοποίηση αυτό που συμβαίνει. Ο καθένας μας έχει την ευθύνη του εαυτού του και για να δυναμώσει, να υιοθετήσει την ωφελιμότερη στάση και να πάρει τον έλεγχο της ζωής του, πρέπει να έχει θάρρος. Και επειδή η λογική των άκρων δεν αποδεικνύεται ωφέλιμη γενικότερα, πόσω μάλλον στην περίπτωση αυτή, η φυγή δεν είναι η μόνη λύση. Αν το θύμα καταφέρει να διαχωρίσει τις προσβολές και τις επιθέσεις από την αξία του εαυτού του –και όχι αυτή που θέλει ο θύτης να την πείσει ότι έχει–, η αποστασιοποίηση ωφελεί, καθώς μπορεί να εστιάζει στις δικές της ανάγκες και

134 |

εν συνεχεία να λειτουργεί αποφασιστικά προς την κάλυψή τους. — Πόσο δύσκολο είναι να εξωτερικεύσουν το πρόβλημα; Συχνά βιώνουν μεγάλη ντροπή για αυτό που τους συμβαίνει και αυτό τις αποτρέπει να ζητήσουν βοήθεια και να μιλήσουν για την κατάσταση στη ζωή τους. Επίσης έχουν έντονες ενοχές και κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτό που ζουν, θεωρώντας ότι ευθύνονται για την κακοποίηση που υφίστανται και ότι οι λάθος συμπεριφορές τους είτε προκαλούν τον θύτη να φερθεί βίαια είτε δεν οδηγούν στον τερματισμό της κακοποίησης. — Γνωρίζουμε πόσες περίπου γυναίκες βιώνουν μια τόσο τραγική κατάσταση και πόσες από αυτές βρίσκουν τη δύναμη να μιλήσουν; Το 90% των θυμάτων παραμένει σιωπηρό υπό το καθεστώς αυτοτιμωρίας, ενοχής και φόβου κοινωνικής κατακραυγής. Ο φόβος ότι ο θύτης θα αθωωθεί και ενδεχομένως να τον ξαναβρούν μπροστά τους είναι μεγάλος, με το 70% των θυμάτων να αναφέρει βιασμό από γνωστό τους. Επίσης αποτρεπτικά λειτουργεί το βασανιστήριο της ακροαματικής διαδικασίας, σε συνδυασμό με τις μικρές ποινές στους θύτες συγκριτικά με τη σοβαρότητα του αδικήματος. — Τι πρέπει να προσέχει μια κοπέλα, μια γυναίκα για να προλάβει την οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης από τον σύντροφό της;

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κοινά χαρακτηριστικά βίαιης συμπεριφοράς των θυτών. Όμως υπάρχουν κάποια καμπανάκια, όπως η χρήση υποβιβαστικών σεξουαλικών φράσεων, η σεξουαλική παρενόχληση προς άλλους, η επιθετική συμπεριφορά και η αντιμετώπιση άλλων ως σεξουαλικά αντικείμενα. — Στο θέμα βιασμός που έχει εξελιχθεί σε μάστιγα επίσης της εποχής. Πόσο εύκολο είναι να ξεπεράσει ένα κορίτσι ή μια γυναίκα μία τόσο επώδυνη κατάσταση; Άτομα που έχουν ζήσει μια τόσο επώδυνη κατάσταση συχνά εκδηλώνουν μετατραυματικό στρες και αυτό εξαρτάται από την κρισιμότητα του τραυματικού γεγονότος, την εγγύτητα του ατόμου και την ατομική του αντίδραση. Αν ήταν ανεξέλεγκτο και απρόβλεπτο, το θύμα έχει πολύ αρνητική αντίδραση και εστιάζει σε απειλητικά για την ακεραιότητά του ερεθίσματα, τα οποία θα οδηγήσουν σε αναβίωση της τραυματικής κατάστασης, οδώνοντας το στρες και τη μακροχρόνια αίσθηση ανημπόριας. Αν τα συμπτώματα παραμένουν για 6 μήνες, συστήνεται η βοήθεια ειδικού. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι ο βιασμός επιβαρύνει συναισθηματικά και την οικογένεια του θύματος, οπότε ενδείκνυται να εμπλακούν στη θεραπευτική διαδικασία και τα κοντινά πρόσωπα

όπως σύζυγος ή γονείς. — Τι είναι αυτό, κατά τη γνώμη σας, που ωθεί τους άντρες να συμπεριφέρονται με κτηνώδη ένστικτα απέναντι σε μια γυναίκα; Από τις έρευνες έχουμε συμπεράνει ότι ένας μεγάλος αριθμός βιαστών πάσχουν από σεξουαλικές δυσλειτουργίες και αυτό αποδεικνύεται σε βιασμούς γυναικών, όπου σχεδόν στο 90% αυτών που δεν είχαν προηγούμενη σεξουαλική εμπειρία δεν βρέθηκε σχίσιμο του υμένα. Κρίνουμε λοιπόν ότι δεν τους ωθεί η ανεξέλεγκτη σεξουαλική επιθυμία, αλλά η ανάγκη για υποδούλωση, εκδήλωση θυμού και εχθρότητας. Όταν καθοδηγούνται από θυμό, το επεισόδιο δεν είναι προσχεδιασμένο, αποδίδουν τη συμπεριφορά τους στον πόνο και το μίσος που είχαν βιώσει από άλλες γυναίκες στη ζωή τους, η πράξη εμπεριέχει έντονη φυσική βία και περισσότερη άσκηση δύναμης από όση απαιτείται για να καθηλώσει το θύμα, ο δράστης χρησιμοποιεί χυδαία φρασεολογία και απαιτεί την ταπείνωση του θύματος. Όταν το ζητούμενο είναι η υποδούλωση όμως, υπάρχει σχεδιασμός από καιρό πριν, με παρακολούθηση του θύματος και με απώτερη ανάγκη ο δράστης να νιώσει ότι το θύμα δεν μπορεί να τον απορρίψει, αλλά υποκύπτει στις απαιτήσεις του χωρίς καμία αντίρρηση. ■

ΙΩΆΝΝΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΎΛΟΥ-ΝΕΓΚΉ Η Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου-Νεγκή, PsyD, MSc, είναι συμβουλευτικός ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια/σύμβουλος Υπογονιμότητας με μετεκπαίδευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπευτική Προσέγγιση (REBT). Έχει ασχοληθεί εκτενώς με θέματα άγχους, σχέσεων, εφήβων, ενηλίκων και γονέων, υπογονιμότητας και απόδοσης αθλητών, όπως και με εξειδικευμένα προγράμματα αντιμετώπισης χρόνιων ασθενειών. Το 2007 σε συνεργασία με τον Δρα Σ. Παπασπυρόπουλο, έστησε την 1η πλατφόρμα Διαδικτυακής Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (www.feelwelltoday.com) και είναι επικεφαλής των συμβουλευτικών υπηρεσιών έκτοτε. Έχει διατελέσει επικεφαλής προγράμματος της Γενικής Γραμματείας Ισότητας ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία και ομιλήτρια σε ακαδημίες και εφήβους αθλητικών ομίλων ποδοσφαίρου και καλαθοσφαίρισης για θέματα άγχους απόδοσης, συγκρούσεις, διαχείριση θυμού και εξωσχολική βία. Έχει κάνει εισηγήσεις σε διεθνή και πανελλήνια συνέδρια ψυχικής υγείας και έχει κληθεί ως ομιλήτρια σε μεταπτυχιακά προγράμματα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας και τηλεματικών εφαρμογών, το πρόγραμμα Online EAP «Η τεχνολογία και η συμβουλευτική κοντά στις εταιρείες και τους εργαζόμενους με ολοκληρωμένα προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης» βραβεύθηκε ανάμεσα στις καλύτερες και πρωτοπόρες εργασίες. Έχει συνεργαστεί με εταιρείες για την αξιοποίηση ανθρώπινου δυναμικού (ατόμων και ομάδων), την οργάνωση και βελτίωση επικοινωνίας ατόμων και οργανισμών, έχοντας ποικίλη διαπολιτισμική εμπειρία από Ελλάδα, Αγγλία και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το 2011 έγραψε το πρώτο της βιβλίο «Με…χωρίζουν !», ένας πρακτικός οδηγός με απλές ασκήσεις για χωρισμένους συζύγους που επιθυμούν να παραμείνουν σωστοί γονείς. Είναι επιστημονικό μέλος της Διεθνούς Κοινότητας Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας (ISMHO), της εταιρείας Μελέτης Διαταραχής Εθισμού, της Αμερικανικής Κοινότητας Ψυχολόγων, της Διεθνούς Ένωσης Ιατρικής της Αναπαραγωγής (ASRM) και επιστημονική συνεργάτις του Ινστιτούτου του Albert Ellis.

| 135

136 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ο ρόλος της διατροφής στην ΠΡΌΛΗΨΗ και ΘΕΡΑΠΕΊΑ γυναικείων ασθενειών! ΈΝΑΣ ΥΓΙΕΙΝΌΣ ΤΡΌΠΟΣ ΖΩΉΣ και μια ισορροπημένη διατροφή διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στην πρόληψη και τη διατήρηση της ομαλής λειτουργίας του οργανισμού, αλλά και στην πρόληψη μιας σειράς ασθενειών. Με βάση τις παρατηρητικές και επιδημιολογικές έρευνες, είναι σαφές ότι οι διατροφικές συνήθειες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη γυναικολογικής νόσου, όπως το λειομύωμα (κακοήθης όγκος) της μήτρας, η ενδομητρίωση, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και οι γυναικολογικές κακοήθειες. Πέραν όμως των καθαρά γυναικολογικών προβλημάτων υγείας που μπορεί να παρουσιαστούν λόγω κακής διατροφής (παχυσαρκία ή έλλειψη βάρους), υπάρχουν και άλλοι τομείς υγείας που επηρεάζονται άμεσα, όπως μας εξηγεί ο ιατρός-διαιτολόγος Dr. Ιάκωβος Θεοδοσίου, MD. DipU. Μερικές από τις παθήσεις στις οποίες παίζει σημαντικό ρόλο η διατροφή είναι: υπογονιμότητα, εγκυμοσύνη/διαβήτης κύησης, εμμηνόπαυση, κοιλιοκάκη, καρκίνος του μαστού, γυναικολογικοί καρκίνοι, αναιμία, θυροειδής/υποθυρεοειδισμός, κατάθλιψη, ενυδάτωση/ γήρανση δέρματος. Ας δούμε όμως κάθε κατηγορία ξεχωριστά: Υπογονιμότητα: Η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη γυναικεία γονιμότητα, καθώς μπορεί να ενισχύσει ή να αποδυναμώσει την υγεία των ωαρίων και να αυξήσει ή να μειώσει τις πιθανότητες γονιμοποίησής τους. Η λήψη υδατανθράκων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη και η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών οξέων

Dr. ΙΆΚΩΒΟΣ ΘΕΟΔΟΣΊΟΥ, MD., DipU, ιατρός-διαιτολόγος.

οδηγούν σε παχυσαρκία και σε ινσουλινοευαισθησία, που, σε συνδυασμό με την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, έχουν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερες πιθανότητες υπογονιμότητας στις γυναίκες. Παχύσαρκες γυναίκες αργούν περισσότερο να τεκνοποιήσουν και έχουν και περισσότερες πιθανότητες να αποβάλουν. Από την άλλη πλευρά, μια γυναίκα ελλιποβαρής έχει συνήθως δυσλειτουργικές ωοθήκες και συχνά συνοδεύεται από ωορρηκτική υπογονιμότητα. Εγκυμοσύνη: Η διατροφή της εγκύου παίζει σημαντικό ρόλο τόσο κατά τη διάρκεια της κύησης όσο και μετά τον τοκετό. Η γυναίκα πρέπει από την πρώτη μέρα της κύησης να προσέξει τη διατροφή της, γιατί αυτή θα επηρεάσει άμεσα και την ανάπτυξη του εμβρύου. Από την κακή διατροφή μπορεί να παρατηρήσετε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης διαταραχές στην υγεία σας, όπως είναι: αποβολή, προ-εκλαμψία, εκλαμψία, πρώιμος τοκετός, γέννηση ελλιποβαρούς βρέφους, αναιμία. Η υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων μπορεί να είναι αιτία να εμφανίσετε διαβήτη κύησης. Εμμηνόπαυση: Η σωστή διατροφή είναι ζωτικής σημασίας σε αυτή την περίοδο, καθώς μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και ούτω καθεξής, αλλά και να σας βοηθήσει ψυχολογικά να αντιμετωπίσετε τις αλλαγές. Καλό είναι να προσέξετε: 1. Να μην πάρετε βάρος. 2. Να ελέγχετε την επάρκεια της ποσότητας ασβεστίου και βιταμίνης D. 3. Να εντάξετε στο διαιτολόγιο/διατροφή σας γάλα, γιαούρτι, ψάρι (σαρδέλες, σολομός, σκουμπρί), το αβοκάντο και τους ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο, μουρουνέλαιο, κόκκινο κρέας άπαχο και αυγά. 4. Να αποφεύγετε τα trans λιπαρά, κυρίως τα επεξεργασμένα κρέατα, τα τηγανητά, τις ζύμες και τα μπισκότα. Επιλέξτε άπαχα γαλακτοκομικά και αφαιρέστε τις πέτσες από το κρέας και το κοτόπουλο. 5. Να βάλετε στη διατροφή σας φρούτα και λαχανικά. Κοιλιοκάκη: Η κοιλιοκάκη είναι μια σοβαρή αυτοάνοση πεπτική διαταραχή που προσβάλλει το λεπτό έντερο και όπως δείχνουν οι έρευνες προτιμάει τις γυναίκες.

| 137

Προκαλείται από ανοσολογική αντίδραση απέναντι στη γλουτένη. Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται σε τρόφιμα που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη. Δυστυχώς είναι μια «ασθένεια» που δεν θεραπεύεται, αλλά μπορούμε μέσω της διατροφής να μειώσουμε κατά πολύ τα συμπτώματα. Μια ειδική και αυστηρά μελετημένη διατροφή θα σας βοηθήσει να ανακουφιστείτε. Τα άτομα με κοιλιοκάκη πρέπει να εξαλείψουν όσο γίνεται τη γλουτένη από τη διατροφή τους. Καρκίνος: Ο ρόλος της διατροφής στον καρκίνο λαμβάνει όλο και περισσότερη αξία με την εξέλιξη των μελετών και ερευνών της Ιατρικής από την πρόληψη έως τη θεραπεία. Η επίδραση της διατροφής ενάντια στην καρκινική νόσο είναι πολλαπλών διαστάσεων και αφορά τόσο την πρόληψη όσο και την ίδια τη νόσο στα διάφορα στάδιά της. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τις επιστημονικές εξελίξεις των τελευταίων ετών που γίνονται στη διατροφή και στη χρήση της, για τη Μεταβολική Αντιμετώπιση του Καρκίνου. Με τον όρο αυτό μιλάμε για τη μεταβολική κατάσταση νηστείας του καρκινικού κυττάρου. Η μεταβολική κατάσταση αυτή δεν επιτρέπει την επιβίωση του καρκινικού κυττάρου με αποτέλεσμα την καταστροφή του. Θυροειδής/Υποθυρεοειδισμός: Ο υποθυρεοειδισμός είναι μια παθολογική κατάσταση, κατά την οποία ο θυρεοειδής υπολειτουργεί, με αποτέλεσμα την απορρύθμιση των μεταβολικών διεργασιών του οργανισμού. Δεν προκαλεί αύξηση βάρους, αλλά δυσκολία στην απώλεια και αυτό όταν γίνεται με λάθος τρόπο. Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει τόσο την παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών όσο και τον τρόπο λειτουργίας του θυρεοειδούς. Κατάθλιψη: Σημαντικό ρόλο παίζει η διατροφή σε

όλα τα στάδια της κατάθλιψης από την αρχή ως το τέλος. Ορμόνες υπεύθυνες για αυτή αλλάζουν μέσω της διατροφής μας. Οι τροφές που θα πρέπει να αποφεύγετε ή να καταναλώνετε σε μικρή ποσότητα είναι η ζάχαρη, καθώς επίσης και η καφεΐνη. Η διατροφή σας θα πρέπει να περιλαμβάνει πράσινα λαχανικά, όσπρια, δημητριακά ολικής αλέσεως, αυγά, ψάρια, πουλερικά, φρούτα και ξηρούς καρπούς. Προσπαθήστε να καταναλώνετε 4-5 γεύματα την ημέρα και αντικαταστήστε τα γλυκά με φρούτα. Ενυδάτωση/Γήρανση Δέρματος: Η διατροφή επηρεάζει την ισορροπία των ορμονών που προκαλούν ακμή και φλεγμονές που σχετίζονται με την κακή ποιότητα/γήρανση του δέρματος. Το νερό είναι σημαντικότερος παράγοντας για να αποφύγετε τυχόν δερματικά προβλήματα. Επίσης, θα πρέπει να κάνετε μια ισορροπημένη διατροφή που θα περιλαμβάνει: • Αντιοξειδωτικά: φρούτα και λαχανικά όπως μούρα, βερίκοκα, φράουλες, σταφίδα, ντομάτες, παντζάρια, κολοκύθα, σπανάκι, γλυκοπατάτες, πιπεριές και φασόλια. • Τροφές πλούσιες σε: Βιταμίνη Α, βιταμίνη C και βιταμίνη Ε. • Τροφές πλούσιες Ω-3 λιπαρά. Κλείνοντας, ο κ. Θεοδοσίου επισημαίνει ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για να έχουμε έναν υγιές οργανισμό και ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα είναι απαραίτητο να ακολουθούμε μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, καθώς επίσης και κατανάλωση επαρκούς ποσότητας υγρών. Σε περιπτώσεις που υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας, καλό είναι, όπως τονίζει, να απευθύνεστε στον προσωπικό σας ιατρό για τη βοήθεια και την επίλυση ή ισορρόπηση του εκάστοτε προβλήματος. ■

ΙΆΚΩΒΟΣ ΘΕΟΔΟΣΊΟΥ Ο Dr. Ιάκωβος Θεοδοσίου, MD. DipU, είναι ιατρός-διαιτολόγος, πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και της Ιατρικής Σχολής του Milano-Italy, καθώς και πτυχιούχος Διαιτολογίας & Εφαρμοσμένης Διαιτητικής της Ιατρικής Σχολής της Padova-Italy. Από το 1998 έως και σήμερα ασκεί ενεργά το επάγγελμά του σε εξιδεικευμένα νοσοκομεία και διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο διαταραχών θρέψης και παχυσαρκίας στην Αθήνα. Έχει εργαστεί στα νοσοκομεία: Υγεία (τμ. Τεχνικού νεφρού), Απολλώνιο Νοσοκομείο Αθηνών (ογκολογικό τμήμα), Κεντρική Κλινική Αθηνών (τμ. Χειρουργικής Παχυσαρκίας), Ερρίκος Ντυνάν (εξ. συνεργάτης τμ. Βαριατρικής). Από το 2004 έως και σήμερα είναι διευθυντής Κλινικής Βαριατρικής και Διαταραχών Θρέψης νοσοκομείου Doctors Hospital. To 1998 υπήρξε πρωτοπόρος δημιουργός παγκοσμίως της δίαιτας σοκολάτας «CHOCOLATE DIET by DIET PLASMA», ένα ολοκληρωμένο diet plan που καλύπτει ολόκληρη την γκάμα της παχυσαρκίας. To 2010, πρωτοπόρος στις νέες διαιτολογικές ιατρικές μεθοδολογίες, εφαρμόζει στην Ελλάδα την καινοτόμο μεθοδολογία αδυνατίσματος TUBE DIET ή Δίαιτα με Σωληνάκι του καθηγητή Giafranco Cappello. Από τo 2010, έπειτα από μελέτες και εφαρμογές, δημιούργησε μια νέα κετογονική δίαιτα μικρής διάρκειας, τη ΜΟΝΟ ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΗ ΚΕΤΟΓΟΝΙΚΗ ΔΙΑΙΤΑ (ONLY PROTEIN KETOGENIC DIET) που ανήκει στην κατηγορία των ιατρικών πρωτοκόλλων PSMF DIET (Protein Spearing Modified Fasting).

138 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ΙΑΤΡΙΚΌ ΚΈΝΤΡΟ ΑΘΗΝΏΝ

Η εφαρμογή της σύγχρονης τεχνικής του λεμφαδένα φρουρού στη Γυναικολογική Oγκολογία! Ο ΌΜΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΎ ΑΘΗΝΏΝ είναι σταθερά πρωτοπόρος στην παροχή σύγχρονης ιατρικής φροντίδας. Για μια ακόμα φορά βρίσκεται στην αιχμή της σύγχρονης ιατρικής τεχνολογίας και στον τομέα της Γυναικολογίας. Η νεοσύστατη γυναικολογική κλινική του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και ο διευθυντής της, ειδικός γυναικολόγος-ογκολόγος Dr Γιώργος-Μάριος Μακρής, PhD, MSc, πραγματοποίησε με επιτυχία την τεχνική του λεμφαδένα φρουρού σε δύο ασθενείς με καρκίνο του ενδομητρίου την εβδομάδα που πέρασε. Ο σκοπός της τεχνικής αυτής είναι να αποφευχθεί ο λεμφαδενικός καθαρισμός σε γυναίκες με διαγνωσμένο καρκίνο, με αποτέλεσμα να μειωθούν ο χρόνος του χειρουργείου, η απώλεια αίματος, η λεμφόρροια, ο χρόνος ανάρρωσης, με τελικό στόχο να μειωθεί η επιβάρυνση της ασθενούς. Η τεχνική στηρίζεται στο γεγονός ότι η μετάσταση του καρκίνου της μήτρας συχνά ξεκινά από τους λεμφαδένες. Εκείνος ο λεμφαδένας που πρώτος θα προσβληθεί λέγεται «φρουρός». Όταν αυτός αφαιρεθεί, σταλεί για βιοψία και είναι αρνητικός για μεταστάσεις, τότε μπορεί να θεωρηθεί ότι η γυναίκα δεν έχει μεταστάσεις στους λεμφαδένες και με ασφάλεια μπορεί να παραλειφθεί ο λεμφαδενικός καθαρισμός. Με ειδικές χρωστικές ουσίες, όπως είναι το ICG (Indocyanine Green), μπορεί να χρωματιστεί ο λεμφαδένας φρουρός και να εντοπιστεί. Η συγκεκριμένη χρωστική δεν φαίνεται με γυμνό μάτι και πρέπει να χρησιμοποιηθεί ειδική χειρουργική κάμερα. Η τεχνική ανεύρεσης του λεμφαδένα φρουρού με ICG στον καρκίνο του ενδομητρίου εφαρμόστηκε με επιτυχία στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών την εβδομάδα που πέρασε σε δύο περιπτώσεις. Αμφότερες οι ασθενείς αποτελούσαν μεγάλη κλινική, χειρουργική και νοσηλευτική πρόκληση, καθώς παρουσίαζαν και οι δύο σημαντικές συννοσηρότητες. Υποβλήθηκαν αρχικά σε ιστολογική διάγνωση της νόσου, πλήρη απεικονιστικό έλεγχο και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η σύγχρονη ελάχιστα επεμβατική χειρουργική σταδιοποίηση του καρκίνου του ενδομητρίου με την τεχνική του λεμφαδένα φρουρού από τη γυναικολογική ομάδα του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και τον διευθυντή της ειδικό γυναικολόγο-ογκολόγο

Dr Γιώργο-Μάριο Μακρή, PhD, MSc. Οι χειρουργικές επεμβάσεις ήταν αμφότερες επιτυχείς, οι βιοψίες του λεμφαδένα φρουρού ήταν αρνητικές και οι γυναίκες είχαν εξαιρετική μετεγχειρητική πορεία. Οι υλικοτεχνικές υποδομές του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, το προσωπικό του χειρουργείου και των ορόφων νοσηλείας, το παθολογοανατομικό εργαστήριο, το τμήμα ιατρικής απεικόνισης και η νεοσύστατη γυναικολογική κλινική εργάστηκαν με όρους ιατρικής αριστείας για την επιτυχή έκβαση των δύο αυτών σημαντικών γυναικολογικών ογκολογικών περιστατικών. «Η καθημερινή ενημέρωση για νέες τεχνολογίες και υλικά, σε συνδυασμό με τις συνεχείς επενδύσεις του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών σε βιοϊατρικό εξοπλισμό, μας επιτρέπει να διαθέτουμε στα νοσοκομεία του Ομίλου την τελευταία λέξη που αφορά στη χειρουργική του μαστού. Παράλληλα, και μέσα από τη συνεργασία της Διεπιστημονικής Ομάδας, είμαστε σε θέση να προσφέρουμε την πλέον εξατομικευμένη και ακίνδυνη λύση για κάθε περίπτωση, όσο σύμπλοκη και αν είναι», αναφέρεται χαρακτηριστικά σε ανακοίνωση του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών. ■

| 139

EIT HEALTH

Η καινοτομία στον τομέα της Yγείας χρειάζεται γυναίκες επιχειρηματίες! ΟΙ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΎΟΥΝ μόνο το ένα τρίτο των πτυχιούχων επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών στην Ευρώπη, ενώ μόνο το 15,5% των νεοφυών επιχειρήσεων έχει ιδρυθεί από γυναίκες ενεργές στη start-up σκηνή. Στο μεταξύ, μια βασική μέτρηση δείχνει ότι οι νεοφυείς επιχειρήσεις που ιδρύονται από γυναίκες υπερτερούν των αντίστοιχων των ανδρών συναδέλφων τους, ενώ το EIT Health έχει επιταχύνει την άνοδο πολλών γυναικών επιχειρηματιών από την Κεντρική, την Ανατολική και τη Νότια Ευρώπη στους τομείς της υγείας και της βιοτεχνολογίας.

Το 2015 τα Ηνωμένα Έθνη όρισαν την 11η Φεβρουαρίου ως Διεθνή Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη για να ενισχύσουν τη συμμετοχή των γυναικών στην επιστήμη, στην τεχνολογία, στη μηχανική και στα μαθηματικά (STEM). Στην Ευρώπη οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν μόνο το ένα τρίτο περίπου των αποφοίτων στους κλάδους STEM, σύμφωνα με το Women in Digital Scoreboard 2021 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το χάσμα των φύλων επηρεάζει επίσης την επιχειρηματικότητα, καθώς οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 15,5% των ιδρυτών νεοφυών επιχειρήσεων στην Ε.Ε.

Monika Toth

Joana Paiva Monika Paule

Magda Jander

140 |

Joana Melo

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Τι είναι το EIT Health

Το EIT Health είναι μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την καινοτομία στον τομέα της Υγείας. Αποτελούμενο από περίπου 150 εταίρους, το EIT Health είναι ένα μοναδικό ευρωπαϊκό δίκτυο κορυφαίων εταιρειών, πανεπιστημίων, κέντρων έρευνας και ανάπτυξης, ινστιτούτων και μονάδων υγείας. Ο ρόλος του EIT Health είναι να δομήσει ένα οικοσύστημα που θα ευνοεί την ανάπτυξη της υγειονομικής περίθαλψης για ένα μέλλον με καλύτερη υγεία για τους Ευρωπαίους πολίτες. Το EIT Health αναβαθμίζει τις δεξιότητες των επαγγελματιών υγείας σε όλη την Ευρώπη, επενδύοντας στους πιο ταλαντούχους επαγγελματίες της Ευρώπης, και διευκολύνει την εμπορευματοποίηση καινοτόμων προϊόντων/ λύσεων υγείας εντός της Ε.Ε. Υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), έναν Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε: www.eithealth.eu

Εκτός από το γεγονός ότι λιγότερες γυναίκες είναι πτυχιούχοι σε τομείς STEM, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν επίσης εμπόδια στη λήψη χρηματοδότησης. Στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι μόνο το 1% του διαθέσιμου κεφαλαίου πηγαίνει σε start-ups με γυναίκες επικεφαλής και ένα επιπλέον 5% σε ομάδες όπου εκπροσωπούνται και τα δύο φύλα. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι οι γυναίκες ως ιδρύτριες επιχειρήσεων στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη αξιοποιούν περισσότερο τα χρήματα που λαμβάνουν, ξεπερνώντας τους άνδρες στην παραγωγικότητα κεφαλαίου και δημιουργώντας 96% περισσότερα έσοδα ανά 1 ευρώ χρηματοδότησης συγκριτικά με τις start-ups που ιδρύθηκαν από άνδρες. ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΉ ΠΕΡΊΘΑΛΨΗ: ΈΝΑΣ ΠΟΛΛΆ ΥΠΟΣΧΌΜΕΝΟΣ ΤΟΜΈΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΊΕΣ Οι γυναίκες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων στον τομέα της Υγείας στην Ευρώπη (7080%). Και στην Κεντρική, στην Ανατολική και τη Νότια Ευρώπη, η αναλογία των γυναικών γιατρών είναι η υψηλότερη μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών. Στις χώρες της Βαλτικής, στις χώρες του Βίσεγκραντ, στη Σλοβενία και την Πορτογαλία, η πλειοψηφία των γιατρών είναι γυναίκες, υπερβαίνοντας τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ που είναι 49%. Αν και η επαγγελματική εμπειρία των γυναικών γιατρών μπορεί να τις προορίσει να πρωτοστατήσουν σε καινοτόμες αλλαγές στον κλάδο της υγειονομικής περίθαλψης, η επιχειρηματική δυναμική τους έχει διερευνηθεί λιγότερο από αυτή των ανδρών συναδέλφων τους. Αν και αυτό συνέβαινε ιστορικά, είναι σχετικά πρόσφατη η τάση αύξησης του αριθμού των γυναικών επιχειρηματιών στον τομέα της Υγείας. «Παρατηρούμε τρεις ισχυρές τάσεις τώρα. Πρώτον, οι γυναίκες που καινοτομούν στην υγειονομική περίθαλψη προέρχονται από διαφορετικούς κλάδους. Φυσικά, η επιστήμη και η τεχνολογία κυριαρχούν και

πολλές γυναίκες προέρχονται απευθείας από τα εργαστήρια, αλλά υπάρχουν και πτυχιούχοι κοινωνικών επιστημών. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί ρόλοι στην καινοτομία στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και οι γυναίκες μπορούν να ενταχθούν γρήγορα. Δεύτερον, παρατηρούμε ότι περισσότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις συνιδρύονται και/ή διευθύνονται από γυναίκες. Και, τρίτον, υπάρχει ένα κύμα συζητήσεων για τη δημιουργία ίσων ευκαιριών για start-ups που ηγούνται γυναίκες και βλέπουμε μια τάση στο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων τα VC funds να είναι πιο ανοικτά στην επένδυση σε start-ups που καθοδηγούνται από γυναίκες», λέει η Monika Toth, διευθύντρια του Regional Innovation Scheme στο EIT Health InnoStars, του κορυφαίου οργανισμού που υποστηρίζει την ανάπτυξη της καινοτομίας στον τομέα της Υγείας. Το EIT Health διαθέτει πολλά προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για να ενδυναμώσουν τις γυναίκες επιχειρηματίες. Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι το Bootcamp Γυναικείας Επιχειρηματικότητας, διάρκειας πέντε εβδομάδων, που συνδέει νεοφυείς επιχειρήσεις υγειονομικής περίθαλψης σε πρώιμο στάδιο, με επικεφαλής γυναίκες ή και από τα δύο φύλα, με ένα δίκτυο μεντόρων για να καλλιεργήσουν και να υποστηρίξουν την ταχεία ανάπτυξή τους. Η πρωτοβουλία, που υποστηρίζεται από το IESE Business School, το Institute Pedro Nunes και το NUI Galway, παρέχει εντατική εκπαίδευση, πρόσβαση στο δίκτυο και καθοδήγηση. ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΊΝΕΙ «Η ανάδειξη καινοτόμων γυναικών δεν είναι μόνο σπουδαία για τις δικές τους start-ups, αλλά συμβάλλει επίσης στη δημιουργία ευρύτερου κοινωνικού αντίκτυπου για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών στο STEM και στην καινοτομία», τονίζει η Monika Toth. Το χαρτοφυλάκιο του EIT Health περιλαμβάνει αρκετές γυναίκες με ηγετική παρουσία στην καινοτομία στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης.

| 141

Η Joana Melo, μια νεαρή γυναίκα επιχειρηματίας από την Πορτογαλία, έχει συμμετάσχει σε πολλά προγράμματα επιτάχυνσης του EIT Health InnoStars. Η εταιρεία της, NU-RISE, βοηθά τους γιατρούς να παρέχουν ασφαλέστερη και ακριβέστερη θεραπεία ακτινοβολίας διασφαλίζοντας τις κατάλληλες δόσεις ακτινοβολίας στο σωστό μέρος. Η συμπατριώτισσά της Joana Paiva είναι CTO και συνιδρύτρια του iLof. Αξιοποιώντας τη βιοφωτονική και την τεχνητή νοημοσύνη, η εταιρεία με έδρα το Πόρτο αναπτύσσει μια μη επεμβατική λύση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο ασθενών με Αλτσχάιμερ για κλινικές δοκιμές. Το 2020, η Joana βρέθηκε στη λίστα Forbes 30 Under 30 Europe στην κατηγορία Science & Healthcare και ήταν υποψήφια για το EIT Woman Award. Στην Πολωνία, η λίστα του περιοδικού Forbes με τις 100 γυναίκες με τη μεγαλύτερη επιρροή περιλαμβάνει τη Magdalena Jander, PhD, διευθύνουσα σύμβουλο και συνιδρύτρια της UVera, νικήτρια των βραβείων EIT Health Catapult και InnoStars, η οποία αναπτύσσει την επόμενη γενιά υγιεινών και οικολογικά φιλικών προστατευτικών ουσιών έναντι όλου του φάσματος της ηλιακής ακτινοβολίας UV. Μαζί με την ομάδα της στοχεύει στη βιώσιμη παραγωγή, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην κυκλική οικονομία. Σύμφωνα με μία έρευνα που διεξήγαγε η Microsoft σε 11.500 νεαρές γυναίκες σε 12 ευρωπαϊκές χώρες, τα κορίτσια ηλικίας 11-12 ετών ενδιαφέρονται εξίσου για τα θέματα STEM με τα αγόρια. Ωστόσο, μόλις γίνουν 15-16, το ενδιαφέρον τους πέφτει κατακόρυφα. Σε αυτή την ηλικία, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μόνο το 5% των κοριτσιών δηλώνει ότι αναμένει να κάνει καριέρα

142 |

στον τομέα της Πληροφορικής ή της Μηχανικής, σε σύγκριση με το 18% των αγοριών. Η έρευνα της Microsoft αποκαλύπτει επίσης ότι η ύπαρξη γυναικείων προτύπων κεντρίζει το ενδιαφέρον των κοριτσιών για τις σταδιοδρομίες STEM, παράλληλα με την πρακτική εμπειρία και τις πρακτικές ασκήσεις εντός ή εκτός της τάξης. Η ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑ ΣΤΟ ΕΠΊΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΏΝ ΙΔΡΥΤΡΙΏΝ Η UVera δεν είναι η μόνη εταιρεία για την οποία η βιωσιμότητα αποτελεί προτεραιότητα. Η λιθουανική startup CasZyme, που ιδρύθηκε από γυναίκες, αναπτύσσει εργαλεία που ενισχύουν την εφαρμογή του CRISPR (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) στην έρευνα και στην ανάπτυξη γονιδιακής επεξεργασίας. Το εργαλείο είναι ήδη επιτυχημένο στην υγειονομική περίθαλψη, στην καταπολέμηση γενετικών ασθενειών και διαφόρων μορφών καρκίνου, καθώς και στην επιτάχυνση των δοκιμών για την COVID-19. Ωστόσο, το CRISPR -η λεγόμενη τεχνολογία «γενετικού ψαλιδιού»- μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στοχεύοντας να επιτρέψει στις τοπικές κοινότητες να καλλιεργούν αρκετά τρόφιμα σε κάθε κλίμα, μειώνοντας έτσι το περιβαλλοντικό κόστος της μεταφοράς. Σύμφωνα με τη Δρα Monika Paule, η οποία είναι κάτοχος διδακτορικού στις κοινωνικές επιστήμες και έχει εμπειρία στην ανάπτυξη επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και στη μεταφορά τεχνολογίας στον κλάδο της βιοτεχνολογίας, «πρέπει να αναδιαμορφώσουμε τη βιομηχανία βιοτεχνολογίας ώστε να είναι υπέρ και των δύο φύλων». ■

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Οι UNI-PHARMA & InterMed, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, αναλαμβάνουν δράση για τους πρόσφυγες!

Στο κέντρο η κυρία ΙΟΥΛΊΑ ΤΣΈΤΗ με την αντιπρόσωπο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, κυρία MARIA CLARA MARTIN, και τις συνεργάτιδές τους.

Η ΠΡΌΕΔΡΟΣ ΚΑΙ CEO των φαρμακοβιομηχανιών UNI-PHARMA & InterMed και πρόεδρος του UN Global Compact Network Hellas, Ιουλία Τσέτη, συναντήθηκε στο γραφείο της με την αντιπρόσωπο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Maria Clara Martin, προκειμένου να συζητήσουν, αλλά και να ενεργοποιήσουν στοχευμένες δράσεις για τους πρόσφυγες. Στον απόηχο των δραματικών γεγονότων που βιώνουμε τις τελευταίες ημέρες στην Ουκρανία, η ανάληψη δράσης πρέπει να είναι στοχευμένη, άμεση, αλλά και συντονισμένη. Οι ενέργειες των UNI-PHARMA & InterMed με τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΟΗΕ, όπως η Ύπατη Αρμοστεία, είναι άμεσες γιατί όταν άνθρωποι εκτοπίζονται

από τα σπίτια και τη χώρα τους βίαια λόγω συρράξεων, οι επίσημοι θεσμικοί φορείς του κοινωνικού διαλόγου χρειάζεται να συμπλέουν και να συνδράμουν με βιώσιμες λύσεις προς όφελος των ανθρώπων. Οι κυρίες Maria Clara Martin και Ιουλία Τσέτη, με τις ομάδες τους, ανταλλάσσοντας απόψεις για τα φλέγοντα ζητήματα της επικαιρότητας σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, δεσμεύτηκαν να υλοποιήσουν από κοινού δράσεις με στόχο τόσο τη βοήθεια των προσφύγων όσο και την ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, οι δύο πλευρές, είναι έτοιμες να συνεργαστούν με τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, τους οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα. ■

| 143

ΚΙΝΗΤΉ ΜΟΝΆΔΑ ΨΥΧΙΚΉΣ ΥΓΕΊΑΣ ΛΑΣΙΘΊΟΥ «Η ΑΡΩΓΗ»

Δωρεάν πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στον πληθυσμό της Κρήτης! Η ΚΙΝΗΤΉ ΜΟΝΆΔΑ ΨΥΧΙΚΉΣ ΥΓΕΊΑΣ Λασιθίου «Η ΑΡΩΓΗ», στο πλαίσιο στήριξης της κοινωνίας της Κρήτης στη δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε, ανακοίνωσε τη λειτουργία δωρεάν προγράμματος ψυχοκοινωνικής υποστήριξης βάσει της έγκρισης σκοπιμότητας Γ3β/Γ.Π.οικ.48622/05-11-21 του υπουργείου Υγείας. Το πρόγραμμα αποτελείται από 1 εξειδικευμένο ψυχολόγο και 1 κοινωνικό λειτουργό και απευθύνεται σε όλους τους κατοίκους της Κρήτης. Οι υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης γίνονται τηλεφωνικά και μέσω διαδικτυακών εφαρμογών επικοινωνίας (Skype, WhatsApp, Messenger, Viber, Zoom) τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο, κατόπιν αιτήματος των ενδιαφερομένων. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ενήλικες: • του γενικού πληθυσμού της Κρήτης που αισθάνονται στρες, άγχος, κόπωση, burn out, φόβο, μοναξιά, • σε άτομα που βιώνουν θλίψη, δυσκολία στον

ύπνο, κρίσεις πανικού, καθώς και δυσκολία στις εργασιακές και διαπροσωπικές τους σχέσεις, • σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα και χρόνιες παθήσεις (όπως διαβητικοί, καρκινοπαθείς, νεφροπαθείς κ.ά.) και οι οικογένειες αυτών ή οι φροντιστές τους, • σε εργαζoμένους της πρώτης γραμμής από όλους τους δήμους της Κρήτης (υγειονομικό προσωπικό, ΒΣΣ, ΕΚΑΒ, οδηγοί ΜΜΜ, σώματα ασφαλείας κ.τ.λ.), • σε ασθενείς με Covid-19 καθώς και το οικογενειακό περιβάλλον των ασθενών. Για περισσότερες πληροφορίες και συμμετοχή οι ενδιαφερόμενοι μπορούν: 1. Να επικοινωνούν Δευτέρα έως Παρασκευή 10:00 π.μ. - 18:00 μ.μ. στο τηλ. 2841025905. 2. Να στείλουν μήνυμα στο arogicovid@gmail.com. 3. Να συμπληρώνουν φόρμα ενδιαφέροντος στη σελίδα www.arwgi.gr με το ονοματεπώνυμο, τηλέφωνο και μια σύντομη περιγραφή του προβλήματος. ■

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ «ΒΟΣΤΑΝΕΙΟ»

Νέο σύστημα φακοθρυψίας για τις εγχειρήσεις καταρράκτη! ΣΤΑ ΜΈΣΑ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ τέθηκε για πρώτη φορά σε λειτουργία νέο σύστημα φακοθρυψίας στο χειρουργείο της Οφθαλμολογικής Μονάδας του Γενικού Νοσοκομείου Μυτιλήνης «Βοστάνειο». Το συγκεκριμένο σύστημα είναι κορυφαίας τεχνολογίας με τις παρακάτω δυνατότητες: • Επιτρέπει την ευχερέστερη φακοθρυψία, μειώνοντας τους χειρουργικούς χρόνους και λειτουργώντας λιγότερο παρεμβατικά στους ιστούς που γειτνιάζουν με το φακό του οφθαλμού. • Διατηρεί σταθερό βάθος θαλάμου μέσα στον οποίο ο χειρουργός μπορεί να διεκπεραιώσει με ασφάλεια και άνεση το χειρουργείο καταρράκτη. • Επιτρέπει ασφαλείς παρεμβάσεις, εάν αυτό καταστεί απαραίτητο στο υαλώδες σώμα, δηλαδή στο οπίσθιο ημιμόριο του οφθαλμού. Πρόκειται για τεχνολογία αιχμής στη χειρουργική επέμβαση του καταρράκτη και αποτελεί πολύτιμο εργαλείο τόσο για την ασφαλέστερη διεκπεραίωση των περιστατικών καταρράκτη όσο και για την εκπαίδευση των νέων γιατρών σε αυτό το χειρουργείο. ■

144 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ «ΤΖΑΝΕΙΟ»

Τα ρεκόρ της Οφθαλμολογικής Κλινικής! Η ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΉ ΚΛΙΝΙΚΉ στο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο» κατέχει τριπλό ρεκόρ στο νοσοκομείο: τα περισσότερα χειρουργεία, τα περισσότερα τακτικά πρωινά ραντεβού και τα περισσότερα απογευματινά ιατρεία! Οι τρεις οφθαλμίατροι της Κλινικής, Παναγιώτης Μηνακάκης, Αριστείδης Αθανασιάδης και Γιώργος Βαμβακάρης, μαζί με τους 6 ειδικευόμενους, πραγματοποιούν κάθε χρόνο πάνω από τις 4.000 επεμβάσεις, όπως επεμβάσεις πρόσθιου ημιμορίου του οφθαλμού, πλαστικές οφθαλμού και βλεφάρων, ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις μονοκλωνικών αντισωμάτων, καθώς και θεραπείες με yag και argon laser. Οι ασθενείς μιλούν για το ήθος και την προσήνεια όλων των στελεχών της Κλινικής. Η Κλινική -όπως και ολόκληρο το νοσοκομείο- εφη-

μερεύει ανά τέσσερις ημέρες, καλύπτοντας μια πολύ μεγάλη περιοχή, η οποία περιλαμβάνει και βιομηχανική - ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Αυτό σημαίνει ότι το οφθαλμολογικό τραύμα δεν είναι κάτι σπάνιο στις εφημερίες. «Οι Πειραιώτες δεν φεύγουν από την περιοχή τους για να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Είμαστε εδώ για όλους, με αυταπάρνηση και με όσα μέσα διαθέτουμε. Δεν λέμε όχι σε κανέναν, προσπαθούμε να βρίσκουμε χρόνο για όλους, με ή χωρίς ραντεβού», αναφέρει ο επιμελητής Α’ οφθαλμίατρος Αριστείδης Αθανασιάδης, που είναι «γέννημα - θρέμμα» του «Τζανείου», αφού εδώ ολοκλήρωσε την ειδικότητά του. Η Κλινική διαθέτει πλήρες Τμήμα Βυθού και Γλαυκώματος, ενώ διενεργεί όλες τις σύγχρονες εξετάσεις (OCT και αγγειογραφία OCT). ■

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ»

Πέντε Τμήματα πιστοποιήθηκαν κατά ISO 9001:2015! ΣΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΊΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΡΌΤΥΠΟ ISO 9001:2015 πέντε Τμημάτων του προχώρησε πρόσφατα το Γενικό Νοσοκομείο Χανίων «Ο Άγιος Γεώργιος» και συγκεκριμένα του Τμήματος Εξωτερικών Ιατρείων, της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού, του Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών, του Αιματολογικού Εργαστηρίου και του Τμήματος Αιμοδοσίας. Πρόκειται για αναβάθμιση των υφιστάμενων Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας (ΣΔΠ) στο Τμήμα Εξωτερικών Ιατρείων, στη Μονάδα Τεχνητού Νεφρού και στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, ώστε να είναι συμβατά με το πρότυπο ISO 9001:2015. Παράλληλα, έγινε ενοποίηση των παραπάνω Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας με τα υπόλοιπα πιστοποιημένα με ISO 9001 Τμήματα του νοσοκομείου και συγκεκριμένα τη Μονάδα Αιμοδοσίας και το Αιματολογικό Εργαστήριο. Με τον τρόπο αυτόν προέκυψε ένα κοινό πιστοποιητικό για όλο το νοσοκομείο (ISO 9001:2015), το πεδίο εφαρμογής του οποίου καλύπτει όλες τις πιστοποιημένες δραστηριότητες. Παράλληλα, διαμορφώθηκε η υποδομή ώστε στο συγκεκριμένο σύστημα να ενσωματωθούν και όλα τα νέα τμήματα του νοσοκομείου που θα αναπτύξουν Σύστημα Ποιότητας κατά ISO 9001. Η εφαρμογή μιας κοινής δομής, ενός Συστήματος Διαχείρισης κοινού για όλα τα τμήματα του νοσοκομείου, θα αποτελέσει ένα σπουδαίο εργαλείο: Στη γενικότερη οργάνωση των τμημάτων, μιας και οι διαχειριστικές διαδικασίες θα είναι σταθερές με κοινά έντυπα και φόρμες • Στην υλοποίηση της καθημερινής τους λειτουργίας • Στην εξασφάλιση της παροχής υψηλού επιπέδου υπηρεσιών • Στη δημιουργία μηχανισμών με οριζόντια εφαρμογή σε όλα τα τμήματα και επομένως στην περαιτέρω βελτίωσή τους αφενός, αλλά και στην αφομοίωση των διαδικασιών σε όλο το προσωπικό που τυχόν μεταφέρεται μεταξύ των τμημάτων • Στην ευκολότερη παρακολούθηση και εποπτεία εφαρμογής των συστημάτων από το Γραφείο Ποιότητας • Στον οριζόντιο σχεδιασμό εκπαιδεύσεων προς το προσωπικό των εμπλεκόμενων τμημάτων. ■

| 145

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Ολοκληρωμένο Κέντρο Ημέρας για άνοια και νόσο Alzheimer! ΠΑΡΟΥΣΊΑ ΤΗΣ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΎ ΥΓΕΊΑΣ Ζωής Ράπτη εγκαινιάστηκε το πρώτο δημόσιο Κέντρο Ημέρας για ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια και νόσο Alzheimer, στο Nομό Ηρακλείου. « Ένα όνειρο ζωής έγινε πραγματικότητα», δήλωσε η διοικήτρια της 7ης ΥΠΕ Κρήτης Λένα Μπορμπουδάκη. Η 7η ΥΠΕ Κρήτης αξιολόγησε την αναγκαιότητα για τη δημιουργία του και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, μετά από σχετική πρόταση της Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Νομού Ηρακλείου «Αλληλεγγύη», δρομολόγησε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες για τη δημιουργία Ολοκληρωμένου Κέντρου Ημέρας για ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια - νόσο Alzheimer, στο Νομό Ηρακλείου. Το Κέντρο Ημέρας, που θα βρίσκεται για 18 μήνες στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου (ΠΑΓΝΗ) και στη συνέχεια θα μεταφερθεί στο δικό του χώρο στο κέντρο του Ηρακλείου, στο πρώην ΠΙΚΠΑ, αποτελεί μια δομή που καλύπτει τις ανάγκες διάγνωσης, φροντίδας, κινητοποίησης, εκπαίδευσης, δημιουργικής απασχόλησης και συνέχειας της θεραπείας των ασθενών με νόσο Alzheimer και συναφείς διαταραχές. Αποσκοπεί στην ενίσχυση της γενικότερης αλλαγής στην

περίθαλψη και φροντίδα των ασθενών με άνοια. Οι βασικοί στόχοι του Κέντρου Ημέρας είναι: 1. Η έγκαιρη διάγνωση και η εκτίμηση των αναγκών των ασθενών για εξατομικευμένη φροντίδα. 2. Η εκπαίδευση των ασθενών σε κοινωνικές και καθημερινές δεξιότητες διαβίωσης. 3. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις διεπιστημονικού χαρακτήρα σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. 4. Η διευκόλυνση της παραμονής των ασθενών στο οικογενειακό τους περιβάλλον. 5. Η ανάπτυξη και υλοποίηση προγραμμάτων θεραπευτικών παρεμβάσεων. 6. Η ανάπτυξη και η υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης για το προσωπικό και τους νέους επαγγελματίες στην κοινότητα. 7. Η ανάπτυξη προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινότητας για την καταπολέμηση του κοινωνικού στίγματος και των προκαταλήψεων, που σχετίζονται με την άνοια και τις αλλαγές στη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα που αυτή επιφέρει. 8. Η δημιουργία ενός δικτύου υπηρεσιών και η διευκόλυνση της πρόσβασης των ενδιαφερομένων σε αυτές. ■

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ - Κ.Υ. ΙΚΑΡΙΑΣ

Έναρξη λειτουργίας Μονάδας Τεχνητού Νεφρού! Η ΜΟΝΆΔΑ ΤΕΧΝΗΤΟΎ ΝΕΦΡΟΎ του Γενικού Νοσοκομείου - Κ.Υ. Ικαρίας ξεκίνησε τη λειτουργία της και στεγάζεται σε έναν ισόγειο ειδικά διαμορφωμένο χώρο εξοπλισμένο με σύγχρονα συστήματα αιμοκάθαρσης. Παρέχει ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση των νεφρολογικών νοσημάτων σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας. Διαθέτει το πιο πλήρες σύστημα επεξεργασίας νερού παρέχοντας με ασφάλεια νερό άριστης ποιότητας. Τα νέας γενιάς μηχανήματα, σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές του υπουργείου Υγείας, αποδίδουν έξι σύγχρονες θέσεις αιμοκάθαρσης και επιτρέπουν την εφαρμογή όλων των σύγχρονων μεθόδων αιμοκάθαρσης με ακρίβεια, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Η λειτουργία αυτής της Μονάδας αποτελεί την υλοποίηση της δέσμευσης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, κατά την επίσκεψή του στο νοσοκομείο τον Φεβρουάριο του 2021, για το πόσο σημαντικό είναι να μη χρειάζεται να μεταφέρονται οι νεφροπαθείς στο Νοσοκομείο Σάμου. Με τη λειτουργία της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού ικανοποιείται το δίκαιο αίτημα των πολιτών του νησιού, αλλά και των προσπαθειών για συνεχή αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών του νοσοκομείου. ■

146 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Νέοι αιματολογικοί αναλυτές προηγμένης τεχνολογίας! ΜΕΤΆ ΑΠΌ ΣΧΕΔΌΝ 20 ΧΡΌΝΙΑ το Γ.Ν. Κέρκυρας εξοπλίστηκε με νέους αιματολογικούς αναλυτές Alinityhseries προηγμένης τεχνολογίας για την εκτέλεση της εξέτασης Γενικής Αίματος . Πρόκειται για τη βασικότερη εξέταση αίματος στην οποία υποβάλλεται το σύνολο σχεδόν των ασθενών. Πέραν της αυξημένης ταχύτητας στην ανάλυση, χαρακτηριστικό κρίσιμο για τα νοσοκομειακά περιστατικά (τροχαία, αιμορραγίες κ.λπ.), οι νέοι αναλυτές προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή αξιοπιστία σε όλες τις παραμέτρους της Γενικής Αίματος. Πιο ειδικά: 1) Στη μέτρηση των αιμοπεταλίων: αυξημένη ακρίβεια στις θρομβοπενίες, σε μικροκυτταρώσεις, θαλασσαιμίες (στίγματα) ή δείγματα ασθενών με θραύσματα ερυθρών. 2) Στην ερυθρά σειρά: μετράει σε κάθε δείγμα την αιμοσφαιρίνη με 2 διαφορετικές μεθοδολογίες. 3) Στον υπολογισμό του λευκοκυτταρικού τύπου με τη μέτρηση σε κάθε δείγμα των άωρων κοκκιοκυττάρων (ΙG, # και %), βοηθώντας στη διάγνωση και την παρακολούθηση ασθενών με λοίμωξη ή φλεγμονή, καθώς και ασθενών με αιματολογικές παθήσεις όπως μυελοϋπερπλαστικά ή μυελοδυσπλαστικά νοσήματα (π.χ. λευχαιμίες).

4) Στη μέτρηση της αιιμοσφαιρίνης των ΔΕΚ (MCHr) για τη διαφοροδιάγνωση της λειτουργικής σιδηροπενίας, καθώς και την παρακολούθηση της θεραπείας με σίδηρο ή/και ερυθροποιητίνη στους ασθενείς με αναιμία χρόνιας νόσου. Το κόστος της εξέτασης για το Ελληνικό Δημόσιο παραμένει το ίδιο, όπως ήταν για τους παλαιότερους αναλυτές. Η απόκτησή τους στη δύσκολη αυτή συγκυρία της πανδημίας αναβαθμίζει την ποιότητα των παρεχόμενων Υπηρεσιών Υγείας από το Γ.Ν. Κέρκυρας και αποτελεί το αποτέλεσμα μιας συντονισμένης προσπάθειας της Διοίκησης, που σκοπό έχει την αναβάθμιση του εξοπλισμού του νοσοκομείου, του προσωπικού του Αιματολογικού Εργαστηρίου, της Διοικητικής Υπηρεσίας και της Τεχνικής Υπηρεσίας του Γ.Ν. Κέρκυρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Αιματολογικό Εργαστήριο του νοσοκομείου συμμετείχε στην Πανελλήνια Οροεπιδημιολογική μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με υπεύθυνο τον καθηγητή Υγιεινής και Επιδημιολογίας Χ. Χατζηχριστοδούλου και συμμετέχoντα τον καθηγητή Σ. Τσιόδρα, με συμμετοχή του σε πρόσφατη δημοσίευση (Diagnostics 2022, 12, 295 /SARS-Co-V -2 Sero-Surveillance in Greece Evolutiononer Time and Epidemiological Attributes during the Pre-Vaccination Pandermic Era). ■

2η ΥΠΕ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ

Εκδήλωση των νοσηλευτών για την Ημέρα Μηδενικών Διακρίσεων ΜΕ ΑΦΟΡΜΉ ΤΗΝ ΗΜΈΡΑ ΜΗΔΕΝΙΚΏΝ ΔΙΑΚΡΊΣΕΩΝ του ΟΗΕ (1η Μαρτίου 2022), οι ειδικευόμενοι νοσηλευτές Δημόσιας Υγείας - Κοινοτικής Νοσηλευτικής της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας της 2ης Υγειονομικής Περιφέρειας Πειραιώς και Αιγαίου, με την ευγενική υποστήριξη του Δήμου Νίκαιας, υλοποίησαν παράλληλες δράσεις προς την κοινότητα με κεντρικό θέμα την ισοτιμία στην πρόσβαση των ατόμων στις υπηρεσίες υγείας ανεξαρτήτως φύλου, εθνικότητας, αναπηρίας ή άλλων διαστάσεων ανισότητας και στερεοτύπων. Ο νέος θεσμός των νοσηλευτικών ειδικοτήτων αποτελεί τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στην ανάπτυξη του πλέον πολυάριθμου ανθρώπινου δυναμικού του συστήματος υγείας, που αναμένεται να επιφέρει πολλαπλές βελτιώσεις στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας. Πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δράση στην κοινότητα των πρώτων στην ιστορία ειδικευόμενων νοσηλευτών Δημόσιας Υγείας - Κοινοτικής Νοσηλευτικής της 2ης Υγειονομικής Περιφέρειας Πειραιώς & Αιγαίου. ■

| 147

«ΠΛΆΝΟ ΥΓΕΊΑΣ» ΑΠΌ ΤΗΝ ΥΔΡΌΓΕΙΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΉ

Ένας πολύτιμος σύμμαχος για την υγεία της γυναίκας

ΤΑ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΑ ΑΣΦΆΛΙΣΗΣ ΥΓΕΊΑΣ «Πλάνο Υγείας» της Υδρογείου Ασφαλιστικής προσφέρουν ολοκληρωμένες καλύψεις και υπηρεσίες υγείας που αγκαλιάζουν τη σύγχρονη γυναίκα και όλη την οικογένεια. Μία εξαιρετικά πολύτιμη κάλυψη που παρέχεται μέσω των προγραμμάτων μας -εκτός από την πλήρη κάλυψη εξόδων μαστεκτομής σε περίπτωση καρκίνου μαστού- είναι αυτή της προληπτικής μαστεκτομής σε περίπτωση ύπαρξης των γονιδίων που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης του καρ-

148 |

κίνου του μαστού, καθώς και των απορρεουσών δαπανών αισθητικής αποκατάστασης μαστών. Παράλληλα, στα προγράμματά μας περιλαμβάνεται και επίδομα μητρότητας. Επιπλέον, μέσω των πρόσθετων δωρεάν προνομίων που παρέχονται στις κατόχους προγραμμάτων νοσοκομειακής περίθαλψης «Πλάνο Υγείας Hospital», δίνεται η δυνατότητα πραγματοποίησης διαγνωστικών εξετάσεων μαστού (υπερήχου μαστού και μαστογραφίας), σε προνομιακές τιμές, σε κορυφαία συνεργαζόμενα νοσηλευτικά ιδρύματα. Να σημειώσουμε ότι τα προγράμματά μας προσφέρουν μεγάλη ευελιξία και προνόμια για όλη την οικογένεια - δίνοντας τη δυνατότητα διαμόρφωσης ενός οικογενειακού συμβολαίου με συνδυασμό διαφορετικών προγραμμάτων, παροχών (θέση νοσηλείας - ύψος απαλλαγής) και αντίστοιχου ασφαλίστρου ανά µέλος της οικογένειας. Παρέχoνται επίσης κάλυψη εξόδων συνοδού σε περίπτωση νοσηλείας ανηλίκου, ειδική έκπτωση παιδιών ως εξαρτωμένων µελών, κάλυψη νεογνού για το α’ έτος, αλλά και υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. ■

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Στέκεται δίπλα στη γυναίκα Η ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΉ ΕΤΑΙΡΕΊΑ Interasco στέκεται δίπλα στη γυναίκα, μέσα από μια σειρά πρωτοποριακών προϊόντων Υγείας με μοναδικές παροχές και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Tα ολοκληρωμένα νοσοκομειακά προγράμματα Care 4U ενισχύουν την καλή υγεία μέσα από την πρόληψη και στηρίζουν την αντιμετώπιση των πιο απλών, αλλά και των πιο σοβαρών προβλημάτων υγείας που απασχολούν τις γυναίκες. Στο θέμα της πρόληψης, η Interasco προσφέρει με τα προγράμματα Care 4U 700.000 και Care 4U 1.000.000 τη δυνατότητα διενέργειας ενός πλήρους γυναικείου προληπτικού ελέγχου. Τo Check Up των νοσοκομειακών προγραμμάτων περιλαμβάνει αιματολογικό και καρδιολογικό έλεγχο, Test ΠΑΠ, ουρολογική εξέταση, υπέρηχο μαστών και μαστογραφία. Η σπουδαιότητα και η δύναμη της πρόληψης δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά. Για αυτόν το λόγο η Interasco πρωτοπορεί παρέχοντας τη δυνατότητα διενέργειας του Check Up των νοσοκομειακών της προγραμμάτων έως και δύο φορές ετησίως, ενισχύοντας τη νοοτροπία που τοποθετεί τον έλεγχο της υγείας στις προτεραιότητες μιας γυναίκας. Ο σημαντικότερος ωστόσο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης είναι η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών όταν προκύψει η ανάγκη να αντιμετωπιστούν βλάβες της υγείας και του οργανισμού, με στόχο την επίτευξη της βέλτιστης ποιότητας ζωής. Ξεκινώντας λοιπόν από την κάλυψη επειγόντων περιστατικών στα εξωτερικά ιατρεία των μεγαλύτερων νοσοκομείων, μέσα από τις παροχές Plus και Plus 4U, καθώς και τη μείωση του απαλλασσόμενου ποσού στο 50% για τις επεμβάσεις που δεν απαιτούν διανυκτέ-

ρευση, η Interasco παρέχει σιγουριά και ασφάλεια, καλύπτοντας περιπτώσεις αντιμετώπισης γυναικολογικών προβλημάτων που χρήζουν άμεσης παρέμβασης από εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Συνεχίζοντας, στις περιπτώσεις εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας, πέρα από την κάλυψη χειρουργείων και νοσηλειών, η Interasco, ξεχωρίζοντας στην ασφαλιστική αγορά, προσφέρει μοναδικές παροχές, όπως είναι η αποκατάσταση των μαστών μετά από μαστεκτομή, καθώς και η προληπτική μαστεκτομή και υστερεκτομή. Τέλος, για τις γυναίκες που αναλαμβάνουν τον υπέροχο, αλλά και γεμάτο προκλήσεις ρόλο της μητέρας, η Interasco παρέχει επιδόματα τοκετού, τα οποία φτάνουν μέχρι και τις 4.000€. Η Interasco αφουγκράζεται τις ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας και δίνει πρόσβαση σε κορυφαίες ιατρικές υπηρεσίες, επιδιώκοντας την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση και τη συνεχή βελτίωση των προϊόντων ασφάλισης υγείας. ■

| 149

Με οδηγό τις πραγματικές ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας

ΓΙΆΝΝΗΣ ΣΗΦΆΚΗΣ Διευθυντής Εταιρικής Επικοινωνίας Marketing & Bancassurance.

ΓΥΝΑΊΚΑ, ΜΗΤΈΡΑ, ΚΌΡΗ, ΣΎΖΥΓΟΣ, ΣΎΝΤΡΟΦΟΣ, ο πρώτος άνθρωπος με τον οποίο ερχόμαστε σε επαφή όταν γεννηθούμε σε αυτόν τον κόσμο. Η ύπαρξή της μας συντροφεύει σε όλη την υπόλοιπη ζωή μας, μέσα από διαφορετικούς ρόλους. Η Εθνική Ασφαλιστική, ηγέτης στην εγχώρια ασφαλιστική αγορά, με υψηλό αίσθημα ευθύνης και με πολυετή πείρα στην ασφάλιση ζωής και υγείας, εστιάζει στο γυναικείο κοινό, προσφέρει ασφαλιστικά προγράμματα σχεδιασμένα για να καλύψουν τις ανάγκες της κάθε γυναίκας. Της παρέχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνει μια ξένοιαστη ζωή, με σιγουριά, ασφάλεια και ευελιξία, προστατεύοντας το πολυτιμότερο αγαθό, την υγεία της.

150 |

Με οδηγό τις πραγματικές ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας, η Εθνική Ασφαλιστική μέσα από το καινοτόμο και Πλήρες Πρόγραμμα Ασφάλισης Υγείας Full [Health] δίνει τη δυνατότητα σε κάθε γυναίκα να επιλέξει το ιδανικό για εκείνη επίπεδο κάλυψης, να απολαμβάνει υπηρεσίες νοσηλείας και ιατρικής φροντίδας και να πραγματοποιεί διαγνωστικές εξετάσεις και επισκέψεις σε ιατρούς και σε σύγχρονα Νοσηλευτικά Ιδρύματα και Διαγνωστικά Κέντρα της χώρας. Το Πλήρες Πρόγραμμα Ασφάλισης Υγείας Full [Health] απευθύνεται σε κάθε γυναίκα που θέλει να φροντίσει την υγεία της και να διατηρήσει ένα υψηλό επίπεδο ασφαλιστικής κάλυψης, σε όλα τα στάδια της ζωής της. Το πρόγραμμα ασφάλισης Υγείας της Εθνικής Ασφαλιστικής Full [Health] εξασφαλίζει υψηλό ετήσιο όριο κάλυψης σε περίπτωση νοσηλείας, μέχρι του ποσού του 1.500.000,00€. Η ασφαλισμένη επιλέγει ελεύθερα το νοσοκομείο που θα την περιθάλψει, τη θέση νοσηλείας της, καθώς και τον ιατρό που θα τη φροντίσει. Επιπλέον, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητές της, επιλέγει το ποσό συμμετοχής στα έξοδα νοσηλείας, έχοντας στη διάθεσή της 6 διαφορετικές επιλογές ποσού συμμετοχής στα έξοδα ανά νοσηλεία (0,00€, 500,00€, 1.500,00€, 3.000,00€, 6.000,00€ ή 10.000,00€ ετησίως, εφόσον υπάρχει ταυτόχρονα και ομαδική ασφάλιση, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση αυτής της επιλογής). ΕΥΕΛΙΞΊΑ ΕΠΙΛΟΓΏΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΆΛΥΨΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΏΝ ΕΞΕΤΆΣΕΩΝ FULL [HEALTH] Για την κάλυψη των εξόδων διαγνωστικών εξετάσεων, η ασφαλισμένη μπορεί να επιλέξει το ετήσιο ποσό κάλυψης που επιθυμεί, με δυνατότητα επιλογής του ποσοστού συμμετοχής της στα έξοδα, ανάλογα με τις ανά-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ γκες της. Επιπλέον, έχει στη διάθεσή της έναν δωρεάν ετήσιο προληπτικό έλεγχο για τη φροντίδα της υγείας της, ενώ απολαμβάνει προνομιακές παροχές και δωρεάν υπηρεσίες, μέσω Συμβεβλημένου Ομίλου, όπως επισκέψεις σε ιατρούς, οδοντιατρική φροντίδα, φυσιοθεραπευτική φροντίδα, δεύτερη γνώμη ιατρού κ.λπ. ΚΆΛΥΨΗ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΕΣ ΗΛΙΚΊΕΣ Μεριμνώντας ειδικά για γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, η Εθνική Ασφαλιστική προσφέρει συνδυασμούς νοσοκομειακής κάλυψης Full [Health], που εξασφαλίζουν δυνατότητα εισόδου στο πρόγραμμα μέχρι και την ηλικία των 70 ετών, επιλέγοντας η ασφαλισμένη το ποσό συμμετοχής της στα έξοδα ανά νοσηλεία (1.500,00€ ή 3.000,00€ ή 6.000,00€). Επίσης, διαθέτει συγκεκριμένους συνδυασμούς κάλυψης διαγνωστικών εξε-

τάσεων Full [Health], που διασφαλίζουν την είσοδο στο συγκεκριμένο πρόγραμμα μέχρι και την ηλικία των 75 ετών (με ανώτατο ετήσιο όριο κάλυψης εξόδων διαγνωστικών εξετάσεων μέχρι του ποσού των 2.000,00€ και 10% ποσοστό συμμετοχής του ασφαλισμένου στα έξοδα). Επιπλέον, με το Πλήρες Πρόγραμμα Ασφάλισης Υγείας Full [Health]: • Το ποσό συμμετοχής στα έξοδα νοσηλείας μηδενίζεται ή μειώνεται κατά ποσοστό 50%, ανάλογα με την επιλογή του νοσοκομείου. • Σε περίπτωση επέμβασης χωρίς νοσηλεία ή βραχεία νοσηλεία σε Συμβεβλημένα με την Εθνική Ασφαλιστική νοσηλευτικά ιδρύματα, μειώνεται το ποσό συμμετοχής κατά ποσοστό 50%. • Χορηγείται Ημερήσιο Επίδομα Νοσηλείας ή Χειρουργικό Επίδομα, σε περίπτωση που η ασφαλισμένη αποφασίσει να μην ενεργοποιήσει για τα έξοδα νοσηλείας της το πρόγραμμα Full [Health]. • Παρέχεται η δυνατότητα διενέργειας μίας σειράς ιατρικών πράξεων χωρίς νοσηλεία, μέχρι το ποσό των 1.000,00€ ετησίως, στα συμβεβλημένα με την Εθνική Ασφαλιστική νοσοκομεία, χωρίς συμμετοχή της ασφαλισμένης, εφόσον γίνει χρήση του κύριου ασφαλιστικού φορέα. • Μειώνεται η απαλλαγή στα έξοδα νοσηλείας, εφόσον γίνει χρήση του κύριου φορέα ασφάλισης. • Καλύπτονται έξοδα που μπορεί να προκύψουν πριν ή μετά τη νοσηλεία. Παρακολουθώντας προσεκτικά τις ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας, η Εθνική Ασφαλιστική εξελίσσει, συνεχώς, τα προγράμματα και τις υπηρεσίες της, ώστε να καλύπτουν κάθε σύγχρονη ανάγκη για τη φροντίδα της υγείας, διαφυλάσσοντας την αξία της ασφάλισης διαχρονικά. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα ασφάλισης Υγείας Full [Health] της Εθνικής Ασφαλιστικής, μπορείτε να απευθυνθείτε στον ασφαλιστικό σας διαμεσολαβητή, στο τηλεφωνικό κέντρο εξυπηρέτησης καλώντας τους αριθμούς +302130318189 (από Ελλάδα και εξωτερικό) και 18189 (από Ελλάδα) ή να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της εταιρείας: www.ethniki–asfalistiki.gr ■

ΓΙΆΝΝΗΣ ΣΗΦΆΚΗΣ Διευθυντής Εταιρικής Επικοινωνίας Marketing & Bancassurance. Έχει 25ετή εμπειρία στο Marketing, στις Πωλήσεις και το Business Development σε στρατηγικές θέσεις ευθύνης σε ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες, όπως Nestlé UK Ltd, Citibank London, Greece, Τράπεζα Πειραιώς, ING Πειραιώς Bancassurance, ING, ΑΤΕ Ασφαλιστική μέλος της Τρ. Πειραιώς. Είναι κάτοχος ΒΑ (Hons) Management & Finance από το Πανεπιστήμιο του Newcastle upon Tyne και ΜΒΑ από το Durham University UK.

| 151

Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

ΕΛΛΗΝΊΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΊΑ ΤΗΣ ΈΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ Η ιστορία των πρώτων γιατρίνων και νοσηλευτριών! Η ΓΥΝΑΙΚΕΊΑ ΠΑΡΟΥΣΊΑ στο ελληνικό πανεπιστήμιο τη δεκαετία του 1880 ξεσήκωσε τους άνδρες φοιτητές και διδασκάλους, οι οποίοι με κακεντρεχή σχόλια, όπως το περίφημο «στην κουζίνα!», άρχισαν να επιτίθενται απροκάλυπτα και να παρακωλύουν την ανέλιξη των γυναικών στον τομέα της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Κι όμως, σύμφωνα με αναφορές, από την αρχαιότητα οι γυναίκες στην Ελλάδα ήταν δραστήριες σε βιοποριστικά επαγγέλματα όπως μαίες ή γυναικολόγοι της εποχής, καθώς ο τομέας αυτός ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με θρησκευτικά έθιμα και μαγικές πρακτικές και σε πολλούς πολιτισμούς αποτελούσε «γυναικεία υπόθεση».

152 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Οι γυναίκες πάλεψαν για να σπουδάσουν ισότιμα, κάποιες έδωσαν και τη ζωή τους, στάθηκαν στο ύψος τους και με δύναμη και αποφασιστικότητα κέρδισαν την πιο σκληρή μάχη, αυτή της ανώτατης εκπαίδευσης, αυτή του να έχει η γυναίκα λόγο για τη ζωή της, να αναγνωρίζεται από όλους η ύπαρξή της, να σταματήσει η κοινωνία να την αντιμετωπίζει ως αντικείμενο και να αποφασίζει τι είναι καλό για την ίδια χωρίς την ίδια.

Το 1897 ο πρύτανης και καθηγητής της Φυσικοµαθηµατικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντώνιος Χρηστοµάνος, ήταν ο πρώτος που ανακοίνωσε πως ήταν μάταιο πια να εμποδίζουν πλέον τη χειραφέτηση των γυναικών, καθώς είχε μπει σε τελική ευθεία και οι άντρες όφειλαν να «ανέχονται τις γυναίκες και να μην παρακωλύουν την επιστημονική ανάπτυξη του γυναικείου φύλου, αλλά ούτε και να την ενισχύουν με

| 153

Tο προσωπικό του ΕΙΠ. Διακρίνονται μεταξύ άλλων οι Χ.

Μέλπω Μερλιέ, Ζωή Μελά και Αγνή Ρουσσοπούλου τη

Πανουργιά και Χ. Πατεράκη.

δεκαετία του ’50.

υπερβολική ενθάρρυνση».

ΕΛΈΝΗ ΠΑΝΤΕΛΊΔΟΥ Αυτοκτόνησε γιατί δεν τη δέχθηκαν στην Ιατρική Σχολή

Μαίες, γιατρίνες και νοσηλεύτριες από την αρχαιότητα μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας Μία από τις πρωιμότερες μαρτυρίες σε επιτύμβιο ανάγλυφο του 4ου π.Χ. αιώνα στις Αχαρνές Αττικής απεικονίζει τη μαμή και γιατρίνα Φανοστράτη. Στις μορφωμένες γιατρίνες ανήκε και η Αντιοχίς, κόρη του γιατρού Διοδότου, την οποία ο Γαληνός αναφέρει ως ευρέτρια ενός φαρμάκου για τους πόνους της σπλήνας, της ισχιαλγίας και των ρευματισμών. Επίσης, η βασίλισσα της Εφέσου Αρτεμισία μπορούσε, σύμφωνα με τους Πλίνιο, Στράβωνα και Θεόφραστο, να θεραπεύσει πολλές γυναικολογικές παθήσεις με ειδικά βότανα. Ενώ η αρχή της Νοσηλευτικής ανάγεται στα Ασκληπιεία της αρχαίας Ελλάδας υπό τη μορφή οργανωμένης νοσηλείας, με τον Όμηρο να αναφέρει την ενασχόληση των γυναικών σε αυτά για την παροχή φροντίδας. Μαρτυρίες του Θουκυδίδη και του Δημοσθένη ενισχύουν τους ισχυρισμούς για νοσηλευτική φροντίδα σε ξενώνες και γηροκομεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από γυναίκες, αρχικά αμισθί ως ένδειξη χριστιανικής αγάπης και αργότερα με μισθό. Κατά τον 16ο αιώνα μ.Χ. η Αγία Φιλοθέη Μπενιζέλου συνέχισε τη βυζαντινή παράδοση άσκησης της Νοσηλευτικής και μαζί με τις μοναχές μετέτρεψαν τη Μονή σε νοσηλευτήριο για όλους τους αρρώστους, ανεξαρτήτως θρησκείας και δόγματος, από το 1522 ως το 1859, καλύπτοντας έτσι τις νοσηλευτικές ανάγκες της Αθήνας, της οποίας ο πληθυσμός ήταν 10.000 κάτοικοι. Παρόμοια δουλειά έκαναν οι μοναχές του Μεγάλου Σπηλαίου στα Καλάβρυτα, της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα, του Προυσσού στην Ευρυτανία κ.λπ., βοηθώντας όλες στον απελευθερωτικό αγώνα.

154 |

Η Ελένη Παντελίδου φοίτησε και τελείωσε το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο της Αθήνας και θέλησε να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο, κάτι πρωτοφανές για την εποχή για γυναίκα. Το 1887 έκανε αίτηση για να εισαχθεί στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Αθηνών, αλλά απορρίφθηκε λόγω του ότι τα σχολεία θηλέων θεωρούνταν πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και όχι δευτεροβάθμιας, όπως τα γυμνάσια όπου αποφοιτούσαν τα αγόρια. Αναφέρεται μάλιστα ότι κατά την είσοδό της στην αίθουσα χλευάστηκε από τους άνδρες συμμαθητές της που την υποδέχτηκαν με ποδοκροτήματα, ενώ της πετούσαν και σαΐτες. Η Παντελίδου απογοητεύτηκε από την απόρριψη της αίτησής της κι αυτοκτόνησε σε ηλικία 18 ετών. Στο σημείωμα που άφησε ανέφερε: «Αυτοκτονώ, διαμαρτυρόμενη διά την αδικίαν. Ο θάνατός µου ας ακουστεί ως κραυγή εις εκείνους οίτινες θεωρούν τη γυναίκα ως μεσαιωνική δούλη». Ο θάνατός της συνέβαλε στο να αρχίσει από το 1895 να γίνεται δεκτή η φοίτηση και γυναικών στο πανεπιστήμιο.

ΜΑΡΊΑ ΚΑΛΟΠΟΘΆΚΗ Η πρώτη Ελληνίδα που σπούδασε Ιατρική στο Παρίσι Η Μαρία Καλοποθάκη γεννήθηκε το 1859 στην Αθήνα. Πατέρας της ήταν ο Μιχαήλ Καλοποθάκης και μητέρα της η Αμερικανίδα Μάρθα Χούπερ Μπλάκλερ από το Μάρμπλχέντ, της Μασαχουσέτης. Μετά τον πρόωρο θάνατο της μητέρας της το 1871, στάλθηκε με τη νεότερη αδελφή της σε συγγενείς της στην Αμερική, όπου πήγε στο σχολείο για αρκετά χρόνια. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, διδάχτηκε με τη βοήθεια ενός προγυμναστή και έλαβε το δίπλωμα από το Παρθεναγωγείο. Επέστρεψε

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ σύντομα στις ΗΠΑ και γράφτηκε στο Χάρβαρντ Αννεξ (τώρα Κολέγιο Ράντκλιφ). Πριν επιστρέψει στην Αθήνα πήρε την άδεια να ακολουθεί τις νοσοκόμες στην επίσκεψή τους στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, για να πάρει μία ιδέα από τη νοσοκομειακή εκπαίδευση και να δει αν είχε τη δύναμη να παραστεί σε αυτοψίες, σε εγχειρήσεις και σε επιθανάτιες κλίνες. Ήθελε να εφαρμόσει στην Αθήνα αυτές τις γνώσεις, ιδρύοντας μία τάξη Ελληνίδων Διακονισσών, σύμφωνα με το σχέδιο Κάιζερβερθ, κάνοντας τη νοσηλεία κλίση με μοντέρνες για την εποχή αγγλοαμερικανικές μεθόδους. Όμως η Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1880 ήταν ακόμα πολύ συντηρητική και όσον αφορά στις γυναίκες θα μπορούσε να περιγραφεί σαν έντονα μεσοβικτωριανή. Το Πανεπιστήμιο της Αθήνας δεν είχε ακόμα αντιμετωπίσει τα προβλήματα της ανώτατης εκπαιδεύσεως των γυναικών. Και η Μαρία Καλοποθάκη, η πρώτη Ελληνίδα γιατρός, στράφηκε για την ιατρική της εκπαίδευση στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Παρισιού, όπου έγινε δεκτή τον Οκτώβριο του 1886, αφού οι προηγούμενές της σπουδές έλαβαν την αναγνώριση και την ισοτιμία του γαλλικού Μπακαλωρεά ες Λετρ. Και από τότε για οκτώ χρόνια απήλαυσε ίσα δικαιώματα και προνόμια με τους άνδρες στις παραδόσεις, στα εργαστήρια, στο ανατομείο, στους θαλάμους των νοσοκομείων και στο χειρουργείο, σύμφωνα με τις, όπως αναφέρει η ίδια, «φιλελεύθερες παραδόσεις και τη σωστή αίσθηση του δικαίου της γαλλικής νοοτροπίας». Κατά τη διάρκεια των ετών που πέρασε στη νοσοκομειακή υπηρεσία μερικών από τους πιο σπουδαίους κλινικούς και χειρουργούς του Παρισιού, έκλινε έντονα προς τη Χειρουργική και τη Γυναικολογία, και σε μία

στιγμή, όταν η αντισηψία έδινε χώρο στην ασηψία, ξόδευε όλο τον ελεύθερο χρόνο της στην ανατομία. Έχοντας υπόψη της τις ανάγκες στην Ελλάδα, όμως, έδωσε την προσοχή της στις ασθένειες των παιδιών και η διδακτορική της διατριβή ήταν σχετικά με τα προβλήματα και τις βλάβες στις χρόνιες γαστρεντερικές δυσλειτουργίες των βρεφών. Ακολούθησε μία μονογραφή βασισμένη στην έρευνα της ανάπτυξης των στομαχικών αδένων στο έμβρυο από τον έκτο μήνα έως τη γέννηση. Επέστρεψε στην Αθήνα το 1894 και, αφού πέρασε τις προφορικές και γραπτές εξετάσεις μπροστά στην Ελληνική Ιατρική Σχολή, άρχισε να ασκεί τη Γενική Ιατρική, αν και της σύστησαν να κάνει τη Γυναικολογία ειδικότητά της.

ΑΓΓΕΛΙΚΉ και ΑΛΕΞΆΝΔΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΆΤΟΥ Οι πρώτες Ελληνίδες που σπούδασαν στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας Λίγα χρόνια μετά την αυτοκτονία της 18χρονης Ελένης Παντελίδου το 1887, επειδή δεν έγινε δεκτή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών εξαιτίας του φύλου της, το 1892 οι πόρτες της σχολής άνοιξαν για την Αγγελική Παναγιωτάτου, η οποία σπούδασε Μικροβιολογία και έγινε η πρώτη απόφοιτος της σχολής. Συγκεκριμένα, η Αγγελική Παναγιωτάτου και η αδελφή της Αλεξάνδρα γεννήθηκαν στη Θηνιά της Κεφαλλονιάς. Η οικογένειά τους ήταν ευκατάστατη. Ο πατέρας τους έμπορος και η μητέρα τους καταγόταν από αρχοντική οικογένεια. Και οι δύο αδελφές διέπρεψαν στα μαθήματα και συνέχισαν τις σπουδές τους στην Κέρκυρα. Εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου φοίτησαν στο Αρσάκειο και στη Σχολή των Γαλλίδων Καλογραιών. Ήθελαν να συνεχίσουν στην ανώτερη εκπαίδευση, αλλά η είσοδος στο πανεπιστήμιο απαιτούσε απολυτήριο γυμνασίου και στα σχολεία θηλέων δεν υπήρχαν απολυτήριες εξετάσεις. Στην αυτοβιογραφία της, η Παναγιωτάτου έγραψε πως η ίδια έψαξε τη λύση στα νομικά βιβλία. Εξέτασε τη νομοθεσία και αντιλήφθηκε ότι δεν αναφερόταν πουθενά ρητή άρνηση για μία μαθήτρια να δώσει εξετάσεις και να περάσει στο πανεπιστήμιο. Έτσι κατάφεραν οι δύο αδελφές να γίνουν οι πρώτες φοιτήτριες στην Ιατρική, το 1893. Η Αγγελική μετά την αποφοίτησή της υποχρεώθηκε να μεταναστεύσει στην Αίγυπτο, επειδή το περιβάλλον στην Αθήνα παρέμενε εχθρικό για μια γυναί-

| 155

Ο διευθυντής George Blanc (κέντρο, καθιστός) και το προσωπικό του ΕΙΠ, μπροστά από την είσοδο του κεντρικού κτιρίου το 1923 περίπου.

κα-γιατρό. Εργάστηκε σκληρά για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ασθενειών όπως ο τύφος, η χολέρα και η πανούκλα και τιμήθηκε από την Αίγυπτο για την προσφορά της. Το 1908 επέστρεψε στην Ελλάδα. Μάλιστα, το 1908, αν και ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι έγινε το 1910, οι φοιτητές της Ιατρικής Σχολής της Αθήνας εξαγριώθηκαν, όταν αντίκρισαν ένα πρωτόγνωρο θέαμα στις πανεπιστημιακές αίθουσες. Μία γυναίκα καθηγήτρια. Σύμφωνα με περιγραφές του Γρηγόριου Ξενόπουλου στο περιοδικό «Διάπλασις των Παίδων», οι φοιτητές φώναζαν προσβολές, με πιο χαρακτηριστική την προτροπή «στην κουζίνα!», που είχε ως στόχο να της υπενθυμίσει ποιο ήταν το μέρος που της άρμοζε. Όμως, η Παναγιωτάτου βρήκε υποστηρικτή στο πρόσωπο του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος αποκάλεσε τη διδασκαλία της «σοφή», αλλά τα λόγια του δεν ήταν αρκετά για να εξασφαλίσουν τη θέση της στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Ειδικεύτηκε στη Μικροβιολογία και εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, όπου μελέτησε τις τροπικές ασθένειες. Παράλληλα με τις ιατρικές έρευνες, οι οποίες βραβεύτηκαν με το παράσημο του Τάγματος του Νείλου, ασχολήθηκε με τη φιλολογία και τη λογοτεχνία. Άνοιξε το πρώτο φιλολογικό σαλόνι της Αλεξάνδρειας και υπήρξε πολύ δραστήρια στην ελληνική κοινότητα. Όταν βρέθηκε στο Παρίσι για να βραβευτεί από την Ακαδημία Επιστημών για το έργο της «Εντερική αµοιβάδωσις και εξωεντερικές εντοπίσεις», την παρουσία-

156 |

σαν ως «σοφή Γαλλίδα». Η Παναγιωτάτου αμέσως τους διόρθωσε: «Ευχαριστώ θερμά για την επαινετική προσφώνηση, αλλά δεν έχω την τιμή να είμαι Γαλλίδα. Είμαι Ελληνίδα». Το 1938 έγινε η πρώτη έκτακτη καθηγήτρια Υγιεινής και Τροπικής Παθολογίας στην Ελλάδα. Το 1947 η πρώτη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής «τιμής ένεκεν» και το 1950 η πρώτη γυναίκα αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Πέθανε στην Αλεξάνδρεια το 1954.

Οι επόμενες φοιτήτριες Ιατρικής στην Αθήνα Το 1894 τέσσερις άλλες γυναίκες έγιναν δεκτές στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας, η Ανθή Βασιλειάδου, η Άννα Κατσίγρα, η Ελένη Αντωνιάδου και η Βασιλική Παπαγεωργίου. Δεν συνάντησαν ενόχληση από τους συμφοιτητές τους, εκτός από τη γνωστή επίδειξη ανωριμότητας και θορυβώδους διαθέσεως των πρωτοετών φοιτητών που επιδεικνύεται παγκοσμίως. Αυτή η φάση γρήγορα έδωσε θέση σε σχέσεις αμοιβαίας κατανοήσεως και συντροφικότητας. Αφού δημιουργήθηκε το Βασίλειο της Ελλάδος, γυναίκες με μόρφωση και κοινωνική θέση εργάστηκαν σταθερά και αφανώς. Η βασίλισσα Όλγα, της οποίας οι φιλανθρωπίες έφταναν μέχρι της δημιουργίας δικού της νοσοκομείου για τους φτωχούς, είδε τώρα το όνειρό της για τη νοσηλεία σαν επάγγελμα για τις μορφωμένες γυναίκες να παίρνει μία απτή μορφή. Δήλωσε ότι χρειάζονταν εθελόντριες νοσοκόμες. Η Μαρία Καλοποθάκη ανέλαβε την εκπαίδευσή τους

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Διοικητικοί υπάλληλοι του ΕΙΠ.

με τη βοήθεια των τεσσάρων φοιτητριών της Ιατρικής. Η Μαρία Καλοποθάκη παρασημοφορήθηκε από τη βασίλισσα Όλγα για το έργο της και το καλοκαίρι του 1899 έλαβε αργυρό μετάλλιο με σταυρό με από κάτω ερυθρή ταινία με χαραγμένη την ημερομηνία 1897 σε ειδική τελετή που οργανώθηκε στα ανάκτορα για τις γυναίκες που συμμετείχαν στον πόλεμο. Χάρη στη φιλελεύθερη νοοτροπία πλουσίων Ελλήνων στο εξωτερικό και στην αφοσιωμένη εργασία της εκτελεστικής επιτροπής, έκανε δυνατό για την Ένωση των Ελληνίδων Γυναικών υπό την Καλλιρρόη Παρρέν να θέσουν στη διάθεση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού σε πολύ βραχύ διάστημα ένα τέλεια οργανωμένο νοσοκομείο για την έδρα των εχθροπραξιών στον Βόλο και να προετοιμάσουν ένα άλλο σαν νοσοκομείο βάσης στην Αθήνα. Ο Βόλος επελέγη λόγω της ευκολίας της μεταφοράς των τραυματιών στην Αθήνα με νοσοκομειακά πλοία. Το νοσοκομείο στεγάστηκε στο οίκημα Ι. Κυριαζή που παραχωρήθηκε δωρεάν. Το προσωπικό αποτελούσαν δύο χειρουργοί του Ερυθρού Σταυρού, Μιχ. Καντάς, Αγγ. Ευαγγελίδης, η Καλοποθάκη διευθύντρια και μαζί της η φοιτήτρια Κατσίγρα μαζί με 20 διαλεγμένες νοσοκόμες που επιβλέπονταν από δύο εκπαιδευμένες νοσοκόμες Αγγλίδες, τις Rider και Dunbar.

ΑΘΗΝΆ ΜΕΣΟΛΩΡΆ Κορυφαία Ελληνίδα νοσηλεύτρια Η Αθηνά Μεσολωρά υπήρξε κορυφαία Ελληνίδα νοσηλεύτρια του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Γεννήθηκε το 1889 στην Αθήνα και ήταν κόρη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Μεσολωρά. Το 1911 ιδρύθηκε η Πρώτη Πρακτική Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων

και η Αθηνά Μεσολωρά, σε ηλικία 22 ετών, ανέλαβε τη διεύθυνσή της. Η Αθηνά Μεσολωρά είναι η πρώτη νοσηλεύτρια με ειδίκευση στη Δημόσια Υγιεινή. Φοίτησε στο King’s College του Λονδίνου το 1920 με υποτροφία της Ένωσης των Συνδέσμων των Ερυθρών Σταυρών και διαδέχθηκε την Ελένη Βασιλοπούλου στη διεύθυνση της Ανωτέρας Σχολής Νοσοκόμων και Επισκεπτριών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Στη συνέχεια διετέλεσε για μεγάλο χρονικό διάστημα διευθύνουσα του Τμήματος Νοσοκόμων και μέλος του κεντρικού συμβουλίου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Η προσφορά της κατά τον πόλεμο το 1940 θεωρείται ως η κορυφαία μεταξύ των πολυάριθμων συναδέλφων της που επιστρατεύτηκαν προς ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων. Κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής της (1955-1965) υπηρέτησε ως πρόεδρος του Εθνικού Συνδέσμου Νοσηλευτών Ελλάδος. Απεβίωσε το 1965 στην Αθήνα και κηδεύτηκε από τον Μητροπολιτικό Ναό στις 10 Σεπτεμβρίου 1965.

Το παράδειγμα του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ Το Ινστιτούτο Παστέρ υπήρξε φυτώριο επιστημόνων για τις γυναίκες στη χώρα μας. Αγκάλιασε από πολύ νωρίς τις Ελληνίδες και βοήθησε στην εξέλιξή τους, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία δεν τις ξεχώρισε μισθολογικά από τους άνδρες επιστήμονες. Οι τρεις πρώτες γυναίκες επιστήμονες (Ζ. Μελά-Ιωαννίδη. Α. Παπαϊωάννου και Α. Αγγέλου) γνωρίζουν ξένες γλώσσες, είναι μέλη διεθνών επιστημονικών οργανώσεων, δημοσιεύουν στη διεθνή βιβλιογραφία, ταξιδεύουν για εκπαιδευτικούς και επαγγελματικούς λόγους στο εξωτερικό και αμείβονται ισότιμα με τους άρρενες συναδέλφους τους. Η Μελά αγωνίζεται για την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην επαγγελματική, κοινωνική και πολιτική ζωή και αφήνει το στίγμα της στο γυναικείο κίνημα. Παράλληλα, συμβάλλει στην εξέλιξη της επιστήμης της και ειδικότερα στη διαμόρφωση του κλάδου της Βιοχημείας. Η Μπότσαρη, αν και με πολύ λιγότερη παρουσία, εκφράζει ευθαρσώς δημόσια απόψεις πολιτικές το 1921 και υπεραμύνεται της γυναικείας ψήφου. Το 1923 η Ιφιγένεια Πασχάλη-Αγασιάν αναλαμβάνει υπεύθυνη λογιστηρίου και διοικητική διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ και λόγω των γνώσεών της της απονέμονται τα εύσημα από τους ελεγκτές, ενώ αμείβεται ισότιμα με τους υπόλοιπους επιστήμονες του Ινστιτούτου. Εξελίσσεται μάλιστα στην ιεραρχία και εργάζεται στο Παστέρ επί 30 συνεχή έτη. Σύμφωνα με τα στοιχεία, ο Εσωτερικός Κανονισμός του 1936 δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες εργαζομένους, ενώ δεν παρατηρούνται διαφορές στις

Από αριστερά: Α. Παπαϊωάννου, Ζ. Μελά, Λ. Πανουργιά.

Η Ζωή Μελά με τον P. Mercier.

απολαβές, που φαίνεται να γίνονται με κριτήριο την ειδικότητα και την υπευθυνότητα.

συμφερόντων των χημικών». • Το 1938 γίνεται μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής και Γραμματέας του Επιστημονικού Τμήματος στη διοργάνωση του Α’ Πανελλήνιου Χημικού Συνεδρίου (717 Απριλίου 1938), όπου για πρώτη φορά παρουσιάζεται η ερευνητική προσπάθεια των Ελλήνων Χημικών. • Το 1957 μπαίνει στην Οργανωτική Επιτροπή στο Παγκόσμιο Συνέδριο Βιομηχανικής Χημείας, Αθήνα Société de Chimie Industrielle, το οποίο διεξάγεται με συμμετοχή συνέδρων από 31 χώρες. • Το 1960 πρωτοστατεί στην ίδρυση της επιστημονικής εταιρείας Κλινική Χημεία. • Υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία του γυναικείου κινήματος και παρούσα στους κοινωνικούς και εθνικούς αγώνες. • Το 1923 απολύεται από την ΧΡΩΠΕΙ λόγω συνδικαλιστικής δράσης. • Το 1924 πρωτοστατεί στην ίδρυση της Ένωσης Ελλήνων Χημικών (ΕΕΧ) και γίνεται ιδρυτικό μέλος και μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων, με αντιπρόεδρο την Αγνή Ρουσσοπούλου. Διοργανώνει συσσίτια, υποστηρίζει μαθητές, προσφέρει νομική βοήθεια και κάνει διαβήματα για θέματα φυλακισμένων που οδηγούνταν ενώπιον ποινικών δικαστηρίων και στρατοδικείων στα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Στρατεύθηκε λόγω του πολέμου το 1941 στο Κέντρο Ερευνών και Εμβολιοπαρασκευής της Υγειονομικής Υπηρεσίας του υπουργείου Στρατιωτικών, ενώ συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση κατά τα έτη 1941-1944, για την οποία και βραβεύτηκε το 1984 από την Ένωση Ελλήνων Χημικών (ΕΕΧ). Κρατήθηκε μάλιστα στην Ασφάλεια τη δεκαετία του 1950, γιατί αρνήθηκε να υπογράψει «πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων».

Η ΖΩΉ ΜΕΛΆ-ΙΩΑΝΝΊΔΗ υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα ερευνήτρια (1898-1996) Η Ζωή Μελά-Ιωαννίδη ήταν κόρη του ήρωα Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και της Ναταλίας Δραγούμη. Κατ’ οίκον διδαχθείσα, με υπομονή και επιμονή, παρακάμπτει τις αντιρρήσεις των δικών της και εγγράφεται το 1918 στο νεοϊδρυθέν Χημικό Τμήμα της Σχολής Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών, από όπου αποφοιτά το 1922 με «Άριστα». «Αποφάσισα να σπουδάσω πρώτα και μετά οπωσδήποτε να δουλέψω. Ο αδελφός μου και η υπόλοιπη οικογένεια δεν ήθελαν να πάω στο πανεπιστήμιο. Η μητέρα μου όμως ήταν πολύ προοδευτικός άνθρωπος. Με στήριξε και τους είπε: «Αφήστε την, γιατί να μη σπουδάσει αφού το θέλει», ανέφερε η ίδια. Στο Ινστιτούτο Παστέρ προσλαμβάνεται το 1925 και αποχωρεί με σύνταξη το 1962. Οργανώνει και διευθύνει το Βιοχημικό Εργαστήριο που αναδεικνύεται σε φυτώριο νέων επιστημόνων. Από το 1954 εκτελεί καθήκοντα αναπληρώτριας γενικής διευθύντριας. Έχει πρωτότυπο και πρωτοπόρο ερευνητικό έργο, που αποτυπώνεται στις δημοσιεύσεις της σε ελληνικά, γαλλικά, γερμανικά και αγγλικά περιοδικά και σε παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια. Η συμβολή της στην ανάπτυξη της επιστήμης της Χημείας υπήρξε σημαντική: • Το 1936 πρωτοστατεί στην έκδοση του Περιοδικού «Χημικά Χρονικά», έντυπο «αποσκοπούν την καλλιέργειαν, προαγωγήν και διάδοσιν της χημικής επιστήμης εν Ελλάδι και την προάσπισιν των επαγγελματικών

158 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | Η ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η Ε. Πατεράκη στο εργαστήριο.

Το Εργαστήριο Δημόσιας Υγιεινής το 1924, διακρίνεται η Ζωή Μελά.

Η ΆΝΝΑ ΠΑΠΑΪΩΆΝΝΟΥ εργάστηκε σε πάνω από 35 εργαστήρια Προσλήφθηκε το 1928 στο Παστέρ, όπου εργάσθηκε έως το 1952. Σύμφωνα με τα Μητρώα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Άννα Παπαϊωάννου του Νικολάου, ορφανή από πατέρα, με καταγωγή από τη Λιβαδειά, αποφοίτησε από το Ε’ Γυμνάσιο Αθηνών τον Ιούνιο του 1915 και γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους, σε ηλικία 17 ετών, στην Ιατρική Σχολή όπου αποφοίτησε με ΑΡΙΣΤΑ τον Μάρτιο του 1921. Η Άννα Παπαϊωάννου ήταν η γιατρός που γύρισε όλο τον κόσμο με την επιστήμη της. Έχει εργαστεί σε περισσότερα από 35 εργαστήρια, στην Αυστρία, στη Γερμανία, στη Δανία, στη Νορβηγία, στην Αγγλία και τις ΗΠΑ. Ενώ δημοσιεύσεις της, ελληνικές και ξενόγλωσσες, υπάρχουν στο περιοδικό του Ινστιτούτου Archives de l’ Institut Pasteur Hellenique και σε άλλα επιστημονικά έντυπα.

ΑΣΠΑΣΊΑ ΑΓΓΈΛΟΥ-ΛΌΓΓΟΥ Η μαθήτρια του Calmette Πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ειδικευθείσα (1928-1931) στο Ινστιτούτο Παστέρ Παρισίων, στο Εργαστήριο του Prof. A. Calmette, εφευρέτη του αντιφυματικού εμβολίου BCG. Στρατεύθηκε επί Κατοχής στο εργαστήριο παρασκευής εμβολίου BCG του ΕΙΠ. Στη διάρκεια της Κατοχής πραγματοποίησε 3.000 εμβολιασμούς παιδιών εναντίον του εξανθηματικού τύφου. Από το 1942 έως το 1950 ήταν υπεύθυνη του εργαστηρίου παρασκευής του αντιφυματικού εμβολίου BCG.

Η μαχητική ΑΣΠΑΣΊΑ ΜΠΌΤΣΑΡΗ (1891-1974) Κόρη του στρατηγού Αθανάσιου (Νάκου) Μπότσαρη,

εγγονού του Μάρκου και της Κοντέσας Σοφίας Δε Ρώμα. Εμφανίζεται ως εκπαιδευόμενη-άμισθη από το 1926 και ως εργαζόμενη, ως βοηθός μικροβιολόγος, από το 1943 έως το 1950. Στα αρχεία αναφέρονται οι σπουδές της στην Ιατρική σε Ιταλία και Αυστρία και δύο δημοσιεύσεις σε ξενόγλωσσο ιατρικό περιοδικό.

Η αφοσιωμένη ΕΥΑΓΓΕΛΊΑ ΠΟΥΛΉΠΑΤΕΡΆΚΗ Γεννήθηκε το 1925 στον Άγιο Ιωάννη Λασιθίου Κρήτης και ήταν παιδί πολύτεκνης αγροτικής οικογένειας. Το 1945 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών μαζί με φοιτητές επαρχίας στη μεταπολεμική εμφυλιακή Αθήνα. Πείνα, κρύο, στερήσεις, δυσκολίες απόκτησης πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, νυχτερινή εργασία παράλληλα με απαιτητικές σπουδές ήταν κομμάτι της ζωής της. Το 1950 έλαβε το πτυχίο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1951 προσλήφθηκε στο ΕΙΠ, σε μια δύσκολη και απαιτητική συγκυρία. Η μικροβιολόγος Ευαγγελία Πατεράκη εργάστηκε επί 45 χρόνια στο Ινστιτούτο Παστέρ. Μια διαδρομή απαιτητική, γεμάτη προσφορά. Το έργο της πολυσύνθετο. Διαγνωστικό και ερευνητικό, με διεθνή αναγνώριση, συγγραφικό, εκπαιδευτικό, οργανωτικό, διοικητικό, κοινωνικό. Πέρα από αυτό όμως, η Πατεράκη είχε το θάρρος της γνώμης της και αυξημένο το αίσθημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, υπηρέτησε την Εθνική Αντίσταση στην Κρήτη και κρατήθηκε στα Κρατητήρια της Ασφάλειας στη διάρκεια της δικτατορίας και υπήρξε αρωγός και συνήγορος κάθε αδύναμου και αδικημένου. ■

| 159

1821-2021

N.A.T. Διακόσια Χρόνια Κοινωνική Ασφάλιση των Ναυτικών

Γράφει ο ΜΑΝ. Α. ΜΠΕΝΤΕΝΙΏΤΗΣ*, επ. καθ. και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, νομικός, με εξειδίκευση στα θέματα κοινωνικής ασφάλισης. Διδάκτωρ Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.

ΣΤΙΣ 22 ΑΠΡΙΛΊΟΥ 1821, από την Εφορεία των Σπετσών, αποφασίζεται ότι: «Η διανομή των θαλασσίων λειών θέλει γίνεται ως ακολούθως: Το εν τρίτον θέλει μερίζεται εις τα διαμαχόμενα πλοία. Το έτερον τρίτον εις τους ναύτας και το διαμένον εν τρίτον θέλει αποταμιεύεται εις το κοινόν της Πολιτείας». Η απόφαση αυτή, αργότερα, γίνεται δεκτή και από τις άλλες «θαλασσοκράτειρας νήσους», Ύδρα και Ψαρά. Για την εφαρμογή της, όμως, έπρεπε να κυρωθεί από την Εθνική Συνέλευση. Όμως και κατά την τελευταία προεπαναστατική πε-

* Η διδακτορική διατριβή του είναι με θέμα «Ενιαίο κοινωνικό ασφαλιστικό σύστημα περιφερειακά αποκεντρωμένο».

160 |

ρίοδο, στις Σπέτσες λειτουργεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σύστημα περίθαλψης των ναυτών, «η κάσσα», το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ένα υποτυπώδες σύστημα ασφάλισης. Στο ταμείο της «Κάσσας» οι πλοίαρχοι όλων των πλοίων που εκτελούσαν μεταφορές στο εξωτερικό κατέθεταν υποχρεωτικά ένα ποσοστό 5% από τα κέρδη. Τη διαχείριση αυτού του ταμείου είχε η Δημογεροντία και τα χρήματα διατίθεντο για σύνταξη, λόγω θανάτου των ναυτικών, στις χήρες και τα ορφανά, αλλά και λόγω αναπηρίας στους ναύτες, ενώ χορηγούντο και επιδόματα στους άνεργους ναυτικούς. Σύμφωνα με το ψήφισμα της Α’ Εθνικής Συνέλευσης ορίζεται ότι: «Η διανομή των θαλάσσιων λειών θέλει γίνεται ως ακολούθως: Το εν τρίτον θέλει μερίζεται εις τα διαμαχόμενα πλοία. Το εν τρίτον εις τους ναύτας και το διαμένον εν τρίτον θέλει αποταμιεύεται εις τον κοινόν της πολιτείας». Ρύθμιση η οποία είναι ακριβώς αντιγραφή εκείνης της απόφασης της Εφορείας των Σπετσών. Στο ψήφισμα της 3ης Απρίλιου 1827 της Γ’ Εθνικής Συνέλευσης της Τροιζήνας ορίζεται ότι: «Α. Οι Θαλάσσιοι ναύται και αξιωματικοί όσοι ευρίσκονται εις υπηρεσίαν της πατρίδος θέλει πληρώνονται κατά μήνα τον μισθόν των κατά τον διορισμόν οπού θέλει κάμει η διοίκησης. Β. Όποιος των θαλάσσιων αριστεύει μαχόμενος κατά των εχθρών θέλει προβιβάζεται. Γ. Αι χήραι και τα ορφανά των υπέρ πατρίδος θανατουμένων θέλει έχουσι σταθερόν πόρον ζωής των. Δ. Η θεραπεία και η περίθαλψης των τραυματιζομένων ανατίθενται εις την φροντίδα της Διοικήσεως. Όσοι δεν εκ τούτων καταστώσιν ανίκανοι να ζώσιν υπηρετούντες, θέλουσιν έχει τον αυτόν πόρον των χηρών και ορφανών επί της ζωής των…». Στην πράξη της 7ης Ιανουαρίου 1828 που εκδίδεται από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια ορίζεται ότι:

ΥΓΕΙΑ | ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ « Όσοι στρατιωτικοί, εις ους περιελαμβάνοντο και οι του ναυτικού, ή από γηρατειά ή από ασθένειαν χρονικήν ή από βαρείας πληγάς, μη δυνάμενοι πλέον να εξακολουθήσωσι την δούλευσιν βιασθώσι να παραιτηθώσι, θέλουσι λαμβάνει τον μισθόν των μόνον. Όσοι δε αποθανώσι και αφήσωσι χήρα και ορφανά θέλει δίδεται το ήμισυ του μισθού εις την οικογένειάν των. Η χάρις αυτή τόσον διά τους παραιτουμένους όσον και διά τας χήρας και ορφανά θέλει λαμβάνει αύξησιν αναλόγως με τον καιρόν και τας εκδουλεύσεις των…». Στο 140 ψήφισμα, της 3ης Φεβρουαρίου 1828, του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια ρυθμίζονται τα θέμα-

τα εμπορικής ναυτιλίας και τον Απρίλιο του 1835 στο Διάταγμα «Περί ναυτολογιών των ελληνικών εμπορικών πλοίων» προβλέπεται ότι: «Ο ναύτης ασθενήσας... πληρώνεται τους μισθούς του και νοσηλεύεται δαπάναις του πλοίου…». Στο υπ’ αριθμ. 7/18-12-1836 Διάταγμα «Περί αστυνομίας της εμπορικής ναυτιλίας» προβλέπονται στα άρθρα 6, 22 και 24 «πέραν των λοιπών κυρώσεων, πρόστιμα τα οποία κατατίθενται εις το ταμείον των απομάχων ναυτικού».

Τα ποσά αυτών των προστίμων είναι και οι πρώτοι πόροι του «Απομαχικού Ταμείου των Ναυτικών». Παράλληλα όμως με τη δημοσίευση του «Περί αστυνομίας της εμπορικής ναυτιλίας» Διατάγματος, ο επί των ναυτικών γραμματέας της κυβέρνησης προωθεί το «περί σχηματισμού Απομαχικού Ταμείου διά τους απομάχους». Σε σχετική εισηγητική έκθεση αναφέρεται: «Το πολλού λόγου άξιον τούτον κατάστημα το οποίον εξασφαλίζει την τύχη των ναυτικών, των χήρων, και των ορφανών των…». Αλλά και ακόμα προσδιορίζεται ότι: «Να διορίσω ως αρχικός τα τρία μέλη του διευθυντηρίου… υπό το όνομα “Επιτροπή του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου” διά να παραλαμβάνει τα χρήματα και αποθέτει εις κιβώτιoν με τριπλά κλειδιά, κατά τας λεπτομερείς οδηγίας τας οποίας θέλει δώσει εις αυτήν η επί των ναυτικών γραμματεία». Με έγγραφο της 10ης Μαρτίου 1837, δε, προσδιορίζονται οι πρώτοι πόροι του ταμείου, οι εισπράξεις των οποίων ενεργούνται από τα δημόσια ταμεία και διαβιβάζονται εις το κεντρικόν ταμείον του κράτους και αποστέλλονται στο διευθυντήριο του βασιλικού ναύσταθμου στον Πόρο και φυλάσσονται σε «κιβώτιον με τριπλά κλειδιά». Από τη Βουλή ψηφίζεται, τον Ιούλιο του 1861, ο ιδρυτικός νομός ΧΛΘ «Περί συστάσεως του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου» και προσυπογράφεται από τον πρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό των Ναυτικών, γερουσιαστή Αθ. Α. Μιαούλη, στις 29 Ιουλίου 1861. Θεωρείται από τον υπουργό Δικαιοσύνης Μ. Πουλή την 01-8-1861 και δημοσιεύεται στο υπ’ αριθμ. 49 Φύλλο Εφημερίδος της Κυβερνήσεως στις 5-09-1861. Έτσι το «Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο» είναι το πρώτο ασφαλιστικό ταμείο στην Ελλάδα και με βάση τα ιστορικά δεδομένα της κοινωνικής ασφάλισης είναι το δεύτερο ασφαλιστικό ταμείο μετά το «Caisse des Invalides de la Marine» της Γαλλίας που ιδρύθηκε την περίοδο 1868-1874, από την κυβέρνηση Κολμπέρ. ■ ΣΗΜ. Τα πλήρη ιστορικά στοιχεία της ιστορικής διαδρομής του ΝΑΤ περιέχονται στο βιβλίο του Μανώλη Α. Μπεντενιώτη «Η Κοινωνική Ασφάλιση των Ναυτικών. Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο. Ιστορική Διαδρομή - Η Κρίση - Η Προοπτική» (Πειραιάς, 2001), που στηρίζονται σε πρωτογενή έρευνα.

ΜΑΝΏΛΗΣ Α. ΜΠΕΝΤΕΝΙΏΤΗΣ O Δρ Μανώλης Α. Μπεντενιώτης είναι νομικός, διδάκτωρ Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών σε θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, επ. καθηγητής και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Έχει διατελέσει μεταξύ άλλων υποδιοικητής του ΙΚΑ, υφυπουργός Εθνικής Αμυνας, υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και βουλευτής Πειραιά και Νησιών, επί σειρά τετραετιών.

| 161

Στο ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΜΑΪΟΣ 2022

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τα ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΆ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ και τις παθήσεις της ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΉΣ ΣΤΉΛΗΣ! Σημαντικοί γιατροί ενημερώνουν για:

▪ Τα κατάγματα! ▪ Τα προβλήματα της σπονδυλικής στήλης και τη σπονδυλοδεσία! ▪ Την οσφυαλγία και την ισχιαλγία! ▪ Τις κακώσεις των μηνίσκων! ▪ Τις παθήσεις του χεριού και του ώμου! ▪ Την αρθροπλαστική! ▪ Την αρθροσκόπηση! ▪ Τις αθλητικές κακώσεις! ▪ Τη σκολίωση και την κύφωση! ▪ Την οστεοπόρωση και τις αρθρίτιδες! ▪ Το αυχενικό σύνδρομο! …και πολλά άλλα!

Αποκτήστε το έντυπο περιοδικό και κρατήστε το ή διαβάστε ΙΝΤΕΡΝΕΤΙΚΑ όσα σας ενδιαφέρουν στο nextdeal.gr Φιλελλήνων 3, 10557, Σύνταγμα, Αθήνα

press@spiroueditions.gr nextdeal.gr

ΠΑΝΤΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΞΕΠΕΡΝΑΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΑΝΕΒΑΛΛΑ ΣΥΝΕΧΩΣ. ΣΗΜΕΡΑ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ. Τόλμησε σήμερα ό,τι αφήνεις για αύριο. Είμαστε μαζί σου. Ασφάλιση Υγείας Αllianz Συνέχισε να βάζεις υψηλούς στόχους έχοντας την ολοκληρωμένη προστασία και σιγουριά των προγραμμάτων νοσοκομειακής περίθαλψης My Health, εξωνοσοκομειακής φροντίδας My Primary Care και ιατρικής βοήθειας Med24. Μάθε περισσότερα στο www.allianz.gr