แนวทางการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ ลานธรรม ลานวิถีไทย : ศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน
๒ แนวทางการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ ลานธรรม ลานวิถีไทย: ศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน ผูจัดพิมพ ปที่พมิ พ จํานวนพิมพ ที่ปรึกษา
กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๖ ๑๐,๐๐๐ เลม ๑. ๒. ๓. ๔. ๕.
นายกฤษศญพงษ ศิริ นายกฤษฎา คงคะจันทร นายสุเทพ เกษมพรมณี นายพิสิทธิ์ นิรัตติวงศกรณ นายชวลิต ศิริภิรมย
อธิบดีกรมการศาสนา รองอธิบดีกรมการศาสนา ผูอํานวยการสํานักพัฒนาคุณธรรมจริยธรรม ผูอํานวยการกองศาสนูปถัมภ เลขานุการกรมการศาสนา
คณะทํางาน ๑. นางสาวพิไล จิรไกรศิริ นักวิชาการศาสนาเชี่ยวชาญ ๒. นางพรนิภา บัวพิมพ นักวิชาการศาสนาชํานาญการพิเศษ ๓. นางสาวฐิติมา สุภภัค นักวิชาการศาสนาชํานาญการ ๔. พันจาเอกวีระ จําลอง นักวิชาการศาสนาปฏิบัติการ ๕. นางสาวสุพิน มาไกล นักทรัพยากรบุคคล สํานักพัฒนาคุณธรรมจริยธรรม กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม โทร ๐ ๒๔๒๒ ๘๘๑๗
๓
คํานํา “เศรษฐกิจพอเพียง” เปนปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงมีพระราชดํารัสชี้แนะ แนวทางการดําเนินชีวิตแกประชาชนชาวไทยในทุกระดับตั้งแตระดับครอบครัว ชุมชน และสังคม มาตลอดนานกวา ๓๐ ป กอนเกิดวิกฤตการณทางเศรษฐกิจเมื่อป พ.ศ. ๒๕๔๐ พระองคทรงเนนย้ําแนวทางการพัฒนาที่ตั้งอยู บน พื้นฐานของทางสายกลางและความไมประมาทโดยคํานึงถึงความพอประมาณ ความมีเ หตุผล การสราง ภูมิคุมกันในตัว ตลอดจนใชความรู คุณธรรม เปนพื้นฐานในการดํารงชีวิต การปองกันใหรอดพนจากวิกฤต สามารถดํารงอยูไดอยางมั่นคงอยางยั่งยืนภายใตกระแสโลกาภิวัตนและความเปลี่ยนแปลงตาง ๆ ดังนั้น ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ กรมการศาสนาจึงไดนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงสูโครงการ “ลานธรรม ลานวิถีไทย” โดยสงเสริมใหศาสนสถานที่เปนเครือขายลานธรรม ลานวิถีไทย จํานวน ๙๕๐ แหง นําหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเปนแกนกลาง บริหารจัด การศาสนสถานใหเกิดความ เขมแข็งพึ่งพาตนเองได รวมทั้งเปน “ศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน” โดยเปดพื้นที่ ศาสนสถานเปนศูนยกลาง การเรียนรู ถายทอดงานดานศาสนา จัด กิจกรรมสงเสริมคุณธรรมจริย ธรรม สืบสานและพัฒนาตอยอดภูมิปญญาของทองถิ่น เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต ประชาชน และเสริมสรางรายได ลดรายจายสรางมูลคาเพิ่มทางเศรษฐกิจแกชุมชน ใหชุมชนเกิดความเขมแขงและอยูเย็นเปนสุขอยางยั่งยืน จากการมีสวนรวมและความเสียสละของคนในชุมชนนั้น ๆ กรมการศาสนาหวังเปนอยางยิ่งวาแนวทางการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ เลมนี้ จะเปน ประโยชนตอผูที่เกี่ยวของในการนําไปปรับใชเปนแนวทาง ในการปฏิบัติงานใหเปนไปในทิศทางเดียวกับกรมการศาสนาหรือนําไปปรับใชในการดําเนินชีวิตไดอยางเหมาะสม ตอไป
๔
สารบัญ หนา บทที่ ๑ บทนํา บทที่ ๒ การสงเสริมลานธรรม ลานวิถีไทย เปนศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน ๑. เหตุผลและความเปนมา ๒. วัตถุประสงค ๓. แนวคิดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๔. นานาทัศนะเกี่ยวกับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ๑) ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะสี ๒) นายสุเมธ ตันติเวชกุล ๓) นายอําพล เสนาณรงค ๔) นายสมพร เทพสิทธา ๕. การดําเนินชีวิตตามแนวพระราชดําริเศรษฐกิจพอเพียง ๖. การประยุกตใชเศรษฐกิจพอเพียงในระดับบุคคลและครอบครัว ๗. แนวทางการดําเนินงานในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ บทที่ ๓ บทบาทหนาที่ของหนวยงานที่เกี่ยวของ ๑. บทบาทหนาที่ของสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด ๒. บทบาท/อํานาจหนาที่ของคณะกรรมการบริหารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด ๑๘ ๓. บทบาทหนาที่ของศาสนสถานที่เขารวมโครงการฯ ๔. การบริหารจัดการโครงการฯ ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ ของสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด บทที่ ๔ ลักษณะการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๑. ลักษณะการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงระดับครัวเรือน และระดับหมูบานชุมชน ๒. ตัวอยางการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง: วัฒนธรรม ศาสนา เศรษฐกิจ ดําเนินชีวิต สิ่งแวดลอมและดานสังคม บทที่ ๕ ตัวอยางเครือขายลานธรรม ลานวิถไี ทยที่ประสบผลสําเร็จในการประยุกต ใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๑. ศูนยวิปสสนาสากลไรเชิญตะวัน ตําบลหวยสัก อําเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ๒. วัดผาปง อําเภอแมพริก จังหวัดลําปาง ๓. วัดมงคลธรรมกายราม ตําบลโปงงาม อําเภอแมสาย จังหวัดเชียงราย ภาคผนวก ๑. รูปแบบปายประชาสัมพันธโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ๒. ตัวอยางแผนปฏิบัติการของศาสนสถาน ประจํางบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ ๓. แบบรายงานความกาวหนาผลการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําเดือน ๔. แบบประเมินโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจํางบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ ๕. แบบรายงานผลการบริหารงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ๖. แบบรายงานผลการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย บรรณานุกรม
๑ ๗ ๗ ๘ ๙
๑๑ ๑๒ ๑๒ ๑๖ ๑๘ ๑๙ ๒๐ ๒๒ ๒๘ ๒๙ ๓๒ ๓๔ ๓๕ ๓๙ ๔๒ ๔๕ ๔๘ ๕๒
๕
บทที่ ๑ บทนํา ลานธรรม ลานวิถีไทย เปนโครงการที่เปดพื้นที่ศาสนสถานของศาสนาพุทธ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ-ฮินดู และศาสนาซิกข ทั้งในสวนกลางและภูมิภาคทั้ง ๗๖ จังหวัด จํานวน ๙๕๐ แหง ทั่วประเทศใหเ ปน พื้น ที่ส รางสรรคข องชุม ชน โดยมุง เนน มิ ติท างศาสนาและวัฒ นธรรม เพื่อใหประชาชนในชุมชนตระหนักและใชพื้นที่ศาสนสถานของทุกศาสนาเปนแหลงเรียนรูหลักธรรม เสริมสราง คุณภาพชีวิตของคนในชุ มชนใหเ ปนคนดี มีคุณธรรม มีความสามัคคี เอื้อเฟอเกื้อกูล กัน ตลอดจนพลิกฟน ใหศาสนสถานกลับมาเปน “ศูนยกลางจัดกิจกรรมของชุมชน ” และเปนฐานปฏิบัติการศูนยการเรียนรูและ ถายทอดภูมิปญญาที่สําคัญ เปนศูนยสง เสริมวิถีไทย ใชเ ปนสถานที่จัดกิจกรรมตาง ๆของชุมชน อาทิ กิจกรรมทางศาสนา กิจกรรมเพื่อ การพลิกฟนวิถีชีวิตที่ดีงามในอดีตใหกลับมาเปนการอนุรักษสบื ทอด ขนบธรรมเนียมประเพณีทองถิ่น ดํารงรักษาเอกลักษณของความเปนไทยใหคงอยู กิจกรรมสงเสริมการนํา ภูมิปญญาทองถิ่นมาใชหรือพัฒนาตอยอดสรางมูลคาเพิ่ม เกิดเปนผลิตผลของทองถิ่น สรางงานและสราง รายไดใหแกชุมชนเพื่อใหชุมชนเขมแข็งขึ้น และเปนอยูสบายมีความผาสุก จากการมีสว นรวมและความ เสียสละของคนในชุมชนนั้น ๆ ดวยตระหนัก ดีวา “เศรษฐกิจพอเพีย ง ” เปนแนวพระราชดําริในพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว ที่พระราชทานมานานกวา ๔๐ ป เปนแนวทางการพัฒนาที่มคี ุณคายิ่งตอ พสกนิกรชาวไทย ที่ตั้งอยูบนรากฐานของวัฒนธรรมไทย ทางสายกลางและความไมประมาท คํานึงถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสรางภูมิคุมกันในตัวเอง ตลอดจนใชคุณธรรมและความรูเปนพื้นฐานในการดํา รงชีวิต ที่ สําคัญคือ การมี “สติ ปญญา และความเพียร” ซึ่งจะนําไปสู “ความสุข ” ในการดําเนินชีวิตอยางแทจริง หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงนี้ ไดรับการเชิดชูสูงสุด จาก สหประชาชาติ (UN)โดยนายโคฟ อันนัน ในฐานะ เลขาธิการองคการสหประชาชาติ ไดทูลเกลาฯถวายรางวัล The Human Development Lifetime Achievement Award แดพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เมื่อวันที่ ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๔๙ และไดมปี าฐกถาถึง ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงวาเปนปรัชญาที่สามารถเริ่มไดจากการสรางภูมคิ ุมกันในตนเอง สูหมูบาน และสู เศรษฐกิจในวงกวางขึ้นในที่สุด เปนปรัชญาที่มปี ระโยชนตอประเทศไทยและนานาประเทศ โดยที่องคการ สหประชาชาติไดสนับสนุนใหประเทศตางๆที่เปนสมาชิก ๑๖๖ ประเทศยึดเปนแนวทางสูการพัฒนาประเทศ แบบยั่งยืน สําหรับแนวคิดในประเทศไทยที่ใชพัฒนาประเทศในระยะแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม แหงชาติฉบับที่ ๘–๑๐ สังคมไทยไดอัญเชิญหลัก"ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง" ไปประยุกตใชอยางกวางขวาง ในทุกระดับ ตั้งแตระดับปจเจก ครอบครัว ชุมชน สังคม จนถึงระดับประเทศ ซึ่งไดมีสว นเสริมสรางภูมิคุมกัน และชวยใหสงั คมไทยสามารถยืนหยัดอยูไดอยางมั่นคงทามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกอยางมากมาย ในระยะแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ ( พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ทุกภาคสวนในสังคมไทย เห็นพองรวมกันนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนปรัชญานําทางในการพัฒนาประเทศอยาง ตอเนื่องที่ให “คนเปนศูนยกลางของการพัฒนา” และ “สรางสมดุลการพั ฒนา” ในทุกมิติ เพื่อมุงใหเกิด ภูมิคุมกันและมีการบริหารจัดการความเสี่ยงอยางเหมาะสม เพื่อใหการพัฒนาประเทศสูความสมดุลและยั่งยืน โดยมีวิสัยทัศน ประเทศไทยในระยะ ๕ ปขางหนา คือ “สังคมอยูรวมกันอยางมีความสุข ดวยความเสมอภาค เปนธรรม และมีภูมคิ ุมกันตอการเปลี่ยนแปลง”
๖ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จึงเปนปรัชญาที่มีคุณประโยชนตอสังคมไทย ซึ่งมีผูนอ ม นํามาปฏิบัติจนประสบความสําเร็จและเขาใจอยางถองแทวาไมใชเ พียงการสรางความพออยูพอกินเทานั้น หากแตยังสามารถสรางรายไดใหมคี วามมั่นคงในอาชีพ พรอ มทั้งยังเปนการชวยแกปญหาความยากจน แบบยั่งยืน และสรางความสุขใหกับชีวิตไดดวย โดยยึดหลักพึ่งพาตนเอง ลดการพึ่งพาจากภายนอก เมื่อ ชุมชนพึ่งตนเองไดแลวทุกคนในชุมชนมีความสุขจาก “ความพอเพียง” กาวตอไปเปนการตอยอด รวมกลุมเพื่อ สรางงาน สรางรายได พัฒนาชุมชนใหเจริญกาวหนาบนฐานแหงเศรษฐกิจพอเพียง ประกอบกับกรมการศาสนาไดเล็งเห็นวา ประเทศไทยเรามี ๓ สถาบันหลักของชาติที่สําคัญ โดยมีวัดและศาสนสถานเปนพื้นที่ในชุมชนที่เปนฐานของสังคมที่มคี วามพรอมและศักยภาพ ดังนั้น เพื่อให พสกนิกรชาวไทยไดใกลชิดกับ ๓ สถาบันหลักของชาติอยางตอเนื่องตลอดป จึงมีนโยบายที่จะสงเสริมใหมีการ ดําเนินการอยางเปนรูปธรรม คือ การนอมนําและอัญเชิญพระราชดํารัส พระราชดําริของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวที่เกี่ยวเนื่องกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและหลักธรรมทางศาสนามาเปนหลักในการพัฒนา คนใหมีคุณภาพสามารถพึ่งพอตนเองได เกิดความพอมีพอกิน พอมีพอใช โดยยึดหลักความพอประมาณ การ คํานึงถึงความมีเ หตุผล มีภูมิคุมกันที่ดีในตนเอง และมีคุณธรรมเปนกรอบในการดําเนินชีวิต ซึ่งจะตองมี กระบวนการสรางเสริมความรู ความเขาใจใหแกผูนําศาสนาตางๆในศาสนสถาน เพื่อเปนแบบอยางในการยึด มั่นในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง รวมทั้ง เปนผูนําในการสงเสริมใหวิถีพอเพียงเปนวิถีชีวิตของคนใน ชุมชนอยางแทจริง โดยมีศาสนสถานลานธรรม ลานวิถีไทยเปนศูนยกลางการเรียนรู ปรัช ญาของเศรษฐกิจ พอเพียงของชุมชน ในป ๒๕๕๗ กรมการศาสนาจึงมีนโยบายที่จะให “ลานธรรม ลานวิถีไทย”เปน “ศูนยการเรียนรู ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน” เนนการสรางเศรษฐกิจระดับชุมชนใหเขมแข็งอยางยั่งยืน ตาม แนวทางปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และรูเทาทันการเปลี่ยนแปลงของกระแสโลกปจจุบัน สามารถดํารง รักษาอัตลักษณของทองถิ่น และเอกลักษณของความเปนไทย ใหคงอยูตลอดไป ตลอดจนมุงใหทุกภาคสวนใน ชุมชนมีโอกาส มาเรียนรู บริหารจัดการและพัฒนาศักยภาพของตนเอง เพิ่มขีดความสามารถมากขึ้น เพื่อสรางงาน สรางรายได ลดตนทุนและขยายโอกาสการผลิตในเศรษฐกิจฐานรากในระดับชุมชนใหมมี ูลคาเพิ่มขึ้น
๗
บทที่ ๒ การสงเสริมลานธรรม ลานวิถีไทย เปนศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน ๑. เหตุผลและความเปนมา ลานธรรม ลานวิถีไทย เปนโครงการที่เปดพื้นที่ศาสนสถานของศาสนาพุทธ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ-ฮินดู และศาสนาซิกข เปนพื้นที่สรางสรรค ตลอดจนพลิกฟนใหศาสนสถานกลับมาเปน “ศูนยกลางจัดกิจกรรมของชุมชน” โดยใชมติ ิศาสนาและวัฒนธรรม เพื่อใหประชาชนใชพื้นที่ศาสนสถานเปน แหลงเรียนรูหลักธรรม ทางศาสนา เสริมสรางคุณภาพชีวิต ใหเ ปนคนดีมคี ุณธรรม มีค วามสามัคคี เอื้อ เฟอ เกื้อกูลกัน รวมทั้งเปนฐานปฏิบัติการเรียนรู ถายทอดภูมปิ ญญา และสงเสริมวิถีไทย เชน กิจกรรมวันสําคัญ ทางศาสนา กิจกรรมอนุรักษสืบทอดขนบธรรมเนียมประเพณี ภูมิปญญาของทองถิ่น หรือพัฒนาตอยอดทุน ทางวัฒนธรรมของชุมชนเพื่อสรางมูลคาเพิ่มทางเศรษฐกิจเกิดเปนผลิตผลของทองถิ่น สรางงานและเสริมสราง รายไดใหแกชุมชนเพื่อใหชุมชนเกิดความเขมแข็งอยางยั่งยืน จากการมีสวนรวมและความเสี ยสละของคนใน ชุมชนนั้น ๆ โดยปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ มีศาสนสถานที่เขารวมโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย จํานวน ๙๕๐ แหง ทั่วประเทศ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๑ ( พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ไดกําหนดใหทุกภาคสวน ของสังคมไทยนอมนําปรัช ญาของเศรษฐกิจพอเพีย งมาเปนปรัชญานําท างในการพัฒนาประเทศโดยให ความสําคัญ “คนเปนศูนยก ลางของการพัฒนา” และ “สรางสมดุลการพัฒนา” ในทุกมิติ เพื่อมุงให คน/ สังคมไทยเกิดภูมิคุมกัน ที่ดี พัฒนาประเทศสูความสมดุลและยั่งยืน เพื่อเปนการสอดคลองกับแผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ ๑๑ รวมทั้งสงเสริมใหพสกนิกรชาวไทยไดรวมเทิดทูลสถาบันชาติ สถาบัน ศาสนา และสถาบันพระมหากษัตริย ในปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๕๗ กรมการศาสนาจึงมีนโยบายที่จะสงเสริม ให “ลานธรรม ลานวิถีไทย”เปน “ศูนย การเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน” โดยใหผูนาํ ศาสนสถานที่เปนเครือขายลานธรรม ลานวิถีไทย รวมกับชุมชนดําเนินงานโครงการ/กิจกรรมในมิติศาสนาและ วัฒนธรรมตามแนวทางปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตประชาชนในชุมชนใหมีภูมคิ ุมกัน ที่ดีเทาทันกับบริบทเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมที่เปลี่ยนแปลงไป ๒.วัตถุประสงค ๒.๑ เพื่อใหศาสนสถานเปนศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชนโดยสงเสริมใหคนใน ชุมชนพึ่งพาตนเอง พอมี พอกินพอใช มีเหตุผล มีภูมิคุมกัน ใชชีวิตที่เหมาะสมตามบริบทสังคมและวัฒนธรรมในปจจุบัน ๒.๒ เพื่อสงเสริมใหศาสนสถานเปนศูนยการจัดกิจกรรมทางศาสนา สงเสริมคุณธรรมจริยธรรม และเปน ศูนยรวมใจรวมเทิดทูนสถาบันชาติ สถาบันศาสนา สถาบันพระมหากษัตริยและถายทอดภูมปิ ญญาทองถิ่น ๒.๓ เพื่อใหศาสนิกชนของทุกศาสนาไดใกลชิดศาสนา ปฏิบัติตามหลักคําสอนของศาสนา ๒.๔ เพื่อใหศาสนสถานทุกศาสนาเสริมสรางจิตสํานึกใหประชาชน ยึดมั่นในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงในการดําเนินชีวิต และมีคานิยมที่สอดคลองกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๒.๕ เพื่อปรับปรุงภูมิทัศนสง เสริมใหศาสนสถานเปนสถานที่ทองเทีย่ วเชิงธรรมะ
๘ ๓. แนวคิดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง “เศรษฐกิจพอเพียง” เปนปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานพระราชดําริ ทรงชี้แนะแนว ทางการดําเนินชีวิตแกพสกนิกรชาวไทยมาตลอดระยะเวลาอันยาวนานกวา ๔๐ ป ตั้งแตกอนเกิดวิกฤตการณ ทางเศรษฐกิจ และเมื่อภายหลังไดทรงเนนย้ําแนวทางการแกไขเพื่อใหรอดพน และสามารถดํารงอยูไดอยางมั่นคงและ ยั่งยืนภายใตกระแสโลกาภิวัตนและความเปลี่ยนแปลงตางๆ การพัฒนาตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง คือ การพัฒนาที่ตั้งอยูบนพื้นฐานของทางสายกลาง และความไมประมาท โดยคํานึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสรางภูมคิ ุมกันที่ดีในตัว ตอการกระทบใดๆ อันเกิดจากการ เปลี่ยนแปลงทั้งภายในภายนอก ตลอดจนใชความรู ความรอบคอบ และคุณธรรม ประกอบการวางแผน การตัดสินใจ และ การกระทําในทุกขั้นตอน ขณะเดียวกัน จะตองเสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคนในชาติทุกระดับ ใหมสี ํานึกในคุณธรรม ความซื่อสัตยสจุ ริต และใหมีความรอบรูที่เหมาะสม ดําเนินชีวิตดวยความอดทน ความเพียร มีสติ ปญญา และ ความรอบคอบ เพื่อใหสมดุลและพรอมตอการรองรับการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วและกวางขวาง ทั้งดานวัตถุ สังคม สิ่งแวดลอม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางดี หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มีหลักการอยู ๕ สวน ดังนี้ ๑) กรอบแนวคิด เปนปรัชญาที่ชี้แนะแนวทางการดํารงอยู และปฏิบัติตนในทางที่ควรจะเปน โดยมี พื้นฐานมาจากวิถีชีวิตดั้งเดิมของสังคมไทย สามารถนํามาประยุกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมอง โลกเชิงระบบที่มกี ารเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา มุงเนนการรอดพนจากภัย และวิกฤต เพื่อความมั่นคง และความยั่งยืนของการพัฒนา ๒) คุณลักษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนํามาประยุกตใชกับการปฏิบัติตนไดในทุกระดับ โดยเนนการ ปฏิบัติบนทางสายกลาง และการพัฒนาอยางเปนขั้นตอน ๓) คํานิยาม ความพอเพียงจะตองประกอบดวย ๓ คุณลักษณะ พรอม ๆ กันดังนี้ (๑) ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไมนอยเกินไป และไมมากเกินไปโดยไมเบียดเบียน ตนเอง และผูอื่น เชน การผลิตและการบริโภคที่อยูในระดับพอประมาณ (๒) ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้น จะตองเปนไปอยาง มีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปจจัยที่เกี่ยวของตลอดจนคํานึงถึงผลที่คาดวาจะเกิดขึ้นจากการ กระทํานั้น ๆ อยางรอบคอบ (๓) การมีภูมิคุมกันที่ดใี นตัว หมายถึง การเตรียมตัวใหพรอมเพื่อรับผลกระทบ และการ เปลี่ยนแปลงดานตาง ๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคํานึงถึงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ที่คาด วาจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกลและไกล ๔) เงื่อนไข การตัดสินใจและการดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ใหอยูในระดับพอเพียงนั้น ตองอาศัยทั้งคุณธรรม และความรู เปนพื้นฐาน กลาวคือ (๑) เงื่อนไขคุณธรรม ที่จะตองเสริมสรางประกอบดวย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความ ซื่อสัตยสจุ ริต และมีความอดทน มีความเพียร ใชสติปญญาในการดําเนินชีวิต (๒) เงื่อนไขความรู ประกอบดวย ความรอบรูเกี่ยวกับวิชาการตาง ๆ ทีเ่ กี่ยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบที่จะนําความรูเหลานั้นมาพิจารณาใหเชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผน และความระมัดระวังในขั้นปฏิบัติ ๕) แนวทางปฏิบัติ / ผลที่คาดวาจะไดรับ จากการนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกตใช คือ การพัฒนาที่ส มดุล และยั่งยืน พรอมรับตอการเปลี่ยนแปลงในทุกดาน ทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดลอม ความรู และเทคโนโลยี
๙ ๔.นานาทัศนะเกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๑) ศ.นพ.ประเวศ วะสี ปรัชญาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงตามความหมายของ ศ.นพ.ประเวศ วะสี เปนสวนหนึ่งของ ธรรมรัฐแหงชาติ หรือเปนหนึ่งในระเบียบวาระรีบดวนของชาติอันประกอบดวย ๑) สรางคุณคาและจิตสํานึก ใหม ๒) สรางเศรษฐกิจพอเพียง ๓) ปฏิรูประบบเศรษฐกิจมหภาคและการเงิน ๔) ปฏิรูประบบรัฐ ทั้งการเมือง และระบบราชการ ๕) ปฏิรูปการศึกษา ๖) ปฏิรูปสื่อ ๗) ปฏิรูปกฎหมาย ที่เ มื่อเชื่อมโยงกันแลวจะทําให ประเทศไทยมีฐานที่เขมแข็งและเติบโตตอไดอยางสมดุลเศรษฐกิจพอเพียงมีลกั ษณะเปนเศรษฐกิจสายกลาง หรือเศรษฐกิจแบบมัชฒิมาปฏิปาทาที่เ ชื่อ มโยง /สัมพันธกับ ความเปนครอบครัว ชุมชน วัฒนธรรม และ สิ่งแวดลอม เปนเศรษฐกิจที่บูรณาการเชื่อมโยงชีวติ จิตใจ สังคม สิ่งแวดลอม และความเปนประชาสังคม ดังนั้น จึงอาจเรีย กชื่อปรัชญาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงไดในชื่ออื่นๆ เชน เศรษฐกิจพื้นฐาน เศรษฐกิจดุลยภาพ เศรษฐกิจบูรณาการ หรือเศรษฐกิจศีลธรรม เศรษฐกิจพอเพียง จึงมีความหมายความพอเพียงอยางนอย ๗ ประการ คือ ๑) พอเพียงสําหรับทุกคน ทุกครอบครัว ไมใชเศรษฐกิจแบบทอดทิ้งกัน ๒) จิตใจพอเพียง รักเอื้ออาทรผูอื่น ๓) สิ่งแวดลอมพอเพียง อนุรักษ และเพิ่มพูนสิ่งแวดลอมที่จะเปนพื้นฐานในการประกอบอาชีพ ๔) ชุมชนเขมแข็งพอเพียง รวมตัวกันแกไขปญหาตางๆ เชน ปญหาสังคม ปญหาความ ยากจน หรือปญหาสิ่งแวดลอม ๕) ปญญาพอเพียง เรียนรูรวมกัน เทาทันกับการเปลี่ยนแปลงของโลก ๖) ตั้งอยูบนพื้นฐานวัฒนธรรมพอเพียง เพราะเศรษฐกิจที่สัมพันธอยูกับสิ่งแวดลอม จึงจะ เปนเศรษฐกิจที่มั่นคง ๗) มีความมั่นคงพอเพียง ไมผันผวนอยางรวดเร็วจนกระทั่งมนุษยไมสามารถรับได กลาวไดวาปรัชญาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ในทัศนะของ ศ.นพ.ประเวศ วะสี นอกจากจะ เปนแนวคิดทางเศรษฐกิจที่มคี ุณลักษณะเดน คือ นอกจากความเอื้ออาทรตอเพื่อนมนุษยหรือมีมิติมนุษย (Human dimension) โดยอนุรักษทรัพยากรและสิ่งแวดลอมในกระบวนการผลิตแลว ยังตองครอบคลุมถึง แนวคิดดานศีลธรรมและจิตใจไปพรอมๆ กัน ๒) ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล เศรษฐกิจพอเพียงในทัศนะของ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล เปนปรัชญาวาดวย การวางรากฐานอัน มั่นคง ยั่งยืนของบุคคลและสังคมที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานแก พสกนิกรชาวไทย โดยไมจํากัด เฉพาะเกษตรกรเทานั้น หากแตผูประกอบสัมมาชีพอื่นๆ สามารถนําไป ประยุกตใชไดเพื่อสรางความเขมแข็งยั่งยืนใหแกฐานรากของตนเองได ยิ่งกวานั้น ยังกลาวถึง ปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง ในฐานะระบบเศรษฐกิจที่สามารถอุมชูตนเองไดในระดับพื้นฐานโดยไมเดือดรอน จึงจะสามารถสราง ความเจริญกาวหนา และฐานะทางเศรษฐกิจขั้นสูงตอไปไดความสามารถในการอยูไดในระดับพื้นฐานนั้นตองยึด แนวทางสายกลางเปนหลักในการดํารงชีวิต เพื่อสรางความสามารถในการพึ่งตนเอง อันประกอบดวย ๑) พึ่งตนเองทางจิตใจ มีจิตใจที่เขมแข็งไมทอแทแมประสบความลมเหลว หรือความยากลําบาก ๒) พึ่งตนเองทางสังคม ชวยเหลือเกื้อกูลภายในสังคม ๓) พึ่งตนเองทางทรัพยากรธรรมชาติ ทั้งทรัพยากรสังคมและเศรษฐกิจ
๑๐ ๔) พึ่งตนเองทางเทคโนโลยี วิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีที่เหมาะกับภูมิประเทศและสังคมไทย ๕) พึ่งตนเองทางเศรษฐกิจ สามารถอยูไดดวยตนเองในระดับเบื้องตน ซึ่งจะสามารถนําไปสู การพัฒนาประเทศในระดับมหัพภาคตอไปได ในการจะทําใหเกิดผลดังกลาว บุคคลตองลดละความฟุมเฟอย ประกอบอาชีพดวยความ สุจริต การแสวงหาผลประโยชนที่ตั้งอยูบนพื้นฐานของจริยธรรม ปฏิบัติตนในทางดีและไมหยุดนิ่งที่จะใฝหา ความรู เพื่อหาหนทางใหตนเองหลุดพื้นจากความทุกขยากที่เปนอยูได ดังนั้น ปรัชญาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงในทัศนะของ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล จึงเปรียบไดกับ ปรัชญาแนวคิดในการสรางความเขมแข็ง ยั่งยืนใหกับฐานรากของบุคคล โดยยึดหลักสายกลางในการดําเนิน ชีวิต บนวิถีแหงความใฝหาความรู เพื่อพัฒนาตนเองไปสูการดําเนินชีวิตดวยปญญา บนฐานแหงการเรียนรู อัน จะนําพาสังคม และประเทศไทยไปสูการพัฒนาอยางบูรณาการ โดยอาศัยฐานทรัพยากรทองถิ่นและการมีสว น รวมของชุมชน บนพื้นฐานของสังคมแหงการเรียนรูและพอเพียงตอไป ๓) อําพล เสนาณรงค อําพล เสนาณรงค กลาววา เศรษฐกิจพอเพียง ทรงมีกระแสพระราชดํารัสเมื่อวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๔๐ เพื่อเปนแนวทางในการดําเนินชีวิตของประชาชนทุกหมูเหลา ทุกอาชีพ ทุกฐานะ ทุกเพศ ทุกวัย ไมวาคนจนคนรวย คนชนบทหรือคนเมืองกรุง ฯลฯ สามารถนอมรับเหนือเกลาเหนือกระหมอม และ นําไปปฏิบัติไดหลักการสรุปได ดังนี้ ๑) พึ่งตนเอง ใหพอกิน ๒) กินอยูตามอัตภาพ ไมใหเกินฐานะ มีชีวิตที่เรียบงาย ๓) อยาฟุงเฟอ ฟุมเฟอย มีความพอใจในสิ่งที่ไดรับมาดวยความชอบธรรม ๔) อยาใหรายจายเกินรายได ๕) หากจะแลกหรือซื้อของกินของใชมาจากภายนอก ควรเลือกที่ผลิตไดในทองถิ่น รวมทั้งการทองเที่ยวควรทองเที่ยวในประเทศ ๖) อยากูหนี้มาใชในสิ่งที่ไมมีรายได อยาลงทุนใหเกินตัว ๗) อยาโลภมาก มีความพอเพียง และเพียงพอ เบียดเบียนคนอื่น ๘) อยาสุดโตง เดินสายกลาง ๙) ยอมถอยหลัง (หนึ่งกาว) เพื่อกาวหนาที่มั่นคงตอไป (หลายกาว) ๔) สมพร เทพสิทธา สมพร เทพสิทธา กลาววาเศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชดําริมีขอบเขตกวางขวางกวา เศรษฐกิจระบบทุนนิยมซึ่งเกี่ยวกับเรื่องวัตถุซึ่งเปนรูปธรรม เชน เงิน ทรัพย กําไร ไมเกี่ยวกับเรื่องจิตใจซึ่งเปน นามธรรม แตเศรษฐกิจพอเพียงมีขอบเขตกวางขวางครอบคลุมถึง ๔ ดาน คือ ๑) มิติดานเศรษฐกิจ เศรษฐกิจพอเพียงเปนเศรษฐกิจแบบพออยูพอกินใหมคี วามขยัน หมั่นเพียร ประกอบสัมมาอาชีพเพื่อ ใหพึ่ง ตนเองได ใหพนจากความยากจน การปฏิบัติต ามทฤษฎีใหมต าม แนวพระราชดําริเปนตัวอยางของการปฏิบัติตามเศรษฐกิจพอเพียงซึ่งไดชวยใหเกษตรกรจํานวนมากมีรายได เพิ่มสูงขึ้น มีชีวิตที่เปนสุขตามสมควรแกอัตภาพ พนจากการเปนหนี้และความยากจน สามารถพึ่งตนเองได มี ครอบครัวที่อบอุนและเปนสุข
๑๑ ๒) มิติดานจิตใจ เศรษฐกิจพอเพียงเนนที่จิตใจที่รูจักพอ คือ พอดี พอประมาณและพอใจ ในสิ่งที่มี ยินดีในสิ่งที่ได ไมโลภ เศรษฐกิจพอเพียงจะตองเริ่มที่ตัวเอง โดยสรางรากฐานทางจิตใจที่มั่นคง โดย เริ่มจากใจที่รูจักพอเปนการปฏิบัติตามทางสายกลางหรือมัชฌิมาปฏิปทา ๓) มิติดานสังคม เศรษฐกิจพอเพียงมุงใหเกิดสังคมที่มีความสุขสงบ ประชาชนมีความเมตตา เอื้ออาทรชวยเหลือซึ่งกันและกัน ไมใชตางคนตางอยู มุงใหเกิดความสามัคคีรวมมือกันเพื่อ ใหทุกคนอยูรวมกัน ไดโดยปราศจากการเบียดเบียนกัน การเอารัดเอาเปรียบกัน การมุงรายทา ลายกัน ๔) มิติดานวัฒนธรรม เศรษฐกิจพอเพียงมุงใหเกิดวัฒนธรรมหรือวิถีชีวิตที่ประหยัดอดออมมี ชีวิตที่เรียบงาย ไมฟุงเฟอ ฟุมเฟอย ไมตกเปนทาสของวัตถุนิยมและบริโภคนิยม ซึ่งทา ใหเกิดกลายเปนหนี้ เปนสิน เกิดการทุจริตคอรัปชั่นซึ่งเปนปญหาสังคมที่รายแรงที่สดุ ปญหาหนึ่งที่บอนทําลายความมั่นคงของชาติ ๕. การดําเนินชีวิตตามแนวพระราชดําริเศรษฐกิจพอเพียง ๑) ยึดความประหยัด ตัดทอนคาใชจายในทุกดาน ลดละความฟุมเฟอยในการใชชีวิต ๒) ยึดถือการประกอบอาชีพดวยความถูกตอง ซื่อสัตยสุจริต ๓) ละเลิกการแกงแยงผลประโยชนและแขงขันกันในทางการคาแบบตอสูกันอยางรุนแรง ๔) ไมหยุดนิ่งที่จะหาทางใหชีวิตหลุดพนจากความทุกขยาก ดวยการขวนขวายใฝหาความรูใหมรี ายได เพิ่มพูนขึ้น จนถึงขั้นพอเพียงเปนเปาหมายสําคัญ ๕) ปฏิบัติตนในแนวทางที่ดี ลดละสิ่งชั่ว ประพฤติตนตามหลักศาสนา การดําเนินชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จะทําใหชีวิตมีความสุข ซึ่งความสุขที่เปนรูปธรรม อันเห็นไดชัดดวยวัตถุทั้งหลายที่แวดลอมรอบตัวนั้น จะเปนความสุขที่แทจริงไดยอมกอเกิดมาจากความสุข และความมีธรรมะจากในใจของบุคคล ดวยสัจธรรมและมีความพอดี ๕ ประการ ดังนี้ ๑) ความพอดีดานจิตใจ หมายถึง คนเราตองมีจิตใจโอบออมอารี เอื้อเฟอ อะลุมอะหลวย ซื่อสัตยมี เมตตาตอผูอื่น ตองเขมแข็ง สามารถพึ่งตนเองได มีจิตสํานึกที่ดี เอื้ออาทร ประนีประนอม นึกถึง ผลประโยชนสวนรวมเปนหลัก ชวยเหลือเกื้อกูลกัน รูรักสามัคคี สรางความเขมแขงใหครอบครัวและชุมชน ๒) ความพอดีดานสังคม หมายถึง คนเราตองมีความสัมพันธที่ดีตอผูอื่น ตองชวยเหลือเกื้อกูลกัน รูจักผนึก กําลัง และมีกระบวนการเรียนรูที่เกิดจากรากฐานที่ม่นั คงและแข็งแรง สรางความเขมแข็งใหชุมชน สราง เครือขายที่โยงใยความเปนอยูและกิจกรรม เพื่อสงเสริมและสนับสนุนใหเกิดความกาวหนาไปพรอมกัน ๓) ความพอดีดานเศรษฐกิจ หมายถึง การอยูอยาง " พออยู พอกิน " ปรับชีวิตใหเรียบงายสอดคลอง กับสภาพรายไดแ ละเศรษฐกิจของตนเอง ลดละความฟุม เฟอยที่เ กินจําเปน เพื่อลดรายจาย เพิ่มรายได รูจักใชและจัดการอยางชาญฉลาดและรอบคอบ ดํารงชีวิตอยางพอควร พออยูพอกิน ตามอัตภาพ และฐานะของตน ๔) ความพอดีดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม หมายถึง การรูจักใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมอยางฉลาดรอบคอบ โดยยึดหลักการพัฒนาที่ยงั่ ยืน มีระบบจัดการบริหารที่ดี แมวาบางกรณี จะตองลงทุนและเสียทรัพยากรบางอยางไป ก็เพื่อผลประโยชนที่กลับคืนมาที่มากกวาและดีกวา เพื่อใหเกิด ประโยชนกับคนหมูมากและเกิดความยั่งยืนอยางสูงสุด ๕) ความพอดีดานเทคโนโลยี หมายถึง การปรับตัวใหกาวทันโลกปจจุบัน ดวยการเลือกใชและพัฒนาเทคโนโลยี ที่เหมาะสมและสอดคลองกับสภาพแวดลอมทางสังคม และวัฒนธรรมของเรา และควรพัฒนาเทคโนโลยีจากภูมิ ปญญาของชาวบาน
๑๒ ๖. แนวทางการดําเนินงานในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ เพื่อใหบังเกิดผลในทางปฏิบัติไดอยางเปนรูปธรรม ภายใตหลักการพัฒนาศาสนสถานลานธรรม ลานวิถีไทย ใหเปน“ศูนยการเรียนรูป รัช ญาของเศรษฐกิจ พอเพียงของชุมชน ”ในพื้นที่ ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ กรมการศาสนากําหนดแนวทางและแผนยุทธศาสตรการดําเนินงานตามโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ดังนี้ ยุทธศาสตรที่ ๑ การจัดศาสนสถานใหเอื้อตอการเปนศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง แนวทางการดําเนินงาน (๑) มีแ ผนปฏิบัติก ารของศาสนสถาน ที่นอ มนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาเปน แนวทางในการจัดกิจกรรมทางศาสนา สงเสริมคุณธรรมของศาสนสถานลานธรรม ลานวิถีไทย (๒) จัดเตรีย มศาสนสถานใหมคี ุณลักษณะเปน “ ศาสนสถานพอเพีย ง” โดยจัดภูมทิ ัศนให สะอาด สงบ รมรื่นสวยงามตามธรรมชาติแบบเรียบงาย เพื่อใหมีความพรอมเปนแบบอยางและเปนศูนยกลาง การเรียนรูหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (๓) จัดและพัฒ นาคณะทีมงานภายในศาสนสถาน ที่จะเปนผูรับ ผิดชอบดําเนินการใหเ ปน “ ศาสนสถานพอเพียง” เพื่อใหเ ปนคณะที่มีค วามพรอมและความรูเ รื่องปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพีย ง ทําหนาที่ใหการชี้แนะแกคนในชุมชนในเรื่องนี้ โดยใหบุคลากรภายในศาสนสถานไดเรียนรูและเขาใจในหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอยางถองแท โดยใหมีการแสวงหาความรู ความเขาใจ และมีเจตคติเกี่ยวกับ การดําเนินการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงสูชุมชน และมีอุดมการณสามารถนําสูการปฏิบัติไดอยางเปน รูปธรรม และเปนแบบอยางที่ดีในการปฏิบัติตนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยเรียนเชิญวิทยากร มาใหการอบรม หรือพาบุคลากรไปทัศนศึกษาเยี่ยมชมตัวอยางที่ดีจากหนวยงานอื่นที่ดําเนินการในเรื่องนี้ (๔) จัดใหมสี ถานที่หรือหองเรียนรูป รัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงภายในศาสนสถาน ที่พรอมให คนในชุมชนทุกระดับ เขามาเรียนรูอยางสะดวก เพื่อนําไปปรับใชในการดําเนินชีวิต อยางสมดุล มีฐานราก ทางวัฒนธรรมและพรอมรับตอการเปลี่ยนแปลงจากกระแสโลกาภิวัตน (๕) จัดเวทีหรือเปดพื้นที่ศาสนสถาน ใหหนวยงานตางๆ ในชุมชน ใชเปนศูนยการเรียนรูและ แหลงสาธิตกิจกรรมตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในทุกมิติ ยุทธศาสตรที่ ๒ สรางเสริมกระบวนการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงใหแกชุมชนดวยรูปแบบกิจกรรมที่หลากหลาย แนวทางการดําเนินงาน (๑) จัดกิจกรรมทางศาสนา/สงเสริมคุณธรรม รวมสงเสริมการจัดโครงการหรือกิจกรรมวันสําคัญ ทางศาสนา และโครงการหรือกิจกรรมที่เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย ตลอดจนโครงการหรือกิจกรรมที่เปน วิถีชีวิตของคนในชุมชน เชนรณรงคใหประชาชนเห็นความสําคัญกับการรักษาศีล /สวดมนต/ ประกอบศาสนกิจ เปนตามความเชื่อและศรัทธาเปนประจํา สงเสริมการฝกอบรมเจริญจิตภาวนา/สมาธิภาวนา รวมทะนุบํารุง ศาสนา ฝกอบรมศาสนพิธีแ กเ ด็กแกเ ยาวชน จัดภูมิทัศนของศาสนสถานใหสะอาด สงบ สวางทํานุบํารุง โบราณวัตถุ/โบราณสถานและจัดกิจกรรมลด ละ เลิก อบายมุข (๒) จัดกิจกรรมถายทอดภูมิปญญา/สงเสริมการฝกอาชีพ ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อ พัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนพึ่งพาตนเองได มีกิจกรรมลดรายจายและเพิ่มรายไดในครัวเรือน เชน จัด อบรมพัฒนาอาชีพในชุมชน การปลูกผักไวกินภายในครัวเรือนและสามารถขายไดในรูปของกลุม มีการรวมกลุม กันบริหารทุนชุมชนเพื่อประโยชนของชุมชนใหดําเนินชีวิตไดอยางถูกตองและสมดุล รณรงคการใชสนิ คาไทย/พัฒนา ภูมิปญญาทองถิ่นโดยสงเสริมใหมีการจัดตั้งกลุมทอผาไหมหรือการปลูกตนสมุนไพรทํา ลูกประคบเพื่อสืบทอด ภูมิปญญาดั้งเดิม ผลิตหัตถกรรมทองถิ่นสรางมูลคาใหผลิตภัณฑชุมชน ฝกอบรมมารยาทไทย สงเสริมการอนุรักษ/ สืบทอดอาหารประจําทองถิ่น และสงเสริมการใชภาษาประจําทองถิ่น เปนตน
๑๓ (๓) จัดกิจกรรมเพื่อสังคมและบําเพ็ญสาธารณะประโยชน โดยเชิญชวนใหคนในชุมชนที่มจี ิต สาธารณะหรือจิตอาสา เขารวมกิจกรรมตามแนวทางของความพอเพียง ซึ่งกิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียงตอ ง ปลูกฝง "จิตอาสา" มิใชสอนใหพึ่งพาตนเองอยูเพียงคนเดียว แตสอนใหบุคคลรูจักชวยเหลือผูอื่นตามกําลัง ของตน เมื่อตนเองสามารถหาเลี้ยงชีพไดอยางพอเพียงพอประมาณแลว สวนที่เหลือเก็บเหลือใชก็สามารถ แบงปนเอื้อเฟอใหกับผูอื่นได อันเปนประโยชนทั้งแกตัวเองและบุคคลอื่นๆ กอใหเกิดความรักใครกลมเกลียว สมัครสมานสามัคคีในหมูคณะ เชน จัดกิจกรรมชวยเหลือผูพิการและดอยโอกาส จัดคายพัฒนาเยาวชนสราง เสริม จิตอาสาพัฒนาชุมชน จัดกิจกรรมจิตอาสาบํารุงรักษาวัด/ศาสนสถาน (๔) จัดกิจกรรมถายทอดองคความรูที่เปนตัวอยางที่ดีสรางความศรัทธาและความเชื่อถือ โดย อบรมแกนนําชุมชนจิตอาสาสงเสริมปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงทั้งในระดับตําบล อําเภอ หมูบาน เพื่อชี้ใหเห็น ถึงความตั้งใจในการนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปนแนวทางในการดําเนินชีวิตจนประสบความสําเร็จ และมีจิตสาธารณะที่พรอมในการถายทอดองคความรู/ ประสบการณใหแกชาวบานในชุมชน ทําใหชาวบานเห็น ตัวอยางที่ดีอยางเปนรูปธรรมจนเกิดความศรัทธา ความเชื่อถือ ความเปนไปไดของหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงและสามารถนําไปปฏิบัติไดจริง (๕) จัดกิจกรรมสงเสริมคุณธรรมวิถีพอเพียงใหแกกลุมเปาหมายตางๆ โดยเฉพาะเนนในกลุ ม วัยรุน เพื่อชี้ใหเห็นวาหากปฏิบัติตนอยูในพื้นฐานของความพอเพียงจะอยูไดอยางมั่นคง เชน ปฏิบัติตาม หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา “ทางสายกลางไมสุดโตง ไมยอหยอน” เรียกวา พอดี ความพอเพียง ปจจุบัน กลุมวัยรุนมีพฤติกรรมการบริโภคนิยม ใชจายฟุมเฟอย ไมรู จัก พอเพียง หากผูใหญอบรมสั่งสอนวัยรุนให เขาใจ/ตระหนักและเห็นคุณคาของเศรษฐกิจพอเพียง ใหรูจักใชจาย รูจักการบริหารเงิน มีจิตสํานึกที่ถูกตอง ซึ่งผูปกครอง ครู รวมทั้งผูนําศาสนาจะเปนบุค คลสําคัญที่สามารถเปนแบบอยางที่ดีได เชน จัดธนาคาร โรงเรียน สงเสริมใหเยาวชนนําวัสดุเ หลือใชมาประดิษฐเ ปนสิ่งของเครื่องใช จัดกิจกรรม “อยูอยางพอดี และพอเพียง” สงเสริมใหเยาวชนปลูกผักรั้วกินไดที่บาน และจัดทําบัญชีรายรับ/รายจายประจําวัน จัดกิจกรรม ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคเพื่อลดรายจายที่ฟุมเฟอย โดยจัดกิจกรรมทําบัญชีครัวเรือน เพื่อให รูจักตนเอง ออม วันละหนึ่งบาท/จัดสัปดาหการออม จัดตั้งกลุม/สหกรณออมทรัพย สงเสริมปลูกผักสวนครัวรั้วกินได เลี้ยงปลา เลี้ยงไก ไวกิน ไวขาย ใชสินคาที่ประหยัดพลังงาน รีไซเคิลขยะเพื่อนํามาใชใหม และนําของเหลือใช มาทําให เกิดประโยชน ธนาคารขยะของชุมชน จัดตั้งธนาคารออมทรัพยของชุมชน สงเสริมใหคนในชุมชนปลูกพืชแบบ ผสมผสาน รวมกลุมแปรรูปอาหาร/ผลิตของที่ระลึกจากภูมปิ ญญาของทองถิ่น เปนตน (๖) จัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ดว ยรูปแบบการเรียนรูที่ หลากหลาย สงเสริมใหคนในชุมชนเขาใจในเศรษฐกิจพอเพียง โดยเรียนรูจากภูมิปญญา ปราชญชาวบาน ศึกษาตามโครงการ พระราชดําริที่ใหมกี ารแลกเปลี่ยนเรียนรูจนสามารถนําสูการปฏิบัติในชีวิตประจําวัน ซึ่งตองสรางพื้นฐานทางเศรษฐกิจ ของตนเองใหดีกอน คือทําใหตัวเองพอกินพอใช จากนั้น สรางความเจริญกาวหนาและฐานะทางเศรษฐกิจใหสูงขึ้น โดย พอเพียงอยางนอย ๗ ประการ (ประเวศ, ๒๕๔๒) (๑) พอเพียงสําหรับทุกคน ทุกครอบครัว ไมใชเศรษฐกิจแบบทอดทิ้งกัน (๒)จิต ใจพอเพียงทําใหรัก และเอื้ออาทรคนอื่นได ซึ่งคนที่ไมพอจะรัก คนอื่นไมเ ปน (๓) สิ่งแวดลอมพอเพียง การอนุรักษและเพิ่มพูนสิ่งแวดลอม ทําใหยังชีพและทํามาหากินได เชน การทําเกษตรแบบผสมผสาน ซึ่งไดทั้งอาหารไดทั้งสิ่งแวดลอมและไดทั้งเงิน (๔) ชุมชนเขมแข็งพอเพียง การรวมตัวเปนชุมชนที่เขมแข็ง จะสามารถแกปญหาตางๆได เชน ปญหาสังคม หรือปญหาสิ่งแวดลอม (๕) ปญหาพอเพียงมีการเรียนรูรวมกันในการปฏิบัติ และปรับตัวไดอยางตอเนื่อง
๑๔ (๖) อยูบนพื้นฐานวัฒนธรรมพอเพียง วัฒนธรรมหมายถึงวิถีชีวิตของกลุมชนที่สมั พันธอยูกับ สิ่งแวดลอมที่หลากหลาย ดังนั้นเศรษฐกิจจึงควรสัมพันธและเติบโตขึ้นจากรากฐานวัฒนธรรมจึงจะมั่นคง (๗) มีความมั่นคงพอเพียง ดังนั้นเศรษฐกิจพอเพียงที่ม่นั คงจึงทําใหสุขภาพจิตดี (๗)ใหความสําคัญกับ บทบาทของผูนาํ ชุมชนที่มคี วามสําคัญ ตอความรูสกึ นึกคิดของคนใน ชุมชน อาทิ พระธรรมวิทยากร ครู ปราชญชาวบาน กํานัน นายกอ.บ.ต. มารวมสรางความเชื่อมั่นและศรัทธา ตอหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปนผูจัดการเรียนรูในชุมชน กระจายความรูจากผูนาํ ชุมชนสูชมุ ชน โดยเนน การจัดกิจกรรมใหมโดยมีเจาอาวาสวัดหรือผูนาํ ศาสนาเปนเจาภาพ มีเครือขายเปนเจาภาพรวม และมีชุมชน เปนเจาของ โดยทําใหทุกครอบครัวเห็นประโยชนและผลสําเร็จจากการปฏิบัติจริง มากกวาการบังคับใหเขาทํา ตามโดยไมศรัทธา เชน อบจ./ อบต.จัดกิจกรรมตามรอยเทาพอดานความพอเพียง สืบสานงานศิลปดานความ พอเพียงกับปราชญชาวบานหรือศิลปนแหงชาติ (๘) ใหผเู ขารวมโครงการในชุมชนมีสว นรวมในการเสนอแนะกิจกรรมที่ตองการเรียนรูต ามหลักปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงเชน จัดกิจกรรมประชาคม/ประชาพิจารณเกี่ยวกับเรื่อง “การนําเศรษฐกิจพอเพียงสูชุมชน” (๙) คัดเลือกและยกยองคนในชุมชนที่เปนตนแบบของการปฏิบัติตนตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง โดยขอความรวมมือใหมาเปนวิทยากรถายทอดความรู เชน ยกยองแกนนําสงเสริมปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงระดับตําบล อําเภอ หมูบาน คัดเลือกชุมชนตนแบบดานความพอเพียง (๑๐) มีการติดตามผลการดําเนินงานอยางใกลชดิ เพื่อนําผลไปพัฒนาปรับปรุงกิจกรรมสงเสริม การเรียนรู ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูการปฏิบัติที่เปนรูปธรรม และรายงานผลตอกรมการศาสนา ยุทธศาสตรที่ ๓ การขยายผลและการพัฒนาเครือขาย แนวทางการดําเนินงาน (๑) ยึดแนวทางการทํางานโดยใชการประสานเครือขายในพื้นที่ ประสานสัมพันธกับหนวยงาน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคมและชุมชน อาทิ สถานศึกษา โรงเรียนวิถีพุทธ โรงพยาบาลชุมชน ศูนยสงเสริมสุขภาพตําบล อาสาสมัครสาธารณสุขประจําหมูบาน (อสม.)ใหมามีสวนรวมขับเคลื่อนหลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อใหเกิดวิถีการพัฒนาในชุมชนและไดผลลัพธของการพัฒนาที่สมดุลและพรอมรับการ เปลี่ยนแปลง เสริมสรางคุณลักษณะ “ อยูอยางพอเพียง” (๒) สรางเครือขายปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในชุมชนทั้งในระดับครอบครัว ชุมชน สังคม โดย เชิญชวนใหคนในชุมชนทุกระดับมารวมเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กับศาสนสถานโดยสมัครใจ เปนเครือขายพอเพียงของศาสนสถาน ที่มีสิทธิไดรับการพัฒนาและเรียนรู เกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียง (๓) สงเสริมและสนับสนุนการขยายผลเครือขายโดยการจัดตั้งชมรมพอเพียงในเครือขายตางๆ เชน ในโรงเรียน โรงพยาบาล โรงงาน ในหมูบาน ใหผูใหญบานไปคัดเลือกลูกบานที่สนใจในการปฏิบัติ ตนตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงมาจํานวน ๕ ครัวเรือน ใหครัวเรือนในชุมชนดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ตามหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยพิจารณาถึงความตองการและศักยภาพของครัวเรือนที่จะเนนใหสมาชิกทุก คนในแตละครัวเรือนมีบทบาทและมีสวนรวมในการลงมือปฏิบัติจริงเพื่อใหเกิดทักษะ แนวคิด และความรู ความเขาใจในการใชชีวิตประจําวัน เปนการขยายความยั่งยืนทางแนวความคิดของปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียง (๔) พัฒนาวิถีพอเพีย งใหแ กเครือ ขายพอเพียงในตางชุมชน โดยใหมีการศึกษาแลกเปลี่ยน แนวคิดและผลสําเร็จจากการดําเนินชีวิตตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและใหนาํ แนวทางการดําเนินชีวิตไป ถายทอดและใหเปนตัวอยางที่ดีใหกับคนในชุมชนอื่นๆดวยความเอื้อเฟอเผื่อแผ
๑๕ (๕) มีระบบดูแลชวยเหลือเครือ ขายในพื้นที่แ ละตางพื้นที่ ใหสามารถแกปญหาและพัฒนา ตนเอง รวมทั้งองคกรเครือขายทุก ระดับ ใหสามารถนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูการปฏิบัติไดอยางมี ประสิทธิภาพ เกิดความรักความสามัคคีระหวางชุมชนพอเพียง ยุทธศาสตรที่ ๔ การเผยแพรประชาสัมพันธ แนวทางการดําเนินงาน (๑) ปลุกกระแสชุมชนโดยใชส่อื สาธารณะ สื่อในทองถิ่น เสียงตามสาย วิทยุชุมชน หอกระจาย เสีย งในศาสนสถาน ในชุมชน ใหค นในชุมชนเห็นความสําคัญของการดํารงชีวิตตามปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงเนื่องจากเศรษฐกิจพอเพียง เปนหลักความเชื่อของชีวิตที่เราสามารถเขาถึงได ขอสําคัญคือ จะตองเริ่ม ที่ใจ เมื่อเขาใจและเขาถึงจึงพิจารณาความเปนไปได ความพอเหมาะพอควรแกชีวิตของเราทั้งหมด (๒) รณรงคผา นทุกเครือขายในชุมชนในมิติอื่นๆรวมนอมนําหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ไปปฏิบัติและมีการเชื่อมโยงเปนเครือขายแลกเปลี่ยนเรียนรูเพื่อใหเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืน (๓) ใหจัดประชุมผูนําชุมชนหรือผูอุปถัมภศาสนสถาน เพื่อขอความรวมมือใหเชิญชวนคนใน ชุมชนในมิติตางๆมาเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในศาสนสถาน (๔) เผยแพรความรูเกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโดยใชส่อื ศาสนบุคคล ผูนําศาสนา อาทิ ในการเทศนาธรรมในทุกวันธรรมะสวนะหรือ ในวันสําคัญอื่นๆ เพื่อใหป ระชาชนไดนาํ หลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง มาเปนหลักปฏิบัติในชีวิตอยางเหมาะสม เปนการสรางภูมิคุมกันทางสังคม รวมทั้ ง ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดํารงชีวิตของตนเองใหอยูบนพื้นฐานของความพอเพียง (๕) จัดแสดง /เผยแพร/ประกวด/แลกเปลี่ยนเรียนรู ผลงานของคนในชุมชนที่เกิดจากการนํา ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชเพื่อใหชุมชนอื่นไดมาเรียนรู
๑๖
บทที่ ๓ บทบาทหนาที่ของหนวยงานที่เกี่ยวของ การดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย เปนการดําเนินงานที่มีศาสนสถานเปน ศูนยกลางในการดําเนินกิจกรรมและมีผูเกี่ยวของหลายภาคสวนในชุมชนเขามามีสว นรวม โดยมีโอกาสไดเขา มารวมรับรู เรียนรู รวมคิด รวมทํา รวมรับประโยชน สงผลใหการขับเคลื่อนโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย บรรลุผลตามวัตถุประสงคที่กําหนดไว ซึ่งทุกภาคสวนที่เกี่ยวของ มีบทบาท/อํานาจหนาที่ดังนี้ ๑) บทบาทหนาที่ของสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด สํานัก งานวัฒนธรรมจังหวัด เปนหนวยงานที่มคี วามสําคัญอยางยิ่งในการดําเนินงาน ประสาน ติดตามการดําเนินงานในสวนภูมิภาค สําหรับการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ กรมการศาสนา มีความมุงหวังที่จะใหลานธรรม ลานวิถีไทย ทั้ง ๙๕๐ แหง เปน “ศูนยการเรียนรูปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน” สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด มีบทบาทหนาที่ดังนี้ (๑) แตงตั้งคณะกรรมการบริหารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด โดยมีผูวาราชการจังหวัด หรือรองผูวาราชการจังหวัดที่ไดรับมอบหมาย เปนประธาน วัฒนธรรมจังหวัดเปนกรรมการและเลขานุการ และนักวิชาการวัฒนธรรมที่ไดรับมอบหมาย เปนกรรมการและผูชวยเลขานุการ (หากจังหวัดมีก ารแตงตั้ง คณะกรรมการบริหารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด เดิมอยูแลวสามารถใชคณะกรรมการชุดเดิมได หรือ อาจแตง ตั้ง คณะกรรมการชุดใหมไ ดใ นกรณีมีก ารทบทวนเปลี่ยนแปลงกรรมการใหม ซึ่ง จัง หวั ด สามารถพิจารณาแตงตั้งกรรมการไดตามจํานวนที่จังหวัดเห็นวาสมควรเหมาะสมกับบริบทสังคมและพื้นที่ ดําเนินการ) (๒) เปนเลขานุก ารและจัด ประชุม คณะกรรมการบริห ารโครงการฯจัง หวัด เพื่อ พิจารณา ศาสนสถานที่ควรไดรับการคัดเลือกเขารวมโครงการ (๓) ประสานงาน/หารือกับผูนําศาสนสถานและผูนําชุมชนในศาสนสถานที่ยืนยันเขารวมโครงการ ใหผูนําศาสนสถานลงนามแสดงความจํานงเขารวมโครงการ (๔) ใหสาํ นักงานวัฒนธรรมจังหวัดรายงานผลการยืนยันเขารวมโครงการของศาสนสถาน สงให กรมการศาสนา (๕) นําเสนอผูวาราชการจังหวัดแตงตั้งคณะกรรมการดําเนินงานโครงการลานธรรมลานวิถีไทย ประจําศาสนสถาน ๆ ละ ๑ คณะ (เฉพาะกรณีแตงตั้งคณะกรรมการฯ ชุดใหม) (๖) ประชุมชี้แจงแนวทางการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยในการสงเสริมให ศาสนสถานลานธรรม ลานวิถีไทย เปน “ศูนยการเรียนรูหลักปรัช ญาเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน”แกผูนาํ ศาสนสถาน ผูแทนศาสนสถาน หรือ เลขานุการผูประสานงานศาสนสถานทั้งจังหวัด เพื่อทําความเขาใจ เกี่ยวกับแผนปฏิบัติการของศาสนสถานที่เนนการสงเสริมการจัดกิจกรรมปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (๗) ประสานอํานวยการ กํากับ ดูแล พรอมทั้งทําหนาที่เ ปนพี่เลี้ยงในการรวมกับคณะกรรมการ ดําเนินการโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยประจําศาสนสถาน จัดทําแผนปฏิบัติการของศาสนสถานที่เขารวม โครงการ ซึ่งในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ เนนใหลานธรรมลานวิถีไทยเปน “ศูนยก ารเรียนรูป รัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน” (๘) รวบรวมแผนปฏิบัติการของศาสนสถาน นําเสนอคณะกรรมการบริหารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด ใหความเห็นชอบและอนุมัติใหศาสนสถานนําไปดําเนินการตามแผน
๑๗ (๙) กอ นจัด สรรงบประมาณใหศ า สนสถานที่เ ขารว มโครงการลานธรรมฯ สํา นัก งาน วัฒ นธรรมจัง หวัดตอ งชี้แ จง /แจงใหศ าสนสถาน ดําเนิน การเปดบัญ ชีอ อมทรัพยใ นนาม “โครงการ ลานธรรม ลานวิถีไทยศาสนสถาน ..........” เพื่อรับการจัดสรรงบประมาณจากกรมการศาสนา (๑๐) ใหสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดจัดทําแผนตรวจติดตามโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยของ จังหวัด และแผนการควบคุมการใชจายเงินของจังหวัดและศาสนสถานทุกแหงที่รวมโครงการ (๑๑) ใหสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด เปนหนวยเบิกจายงบประมาณอุดหนุนใหแกศาสนสถานที่ เขารวมโครงการ และเบิกคาบริหารจัดการโครงการในการติดตามประเมินผล โดยใหเปนตามระเบียบของทางราชการ (๑๒) เปนศูนยกลางอํานวยการบริหารจัดการศาสนสถานที่เขารวมโครงการลานธรรมลานวิถีไทย ภายในจังหวัด และกํากับดูแลเรื่องทั่ว ๆ ไป ในการบริหารจัดการโครงการลานธรรมฯ ในภาพรวมของจังหวัด (๑๓) ใหจังหวัดกํากับ ดูแล และรวมดําเนินการตามแผนปฏิบัติการของศาสนสถาน โดยรวมกับผูนาํ ศาสนสถานและคนในชุมชน เพื่อใหคําปรึกษา เสนอแนะในเรื่องการใชจายงบประมาณ เพื่อความถูกตอง (๑๔) ใหวัฒ นธรรมจังหวัด ในฐานะเลขานุก ารคณะกรรมการบริห ารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด กํากับ ดูแลและใหคําปรึกษาทําหนาที่เ ปนพี่เลี้ยงแกคณะกรรมการดําเนินการโครงการ ประจําศาสนสถานในการจัดทําโครงการ ใหเ ปนไปตามแผนปฏิบัติการของศาสนสถานนั้น ๆ ใหสามารถ ดําเนินการอยางตอเนื่อง และรวมแกไขปญหาตามสถานการณอยางทันทวงที (๑๕)ใหนัก วิชาการวัฒ นธรรม สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดที่รับผิดชอบในแตละศาสนสถาน ทําหนาที่จัดการประชุมหรือเขารวมประชุมในคณะกรรมการดําเนินการโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยประจําศาสนสถาน (๑๖) ให สํานักงานวัฒนธรรม จังหวัดติด ตามประเมินผลและรวบรวมผลการดําเนินงานตาม แผนปฏิบัติการของศาสนสถานที่เขารวมโครงการทุกแหงภายในจังหวัด รายงานเปนรายไตรมาสและรายป โดย ใหความสําคัญกับผลงานที่เกิดขึ้น ทั้งในเชิงคุณภาพ และปริมาณ และสงใหกรมการศาสนาตามแบบรายงาน ผลของกรมการศาสนา โดยดําเนินการตามมาตรการ ดังนี้ ก. ภายหลังการติดตามประเมินผลใน ๑-๒ เดือน (ประมาณเดือนกุมภาพันธ ๒๕๕๗) ให สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดรายงานผลการขับเคลื่อนโครงการของสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด /การดําเนินงาน ของศาสนสถานที่เขารวมโครงการฯ และใหคัดเลือกลานธรรม ลานวิถี ไทย ที่ส ามารถเปนตนแบบ (สุดยอดลาน ธรรม ลานวิถีไ ทย ) ที่มผี ลงานโดดเดน เปนที่ป ระจัก ษข องจัง หวัด พรอ มแจง ความตอ งการที่จ ะให กรมการศาสนาเติมเต็ม เพื่อใหเปนลานธรรมตนแบบที่มคี วามเขมแข็งสามารถเปนศูนยกลางการเรียนรู ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงใหกับชุมชนเพื่อขยายผลตอไป (ตามแบบรายงานลานธรรม ๒) ข. ใหสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดประเมินผลสัมฤทธิโ์ ครงการดานความรูความเขาใจ/ การนําความรูไปปรับใชในชีวิตประจําวันผูเขารวมโครงการ (ตามแบบลานธรรม ๓) โดยใหบันทึกขอ มูล การประเมินผลลงในระบบติดตามประเมินผลของกรมการศาสนา ค. ใหสาํ นักงานวัฒนธรรมจังหวัดรายงานผลการดําเนินงานลานธรรม ลานวิถีไทย ในเดือน สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยจัดเรียงลําดับและแบงกลุมมาตรฐานการดําเนินงานลานธรรม ลานวิถีไทย เปน ๓ ระดับ ไดแก ระดับดีเ ดน ระดับปกติ และระดับ ที่สมควรยกเลิก เพื่อเปดโอกาสใหจังหวัดไดท บทวน ลานธรรม ลานวิถีไทยที่ตองการยุติบทบาทการดําเนินงานใหยกเลิกไดและใหนาํ เสนอลานธรรมฯ แหงใหม ที่ป ระสงคจ ะเขารว มโครงการในปง บประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๘ แทนลานธรรมฯ ที่ย กเลิก ไป (ตามแบบ รายงานลานธรรม ๔-๗)
๑๘ ๒) บทบาท/อํานาจหนาที่ของคณะกรรมการบริหารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด ๑) ประชุมพิจารณาศาสนสถานที่ควรไดรับการคัดเลือกเขารวมโครงการ โดยใหกรรมการรวมเสนอ รายชื่อศาสนสถาน ๒) มอบหมายใหเลขานุการหรือกรรมการในคณะกรรมการฯ จังหวัด ประขุมหารือกับผูนํา ศาสน สถานและผูนําชุมชนยืนยันการรวมโครงการใหลงนามแสดงความจํานง ๓) รายงานผลการคัดเลือกศาสนสถานใหกรมการศาสนา ๔) กํากับดูแลคณะกรรมการดําเนินการโค รงการลานธรรมฯ ประจําศาสนสถาน ในการจัด ทํา แผนปฏิบัติการของศาสนสถาน ๕) รวบรวม กลั่นกรองใหความเห็นชอบและอนุมัติแผนปฏิบัติการของศาสนสถาน ๖) กํากับดูแล และดําเนินการรวมกับผูนาํ ศาสนสถานและคนในชุมชน ตามแผนปฏิบัติการของศา สนสถานอยางใกลชิด ใหคําปรึกษา เสนอแนะเรื่องการใชจายงบประมาณใหเปนไปอยางถูกตอง ๗) ใหคําปรึกษาแกค ณะกรรมการดําเนินการโครงการ ประจําศาสนสถาน ในการจัดโครงการ ของศาสนสถานใหเปนไปตามแผนปฏิบัติการ อยางตอเนื่องและรวมแกไขปญหาตามสถานการณอยางทันทวงที ๘) ติดตามประเมินผล และรวบรวมผลการดําเนินงานของศาสนสถานที่เขารวมโครงการทุก แหงภายในจังหวัด มอบหมายใหสาํ นักงานวัฒนธรรมจังหวัด รายงานผลใหกรมการศาสนา ตามแบบติดตาม และรายงานระดับจังหวัดของกรมการ ๓) บทบาทหนาที่ของศาสนสถานที่เขารวมโครงการ (๑) จัด ประชุมพิจารณา โดยมีผูนําศาสนสถานรวมกับ ผูนําชุมชนตามธรรมชาติ และผูนํา หนวยงานในพื้นที่ คนในชุมชนรวมพิจารณาความพรอมและศักยภาพของศาสนสถานและคนในชุมชนที่เขารวม โครงการลานธรรม ลานวิถีไทย โดยมีวัฒนธรรมจังหวัดหรือกรรมการบริหารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย จังหวัดที่ไดรับมอบหมาย เปนผูประสานงาน (๒) ผูนําศาสนสถานที่ชุมชน ต องการเขารวมโครงการ เปนผูลงนามในแบบแสดงความจํานง ของศาสนสถานที่เขารวมโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย (๓) ผูนาํ ศาสนสถานและคนในชุมชนพิจารณารายชื่อคณะกรรมการดําเนินการโครงการฯ ประจําศาสนสถาน โดยเสนอรายชื่อคณะกรรมการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยประจําศาสนสถานตอจังหวัดเพื่อให ผูวาราชการจังหวัดแตงตั้ง (กรณีมกี ารแตงตั้งคณะกรรมการดําเนินงานโครงการประจําศาสนสถานชุดใหม) (๔) จัดประชุมคณะกรรมการดําเนินการโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยประจําศาสนสถาน เพือ่ จัดทําแผนปฏิบัติการของศาสนสถาน โดยในป ๒๕๕๗ ใหเนนกิจกรรมการเรียนรูตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง ตามยุทธศาสตรการดําเนินงานในป ๒๕๕๗ ตามตัวอยางแผนปฏิบัติการของศาสนสถาน (ลานธรรม ๑) (๕) นําแผนปฏิบัติก ารของศาสนสถาน เสนอตอคณะกรรมการบริห ารโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยจังหวัด ใหความเห็นชอบและอนุมัติแผนงาน/โครงการ ใหศาสนสถานไปดําเนินการ (๖) เปดบัญชีออมทรัพยในนาม “โครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ศาสนสถาน .......” เพื่อ รับ การจัดสรรงบประมาณจากรมการศาสนา โดยจะจัดสรรงบประมาณผานสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด (๗) มอบหมายผูจัดทําบัญชีรายรับ-รายจาย และทะเบียนคุมการใชจายงบประมาณ ตามโครงการ ลานธรรม ลานวิถีไทย ของศาสนสถาน....... (ชื่อศาสนถาน) (๘) ดําเนินการจัดประชุมคณะกรรมการดําเนินการโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําศาสนสถานอยาง นอยไตรมาสละ ๑ ครั้ง เพื่อติดตาม ดูแลการดําเนินงานโครงการฯ ของศาสนสถาน ใหเปนไปตามแผนปฏิบัติการ
๑๙ (๙) ดําเนินการตามแผนปฏิบัติการของศาสนสถานตามโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ใหบรรลุ ตามวัตถุประสงคที่กําหนดไว (๑๐) แตงตั้งคณะทํางานเพื่อชวยเหลือการปฏิบัติงานตามที่เห็นสมควร (๑๑) มอบหมายบุคคลในชุมชนทําหนาที่ดูแลความสะอาดความเรียบรอยโดยรอบศาสนสถาน หองน้ํา หองสุขา และสิ่งอํานวยความสะดวกตาง ๆ ตลอดจนปรับสภาพสถานที่สาํ หรับจัดกิจกรรมใหชี้บงถึงความพอเพียง (๑๒) จัดทําปายตารางกิจกรรมและปายเชิญชวนประชาชนรอบชุมชนเขารวมงานตาง ๆ ใหเห็นอยางชัดเจน (๑๓) จัดทําปาย “ลานธรรม ลานวิถีไทย........... (ชื่อศาสนถาน) : ศูนยก ารเรียนรูปรัช ญาของ เศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน” ติดตั้งหนาศาสนสถาน ตามกําลังความสามารถและความพรอม (๑๔) ดําเนินการรวมกับ พระภิก ษุ ผูนําศาสนา ผูนําชุมชน จัดโครงการ/กิจกรรมตาง ๆใน ศาสนสถาน ตามแผนปฏิบัติการของศาสนสถานอยางตอเนื่อง (๑๕) ประชาสัมพันธการจัดกิจกรรม /โครงการในรูปแบบตาง ๆ เพื่อ เผยแพรป ระชาสัมพันธ ประสานงานเชิญชวน คนในชุมชน ใหเขามามีสวนรวม และสนับสนุนการจัดกิจกรรมของศาสนสถาน ใหดําเนิน ไปดวยความเรียบรอย เชน สนับสนุนอาหาร น้ําดื่ม เปนตน (๑๖) ตรวจติดตามการดําเนินงานโครงการลานธรรมฯ ของศาสนสถานที่รับผิดชอบ และรวมแกไขปญหาที่เกิดขึ้น (๑๗) รายงานสรุปผลการดําเนินงานโครงการ รายไตรมาส และรายปเสนอจังหวัด ตามแบบ ติดตามของกรมการศาสนา (๑๘) ศาสนสถานที่เ ขารวมโครงการ ประเมินผลลัพธเ ชิงคุณภาพจากปร ะชาชนที่เ ขารวม โครงการ/กิจกรรม ดานความพึงพอใจและความรูความเขาใจหลักธรรมทางศาสนา โดยคําแนะนําของจังหวัด ๔) การบริหารจัดการโครงการฯ ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ ของสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด ดานงบประมาณ ๑) ใหสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด ดําเนินการจัดสรรงบประมาณใหกับศาสนสถานที่เขารวม โครงการฯ โดยเรงดวน และเสร็จสิ้นภายใน ๑๕ วัน นับจากวันที่ไดรับการโอนเงินไปถึงจังหวัด ๒) จัดสรรเงินอุดหนุนใหศาสนสถานที่ยืนยันการเขารวมโครงการประจําปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยเปนศาสนสถานที่ไ ดรับ การจัด สรรง บประมาณและดําเนินกิจกรรมในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๖ ๓.จัดสรรใหศาสนสถานละ ๒๐,๐๐๐.- (สองหมื่นบาทถวน) ดานการรายงานผลการดําเนินงาน ใหสาํ นักงานวัฒนธรรมจังหวัด รวบรวมขอมูลและจัดทํารายงานผลการดําเนินงานโครงการ ลานธรรม ลานวิถีไทย ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ สงกรมการศาสนาภายใน วันที่ ๒๐ สิงหาคม ๒๕๕๗ เพื่อสรุปเปน ภาพรวมตอไป ทั้งนี้ สามารถหาขอมูลเพิ่มเติมไดที่ www.dra.go.th หรือที่กลุมสงเสริมคุณธรรมจริยธรรม สํานักพัฒนาคุณธรรมจริยธรรม โทรศัพท ๐ ๒๔๒๒ ๘๘๑๗ โทรสาร ๐ ๒๔๒๒ ๘๘๑๓
๒๐
บทที่ ๔ ลักษณะการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง หลักการสําคัญของการจัด กิจกรรมตามปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง ตองการสงเสริม ฝกฝนให ผูเ ขารวมกิจกรรมมีความรู ประสบการณในการดําเนินชีวิตอยูบน พื้นฐานของทางสายกลางและความไม ประมาท โดยคํานึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การมีภูมคิ ุมกันที่ดีในตัว ดํารงอยูและปฏิบัติตนในทาง ทีถ่ ูกทีค่ วร ดังนั้น กรมการศาสนา จึงไดกําหนดลักษณะ/ตัวอยางการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียง ระดับครัวเรือนและระดับหมูบาน/ชุมชน ดังนี้ ๑. ลักษณะการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ระดับครัวเรือนและระดับหมูบาน/ชุมชน กิจกรรม
คุณลักษณะ
ระดับครัวเรือน ๑. กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานวัฒนธรรม สมาชิกครัวเรือนสืบทอดประเพณี วัฒนธรรม และภูมิ ปญญา โดย
ระดับหมูบาน/ชุมชน มีกิจกรรมสืบทอดประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปญญาของ คนในชุมชน เชน
๑. กลอมเกลา ปลูกฝงการมีสัมมาคารวะและรักษา ขนบธรรมเนียมประเพณี และมารยาทไทยแกบุตร หลานและบุคคลใกลชิด ๒. อบรมสั่งสอนใหบุตรหลานใชภาษา/ทานอาหาร ประจําทองถิ่นและใชสินคาไทย ๓. ฟนฟูและอนุรักษดนตรีไทยและเพลงไทย ๔. สรางจิตสํานึกรักษไทยรักบานเกิด ๒. กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานศาสนา และสงเสริมคุณธรรม ๑. ครัวเรือนปฏิบัติตามหลักศาสนา ๒. สงเสริมใหบุตรหลานและบุคคลใกลชิดรวม อนุรักษ สืบทอดพระพุทธศาสนา เชนไหวพระสวด มนต รักษาศีลเจริญจิตภาวนาเปนประจํา เขารวม ประกอบศาสนกิจในวันสําคัญทางศาสนา
๑.สงเสริมอาหารประจําทองถิ่น ๒.สงเสริมการใชภาษาประจําทองถิ่นในชุมชน ๓. จัดอบรมมารยาทไทยแกประชาชนในชุมชน ๔.รณรงคการใชสินคาที่ผลิตในชุมชน ๕. พัฒนาตอยอดภูมิปญญาของทองถิ่น ๖. ผลิตสินคาจากภูมปิ ญญาทองถิ่น
๑)การลดรายจาย ๑.ปลูกพืช/เลี้ยงสัตวเพื่อบริโภค ๒.ใชปุยชีวภาพ สารชีวภาพปองกันศัตรูพืช ๓.ใชวัตถุดิบในทองถิ่นในการผลิตสินคา ๔.ผลิตเครื่องอุปโภคใชเอง เชน น้ํายาลางจาน แชมพู ๕.ใชสมุนไพรไลแมลง เชน ตะไครหอมไลยุง ๖.วางแผนการเดินทาง ๗.ประหยัดไฟฟา,น้ําประปา,น้ํามันเชื้อเพลิง ๘.ลดรายจายที่ไมจําเปน เชน การซื้อสินคาฟุมเฟอย
๑.ปลูกขาว ปลูกพืชเลี้ยงสัตวเพื่อบริโภคในชุมชน ๒.ทําเกษตรอินทรีย เชน ทําปุย และสารชีวภาพใชใน การเกษตร ๓.มีศูนยสาธิตการตลาด รานคาชุมชน ลานตากขาว ๔.ใชวัตถุดิบในทองถิ่นในการผลิตสินคา ๕.มีกิจกรรมรณรงค การประหยัดพลังงาน เชน ไฟฟา น้ํามันเชื้อเพลิง น้ําประปา ๖.ลดรายจายของชุมชนที่ไมจําเปน เชน การจัด
๑.ใหความสําคัญกับการรักษาศีลหรือสวดมนต เปนประจํา ๒. สงเสริมการฝกอบรมสมาธิภาวนา ๓.รวมทะนุบํารุงสงเสริมการเผยแพรพระพุทธศาสนา ๔.จัดภูมิทัศนของศาสนสถานในชุมชนใหสะอาด สงบ ๓.สมาชิกมีความซื่อสัตย สุจริต ขยัน อดทน มีคุณธรรม สวาง สะดวกในการเดินทางไปประกอบศาสนกิจ ๔.สมาชิกเลิกอบายมุข เชน สุรา ยาเสพติด การพนัน ๕. ทํานุบํารุงโบราณวัตถุและโบราณสถานในชุมชน ๓. กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานเศรษฐกิจ
๒๑ กิจกรรม
คุณลักษณะ
ระดับครัวเรือน การเที่ยวเตร ใชจายจัดกิจกรรมตามประเพณี วัฒนธรรม มากเกินความจําเปน ๙.มีการวัสดุที่ใชงานแลวมาประยุกตใชใหเกิดประโยชนใหม ๑๐.ใชจายเงินเทาที่จําเปน ๑๑.การรักษาสุขภาพใหแข็งแรงสมบูรณ ๑๒.เลือกซื้อสินคาที่คุมคาประโยชน ๑๓.รักษาสิ่งของตางๆ ใหคงอยูใชในสภาพใชการไดนานๆ ๒) การเพิ่มรายได ๑.ปลูกพืชหมุนเวียนหลายชนิด ๒.พัฒนาอาชีพใหมีประสิทธิภาพ ๓.มีการแปรรูปผลผลิตเพื่อเพิ่มมูลคา ๔.ใชเวลาวางใหเปนประโยชนโดยการทําอาชีพเสริม ๕.ใชที่ดินทําการเกษตรอยางคุมคา ๓) การออม ๑.มีการวางแผนการใชจายเงินเพื่อใหมีเงินเก็บออม เชน
ออมวันละหนึ่งบาท/จัดสัปดาหการออม
ระดับหมูบาน กิจกรรมประเพณี วัฒนธรรมของชุมชนที่ฟุมเฟอยเกิน ความจําเปน อาทิ จัดมหรสพที่มีราคาแพง ๗.การชวยกันรักษาสาธารณสมบัติของหมูบาน
๑.มีวิสาหกิจชุมชน เชน โรงสี โรงแปรรูปผลผลิตทาง การเกษตร กลุมอาชีพ ปม น้ํามัน ๒.ทําเกษตรผสมผสาน ๓.บริหารจัดการแหลงทองเที่ยวในชุมชนโดยชุมชน มีกลุมออมทรัพยเพื่อการผลิตหรือกลุมอื่นๆ ที่มี กิจกรรมการออมทรัพย
๒.มีกิจกรรมการออม เชน เปนสมาชิกกลุมออมทรัพยฯ กลุมสัจจะ,สหกรณออมทรัพยฯ,กองทุนหมูบาน,กองทุน อื่นๆ และธนาคาร เปนตน
๔. กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานการดําเนินชีวิต ๑.มีการจัดทําบัญชีรายรับ-รายจายครัวเรือน ๒.มีแผนชีวิตหรือแผนครอบครัว ๓.รอบรูทันเหตุการณ รูจักฟง ดู อานขาว และสิ่งที่เปน สารประโยชน ๔.รูจักพอประมาณในการลงทุนประกอบอาชีพตาม กําลังทรัพยและศักยภาพตนเอง ๕.ไมกอ หนี้โดยไมจําเปนและเกินกําลัง ๖.สมาชิกรูจักคิด วิเคราะหอยางมีเหตุผลใชหลัก ประชาธิปไตย
๕. กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานสิ่งแวดลอม การอนุรักษและใช ๑.ใชทรัพยากรธรรมชาติอยางคุมคาและประหยัด ทรัพยากรธรรมชาติ ๒.ใชสารอินทรียและชีวภาพในการทําการเกษตร และสิ่งแวดลอม ๓.การบริโภคสินคาที่ไมสง ผลกระทบตอ สิ่งแวดลอม เชน โฟม สารเคมีตางๆ ๔.มีการกําจัดขยะของเสียอยางถูกวิธี เชน แยกขยะ
๑.มีแผนชุมชน ๒.มีการบริหารจัดการชุมชนที่ดี ผูน ํามีความโปรงใส ซื่อสัตย สุจริต มีคุณธรรม ๓.ประชาชนยึดมั่นในหลักศาสนา ๔.ยึดหลักประชาธิปไตยและการทํางานแบบมีสวนรวม ๕.มีกฎระเบียบชุมชนที่ใชปฏิบัติรวมกัน ๖.มีการบริหารจัดการขอมูลที่ใชปฏิบัติรวมกันของชุมชน ๗.มีกิจกรรมเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิต เชน ตอตานยา เสพติดการเสริมสรางสุขภาพ ๘.มีกิจกรรมเรียนรูรวมกันของชุมชน การแลกเปลี่ยนเรียน รูอยูเสมอ ๙ .มีเครือขายองคกรชุมชนที่มีกจิ กรรมสม่ําเสมอ ๑๐.ชุมชนมีความสงบสุขและมีเอกลักษณที่ดีงาม
๑.มกี ารจัดระเบียบชุมชนเชน การรักษาความสะอาดที่ สาธารณะ การกําจัดขยะ และสิ่งมลพิษที่ถูกตอง ๒.มกี ิจกรรมการรักษาดูแลแมน้ํา ลําคลอง และแหลงน้ําอื่นๆ เชน จัดทําฝายแมว ๓.มกี ิจกรรมการอนุรักษปาไมและทรัพยากรธรรมชาติอื่นๆ ๔.แผนชีวิตมีกิจกรรมการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม
๒๒ กิจกรรม
คุณลักษณะ ระดับครัวเรือน
๖. กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานสังคม การเอื้ออาทร (การแบงปน/ ๑.ไดรับการสนับสนุนดูแลจากกลุมเศรษฐกิจชุมชน การชวยเหลือซึ่งกัน ๒.ไดรับการสนับสนุนดูแลจากครัวเรือนที่ และกัน) ประสบความสําเร็จในการนําแนวคิดเศรษฐกิจ พอเพียงไปปฏิบัติ (ครัวเรือนตนแบบ) ๓.ครัวเรือนเขารวมกิจกรรมตางๆของชุมชน ๔. เผยแพรองคความรูเศรษฐกิจพอเพียง
ระดับหมูบาน ๑.มีสวัสดิการชุมชน หรือกิจกรรมการดูแลผูสูงอายุ เด็ก คนพิการ และผูดอ ยโอกาสจากชุมชน ธนาคารขาว กลุม ฌาปนกิจสงเคราะห ศูนยสงเคราะห กองทุนสวัสดิการชุมชน ๒.มีกิจกรรมวิสาหกิจชุมชน เชน โรงสีขาวชุมชน โรงงาน แปรรูปผลผลิตชุมชน กลุมอาชีพ ๓.ชุมชนมีความรูรักสามัคคีไมมีความแตกแยก ๔.ชุมชนมีวิธีการชวยเหลือตัวเองและสมาชิกในชุมชน เมื่อเกิดภัยพิบัติตางๆ
๕.จัดคายพัฒนาเยาวชนสรางเสริมจิตอาสาพัฒนาชุมชน ๖.จัดตั้งศูนยเรียนรูภายในชุมชน ๒. ตัวอยางการจัดกิจกรรมตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง: วัฒนธรรม ศาสนาเศรษฐกิจ ดําเนินชีวิต สิ่งแวดลอมและดานสังคม ๒.๑ กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานวัฒนธรรม/สงเสริมภูมปิ ญญาทองถิ่น
กิจกรรมสืบสานขนบธรรมประเพณี ภูมปิ ญญาของทองถิ่น
๒๓ ๒.๒ กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานศาสนา/สงเสริมคุณธรรม จริยธรรม
กิจกรรมการอนุรักษสืบทอดศาสนาและสงเสริมคุณธรรมจริยธรรม
๒๔ ๒.๓ กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานเศรษฐกิจ
กิจกรรมการออมทรัพย
กิจกรรมจัดทําแผนชุมชน
๒๕
กิจกรรมทําน้ําหมักชีวภาพ/น้ํายาสมุนไพร ๒.๔ กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานการดําเนินชีวิต
การทําบัญชีครัวเรือน
ประชาคมตําบล/สงเสริมการเรียนรู
กิจกรรมสงเสริมสุขภาพ
๒๖ ๒.๕ กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานสิ่งแวดลอม
กิจกรรมเกษตรอินทรีย/ ทําเตาชีวภาพ ๒.๖ กิจกรรมเศรษฐกิจพอเพียง ดานสังคม
กิจรรมปลูกตนไม / ทําฝายแมว
๒๗
กิจกรรมจิตอาสา
กิจกรรมดูแลผูสงู อายุ
กิจกรรมกลุมแมบาน
๒๘
บทที่ ๕ ตัวอยางเครือขายลานธรรม ลานวิถีไทย ที่ประสบผลสําเร็จในการประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กรมการศาสนาไดคัดเลือกศาสนสถานที่เขารวมโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ที่มกี ารรวมกับ ชุมชน เครือขายทั้งในพื้นที่และนอกพื้นที่ ประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจัดโครงการ/กิจกรรม สงเสริมการเผยแผพระพุทธศาสนา สืบสานประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปญญาของทองถิ่น และจัดกิจกรรมเกษตร อินทรียวิถีพุทธ ที่ประสบผลสําเร็จมีผลงานเปนที่ประจักษแกสาธารณชน จํานวน ๓ แหง โดยวัด/ศาสน สถานที่เขารวมโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย สามารถศึกษากระบวนการดําเนินงานจากเอกสารหรือเดินทางไป ศึกษาดูงาน เพื่อนํารูปแบบการดําเนินงานมาปรับใชใหสอดคลองเหมาะสมกับพื้นที่ตอไป ซึ่งมีรายละเอียดการ ดําเนินงานดังนี้ ๑. ศูนยวิปสสนาสากลไรเชิญตะวัน ศูนยวิปสสนาสากลไรเชิญตะวัน เลขที่ ๒๑๗ หมู ๒๕ บานใหมสันปาเหียง ตําบลหวยสัก อําเภอเมือง จังหวัดเชียงราย กอตั้งโดยพระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี (ทานว. วชิรเมธี สังกัดวัดพระสิงห พระอารามหลวง จังหวัด เชียงราย) โดยวัตถุประสงคหลักของการกอตั้งเพื่อเปดพื้นที่ศูนยวิปสสนาฯ เปนศูนยกลางขับเคลื่อนงานเผยแผ พระพุท ธศาสนาเชิงลึก และเชิง รุก แกป ระชาชนชาวไทยและชาวตางประเทศที่ส นใจพระพุท ธศาสนา ทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ
การจัดกิจกรรมเจริญจิตภาวนา และบรรยายธรรม นอกจากนี้ยังใช พื้นที่ ศูนยวิปสสนาสากลไรเ ชิญตะวัน กอตั้งเปนมหาวิชชาลัยพุทธเศรษฐศาสตร จากแรงบันดาลใจ ๓ ประการ คือ ๑) ตองการมีระบบเศรษฐศาสตรอยูในพุทธรรม ๒) ชุมชนรอบสํานักทําเกษตรกรรมแบบพึ่งพาสารเคมีเปนอันตรายสูงตอคนในชุมชน ๓) ประชาชนรอบสํานักมีสถานภาพทางเศรษฐกิจไมม่นั คง ดังนั้นมหาวิชชาลัยพุทธเศรษฐศาสตร จึงมีภารกิจการดําเนินงานประกอบดวย ๑) ประยุกตพุทธศาสนาเพื่อการ พัฒนาอยางยั่ง ยืน (กาย-ศีล -จิต -ปญญา) ๒) สง เสริมสัม มาอาชีวะผานระบบเกษตรอินทรียวิถีพุท ธ ๓) ฝกเกษตรกรชาวไทยใหพึ่งตนเองไดในทางการศึกษา เศรษฐกิจ จิตใจ และสรางองคความรูใหมในทางพุทธ
๒๙ เศรษฐศาสตรใหแกสังคม โดยหลักสูตรเนนกระบวนการปฏิบัติจริงอิงวิชาการ ประกอบดวยหลักสูตรนักเรียน ชาวนามืออาชีพเกษตรอินทรียวิถีพุทธ สมุนไพรธรรมโอสถ พุทธนิเวศ นวดแผนไทยเจริญสติ และดนตรีกวีศิลป เพื่อสืบสานงานศิลปถิ่นลานนา ดังตัวอยางกิจกรรม ดังนี้
การจัดกิจกรรมโรงเรียนชาวนา
กิจกรรมดนตรีกวีศิลป และกิจกรรมสงเสริมประเพณี วัฒนธรรม ภูมปิ ญญาลานนา เมื่อประมวลผลการดําเนินงานของศูนยวิปสสนาสากลไรเชิญตะวัน สามารถกลาวไดวาเปนศูนยวิปสสนา ไรเชิญตะวันเปนตนแบบแหลงเรียนรูการประยุกตใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงที่ประสบผลสําเร็จสราง คุณประโยชนแกประชาชนในชุมชนทั้งดานการสงเสริมคุณธรรมจริยธรรม การสืบสานประเพณี /วัฒนธรรม ของลานนาการเสริมสรางอาชีพแกประชาชนดวยภูมิปญญาของทองถิ่น/เกษตรอินทรียวิถีพุทธ จนชุมชนเกิด ความเขมแข็งและเปนที่ประจักษแกสาธารณชน ๒.วัดผาปง วัดผาปงกลาง อําเภอแมพริก จังหวัดลําปาง ไดรวมกับมูลนิธิพระมหาธาตุเจดีย ๑๒ ราศี และ ประชาชนในชุมชนผาปง ดําเนินการจัดโครงการ/กิจกรรมสงเสริมนํามิติศาสนา และวัฒนธรรมมาสรางเสริมให ชุมชนเกิดความเขมแข็งและอยูเย็นเปนสุขอยางยั่งยืนภายใตปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยไดเปดพื้นที่วัดเปน "ศูนยเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน" ดําเนินการสงเสริมการศึกษา ศาสนา และ สืบสาน วัฒนธรรมประเพณี เพื่อสรางชุมชน/สังคมที่ดี ในรูปแบบ ตาง ๆ อาทิเชน ๑. การสงเสริมการศึกษา :เปนแหลงเรียนรูพลังงานทดแทน
๓๐ ๑) เปดพื้นที่วัดเปนลานธรรม:แหลงเรียนรูพลังการทดแทนศูนยรวมของการนําพลังงานทดแทนมาใช เชนมีเตาอบพลังงานแสงอาทิตย เตาถายประหยัดพลังงานเครื่องใบโอดีเซล ประโยชนที่คนในชุมชนไดรับจากแหลงเรียนรูน้ี ๑. นําพลังงานจากแสงอาทิตยมาใชในรูปแบบตาง ๆ ๒. ไดรับทราบหลักการประดิษฐเตาประหยัดพลังงาน ๓. เสริมสรางอาชีพใหแกคนในชุมชนที่ใชพลังงานทดแทน เชนการอบเชื้อเห็ด การอบกลวย การนํา น้ํามันพืชที่ใชแลวมาทําไบโอดีเซล
๒) เปดพื้นที่วัดจัดเปนลานกิจกรรมขยายผลชุมชนสุขภาพดี เพื่อสรางแกนนําชุมชนในการรวมดูแล สุขภาพอนามัยแกประชาชนในชุมชนใหมคี ุณภาพชีวิตที่ดี ๒. อนุรักษสบื ทอดพระพุทธศาสนาและสงเสริมคุณธรรมจริยธรรม
๑) จัดโครงการวิปสสนาชุมชน เยาวชนสรางสุข โดยวัดผาปงไดรวมกับสภา วัฒนธรรม ผาปงจัดโครงการปสสนาชุมชน เยาวชนสรางสุข โดยไดเชิญชวนเยาวชนในสถานศึกษาเขาคาย อบรมวิปสสนาบมเพาะเยาวชนเปนคนดีมีศีลธรรม เปนแกนนําในการสรางเสริมคุณธรรมใหแกเยาวชนในชุมชน
๓๑ ๒) วัดผาปงไดรวมกับกรมการศาสนา และชาวบานในชุมชนอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุเพื่อ ประดิษฐานถาวรในพระมหาธาตุเจดีย ณ วัดผาปงกลาง เพื่อใหคนในชุมชนไดสักการบูชาธรรม รวมทั้งแหลง ธรรมทองเที่ยวธรรมะเชิงสรรคที่เปน ศูนยรวมจิตใจพลังศรัทธาในการรวมอนุรักษสืบทอดพระพุทธศาสนา ๓. สืบสานวัฒนธรรมประเพณี วัดผาปงกลางไดรวมกับสภาวัฒนธรรมตําบลผาปง ชาวบานในชุมชนเปดพื้นที่วัดเปนลาน วัฒนธรรมรวมอนุรักษสืบสานวัฒนธรรม ประเพณีอันดีงาม ภูมิปญญาของทั้งถิ่น โดยไดจัดคายวัฒนธรรม ชุมชนไทย-อเมริกัน จัดกิจกรรมอนุรักษภูมปิ ญญาพื้นบาน จัดงานตาลกวยสลาก เปนตน
จัดคายวัฒนธรรมชุมชนไทย-อเมริกัน
จัดกิจกรรมอนุรักษภูมิปญญาพื้นบาน
จัดงานตาลกวยสลากหลวง
๓๒ ๓. วัดมงคลธรรมกายราม วัดมงคลธรรมกายาราม ตําบลโปงงาม อําเภอแมสาย จังหวัดเชียงราย ไดนาํ หลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใชในการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย โดยรวมกับคณะกรรมการ ดําเนินงานโครงการลานธรรมฯ เปดพื้นวัดเปน “ศูนยกลางการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของ ชุมชน” จัดกิจกรรมสงเสริมการเผยแผพระพุทธศาสนา จัดกิจกรรมจิตอาสาพัฒนาคน/สังคม จัด กิจกรรมเสริมสรางอาชีพแกประชาชนเพื่อการพึ่งพาตนเอง เนนการมีสว นรวมจากประชาชน/เครือขายตาง ๆ ทั้งในชุมชนและนอกชุมชน เพื่อสานสัมพันอันดีระหวางบาน วัด โรงเรียน และชุมชน และสรางความเขมแข็ง ใหแกชุมชน ดังตอไปนี้
กิจกรรมสงเสริมเผยแผพระพุทธศาสนาและสงเสริมคุณธรรมจริยธรรม
กิจกรรมสืบสานประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปญญาของทองถิ่น
กิจกรรมสงเสริมอาชีพเกษตรอินทรีย
๓๓
กิจกรรมสงเสริมอาชีพเกษตรอินทรีย
๓๔
ภาคผนวก รูปแบบปายโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ภายใตโครงการเสริมสรางวิถีชีวิตที่ดีงามภายใตธรรมะทั้งแผนดิน ขอความกรุณาจังหวัดแจงใหศาสนสถานจัดทําปายโครงการลานธรรมลานวิถีไทย ของแตละศาสนสถาน (ตามกําลังความสามารถ) ติดตั้งบริเวณดานหนาศาสนสถาน อาจทําเปน ปายผาไวนิล กระดานไม หรือแผนผา ตามตัวอยางนี้ โดยมีขนาดกวาง ๑.๕เมตร ยาว ๒.๕ เมตร
ลานธรรมลานวิถีไทย..................... (ชื่อศาสนสถาน) : ศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จังหวัด.................. กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม
ลานธรรม ๑
(ตัวอย่าง) แผนปฏิบัติการของศาสนสถาน.....................................จังหวัด.................................... โครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําปีงบประมาณ ๒๕๕๗ กรมการศาสนา ๑. ชือผู้นําศาสนสถาน.................................................................................................... ๒. สถานทีตังของศาสนสถาน เลขที...........................................ตําบล........................อําเภอ............................จังหวัด........................................................ ๓. หลักการและเหตุผล.............................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................ ๔. ความมุ่งหมายของศาสนสถานทีเข้าร่วมโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ๔.๑..................................................................................................................... ๔.๒..................................................................................................................... ๔.๓..................................................................................................................... ๔.๔..................................................................................................................... ๕. จํานวนโครงการทีจะดําเนินการในปี ๒๕๕๗ จํานวน ...........โครงการ มีผู้รับผิดชอบโครงการ รวม..................คน ๖. จํานวนงบประมาณทีใช้ด ําเนินการในปี ๒๕๕๗ เป็นเงินรวมทั งสิน ............บาท ขอรับการสนับสนุนจํานวน..............โครงการ เป็นเงินจํานวน......................บาท ๗. เป้าหมาย มีจํานวนผู้เข้าร่วมโครงการ รวมทุกโครงการ กําหนดไว้เดือนละ..................คน ตลอด ๙ เดือน(มกราคม-กันยายน ๒๕๕๗) จํานวน ....................คน ๘. ระยะเวลาดําเนินการเดือนมกราคม-กันยายน ๒๕๕๗ รวม ๙ เดือน ๙. ผลทีคาดว่าจะได้รับจากการดําเนินโครงการต่างๆตามแผนปฏิบัตกิ ารของศาสนสถาน ๙.๑.............................................................................................................................................................................................................................. ๙.๒............................................................................................................................................................................................................................... ๙.๓............................................................................................................................................................................................................................... ๙.๔...............................................................................................................................................................................................................................
๓๖ ๑๐. รายละเอียดของแผนงานและโครงการที จะดําเนินการในปี ๒๕๕๗ มีตัวอย่างแผนและโครงการ ดังนี โครงการ ทีดําเนินการ
วัตถุประสงค์ ของโครงการ
ผู้รับ ระยะเวลา ผิดชอบ ดําเนินการ โครงการ
เป้าหมาย เชิงปริมาณ
งบประมาณ ทีใช้
เชิงคุณภาพ
ยุทธศาสตรที่ ๑ การจัดศาสนสถานใหเอื้อตอการเปนศูนยการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เดือน ๕,๐๐๐บาท โครงการที ๑ จัด ภูมิ ๑.เพื อพัฒ นาให้ ศาสน -เจ้า -จํานวน ๒๐ อาวาสวั ด มกราคมทัศนของศาสนสถานให สถานพรอมเปนศูนยการ คนร่วมทําความ สะ อาด สงบ รม รื่น เรีย นรูห ลัก ปรัชญาของ -ผู้นําศา มีนาคม สะอาด สนสถาน สวยงามตามธรรมชาติ เศรษฐกิจพอเพียง ๒๕๕๗ -ศาสนสถานมี แบบเรียบงาย โดยให ๒.เพื อเป็น แบบอย่า งที ดี ความสะอาดเป็น คนในชุมชนที่มีจิตอาสา ในการเป็น “ ศาสนสถาน ระเบียบสวยงาม มารวมดําเนินการ พอเพีย ง” ให้ชุมชนนําไป เรียบง่าย ปฏิบัติ โครงการที ๒ พัฒนา คณะทีม งานภายใน ศาสนสถานใหมีความรู และอุด มการณยึด มั่น ใ น ป รัช ญ า ข อ ง เศรษฐกิจพอเพียง
โครงการที ๓..........
๑.เพื อพัฒ นาบุค ลากร ในศาสนสถานมีค วามรู เ ขา ใจ ใน ป รัช ญา ขอ ง เศรษฐกิจ พอเพีย ง เป็น ทีมงานทีมีศักยภาพ ๒. เ พื อใ ห้บุค ลา กร ใน ศาสนสถานมีอุดมการณ ยึด มั่น ใน ป รัช ญ าขอ ง เศรษฐกิจพอเพียงและเป็น แบบอย่างให้คนในชุมชน
-เจ้า อาวาสวัด -ผู้นําศา สนสถาน
เดือน มกราคมมีนาคม ๒๕๕๗
-จํานวน ....คน ๒,๐๐๐บาท ได ้ร ับการอบรม -ศาสนสถานมี บุลากรทีมีคุณภาพ สามารถเป็นแกนนํา ของคนในชุมชน
ปี ๒๕๕๖ ไตรมาส ๑ ตค พย ธค
ระยะเวลาดําเนินการ ปี ๒๕๕๗ ไตรมาส๒ ไตรมาส๓ ไตรมาส๔ มค กพ มีค เมย พค มิย กค สค กย
๓๗ โครงการ ทีดําเนินการ
วัตถุประสงค์ ของโครงการ
ผู้รับ ระยะเวลา ผิดชอบ ดําเนินการ โครงการ
เป้าหมาย เชิงปริมาณ
งบประมาณ ทีใช้
เชิงคุณภาพ
โครงการที ๔.......... ............................. ยุทธศาสตรที่ ๒ สรางเสริมกระบวนการเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงใหแกชุมชนดวยรูปแบบกิจกรรมที่หลากหลาย วันสําคัญ ๑. เ พื่อ ใหป ระ ชา ชน เ ห็น -เจ้า -จํานวน ....คน ที ๕,๐๐๐บาท โครงการที ๕ จัด ความสําคัญของหลักธรรมและ นํา ไ ปป ฏิบัติ ล ด ล ะ เ ลิก อบายมุข ดํา รงชีวิต อยา ง พอเพียง ๒.เพื่อ ใหประชาชนไดแสดง ความจงรักและภักดีในสถาบัน พระมหากษัตริย เพื่อใหคนในชุมชนพึ่งพาตนเอง โครงการที่ ๖ จัด ใหศาสนสถานเปนศูนย ได มีกิจกรรมลดรายจายและ สาธิตเศรษฐกิจพอเพียง เพิ่มรายไดในครัวเรือนจากภูมิ ปญญาผลิตภัณฑชุมชน กิจกรรมทางศาสนาสงเสริม คุณธรรมและเทิดทูน สถาบันพระมหากษัตริยใ น วันสําคัญทางศาสนา
อาวาสวัด -ผู้นําศา สนสถาน
โครงการที ๘........
อาวาสวัด -ผอ. โรงเรียน
เข้าร่วมกิจกรรม - คนในชุม ชน ลด ละ เลิก อบายมุข ดํารงชีวิตอย่าง พอเพียง -จํานวน ....คน ที่ เขารวม - คนในชุมชนมี รายไดเพิ่ม
-เจ้า อาวาสวัด -ผู้นําศา สนสถาน
ยุทธศาสตรที่ ๓ การขยายผลและการพัฒนาเครือขาย โครงการที ๗ จัด ตั้ง ๑.เพื่อใหโรงเรียนเปนเครือขาย -เจ้า ชมรมพอเพียงในโรงเรีย น มีสวนรวมขับเคลื่อนหลัก วิถีพุท ธ จัด กิจ ก ร ร ม ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๒.เพื่อใหชมรมพอเพียงใน จิตอาสา โรงเรียนจัดกิจกรรมจิตอาสา
ทางศาสนา และสถาบัน พระมหากษัต ริย
ตลอดปี
๓,๐๐๐บาท
-จํานวนนักเรียน ๑,๐๐๐บาท ทีเข ้าร่วม... คน - นักเรียนเรียนรู้ และดํารงชีว ิต แบบพอเพียง
ปี ๒๕๕๖ ไตรมาส ๑ ตค พย ธค
ระยะเวลาดําเนินการ ปี ๒๕๕๗ ไตรมาส๒ ไตรมาส๓ ไตรมาส๔ มค กพ มีค เมย พค มิย กค สค กย
๓๘ โครงการ ทีดําเนินการ
วัตถุประสงค์ ของโครงการ
ผู้รับ ระยะเวลา ผิดชอบ ดําเนินการ โครงการ
ยุทธศาสตรที่ ๔ การเผยแพรประชาสัมพันธ เพื่อปลุกกระแสชุมชนใหเขาใจ -เจ้า โครงการที ๙ เรียนรู เศรษฐกิจพอเพียงผานเสียง และ เขา ถึง ความพอเหมาะ พอควรในการดําเนินชีวิต ตามสาย
โครงการที ๑๐....... รวม
เป้าหมาย เชิงปริมาณ
งบประมาณ ทีใช้
เชิงคุณภาพ
ตลอดปี
ปี ๒๕๕๖ ไตรมาส ๑ ตค พย ธค
ระยะเวลาดําเนินการ ปี ๒๕๕๗ ไตรมาส๒ ไตรมาส๓ ไตรมาส๔ มค กพ มีค เมย พค มิย กค สค กย
๕๐๐บาท
อาวาสวัด -ผู้นําศา สนสถาน
………คน
๑๖,๕๐๐บ.
ลงชือ.................................................................ผู้จัดทําแผนฯขอรับ การสนับสนุนงบประมาณ (…………………………………………) ตําแหน่ง ผู้นําศาสนสถาน........................................... วันที..................เดือน............................พ.ศ. ๒๕๕๗ ลงชือ.................................................................ผูอ้ นุม ัติให้ดําเนินการตามแผนฯ (…………………………………………) ตําแหน่ง ผู้ว่าราชการจังหวัด........................................... ประธานคณะกรรมการบริหารโครงการลานบุญลานป ัญญาจังหวัด.............................
แบบรายงานความกาวหนาผลการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําเดือน ………………………………………. สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด....................................................
ลานธรรม ๒
สวนที่ ๑ กิจกรรมสงเสริมการขับเคลื่อนโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยทีส่ าํ นักงานวัฒนธรรมจังหวัด ดําเนินการ ๑. กิจกรรมที่ดาํ เนินการ ๑๑. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๒. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๓ ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๒. งบประมาณที่ดําเนินการ..................................................................................................................................... ๓. ผลสําเร็จที่ไดรับจากการดําเนินการ . ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓.๒ ..................................................................................................................................................................... ๓.๓ ..................................................................................................................................................................... ๔. การขยายผล/พัฒนาตอยอดเพื่อสงเสริมการเผยแพรหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูประชาชนในชุมชน ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓.๒ ..................................................................................................................................................................... ๓.๓ ..................................................................................................................................................................... ๕. ปญหา/อุปสรรค ๔.๑ ..................................................................................................................................................................... ๔.๒ ..................................................................................................................................................................... ๔.๓ ..................................................................................................................................................................... ๖. ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
๔๐ สวนที่ ๒ กิจกรรมทีศ่ าสนสถานที่เขารวมโครงการดําเนินการตามแผนงานโครงการที่ศาสนสถานกําหนด ๑. ชื่อศาสนสถาน ............................................................................................................................................... ๒. กิจกรรมที่ดาํ เนินการโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ๑๑. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๒. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๒. งบประมาณที่ดําเนินการ..................................................................................................................................... ๓. ผลสําเร็จที่ไดรับจากการดําเนินการ . ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓.๒ ..................................................................................................................................................................... ๓.๓ ..................................................................................................................................................................... ๔. การขยายผล/พัฒนาตอยอดเพื่อสงเสริมการเผยแพรหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูประชาชนในชุมชน ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓.๒ ..................................................................................................................................................................... ๓.๓ ..................................................................................................................................................................... ๕. ปญหา/อุปสรรค ๕.๑ ..................................................................................................................................................................... ๕.๒ ..................................................................................................................................................................... ๕.๓ ..................................................................................................................................................................... ๖. ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
หมายเหตุ: ใหสํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดรายงานผลการดําเนินงานโครงการ/กิจกรรมของศาสนสถานตามจํานวน ศาสนสถานที่เขารวมโครงการฯ
๔๑ สวนที่ ๓ ศาสนสถานที่เขารวมโครงการฯ ที่มีผลการดําเนินงานโครงการตามปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงโดดเดนเปนที่ประจักษ (คัดเลือกลานธรรม ลานวิถีไทยตนแบบของจังหวัด) ๑. ชื่อศาสนสถาน ............................................................................................................................................... ๒. กิจกรรมที่ดาํ เนินการโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงที่โดดเดนเปนที่ประจักษ ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
๑๑. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
๑.๒. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๒. งบประมาณที่ดําเนินการ..................................................................................................................................... ๓. หนวยงานสนับสนุน ๑) ........................................................... ๒) ............................................................ ๓) ...................................................................... ๔) ...................................................................................... ๔. ผลสําเร็จที่ไดรับจากการดําเนินการ . ๔.๑ ..................................................................................................................................................................... ๔.๒ ..................................................................................................................................................................... ๔.๓ ..................................................................................................................................................................... ๕. ปญหา/อุปสรรค ๕.๑ ..................................................................................................................................................................... ๕.๒ ..................................................................................................................................................................... ๕.๓ ..................................................................................................................................................................... ๖. ตองการใหกรมการศาสนาเติมเต็ม/สนับสนุนในเรื่องดังตอไปนี้ ๖.๑ ..................................................................................................................................................................... ๖.๒ ..................................................................................................................................................................... ๖.๓ ..................................................................................................................................................................... (ลงชื่อ).............................................ผูรายงาน (............................................) ตําแหนง ........................................................
๔๒
ลานธรรม ๓
แบบประเมิน โครงการลานธรรม ลานวิถไี ทย ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม ……………………….. คําชี้แจง ๑. แบบประเมิน โครงการฉบับ นี้ มีวัต ถุป ระสงคเ พื่อ ติด ตามผลสัมฤทธิ์ก ารดําเนินงาน ตามวัตถุป ระสงคโครงการ จึงขอความรวมมือทานกรอกขอมูลตามความเปนจริง เพราะคําตอบของทาน จะเปนประโยชนตอการพัฒนางานของกรมการศาสนาในปตอไป ๒. กรุณากาเครื่องหมาย ü ลงในชองระดับความคิดเห็นที่ตรงกับความคิดเห็นของทานมาก ที่สดุ และเติมคําลงในชองวาง ตอนที่ ๑ ขอมูลสวนบุคคล ๑. เพศ r ชาย r หญิง ๒. อายุ q ระหวาง ๗-๒๐ ป q ระหวาง ๒๑ - ๓๐ ป q ระหวาง ๓๑-๔๐ ป q ระหวาง ๔๑- ๕๐ ป q ระหวาง ๕๑-๖๐ ป q ๖๐ ปขึ้นไป ตอนที่ ๒ ความคิดเห็นตอการดําเนินการจัดกิจกรรม มากที่สดุ มาก นอย นอยที่สดุ ความคิดเห็นตอการจัดกิจกรรม ๔ ๓ ๒ ๑ ๑. ศาสนสถานเปนศูนยการเรียนรูปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน ๑.๑ ศาสนสถานไดจัดกิจกรรมสรางความรูความเขาใจเกี่ยวกับปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง: จัดนิทรรศการเผยแพรความรู /แจกแผนพับ/บรรยาย หรือจัดวิทยากรมาบรรยายใหความรู ฯลฯ ๑.๒ ศาสนสถานไดจัดกิจกรรมเสริมสรางประสบการณการเรียนรูปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง : จัดแปลงสาธิตเกษตรผสมผสานหรือเกษตรทฤษฎีใหม / นําคนในชุมชน ไปศึกษาดูงาน/รวมกับชุมชนตั้งศูนยถายทอดภูมิปญญาของทองถิ่น ฯลฯ ๒. ศาสนสถานเปนศูนยกลางจัดกิจกรรมทางศาสนา สงเสริมคุณธรรม จริยธรรม และเปนศูนยรวมเทิดทูนสถาบันชาติ ศาสนา และสถาบัน พระมหากษัตริยและถายทอดภูมิปญญาของทองถิ่น
๒.๑ ทานคิดวาการจัดกิจกรรมลานธรรม ลานวิถีไทย ชวยสงเสริมให ประชาชนในชุมชนไดใชศาสนสถานเปนศูนยกลางจัดกิจกรรมเผยแผ หลักคําสอนทางศาสนา: ทําบุญตักบาตร ฝกสมาธิ ปฏิบัติธรรมเจริญ จิตภาวนา เสวนาทางศาสนา ในวันธรรมสวนะ/สําคัญทางศาสนา ๒.๒ ทานคิดวาการจัดกิจกรรมลานธรรม ลานวิถีไทย ชวยสงเสริมให ประชาชนในชุมชนไดใชศาสนสถานเปนศูนยกลางจัดกิจกรรมเทิดทูน สถาบันชาติ ศาสนาและสถาบันพระมหากษัตริย: จัดนิทรรศการ
๔๓ ความคิดเห็นตอการจัดกิจกรรม เผยแพรพระเกียรติคุณ / ลงนามถวายพระพร/จุดเทียนชัยถวายพระพร / รักษาศีลเจริญจิตภาวนา/ รองเพลงชาติ เพลงสรรเสริญ ฯลฯ ๒.๓ ทานคิดวาการจัดกิจกรรมลานธรรม ลานวิถีไทย ชวยสงเสริมให ประชาชนในชุมชนไดใชศาสนสถานเปนศูนยกลาง สืบคน สืบสาน ถายทอดภูมปิ ญญาของทองถิ่นใหดํารงอยูคูชุมชน/สงเสริมใหประชาชนใน ชุมชนไดมีโอกาสศึกษาเรียนรูมรดกภูมปิ ญญาของทองถิ่นและวิถีชีวิตที่เปน รากเหงาของชุมนทองถิ่น ๓) ศ าส นิก ชน ข องทุก ศ า ส น าไ ดใ กลชิด ศ า ส น า ป ฏิบัติต าม หลักคําสอนของศาสนา
๓.๑ การจัดกิจกรรมลานธรรมลานวิถีไทยชวยสงเสริมใหประชาชนในชุมชน ไดเขาวัด/ศาสนสถาน เพื่อทํากิจกรรมทางศาสนาหรือประกอบศาสนกิจ ๓.๒ การจัดกิจกรรมลานธรรมลานวิถีไทยชวยสงเสริมใหประชาชนในชุมชน ไดมีโอกาสศึกษาเรียนรูหลักธรรมทางศาสนาจากพระสงฆ/ผูทางศาสนา ๓.๓ การจัดกิจกรรมลานธรรมลานวิถีไทยชวยสงเสริมใหประชาชนใน ชุมชนไดนาํ หลักธรรมทางศาสนาไปปรับใชในการดําเนินชีวิต ๔) ศาสนสถานได เสริมสรางจิตสํานึกใหประชาชน ยึดมั่นในหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพีย งในการดําเนินชีวิต และมีคานิยมที่ สอดคลองกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ๔.๑ ทานคิดวาการจัดกิจกรรมในโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ชวยสงเสริมใหประชาชนในชุมชนไดนาํ หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (พอประมาณ มีเหตุผล มีภูมิคุมกันในตัวที่ดีและมีความรูคูคุณธรรม) มาพัฒนาชุมชน/ใหคนในชุมชน ไดปรับใชในการดําเนินชีวิต พรอมรับ กับการเปลี่ยนแปลงของสังคม เศรษฐกิจในปจจุบัน ๔.๒ ทานคิดวากิจกรรมลานธรรม ลานวิถีไทยชวยสงเสริมใหคนในชุมชนมี คานิยม จิตสํานึกที่ดี เชน มีคุณธรรมจริยธรรม มีจิตสาธารณะ คิดดี ทําดี เอื้อเฟอเผื่อแผ มีเมตตากรุณา ฯลฯ ๔.๓ ทานคิดวาการจัดกิจกรรมลานธรรม ลานวิถีไทย เปนสวนหนึ่งที่ชวย แกไข/ ลดปญหาใหกับชุมชน เชน ปญหาความขัดแยง การลักเล็กขโมยนอย แหลงมั่วสุม/อบายมุข ขาดความสามัคคีรวมมือรวมใจ ฯลฯ ๕. ลานธรรม ลานวิถีไทยไดปรับภูมิทัศน/เปดพื้นทีศ่ าสนสถานเปน แหลงทองเที่ยวเชิงธรรมะ ๕.๑ ทานคิดวาลานธรรม ลานวิถีไทย ไดรวมกับชุมชนปรับภูมทิ ัศน /ตบแตง สถานทีศ่ าสนสถานพรอมรับเปนแหลงทองเที่ยวเชิงธรรมะมากนอยเพียงไร ๕.๒ ทานคิดวาลานธรรม ลานวิถีไทยไดประชาสัมพันธ เชิญชวนคนใน ชุมชน/บุคคลภายนอกเขารวมกิจกรรมเพื่อเปดพื้นที่ศาสนสถานเปน แหลงทองเที่ยวเชิงธรรมะมากนอยเพียงไร
มากที่สุด ๔
มาก ๓
นอย ๒
นอยที่สดุ ๑
๔๔ ความคิดเห็นตอการจัดกิจกรรม
มากที่สุด ๔
มาก ๓
นอย ๒
นอยที่สดุ ๑
๕.๓ ทานคิดวาลานธรรม ลานวิถีไทยไดจัดกิจกรรมเพื่อสงเสริมการเปด พื้นที่ศาสนสถานเปนแหลงทองเที่ยวเชิงธรรมะมากนอยเพียงไร ความเห็นของทานตอโครงการนี้ ¨ สมควรดําเนินการตอ เนื่องจาก ........................................................................................................................... ¨ ไมสมควรดําเนินการตอ เนื่องจาก ....................................................................................................................... ¨ ควรปรับปรุง เนื่องจาก........................................................................................................................................
๔๕
ลานธรรม ๔
แบบรายงานผลการบริหารงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทยประจําปงบประมาณ ๒๕๕๗ จังหวัด ……………..................................... ตอนที่ ๑ รายงานขอมูลจํานวนศาสนสถาน...............แหง ๑.๑ ศาสนสถานนํารอง...............แหง -ศาสนสถานของศาสนาพุทธ.............แหง -ศาสนสถานของศาสนาอิสลาม.........แหง - ศาสนสถานของศาสนาคริตส...........แหง -ศาสนสถานของศาสนาพราหมณ-ฮินดู .......แหง - ศาสนสถานของศาสนาซิกข.............แหง ๑.๒ ศาสนสถานที่รวมโครงการ................แหง - ศาสนสถานของศาสนาพุทธ.............แหง - ศาสนสถานของศาสนาอิสลาม.........แหง - ศาสนสถานของศาสนาคริตส............แหง - ศาสนสถานของศาสนาพราหมณ-ฮินดู.......แหง - ศาสนสถานของศาสนาซิกข.............แหง ๑.๓ จํานวนโครงการ/กิจกรรมในแผนปฏิบัติการของศาสนสถานทุกแหงรวม.............โครงการ/กิจกรรม ๑.๔ จํานวนประชาชนที่เขารวมโครงการ/กิจกรรม รวมจํานวน...................คน การใชจายของศาสนสถาน หมวดเงินอุดหนุน ชื่อศาสนสถาน
โครงการตามแผน ปฏิบตั กิ ารของศาสนสถาน
วงเงินงบประมาณ ที่ไดรับจัดสรร
ผลการเบิกจาย
ผลการดําเนินงาน
ศาสนสถาน....... ศาสนสถาน....... ศาสนสถาน....... การใชจายของจังหวัด หมวดเงินอุดหนุน รายการ คาติดตามและประเมินผล การดําเนินโครงการ
งบประมาณ ที่ไดรับจัดสรร
ผลการเบิกจาย
ผลการดําเนินงาน
ตอนที่ ๒ การดําเนินงานตามแผนปฏิบตั กิ ารของศาสนสถาน
การดําเนินการ
งบประมาณ งบประมาณ งบประมาณ ที่ไดรับจัดสรร ที่ใชจริง
จํานวนคนเขารวมกิจกรรม ตามแผน เขารวม (คน) กิจกรรม (คน)
การจัดประชุมจัดทําแผนปฏิบตั กิ ารของศาสนสถาน จํานวนโครงการ/กิจกรรมในแผนปฏิบัติการศาสนสถาน การประชุมคณะกรรมการฯ ประจําศาสนสถาน รวมจํานวนคนเขารวมโครงการ/กิจกรรมทุกแหง ลงชื่อ.................................................ผูรายงาน (...................................................) ตําแหนง นักวิชาการวัฒนธรรม วัน เดือน ป........................................... ลงชื่อ.................................................ผูรับรองรายงาน (.................................................) วัฒนธรรมจังหวัด.................................... วัน เดือน ป............................................
๔๖ แบบรายงานผลการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําปงบประมาณ ๒๕๕๗ ระดับดีเดน ศาสนสถาน.................................................... สวนที่ ๑ กิจกรรมที่ดําเนินการ ๑๑. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๒. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๓ ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๒. งบประมาณที่ดําเนินการ..................................................................................................................................... ๓. ผลสําเร็จที่ไดรับจากการดําเนินการ ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓..๒ ..................................................................................................................................................................... ๓..๓ ..................................................................................................................................................................... ๔. การขยายผล/พัฒนาตอยอดเพื่อสงเสริมการเผยแพรหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูประชาชนในชุมชน ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓..๒ ..................................................................................................................................................................... ๓..๓ ..................................................................................................................................................................... ๕. ปญหา/อุปสรรค ๔.๑ ..................................................................................................................................................................... ๔.๒ ..................................................................................................................................................................... ๔.๓ .....................................................................................................................................................................
ลานธรรม ๕
๔๗ สวนที่ ๒ ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
หมายเหตุ : แนบภาพถายกิจกรรมขนาดโปสการด หรือซีดรี ูปภาพไมเกิน ๑๐ ภาพ
(ลงชื่อ).............................................ผูรายงาน (............................................) ตําแหนง ........................................................
๔๘ แบบรายงานผลการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําปงบประมาณ ๒๕๕๗ ระดับปกติ ศาสนสถาน.................................................... สวนที่ ๑ กิจกรรมที่ดําเนินการ ๑๑. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๒. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๓ ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๒. งบประมาณที่ดําเนินการ..................................................................................................................................... ๓. ผลสําเร็จที่ไดรับจากการดําเนินการ . ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓..๒ ..................................................................................................................................................................... ๓..๓ ..................................................................................................................................................................... ๔. การขยายผล/พัฒนาตอยอดเพื่อสงเสริมการเผยแพรหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูประชาชนในชุมชน ๔.๑ ..................................................................................................................................................................... ๔.๒ ..................................................................................................................................................................... ๔.๓ ..................................................................................................................................................................... ๕. ปญหา/อุปสรรค ๕.๑ ..................................................................................................................................................................... ๕.๒ ..................................................................................................................................................................... ๕.๓ .....................................................................................................................................................................
ลานธรรม ๖
๔๙ สวนที่ ๒ ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
หมายเหตุ : แนบภาพถายกิจกรรมขนาดโปสการด หรือซีดรี ูปภาพไมเกิน ๑๐ ภาพ
(ลงชื่อ).............................................ผูรายงาน (............................................) ตําแหนง ........................................................
๕๐ แบบรายงานผลการดําเนินงานโครงการลานธรรม ลานวิถีไทย ประจําปงบประมาณ ๒๕๕๗ ระดับสมควรยกเลิก ศาสนสถาน.................................................... สวนที่ ๑ กิจกรรมที่ดําเนินการ ๑๑. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๒. ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๑.๓ ชื่อกิจกรรม.................................................................................................................................... จัดกิจกรรม ................................................................................................................................. ระยะเวลาดําเนินการ................................................................................................................... จํานวนผูรวมกิจกรรม............................รูป/คน ภาพรวมกิจกรรม.......................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ๒. งบประมาณที่ดําเนินการ..................................................................................................................................... ๓. ผลสําเร็จที่ไดรับจากการดําเนินการ . ๓.๑ ..................................................................................................................................................................... ๓..๒ ..................................................................................................................................................................... ๓..๓ ..................................................................................................................................................................... ๔. การขยายผล/พัฒนาตอยอดเพื่อสงเสริมการเผยแพรหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสูประชาชนในชุมชน ๔.๑ ..................................................................................................................................................................... ๔.๒ ..................................................................................................................................................................... ๔.๓ ..................................................................................................................................................................... ๕. ปญหา/อุปสรรค ๕.๑ ..................................................................................................................................................................... ๕.๒ ..................................................................................................................................................................... ๕.๓ ..................................................................................................................................................................... ๖. สาเหตุที่ตองยกเลิกการดําเนินงานโครงการ ๖.๑ ..................................................................................................................................................................... ๖.๒ ..................................................................................................................................................................... ๖.๓ .....................................................................................................................................................................
ลานธรรม ๗
๕๑ สวนที่ ๒ ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
ภาพถายกิจกรรม
หมายเหตุ : แนบภาพถายกิจกรรมขนาดโปสการด หรือซีดรี ูปภาพไมเกิน ๑๐ ภาพ
(ลงชื่อ).............................................ผูรายงาน (............................................) ตําแหนง ........................................................
๕๒
บรรณานุกรม สมพร เทพสิทธา. ๒๕๔๙. เศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชดําริ.กรุงเทพฯ: สํานักพิมพอริยมรรค. สุเมธ ตันติเวชกุล. ๒๕๔๓. ใตเบื้องพระยุคลบาท. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพมติชน. อภิชัย พันธเสน และคณะ. ๒๕๕๐. การสังเคราะหองคความรูเศรษฐกิจพอเพียง. กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สกว.