HSRI FORUM ปีที่ 1 ฉบับที่ 4

พื้นที่แบ่งปันความรู้ สู่ระบบสุขภาพที่เป็นธรรมและยั่งยืน

ปีที่ 1 ฉบับที่ 4 ประจำเดือนกันยายน พ.ศ. 2555

บทเรียนจากประสบการณ์

มหาอุทกภัย 2554

www.hsri.or.th

บ ท บ ร ร ณ า ธิ ก า ร

ส

นพ.พงษ์พิสุทธิ์ จงอุดมสุข ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข

วัสดีครับ...จุลสาร HSRI FORUM มาพบกับท่านผู้อ่านเช่นเดิม ตอนนี้บรรยากาศทั่วทุกภาคชุ่มฉ่ำไปด้วยฝนหลายห่า จึงต้องติดตามการพยากรณ์

อากาศอย่ า งสม่ ำ เสมอ ล่ า สุ ด หลายพื้ น ที่ เ กิ ด ภาวะน้ ำ ท่ ว มเฉี ย บพลั น เช่ น

ในเมืองสุโขทัย และหลายอำเภอในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา อันมีสาเหตุมาจากปริมาณน้ำ ฝนที่ตกลงมาอย่างหนักจนกลายเป็นกระแสน้ำล้นตลิ่งไหลเข้าท่วมบ้านเรือนและพื้นที่เกษตรกรรม ทำให้ประชาชนทั่วไปหวั่นวิตกว่า ปีนี้จะต้องเผชิญกับภัยน้ำท่วมอีกหรือไม่ ทั้งที่ร่องรอยความ เสียหายเมื่อปีที่ผ่านมาก็ยังปรากฎให้เห็นได้โดยทั่วไป HSRI FORUM ฉบับเดือนกันยายนนี้ นำเสนอประเด็นปัญหาการเตรียมความพร้อมเพื่อ รองรับกับภาวะน้ำท่วมเป็นเรื่องหลัก โดยเฉพาะเนื้อหาที่เกี่ยวกับแนวคิดการรับมือภัยพิบัติใน ขอบเขตบริการการแพทย์และสาธารณสุข หลายหน่วยงานของกระทรวงสาธารณสุขได้ถอด บทเรียนจากประสบการณ์การรับมือกับอุทกภัยในปี 2554 เพื่อนำไปสู่การปรับปรุงการรับมือ กับภัยพิบัติที่อาจจะเกิดขึ้นอีก ในขณะเดียวกัน สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ได้ร่วมกับองค์กรภาคี เช่น สำนักงาน พัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ (IHPP) สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ (สพฉ.) กองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ (UNICEF) และองค์การอนามัยโลก (WHO) สนับสนุนให้มี การ “ถอดบทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัยในปี 2554” โดยเน้ น ประเด็ น ไปที่

การบริหารจัดการด้านการแพทย์และสาธารณสุข เพื่อนำบทเรียนดังกล่าวมาเสนอแก่สังคม และหน่ ว ยงานที่ เ กี่ยวข้อง นำไปเป็นแนวทางป้องกั น ไม่ ใ ห้ ปั ญ หาและความผิ ด พลาดต่ า งๆ

เกิดขึ้นซ้ำอีก ท่านผู้อ่านสามารถติดตามเนื้อหาได้จากรายงานพิเศษฉบับนี้ หรือหากต้องการ อ่านรายงานฉบับสมบูรณ์ สามารถเข้าไปดาวน์โหลดกันได้ที่ www.hsri.or.th. ‘คอลัมน์แกะกล่องงานวิจัย’ มีการสรุปเนื้อหา ‘สังเคราะห์บทเรียนการรับมือมหาอุทกภัย 2554’ ศึกษาโดย นพ.ไพบูลย์ สุริยะวงศ์ไพศาล คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี

ในขณะที่ คอลัมน์ต้นกล้าความรู้ฯ เสนอเรื่องศูนย์พักพิงสำหรับคนพิการ ลองตามไปดูกันว่า เขาคิดกันอย่างไร และจะช่วยคลายกังวลให้คนพิการได้เพียงใด หวังว่าประสบการณ์และบทเรียนจากมหาอุทกภัยในปีที่ผ่านมา จะได้รับการพินิจพิเคราะห์ เพื่อพร้อมเผชิญหน้ากับปัญหาภัยพิบัติต่างๆ ที่มีแนวโน้มว่าจะเกิดถี่ขึ้นและรุนแรงมากขึ้นได้ อย่างมีสติ แล้วกลับมาพบกันใหม่ในฉบับหน้า...สวัสดีครับ

สารบัญ

CONTENT 03

รายงานพิเศษ

บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554 เรียนรู้ “วิกฤต” สู่ “โอกาส” !!

08

แกะกล่องงานวิจัย

10

ต้นกล้าความรู้ สู่ต้นแบบสุขภาพ

สังเคราะห์ “บทเรียน” มหาอุทกภัย 2554 “อ่อนซ้อม” = “แพ้” !!

ลุยนำร่องพัฒนา “ศูนย์พักพิง ชัว่ คราว” ต้นแบบ รองรับ “คนพิการ” ในภาวะภัยพิบัติ

12

เส้นทางสู่สุขภาพ ที่เป็นธรรมและยั่งยืน เฝ้าระวัง – รู้ทัน “โฆษณายา – สินค้าสุขภาพ”

14

เกาะกระแส

ลงพื้นที่ศึกษา “น่านโมเดล” ถ่ายโอน สถานีอนามัย • 3 หน่วยงาน รวมพลัง ตั้งศูนย์วิจัย พัฒนาระบบบริการ สุขภาพ • สสพ.ร่วมเปิดร้าน Power Blind Shop

จุลสาร HSRI Forum

02

จัดทำโดย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ที่ปรึกษา นพ.พงษ์พิสุทธิ์ จงอุดมสุข พญ.วัชรา ริ้วไพบูลย์

ทพ.จเร วิชาไทย ภก.สรชัย จำเนียรดำรงการ

ภญ.พรพิศ ศิลขวุธท์ นพ.บุญชัย กิจสนาโยธิน

ผศ.ดร.จรวยพร ศรีศศลักษณ์

นพ.คณิตสรณ์ สัมฤทธิ์เดชขจร บรรณาธิการ นพ.พงษ์พิสุทธิ์ จงอุดมสุข กองบรรณาธิการ นิธิภา อุดมสาลี ฐิติมา นวชินกุล ศุภฑิต สนธินุช ณัฐกานต์ ธรรมเวช

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

ร า ย ง า น พิ เ ศ ษ

บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภั ย 2554 เรียนรู้ “วิกฤต” สู่ “โอกาส” !!

จากการศึกษาของ ศ.ดร.ธนวัฒน์ จารุพงษ์สกุล หน่วยศึกษาพิบัติภัยและข้อสนเทศ

เชิงพื้นที่ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในฐานะนักวิชาการที่ศึกษาวิจัยเกี่ยวข้องกับ ภาพความแปรปรวนของภู มิ อ ากาศที่ ก่ อ ให้ น้ำท่วมในประเทศไทย กล่าวว่า จากการศึกษาแบบจำลองทางคอมพิวเตอร์ของหน่วยงานด้าน

เกิดภัยพิบัติอย่างรุนแรงทั่วโลก รวมทั้งประเทศ อุ ตุ นิ ย มวิ ท ยาชั้ น นำของโลก พบว่ า แนวโน้ ม ในอนาคตนั้ น สภาพความแปรปรวนของภู มิ

ไทย จะยังคงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องและทวีความ อากาศของประเทศไทยจะมีความถี่เพิ่มมากขึ้น จะก่อให้เกิดปัญหาภัยแล้ง น้ำท่วม พายุโซน รุนแรงเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัว สร้างความเสียหายให้แก่ชีวิต ร้อน พายุฤดูร้อน ดินถล่ม เพิ่มมากขึ้นหลายเท่าตัว โดยในช่วง 20 ปีหลังนี้ รูปแบบฝนตกได้ และทรัพย์สินมากมายมหาศาล หากประเทศไทยยังไม่มี เปลี่ยนแปลงไปจากอดีตอย่างมาก ทำให้เห็นชัดว่าน้ำท่วมจะอยู่คู่กับเราตลอด เราต้องปรับ เปลี่ยนรูปแบบการดำเนินชีวิต และต้องบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบมากยิ่งขึ้น ความพร้อมในการรับมือที่ดีและเป็นระบบ

ส

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

03

เช่นเดียวกับข้อมูลการศึกษาของ ดร.มิ่งสรรพ์ ขาวสอาด กรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ

ที่ได้บรรยายในงานประชุมวิชาการด้านเศรษฐศาสตร์ เรื่อง ‘1 ปีกับนโยบายเศรษฐกิจของ รัฐบาล : นโยบายด้านการป้องกันภัยพิบัติ’ จัดโดยคณะกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ สาขา เศรษฐศาสตร์ เมื่อวันที่ 4 กันยายน 2555 ชี้ว่า พื้นที่ลุ่มน้ำเจ้าพระยาตั้งแต่ จ.อุตรดิตถ์ ลงมา ถึงกรุงเทพฯ เป็นพื้นที่เสี่ยงภัยน้ำท่วม มีการท่วมล้นตลิ่งเฉลี่ยทุกรอบ 3-5 ปี และมักเกิด อุทกภั ยรุนแรงทุกรอบ 20 ปีมาโดยตลอด เฉพาะส่วนที่เป็น พื้นที่เสี่ยงภัยน้ำท่ว มกินอาณา บริเวณประมาณ 1,800 ตร.กม. เทียบกับพื้นที่ทั้งหมดของลุ่มเจ้าพระยามีขนาด 157,925 ตร. กม. ฉะนั้นถ้าใช้วิธีแก้ปัญหาด้วยการเสริมคันดินตลอดแนวแม่น้ำเจ้าพระยา จะเป็นการยก ระดับน้ำให้สูงขึ้นยามเมื่อเกิดอุทกภัย ทำให้พื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยายิ่งจมน้ำมากขึ้น “ความจริงแล้ว ที่ราบลุ่มเจ้าพระยาเป็นพื้นที่ต่ำและชุ่มน้ำในฤดูฝน ในอดีตมีการปลูกข้าว พันธุ์ข้าวฟางลอย ซึ่งสามารถเติบโตได้ในระดับน้ำที่สูงถึง 3 เมตร ต่อมาเมื่อมีการขยายตัว ทางเศรษฐกิจ ทำให้เกิดการขยายเมือง มีทั้งบ้านจัดสรร นิคมอุตสาหกรรมรุกเข้าไปในพื้นที่ ชุ่มน้ำเดิม ยกตัวอย่างพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมโรจนะ ที่ จ.พระนครศรีอยุธยา อดีตเคยเป็น พื้นที่ปลูกข้าวฟางลอย แต่เพราะการขยายตัวของเมืองทำให้บริเวณพื้นที่ชุ่มน้ำแห่งนี้เคยรับ และดูดซับปริมาณน้ำหลากได้มากถึง 85% เมื่อเทียบกับสภาพปัจจุบัน มีความสามารถในการ รองรับและดูดซับปริมาณน้ำเหลือเพียงไม่เกิน 15% ประกอบกับปีที่แล้วเกิดพายุโซนร้อนถล่ม เมืองไทยหลายลูกบวกกับปริมาณน้ำฝนสะสมที่มีปริมาณมาก นั่นจึงเป็นคำตอบว่า เหตุใดการ เกิดอุทกภัยในลุ่มเจ้าพระยาจึงมีแนวโน้มรุนแรงมากขึ้น” ดร.มิ่งสรรพ์ กล่าว สิ่งที่น่าเป็นห่วงคือ ระบบจัดการกับอุทกภัยระดับประเทศ ไม่ว่าจะเป็นปัญหากลไกเดิม

ที่มีอยู่ ส่วนใหญ่แก้น้ำแล้งไม่ใช่น้ำท่วม หรือกรณีขาดการเชื่อมโยงข้อมูล แม้จะเห็นได้ว่า ข้ อ มู ล น้ ำ มี ฐ านข้ อ มู ล อยู่ ม ากมายแต่ ก ระจั ด กระจายตามหน่ ว ยงานต่ า งๆ ไม่ ส ามารถ เชื่อมโยงให้เห็นปัญหาที่เกิดขึ้นจริงทำให้คาดคะเนผิดพลาด

ในรายงาน “สังเคราะห์บทเรียนการรับมือมหาอุทกภัย 2554” โดยคณะทำงานสังเคราะห์บทเรียนการรับมืออภิมหา จากการศึ ก ษาและประเมิ น สภาพความแปรปรวนของภู มิ อ ากาศของโลก บวกกั บ การ อุ ท กภั ย 2554 ภายใต้ ก ารสนั บ สนุ น ของสถาบั น วิ จั ย ระบบ ขยายตั ว ของเมื อ ง ชุ ม ชน การใช้ พื้ น ที่ ไ ม่ เ หมาะสม การปลู ก สร้ า งสิ่ ง ก่ อ สร้ า งรุ ก ล้ ำ ลำน้ ำ สาธารณสุข (สวรส.) ระบุความเสียหายจากมหาอุทกภัยที่

ขวางกั้นทางน้ำไหลฯลฯ ทำให้มีแนวโน้มที่จะเกิดอุทกภัยร้ายแรงถี่ขึ้น ดังนั้นการเรียนรู้และ เกิดขึ้นระหว่างวันที่ 25 กรกฎาคม 2554 ถึง 16 มกราคม 2555 เตรียมความพร้อมรับมือกับวิกฤตอย่างเป็นระบบ มีความเชี่ยวชาญในการบริหารจัดการและ ว่า มีพื้นที่กว่า 36 ล้านไร่จมน้ำ ครอบคลุมพื้นที่ 65 จังหวัด ทางเทคนิคจึงเป็นเรื่องจำเป็นอย่างยิ่ง ทั้งในระดับชาติและระดับหน่วยปฏิบัติการ โดยเฉพาะ สร้ า งความเดื อ ดร้ อ นให้ ป ระชาชนอย่ า งน้ อ ย 12 ล้ า นคน

การบริการด้านการแพทย์และสาธารณสุข ซึ่งเกี่ยวข้องกับความเป็นความตายของประชาชน !! มีผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์ดังกล่าวอย่างน้อย 815 ราย และมี

จำนวน 5,388,204 คน กลายเป็นผูอ้ พยพ คนงานเกือบ 650,000

คนตกงานหรื อ ได้ รั บ ผลกระทบ เศรษฐกิ จ พั ง พิ น าศ 1.425

ล้านล้านบาท อุทกภัยปี 54 พินาศ 1.4 ล้านล้านบาท

“หายนะ” อันดับ 4 ของโลก

สำนั ก งานว่ า ด้ ว ยกลยุ ท ธ์ ร ะหว่ า งประเทศเพื่ อ การลด ภัยพิบัติแห่งสหประชาชาติ (United Nations International Strategy for Disaster Reduction UNISDR) ภาคพื้นเอเชียแปซิฟิก จัดให้มหาอุทกภัยที่เกิดขึ้นในประเทศ ไทยเมื่อปี พ.ศ. 2554 ได้รับความเสียหายถึงขั้น “หายนะ”

ขณะที่ธนาคารโลกจัดอันดับความเสียหายทางเศรษฐกิจเป็นอัน ดับ 4 ของโลก ถัดจากแผ่นดินไหวและสึนามิในญี่ปุ่น (2544) แผ่ น ดิ น ไหวในโกเบ (2538) และเฮอริเคนแคทรีน่า (2548) ความเสียหายครั้งมโหฬารนี้ไม่จำกัดอยู่ในเฉพาะประเทศไทย แต่ยังส่งผลกระทบทางเศรษฐกิจไปยังประเทศอื่นๆ ทั่วโลกที่ เป็นประเทศปลายทางในการส่งออกสินค้าของไทย

04

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

ภาวะน้ำท่วม ยังผลักดันให้คนนับล้านอพยพออกจากที่ อยู่อาศัย โดยจำนวนหนึ่งพึ่งศูนย์พักพิงของรัฐ ทำให้มีคำถาม ตามมาคือ คุณภาพการดูแลผู้พักพิงและความปลอดภัยใน ชีวิตและทรัพย์สินมีมากน้อยเพียงใด อย่างไรก็ตาม สำหรับ คนที่เคยมีประสบการณ์เกี่ยวกับน้ำท่วมมาก่อนจะมีการอพยพ น้ อ ย ส่ ว นครั ว เรื อ นที่ ถู ก น้ ำ ท่ ว มขั ง นานและน้ ำ ท่ ว มสู ง จะมี การอพยพมากกว่า นอกจากนี้ ในภาคแรงงาน ยังส่งผลให้มีการตกงานเพิ่มขึ้น ทำให้ ร ายได้ เ ฉลี่ ย ของครั ว เรื อ นในทุ ก ภาคลดลงจากในช่ ว ง ก่อนน้ำท่วมประมาณร้อยละ 10 ส่วนการเข้าถึงบริการสุขภาพ พบว่า ครัวเรือนทีอ่ าศัยอยูใ่ นพืน้ ทีน่ ำ้ ท่วมมีสมาชิกได้รบั บาดเจ็บ เจ็บป่วย หรือเสียชีวิตจากน้ำท่วมร้อยละ 8.1 ในจำนวนนี้มี

ผู้เสียชีวิตร้อยละ 0.3 เนื่องจากสาเหตุต่างๆ เช่น ไฟฟ้าดูด/ ช็อต เป็นต้น

สถานการณ์ความรุนแรงและความเสียหาย จากผลการสำรวจครัวเรือนประสบภัยน้ำท่วม ระหว่างเดือนกรกฎาคม-ธันวาคม 2554 ในพื้นที่ที่ถูกน้ำท่วม 61 จังหวัด จำนวน 36,910 ราย โดยสำนักงานสถิติแห่งชาติ ร่วมกับสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข สำนักงานนโยบายสุขภาพ ระหว่างประเทศ (IHPP) สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ UNICEF และ WORLD HEALTH ORGANIZATION พบว่า มีครัวเรือนที่ถูกน้ำท่วม 3.9 ล้านครัวเรือน (ร้อยละ 19 ของครัวเรือน ทั้งประเทศ) และมีสมาชิกในครัวเรือน 12.9 ล้านคน (ร้อยละ 19.6 ของประชากรทั่วประเทศ) ในจำนวนนี้มีครัวเรือนที่ถูกน้ำท่วมร้อยละ 73.3 น้ำท่วมขังนอกและในตัวบ้านนานใกล้เคียงกัน คือ 25-27 วัน น้ำท่วมสูงเฉลี่ย 87-88 ซม. น.ส.รัจนา เนตรแสงทิพย์ รองผู้อำนวยการสำนักงานสถิติ แห่งชาติ นำเสนอข้อมูลว่า ในการเตรียมตัวรับมือกับสถานการณ์

ความเสี ย หายอั น ใหญ่ ห ลวงนี้ กระตุ้ น ให้ เ กิ ด การ “สังคายนา” ระบบการป้องกันและรับมือกับภัยพิบัติของ ประเทศครั้งใหญ่ รวมทั้งการทุ่มงบประมาณมหาศาลกว่า 3.5 แสนล้านบาทของรัฐบาล เพื่อรับมือกับอุทกภัยที่จะ เกิ ด ขึ้ น ในอนาคต นอกจากนั้ น ยั ง เตรี ย มพร้ อ มด้ ว ยการ ทดสอบระบบป้องกันน้ำท่วมเพื่อประเมินประสิทธิภาพการ รองรับการเกิดปัญหาอุทกภัย เมื่อวันที่ 5 กันยายน 2555 ที่ผ่านมาอีกด้วย

ความสามารถในการว่ายนํ้า ลอยคอ/พยุงตัวในนํ้าได้

0.3 % 3.7 %

ว่ายนํ้าได้ 25 ม.ขึ้ นไป

น้อยกว่า 5 ปี 5 -14 ปี

18.6 %

ว่ายนํ้าไม่เป็ น 51.1 %

น้ำท่วม ครัวเรือนมากกว่าครึ่ง คือร้อยละ 57.1 มีการเตรียมพร้อม เช่น ยกของขึ้นที่สูง กระสอบทรายกั้นน้ำ สำรองของกินของใช้ โดยรายได้ เ ป็ น ปั จจัยสำคัญต่อการเตรียมตัวด้านที่อ ยู่ อ าศั ย และ ยานพาหนะ การเตรียมพร้อมรับมือด้านการเจ็บป่วยและอุบัติเหตุ ร้อยละ 12-17 และจากการสำรวจยังพบว่า ประมาณ 1 ใน 4 ของครัวเรือน มีค่าใช้จ่ายสำหรับเตรียมการป้องกันและบรรเทาปัญหาน้ำท่วม โดยเฉลี่ยในช่วง ก่อนน้ำท่วม 5,904 บาทต่อครัวเรือน และช่วงน้ำท่วม 8,419 บาทต่อครัวเรือน ผลสำรวจมีข้อค้นพบที่น่าวิตกก็คือ การเตรียมการเพื่อให้เกิดความพร้อมในการเอาชีวิต รอดนั้น มีประชาชนถึงร้อยละ 51.1 ว่ายน้ำไม่เป็น มีเพียงร้อยละ 18.6 ว่ายน้ำได้ตามมาตรฐาน สากล คือ ว่ายน้ำขึ้นตลิ่งฝั่งตรงข้ามที่มีระยะทาง 25 เมตร ขณะสวมใส่เสื้อผ้าตามปกติ มี เพียงร้อยละ 3.7 ช่วยเหลือตัวเองได้เพียงลอยคอหรือพยุงตัวในน้ำในเวลาเฉลี่ย 10 นาที “เด็กอายุน้อยกว่า15 ปี ว่ายน้ำได้น้อยมาก ส่วนจำนวนผู้ที่ว่ายน้ำได้ มีเพียงร้อยละ 18.6 เท่านั้น เป็นเรื่องที่รัฐบาลควรให้ความสำคัญกับการเตรียมความพร้อม เช่น การจัดหลักสูตร ว่ายน้ำในโรงเรียน เพื่อลดความสูญเสีย”

อายุ

3.7 %

36.5 % 15 -59 ปี

ว่ายนํ้าได้นอ้ ยกว่า 25 ม.

26.4 %

4.5 %

60 ปี ขึ้ นไป

ไม่ทราบ/ไม่แน่ใจ

0.2 %

19

การเจ็บป่ วย บาดเจ็บ หรือเสียชีวิตจากนํ้าท่วม

ไม่มี 91.9 %

มี 8.1 %

7.5 %

0.6 % 0.3 %

เจ็บป่ วยจากภาวะเครียด ตาแดง ท้องร่วง และ นํ้ากัดเท้า/ผืน่ คัน บาดเจ็บ เสียชีวิต

ไฟฟ้าดูด/ช๊อต จมนํ้า เจ็บป่ วยเรื้ อรัง อื่นๆ

0.1% ..

0.1% 0.1%

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

20

05

หน่วยงาน สธ. ร่วม “เรียนรู้บทเรียน” เตรียมพร้อมรับมือมหาอุทกภัย

การสกัดบทเรียนจากปฏิบัติการรับมือมหาอุทกภัยเมื่อปี 2554 ที่ผ่านมา เพื่อเตรียมความ พร้อม ลดความสูญเสียและเยียวยาผู้ประสบภัยได้ดียิ่งขึ้นในอนาคต เป็นจุดหมายสำคัญของ ระบบบริการสุขภาพ ทั้งด้านการแพทย์และสาธารณสุข ซึ่งหน่วยงานส่วนกลางในสังกัดกระทรวง สาธารณสุข ประกอบด้วย สำนักบริหารการสาธารณสุข (สำนักงานปลัดกระทรวง) กรมอนามัย กรมควบคุมโรค กรมสุขภาพจิต กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ และสถาบันการแพทย์ฉุกเฉิน แห่งชาติ ได้จัดกิจกรรมสกัดบทเรียน ด้วยการแลกเปลี่ยน ระดมสมอง แล้วประมวลสังเคราะห์ บทเรี ย นในประเด็ น เรื่ อ งแนวคิ ด การรั บ มื อ ภั ย พิ บั ติ ใ นขอบเขตของบริ ก ารการแพทย์ แ ละ

การสาธารณสุข ข้อค้นพบสำคัญ โอกาสพัฒนา และข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย

เป็ น ที่ ชั ด เจนว่ า การเตรี ย มรั บ มื อ กั บ ภั ย พิ บั ติ ข ององค์ ก ารระหว่ า งประเทศ ตลอดจน

หน่ ว ยงานสำคั ญ ของไทย ได้ ชี้ ใ ห้ เ ห็ น ถึ ง แนวคิ ด ของการเตรี ย มพร้ อ มใน 3 ระดั บ คื อ

พร้อมก่อนเกิดภัย พร้อมยามเกิดภัย และพร้อมหลังเกิดภัย ความพร้อมก่อนเกิดภัย จะต้องมีแผนอำนวยการและแผนปฎิบัติการที่ถูกต้องทันสมัย ทุกฝ่ายมีส่วนร่วม มุ่งเน้นการบริหารจัดการความเสี่ยงเชิงรุก แทนการบริหารจัดการภัยพิบัติ เชิงรับ มีหน่วยงานเจ้าภาพในกระทรวงสาธารณสุข สนับสนุนการวางแผน ซ้อมแผน และ กระตุ้นสังคมให้ตื่นตัวอยู่เสมอ โดยมีงบประมาณรองรับการซ้อมแผน การอบรม การพัฒนา แนวปฏิบัติ การพัฒนาระบบสารสนเทศ การบัญญัติหรือทบทวนกฎข้อบังคับ การสำรองยา/ เวชภัณฑ์ ที่สำคัญคือ ต้องมีการซ้อมแผนและปรับปรุงแผนให้ทันสมัย ความพร้อมยามเกิดภัย ต้องมีการดำเนินตามแผน โดยให้ความสำคัญกับการประสาน งานในแนวดิ่งและแนวราบ และปรับปรุงแผนให้เท่าทันสถานการณ์จริง โดยอาศัยการกำกับ ติดตามอย่างเป็นระบบ ความพร้อมหลังเกิดภัยพิบัติ จะต้ อ งประเมิ น ความต้ อ งการบริ ก ารฟื้ น ฟู ทั น ที ที่ เ กิ ด ภั ย และฟื้นฟูทันทีที่พร้อมโดยไม่ต้องรอให้ภัยยุติ

สธ. ปรับบทบาท พร้อม รับมืออุทกภัย “เชิงรุก”

นพ.สุ ร วิ ท ย์ คนสมบู ร ณ์ รั ฐ มนตรี ช่ ว ยว่ า การ กระทรวงสาธารณสุ ข กล่ า วว่ า รั ฐ บาลได้ ใ ห้ ค วาม สำคัญและมีนโยบายป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย แห่ ง ชาติ เพื่ อ เตรี ย มรั บ มื อ อย่ า งเป็ น ระบบ ได้ แ ก่ การป้องกันและลดผลกระทบ การเตรียมความพร้อม การบริ ห ารจั ด การในภาวะฉุ ก เฉิ น และการจั ด การ หลังเกิดภัย โดยเรือ่ งการบริหารจัดการด้านการแพทย์ และสาธารณสุ ข ในเหตุ ก ารณ์ ภั ย ธรรมชาติ ต่ า งๆ กระทรวงสาธารณสุ ข จะเป็ น หน่ ว ยงานหลั ก ที่ รับผิดชอบ ขณะนี้ กระทรวงสาธารณสุข ได้ปรับบทบาทและ วิธีดำเนินงานให้เป็นเชิงรุกที่เข้าถึงประชาชนและเข้า กับสถานการณ์ปัญหามากขึ้น เช่น การจัดทีมดูแล สุขภาพของประชาชนในชุมชน การเปิดช่องทางใหม่ สายด่ ว นคลายเครี ย ดช่ ว งน้ ำ ท่ ว ม 1667 การดู แ ล เรื่องน้ำท่วมขังกับปัญหายุงลาย ฯลฯ ตลอดจนการ ให้ ค วามรู้ ใ นเรื่ อ งที่ จ ำเป็ น เช่ น การป้ อ งกั น และ ปฐมพยาบาลจากไฟดูด การปฐมพยาบาลเบื้องต้น จากอาการบาดเจ็บต่างๆ การเตรียมยาสามัญประจำ บ้านให้พร้อมใช้ เป็นต้น จากเหตุการณ์มหาอุทกภัย ในปี ที่ ผ่ า นมาทำให้ ห น่ ว ยงานด้ า นสุ ข ภาพต่ า งๆ ได้ เรียนรู้บทเรียนจากการทำงานในสถานการณ์จริงที่ เกิดขึ้น ส่งผลดีต่อการปรับแนวทางการทำงาน เพื่อ ไม่ให้เกิดข้อผิดพลาดซ้ำอีก หากต้องเผชิญภัยพิบัติ ในอนาคต

ส่วนการเตรียมพร้อมทางด้านสาธารณสุข ในมุมมองของ Mark Salter ผู้เชี่ยวชาญจาก Health Protection Agency สหราชอาณาจักร ชีว้ า่ การรับมือมหาอุทกภัยในทางสาธารณสุข ยังมีข้อจำกัดด้านการวางแผน ทำให้การตัดสินใจเป็นไปอย่าง ฉุกละหุก การวางแผนก่อนเกิดภัย และการทำงานร่วมกับ

นักวิชาการน่าจะช่วยให้การเตรียมรับมือดีขึ้น ดังนั้น แม้ประเทศไทยจะมีกลไกเจ้าภาพระดับชาติ คือ ทั้งนี้ หากใช้กรอบแนวคิดการเตรียมพร้อมข้างต้น การประเมินผลความพร้อมโดย กรมป้ อ งกั น และบรรเทาสาธารณภั ย กระทรวงมหาดไทย ภาพรวมของหน่ ว ยงานรั ฐ ในการรั บ มื อ มหาอุ ท กภั ย 2554 จะพบว่ า ไม่ มี ค วามพร้ อ ม และในส่วนการบริการทางการแพทย์ คือ สถาบันการแพทย์ ในทุ ก ระดั บ ทุ ก พื้ น ที่ ดั ง เช่ น หาความชั ด เจนเกี่ ย วกั บ การบริ ห ารจั ด การน้ ำ ไม่ ไ ด้ และ ฉุ ก เฉิ น แห่ ง ชาติ กระทรวงสาธารณสุ ข แต่ เ มื่ อ ยามเกิ ด ภั ย ในสายตานักวิชาการแม้อุทกภัยผ่านพ้นไปแล้ว ความกังวลต่อการเตรียมป้องกันน้ำท่วม พิบัติกลับไม่มีความพร้อมต่อความต้องการในสถานการณ์จริง ก็ไม่ได้เบาบางลง

06

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

ขณะที่ประเทศที่เผชิญภัยพิบัติอยู่เนืองๆ จะมีกลไกเจ้าภาพที่สั่งสมความเชี่ยวชาญด้านการจัดการและทางเทคนิคอยู่เสมอ ดังเช่น FEDERAL EMERGENGY MANAGEMENT AGENCY ของสหรัฐอเมริกา, REGIONAL EMERGENGY MANAGEMENT ADVISORY COMMITTEES ของแคนาดา เป็นต้น ประเทศเหล่านั้น

ต่างให้ความสำคัญต่อการเตรียมความพร้อมอย่างต่อเนื่อง มีการฝึกซ้อมและปรับแผนรับมือภัยพิบัติให้ทันสมัย ซึ่งประเทศไทย การเตรียมความพร้อมมี

ความจำเป็นไม่ยิ่งหย่อนกว่ากัน เฉกเช่นการฝึกคอบร้าโกลด์ ที่โดดเด่นในการเตรียมความพร้อมด้านความมั่นคงระหว่างประเทศที่ต่อเนื่องมากว่า 31 ปี ทั้งนี้ ความพร้อมในการรับมือทางด้านบริการสาธารณสุขและการแพทย์ของประเทศไทย ศ.นพ.ไพบูลย์ สุริยะวงศ์ไพศาล คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาล รามาธิบดี นักวิจัย สวรส. ยังได้ศึกษา ‘สังเคราะห์บทเรียนการรับมือมหาอุทกภัย 2554’ (สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ในหน้า 8 : คอลัมน์แกะกล่องงานวิจัย)

ถอดบทเรียนสำคัญ สู่ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย

นพ.สุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจริญชัย รองอธิบดีกรมควบคุมโรค กล่าวว่า ปัญหาน้ำท่วมในช่วงที่ผ่านมา สิ่งหนึ่งที่ต่างประเทศ

ให้ความสนใจ คือ การเกิดโรคระบาด เพราะปกติการเกิดภัยพิบัติจะพบโรคระบาดมาก แต่สิ่งที่ค้นพบก็คือ พบโรคที่ระบาดได้แต่ กลับไม่ระบาดอย่างที่กังวล ทั้งนี้ ปัจจัยที่สำคัญ คือ ข่าวสารข้อมูลทำให้สามารถดูแลตัวเองได้ในระดับหนึ่งประกอบกับข้อมูล ข่าวสารที่มีในการแนะนำในการดูแลตนเองนั้น สามารถแจ้งเตือนได้ถูกจังหวะ เช่น การใส่รองเท้าบูททุกครั้งที่เดินในพื้นที่น้ำขังหรือ ท่วม อย่างกรณีโรคฉี่หนู พบว่าเกิดขึ้นน้อยมากโรคภัยไข้เจ็บจึงไม่มากเท่าที่คิด “ตัวอย่างเป็นรูปธรรมมากในช่วงน้ำท่วม พบว่า คนที่ตกค้างจากการหนีน้ำท่วมกลับไม่ใช่คนที่แข็งแรงที่สุด กลายเป็นผู้พิการ

ผู้ป่วยเรื้อรัง แต่คนแข็งแรงไปหมดแล้ว หรือแม้กระทั่งการรับคนเข้าศูนย์พักพิง จะพบว่าคนที่มาเป็นกลุ่มแรกๆ เป็นคนแข็งแรง แทนที่จะเป็นกลุ่มที่บอบบางเข้ามาอยู่ก่อน ส่วนข้อมูลที่น่าแปลกใจก็คือ คนที่จมน้ำเสียชีวิตส่วนใหญ่ว่ายน้ำเป็น ทั้งนี้ คาดว่าน่าจะมีสาเหตุจากการไปหาปลา เมาสุรา ไฟฟ้าดูด เป็นต้น” ภั ย พิ บั ติ ที่ ผ่ า นมาสะท้ อ นได้ ว่ า การเสี ย ชี วิ ต ส่ ว นหนึ่ ง เกิ ด จากความประมาท ดั ง นั้ น การดู แ ลสุ ข ภาพในช่ ว งก่ อ นและหลั ง น้ ำ ท่ ว มจากบทเรี ย นที่ ผ่ า นมา ประชาชนต้องตระหนักในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร ภาครัฐต้องเตรียมข้อมูลเพื่อสื่อสารถึงประชาชนให้ได้มากที่สุด และที่สำคัญคือ การเตรียมระบบบริการ สาธารณสุขที่ให้บริการทางด้านสาธารณสุขเข้าไปเชื่อมโยงกับการบริการทางการแพทย์ได้อย่างมีบูรณาการในช่วงเกิดภัยพิบัติจะทำให้บรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้น กับประชาชนให้ได้ ขณะที่หน่วยงานรัฐจะต้องมีแนวทางว่าจะทำอย่างไรเพื่อช่วยเหลือให้ประชาชนเอาตัวรอดภายใน 48 ชั่วโมง หรือหลัง 48 ชั่วโมง จะสามารถ เข้าไปดูแลช่วยเหลือประชาชนให้ดีที่สุดอย่างไร ทางด้ า น นพ.พงษ์ พิ สุ ท ธิ์ จงอุ ด มสุ ข ผู้ อ ำนวยการสถาบั น วิ จั ย ระบบสาธารณสุ ข (สวรส.) กล่ า วว่ า ปั ญ หาอุ ท กภั ย

ปี พ.ศ. 2554 หลายภาคส่วนให้ความสำคัญกับการถอดบทเรียนเพื่อพลิกวิกฤติเป็นโอกาสพัฒนา โดยเฉพาะหน่วยงานด้านสุขภาพ ต่างได้ดำเนินการถอดบทเรียนเพื่อนำไปสู่การปรับปรุงการรับมือกับภัยพิบัติของหน่วยงานนั้นๆ ในโอกาสต่อไป “สวรส. ในฐานะองค์กรบริหารจัดการความรู้ในระบบสุขภาพ พบว่า บทเรียนที่หน่วยงานต่างๆ สรุปขึ้น เป็นข้อมูลและความรู้

ที่มีคุณค่ายิ่ง แต่จะมีประโยชน์มากขึ้น หากได้บูรณาการความรู้ทั้งหมดเข้าด้วยกัน เป็นความรู้เชิงระบบเพื่อเตรียมรับมือกับปัญหา อุทกภัยและภัยพิบัติอื่นๆ ในอนาคต” นพ.พงษ์พิสุทธิ์ กล่าวว่า ข้อเสนอเชิงนโยบายจากงานวิจัยสังเคราะห์บทเรียนการรับมือมหาอุทกภัย 2554 ครั้งนี้ มีทั้งหมด 5 เรื่องสำคัญประกอบด้วย 1) กระทรวงสาธารณสุ ข ได้ แ สดงบทบาทเป็ น เจ้ า ภาพหลั ก ในการรั บ มื อ กั บ ผลกระทบด้ า น

สุขภาพ และควรพัฒนาบทบาทดังกล่าวให้เข้มแข็งมากขึ้น โดยร่วมมือกับเจ้าภาพส่วนอื่น 2) ควรให้ความสำคัญกับการเตรียมแผน ซ้อมแผน ทบทวนแผนเป็นระยะ 3) ควรพั ฒ นาระบบข้ อ มู ล สารสนเทศทางการแพทย์ แ ละสาธารณสุ ข ยามภั ย พิ บั ติ โดย

เชื่ อ มโยงข้อมูลจากทุกภาคส่วนทั้งในและนอกกระทรวงสาธารณสุ ข ทั้ ง ภาครั ฐ เอกชน

และประชาชน 4) ควรหาทำเลจัดตั้งศูนย์อพยพกรณีภัยพิบัติครอบคลุมทั่วประเทศ และเตรียมความพร้อม

ด้านอื่น อาทิ สวัสดิการต่อชีวิตและทรัพย์สินฯลฯ 5) ควรเสริ ม สร้ า งทั ก ษะการ เตรี ย มความพร้ อ มแก่ ป ระชาชน อาทิ ความรู้ ใ นการป้ อ งกั น

ไฟฟ้าลัดวงจร ความรู้ในการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ความรู้ในการติดต่อขอความช่วยเหลือ

และทักษะการเอาชีวิตรอด เช่น การว่ายน้ำ เป็นต้น ผลจากการสังเคราะห์และสำรวจข้อมูลครั้งนี้ จะได้นำเสนอผ่านไปถึงระดับนโยบาย ตลอดจนหน่วยปฏิบัติต่างๆ เพื่อให้เกิดการเรียนรู้บทเรียนและ ประสบการณ์มหาอุทกภัยปี 2554 ครั้งใหญ่ที่ผ่านมา ทำให้สามารถวางแผนและดำเนินการรองรับสถานการณ์อุทกภัยที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคตได้อย่าง มีประสิทธิภาพมากขึ้น

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

07

แ ก ะ ก ล่ อ ง ง า น ว ิจ ัย

สังเคราะห์ “บทเรียน” มหาอุทกภั ย 2554

จ

“อ่อนซ้อม” = “แพ้” !!

าก “มหาอุทกภัย” ช่ ว งปลายปี 2554 ได้ ส ร้ า งความเสี ย หายแก่ ป ระเทศชาติ

และประชาชนอย่างใหญ่หลวง การรับมือภัยพิบัติในอนาคตจึงต้องมีการบริหาร

จัดการที่ครบถ้วน โดยเฉพาะในด้าน “การแพทย์และการสาธารณสุข” มีความจำเป็น ต้องกระตุ้นการตื่นตัวในทุกระดับ ทุกพื้นที่ ทั้งการวางแผน ซ้อมแผน ปรับแผนอย่างต่อเนื่อง ภารกิจนี้ จึงเปรียบเสมือนกับ “นักมวย” ถ้า “อ่อนซ้อม” เมื่อไหร่ “แพ้” เมื่อนั้น !! งานวิจัย ‘การสังเคราะห์บทเรียนการรับมือมหาอุทกภัย 2554 ในความรับผิดชอบของ กระทรวงสาธารณสุข’ ดำเนินการโดย ศ.นพ.ไพบูลย์ สุริยะวงศ์ไพศาล และคณะทำงาน ภายใต้การสนับสนุนของสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) เพื่อใช้เป็นฐานข้อมูลและ ความรู้สำหรับเตรียมพร้อมรับมืออุทกภัยและภัยพิบัติอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต ศ.นพ.ไพบู ล ย์ สุ ริ ย ะวงศ์ ไ พศาล คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี กล่าวว่า “การเตรียมพร้อม คือการเตรียม การให้มีทรัพยากรที่เพียงพอในการรับมือกับความต้องการที่มักจะ มากกว่าภาวะปกติ ซึ่งถ้าไม่มีการเตรียมการมาก่อนแล้ว ปัญหา เฉพาะหน้าในภาวะนั้นๆ ก็คือความขาดแคลน ซึ่งนำไปสู่วิกฤต ซ้ำซ้อนเข้าไปอีก เช่น ในทางการแพทย์การสาธารณสุข ผู้ประสบ ภัยอาจไม่เดือดร้อนถึงชีวิตแต่ก็ไม่ได้รับบริการที่ดีและทั่วถึง”

ในงานวิจยั คณะทำงานได้จดั ทำชุดคำถามเพือ่ รวบรวมบทเรียนจากหน่วยงานสาธารณสุข โดยหยิบยกประเด็นการเตรียมความพร้อมของหน่วยงานต่างๆ ในกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งแยกเป็น 2 ส่วน คือ หน่วยงาน “ด้านสาธารณสุข” และ “ด้านการแพทย์” จำแนกช่วง เวลาออกเป็น 3 ระยะ คือ ก่อนเกิด ขณะเกิด และหลังเกิดอุทกภัย

ก่อนการเกิดอุทกภัย

ความพร้ อ มในการรั บ มื อ ทางด้ า นบริ ก ารสาธารณสุ ข และการแพทย์ ใ นช่ ว งก่ อ นเกิ ด

ภั ย พิ บั ติ นั้ น แม้ ก ระทรวงสาธารณสุ ข จะมี โ ครงสร้ า งและสายบั ง คั บ บั ญ ชาชั ด เจน แต่ จุ ด ที ่ ไม่ชัดเจนคือ เนื้อหาของแผนอำนวยการและการมีส่วนร่วมของฝ่ายต่างๆ อาทิ ภาคชุมชน และภาคเอกชน กระทรวงสาธารณสุขมีแผนปฏิบัติการตอบโต้ กรมควบคุมโรคไม่มีแผนรองรับกรณีเกิด อุทกภัย มีเพียงการแจ้งเตือนหน่วยงานระดับจังหวัดให้ดำเนินการป้องกันโรค กรมอนามัย

มีแผนด้านการจัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์เพื่อแก้ปัญหาอนามัยสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาบุคลากร

ผู้ปฏิบัติงานด้านอนามัยสิ่งแวดล้อม สพฉ.มีแผนปฎิบัติการ แต่ยังขาดความชัดเจนว่ามีขอบเขต

08

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

ความรับผิดชอบทั้งภายในและภายนอกโรงพยาบาล ทั้งการ แพทย์และสาธารณสุขหรือไม่ นอกจากนี้ การซ้อมแผนยังไม่เพียงพอ จากบันทึกบทเรียน ของกรมควบคุมโรค ระบุว่า “การประสานและสั่งการยังมี ความซ้ำซ้อน” ขณะที่บันทึกของกรมอนามัย พบว่า “การ ประสานขอข้อมูลจากหน่วยงานอื่นทำได้ยาก เพราะเมื่อเกิด เหตุการณ์แต่ละหน่วยงานก็มีภารกิจมาก ไม่มีใครให้ข้อมูล ได้ ขาดข้อมูลที่เป็นจริงในสถานการณ์จริง”

งานวิจัยครั้งนี้ มีข้อเสนอแนะว่า ก่อนเกิดภัย ควรทบทวนการวางแผน ซ้อมแผน ปรับ แผนอย่ า งต่ อ เนื่ อ งสม่ ำ เสมอ โดยเชื่ อ มโยงกั น ทั้ ง แนวดิ่ ง และแนวราบ มี ส่ ว นร่ ว มทั้ ง รั ฐ เอกชน และชุมชน รวมทั้งมีระบบสารสนเทศที่เอื้อต่อการใช้ร่วมกันของทุกฝ่าย ซึ่งจะทำให้ การตัดสินใจของฝ่ายการเมืองเป็นไปตามแผนข้างต้น และเมื่อหลังเกิดภัยแล้ว สิ่งที่ต้อง ทำคือ จัดทำทะเบียนกลุ่มเสี่ยง

ขณะการเกิดอุทกภัย

สำนักบริหารสาธารณสุข มีการสั่งการชัดเจนไปยังภูมิภาค ทำให้การปรับย้ายสถานที่ให้ บริการของสถานพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขประสบความสำเร็จ ถึงแม้จะมีอุปสรรคบ้าง ในการส่งต่อผู้ป่วยจากโรงพยาบาลรัฐและโรงพยาบาลเอกชนในกรุงเทพฯ แต่ในที่สุดการส่งต่อ สามารถดำเนินการได้ครบ หากประมวลผลและอุปสรรคของการดำเนินการในช่วงเกิดภัยพิบัติ พบปัญหา เช่น สถานการณ์ไม่สอดรับแผนปฏิบัติการป้องกันและแก้ไขปัญหาด้านการแพทย์ และการสาธารณสุข เนื่องจากผลกระทบมีบริเวณกว้าง ประชาชนได้รับความเดือดร้อนจำนวน มาก ขณะที่ทรัพยากรมีจำกัด หรือในด้านผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ได้มีการพัฒนาระบบบริการทางการ แพทย์ โดยใช้สายด่วน 1668 กด 1 และสนับสนุนยาแก่ทีมหน่วยแพทย์เคลื่อนที่ แต่ไม่มีข้อมูล ปัญหาการขาดยาว่ามีจำนวนมากน้อยเพียงใด หรือได้มีการช่วยเหลือผู้ป่วยฉุกเฉิน แต่ไม่ทราบ ว่าครอบคลุมความต้องการจริงเพียงใด

หลังการเกิดอุทกภัย

หลังอุทกภัยผ่านไป กระทรวงสาธารณสุขได้กำหนดกิจกรรม ฟื้นฟูหน่วยบริการและระบบบริการใน 45 วัน การเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรค การฟืน้ ฟูสขุ อนามัยทีค่ รอบคลุมคุณภาพ อาหาร น้ำ การล้างตลาด การปรับปรุงระบบประปา และ คุณภาพสิ่งแวดล้อม การฟื้นฟูสภาพจิตใจของประชาชน และ การมีส่วนร่วมของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน โดย กำหนด 10 ตัวชีว้ ดั สำหรับการติดตามฟืน้ ฟู จำแนกเป็น 3 ระดับ ของสภาวะสุขภาพ คือ ปกติ ดีขึ้นบางส่วน และต้องฟื้นฟู อย่างมาก ทั้งนี้ จากการศึกษาไม่พบว่ามีกลไกการติดตาม ประเมินผลการดำเนินการตามทีก่ ระทรวงสาธารณสุขได้กำหนดไว้ เหล่ า นี้ เป็ น สรุ ป ปั ญ หาหลั ก ที่ พ บในช่ ว งมหาอุ ท กภั ย ปี 2554 ที่ได้จากการถอดบทเรียนของ ศ.นพ.ไพบูลย์ และคณะ เรื่อง “การสังเคราะห์บทเรียนการรับมือมหาอุทกภัย 2554” รายละเอียดและข้อเสนอแนะสามารถติดตามได้จากรายงาน ฉบับสมบูรณ์โดยดาวน์โหลดได้ทาง www.hsri.or.th

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

09

ต้ น ก ล้ า ค ว า ม รู้ สู่ ต้ น แ บ บ สุ ข ภ า พ

ลุยนำร่อ งพัฒนา

“ศูนย์พักพิงชั่วคราว” ต้นแบบ รองรับ “คนพิการ” ในภาวะภัยพิบัติ

ใ

ครที่เคยเข้าไปอยู่ใน “ศูนย์พักพิงชั่วคราว” หรือ

นำสิ่งของไปช่วยเหลือผู้ประสบภัย เมื่อครั้ง “มหา

อุทกภัย” ที่ผ่านมา คงจะนึกสภาพความเป็นอยู่ได้ ดีว่าแต่ละศูนย์มีความแออัดขนาดไหน เนื่องจากพื้นที่แต่ละ แห่งมีจำกัด ทั้งเรื่องห้องน้ำ ห้องสุขาไม่เพียงพอ ขยะไม่มีที่ จะทิ้ง เหล่านี้เป็นปัจจัยให้ทุกคนต่างตกอยู่ในภาวะ “ยิ่งอยู่ ก็ยิ่งเครียด!!” ขนาดคนทั่วไปยังรู้สึกเช่นนี้ แล้วหากเป็นคน ป่วย โดยเฉพาะคนพิการจะไม่ลำบากไปกว่านี้หรือ !?! ด้วยเหตุนี้ สถาบันสร้างเสริมสุขภาพคนพิการ (สสพ.) จึงได้จัดทำ ‘โครงการพัฒนาต้นแบบศูนย์พักพิงคนพิการ’ ขึน้ มาในปี 2555 เป็นปีแรก โดยจะเริม่ จากพืน้ ทีใ่ นเขตกรุงเทพฯ ก่อน มีเป้าหมายในการจัดทำศูนย์พักพิงชั่วคราวต้นแบบเพื่อ ให้คนพิการสามารถอยู่ร่วมกับคนทั่วไปได้ในยามเกิดภัยพิบัติ โดยเฉพาะในช่วงน้ำท่วม ด้วยการจัดสภาพแวดล้อม จัดพื้นที่ เพื่ อ ให้ ค นพิ ก ารสามารถใช้ ชี วิ ต และทำกิ จ วั ต รประจำวั น ได้ ตามปกติ

10

“อาทิชา นราวรวัชร” ผู้ประสานงานโครงการพัฒนาต้นแบบศูนย์พักพิงคนพิการ สสพ.

กล่าวว่า เหตุการณ์น้ำท่วมเมื่อปีที่ผ่านมา สสพ. เห็นว่าภาคสังคมต่างก็ร่วมกันถอดบทเรียน ออกมามากมาย แต่ในส่วนของคนพิการกลับไม่มีคนสนใจ ทั้งที่คนพิการได้รับความเดือดร้อน มาก โดยเฉพาะในเรื่องที่อยู่อาศัยหรือที่พักพิง เพราะศูนย์พักพิงทั่วไปไม่ได้เตรียมความพร้อม หรืออำนวยความสะดวกให้แก่คนพิการ ดังนั้นทาง สสพ. และภาคีเครือข่ายจึงได้ร่วมกันสรุป บทเรียน และเห็นว่าเรื่องศูนย์พักพิงเป็นเรื่องสำคัญ

“บทเรียนจากปีที่แล้ว ทำให้เราต้องเอาจริงเอาจังมากขึ้น เราจึงมองหาพื้นที่ที่จะเริ่ม ดำเนินโครงการ โดยมองหาพื้นที่ที่มีชุมชนอยู่แล้ว เพราะองค์ประกอบสำคัญของศูนย์ พักพิง คือ ความร่วมมือของคนในชุมชนและนอกชุมชนที่จะร่วมกันจัดตั้งศูนย์เพื่อเป็น ที่พักพิงของคนทั่วไปและคนพิการได้ในยามเกิดภัยพิบัติ” ผู้ประสานงานโครงการกล่าว โครงการพัฒนาต้นแบบศูนย์พักพิงคนพิการ มีรูปแบบในการดำเนินการร่วมกันระหว่าง

ชุมชน ภาคีเครือข่ายคนพิการ สมาคมหรือชมรมผู้พิการ ครอบครัวผู้พิการ ตลอดจนหน่วย งานภายนอกทั้งภาครัฐและเอกชน เช่น กลุ่ม Open space ซึ่งเป็นสถาปนิกรุ่นใหม่ที่ช่วย ออกแบบสภาพที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมต่อคนพิการ โดยทางโครงการฯ ได้ แบ่งพื้นที่ในเขตกรุงเทพฯ ออกเป็นโซนๆ โดยเฉพาะโซนที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงที่จะถูกน้ำท่วม เช่น ฝั่งธนบุรี แคราย และมีนบุรี โซนเหล่านี้มีประสบการณ์ในการจัดตั้งศูนย์พักพิงเมื่อปีที่แล้ว โดยทางโครงการฯ จะร่วมกับภาคีเครือข่ายและชุมชนออกไปสำรวจพื้นที่ที่เหมาะสมจะจัดตั้ง เป็นศูนย์พักพิงขึ้นมา มีการจัดเวทีพูดคุยเพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์ในการจัดตั้งศูนย์พักพิง

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

ล่าสุด เมื่อ 15 กันยายนที่ผ่านมา สสพ. ได้ร่วมกับเครือข่ายคนพิการ ชมรมผู้ปกครองเด็ก พิการ มูลนิธิเพื่อเด็กพิการ สมาคมคนตาบอดแห่งประเทศไทย สถาปนิกกลุ่ม Open space ตัวแทนชุมชนวิจิตรสัมพันธ์ และชุมชนวิจิตรสามัคคี เขตภาษีเจริญ ได้จัดเวทีพูดคุยภายใต้ แผนงาน “โครงการพัฒนาต้นแบบศูนย์พักพิงคนพิการ” เรื่องการจัดตั้งศูนย์พักพิงขึ้นมา ที่โรงเรียนวัดวิจิตรการนิมิตร ซอยจรัญสนิทวงศ์ 13 เขตภาษีเจริญ มีผู้เข้าร่วมประชุมและ แลกเปลี่ยนประสบการณ์ประมาณ 20 คน ศิริวรรณ หว่างรักษาวงศ์ ประธานชุมชนวิจิตรสัมพันธ์ เล่าว่า เหตุการณ์น้ำท่วมเมื่อปีที่ ผ่านมา ชาวบ้านในชุมชนต่างก็ได้รับผลกระทบ เพราะพื้นที่อยู่ไม่ไกลจากแม่น้ำเจ้าพระยา

มีลำคลองไหลผ่านชุมชน เช่น คลองบางแวก ระดับน้ำในชุมชนสูงประมาณ 120-160 เซนติเมตร เมื่อน้ำท่วมในเดือนตุลาคมเป็นช่วงที่เด็กนักเรียนกำลังปิดเทอม ชุมชนจึงได้ขออนุญาตจาก ทางโรงเรียนวัดวิจิตรการนิมิตร ใช้อาคารเรียนชั้นบนที่มีอยู่ 4 ชั้นเป็นที่พักพิง ชาวบ้านที่ บ้านเรือนถูกน้ำท่วมและไม่อยากจะอพยพไปไหนไกลๆ จึงเข้ามาอยู่อาศัย รวมกว่า 230 คน นอกจากนี้ พบว่ามีคนพิการช่วยเหลือตนเองไม่ได้ จำนวน 5 ราย ส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ

ป่วยเป็นอัมพฤกษ์และอัมพาต แต่ก็มีครอบครัวมาคอยดูแล

“การจัดตั้งศูนย์พักพิงไม่จำเป็นต้องสร้างศูนย์ขึ้นมา จะใช้ วั ด หรื อ โรงเรี ย นก็ ไ ด้ เพี ย งแต่ ป รั บ ปรุ ง หรื อ ติ ด ตั้ ง เครื่ อ งมื อ เพื่ อ อำนวยความสะดวกให้ แ ก่ ค นพิ ก าร เช่ น

ทำราวจับทีถ่ อดเก็บได้ เมือ่ ไม่ใช้กถ็ อดออก หากทางโรงเรียน วัดวิจิตรฯ เห็นด้วยที่จะให้คนพิการทั่วไปเข้ามาอยู่ในศูนย์ ในช่วงน้ำท่วมจะต้องมีการประชุมร่วมกันระหว่างโรงเรียน ชุ ม ชน ตั ว แทนคนพิ ก ารแต่ ล ะกลุ่ ม ว่ า สามารถรองรั บ

คนพิการได้เท่าไหร่ จะจัดสรรสัดส่วนพื้นที่อย่างไร เพราะ คนพิ ก ารแต่ ล ะประเภทก็ ใ ช้ พื้ น ที่ ไ ม่ เ หมื อ นกั น ” ตั ว แทน

จากสมาคมคนตาบอดแห่งประเทศไทยเสนอความเห็น สำหรั บ องค์ ป ระกอบของศู น ย์ พั ก พิ ง นั้ น ที่ ผ่ า นมาทาง “สถาบันสร้างเสริมสุขภาพคนพิการ” และ “ภาคีเครือข่าย คนพิ ก าร” ได้ ร่ ว มกั น พิ จ ารณา สรุ ป ได้ ว่ า จะต้ อ งมี ก าร

แบ่งโซนสำหรับผู้พิการประเภทต่างๆ เช่น กรณีเด็กสมอง “เรามีการจัดระบบดูแลกันเอง เพราะในชุมชนของเรามีกลุ่มอาสาสมัครต่างๆ หลาย พิการรุนแรง จะต้องมีโซนห้องน้ำ มีเก้าอี้อาบน้ำ เก้าอี้ขับถ่าย กลุ่ม เช่น อสม., อปพร. แล้วแบ่งหน้าที่กันทำงาน เช่น รักษาความปลอดภัย ทำครัว เตียงเปลีย่ นผ้าอ้อม มีโซนกิจกรรม อุปกรณ์กายภาพ สันทนาการ ทำความสะอาด พร้อมประสานกับทางศูนย์สาธารณสุขในพื้นที่ให้เข้ามาตรวจคัดกรอง ห้องนอน ห้องครัว ห้องพยาบาล ห้องซักล้าง ฯลฯ ที่ ส ำคั ญ จะต้ อ งมี ร ะบบการบริ ห ารจั ด การศู น ย์ มี ก าร

ผู้ป่วยเรื้อรัง เพื่อจัดเตรียมยาให้เพียงพอในช่วงน้ำท่วม หรือหากมีผู้ป่วยที่เป็นโรคติดต่อ ที่เชื้อแพร่กระจายได้ เช่น ผู้ป่วยวัณโรคจะประสานเพื่อส่งต่อผู้ป่วยไปยังโรงพยาบาล” ลงทะเบียนเพื่อคัดกรองแยกประเภทความพิการ เพื่อความ สะดวกในการดูแล จัดที่พัก และการจ่ายยา มีการประชุมผู้ ประธานชุมชนฯ กล่าว ประธานชุมชนวิจิตรสัมพันธ์ ยังบอกด้วยว่า หากจะจัดตั้งโรงเรียนวิจิตรการนิมิตร ให้เป็น พักอาศัยภายในศูนย์เพื่อหาอาสาสมัครและแบ่งหน้าที่ความ ศูนย์พักพิงต้นแบบที่คนพิการสามารถอยู่ร่วมกับคนทั่วไปได้ก็ถือว่า โรงเรียนแห่งนี้มีความ รับผิดชอบ และจัดให้มีกองอำนวยการหรือศูนย์ประสานงาน เหมาะสม เนื่ อ งจากที่ นี่ เ ป็ น โรงเรี ย นขยายโอกาสทางการศึ ก ษา และเปิ ด ให้ เ ด็ ก พิ เ ศษ เพื่อการปรึกษาหารือหรือตัดสินใจร่วมกันในการแก้ไขปัญหา (ออทิสติก) เข้ามาเรียนร่วมกับนักเรียนทั่วไปได้ (ปัจจุบันมีประมาณ 45 คน) เมื่อมีการสร้าง ต่างๆ อาทิชา นราวรวัชร กล่าวในตอนท้ายว่า การจัดประชุม อาคารเรียนแห่งใหม่แล้วเสร็จเมื่อปีที่แล้ว อาคารใหม่ จึ ง มี ลิ ฟ ท์ มี ท างลาด และมี ห้ อ งน้ ำ สำหรั บ คนพิ ก าร และสำรวจศูนย์พักพิงที่โรงเรียนวัดวิจิตรการนิมิตรในครั้งนี้ ทุกชั้น ทำให้เด็กนักเรียนที่พิการสามารถเรียนร่วมกับ ถือเป็นครั้งแรก และจะมีการจัดประชุมในลักษณะนี้อีก 3 ครั้ง ในพื้นที่เขตมีนบุรี พญาไท (ศูนย์การดำรงชีวิตอิสระคนพิการ นักเรียนปกติได้ อย่างไรก็ตาม หากจะมีการขอใช้โรงเรียนเป็นศูนย์ รุนแรงพญาไท) ก่อนที่จะได้ข้อสรุปว่า จะสามารถจัดตั้งศูนย์ พั ก พิ ง เพื่ อ รองรั บ คนพิ ก ารด้ ว ยนั้ น ประธานชุ ม ชนฯ พักพิงคนพิการต้นแบบได้กี่แห่ง ทั้งนี้หากเกิดวิกฤตน้ำท่วมใน บอกว่าจะต้องมีการเจรจากับทางโรงเรียน หรือต้องขอ พื้นที่กรุงเทพฯ ขึ้นมาในปีนี้อีก คาดว่าจะมีศูนย์ฯ ที่สามารถ อนุญาตจากทางสำนักงานเขตภาษีเจริญ ต้นสังกัดของ รองรับคนพิการได้ อย่างน้อย 3 แห่ง ส่วนเป้าหมายในระยะยาวของ สสพ. และภาคีเครือคน โรงเรียนก่อน ส่วนตัวไม่ขัดข้องเพราะเป็นอาสาสมัคร ดู แ ลคนพิ ก ารอยู่ แ ล้ ว จึ ง มี ค วามเข้ า ใจและเห็ น ใจใน พิการ คือ การพยายามผลักดันให้ร่างพระราชบัญญัติ พัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ซึ่งขณะนี้อยู่ในระหว่างขั้น ความลำบากของผู้พิการ กฤษดา เกี ย รติ ก้ อ งทวี ตั ว แทนจากสมาคมคน ตอนการพิจารณาของวุฒิสภา นำเรื่องการจัดตั้ง “ศูนย์ ตาบอดแห่งประเทศไทย กล่าวว่า คนตาบอดส่วนใหญ่ พักพิงของคนพิการในภาวะภัยพิบัติ” เข้าไปบรรจุอยู่ใน จะดำรงชีวิตด้วยตนเอง ช่วยเหลือตัวเองได้ หากมาอยู่ ร่าง พ.ร.บ.ฉบับนี้ด้วย ศูนย์พักพิงแล้วต้องมีคนตามมาดูแลก็จะเป็นไปได้ยาก แต่ควรจะมีการทำ Landmark หรือทำเครื่องหมายบน ทางเดิน เช่น ใช้เทปติดที่พื้นให้รู้เส้นทางเดินว่าห้องน้ำ ไปทางไหน บริ เ วณโรงอาหารอยู่ ท างไหน ทำให้ ค น ตาบอดสามารถอยู่ในศูนย์พักพิงและอยู่ร่วมกับคนทั่วไป ได้ แต่หากไม่มีส่ิงอำนวยความสะดวกเหล่านี้คนตาบอด

ก็ไม่อยากจะออกจากบ้านเพราะไม่รู้จักพื้นที่ HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

11

เ ส้ น ท า ง สู่ สุ ข ภ า พ ที่ เ ป็ น ธ ร ร ม แ ล ะ ยั่ ง ยื น

เฝ้าระวัง - รู้ทัน

“โฆษณายา - สินค้าสุขภาพ”

ปั

“ ญหาโฆษณายาและผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ผิดกฎหมาย

ในรายงานระบุว่า มูลค่าของการโฆษณายาและผลิตภัณฑ์สุขภาพมี

ทางวิ ท ยุ ท้ อ งถิ่ น เคเบิ้ ล ที วี โทรทั ศ น์ ด าวเที ย ม และ แนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างมาก โดยเฉพาะการโฆษณาผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร

อินเทอร์เน็ต” เป็นหนึง่ ในหัวข้อจากงานวิจยั “การทบทวน มีการโฆษณาสูงถึงปีละ 1.7 หมื่นล้านบาท ในช่วงระหว่างปี 2549-2552 วรรณกรรมและสถานการณ์การคุ้มครองผู้บริโภคในระบบสุขภาพ” สูงกว่าปี 2539 ถึง 12 เท่าตัว !!

มี รศ.ดร.ชะอรสิน สุขศรีวงศ์ และคณะร่วมศึกษา โดยการสนับสนุน จากสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ตามแผนงานวิจัยและพัฒนา ธรรมาภิ บ าลในระบบสุ ข ภาพ ที่ มี เ ป้ า หมายสร้ า งองค์ ค วามรู้ เ กี่ ย วกั บ ธรรมาภิบาลในระบบสุขภาพ ตลอดจนสะท้อนข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ที่เกี่ยวข้องในการปรับบทบาทของกลไกอภิบาลระบบสุขภาพสู่ความเป็น ธรรมในอนาคต ต้องยอมรับว่า สถานการณ์ปัญหาการโฆษณายาและผลิตภัณฑ์ที่ เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและกว้างขวางผ่านช่องทางสื่อที่หลากหลายตาม ความก้าวหน้าของเทคโนโลยี ทั้งวิทยุท้องถิ่น ทีวีดาวเทียม เคเบิ้ลทีวี และอินเทอร์เน็ต เป็นเรื่องสำคัญที่จะต้องมีนโยบายและกระบวนการ เด่นชัดในการกำกับ ควบคุม ดูแล ไม่ให้เกิดผลกระทบและความเสียหาย ต่อประชาชนผู้บริโภคที่หลงเชื่อจนตกเป็นเหยื่อการโฆษณาผ่านสื่อต่างๆ ดังกล่าว

12

ขณะที่การโฆษณายามีมูลค่าสูง กว่า 2.5 พันล้านบาทต่อปี และมี แนวโน้มการขยายตัวอย่างรวดเร็ว ผ่านช่องทางการสื่อสารหลายรูปแบบ โดยเฉพาะวิ ท ยุ ท้ อ งถิ่ น ที่ มี อ ยู่ ทั่ ว ประเทศกว่า 7,700 แห่ง และคาด การณ์ว่ามีครัวเรือนมากกว่า 12 ล้าน ครัวเรือนหรือร้อยละ 60 ของจำนวน ครัวเรือนในประเทศไทย ที่สามารถ เข้ า ถึ ง สื่ อ เคเบิ้ ล ที วี แ ละโทรทั ศ น์ ดาวเทียม ประมาณการว่ามีเม็ดเงินโฆษณาผ่านสื่อประเภทนี้ สูงราว 2,000-3,000 ล้านบาทต่อปี ยังไม่นับรวมสื่ออินเทอร์เน็ตที่แพร่หลาย มากขึ้น

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

ตั ว อย่ า งการศึ ก ษา การโฆษณายาและผลิ ต ภั ณ ฑ์ สุ ข ภาพผ่ า นวิ ท ยุ ท้องถิ่นในจังหวัดขอนแก่น ร้อยเอ็ด ศรีสะเกษ ชัยภูมิ เชียงใหม่ และสงขลา พบว่า มีการโฆษณาเข้าข่ายฝ่าฝืน พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 สูงถึงร้อยละ 64 และฝ่าฝืน พ.ร.บ.อาหาร พ.ศ. 2522 ถึงร้อยละ 95.2 และเมื่อพิจารณา เนื้อหาโฆษณาที่อาจก่อให้เกิดความเข้าใจผิดต่อผู้บริโภค พบว่า โฆษณา ยามีสูงถึงร้อยละ 55.9 ขณะที่โฆษณาอาหารมีสูงถึงร้อยละ 74.5

โดยกลยุทธ์ “มัดใจ” ที่ทำให้ผู้บริโภคตกเป็นเหยื่อโฆษณาหลายรูปแบบ เช่น การรับประกันคุณภาพโดยนักจัดรายการที่มีชื่อเสียงและเป็นที่ยอมรับ การสนทนาระหว่างนักจัดรายการกับผู้ท่อี ้างว่ามีประสบการณ์ในการใช้ผลิตภัณฑ์ การอ่านจดหมายจากผู้ฟังทางบ้านที่เขียนมาเล่าสรรพคุณของผลิตภัณฑ์และ การโฆษณาแฝง โดยใช้บุคลากรด้านสุขภาพเป็นวิทยากรให้ความรู้ ทั้งหมด เป็นการให้ข้อมูลเพื่อโฆษณาชวนเชื่อให้ผู้บริโภคหลงเชื่อและซื้อผลิตภัณฑ์นั้น มาใช้ในที่สุด โดยผู้บริโภคส่วนใหญ่เชื่อว่าผลิตภัณฑ์ที่นำมาโฆษณาผ่านสื่อ

ดังกล่าวมีความปลอดภัยและผ่านการรับรองจากภาครัฐแล้ว จากสถิติ “เฝ้าระวัง” การโฆษณาผลิตภัณฑ์สุขภาพทางอินเทอร์เน็ต โดย ศูนย์เฝ้าระวังและรับร้องเรียนผลิตภัณฑ์สุขภาพ อย. ตั้งแต่เดือนตุลาคม 2553 ถึงกันยายน 2554 พบว่า มีการเฝ้าระวังและรับเรือ่ งร้องเรียนผลิตภัณฑ์สขุ ภาพทีม่ ี การโฆษณาผิดกฎหมายหรือไม่ถูกต้อง จำนวน 1,461 เรื่อง และมีการตรวจ จับคดีโฆษณาสรรพคุณผลิตภัณฑ์เสริมอาหารทางอินเทอร์เน็ตเกินจริง จากเดิม 160 คดีในปี 2551 เพิ่มเป็น 237 คดีในปี 2554 และตั้งแต่เดือนมกราคม 2552 ถึงกรกฎาคม 2553 อย. ปิดเว็บไซต์ท่มี ีการโฆษณาเกินจริงไป 62 เว็บไซต์ อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะมีนโยบายและมาตรการที่เกี่ยวข้องในการควบคุม ดู แ ลปั ญ หาโฆษณายาและผลิ ต ภั ณ ฑ์ สุ ข ภาพที่ ผิ ด กฎหมายทางวิ ท ยุ ท้ อ งถิ่ น เคเบิ้ลทีวี โทรทัศน์ดาวเทียมและอินเตอร์เน็ตที่มีอยู่ในปัจจุบัน เช่น การควบคุม การโฆษณาตาม พ.ร.บ.ยา พ.ศ.2510 ที่กำหนดให้ต้องขออนุญาตจาก อย. ก่อนจึงโฆษณาได้โดยต้องไม่โอ้อวดสรรพคุณเกินจริง การกำกับดูแลสื่อตาม พ.ร.บ.การประกอบกิ จ การกระจายเสี ย งและกิ จ การโทรทั ศ น์ พ.ศ. 2521

ที่ห้ามไม่ให้ออกอากาศรายการที่มีเนื้อหาที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน อย่างร้ายแรง ซึ่งมีโทษถึงการสั่งระงับการออกอากาศถึงเพิกถอนใบอนุญาตได้ รวมถึงผู้บริโภคที่ได้รับความเสียหายจากการบริโภคผลิตภัณฑ์ท่อี วดอ้างสรรพคุณ สามารถฟ้องเรียกค่าเสียหายได้ตาม พ.ร.บ.ความรับผิดชอบต่อความเสียหาย ที่เกิดขึ้นจากสินค้าที่ไม่ปลอดภัย พ.ศ.2551 แต่ในทางปฏิบัติยังพบการลักลอบฝ่าฝืนอย่างกว้างขวาง เพราะการดำเนิน

คดี ท างกฎหมายมีหลายขั้นตอน ไม่คล่องตัว แนวปฏิ บั ติ ไ ม่ ชั ด เจน ไม่ ทั น เล่ห์เหลี่ยมผู้ขาย และบทลงโทษไม่รุนแรงเมื่อเทียบกับรายได้จากธุรกิจ อีกทั้ง กฎหมายยังไม่เท่าทันการโฆษณาผ่านสื่ออินเทอร์เน็ต ส่วน พ.ร.บ. ว่าด้วย การกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์นั้น มีปัญหาตามหาเจ้าของเว็บไซต์ ยาก ขณะที่กระบวนการระงับการแพร่หลายของข้อมูลที่ไม่เหมาะสมและผิด กฎหมายต้องใช้เวลานานในการรวบรวมหลักฐานเพื่อพิสูจน์ต่อศาล นอกจากนั้น ยังมีปัญหาการขาดกลไกที่มีประสิทธิภาพในการกำกับดูแล จรรยาบรรณของผู้ ป ระกอบการสื่ อ ผู้ ป ระกอบวิ ช าชี พ ด้ า นสาธารณสุ ข ครู ทนายความฯลฯ ที่แสดงตนเป็นผู้รับรองสรรพคุณยาและผลิตภัณฑ์ท่ผี ิดกฎหมาย รวมไปถึงการขาดแผนยุทธศาสตร์ทจ่ี ะจัดการปัญหาอย่างรอบด้าน มีประสิทธิภาพ ต่อเนื่อง ยั่งยืน และเท่าทันช่องทางการสื่อสารใหม่ๆ ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

ในรายงานได้สรุปแนวทางในการแก้ไขปัญหาที่ “สมัชชาสุขภาพแห่งชาติ” นำเสนอไว้มีอยู่หลายประการ คือ การปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับผลิตภัณฑ์ สุขภาพและการกระทำผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ให้ทันสมัย เท่าทันสถานการณ์ ปัญหา และเพิ่มบทลงโทษให้เหมาะสม รวมทั้งกำหนดหลักเกณฑ์ในการประกอบ กิ จ การกระจายเสี ย ง กิ จ การโทรทั ศ น์ แ ละโทรคมนาคม ที่ เ กี่ ย วข้ อ งกั บ การ โฆษณายาและผลิตภัณฑ์สุขภาพ รวมถึงการพัฒนากลไกเฝ้าระวังการโฆษณา ยาและผลิตภัณฑ์สุขภาพอย่างมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนในรูปของคณะกรรมการ โดยให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสนับสนุนงบประมาณและการดำเนินงาน

ขณะเดียวกัน จำเป็นต้องพัฒนาการดำเนินคดีเพื่อให้บังคับใช้กฎหมาย

ได้ อ ย่ า งรวดเร็ ว และเข้ ม งวด จั ด ให้ มี การเผยแพร่ฐานข้อมูลผลิตภัณฑ์ที่

ผิ ด กฎหมายอย่ า งทั่ ว ถึ ง และให้ อ งค์ ก รวิ ช าชี พ ควบคุ ม สมาชิ ก ในองค์ ก ร

มิให้โฆษณาหรือรับรองสรรพคุณยาและผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ผิดกฎหมาย สนับสนุนให้ประชาชนรู้เท่าทันสื่อ ตระหนักถึงสิทธิในการเข้าถึงฐานข้อมูล เพื่อการตัดสินใจ โดยให้สถาบันการศึกษา องค์กรวิชาชีพ ให้ความรู้ด้าน ผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ถูกต้อง ครบถ้วน ทันการณ์

ซึ่งขั้นตอนการดำเนินการนั้น จะเป็นในแนวทางที่เป็นรูปแบบมาตรฐาน

แต่ก็ยังไม่ได้กำหนดกลยุทธ์ที่เด่นชัด ซึ่งอาจส่งผลให้ความสำเร็จของผลการ ดำเนิ น งานค่ อ นข้ า งเลื อ นลาง เพราะเป็ น การต่ อ สู้ ร ะหว่ า งความถู ก ต้ อ งกั บ

ผลประโยชน์และการเอาเปรียบ

เปิดมุมมองสะท้อน รัฐไร้มาตรการเข้มงวด

นายวิ ชิ ต เอื้ อ อารี ว รกุ ล ที่ ป รึ ก ษานายกสมาคมเคเบิ้ ล ที วี แ ห่ ง ประเทศไทย เคยกล่าวในงานสัมมนา ‘ทีวีดาวเทียมพันช่อง : ตลาด จริยธรรมและการกำกับดูแล’ จัดโดย สภาวิชาชีพข่าวและวิทยุโทรทัศน์ ไทย และสมาคมนั ก ข่ า ววิ ท ยุ แ ละโทรทั ศ น์ ไ ทย ว่ า การควบคุ ม ที วี ดาวเทียมไม่ยาก แต่เคเบิ้ลไทยไม่ว่าจะเป็นจานดำ จานแดง เหลือง เขียว น้ำเงิน มีปัญหาว่าไม่ได้ขออนุญาตก่อน ขณะที่ในต่างประเทศ จะต้ อ งขออนุ ญ าตก่ อ นติ ด ตั้ ง การควบคุ ม ในประเทศไทยจึ ง ทำได้ ยาก ขณะทีท่ วี ดี าวเทียมปัญหาใหญ่คอื การส่งสัญญาณผ่านดาวเทียม ไทยคม ซึ่งมีฐานผู้รับชมสัญญาณอยู่ 30-40% นั้น หน่วยงานของ รัฐกล้าทีจ่ ะชีห้ รือไม่วา่ เนือ้ หาไม่เหมาะสม หรือเมือ่ พบว่าผิดกฎหมายจะ ดำเนินการอย่างไรเพื่อปิดสถานี

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

13

เกาะกระแส สวรส.

กิจกรรมและความเคลื่อนไหว ประจำเดือนสิงหาคม 2555

ลงพื้นที่ศึกษา “น่านโมเดล” ถ่ายโอนสถานีอนามัย

เมื่อวันที่ 6 สิงหาคม คณะกรรมการกำกับทิศทางแผนงานวิจัยและพัฒนาการกระจายอำนาจด้านสุขภาพ สถาบัน วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) นำโดย นพ.สุวิทย์ วิบุลผลประเสริฐ ประธานกรรมการฯ พร้อมด้วย นพ.ศุภกิจ

ศิริลักษณ์ นพ.ทรงยศ ชัยชนะ ศ.ดร.ดิเรก ปัทมสิริวัฒน์ รศ.ดร.สกนธ์ วรัญญูวัฒนา รศ.ตระกูล มีชัย นพ.สุ ธี ฮั่ น ตระกู ล นางอรพรรณ ศรี สุ ข วั ฒ นา คณะกรรมการฯ และ ผศ.ดร.จรวยพร ศรี ศ ศลั ก ษณ์

ผู้จัดการงานวิจัย สวรส. ในฐานะเลขานุการฯ ร่วมประชุมและศึกษาดูงานการจัดการด้านสุขภาพ ตลอดจนการติดตาม ความก้าวหน้าการดำเนินงานบริการด้านสุขภาพหลังการถ่ายโอนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจังหวัดน่าน โดยลงพื้นที่ศึกษาดูงานการจัดการสุขภาพของ องค์การบริหารส่วนตำบลฝายแก้ว อ.ภูเพียง จ.น่าน พื้นที่ที่มีการ ทำข้อตกลงการถ่ายโอนไปแล้วเมื่อช่วงเดือนพฤษภาคม 2555 ซึ่งมีการถ่ายโอน รพ.สต.บุปผาราม รพ.สต.ฝายแก้ว

สสช.ดงป่าสัก มาสังกัดยัง อบต.ฝายแก้ว โดยมี นายวุฒิไกร ดวงพิกุล นายก อบต.ฝายแก้วให้การต้อนรับ จากนั้นมีการนำเสนอข้อมูลการจัดการสุขภาพของพื้นที่ โดยนายจรินทร์ สารทอง นักวิชาการส่งเสริมสุขภาพ อบต. ฝายแก้ว ที่กล่าวถึงเหตุผลและความต้องการในการถ่ายโอน ว่า มีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อประชาชน โดยมุ่งให้ อบต. มีศักยภาพในการตัดสินใจ และดำเนินการแก้ปัญหาสุขภาพที่มีระบบที่ยืดหยุ่นตามสถานการณ์ที่ เปลี่ยนไปและการเรียนรู้จากประสบการณ์ที่เพิ่มขึ้น ผ่านการสร้างกลไกและกระบวนการที่มีส่วนร่วมอย่างเข้มแข็ง ประชาชนมีอำนาจตัดสินใจในเรื่องเกี่ยวกับสุขภาพผ่าน อบต. ส่วนแนวทางการพัฒนาหลังการถ่ายโอนนับจากนี้ จะเริ่มจากการพัฒนาการศึกษาแก่บุคลากรถ่ายโอน โดยเพิ่ม ระดับการศึกษา การจัดหาจนท.การเงินและบัญชีให้รพ.สต. การปรับเปลี่ยนสายงานให้กับบุคลากร ที่เป็นสายงาน

เริ่มต้นระดับ 2 ให้เป็นสายงานเริ่มต้นระดับ 3 โดยจะพัฒนาความก้าวหน้าในสายงานและวิชาชีพ อย่างต่อเนื่อง

และสม่ำเสมอ และสนับสนุนงบประมาณให้กับ รพ.สต.ที่ถ่ายโอน หมวดรายจ่ายตามข้อผูกพัน (แห่งละ 100,000 บาท) เริ่มปีงบประมาณ 2556 ต่ อ จากนั้ น ได้ เ ดิ น ทางมาที่ รพ.สต.บ้ า นบุ ป ผาราม 1 ในสั ง กั ด อบต.ฝายแก้ ว นางยุ พิ น แสนยะเสนี ย์

ผอ.รพ.สต.บ้านบุปผาราม กล่าวว่า ประชากรในพื้นที่รับผิดชอบมีประมาณ 6,600 คน มีเป้าหมายพัฒนางาน บริการเพื่อประชาชน สู่การเป็น “โรงพยาบาลสายพันธุ์ใหม่ ความสุขใกล้บ้าน นอกรั้วโรงพยาบาลสู่ชุมชน” อย่างไรก็ตาม จนท.โรงพยาบาลจะทำงานเพียงลำพังไม่ได้ จึงต้องมีการทำงานโดยร่วมกับภาคีเครือข่าย เช่น ชมรม

ผู้สูงอายุ เป็นต้น ส่วนหลังจากถ่ายโอนมายัง อบต.ฝายแก้ว ได้มีการทำงานร่วมกับ อบต. ในด้านการประสานงาน

การพั ฒ นาองค์ ก ร การจัดหางบประมาณ การพัฒนาบุคลากร การจั ด หาวั ส ดุ อุ ป กรณ์ การจั ด ทำแผนยุ ท ธศาสตร์

การส่งเสริมสุขภาพในชุมชน การพัฒนากระบวนการป้องกันโรคในชุมชนให้มีคุณภาพร่วมกัน ส่วนความเปลี่ยนแปลงหลังการถ่ายโอน นางยุพิน คาดหวังว่า “รพ.สต. จะมีความคล่องตัวในการบริหารจัดการ สามารถแก้ไขปัญหาสุขภาพตรงตามความต้องการของชุมชนโดยอาศัยการจัดการของท้องถิ่นภายใต้ความร่วมมือจาก องค์กรสาธารณสุข บุคลากรมีความก้าวหน้าในวิชาชีพ รวมถึงจะสามารถพัฒนาคุณภาพบริการได้รวดเร็วขึ้นจากเดิม และที่สำคัญที่สุดคือใช้ระบบการเมืองที่หมายถึงอำนาจและพลังประชาชนเป็นกลไกในการขับเคลื่อนงานด้านสุขภาพให้ มีคุณภาพ” ขณะที่ นางกนกวรรณ นิลคง นักวิชาการสาธารณสุข รพ.สต.บ้านบุปผาราม กล่าวด้วยว่า การโอนสังกัด มาสู่ อปท. แล้ว สิ่งสำคัญคือการก้าวไปข้างหน้า ทั้งนี้ ต้องการกำลังใจและการสนับสนุนจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง สำหรับผลสรุปโดยรวมของคณะกรรมการกำกับทิศทางฯ มองว่า ความพร้อมของ อปท. น่าจะเป็นส่วนสร้าง

ความมั่นใจในการกระจายอำนาจให้ อปท. มากขึ้น ขณะที่การมีเครือข่ายและการทำงานแบบมีส่วนร่วมที่ เข้ ม แข็ ง น่ า จะเป็ น โอกาสที่ ดี ที่ กสธ.จะเตรี ย มความพร้ อ มและเป็ น พี่ เ ลี้ ย งให้ อปท.รั บ โอนภารกิ จ ด้ า น สาธารณสุขด้านปฐมภูมิไปดำเนินการ อย่างไรก็ตามการถ่ายโอนมิใช่ประเด็นหลัก แต่การร่วมทำภารกิจ เป็ น อี ก ทางเลื อ กหนึ่ ง ที่ ส ามารถดำเนิ น การร่ ว มกั น ได้ โดยวิ สั ย ทั ศ น์ ผู้ น ำท้ อ งถิ่ น แต่ ล ะระดั บ เป็ น ปั จ จั ย สำคัญในการดำเนินการด้านสุขภาพ

14

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

การจัดการสุขภาพ “อบจ.น่าน – เทศบาลเมืองน่าน”

ทางคณะกรรมการฯ ยังได้มีโอกาสเยี่ยมชม งานการจั ด การด้ า นสุ ข ภาพขององค์ ก รปกครอง ส่วนท้องถิ่น คือ เทศบาลเมื อ งน่ า น มี น โยบายสาธารณะ กำหนดให้เป็นเมืองอายุยืน โดยมีตัวชี้วัด 5 มิติ ได้แก่ เมืองสะอาด ปลอดภัย มีศิลปวัฒนธรรม

ที่ดี สิ่งแวดล้อมดี มีธรรมาภิบาล และยังมุ่งสู่การ เป็นเมืองสุขภาพดี ปลอดเหล้า-บุหรี่ ส่งเสริมการ ออกกำลังกาย ส่งเสริมอาหารปลอดภัย สกัดกั้น อบายมุข รวมถึงมีการใช้ระบบข้อมูลสารสนเทศ พัฒนางานด้านสุขภาพ โดยขอให้โรงพยาบาลหรือ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการสอบสวนสาเหตุการ บาดเจ็บ เสียชีวิต ส่งข้อมูลมาวิเคราะห์ก่อนคืน ข้ อ มู ล สู่ ท้ อ งถิ่ น เพื่ อ ให้ ห น่ ว ยงานสุ ข ภาพและ เครือข่ายสุขภาพร่วมกำหนดผู้รับผิดชอบวางแผน ป้องกันการเกิดซ้ำ องค์การบริหารส่วนจังหวัดน่าน มีภารกิจ ด้านสุขภาพ เช่น การสนับสนุนค่าป่วยการแก่อาสา สมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เดือนละ 600 บาท การสนั บ สนุ น การพั ฒ นาศั ก ยภาพ

อสม. บุ ค ลากรสาธารณสุ ข ในการศึ ก ษาดู ง าน นวัตกรรมใหม่ การจัดบริการภาวะวิกฤตฉุกเฉิน

(กู้ชีพกู้ภัย) การให้บริการรับส่งผู้ป่วยเข้ารับการ รักษากรณีฉุกเฉิน เช่น อุบัติเหตุ เจ็บป่วยฉุกเฉิน งานบรรเทาสาธารณภั ย การบั ญ ชาการใน สถานการณ์ฉุกเฉินภัยทางธรรมชาติ เช่น นํ้าท่วม, พายุ, ดินถล่ม, ไฟป่า,โรคติดต่อ เป็นหน่วยงาน หลักในการให้ความช่วยเหลือประชาชนที่ได้รับภัย พิบัติ โดยเฉพาะเหตุการณ์น้ำท่วม

3 หน่วยงาน รวมพลังตั้งศูนย์วิจัย พัฒนาระบบบริการสุขภาพ

สสพ.ร่วมเปิดร้าน Power Blind Shop

คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข

(สวรส.) และสถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล(องค์การมหาชน) (สรพ.) ร่วมมือจัดตั้ง ‘ศูนย์วิจัยเพื่อการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ’

โครงการความร่ ว มมื อ ด้ า นการวิ จั ย ครั้ ง นี้ เ ริ่ ม ตั้ ง แต่ วั น ที่ 1 สิ ง หาคม 2555 ถึ ง

31 กรกฎาคม 2558 โดยมุ่งเน้นการจัดระบบงานวิจัยระบบบริการสุขภาพ แบ่งเป็น

5 กลุ่ ม คื อ 1) การวิ จั ย เพื่ อ ประเมิ น สถานการณ์ เพื่ อ ศึ ก ษาเชิ ง ระบาดวิ ท ยา เชิ ง เศรษฐศาสตร์ หรือเชิงสังคมวิทยา 2) การวิจัยประเมินผล เน้นประเมินผลบริการสุขภาพ เพื่อทบทวนหรือพัฒนาบริการต่อเนื่อง 3) การวิจัยเพื่อเทียบเคียง เน้นค้นหาวิธีปฏิบัติที่ ดีที่มีข้อมูลทางวิชาการสนับสนุน เพื่อเป็นตัวอย่างแก่หน่วยบริการอื่นๆ 4) การวิจัยเพื่อ การพัฒนา เพื่อสร้างหรือพัฒนาต้นแบบ และ 5) การวิจัยด้านทรัพยากรมนุษย์ เน้นวิจัย เพื่ อ วางแผนการผลิ ต และการจั ด การเชิ ง ระบบเกี่ ย วกั บ บุ ค ลากรทางการแพทย์ แ ละ สาธารณสุขที่จำเป็นต่อการดำเนินการในระบบบริการสุขภาพ นพ.พงษ์พิสุทธิ์ จงอุดมสุข ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) กล่าวว่า การจัดตั้งศูนย์วิจัยนี้มีเป้าหมายให้เป็นกลไกสร้างองค์ความรู้เชิงระบบ พัฒนา ข้อเสนอเชิงนโยบาย และพัฒนานักวิจัยรุ่นใหม่ให้มีความเข้มแข็ง เพื่อตอบสนองการ พัฒนาระบบบริการสุขภาพที่มีความซับซ้อนมากขึ้น และสร้างความเป็นธรรมให้ผู้ป่วย ให้ได้รับบริการอย่างเท่าเทียม “ทั้งนี้ ยังมีประเด็นท้าทายที่จะต้อง มีการศึกษาหาแนวทางต่อไปในอนาคต เช่น เรื่องงบประมาณในระบบสุขภาพ ของประเทศจะมีการควบคุมค่าใช้จ่าย อย่ า งไร ขณะที่ ปั จ จุ บั น เริ่ ม เห็ น การ เคลื่อนย้ายของบุคลากรทางการแพทย์ ออกไปทำงานยังต่างประเทศ ซึ่งเมื่อ ก้าวเข้าสู่ประชาคมอาเซียนในอีก 3 ปี ข้างหน้าจะเกิดปัญหานี้มากขึ้นแน่นอน ดังนั้นจะต้องมีการหาทางปรับตัวหรือหาทางออกอย่างไร หากทิศทางของประเทศไทย ต้องการจะเป็นประเทศที่ส่งออกบุคลากรทางการแพทย์ ซึ่งเราคาดหวังว่าการตั้งศูนย์นี้ จะสามารถตอบโจทย์ปัญหาเหล่านี้ และจะต้องมีการนำผลวิจัยที่ได้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ ด้วย” ผอ.สวรส. กล่าว รศ.นพ.โศภณ นภาธร คณบดี ค ณะแพทยศาสตร์ จุ ฬ าฯ กล่ า วว่ า ศู น ย์ วิ จั ย

ดังกล่าวจะมีการเชื่อมโยงนักวิชาการด้านระบบบริการสุขภาพในสถาบันต่างๆ ทั้งใน ประเทศและภูมิภาคอาเซียน โดยงานวิจัยจะมีการจัดลำดับความสำคัญ กำหนดกลุ่ม เรื่องและหัวข้อวิจัยที่มีผลกระทบในวงกว้าง คาดว่า 3 ปีแรกจะสามารถนำเสนองานวิจัย สู่สาธารณะไม่น้อยกว่า 10 ประเด็น มีคณะทำงานวิจัยไม่น้อยกว่า 4 คณะในปีแรก

และจะต้องมีนักวิจัยรุ่นใหม่ไม่น้อยกว่า 10 คน ตลอดจนการสร้างเครือข่ายนักวิจัย

การจัดการและถ่ายทอดองค์ความรู้ สู่นักวิจัย นักวิชาการ รวมถึงผู้กำหนดนโยบาย

ต่อไป

เมื่อเร็วๆ นี้ สถาบันสร้างเสริมสุขภาพคนพิการ (สสพ.) ในเครือสถาบันวิจัยระบบ สาธารณสุข (สวรส.) พร้อมด้วยเทศบาลนครลำปาง ร่วมเปิด ‘ศูนย์เรียนรู้และพัฒนา อาชีพคนตาบอดลำปาง’ หรื อ ร้ า น ‘Power Blind Shop’ ณ โรงเรี ย นการ ศึกษาคนตาบอดลำปาง ในสังกัดมูลนิธิพิทักษ์ดวงตา ต.พระบาท อ.เมือง เขตเทศบาล นครลำปาง พญ.วั ช รา ริ้ ว ไพบู ล ย์ ผู้ อ ำนวยการสถาบั น สร้ า งเสริ ม สุ ข ภาพคนพิ ก าร (สสพ.)

กล่ า วถึ ง การสนั บ สนุ น การดำเนิ น งานในครั้ ง นี้ ว่ า สสพ.เล็ ง เห็ น ความสำคั ญ ของการ ส่งเสริมพัฒนาอาชีพและการมีรายได้ที่มั่นคงของคนพิการและครอบครัว โดยมุ่งพัฒนา ศักยภาพและสร้างความเข้มแข็งแก่เครือข่ายคนพิการ เพื่อยกระดับความสามารถใน การประกอบอาชีพอิสระ สู่การเป็นวิสาหกิจขนาดกลางหรือขนาดย่อม (SMEs) และมุ่งสู่ การเป็นกิจการเพื่อสังคมของคนพิการ (Social Enterprise) พร้อมได้ประสานสถาบัน พัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (ISMED) ในการเข้ามาสนับสนุนพัฒนาทักษะ การเป็นผู้ประกอบการธุรกิจแก่เครือข่ายองค์กรคนพิการ ทั้งนี้ ร้าน Power Blind Shop มูลนิธิพิทักษ์ดวงตา จ.ลำปาง เป็น 1 ในพื้นที่นำร่องจากทั้งหมด 5 แห่ง นางกรรณิการ์ สรวยสุวรรณ์ ผู้อำนวยการมูลนิธิพิทักษ์ดวงตาลำปาง กล่าวว่า การ เปิดร้าน Power Blind Shop เป็นการส่งเสริมอาชีพของเด็กนักเรียนผู้พิการทางการมอง เห็น และประชาชนผู้พิการ ให้ประชาชนได้สนับสนุนสินค้าผู้พิการ เพื่อให้มีรายได้ใน การเลี้ยงชีพ สำหรับร้าน Power Blind Shop เปิดบริการทุกวัน เวลา 08.00-18.00 น. โดยจะมีเด็กนักเรียนของโรงเรียนการศึกษาคนตาบอดลำปางมาสับเปลี่ยนเพื่อดูแลร้าน สำหรับ ภายในร้านได้เปิดบริการจำหน่ายเครื่องดื่ม ชา กาแฟสด และอีกหลากหลาย เมนู พร้อมจัดมุมไว้บริการนวดแผนไทยโดยคนพิการทางการมองเห็น และมีการจำหน่าย ผลิ ต ภั ณ ฑ์ ต่ า งๆของคนพิ ก าร เช่ น เสื้ อ ถ้ ว ยกาแฟเซรามิ ก พวงกุ ญ แจ โปสการ์ ด เป็ น ต้ น โดยด้ า นหน้ า ของร้ า นยั ง มี ตุ๊ ก ตาปู น ตั ว ใหญ่ ตั้ ง เป็ น สั ญ ลั ก ษณ์ ข องร้ า นชื่ อ ว่ า ‘น้องแบ่งปัน’ อี ก ด้ ว ย หากใครสนใจแวะชมและเลื อ กซื้ อ สิ น ค้ า ของ Power Blind Shop สามารถติดต่อได้ทม่ี ลู นิธพิ ทิ กั ษ์ดวงตาลำปาง จ.ลำปาง หรือเข้าเยีย่ มชม facebook “Power Blind Shop” ได้เช่นกัน

HSRI Forum : บทเรียนจากประสบการณ์ มหาอุทกภัย 2554

15

แบ่งปันความรู้โดย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

สามารถดาวน์โหลดจุลสาร HSRI Forum ได้ที่ www.hsri.or.th สอบถามเพิ่มเติม หน่วยสื่อสารความรู้และขับเคลื่อนสังคม โทร 0-2832-9245

สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ชั้น 4 อาคารสุขภาพแห่งชาติ ซ.สาธารณสุข 6 ถ.ติวานนท์ 14 ต.ตลาดขวัญ อ.เมือง จ.นนทบุรี 11000 โทรศัพท์ 0-2832-9200 โทรสาร 0-2832-9201 www.hsri.or.th