Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu by Samtök sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu

VAXTARSAMNINGUR FYRIR HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu Ingunn S. Þorsteinsdóttir Sigurður Snævarr Sóknaráætlun höfuðborgarsvæðisins 2013 Júní 2014

Þessi skýrsla er hluti af Sóknaráætlun fyrir höfuðborgarsvæðið 2013 sem er fjármögnuð m.a. af ríkissjóði samkvæmt sérstökum samningi þar um. Samtök sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu vinna eftir sóknaráætluninni og úr henni og bera ábyrgð á framgangi þeirra verkefna sem falla undir hana. Innihald, skoðanir og niðurstöður eru á ábyrgð skýrsluhöfunda.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Efnisyfirlit

Efnisyfirlit 1

Inngangur og helstu niðurstöður ..................................................................................................... 4

Mannfjöldaþróun á höfuðborgarsvæðinu og landinu öllu .............................................................. 7

Íbúaþróun í einstökum sveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins .................................................... 12

Íbúaþróun í nærsveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins ................................................................ 22

Mannfjöldi og þróun hans annars staðar á Norðurlöndum .......................................................... 24

Framreikningur mannfjölda ........................................................................................................... 27

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

1 Inngangur og helstu niðurstöður

1 Inngangur og helstu niðurstöður 1 Inngangur og helstu niðurstöður

Í verkefnislýsingu1 er fyrirlagt að greina þætti höfuðborgarsvæðisins í Í verkefnislýsingu1 eþjóðarbúskapnum, r fyrirlagt að greina dþraga ætti fram höfuðborgarsvæðisins í talnaefni sem nauðsynlegt er til að vinna spár

þjóðarbúskapnum, um draga fram þtróun alnaefni sem nauðsynlegt er tdil raga að vsinna spár líklega næstu 10-‐20 ára og loks aman yfirlit yfir gögn og um líklega þróun næstu 10-‐20 ára og m loks raga saman yfirlit yfir geögn og um þann þátt sem gagnagrunna sem áli dskipta. Í þessari skýrslu r fjallað gagnagrunna sem m áli skipta. Í þmessari skýrslu er þfróun jallað til um þann áþratuga, átt sem skiptir einna estu m áli fyrir næstu þ.e. þróun mannfjölda. skiptir einna mestu Í m áli fhyrir þróun til næstu ratuga, þ.e. þróun mannfjölda. fyrri luta er fjallað um máannfjöldaþróun undanfarinna áratuga og síðari Í fyrri hluta er fjallað um mannfjöldaþróun ndanfarinna áratuga og síðari Framreikningurinn er hlutanum er gerð grein fuyrir framreikningi mannfjölda. hlutanum er gerð grein fyrir framreikningi mannfjölda. Framreikningurinn er einnig liður í vinnu við svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins. einnig liður í vinnu við svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins. Helstu niðurstöður eru þessar: Helstu niðurstöður eru þessar: • Síðastliðinn aldarfjórðung hefur fólksfjölgun verið mun meiri á • Síðastliðinn aldarfjórðung hefur fólksfjölgun mun meiri áe ða nær 90% höfuðborgarsvæðinu en áv lerið andsbyggðinni,

•

höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggðinni, eða nær 90% fólksfjölgunarinnar. fólksfjölgunarinnar. • Frá 2009 til 2014 fækkaði íbúum á landsbyggð um 1.200, en Frá 2009 til 2014 fækkaði íbúum á landsbyggð m 71.500. .200, en höfuðborgarbúum fjölgaði uum

•

höfuðborgarbúum fjölgaði um 7.500. • Þessa þróun má rekja til búferlaflutninga. Borgarlíf dregur að ungt fólk Þessa þróun má rekja til búferlaflutninga. dregur að ungt fólk hvarvetna um heiminn Boorgarlíf g flutningsjöfnuður höfuðborgarsvæðisins hvarvetna um heiminn og flutningsjöfnuður öfuðborgarsvæðisins gagnvart landsbyggð er mhjög jákvæður á aldursbilinu 15-‐30 ára.

•

gagnvart landsbyggð er mjög jákvæður á aldursbilinu 15-‐30 ára. • Aldursskipting höfuðborgarbúa er töluvert önnur og hagstæðari en íbúa Aldursskipting höfuðborgarbúa er töluvert önnur og ahð agstæðari en íbúa landsbyggðarinnar. Mestu skiptir hlutfallslega eru margir íbúar

•

landsbyggðarinnar. höfuðborgarsvæðisins Mestu skiptir að hlutfallslega eru 2m5-‐40 argir áíra. búar á aldrinum höfuðborgarsvæðisins á aldrinum 25-‐40 ára. • Samanburður við höfuðborgarsvæði annars staðar á Norðurlöndum sýnir Samanburður við hsvipaða öfuðborgarsvæði staðar á Norðurlöndum sýnir þróun og ahnnars ér. Í öllum löndunum hefur fólksfjölgun verið meiri á svipaða þróun og hhöfuðborgarsvæðinu ér. Í öllum löndunum ehn efur ólksfjölgun verið eiri á öfðrum svæðum. Mm ikill máunur er á höfuðborgarsvæðinu en á öðrum svæðum. Mikill munur á aldursskiptingu höfuðborgarsvæða og ear nnarra svæða í þessum aldursskiptingu höfuðborgarsvæða og annarra svæða essum samanburðarlöndum og mun meiri í eþn hér á landi.

•

samanburðarlöndum og mun meiri en hér á landi. • Lýðfræðileg einkenni höfuðborgarsvæðisins byggjast annars vegar á Lýðfræðileg einkenni höfuðborgarsvæðisins byggjast aRnnars vegar oág hins vegar á því að fjölgun íbúa í grannsveitarfélögum eykjavíkur fjölgun íbúa í grannsveitarfélögum eykjavíkur hins vegar á því að borgin laðar til sRín ungt fólk. oEg inkenni búferlaflutninga innan svæðisins

borgin l aðar t il s ín u ngt fólk. Einkenni búferlaflutninga innan svæðisins 1 á höfuðborgarsvæðinu (2013). Sóknaráætlun höfuðborgarsvæðisins 2013, verkefnatillaga Samtök sveitarfélaga Samtök sveitarfélagahttp://ssh.is/images/stories/S%C3%B3knar%C3%A1%C3%A6tlun/LOKASKJAL%20-%20SSH%20á höfuðborgarsvæðinu (2013). Sóknaráætlun höfuðborgarsvæðisins 2013, verkefnatillaga %20S%C3%B3knar%C3%A1%C3%A6tlun%20h%C3%B6fu%C3%B0borgarsv%C3%A6%C3%B0isins%202013.pdf http://ssh.is/images/stories/S%C3%B3knar%C3%A1%C3%A6tlun/LOKASKJAL%20-%20SSH%20%20S%C3%B3knar%C3%A1%C3%A6tlun%20h%C3%B6fu%C3%B0borgarsv%C3%A6%C3%B0isins%202013.pdf

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

eru að fólk á aldrinum 15-‐25 ára flytur í verulegum mæli frá grannsveitarfélögum Reykjavíkur til borgarinnar, en flutningar ganga í hina áttina í aldurshópnum 25-‐40 ára. Frá 1991-‐2014 fluttu um 16 þúsund íbúar í Reykjavík til nágrannasveitarfélaganna umfram þá sem fluttu þaðan til borgarinnar. •

Meiri fólksfjölgun hefur verið í nærsveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins, frá Hvítá í Borgarfirði til Hvítár í Árnessýslu, en annars staðar á landsbyggð. Frá 1991 til 2014 fjölgaði fólki á þessu svæði um rösklega 12 þúsund manns. Þegar þessum ellefu sveitarfélögum er bætt við þau sjö sem mynda höfuðborgarsvæðið búa á Hvítá-‐Hvítá svæðinu 77% landsmanna. Öll fjölgun landsmanna á undanförnum tæpum aldarfjórðungi hefur verið á þessu svæði og rúmlega það, því að fólki utan svæðisins hefur fækkað.

•

Hagstofa Íslands birtir mannfjöldaspá eingöngu fyrir landið í heild. Framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu, sem kynntur er í þessari skýrslu, byggir í megindráttum á forsendum Hagstofunnar. Fram til ársins 2040 sýna framreikningar að höfuðborgarbúum muni fjölga um 50-‐75 þúsund og verða 66-‐67% landsmanna, samanborið við 64% í dag. Með sama hætti sýna reikningar að til ársins 2025 muni höfuðborgarbúum fjölga um 30-‐38 þúsund.

•

Spár um íbúafjölgun í einstökum sveitarfélögum eru eðli máls samkvæmt meiri óvissu undirorpnar en svæðisins í heild. Tiltölulega vélrænn framreikningur eins og hér er gerður byggir einkum á sögulegri þróun og þannig er horft framhjá skipulags-‐ og lóðamálum sem geta haft veruleg áhrif á íbúaþróun. Ber að taka þeim tölum sem hér eru birtar um einstök sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu með þessum fyrirvara.

•

Á grundvelli þessa framreiknings má áætla vinnuframboðið og þá fjölgun starfa sem þarf að verða til að atvinnuleysi aukist ekki frá því sem nú er. Til ársins 2025 þarf að fjölga störfum á höfuðborgarsvæðinu um 14-‐17 þúsund en um 25-‐37 þúsund fram til 2040.

•

Spár um mannfjöldaþróun á höfuðborgarsvæðum annars staðar á Norðurlöndum eru allar á einn veg og gera ráð fyrir meiri fólksfjölgun á þeim svæðum en annars staðar í löndunum. Þannig muni hlutfall fólks í þessum löndum sem búa á viðkomandi höfuðborgarsvæðum hækka um

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

2½ -‐3 prósentustig til ársins 2040, nema í Noregi, en þar er gert ráð fyrir hækkun um 1 prósentustig. •

Frávik frá þeim sviðsmyndum sem Hagstofan leggur fram í sínum spám var reiknað. Gerir það ráð fyrir að fólksflutningar milli landa muni færast í aukana eftir því sem á öldina líður og flutningsjöfnuður Íslands gagnvart útlöndum verði mjög jákvæður. Gangi þessi fráviksmynd verður fjölgun landsmanna meiri en felst í grunnspám Hagstofunnar og fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu á bilinu 62 til 75 þúsund fram til 2040.

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

2 Mannfjöldaþróun á höfuðborgarsvæðinu og landinu öllu

2 Mannfjöldaþróun á höfuðborgarsvæðinu og landinu öllu 2 Mannfjöldaþróun á höfuðborgarsvæðinu og landinu öllu öldaþróun á höfuðborgarsvæðinu og landinu öllu

Þann 1. janúar Þann 2014 1. janúar voru í2búar 014 h voru öfuðborgarsvæðisins íbúar höfuðborgarsvæðisins 208 þús., eða 208 64% þús., eða 64% Þann 1. janúar 2014 voru íbúar höfuðborgarsvæðisins 208 þús., eða 64% landsmanna. Undanfarinn aldarfjórðung, frá 1989 til f2rá 014, hefur landsmanna. Undanfarinn aldarfjórðung, 1989 til 2014, hefur landsmanna. Undanfarinn aldarfjórðung, frá 1989 til 2014, hefur landsmönnum fjölgað um f7jölgað landsmönnum 3,7 þús., um h7öfuðborgarbúum 3,7 þús., höfuðborgarbúum um 64 þús. uom g í6búum 4 þús. og íbúum landsmönnum fjölgað um 73,7 þús., höfuðborgarbúum um 64 þús. og íbúum á landsbyggð um 8,9 þús. Samkvæmt essum tölum voru t8ölum 8% fólksfjölgunar á landsbyggð um 8,9 þús. Sþamkvæmt þessum voru 88% fólksfjölguna á landsbyggð um 8,9 þús. Samkvæmt þessum tölum voru 88% fólksfjölgunar síðastliðins síðastliðins aldarfjórðungs á höfuðborgarsvæðinu. Síðustu fimm árin, 2fimm 009-‐ árin, 2009-‐ aldarfjórðungs á höfuðborgarsvæðinu. Síðustu síðastliðins aldarfjórðungs á höfuðborgarsvæðinu. Síðustu fimm árin, 2009-‐ 2014, hefur íbúum landsbyggðar fækkað um fækkað 1.200 muanns, en m á sanns, ama teíma 2014, hefur íbúum landsbyggðar m 1.200 n á sama tíma 2014, hefur íbúum landsbyggðar fækkað um 1.200 manns, en á sama tíma hefur íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgað um f7jölgað .500. um 7.500. hefur íbúum á höfuðborgarsvæðinu hefur íbúum á höfuðborgarsvæðinu fjölgað um 7.500.

Íbúafjölgun Íbúafjölgun skiptist í tvennt: náttúrulega fjölgun og nfjölgun ettó búferlaflutninga. Á skiptist í tvennt: náttúrulega og nettó búferlaflutninga. Á Íbúafjölgun skiptist í tvennt: náttúrulega fjölgun og nettó búferlaflutninga. Á mynd 3 og mynd 4 er árlegri skipt í þessa þætti, annars vegar á vegar á 3 og 4íbúafjölgun er árlegri íbúafjölgun skipt í þessa þætti, annars mynd 3 og 4 er árlegri íbúafjölgun skipt í þessa þætti, annars vegar á höfuðborgarsvæðinu og hins vegar landsbyggð. Eftir því sem íbúar höfuðborgarsvæðinu og áh ins vegar á landsbyggð. Eftir því esldast em íbúar eldast höfuðborgarsvæðinu og hins vegar á landsbyggð. Eftir því sem íbúar eldast má vænta amá ð hvægi á naáttúrulegri fjölgun, þar fjölgun, sem fæðingum og fækkar og ænta ð hægi á náttúrulegri þar sem fækkar æðingum má vænta að hægi á náttúrulegri fjölgun, þar sem fæðingum fækkar og dauðsföllum fjölgar. Náttúruleg á landinu var aí ð meðaltali dauðsföllum fjölgar. Nfjölgun áttúruleg fjölgun í h á eild landinu heild var að meðaltali dauðsföllum fjölgar. Náttúruleg fjölgun á landinu í heild var að meðaltali 0,88% á ári 0,88% á 20 ára ímabili rá t1ímabili 992-‐2012, n fór lækkandi nærfellt allt á átri á 20 áfra frá 1e992-‐2012, en fór lækkandi nærfellt allt 0,88% á ári á 20 ára tímabili frá 1992-‐2012, en fór lækkandi nærfellt allt tímabilið. Ntímabilið. áttúruleg Nfjölgun er hfægari en á áttúruleg jölgun áe lr andsbyggð hægari á landsbyggð en á tímabilið. Náttúruleg fjölgun er hægari á landsbyggð en á höfuðborgarsvæðinu, 0,78% að m0eðaltali fyrrgreindu tímabili, samanborið höfuðborgarsvæðinu, ,78% að ám eðaltali á fyrrgreindu tímabili, samanborið höfuðborgarsvæðinu, 0,78% að meðaltali á fyrrgreindu tímabili, samanborið við 0,94% ávið höfuðborgarsvæðinu. Hér er gert Hráð að rþáð essi munur komi il komi 0,94% á höfuðborgarsvæðinu. ér efyrir r gert fyrir að þessi mtunur við 0,94% á höfuðborgarsvæðinu. Hér er gert ráð fyrir að þessi munur komi til vegna aldursskiptingar, en hvorki liggja fyrir tlölur frjósemi kvenna eftir vegna aldursskiptingar, en hvorki iggja ufm yrir tölur um frjósemi kvenna eftir vegna aldursskiptingar, en hvorki liggja fyrir tölur um frjósemi kvenna eftir svæðum né um dánarlíkur. svæðum né um dánarlíkur. svæðum né um dánarlíkur. 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000 50,000

70% 60% 50% 40% 30% 20%

350,000

70%

300,000

60%

250,000

50%

200,000

40%

150,000

30%

100,000

20%

50,000

10%

1920

1940

1960

Allt landið

1980

0 0 0% 1900 1940 1920 1960 1940 1980 1960 2000 1980 2000 1900 0% 1920 1900 1900 1920 1940 1960 1980 2000

2000

Allt landið Allt landið Höfuðborgarsvæðið Höfuðborgarsvæðið Höfuðborgarsvæðið Reykjavík

Höfuðborgarsvæðið

0% 1920 1900 1940 1920 1960 1940 1980 1960 2000 1980

Höfuðborgarsvæðið Höfuðborgarsvæðið Reykjavík

2000

Reykjavík

Mynd 1. Mannfjöldi Mynd 1á. lM andinu annfjöldi öllu áo lg andinu á höfuðborgar-‐ öllu og á höfuðborgar-‐ Mynd 2. Íbúar Mynd höfuðborgarsvæðis 2. Íbúar höfuðborgarsvæðis og Reykjavíkur og í hRlutfalli eykjavíkur við í svæðinu Mynd 1901-‐2014 svæðinu landsins íbúafjölda alls landsins alls Mannfjöldi á landinu öllu og á höfuðborgar-‐ 2. Íbúar 1h901-‐2014 öfuðborgarsvæðis og Reykjavíkur íbúafjölda í hlutfalli við Heimild: Híbúafjölda agstofa Heimild: Íslands. Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Heimild: Íslands. Hagstofa Íslands. 1901-‐2014 landsins alls

Hagstofa Íslands.

Heimild: Hagstofa Íslands.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Allt frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar hefur vöxtur höfuðborgarsvæðisins

verið borinn uppi af fjölgun fólks í grannsveitarfélögum Reykjavíkur eins og Allt frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar hefur vöxtur höfuðborgarsvæðisins mynd 2 sýnir. Það eru fyrst og fremst búferlaflutningar frá landsbyggð sem verið borinn uppi af fjölgun fólks í grannsveitarfélögum Reykjavíkur eins og skýra hraðari fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggð. Í seinni tíð mynd 2 sýnir. Það eru fyrst og fremst búferlaflutningar frá landsbyggð sem hafa búferlaflutningar til útlanda og frá þeim skipt sköpum, en þeim er skýra hraðari fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggð. Í seinni tíð nokkuð jafnskipt milli svæðanna beggja, þ.e. í svipuðum hlutföllum og íbúar. hafa búferlaflutningar til útlanda og frá þeim skipt sköpum, en þeim er nokkuð jafnskipt milli svæðanna beggja, þ.e. í svipuðum hlutföllum og íbúar. 8,000 6,000

8,000

4,000

6,000

2,000

4,000

2,000

-‐2,000

-‐4,000

-‐2,000 -‐4,000

8,000

6,000

4,000

2,000

-‐1 2006 -‐2,000 1991 1994 1997 2000 2003 2009 2012

Neeó náeúruleg 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012

-‐2

Neeó útlond Neeó innanlands

Neeó náeúruleg

8,000

6,000

4,000

2,000

-‐1

-‐2,000

-‐2

-‐4,000

íbúa á höfuðborgarsvæðinu Mynd 3. Fjölgun

-‐1

0 -‐1 2006 2009 2012 1991 1994 1997 2000 2003

-‐2

-‐4,000 -‐2 Neeó náeúruleg Neeó innanlands Neeó 1991 innanlands 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 Neeó útlond Fjölgun, %, h. ás Fjölgun, %, h. ás Neeó náeúruleg Neeó innanlands

útlond Neeó útlond Mynd 3. Fjölgun Fjölgun, íbúa %, h. áá h s öfuðborgarsvæðinu Neeó Heimild: Hagstofa Íslands.

Heimild: Hagstofa Íslands.

Fjölgun, %, h. ás

Mynd 4. Fjölgun íbúa utan höfuðborgarsvæðisins Heimild: Hagstofa Íslands.

Mynd 4. Fjölgun íbúa utan höfuðborgarsvæðisins

Heimild: Hagstofa Íslands. Búferlaflutningar frá útlöndum hafa skipt vaxandi máli um mannfjöldaþróun

undanfarinna ára, og gætir þar ekki síst áhrifa aðildar að EES samningnum og Búferlaflutningar frá útlöndum hafa skipt vaxandi máli um mannfjöldaþróun gríðarlegri umframeftirspurn eftir vinnuafli frá 2004 og frameftir ári 2008. undanfarinna ára, og gætir þar ekki síst áhrifa aðildar að EES samningnum og Búferlaflutningar gagnvart útlöndum eru mjög tengdir hagsveiflunni.2 Það gríðarlegri umframeftirspurn eftir vinnuafli frá 2004 og frameftir ári 2008. kemur skýrt fram í myndum 3 og 4. Mynd 3 sýnir að búferlaflutningar frá Búferlaflutningar gagnvart útlöndum eru mjög tengdir hagsveiflunni.2 Það útlöndum skiluðu umtalsverðri fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu árin 2005-‐ kemur skýrt fram í myndum 3 og 4. Mynd 3 sýnir að búferlaflutningar frá 2008, eða samtals rösklega 10 þús. manns. Á sama tíma dró úr nettó útlöndum skiluðu umtalsverðri fjölgun íbúa á höfuðborgarsvæðinu árin 2005-‐ aðflutningi fólks frá landsbyggðinni. Í kjölfar hrunsins snerist dæmið við og 2008, eða samtals rösklega 10 þús. manns. Á sama tíma dró úr nettó brottflutningur varð mun meiri en aðflutningur frá útlöndum, alls nam nettó aðflutningi fólks frá landsbyggðinni. Í kjölfar hrunsins snerist dæmið við og brottflutningur um 5.800 manns árin 2009 – 2012. Árið 2013 varð brottflutningur varð mun meiri en aðflutningur frá útlöndum, alls nam nettó aðflutningur á ný meiri en brottflutningur sem nam um 1.050 manns, fyrst og brottflutningur um 5.800 manns árin 2009 – 2012. Árið 2013 varð fremst erlendir ríkisborgarar. Samsvarandi saga er sögð um landsbyggðina í aðflutningur á ný meiri en brottflutningur sem nam um 1.050 manns, fyrst og fremst erlendir ríkisborgarar. Samsvarandi saga er sögð um landsbyggðina í

Hagstofa Íslands (2013). Spá um mannfjölda 2013-2060. Hagtíðindi 2013:2.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

mynd 4. Allt frá 1996 til 2007 var flutningsjöfnuður landsbyggðar gagnvart

útlöndum samtals um landsbyggðar tæplega 8.150 manns. Hér gætti m.a. áhrifa mynd 4. Allt frá 1996 til 2007 jvákvæður, ar flutningsjöfnuður gagnvart stórframkvæmda á Austurlandi. útlöndum jákvæður, samtals um tæplega 8.150 manns. Hér gætti m.a. áhrifa stórframkvæmda áLengstum Austurlandi. flutningsjöfnuður innanlands verið landsbyggðinni mjög í hefur óhag. Þróun búferlaflutninga frá l1andsbyggðinni 960 til 2012 getur að Lengstum hefur flutningsjöfnuður innanlands verið mjög í líta í mynd 5, en þar kemur fram að flutningsjöfnuður öfuðborgarsvæðis agnvart landsbyggð óhag. Þróun búferlaflutninga frá 1960 til 2012 getur ahð líta í mynd 5, en þgar 3 hefur jafnan verið jákvæður, nema gáagnvart rin 1975-‐1978. kemur fram að flutningsjöfnuður höfuðborgarsvæðis landsbyggð

hefur jafnan verið jákvæður, nema árin 1975-‐1978.3 6,000

12,000

6,000

4,000

2,000

-‐2,000

-‐4,000

-‐6,000 1960

1970

Aðﬂugr

1980

1970

Aðﬂugr

1990

1980

2000

12,000

8,000

4,000

-‐4,000

-‐4,000 1990 2000

-‐8,000 Brohlugr

2010

Neeó

Heimild: Hagstofa Íslands.

-‐8,000

1986 1991 1996 2001 2006 2011

Aðﬂugr

Brohlugr

1986 1991 1996 2001 2006 2011

Brohlugr Neeó Aðﬂugr Mynd 5. Nettó flutningur til höfuðborgarsvæðis frá landsbyggð, 1960-‐2013

Mynd 5. Nettó flutningur til höfuðborgarsvæðis 1960-‐2013 frá landsbyggð,

2010

Neeó

Brohlugr Neeó Mynd 6. Nettó flutningur til höfuðborgarsvæðis frá útlöndum, 1986-‐2013 Heimild: Hagstofa Íslands.

Mynd 6. Nettó flutningur til höfuðborgarsvæðis frá útlöndum, 1986-‐2013

Heimild: Hagstofa Íslands. Flutningstíðni er mjög misjöfn eftir aldri fólks og langhæst er hún á aldrinum

20-‐30 ára. En einmitt á þessum aldri er atvinnuþátttaka há og frjósemi Flutningstíðni er mjög misjöfn eftir aldri fólks og langhæst er hún á aldrinum kvenna sem mest. Þannig hafa búferlaflutningar veruleg áhrif á náttúrulega 20-‐30 ára. En einmitt á þessum aldri er atvinnuþátttaka há og frjósemi fjölgun. Hvarvetna um heiminn leitar ungt fólk til stórborga og hér á landi kvenna sem mest. Þannig hafa búferlaflutningar veruleg áhrif á náttúrulega togar höfuðborgarsvæðið í. Menntunarsókn er ein ástæðan, atvinna sem fjölgun. Hvarvetna um heiminn leitar ungt fólk til stórborga og hér á landi hæfir menntun önnur, en einnig virðist fjölbreytni borgarlífs sem helst er í togar höfuðborgarsvæðið í. Menntunarsókn er ein ástæðan, atvinna sem boði á höfuðborgarsvæðinu laða að. Þetta ber mynd 7 með sér og sýnir að hæfir menntun önnur, en einnig virðist fjölbreytni borgarlífs sem helst er í flutningsjöfnuður gagnvart landsbyggð er jákvæður á aldursbilinu 15-‐30 ára. boði á höfuðborgarsvæðinu laða að. Þetta ber mynd 7 með sér og sýnir að Þetta mynstur er býsna skýrt ár eftir ár. Þótt sveiflur séu í búferlaflutningum á flutningsjöfnuður gagnvart landsbyggð er jákvæður á aldursbilinu 15-‐30 ára. höfuðborgarsvæðinu gagnvart útlöndum er aldursskiptingin nokkuð stöðug Þetta mynstur er býsna skýrt ár eftir ár. Þótt sveiflur séu í búferlaflutningum á og geagnvart r svipuð úotlöndum g gagnvart eins nookkuð g sést ástöðug mynd 8. höfuðborgarsvæðinu er alandsbyggð ldursskiptingin og er svipuð og gagnvart landsbyggð eins og sést á mynd 8.

Víða um lönd dró einnig úr aðdráttarafli borga á áttunda áratugi síðustu aldar. Hér virðist því tíðarandinn hafa haft áhrif.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

200 150

200

100

150

50 Neeó meðaltal

100

-‐50

2001-‐2012: 402

-‐200

-‐150

100 0

50 0

-‐150 -‐200

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 -‐150 50 55 60 65 70 75

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75

-‐100

-‐100 -‐200

Neeó meðaltal 2001-‐2012: 366

-‐50

Aldur

Neeó meðaltal 2001-‐2012: 366

100

-‐150

-‐100

150

Neeó m200 eðaltal 2001-‐2012: 150 402

-‐100

-‐50

-‐200

200

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75

Aldur

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75

Aldur Aldur Mynd 7. Nettó búferlaflutningar til höfuðborgarsvæðis Mynd 8. Nettó búferlaflutningar til höfuðborgarsvæðis frá 2001-‐2012 frá landsbyggð eftir aldri. Árleg meðaltöl 2001-‐2012 útlöndum eftir aldri. Árleg meðaltöl Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. Mynd 7. Nettó búferlaflutningar til höfuðborgarsvæðis Mynd 8. Nettó búferlaflutningar til höfuðborgarsvæðis frá frá landsbyggð e ftir a ldri. Á rleg m eðaltöl 2 001-‐2012 útlöndum e ftir a ldri. Á rleg m eðaltöl 2 001-‐2012 Heimild: Hagstofa Íslands.

Heimild: Hagstofa Íslands. Þegar til lengdar lætur hafa búferlaflutningarnir veruleg áhrif á

aldursskiptingu á landsbyggð voeruleg g höfuðborgarsvæði. Í töflu 1 og myndum 9 og Þegar til lengdar lætur hafa búferlaflutningarnir áhrif á 10 eru sýndir búferlaflutningar ftir aldri o9g aldursskiptingu á landsbyggð og shamanlagðir öfuðborgarsvæði. Í töflu 1 og em yndum okg yni frá 2001-‐2012. 10 eru sýndir samanlagðir búferlaflutningar eftir aldri og kyni efftir rá a2ldri 001-‐2012. . Búferlaflutningar 2001-‐2012 Tafla 1. Búferlaflutningar Tafla eftir a1ldri 2001-‐2012 Tafla 1. Búferlaflutningar Til eftir aldri 2001-‐2012 hhöfuðborgarsvæðis Til öfuðborgarsvæðis

Frá Nettó Frá hhöfuðborgarsvæði öfuðborgarsvæði Nettó ttil il hhöfuðborgarsvæðis öfuðborgarsvæðis Aldur Karlar Konur Karlar Konur Alls Karlar Konur Aldur Karlar Konur Karlar Konur Alls Karlar Konur Til höfuðborgarsvæðis Frá höfuðborgarsvæði Nettó til höfuðborgarsvæðis 0-‐14 4.621 4.431 5.356 5.101 -‐1.405 -‐735 -‐670 0-‐14 áára ra 4.621 4.431 5.356 5.101 -‐1.405 -‐735 -‐670 Karlar Konur Karlar Konur Alls Karlar Konur 15-‐19 á ra 1.536 2.001 1.154 1.451 932 382 550 15-‐19 ára 1.536 2.001 1.154 1.451 932 382 550 4.621 4.431 5.356 5.101 -‐1.405 -‐735 -‐670 20-‐24 á ra 4.098 5.367 2.398 3.534 3.533 1.700 1.833 20-‐24 ára 4.098 5.367 2.398 3.534 3.533 1.700 1.833 1.536 2.001 1.154 1.451 932 382 550 25-‐29 4.151 3.625 3.190 3.212 1.374 961 413 25-‐29 áára ra 4.151 3.625 3.190 3.212 1.374 961 413 4.098 5.367 2.398 3.534 3.533 1.700 1.833 30-‐34 á ra 2.450 1.790 2.415 1.998 -‐173 35 -‐208 30-‐34 ára 2.450 1.790 2.415 1.998 -‐173 35 -‐208 4.151 3.625 3.190 3.212 1.374 961 413 35-‐39 1.584 1.101 1.698 1.200 -‐213 -‐114 -‐99 35-‐39 áára ra 1.584 1.101 1.698 1.200 -‐213 -‐114 -‐99 2.450 1.790 2.415 1.998 -‐173 35 -‐208 40 á ra + 4.532 3.958 4.302 3.514 674 230 444 40 ára + 4.532 3.958 4.302 3.514 674 230 444 1.584 1.101 1.698 1.200 -‐213 -‐114 -‐99 Samtals 22.972 22.273 20.513 20.010 4.722 2.459 2.263 Samtals 22.972 22.273 20.513 20.010 4.722 2.459 2.263 4.532 3.958 Íslands. 4.302 3.514 674 230 444 Heimild: Hagstofa Heimild: Hagstofa Íslands. 22.972 22.273 20.513 20.010 4.722 2.459 2.263

Aldur 0-‐14 ára 15-‐19 ára 20-‐24 ára 25-‐29 ára 30-‐34 ára 35-‐39 ára 40 ára + Samtals

Heimild: Hagstofa Íslands. Í skýrslu Capacentá4 hsöfuðborgarsvæðinu em gerð var fyrir Reykjavíkurborg kemur glöggt í ljós að Tafla 2. Íbúafjöldi í sveitarfélögum

og þvó miðborg hennar hefur mikið í aljós ðdráttarafl fyrir ungt fólk. Í skýrslu Capacent4 borgin sem gerð ar efinkum yrir Reykjavíkurborg kemur glöggt að Íbúafjöldi Hlutfallsleg breyting

1991 2009 2014 1991-‐2014 Könnun á landsvísu ýndi m að um aðdráttarafl 47% aðspurðra áu angt ldrinum 18-‐24 ára vilja 2009-‐2014 borgin o Sveitarfélag g þó einkum miðborg hennar hsefur ikið fyrir fólk. 1

Reykjavík

98.038

118.326

121.230

23,7

Kópavogur

16.186

30.357

32.308

99,6

flytja il R4eykjavíkur, en íá d aag búa þar um 3á5% andsmanna á þessum Könnun á landsvísu helst sýndi að utm 7% aðspurðra ldrinum 18-‐24 ra vlilja aldri. Af eön ðrum á lhandsmanna öfuðborgarsvæðinu helst flytja til Reykjavíkur, í dag sbveitarfélögum úa þar um 35% á þessum stendur Seltjarnarnes 4.143 4.395 4.381 Mosfellsbær 5,7 2

7,7

uppúr, eMosfellsbær n þangað vilja rösklega 10% á þessum aldri flytja. Óskir n8.553 æsta 4.259

15.151

Kjósarhreppur

Höfuðborgarsvæði alls

Mannfjöldi 1 . j an. h vert á r 1 4

Kjalarneshreppur er talinn með Reykjavík allt

25.913

27.357

80,6

5,6

9.075

113,1

6,1

167

197

221

32,3

12,2

145.980

200.907

208.752

43,0

3,9

Capacent (2014). Greining á fasteignamarkaði í Reykjavík 2013/2014

http://reykjavik.is/sites/default/files/skyrsla_capacent_um_fasteignamarkadinn_unnin_fyrir_reykjavikurborg.pdf tímabilið

Álftanes er talið með Garðabæ allt tímabilið Capacent (2014). Greining á fasteignamarkaði í Reykjavík 2013/2014 Heimild: Hagstofa Íslands. http://reykjavik.is/sites/default/files/skyrsla_capacent_um_fasteignamarkadinn_unnin_fyrir_reykjavikurborg.pdf

6,4 -‐0,3

uppúr, en þangað 8.036 13.166 14.180 76,5 vilja rösklega 10% þessum aldri flytja. Óskir næsta aldri. Af Garðabær öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu sátendur Mosfellsbær Hafnarfjörður

2,5

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Tafla 3. Sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu: búferlaflutningar og náttúruleg fjölgun

aldurshóps, 25-‐34 ára, eru ekki eins afgerandi. Um 43% aðspurðra í þessum aldursflokki búa í Reykjavík og 47% allra aðspurða vildu helst búa í borginni. Aðdráttarafl annarra sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu virðist meira í þessum aldurshópi og sama á við um eldri aldurshópa.

90-‐94 ára 80-‐84 ára

90-‐94 ára Karlar

Konu r

70-‐74 ára

80-‐84 ára

60-‐64 ára

50-‐54 ára

40-‐44 ára

30-‐34 ára

20-‐24 ára

10-‐14 ára

0-‐4 ára

Karlar

Konu r

70-‐74 ára

0-‐4 ára

-‐5,000 -‐3,000 -‐1,000

1,000

3,000

5,000

Mynd 9. Nettó aðflutningur frá landsbyggð til höfuðborgarsvæðisins 2001-‐2012 eftir aldri.

-‐5,000 -‐3,000 -‐1,000 1,000

3,000

5,000

Mynd 10. Nettó aðflutningur frá útlöndum til höfuðborgarsvæðisins 2001-‐2012 eftir aldri.

Heimild: Hagstofa Íslands.

Tveir af hverjum þremur landsmönnum á aldrinum 25-‐44 ára búa nú á höfuðborgarsvæðinu, en hlutfallslega færri 65 ára og eldri eða 62%. Aldursskiptingin er þannig mun hagstæðari á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggðinni.

90 -‐ 94 ára 80 -‐ 84 ára

Karlar

Konur

70 -‐ 74 ára

60 -‐ 64 ára

50 -‐ 54 ára

40 -‐ 44 ára

30 -‐ 34 ára

20 -‐ 24 ára

10-‐14 ára

-‐10,000

80 -‐ 84 ára

70 -‐ 74 ára

0-‐4 ára

90 -‐ 94 ára

Karlar

Konur

0-‐4 ára -‐5,000

5,000

10,000

Mynd 11. Aldursskipting á höfuðborgarsvæðinu 2013 Heimild: Hagstofa Íslands.

-‐6,000 -‐4,000 -‐2,000

2,000 4,000 6,000

Mynd 12. Aldursskipting á landsbyggð 2013 Heimild: Hagstofa Íslands.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

3 Íbúaþróun í einstökum sveitarfélögum 3 Íbúaþróun í einstökum sveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins höfuðborgarsvæðisins

Hér að ofan hefur verið dregið fram að meiri fólksfjölgun hefur verið á höfuðborgarsvæðinu en öðrum landsvæðum og að aldursskipting er töluvert önnur þar en á landsbyggðinni. Þegar litið er til einstakra sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu kemur fleira í ljós. Mestu skiptir að fólksfjölgunina má fyrst og fremst rekja til annarra sveitarfélaga en Reykjavíkur, en aldursskiptingin ræðst fyrst og fremst af skiptingunni í stærsta sveitarfélaginu, Reykjavík. Tafla 1. Búferlaflutningar eftir aldri 2001-‐2012 Fólksfjölgun hefur verið mun hægari í Reykjavík n híöfuðborgarsvæðis flestum sveitarfélögum á Til höfuðborgarsvæðis Frá höfuðborgarsvæði Nettó e til Aldur

Karlar Konur Karlar Konur Karlar Konur höfuðborgarsvæðinu. Ein mynd þessa er aAlls ð árið 1991 bjuggu 67%

0-‐14 ára

4.621

4.431

5.356

5.101

-‐1.405

-‐735

-‐670

15-‐19 ára

1.536

2.001

1.154

1.451

932

382

550

20-‐24 ára

4.098 2.398 verið 3.534 3.533 1.700 Frá 1991 h5.367 efur fólksfjölgun mest í Mosfellsbæ, eins og tafla 21.833 sýnir.

25-‐29 ára

4.151

3.625

3.190

3.212

1.374

961

413

30-‐34 ára

2.450

1.790

2.415

1.998

-‐173

-‐208

höfuðborgarbúa í Reykjavík, en þetta hlutfall var komið niður í 58% árið 2014. Kópavogsbúum hefur einnig fjölgað hratt og þeir eru nú 15% höfuðborgabúa,

35-‐39 ára

en voru 11% árið 1991. Mikil fólksfjölgun hefur einnig verið 1.584 1.101 1.698 1.200 -‐213 -‐114 í Hafnarfirði -‐99 og

40 ára +

4.532 4.302 230 sem 444 Garðabæ. 3.958 Seltjarnarnes sker sig ú3.514 r er varðar h674 æga fólksfjölgun varað

Samtals 22.972 22.273 20.513 hefur um langt skeið. Heimild: Hagstofa Íslands.

20.010

4.722

2.459

2.263

Tafla 2. Íbúafjöldi í sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu Tafla 2. Íbúafjöldi í sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu Sveitarfélag 1 Sveitarfélag Reykjavík 1 Reykjavík Kópavogur

Íbúafjöldi Íbúafjöldi 1991 2009 1991 2009 98.038 118.326 98.038 118.326 16.186 30.357

Kópavogur Seltjarnarnes 2 Seltjarnarnes Garðabær

16.186 4.143 4.143 8.036

30.357 4.395 4.395 13.166

32.308 4.381 4.381 14.180

99,6 5,7 5,7 76,5

Garðabær Hafnarfjörður Hafnarfjörður Mosfellsbær

8.036 15.151 15.151 4.259 4.259 167

13.166 25.913 25.913 8.553

14.180 27.357 27.357 9.075

76,5 80,6 80,6 113,1

8.553 197 197 200.907

9.075 221 221 208.752

113,1 32,3 32,3 43,0

Mosfellsbær Kjósarhreppur Kjósarhreppur Höfuðborgarsvæði alls

167 145.980 145.980

Höfuðborgarsvæði alls ár Mannfjöldi 1. jan. hvert 1

Kjalarneshreppur er talinn Mannfjöldi 1. jan. hvert ár með Reykjavík allt 1 Ktímabilið jalarneshreppur e r t alinn með Reykjavík allt 2 Álftanes tímabilið er talið með Garðabæ allt tímabilið

200.907

Hlutfallsleg breyting Hlutfallsleg 2014 1991-‐2014 breyting 2009-‐2014 2014 121.230 1991-‐2014 23,7 2009-‐2014 2,5 121.230 23,7 2,5 32.308 99,6 6,4

208.752

43,0

6,4 -‐0,3 -‐0,3 7,7 7,7 5,6 5,6 6,1 6,1 12,2 12,2 3,9 3,9

Hagstofa Álftanes er talið með GHeimild: arðabæ allt tímabilið Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. 2

Búferlaflutningar skipta miklu þegar litið er til þróunar mannfjölda í

Tafla 3. Sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu: búferlaflutningar og náttúruleg fjölgun

einstökum sveitarfélögum. Tafla 3 greinir nettó búferlaflutninga á árabilinu

Reykjavík

Kópavogur Seltjarnarnes

Náttúruleg fjölgun 1991-‐2012 1991-‐2013 í fBúferlaflutningar lutninga innan 1s991-‐2013 væðisins (þ.e. á milli sveitarfélaga á svæðinu), Innan Milli Meðaltal á ári, milli landsvæða (þ.e. gagnvart landsbyggð) og milli landa (þ.e. gagnvart % svæðisins landsvæða Milli landa Samtals % af heild Fjöldi -‐16.082

12.745

4.718

1.381

20.571

0,85%

5.908

2.864

857

9.629

39%

6.201

1,21%

-‐694

-‐427

-‐2%

672

0,68%

Garðabær

3.026

225 823

186

4.035

16%

2.050

0,89%

Hafnarfjörður

4.906

2.010

262

7.178

29%

5.086

1,13%

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Garðabær Hafnarfjörður

Mosfellsbær

Kjósarhreppur Höfuðborgarsvæði alls

8.036

13.166

14.180

76,5

7,7

15.151

25.913

27.357

80,6

5,6

4.259

8.553

9.075

113,1

6,1

167

197

221

32,3

12,2

145.980

200.907

208.752

43,0

3,9

Mannfjöldi 1. jan. hvert ár útlöndum). Síðustu tveir dálkar töflunnar sýna loks náttúrulega fjölgun í 1

Kjalarneshreppur er talinn með Reykjavík allt sveitarfélögunum. Taflan sýnir að búferlaflutningar hafa skilað meiri tímabilið 2 Álftanes er talið með Garðabæ allt tímabilið fólksfjölgun en náttúruleg fjölgun í þeim sveitarfélögum sem hraðast hafa Heimild: Hagstofa Íslands.

vaxið.

3. Sveitarfélög á bhúferlaflutningar öfuðborgarsvæðinu: búferlaflutningar Tafla 3. Sveitarfélög á hTafla öfuðborgarsvæðinu: og náttúruleg fjölgun og náttúruleg fjölgun Búferlaflutningar 11991-‐2013 991-‐2013 Búferlaflutningar

Reykjavík Reykjavík

Innan Innan svæðisins svæðisins

Náttúruleg fjölgun fjölgun 11991-‐2012 991-‐2012 Náttúruleg

Milli Milli landsvæða Milli Milli landa landa Samtals Samtals % % aaf f hheild eild landsvæða

Meðaltal áá á ári, ri, Meðaltal % %

Fjöldi Fjöldi

-‐16.082 -‐16.082

12.745 12.745

4.718 4.718

1.381 1.381

6% 6%

20.571 20.571

0,85% 0,85%

5.908 5.908

2.864 2.864

857 857

9.629 9.629

39% 39%

6.201 6.201

1,21% 1,21%

Kópavogur Kópavogur Seltjarnarnes Seltjarnarnes

-‐694 -‐694

225 225

42 42

-‐427 -‐427

-‐2% -‐2%

672 672

0,68% 0,68%

Garðabær Garðabær

3.026 3.026

823 823

186 186

4.035 4.035

16% 16%

2.050 2.050

0,89% 0,89%

Hafnarfjörður Hafnarfjörður

4.906 4.906

2.010 2.010

262 262

7.178 7.178

29% 29%

5.086 5.086

1,13% 1,13%

Mosfellsbær Mosfellsbær

2.913 2.913

308 308

-‐287 -‐287

2.934 2.934

12% 12%

1.806 1.806

1,30% 1,30%

11 11

38 38

0% 0%

10 10

0,28% 0,28%

5.789 24.768 24.768 5.789

100% 100%

36.396 36.396

0,94% 0,94%

Kjósarhreppur Kjósarhreppur Samtals Samtals

23 23

4 4

0 0

18.979 18.979

Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands.

Töluverður munur er á aldursskiptingu Reykvíkinga og íbúa annarra

sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Þann 1. janúar 2014 bjuggu 58% höfuðborgarbúa í Reykjavík. Hlutfallslega eru mjög margir Reykvíkingar á aldrinum 20 -‐35 ára, eða um 62,5% íbúa svæðisins á þessum aldri og einnig í elstu aldurshópunum (um 80% íbúa 80 ára og eldri). Á móti eru yngri aldurshóparnir í Reykjavík hlutfallslega fámennari en í öðrum sveitarfélögum á svæðinu. Þetta má sjá í myndum 13 og 14.

90-‐94 ára

80-‐84 ára

70-‐74 ára

60-‐64 ára

50-‐54 ára 40-‐44 ára

50-‐54 ára

30-‐34 ára

40-‐44 ára

20-‐24 ára

30-‐34 ára

10-‐14 ára

20-‐24 ára

0-‐4 ára 6000

4000

2000

Konur RVK

2000

4000

6000

Karlar RVK

Konur utan RVK Karlar utan RVK

Mynd 13. Aldursskipting Reykvíkinga og annarra íbúa höfuðborgarsvæðisins 2014

Heimild: Hagstofa Íslands.

10-‐14 ára 0-‐4 ára 100%

50%

Karlar, % í RVK

50%

100%

Konur, % í RVK

Mynd 14. Aldursskipting Reykvíkinga, hlutfall af íbúum höfuðborgarsvæðisins í heild 2014 Heimild: Hagstofa Íslands.

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

Reykjavík Nærfellt frá lokum síðari heimsstyrjaldarinnar hefur íbúafjölgun verið hægari í Reykjavík en í öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu, sem ráða má af mynd 2. Búferlaflutningar innanlands hafa að jafnaði verið neikvæðir fyrir borgina og skiptir þar mestu neikvæður jöfnuður gagnvart grannsveitarfélögunum, eins og tafla 3 sýnir. Þar sést líka að hlutur borgarinnar í nettó aðflutningi til höfuðborgarsvæðisins var aðeins 6%, sem bera má saman við að í Reykjavík búa 58% íbúa á svæðinu. Borgin tapar fólki til nágrannasveitarfélaga, en fær fólk í staðinn frá landsbyggð og frá útlöndum. Nærtækast er að horfa til meiri nýbygginga í nágrannasveitarfélögunum til að finna skýringu á þessu. Í ljós kemur að aðeins þriðjungur íbúða sem fullgerðar voru á höfuðborgarsvæðinu frá 2000 til 2012 voru í Reykjavík. 3%

5,000 4,000 3,000 2,000

80-‐84 ára

60-‐64 ára

1,000

40-‐44 ára

30-‐34 ára -‐1% 20-‐24 ára

-‐1,000 -‐2,000 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 Náeúruleg qölgun Milli landa

-‐2%

10-‐14 ára 0-‐4 ára 6000 4000 2000 0 2000 4000 6000 1992 Karlar 2014 Karlar 1992 Konur 2014 Konur

Innanlands Fjölgun, %, h-‐ás

Mynd 15. Fólksfjölgun í Reykjavík

70-‐74 ára 50-‐54 ára

-‐3,000

90-‐94 ára

Mynd 16. Aldursskipting í Reykjavík 2014

Heimild: Hagstofa Íslands.

Flutningsjöfnuður Reykjavíkur gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu hefur verið mjög neikvæður, eða sem nemur röskum 16 þús. þegar litið er yfir tímabilið 1991-‐2012, sjá töflu 3. Aldursbundið flutningsmynstur er mjög ólíkt hinum bæjarfélögunum, þar sem flutningsjöfnuður er neikvæður í yngstu aldursflokkunum, að 15 ára aldri. Hins vegar sækir fólk á aldrinum 15 – 24 ára til borgarinnar og flutningsjöfnuður er jákvæður á því aldursbili, eins og mynd 17 ber með sér. Þegar kemur undir miðjan aldur verða nágrannabæjarfélögin vinsæl og flutningsjöfnuður mjög neikvæður borginni í aldurshópnum 30-‐39 ára og þó í minna mæli í eldri aldurshópum.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

3,000

2,000 1,000 3,000 2,000

3,000

1,000

-‐1,000 0

2,000

-‐2,000 -‐1,000

1,000

-‐2,000

65-‐69 ára

60-‐64 ára

55-‐59 ára

50-‐54 ára

65-‐69 ára ára 45-‐49

35-‐39 ára

40-‐44 60-‐64 ára ára

55-‐59 ára

50-‐54 ára

45-‐49 ára ára 30-‐34

20-‐24 ára

25-‐29 40-‐44 ára ára

35-‐39 ára

30-‐34 ára

25-‐29 ára ára 15-‐19

5-‐9 ára

10-‐14 20-‐24 ára ára

15-‐19 ára

65-‐69 ára

60-‐64 ára

55-‐59 ára

50-‐54 ára

45-‐49 ára

40-‐44 ára

35-‐39 ára

30-‐34 ára

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 Heimild: Hagstofa Íslands.

25-‐29 ára

20-‐24 ára

15-‐19 ára

5-‐9 ára

10-‐14 ára

Mynd 17. 1F7. lutningsjöfnuður Reykjavíkur gagnvart Mynd Flutningsjöfnuður Reykjavíkur gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

0-‐4 ára

-‐3,000

10-‐14 ára

-‐1,000

0-‐4 ára

-‐3,000

5-‐9 ára ára 0-‐4

-‐2,000

Heimild: Hagstofa Íslands.

Kópavogur

Íbúafjölgun hefur verið hröð í Kópavogi samfara miklum íbúðabyggingum.5 Kópavogur Mynd 17. Flutningsjöfnuður Reykjavíkur gagnvart

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 Tvöföldun varð á íbúafjöldanum frá 1991 til 2014. Á mynd 20 sést hversu

Íbúafjölgun hefur verið hröð í Kópavogi samfara miklum íbúðabyggingum. Heimild: Hagstofa Íslands. mikil fjölgunin var í bænum á síðari hluta tíunda áratugarins og náði hámarki

Kópavogur

Tvöföldun arð áu íppá búafjöldanum rá a1ftur 991 til 2014. áÁrin mí ynd 20 sést hversu árið 1998 með vfjölgun 8,3%. Stígandi vfarð í íbúafjölgun

aðdraganda hruns ovg ar fjölgunin á árinu varð ,9%. t íunda áratugarins og náði hámarki mikil fjölgunin í bænum á2 s007 íðari h4luta

Íbúafjölgun hefur verið Keð ópavogi samfara miklum íbúðabyggingum.5 árið h1röð 998 ím fjölgun 2,000 10% uppá 8,3%. Stígandi varð aftur í íbúafjölgun árin í 90-‐94 ára

80-‐84 ára Á mynd 20 sést hversu Tvöföldun rá 1991 il 2014. 1,500 varð á íbúafjöldanum aðdraganda hfruns o8% g ftjölgunin á árinu 2007 varð 4,9%. 70-‐74 ára

60-‐64 ára 1,000 6% tíunda mikil fjölgunin var í bænum á síðari hluta áratugarins og náði hámarki 50-‐54 ára

2,000

500

40-‐44 ára 10%

árið 1998 með fjölgun uppá 8,3%. Stígandi 30-‐34 varð ára aftur í íbúafjölgun árin í 90-‐94 ára 20-‐24 ára

80-‐84 ára 10-‐14 ára 1,500 8% aðdraganda hruns og fjölgunin á árinu 2007 varð 4,9%. 0-‐4 ára -‐500

1,000

1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012

70-‐74 ára

2000 60-‐64 1000 ára

1000

2000

50-‐54 1992 Karlar 2014 áKra arlar 1992 Konur 2014 Konur 2,000 10% Fjölgun, %, h-‐ás Milli landa 40-‐44 ára 500 4% 90-‐94 ára Mynd 18. Fólksfjölgun í Kópavogi Mynd 19. Aldursskipting 30-‐34 ára í Kópavogi 2014 80-‐84 ára 1,500 8% Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. 20-‐24 ára 70-‐74 ára 0 2% 10-‐14 60-‐64 á ra Mynd 2 0 o g t afla 3 s ýna a ð n ettó a ðflutningur til ábra æjarins hefur verið 1,000 6% 0-‐4 ára 50-‐54 ára -‐500 0% gífurlega mikill og einkum gagnvart Reykjavík. Flutningsjöfnuður Kópavogs 2000 1000 0 1000 2000 40-‐44 ára 2012 1991 1994 1997 2000 2003 2009 500 4% 2006 gagnvart öðrum s30-‐34 veitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu hefur verið mjög á ra Náeúruleg qölgun Innanlands 1992 Karlar 2014 Karlar 1992 Konur 2014 Konur ára fluttu 5.900 manns jákvæður 2% og árin 20-‐24 1 991-‐2012 til bæjarfélagsins umfram þá 0 Milli landa Fjölgun, % , h-‐ás 10-‐14 ára sem þaðan fluttu. Jöfnuðurinn er jákvæður í öllum aldurshópum, nema á 0-‐4 ára Mynd 18. Fólksfjölgun í Kópavogi Mynd 19. Aldursskipting í Kópavogi 2014 -‐500 0% aldrinum öfnuðurinn í 0 aldurshópnum 30-‐34 ára og Heimild: Íslands. 20-‐24 ára. Jákvæðastur Heimild: Hagstofa Íslands. 2000 2000 er j1000 1000 1991 1994 1997 2000 2003 Hagstofa 2006 2009 2012 Náeúruleg qölgun

Innanlands

I nnanlands Náeúruleg q ölgun Milli landa

1992 arlar að 2014 Karlar 1992 Konur t2014 Konur hefur verið Mynd 20 og tafla 3 sKýna nettó aðflutningur il bæjarins gífurlega mikill og einkum gagnvart Reykjavík. Flutningsjöfnuður Kópavogs Mynd 19. Aldursskipting í Kópavogi 2014 Heimild: Hagstofa Íslands. gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu hefur verið mjög

Engar opinberar tölur eru þó aðgengilegar um íbúðabyggingar í einstökum sveitarfélögum, nema Reykjavík.

Fjölgun, %, h-‐ás

Mynd 18. Fólksfjölgun í Kópavogi Heimild: Hagstofa Íslands.

Mynd 20 og tafla 3 jákvæður sýna að nettó aðflutningur til fluttu bæjarins hefur verið og árin 1991-‐2012 5.900 manns til bæjarfélagsins umfram þá gífurlega mikill og esem inkum gagnvart Reykjavík. Flutningsjöfnuður ópavogs þaðan fluttu. Jöfnuðurinn er jákvæður í öKllum aldurshópum, nema á gagnvart öðrum sveitarfélögum á háöfuðborgarsvæðinu efur verið m aldrinum 20-‐24 ra. Jákvæðastur er jhöfnuðurinn í ajög ldurshópnum 30-‐34 ára og jákvæður o g á rin 1 991-‐2012 fluttu 5.900 manns til bæjarfélagsins umfram þá 5 Engar tölur eru þó aðgengilegar íbúðabyggingar sveitarfélögum, sem þopinberar aðan fluttu. Jöfnuðurinn er jum ákvæður í öllum íaeinstökum ldurshópum, nema á nema Reykjavík. aldrinum 20-‐24 ára. Jákvæðastur er jöfnuðurinn í aldurshópnum 30-‐34 ára og 5

Engar opinberar tölur eru þó aðgengilegar um íbúðabyggingar í einstökum sveitarfélögum, nema Reykjavík.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

25-‐29 ára. Þá er náttúruleg fólksfjölgun einnig mikil í Kópavogi sem rekja má

til hagstæðrar aldursskiptingar. 25-‐29 ára. Þá er náttúruleg fólksfjölgun einnig mikil í Kópavogi sem rekja má til 1,000 hagstæðrar aldursskiptingar. 800 1,000

600

800

400 600 400

200

Mynd 20. Flutningsjöfnuður Kópavogs gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

65-‐69 ára

60-‐64 ára

55-‐59 ára

50-‐54 ára

45-‐49 65-‐69 áára ra

55-‐59 ára

40-‐44 ára 60-‐64 ára

50-‐54 áára ra 35-‐39

30-‐34 45-‐49 áára ra

35-‐39 ára

25-‐29 ára 40-‐44 ára

30-‐34 áára ra 20-‐24

15-‐19 25-‐29 áára ra

15-‐19 ára

10-‐14 ra 5-‐9 áára

10-‐14 ára 20-‐24 ára

0-‐4 ára

-‐200 -‐200

0-‐4 5-‐9 áára ra

Mynd H2agstofa 0. Flutningsjöfnuður Kópavogs gagnvart Heimild: Íslands.

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

Heimild: Hagstofa Íslands. Hafnarfjörður

Íbúum Hafnarfjarðar hefur fjölgað hratt, þó ekki til jafns við Kópavog og

Hafnarfjörður Mosfellsbæ. Fyrst og fremst byggist fjölgunin á innanlandsflutningum eins og mynd 21 H sýnir. Íbúum afnarfjarðar hefur fjölgað hratt, þó ekki til jafns við Kópavog og 1,500 1,000

Mosfellsbæ. Fyrst og 6% fremst byggist fjölgunin á innanlandsflutningum eins og mynd 21 sýnir.

500

1,500

5% 4% 3%

90-‐94 ára 80-‐84 ára 70-‐74 ára 60-‐64 ára 50-‐54 ára 40-‐44 6% ára 30-‐34 ára 20-‐24 ára 5% 10-‐14 ára 0-‐4 ára

90-‐94 ára 80-‐84 ára -‐1,000 0% 70-‐74 ára 4% 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 1500 1000 ára 500 0 500 1000 1500 60-‐64 500 Náeúruleg qölgun 50-‐54 á ra Innanlands 3% 1992 Karlar 2014 Karlar 1992 Konur 2014 Konur Milli landa 40-‐44 ára 0 2% ldursskipting ára í Hafnarfirði 2014 Mynd 21.Fólksfjölgun í Hafnarfirði Mynd 22. A30-‐34 Heimild: Hagstofa Íslands. 20-‐24 ára -‐500 Heimild: Hagstofa Íslands. 1% 10-‐14 ára 0-‐4 ára 0% -‐1,000 Þegar rýnt er í búferlaflutninga innan höfuðborgarsvæðisins sést að 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 1500 1000 500 árin 0 500 1000 1500 Hafnarfjörður fékk til sín rösklega 4.900 fleiri íbúa en fluttu frá bænum Náeúruleg qölgun Innanlands 1991-‐2012, sjá töflu 3. Flutningsjöfnuður er áberandi jákvæður í yKngstu 1992 Karlar 2014 arlar 1992 Konur 2014 Konur Milli landa aldurshópunum, en verður neikvæður í aldurshópunum 15-‐24 ára. Þetta 1,000

-‐500

Mynd 21.Fólksfjölgun í Hafnarfirði Mynd 22. snýst við þegar litið er til fólks á aldrinum 25-‐34 ára, en Aíldursskipting þeim hópi er í Hafnarfirði 2014 Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. flutningsjöfnuður mjög jákvæður, sbr. mynd 23.

Þegar rýnt er í búferlaflutninga innan höfuðborgarsvæðisins sést að Hafnarfjörður fékk til sín rösklega 4.900 fleiri íbúa en fluttu frá bænum árin 1991-‐2012, sjá töflu 3. Flutningsjöfnuður er áberandi jákvæður í yngstu aldurshópunum, en verður neikvæður í aldurshópunum 15-‐24 ára. Þetta snýst við þegar litið er til fólks á aldrinum 25-‐34 ára, en í þeim hópi er flutningsjöfnuður mjög jákvæður, sbr. mynd 23.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

1,000

800

1,000

600 800 600

400

200

0 0 -‐200 -‐200

Mynd 23. Flutningsjöfnuður Hafnarfjarðar gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

Mynd H2agstofa 3. Flutningsjöfnuður Hafnarfjarðar gagnvart Heimild: Íslands.

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

Heimild: Hagstofa Íslands. Garðabær

Greining á íbúaþróun í Garðabæ tekur til þess bæjarfélags og sveitarfélagsins

Garðabær Álftaness sem sameinaðist Garðabæ 1. janúar 2013. Fjölgun íbúa í hinu sameinaða sveitarfélagi hefur verið aðeins hægari en í Hafnarfirði yfir árabilið Greining á íbúaþróun í Garðabæ tekur til þess bæjarfélags og sveitarfélagsins 1991-‐2013, eins og tafla 2 sýnir. Frá því um 2000 hefur íbúum bæjarfélagsins

Álftaness sem sameinaðist Garðabæ 1. janúar 2013. Fjölgun íbúa í hinu fjölgað allhratt og eins og sést á mynd 26 fjölgar íbúum vegna verulegs jákvæðs flutningsjafnaðar og sá h vöxtur áfram eftir hh run. sameinaða sveitarfélagi efur hvelst erið aðeins ægari en í Hafnarfirði yfir árabilið 800

1991-‐2013, eins og tafla 2 sýnir. Frá því um 2000 hefur íbúum bæjarfélagsins 7%

600

6% ára á mynd 26 fjölgar íbúum vegna verulegs fjölgað allhratt og eins o80-‐84 g sést

90-‐94 ára

400

jákvæðs flutningsjafnaðar og sá vöxtur helst áfram eftir hrun.

200

800

0 -‐200

600

5% 70-‐74 ára 4% 60-‐64 ára 50-‐54 ára 3% 40-‐44 ára 2% 30-‐34 ára ára 1% 20-‐24 7% 10-‐14 ára 0% 0-‐4 6% ára

1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 Náeúruleg qölgun

Innanlands

90-‐94 ára

600 80-‐84 400 ára 200

200

400

600

5% 70-‐74 ára 1992 Karlar 2014 Karlar 1992 Konur 2014 Konur Milli landa Fjölgun, %, h-‐ás 400 4% 60-‐64 ára 50-‐54 ára Mynd 24.Fólksfjölgun í Garðabæ Mynd 3% 25. Aldursskipting í Garðabæ 2014 200 40-‐44 ra Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: H agstofa áÍslands. 2% 30-‐34 ára 0 20-‐24 ára 1% Aldursbundin flutningstíðni gagnvart öðrum sveitarfélögum á svæðinu skilur 10-‐14 ára -‐200 sig frá öðrum grannsveitarfélögum R0% eykjavíkur ð tvennu leyti. Í 0-‐4 aára 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 600 en 400 200 í 0 200 aldurshópnum 15-‐19 ára er flutningsjöfnuður jákvæður, neikvæður Náeúruleg qölgun Innanlands Milli landa

Fjölgun, %, h-‐ás

Mynd 24.Fólksfjölgun í Garðabæ Heimild: Hagstofa Íslands.

1992 Karlar

2014 Karlar

1992 Konur

400

600

2014 Konur

Mynd 25. Aldursskipting í Garðabæ 2014 Heimild: Hagstofa Íslands.

Aldursbundin flutningstíðni gagnvart öðrum sveitarfélögum á svæðinu skilur sig frá öðrum grannsveitarfélögum Reykjavíkur að tvennu leyti. Í aldurshópnum 15-‐19 ára er flutningsjöfnuður jákvæður, en neikvæður í

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

aldurshópnum 25-‐29 ára. Ætla má að hér komi til að fasteignaverð er hátt í

Garðabæ og íbúðir stærri að meðaltali en í öðrum sveitarfélögum. aldurshópnum 25-‐29 ára. Ætla má að hér komi til að fasteignaverð er hátt í 800 Garðabæ og íbúðir stærri að meðaltali en í öðrum sveitarfélögum. 600 400

800

200 600 400 0 200

-‐200 0

-‐400 -‐200 -‐400 -‐600

65-‐69 ára

60-‐64 ára

55-‐59 ára

50-‐54 ára

65-‐69 áára 45-‐49 ra

55-‐59 ára

40-‐44 ra 60-‐64 áára

50-‐54 ára

35-‐39 ára

45-‐49 áára 30-‐34 ra

35-‐39 ára

25-‐29 ra 40-‐44 áára

30-‐34 ára

20-‐24 ára

25-‐29 áára 15-‐19 ra

5-‐9 ára

15-‐19 ára

10-‐14 ra 20-‐24 áára

10-‐14 ára

0-‐4 ára

-‐800

5-‐9 áára 0-‐4 ra

-‐600

Mynd 26. Flutningsjöfnuður Garðabæjar gagnvart Mynd 26. Flutningsjöfnuður Garðabæjar gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

Heimild: Hagstofa Íslands. öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

Heimild: Hagstofa Íslands. Mosfellsbær

Hraðari íbúafjölgun hefur orðið í Mosfellsbæ en í hinum sveitarfélögunum

Mosfellsbær

sjö. Það er jákvæður flutningsjöfnuður innanlands sem skýrir þessa þróun. Frá

Hraðari hefur orðið í Mog osfellsbæ í h3inum sveitarfélögunum 1991 hefur ííbúafjölgun búatalan rösklega tvöfaldast eins fram kemur eí n töflu . Aldursskiptingin í bænum hefur í för með sér að náttúruleg fjölgun esr em meiri sjö. Það er jákvæður flutningsjöfnuður innanlands skýrir þessa þróun. Frá en annars staðar á svæðinu, eða 1,3% að meðaltali árin 1998-‐2012. Mestu

1991 hefur íbúatalan rösklega tvöfaldast eins og fram kemur í töflu 3.

ræður þar að eldri aldursárgangar eru hlutfallslega fámennir og dauðsföll á

Aldursskiptingin í bænum hefur í för með sér að náttúruleg fjölgun er meiri þúsund íbúa því tiltölulega fá. 800

en annars staðar á svæðinu, eða 1,3% að meðaltali árin 1998-‐2012. Mestu 10%

90-‐94 ára

600

ræður þar að eldri a8% ldursárgangar eru hlutfallslega fámennir og dauðsföll á 80-‐84 ára

400

60-‐64 áfra þúsund íbúa því tiltölulega á. 6%

70-‐74 ára

200

600 -‐200

800

50-‐54 ára 40-‐44 ára 30-‐34 ára 10% 20-‐24 ára 10-‐14 ára 0-‐4 ára

90-‐94 ára 80-‐84 ára 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 600 400 200 0 200 400 600 70-‐74 ára Náeúruleg qölgun 1992 Karlar 2014 arlar 1992 Konur 2014 Konur 60-‐64 áKra 400 6% Innanlands 50-‐54 ára Mynd 27.Fólksfjölgun í Mosfellsbæ Mynd 28. 40-‐44 Aldursskipting í Mosfellsbæ2014 á ra 200 4% Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. 30-‐34 ára 20-‐24 ára 0 2% Flutningsjöfnuður gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu er 10-‐14 ára 0-‐4 á ra -‐200 0% 1991-‐2012 reynist hann jákvæður um Mosfellsbæ mjög í hag og yfir árabilið 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 600 400 200 0 Náeúruleg qölgun

Innanlands

Mynd 27.Fólksfjölgun í Mosfellsbæ Heimild: Hagstofa Íslands.

1992 Karlar

2014 Karlar

200

1992 Konur

400

600

2014 Konur

Mynd 28. Aldursskipting í Mosfellsbæ2014 Heimild: Hagstofa Íslands.

Flutningsjöfnuður gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu er Mosfellsbæ mjög í hag og yfir árabilið 1991-‐2012 reynist hann jákvæður um

rösklega 2.900. Eins og mynd 29 sýnir fylgja nettó flutningar eftir aldri í

Mosfellsbæ svipuðu mynstri og í öðrum grannsveitarfélögum Reykjavíkur. 800

600 400

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Mosfellsbæ svipuðu mynstri og í öðrum grannsveitarfélögum Reykjavíkur. rösklega 2.900. Eins og mynd 29 sýnir fylgja nettó flutningar eftir aldri í Mosfellsbæ svipuðu mynstri og í öðrum grannsveitarfélögum Reykjavíkur. 800

600

800

600 400

rösklega 2.900. E400 ins og mynd 29 sýnir fylgja nettó flutningar eftir aldri í 200

200 Mosfellsbæ svipuðu mynstri og í öðrum grannsveitarfélögum Reykjavíkur.

-‐200 -‐200

800

-‐400

600

400

Mynd 29. Flutningsjöfnuður Mosfellsbæjar gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 Heimild: Íslands. Mynd H2agstofa 9. Flutningsjöfnuður Mosfellsbæjar gagnvart

200

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 Heimild: Hagstofa Íslands. Seltjarnarnes

Íbúaþróun á Seltjarnarnesi hefur verið sérstök og skilur sig mjög frá þróuninni

-‐200

Seltjarnarnes í öðrum sveitarfélögum. Mestu skiptir að lítið hefur verið um nýbyggingar um

-‐400

alllangt skeið. Fyrstu ellefu ár aldarinnar varð fólksfækkun í sveitarfélaginu,

Íbúaþróun á Seltjarnarnesi hefur verið sérstök og skilur sig mjög frá þróuninni en árin 2012 og 2013 fjölgaði íbúum þó lítillega. Það er einkum neikvæður í flutningsjöfnuður öðrum sveitarfélögum. Mestu skiptir að lítið hefur verið um nýbyggingar um gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu sem

Mynd 29. Flutningsjöfnuður Mosfellsbæjar gagnvart öðrum sveitarfélögum höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 skýrir þáessa fólksfækkun, eins og tafla er með sér. Avldursskiptingin í alllangt skeið. Fyrstu ellefu ár 3 abldarinnar arð fólksfækkun í sveitarfélaginu, Heimild: Hagstofa Íslands. sveitarfélaginu er all sérstök eins og sést á mynd 31. Hlutfallslega eru margir á

en árin 2012 og 2013 fjölgaði íbúum þó lítillega. Það er einkum neikvæður aldrinum 15-‐24 ára, en það fækkar mjög í árgöngum fram að fertugu.

gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu sem Seltjarnarnes flutningsjöfnuður Samfélagið eldist hratt og hlutfallslega eru margir á aldrinum 50-‐64 ára. Seltjarnarnesbúa er rösklega r teafla fimm árum heð ærri en Aldursskiptingin í Miðaldur skýrir þ6essa ólksfækkun, eins 4o0 og ág 3 sbig er mjög ér. Íbúaþróun á Seltjarnarnesi hfefur verið sérstök sða kilur m fsrá þróuninni höfuðborgarbúa í heild. Aldursskiptingin hefur í för með sér að náttúruleg sveitarfélaginu all sérstök eins og svést 31. Hlutfallslega í öðrum sveitarfélögum. Mestu esr kiptir að lítið hefur erið áu m m ynd nýbyggingar um eru margir á fjölgun er orðin mjög lítil, aðeins 0,5% á ári að meðaltali árin 1991-‐2012,

aldrinum 15-‐24 ára, en það fækkar mjög í árgöngum fram að fertugu. alllangt skeið. Fyrstu ellefu aldarinnar varð fólksfækkun samanborið við á0r ,93% á höfuðborgarsvæðinu í heild. í sveitarfélaginu, eldist hratt olg ítillega. hlutfallslega margir á aldrinum 50-‐64 ára. en árin 2012 og Samfélagið 2013 fjölgaði íbúum þó Það er eeru inkum neikvæður 6 Seltjarnarnesbúa er rösklega 40 ár eða fimm árum hærri en Miðaldur flutningsjöfnuður gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu sem höfuðborgarbúa eild. hefur í för með skýrir þessa fólksfækkun, eins og í thafla 3 Abldursskiptingin er með sér. Aldursskiptingin í sér að náttúruleg

er orðin mojög ítil, áa ðeins ári að meðaltali árin 1á991-‐2012, sveitarfélaginu efjölgun r all sérstök eins g slést mynd 03,5% 1. Hálutfallslega eru margir samanborið við 0,93% á höfuðborgarsvæðinu í heild. 6aldrinum 15-‐24 ára, en það fækkar m jög í árgöngum fram að fertugu. Með miðaldri er átt við þann aldur sem skiptir samfélagi í tvo jafna hópa, þar sem helmingur er yngri en svarar til miðaldurs og helmingur eldri.

Samfélagið eldist hratt og hlutfallslega eru margir á aldrinum 50-‐64 ára.

er rösklega 40 ár eða fimm árum hærri en Miðaldur6 Seltjarnarnesbúa

höfuðborgarbúa í heild. Aldursskiptingin hefur í för með sér að náttúruleg fjölgun er orðin mjög lítil, aðeins 0,5% á ári að meðaltali árin 1991-‐2012, samanborið við 0,93% á höfuðborgarsvæðinu í heild. Með miðaldri er átt við þann aldur sem skiptir samfélagi í tvo jafna hópa, þar sem helmingur er yngri en svarar til miðaldurs og helmingur eldri.

Með miðaldri er átt við þann aldur sem skiptir samfélagi í tvo jafna hópa, þar sem helmingur er yngri en svarar til miðaldurs og helmingur eldri.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

150 100

150

100

90-‐94 ára 2% 80-‐84 ára 70-‐74 ára

-‐50

100

-‐100

-‐50

-‐150

-‐100

1% 60-‐64 ára

1% 60-‐64 ára 3%

150

90-‐94 ára

2% 80-‐84 ára 70-‐74 ára

-‐150

50-‐54 ára

50-‐54 ára 0% 40-‐44 ára

90-‐94 ára

30-‐34 ára

ára 2% 80-‐84 -‐1% 40-‐44 ára 70-‐74 ára

20-‐24 ára

ára 10-‐14 ára 30-‐34 ára 1% 60-‐64 -‐2% 0 -‐1% 50-‐54 ára 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 0-‐4 ára 20-‐24 ára 0% -‐50

Náeúruleg qölgun ára -‐2% 10-‐14

-‐100

Innanlands 0-‐4 ára 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012

40-‐44 ára

-‐1%

300 200 100 2014 Karlar 1992 Karlar

30-‐34 ára 20-‐24 ára

0 100 2014 Konur

200 300 1992 Konur

10-‐14 ára

-‐150 -‐2% Náeúruleg qölgun 300 0-‐4 200 100 0 100 200 300 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 ára 2014 Karlar 1992 Karlar onur 1992 Konur Mynd 3 0.Fólksfjölgun á S eltjarnarnesi Mynd 2014 31. AKldursskipting á Seltjarnarnesi 2014 Innanlands Náeúruleg qölgun 300 200 100 0 100 200 300 Heimild: Hagstofa Íslands. Hagstofa Íslands. Konur 2014 Karlar Heimild: 1992 Karlar 2014 Konur 1992 Innanlands

Mynd 30.Fólksfjölgun á Seltjarnarnesi Mynd 31. Aldursskipting á Seltjarnarnesi 2014 Mynd 30.Fólksfjölgun á Seltjarnarnesi Mynd 31. Aldursskipting á Seltjarnarnesi 2014 Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands. Íslands. Heimild: Hagstofa

0 -‐200 0 -‐400

-‐200

-‐600 -‐400

-‐200

-‐600 -‐800

-‐400

-‐800 -‐1,000

-‐600

-‐1,000

-‐1,200 -‐1,200

-‐800

65-‐69 ára

Mynd 32. Flutningsjöfnuður Seltjarnarness gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

60-‐64 ára

55-‐59 ára

50-‐54 ára

65-‐69 ára 45-‐49 ára

55-‐59 ára

40-‐44 ára 60-‐64 ára

50-‐54 ára

35-‐39 ára

10-‐14 ára

40-‐44 ára

0-‐4 ára

30-‐34 ára

25-‐29 ára

20-‐24 ára

15-‐19 ára

5-‐9 ára

10-‐14 ára

-‐1,600

0-‐4 ára

-‐1,400

ára 0-‐4 5-‐9 ára

-‐1,600

35-‐39 ára

-‐1,600

-‐1,200

5-‐9 ára 45-‐49 ára 15-‐19 ára 10-‐14 ára 20-‐24 ára 50-‐54 ára 25-‐29 ára 15-‐19 ára 55-‐59 ára 30-‐34 ára 20-‐24 ára 60-‐64 ára 35-‐39 ára 25-‐29 ára 40-‐44 ára 65-‐69 ára 45-‐49 ára 30-‐34 ára

-‐1,400 -‐1,400

-‐1,000

Mynd H3agstofa 2. Flutningsjöfnuður Seltjarnarness gagnvart Heimild: Íslands.

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 Heimild: Hagstofa Íslands.

Mynd 32. Flutningsjöfnuður Seltjarnarness gagnvart Kjósarhreppur öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

Heimild: Hagstofa Íslands. Kjósarhreppur er langminnst sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu með aðeins

Kjósarhreppur 221 íbúa. Erfitt er að greina þróun í svo litlu samfélagi og eins og mynd 33

Kjósarhreppur

sýnir eru miklar sveiflur í íbúaþróun. Aldursskipting í hreppnum er afar

Kjósarhreppur er langminnst sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu með aðeins óregluleg eins og mynd 34 ber með sér. Konur eru fleiri en karlar í öllum

221 íbúa. Erfitt er aí M ð osfellsbæ greina þoróun vo litlu samfélagi og eins og mynd 33 sveitarfélögunum nema g Kjós. íÍ Ksjósarhrepp eru m karlar Kjósarhreppur er langminnst sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu eð aðeins næstum 20% en skveiflur onur. Þá eí r íbúaþróun. miðaldur mjög Ahldursskipting ár í Kjósinni, eða ríösklega sýnir eru mfleiri iklar hreppnum er afar 221 íbúa. Erfitt er að greina þróun í svo litlu samfélagi og eins og mynd 33 46 ár. Fyrir vikið er náttúruleg fjölgun í sveitarfélaginu mjög lítil. óregluleg eins og mynd 34 ber með sér. Konur eru fleiri en karlar í öllum sýnir eru miklar sveiflur í íbúaþróun. Aldursskipting í hreppnum er afar sveitarfélögunum nema í Mosfellsbæ og Kjós. Í Kjósarhrepp eru karlar óregluleg eins og mynd 34 ber með sér. Konur eru fleiri en karlar í öllum næstum 20% fleiri en konur. Þá er miðaldur mjög hár í Kjósinni, eða rösklega sveitarfélögunum nema í Mosfellsbæ og Kjós. Í Kjósarhrepp eru karlar 46 ár. Fyrir vikið er náttúruleg fjölgun í sveitarfélaginu mjög lítil. næstum 20% fleiri en konur. Þá er miðaldur mjög hár í Kjósinni, eða rösklega

46 ár. Fyrir vikið er náttúruleg fjölgun í sveitarfélaginu mjög lítil.

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

15%

10%

-‐10

90-‐94 ára 80-‐84 ára 70-‐74 ára 60-‐64 ára 50-‐54 ára 40-‐44 ára 30-‐34 ára 20-‐24 ára 10-‐14 ára 0-‐4 ára

15%

-‐5%

90-‐94 ára 10% 80-‐84 ára -‐10% -‐20 20 70-‐74 ára 1991 2012 10 1994 1997 2000 2003 2006 2009 5% 60-‐64 ára 50-‐54 ára 0 0% Náeúruleg qölgun Innanlands 40-‐44 ára 30-‐34 ára -‐10 -‐5% 20-‐24 ára Milli landa Fjölgun, %, h-‐ás -‐20 -‐10% 10-‐14 ára 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 0-‐4 ára

Mynd 33. Fólksfjölgun í Kjósarhreppi Náeúruleg qölgun Innanlands Heimild: Hagstofa Íslands. Milli landa

Fjölgun, %, h-‐ás

Mynd 33. Fólksfjölgun í Kjósarhreppi 20 Heimild: Hagstofa Íslands.

1992 Karlar

2014 Karlar

1992 Konur

2014 Konur

1992 Karlar

10 34. A0 10 Mynd ldursskipting í K20 jósarhreppi 1992 og 2014 Heimild: Hagstofa Íslands. 2014 Karlar

1992 Konur

2014 Konur

Mynd 34. Aldursskipting í Kjósarhreppi 1992 og 2014 Heimild: Hagstofa Íslands.

10 0 0

-‐10 -‐10

-‐20

-‐30 -‐30

Mynd 35. Flutningsjöfnuður Kjósarhrepps gagnvart öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012 gagnvart Mynd 35. Flutningsjöfnuður Kjósarhrepps

Heimild: Hagstofa Íslands.

Hagstofa Íslands. Heimild:

öðrum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu 1991-‐2012

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

4 Íbúaþróun í nærsveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins

4 Íbúaþróun í nærsveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins Afmörkun höfuðborgarsvæðisins við sjö sveitarfélög frá Botnsá í Hvalfirði í norðri og að mörkum Hafnarfjarðar í suðri ræðst af hefð. Með greiðari samgöngum er atvinnu-‐ og félagssvæðið í raun mun stærra og gjarnan talað um svæðið frá Hvítá í Borgarfirði til Hvítár í Árnessýslu sem eitt atvinnusvæði. Stundum er þetta svæði kallað „klukkutímabeltið“, og þá vísað til þess að innan við klukkutíma tekur að aka til höfuðborgarsvæðisins. Annað heiti er stór-‐höfuðborgarsvæðið. Hér er gengið út frá skilgreiningu í Ísland 2020, en þar er sleppt þeim sveitarfélögum á svæðinu sem fyrst og fremst eru landbúnaðarhéruð og bætt við Borgarbyggð sem er þó norðan Hvítár. Um er að ræða eftirfarandi sveitarfélög:

Tafla höfuðborgarsvæðisins 4. Nærsveitarfélög höfuðborgarsvæðisins Tafla 4. Nærsveitarfélög Íbúafjöldi, 1.janúar Íbúafjöldi, 1.janúar 2014 2014

Sveitarfélag Sveitarfélag Vesturland Vesturland Akranes Akranes

10.851 10.851 6.699 6.699

Hvalfjarðarsveit Hvalfjarðarsveit Borgarbyggð Borgarbyggð

1.886 1.886

21.560 21.560 14.527 14.527

Grindavíkurbær Grindavíkurbær Sandgerði Sandgerði

2.888 2.888 1.609 1.609

Svf. Garður Svf. Garður Svf. Vogar Svf. Vogar Suðurland Suðurland Svf. Árborg Svf. Árborg Hveragerði Hveragerði Svf. Ölfus Svf. Ölfus Nærsveitarfélög alls Nærsveitarfélög alls Heimild: Hagstofa Íslands. Heimild: Hagstofa Íslands.

Meðalfjölgun Meðalfjölgun á ári, 1991-‐2014, ári, % 0,8 1,1 0,1 0,1

1.469 1.469 12 12

617 617 3.535 3.535

Suðurnes Suðurnes Reykjanesbær Reykjanesbær

Íbúafjölgun 11991-‐ 991-‐ Íbúafjölgun 2014 2014

405 405 6.358 6.358 4.470 4.470

0,5 0,5 1,5 1,5 1,6 1,6

335 335 481 481 3.905 3.905 2827 2827 737 737 341 341 12.149 12.149

1,2 1,2 2,4 2,4 1,7 1,7 1,9 1,9 1,7 1,7 0,9 0,9 1,4 1,4

1,2 1,2 1,1 1,1

716 716 356 356

1.409 1.409 1.127 1.127 12.128 12.128 7.889 7.889 2.333 2.333 1.906 1.906 44.539 44.539

Tafla 5. Mannfjöldaþróun á Norðurlöndum. Hlutfallsleg breyting 1993-‐2013 Allir aldurshópar Alls Stórborgir Danmörk 1

Finnland

17%

31% 35%

17%

31%

Svíþjóð 10% Heimild: Nordstat.org

36%

Ísland Noregur 3

8% 23%

20-‐29 ára Utan -‐7%

-‐5% 6% 9% -‐2%

Alls Stórborgir -‐15%

-‐5%

-‐2%

24%

10%

23%

17%

25%

30-‐49 ára Utan -‐35%

-‐19% -‐9% -‐12% -‐8%

Alls Stórborgir -‐1,4%

Utan

7,7%

-‐17,7%

-‐13%

10%

-‐27%

17%

31%

-‐2%

15%

31%

33%

-‐12%

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Viðbótin við höfuðborgarsvæði í nærbyggðinni svarar til rösklega 44.500 manns eða nærfellt sem nemur samanlögðum íbúafjölda í Hafnarfirði, Garðabæ og Seltjarnarnesi. Alls búa í þessum sveitarfélögum 13,7% landsmanna og 38% íbúa landsbyggðarinnar. Íbúafjölgun hefur verið umtalsverð í nærbyggð höfuðborgarsvæðisins, eða rösklega 12 þúsund frá 1991 til 2014. Þannig má rekja alla íbúafjölgun á landsbyggð til þessa svæðis og gott betur. 3,000 3.000

8 7 6 5 4 3 2 1 0 -‐1 -‐2

2,500 2.500 2,000 2.000 1,500 1.500 1,000 1.000 500 500

00 -‐500 -500 -‐1,000 -1.000

1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 Náeúruleg qölgun Neeó innanlands

Mynd 36. Fólksfjölgun í nærsveitarfélögunum Heimild: Hagstofa Íslands.

90-‐94 ára 80-‐84 ára

Karlar

Konur

70-‐74 ára 60-‐64 ára 50-‐54 ára 40-‐44 ára 30-‐34 ára 20-‐24 ára 10-‐14 ára 0-‐4 ára 2000

1000

2000

Mynd 37. Aldursskipting í nærsveitarfélögunum Heimild: Hagstofa Íslands.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Akranes Hvalfjarðarsveit Borgarbyggð

Suðurnes

6.699

1.469

1,1

617

0,1

3.535

0,5

21.560

405 6.358

1,5

1.609

356

1,1

5 Mannfjöldi og þróun hans annars14.527 staðar Reykjanesbær 1,6 4.470 á5 Norðurlöndum Grindavíkurbær 2.888 1,2 Mannfjöldi og þróun hans annars staðar á Norðurlöndum 716 Sandgerði

Þegar skyggnst er um annars staðar á Norðurlöndum blasir við viðlíka Svf. Garður 1.409 1,2 335 Svf. Vogar mannfjöldaþróunar 1.127 481 mynstur og hér hefur verið. Miklu skiptir þó a2,4 ð í þessum

Suðurland

12.128

3.905

1,7

löndum eru fleiri en eitt borgarsvæði sem draga til fólk, einkum u1,9 ngt fólk. Í Svf. Árborg 7.889

2827 Hveragerði 2.333 1,7 Löndunum töflu 5 er litið á breytingar á tuttugu ára tímabili, 737 frá 1993 til 2013. Svf. Ölfus

1.906

0,9

341 er skipt í tvennt: stórborgarsvæði og svæði utan þeirra. Línur eru skýrar; í

Nærsveitarfélög alls 44.539 12.149 1,4 öllum löndunum Heimild: Hagstofa Íslands. hefur íbúum stórborganna fjölgað langt umfram löndin í

heild. Fólk á þrítugsaldri leitar í meira mæli til stórborga en aðrir aldurshópar,

og aðdráttarafl þeirra er líka mikið fyrir fólk á aldrinum 30-‐49 ára.

Tafla 5. M á Náorðurlöndum. Hlutfallsleg breyting 1993-‐2013 Tafla 5. annfjöldaþróun Mannfjöldaþróun Norðurlöndum. Hlutfallsleg breyting 1993-‐2013 Allir aldurshópar Allir aldurshópar

Alls Stórborgir Alls Stórborgir Danmörk Danmörk

8% 8%

17% 17%

Finnland Finnland

7% 7%

31% 31%

Ísland Ísland

23% 23%

35% 35%

39 Noregur Noregur

17% 17%

31% 31%

20-‐29 ára 20-‐29 ára

Utan Utan -‐7% -‐7%

-‐5% -‐5% 6% 6% 9% 9% -‐2% -‐2%

Svíþjóð 10% 36% Svíþjóð 10% 36% Heimild: Nordstat.org Heimild: Nordstat.org 4 10

Alls Stórborgir Alls Stórborgir -‐15% -‐15%

-‐5% -‐5%

-‐2% -‐2%

24% 24%

10% 10%

23% 23%

0% 0%

17% 17%

4% 4%

25% 25%

30-‐49 ára 30-‐49 ára

Utan Utan -‐35% -‐35%

-‐19% -‐19% -‐9% -‐9% -‐12% -‐12% -‐8% -‐8%

Alls Stórborgir Alls Stórborgir

Utan Utan

-‐1,4% -‐1,4%

7,7% 7,7%

-‐17,7% -‐17,7%

-‐13% -‐13%

10% 10%

-‐27% -‐27%

17% 17%

31% 31%

-‐2% -‐2%

15% 15%

31% 31%

4% 4%

3% 3%

33% 33%

-‐12% -‐12%

Þessi þróun hefur leitt til enn skýrari og meiri mismunar á aldursskiptingu í

stórborgum og utan þeirra. Mynd 38 gerir þessu skil. Í samanburði við Íslandi,

sjá mynd 12, er aldursskipting utan stórborga mun óhagstæðari annars staðar

á Norðurlöndum en á landsbyggð hér á landi. Alls staðar er svipað mynstur;

fólk á aldrinum 20-‐40 ára flytur frá landsbyggð og minni borgum og fyllir

stórborgirnar. Framfærsluhlutfall verður mjög óhagstætt utan stórborganna og æ erfiðara verður að halda uppi þjónustu sem íbúar gera kröfu um.

á Norðurlöndum sem hér eru til umfjöllunar eru Þau s tórborgarsvæði

Stórborgir: Álaborgar-‐, Árósa-‐, Óðinsvé-‐ og Kaupmannarhafnarsvæðið. vitaskuld mun fjölmennari en höfuðborgarsvæðið á Íslandi, minnst þeirra er Stórborgir: Oulu-‐, Tampere-‐, Turku-‐ og Helsinkisvæðið. 3 Stórborgir: Björgvinjar-‐, Stafangur-‐ g Oíslósvæðið. Oulu m eð 235 þoús. búa og því e.t.v. áhorfsmál hversu víðtækar ályktanir má 4 Stórborgir: Gautaborgar-‐, Málmeyjar-‐ og Stokkhólmssvæði. 1 2

draga. Vera má að þessar tölur dragi fram hættuna á því að ungir Íslendingar flytji í auknum mæli til stærri borga sem bjóða upp á fjölbreyttari atvinnu-‐ og borgarlíf en hér mun standa til boða. Þetta er ein af stóru áskorunum framtíðarinnar.

Stórborgir: Álaborgar-, Árósa-, Óðinsvé- og Kaupmannarhafnarsvæðið. Stórborgir: Oulu-, Tampere-, Turku- og Helsinkisvæðið. 9 Stórborgir: Björgvinjar-, Stafangur- og Oslósvæðið. 10 Stórborgir: Gautaborgar-, Málmeyjar- og Stokkhólmssvæði. 8

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Íbúar stórborga Svíþjóðar edir aldri 90 Karlar 80 70 60 50 40 30 20 10 0 40000 20000

Konur

20000

40000

Íbúar stórborga Noregs edir aldri 90 Karlar 80 70 60 50 40 30 20 10 0 20000 10000

Konur

10000

20000

Íbúar stórborga Danmerkur edir aldri 90 Karlar 80 70 60 50 40 30 20 10 0 40000 20000

Konur

20000

40000

Íbúar stórborga Finnlands edir aldri 90 Karlar 80 70 60 50 40 30 20 10 0 30000 20000 10000

Konur

10000 20000 30000

Íbúar utan stórborga Svíþjóðar edir aldri Karla 90 r 80 70 60 50 40 30 20 10 0 60000 40000 20000

Konu r

20000 40000 60000

Íbúar utan stórborga Noregs edir aldri 90 Karlar 80 70 60 50 40 30 20 10 0 40000 20000

Konur

20000

40000

Íbúar utan stórborga Danmerkur edir aldri 90 Karlar 80 70 60 50 40 30 20 10 0 20000 10000

Konu r

10000

20000

Íbúar utan stórborga Finnlands edir aldri Karlar 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 30000 20000 10000

Konu r

10000 20000 30000

Mynd 38. Aldursskipting annars staðar á Norðurlöndum 2013 Heimild: Nordstat.org.

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

Í kafla 3 kom fram að mannfjöldaþróun á höfuðborgarsvæðinu hefur skipst í tvö horn. Íbúafjölgunina má fyrst og fremst rekja til sveitarfélaga annarra en Reykjavíkur. Aldursskipting íbúa á höfuðborgarsvæðinu ræðst hins vegar verulega af stöðunni í Reykjavík. Eins kom fram að flutningar innan svæðisins hafi verið Reykjavík í óhag, en jafnframt að þeir séu mjög mismunandi eftir aldurshópum. Þróunin reynist mjög svipuð annars staðar á Norðurlöndum. Fjölgun íbúa hefur verið mun hægari í höfuðborgunum en í grannsveitarfélögum. Þá kemur einnig fram svipað mynstur í aldurskiptingu íbúa og búferlaflutningar eftir aldri segja svipaða sögu og sögð var í 3. kafla. Þegar litið er á aldursskiptinguna í Kaupmannahöfn („kommunen“) annars vegar og á höfuðborgarsvæðinu („hovedstadsregionen“) hins vegar, eins og gert er í mynd 39 sést viðlíka mynstur og hér á landi. Stóru árgangarnir í Kaupmannahöfn eru á aldrinum 20 – 39 ára, en mjög litlir 5-‐19 ára. Ólíkt því sem gildir hér á landi eru eldri íbúar á Kaupmannahafnarsvæðinu að stórum hluta utan borgarinnar. 6,000

90-‐94 ára

4,000

80-‐84 ára 70-‐74 ára

2,000

60-‐64 ára 50-‐54 ára

40-‐44 ára 20-‐24 ára

-‐4,000

10-‐14 ára 0-‐4 ára 75000 25000 Ka_Höfuðb.sv.

25000 75000 Ka-‐Kaupmh.

Ko-‐Kaupmh.

Ko_Höfuðb.sv.

Mynd 39. Aldursskipting íbúa Kaupmannahafnar og Kaupmannarhafnarsvæðisins, 1. ársfjórðungur 2014 Heimild: Danmarks statistik.

0-‐4 ára 5-‐9 ára 10-‐14 ára 15-‐19 ára 20-‐24 ára 25-‐29 ára 30-‐34 ára 35-‐39 ára 40-‐44 ára 45-‐49 ára 50-‐54 ára 55-‐59 ára 60-‐64 ára 65-‐69 ára

-‐2,000

30-‐34 ára

Önnur sv.fél

Stokkhólmur

Mynd 40. Nettó búferlaflutningar, Stokkhólmur og önnur sveitarfélög á Stokkhólmssvæðinu Heimild: Statistisk centralbyrå.

Tölur um búferlaflutninga eftir aldri á Stokkhólmssvæðinu („Stockholms län“) sýna að Stokkhólmur er með mjög jákvæðan flutningsjöfnuð á aldursbilinu 20-‐29 ára, en neikvæðan í yngstu aldursflokkunum og aftur á milli 30 og 44 ára. Önnur sveitarfélög á svæðinu draga til sín barnafólkið, sbr. jákvæðan flutningsjöfnuð í yngstu aldursflokkunum og aftur á aldrinum 25-‐44 ára.

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

6 Framreikningur mannfjölda

6 Framreikningur mannfjölda Það er mikilvægt fyrir sveitarfélögin að fyrir liggi áætlanir um fjölda íbúa, bæði ráð og lengd. Í ffjárhagsáætlanagerð, litið er til áætlana Það er mikilvægt fyrir ís bveitarfélögin að yrir liggi áætlanir um hfvort jölda sem íbúa, ársins, Í þ riggja ára áætlana eða áætlana il fimm skiptir sköpum hver bæði í bráð og lengd. fjárhagsáætlanagerð, hvort sem ltitið er til áára, ætlana þróun útsvarstekna verður g íbúafjölgun kemur sannarlega ársins, þriggja ára áætlana eða áætlana til fo imm ára, skiptir sköpum hver inn í þá mynd. Á gjaldahliðinni ru skólamálin langþyngst og áiætla arf ver Á fjölgun barna á þróun útsvarstekna verður og eíbúafjölgun kemur sannarlega nn í þþá mhynd. leik-‐ og grunnskólaaldri Aðalskipulag sveitarfélaga gjaldahliðinni eru skólamálin langþyngst voerður. g áætla þarf hver fjölgun barna áh orfir áratugi fram í tímann voerður. g miklu skiptir við sskipulagsvinnuna að ááratugi ætla fjölgun leik-‐ og grunnskólaaldri Aðalskipulag veitarfélaga horfir fram íbúa með haldgóðum Á stundum hað efur borið við að forsendur í tímann og miklu skiptir við hsætti. kipulagsvinnuna áætla fjölgun íbúa með um íbúafjölgun í skipulagsvinnu afi fbremur af óskhyggju en greiningu haldgóðum hætti. Á stundum hhefur orið vm ið ótast að forsendur um íbúafjölgun í og spám. Þetta fram í rannsókn Ásdísar Hglakkar Theodórsdóttur, Salvarar skipulagsvinnu her afi dfregið remur mótast af óskhyggju en reiningu og spám. Þetta þeirra um íbúaþróun og –spár í aðalskipulagi .fl.11 NHiðurstaða er dregið fram í Jónsdóttur rannsókn Áosdísar lakkar Theodórsdóttur, Salvarar sláandi: Niðurstaða eþr eirra um í búaþróun og –spár í aðalskipulagi Jónsdóttur o.fl.11sveitarfélagi sveitarfélagi er sláandi: „Greining á íbúaspám aðalskipulaga sveitarfélaganna á stór-‐ höfuðborgarsvæðinu leiðir í ljós að breyta þarf vinnubrögðum. Heildarsýn „Greining á íbúaspám aðalskipulaga sveitarfélaganna á stór-‐ vantar, þar ís em ótuð er sþvæðisbundin stefna H um byggðaþróun. Tryggja höfuðborgarsvæðinu leiðir ljós m að breyta arf vinnubrögðum. eildarsýn að eskipulagsráðgjafar og sveitarfélög hafi þekkingu á aðferðum við vantar, þar sem þarf mótuð r svæðisbundin stefna um byggðaþróun. Tryggja gerð íbúaspáa og þýðingu hþafi eirra fyrir skipulagsgerðina.“ þarf að skipulagsráðgjafar og sveitarfélög þekkingu á aðferðum við (Ásdís Hlökk Theodórsdóttir, Salvör Jónsdóttir o.fl., bls. 25).

gerð íbúaspáa og þýðingu þeirra fyrir skipulagsgerðina.“

(Ásdís Hlökk o Theodórsdóttir, alvör Jónsdóttir o.fl., bíls. 5). 12 og uppfærir Hagstofa Íslands vinnur g birtir spár Síbúafjölda landsins h2eild

á þriggja ára sfpár resti. Síðasta slpá stofnunarinnar birt í ágúst 2013 og Hagstofa Íslands þær vinnur og birtir íbúafjölda andsins í heild12 og vuar ppfærir tekur til Sáíðasta ranna s2pá 013 til 2060.13 Hagstofan þrjár þær á þriggja ára fresti. stofnunarinnar var birt díregur ágúst u2pp 013 og sviðsmyndir; 13 og háspá og eru forsendur og helstu niðurstöður hverrar iðspá tekur til áranna lágspá, 2013 til m 2060. Hagstofan dregur upp þrjár sviðsmyndir;

öflu 6. og helstu niðurstöður hverrar lágspá, miðspá odregnar g háspá soaman g eru íf torsendur dregnar saman í töflu 6.

Ásdís Hlökk Theodórsdóttir, Salvör Jónsdóttir o.fl. (2012). Veðjað á vöxt. Byggðaþróun á stór-höfuðborgarsvæðinu.

Háskólinn í Reykjavík.

12 Ásdís Hlökk Theodórsdóttir, Jónsdóttir o.fl. (2012). Veðjað and á vöxt. Byggðaþróun á stór-höfuðborgarsvæðinu. SameinuðuSalvör þjóðirnar (Department of Economic Social Affairs) birtir spár um mannfjölda í öllum aðildarríkjum, Háskólinn í Reykjavík. þ.á m. Íslandi, sjá World Population Prospects. The 2012 revision, http://esa.un.org/wpp/. 12 13 Sameinuðu þjóðirnar (Department Economic andmannfjölda Social Affairs) birtir spár um mannfjölda Hagstofa Íslandsof(2013). Spá um 2013-2016. Hagtíðindi 2013:2, í öllum aðildarríkjum, þ.á m. Íslandi, sjá World Population Prospects. The 2012 revision, http://esa.un.org/wpp/. https://hagstofa.is/lisalib/getfile.aspx?ItemID=15409. 13 Hagstofa Íslands (2013). Spá um mannfjölda 2013-2016. Hagtíðindi 2013:2, https://hagstofa.is/lisalib/getfile.aspx?ItemID=15409. 11

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Tafla 6. Helstu forsendur og niðurstöður mannfjöldaspár Hagstofu Íslands 2013-‐2040 Tafla 6. Helstu forsendur og niðurstöður mannfjöldaspár Hagstofu Íslands 2013-‐2040

Frjósemi (2012: 2,037) Frjósemi (2012: 2,037) Flutningsjöfnuður, gagnvart útlöndum Flutningsjöfnuður, gagnvart útlöndum Fólksfjöldi 2025 (2014: 325,7 þús.) Fólksfjöldi 2025 (2014: 325,7 þús.) Fólksfjöldi 2040 (2014: 325,7 þús.) Fólksfjöldi 2040 (2014: 325,7 þús.) Fólksfjölgun 2015-‐2025 Fólksfjölgun 2015-‐2025 Fólksfjölgun 2015-‐2040 Fólksfjölgun 2015-‐2040 Meðal fólksfjölgun 2013-‐2025, % á ári Meðal fólksfjölgun 2013-‐2025, % á ári Meðal fólksfjölgun 2013-‐2040, % á ári Meðal fólksfjölgun 2013-‐2040, % á ári Náttúruleg fjölgun 2025 (2012: 2.578) Náttúruleg fjölgun 2025 (2012: 2.578) Náttúruleg fjölgun 2040 (2012: 2.578) Náttúruleg fjölgun 2040 (2012: 2.578) Framfærsluhlutfall 2025 (2014: 68,4%) Framfærsluhlutfall 2025 (2014: 68,4%) Framfærsluhlutfall 2040 (2014: 68,4%) Framfærsluhlutfall 2040 (2014: 68,4%) Framfærsluhlutfall eldri (2014: 22,3%) Framfærsluhlutfall eldri (2014: 22,3%) Miðaldur 2025 (2013: 34,5 ár) Miðaldur 2025 (2013: 34,5 ár) Miðaldur 2040 (2013: 34,5 ár) Miðaldur 2040 (2013: 34,5 ár) Heimild: Hagstofa Íslands.

Lágspá Lágspá

Miðspá Miðspá

1,85 börn 1,85 börn 397 397 377 þús. 377 þús. 50 þús. 50 þús. 0,6% 0,6% 772 772 82% 82% 41% 41% 41,9 ár 41,9 ár

2 börn 2 börn 809 809 395 þús. 395 þús. 69 þús. 69 þús. 0,8% 0,8% 1.356 1.356 84% 84% 40% 40% 40,5 ár 40,5 ár

Háspá Háspá 2,2 börn 2,2 börn 1.318 1.318 422 þús. 422 þús. 95 þús. 95 þús. 1,0% 1,0% 2.233 2.233 86% 86% 38% 38% 38,6 ár 38,6 ár

Heimild: Hagstofa Íslands.

Hér er annars vegar horft til næsta aldarfjórðungs eða til ársins 2040 eins og

Tafla 7. Framreikningur mannfjöldans á höfuðborgarsvæðinu, landsbyggð og landinu öllu. Fjölgun frá 2012 til 2025

gert er í svæðisskipulagi höfuðborgarsvæðisins og til ársins 2025, sem er Lágspá

Miðspá

Háspá

Fjölgun 2012-‐ Fjölgun % SFjölgun 2012-‐ lágspá Fjölgun % Íslendingum Fjölgun fjölga Fjölgun viðmiðun sóknaráætlunar. amkvæmt mun um 5%0

2025 2025 2012-‐2025 þúsund frá 2013 miðspá o g 95 þúsund gangi Höfuðborgarsvæðið til 2040, um 69 þúsund skv. 0-‐19 ára 4.209 0,6% 6.044 0,8% 9.164 1,2% ftir. Þegar horft er aldarfjórðung til ársins 114.113 989, hefur 0,8% 20-‐64 ára háspá e10.689 0,6% 12.436 til baka, 0,7% 65 ára og eldri 14.686 3,6% 14.968 3,7% 14.778 3,6% um tæplega 74 þúsund m1,2% anns, sem f38.055 er nálægt horfum Samtals landsmönnum 29.584 fjölgað 1,0% 33.448 1,3% höfuðborgarsvæðið til næsta aldarfjórðungs skv. miðspá. Tæplega 90% fjölgunarinnar var á Landsbyggð 3.121 0,2% 4.871 0,3% 8.263 0,5% Landið allt 32.705 0,8% 38.319 0,9% 46.318 1,0% höfuðborgarsvæðinu. Heimild: Hagstofa Íslands og eigin útreikningar.

Lægri frjósemi og lægri dánarlíkur hafa í för með sér að landsmenn munu

eldast, miðaldur skv. lágspá vlandsbyggð erður kominn yfir 4öllu. 0 áFr jölgun um 2f040, sem r 7½ ári Tafla 8. Framreikningur mannfjöldans á höfuðborgarsvæðinu, og landinu rá 2012 til 2e040

hærri aldur en í dag. Á náttúrulegri fMiðspá jölgun landsmanna (fæddir umfram dána Lágspá Háspá Fjölgun 2012-‐

Fjölgun %

Fjölgun 2012-‐

Fjölgun %

Fjölgun

á ári 2025 hverju) mun hægjast umtalsvert, 2025 jafnvel í háspá. 2012-‐2025

Fjölgun %

Höfuðborgarsvæðið 0-‐19 ára 2.042 0,1% 7.560 0,5% 15.752 Framfærsluhlutfallið mælir hlutfallið á milli fólks sem er eldra en 65 ára o0,9% g 20-‐64 ára 18.868 0,5% 24.431 0,6% 29.120 0,8% 65 ára og eldri 2,8% 29.423 20-‐64 á2,8% 31.369 2,8% yngra e28.563 n 20 ára á móti fólki á vinnualdri ra. Því hærra sem hlutfallið er Samtals 49.473 0,8% 61.414 0,9% 76.241 1,1% þeim mun fleirum þarf hver vinnandi að sjá farborða. Framfærsluhlutfall höfuðborgarsvæðið Landsbyggð 7.532 0,2% 14.877 0,4% 26.231 0,7% eldra fólks er ekki síður athyglisvert, en eins og 0,8% tafla 6 sýnir er verulegrar 1,0% Landið allt 57.005 0,6% 76.291 102.472 Heimild: Hagstofa Íslands og eigin útreikningar.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

hækkunar þess að vænta á næstu áratugum. Í dag er það 22% (þ.e. að tæplega 5 eru á vinnualdri fyrir hvern á eftirlaunaaldri), en lágspáin gerir ráð

fyrir að hlutfallið hækki upp í 41% (2,5 á vinnualdri fyrir hvern á hækkunar þess að vænta á næstu áratugum. Í dag er það 22% (þ.e. að eftirlaunaaldri), miðspá 39,7% og háspá 37,8%. Aldursskipting þjóðarinnar í tæplega 5 eru á vinnualdri fyrir hvern á eftirlaunaaldri), en lágspáin gerir ráð dag er hagstæðari en í flestum viðmiðunarríkjum og framfærsluhlutfall eldra fyrir að hlutfallið hækki upp í 41% (2,5 á vinnualdri fyrir hvern á fólks lægra en í þeim. Þar eins og hér er reiknað með að þetta hlutfall hækki, eftirlaunaaldri), miðspá 39,7% og háspá 37,8%. Aldursskipting þjóðarinnar í en þó heldur hægar en hér á landi. 14 dag er hagstæðari en í flestum viðmiðunarríkjum og framfærsluhlutfall eldra eru otg il huér m h öfuðborgarsvæðið með hslutfall ama hhætti og landsspá fólks lægra en í þEngar eim. Þspár ar eins er reiknað með að þetta ækki, Hagstofu Íslands. Í l14jósi mikilvægis mannfjöldaþróunar fyrir sveitarfélög á en þó heldur hægar en hér á landi. höfuðborgarsvæðinu var ákveðið að ráðast í gerð einfalds líkans til að reikna Engar spár eru til um höfuðborgarsvæðið með sama hætti og landsspá fram íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu og einstökum sveitarfélögum þess. Hagstofu Íslands. Í ljósi mikilvægis mannfjöldaþróunar fyrir sveitarfélög á Í líkaninu r gengið frá forsendum í mannfjöldaspá agstofu um höfuðborgarsvæðinu var áekveðið að úrt áðast í gerð einfalds líkans til að Hreikna (frjósemi), deánarlíkur og nettó búferlaflutninga fram íbúafjölda áfæðingartíðni höfuðborgarsvæðinu og instökum sveitarfélögum þess. frá útlöndum. Þær forsendur byggja í stórum dráttum á sögulegri þróun er varðar helstu Í líkaninu er gengið út frá forsendum í mannfjöldaspá Hagstofu um þætti. Hvorki er ástæða til að ætla að marktækur munur sé á fæðingartíðni fæðingartíðni (frjósemi), dánarlíkur og nettó búferlaflutninga frá útlöndum. eða dánarlíkum milli landsvæða eða sveitarfélaga. Á bak við Þær forsendur byggja í stórum dráttum á sögulegri þróun er varðar helstu framreikningslíkan af þessu tagi liggja fjöldamargar forsendur sem greindar þætti. Hvorki er ástæða til að ætla að marktækur munur sé á fæðingartíðni eru niður á hvern aldursárgang kvenna og karla. Forsendur aðrar en þær sem eða dánarlíkum milli landsvæða eða sveitarfélaga. Á bak við Hagstofa lét í té eru byggðar á sögulegum meðaltölum yfir nokkurt tímabil. framreikningslíkan af þessu tagi liggja fjöldamargar forsendur sem greindar Varðandi búferlaflutninga gagnvart útlöndum byggja niðurstöður sem hér eru eru niður á hvern aldursárgang kvenna og karla. Forsendur aðrar en þær sem kynntar á því að 70% þeirra sem Hagstofa reiknar með að til landsins komi Hagstofa lét í té eru byggðar á sögulegum meðaltölum yfir nokkurt tímabil. flytji til höfuðborgarsvæðisins. Árleg viðbót er því föst tala. Hins vegar þótti Varðandi búferlaflutninga gagnvart útlöndum byggja niðurstöður sem hér eru ekki rétt að gera ráð fyrir að búferlaflutningar innanlands væru fasti. Brugðið kynntar á því að 70% þeirra sem Hagstofa reiknar með að til landsins komi var á það ráð að reikna fram íbúafjölda eftir aldri á landsbyggðinni. Söguleg flytji til höfuðborgarsvæðisins. Árleg viðbót er því föst tala. Hins vegar þótti gögn um aldursskiptingu búferlaflutninga milli landsbyggðar og ekki rétt að gera ráð fyrir að búferlaflutningar innanlands væru fasti. Brugðið höfuðborgarsvæðisins sem og um flutninga innan höfuðborgarsvæðisins, var á það ráð að reikna fram íbúafjölda eftir aldri á landsbyggðinni. Söguleg voru notuð til að áætla flutninga í einstökum aldurshópum og miðað var við gögn um aldursskiptingu búferlaflutninga milli landsbyggðar og meðaltal áranna 2001-‐2012. Fjölgun eða fækkun í einstökum aldurshópum á höfuðborgarsvæðisins sem og um flutninga innan höfuðborgarsvæðisins, landsbyggð hefur þannig áhrif á flutninga til og frá höfuðborgarsvæðinu. Sú voru notuð til að áætla flutninga í einstökum aldurshópum og miðað var við forsenda að miða við sögulega þróun búferlaflutninga eftir aldri hefur mikil meðaltal áranna 2001-‐2012. Fjölgun eða fækkun í einstökum aldurshópum á

landsbyggð hefur þannig áhrif á flutninga til og frá höfuðborgarsvæðinu. Sú

forsenda að miða við sögulega þróun búferlaflutninga eftir aldri hefur mikil 14 Heimild: UN Department of Economic and Social Affairs (2013). World Population Ageing 2013. United Nations. http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2013.pdf.

14 Heimild: UN Department of Economic and Social Affairs (2013). World Population Ageing 2013. United Nations. http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WorldPopulationAgeing2013.pdf. 29

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

áhrif á niðurstöður framreikninga. Mestu skiptir þar að hlutfallslega fækkar í

aldursárgöngum helst til höfuðborgarsvæðisins eftir því sem á áhrif á niðurstöður þeim framreikninga. Mestu ssem kiptir þar flytja að hlutfallslega fækkar í spátímabilið líður. hefur í för með sér að fyrstu ratugi þeim aldursárgöngum sem helst flytja Þtetta il höfuðborgarsvæðisins eftir því ásem á framreikningsins búum á hm öfuðborgarsvæðinu mun fhramreikningsins raðar en á landsbyggðinni. Eftir spátímabilið líður. fjölgar Þetta híefur í för eð sér að fyrstu áratugi því sem á spátímabilið jafnast öxturinn og undir lok hans verður fjölgar íbúum á höfuðborgarsvæðinu mun líður hraðar en á vlandsbyggðinni. Eftir íbúafjölgun hraðari á landsbyggð. lok hans verður því sem á spátímabilið líður jafnast vöxturinn og undir íbúafjölgun hraðari Samkvæmt á landsbyggð. þessum framreikningum verða höfuðborgarbúar 233-‐242 þúsund talsins árið 2025 ovg erða 250-‐280 þúsund árið 22040. Framreikningurinn sýnir að Samkvæmt þessum framreikningum höfuðborgarbúar 33-‐242 þúsund árið 2040 m unu 66-‐67% landsmanna búa á höfuðborgarsvæðinu, sem er talsins árið 2025 og 250-‐280 þúsund árið 2040. Framreikningurinn sýnir að aukning um 2-‐2½ pbrósentustig frá 2012. árið 2040 munu 66-‐67% landsmanna úa á höfuðborgarsvæðinu, sem er aukning um 2-‐2½ prósentustig frá 2012. 300,000

300,000

280,000

260,000

240,000

220,000

200,000

2015

2020 Háspá

2025

2015

2020

Háspá 2030 2035

2025

64 2030 2035

Miðspá 2040

2040

Lágspá 2015 2020

Miðspá Lágspá Lágspá Mynd 41. Íbúafjöldi á höfuðborgarsvæðinu 2015-‐2040 Heimild: Eigin útreikningar og Hagstofa Íslands.

Mynd 41. Íbúafjöldi á höfuðborgarsvæðinu 2015-‐2040 Heimild: Eigin útreikningar og Hagstofa Íslands.

2015

2025

2020

2030

2025

Lágspá 2035

2030

Miðspá 2040

2035

2040

Háspá

Miðspá Háspá Mynd 42. Höfuðborgarbúar, % af landsmönnum 2015-‐40 Heimild: Eigin útreikningar og Hagstofa Íslands.

Mynd 42. Höfuðborgarbúar, % af landsmönnum 2015-‐40 Heimild: Eigin útreikningar og Hagstofa Íslands.

Af mynd 41 má ráða að á fólksfjölguninni hægi smám saman, eins og best

sést erlinum sem dregur lágspá. Mynd Af mynd 41 má ráða að aáf ffólksfjölguninni hægi uspp mám saman, eins 4o2 g sýnir best að íbúum á höfuðborgarsvæðinu muni yrstunni fjölga hraðar sést af ferlinum sem dregur upp lágspá. M ynd í 4f2 sýnir að íbúum á en landsmönnum í heild, hlutfall af heildinni ækkar, eln eftir 2030 hægir á fjölgun höfuðborgarsvæðinu muni þíeirra fyrstunni fjölga hhraðar en andsmönnum í heild, höfuðborgarbúa. eftir 2030 hægir á fjölgun hlutfall þeirra af heildinni hækkar, en höfuðborgarbúa. Til samanburðar má hafa spár um mannfjölda annars staðar á Norðurlöndum. ð m til annfjölda 2040 er gaert ráð sfyrir að áh Nlutfall íbúa á Til samanburðar mFram á hafa kemur spár uam nnars taðar orðurlöndum. f h íbúafjölda í háeild Fram kemur að til 2höfuðborgarsvæðum 040 er gert ráð fyrir aað lutfall íbúa hækki um 2½-‐3 prósentustig, þó aðeins 1% í Noregi (sjá hmækki ynd 4u3). iltækar tölur fyrir þSó tokkhólmssvæðið ná þó höfuðborgarsvæðum af íbúafjölda í heild m 2T½-‐3 prósentustig, til á4rsins 023. Hafa verður ó í huga að í þessum eru fleiri en aðeins 1% í Noregi aðeins (sjá mynd 3). T2iltækar tölur fyrir Sþtokkhólmssvæðið ná þlöndum ó eitt Hbafa orgarsvæði. í huga að í þessum löndum eru fleiri en aðeins til ársins 2023. verður þó

eitt borgarsvæði.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

38%

29%

28.4%

37.2% 37%

28%

36%

27%

35%

26%

34%

25%

33.8% 33% 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040

24% 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040

Stokkhólmssvæðið -‐ Svíþjóð

Oslósvæðið -‐ Noregur 26%

25% 25%

25%

24.1%

24%

24% 23%

25.0%

23% 23.1%

22%

21%

21% 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040

20%

21.6%

2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022

Mynd 43. Spár um íbúafjölda á höfuðborgarsvæðum á Norðurlöndum sem hlutfall af íbúum í löndunum Heimild: Nordstat.org.

Frekari greining á spánum er sýnd á bls. 33. Annars vegar, á myndunum til vinstri, er spáð fólksfjölgun brotin niður í þrjá þætti: náttúrulega fjölgun, nettó flutninga milli landa og innanlands. Eins og myndirnar bera með sér skiptir náttúrulega fjölgunin langmestu og munurinn á milli spánna felst fyrst og fremst í henni.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

3,000 3.000

1.4% ,

2,500 2.500

1.2% ,

2,000 2.000

1.0% , 70-‐74 ára

1,500 1.500

60-‐64 ára 0.8% , 50-‐54 ára 0.6% , 40-‐44 ára 0.4% , 30-‐34 ára

1,000 1.000

500 500

90-‐94 ára

Karlar

Konur

80-‐84 ára

20-‐24 ára , 0.2% 10-‐14 ára -500 0.0% -‐500 0-‐4 ára 2015 2018 2021 2024 2027 2030 2033 2036 2039

0 0

10,000 1992 1992

Náeúruleg qölgun Innanlands Milli landa

Mynd 44. Fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu. Lágspá 3.000 3,000

90-‐94 ára , 1.2% 80-‐84 ára , 1.0% 70-‐74 ára

2.000 2,000

5,000 10,000 Lágspá 2040 Lágspá 2040

1.000 1,000 500 500 0 0 2015 2018 2021 2024 2027 2030 2033 2036 2039 Náeúruleg qölgun Innanlands Milli landa

Karlar

Konu r

0.0% 10-‐14 ára 0-‐4 ára 10,000 1992 1992

Mynd 46. Fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu. Miðspá 3.500 3,500

1.6% ,

3.000 3,000

1.4% ,

2.500 2,500

1.2% ,

90-‐94 ára

1,000 1.000

0.6% , 40-‐44 ára

500 500

30-‐34 ára 0.4% , 20-‐24 ára , 0.2%

0 0 2015 2018 2021 2024 2027 2030 2033 2036 2039 Náeúruleg qölgun Innanlands Milli landa

2014 2014

5,000 10,000 Miðspá 2040 Miðspá 2040

Konur

Karlar

10-‐14 ára , 0.0% 0-‐4 ára

Mynd 48. Fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu. Háspá

10,000

5,000

10,000

1992 2014 Háspá 2040 1992 2014 Háspá 2040

Mynd 49. Aldursskipting höfuðborgarbúa. Háspá 2040

80-‐84 ára

1.500 1,500

-‐500 -500

5,000

Mynd 47. Aldursskipting höfuðborgarbúa. Miðspá 2040

70-‐74 ára 1.0% , 60-‐64 ára 0.8% , 50-‐54 ára

2.000 2,000

60-‐64 ára , 0.8% 50-‐54 ára , 0.6% 40-‐44 ára , 0.4% 30-‐34 ára , 0.2% 20-‐24 ára

1.500 1,500

-500 -‐500

0 2014 2014

Mynd 45. Aldursskipting höfuðborgarbúa. Lágspá 2040

, 1.4%

2.500 2,500

5,000

ÞRÓUN OG FRAMREIKNINGUR ÍBÚAFJÖLDA Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU

Fólksfjölgun 2015-‐2040

50 þús.

69 þús.

95 þús.

Meðal fólksfjölgun 2013-‐2040, % á ári

0,6%

0,8%

1,0%

Náttúruleg fjölgun 2025 (2012: 2.578)

Meðal fólksfjölgun 2013-‐2025, % á ári

Náttúruleg fjölgun 2040 (2012: 2.578) þessara reikninga 772 2.233 Niðurstaða er, sem vonlegt e1.356 r, að aldursskipting Framfærsluhlutfall 2025 (2014: 68,4%) á hægri höfuðborgarbúa mun breytast m jög á næstu áratugum. Á myndunum Framfærsluhlutfall 2040 (2014: 68,4%)

82%

84%

86%

Framfærsluhlutfall eldri (2014: 22,3%)

41%

40%

38%

Miðaldur 2025 (2013: 34,5 ár)

Miðaldur 2040 (2013: 34,5 ár)

41,9 ár

40,5 ár

38,6 ár

hluta síðunnar er borin saman aldursskiptingin 1992, 2014 og 2040. Breyting frá 1992 til 2014 fólst einkum í mikilli fjölgun fólks á aldrinum 40-‐65 ára. Á

næstu 25 árum má reikna með mikilli fjölgun fólks 65 ára og eldri eins og ráða

Heimild: Hagstofa Íslands.

má af myndunum, en fjöldi fólks í þeim aldurshópi mun meira en tvöfaldast.

Tafla 7. Framreikningur mannfjöldans á höfuðborgarsvæðinu, landsbyggð og landinu öllu. Fjölgun frá 2012 til 2025 Tafla 7. Framreikningur mannfjöldans á höfuðborgarsvæðinu, landsbyggð og landinu öllu. Fjölgun frá 2012 til 2025

Lágspá Miðspá Háspá Lágspá Miðspá Háspá Fjölgun 2012-‐ Fjölgun % Fjölgun 2012-‐ Fjölgun % Fjölgun Fjölgun % Fjölgun 2012-‐ Fjölgun % Fjölgun 2012-‐ Fjölgun % Fjölgun Fjölgun % 2025 2025 2012-‐2025 2025 2025 2012-‐2025 Höfuðborgarsvæðið Höfuðborgarsvæðið 0-‐19 ára 4.209 0,6% 6.044 0,8% 9.164 1,2% 0-‐19 ára 4.209 0,6% 6.044 0,8% 9.164 1,2% 20-‐64 ára 10.689 0,6% 12.436 0,7% 14.113 0,8% 20-‐64 ára 10.689 0,6% 12.436 0,7% 14.113 0,8% 65 ára og eldri 14.686 3,6% 14.968 3,7% 14.778 3,6% 65 ára og eldri 14.686 3,6% 14.968 3,7% 14.778 3,6% Samtals 29.584 1,0% 33.448 1,2% 38.055 1,3% Samtals 29.584 1,0% 33.448 1,2% 38.055 1,3% höfuðborgarsvæðið höfuðborgarsvæðið Landsbyggð 3.121 0,2% 4.871 0,3% 8.263 0,5% Landsbyggð 3.121 0,2% 4.871 0,3% 8.263 0,5% Landið a llt 32.705 0,8% 38.319 0,9% 46.318 1,0% Landið allt 32.705 0,8% 38.319 0,9% 46.318 1,0% Hagstofa Íslands og eigin útreikningar. Heimild: Hagstofa Íslands og Heimild: eigin útreikningar.

Tafla 8. Framreikningur mannfjöldans á höfuðborgarsvæðinu, g landinu öllu. Tafla 8. Framreikningur mannfjöldans á höfuðborgarsvæðinu, landsbyggð og landinu öllu. Flandsbyggð jölgun frá 2o012 til 2040 Fjölgun frá 2012 til 2040 Lágspá Miðspá Háspá Fjölgun 2012-‐Lágspá Fjölgun % Fjölgun 2012-‐Miðspá Fjölgun % Fjölgun Háspá Fjölgun % Fjölgun Fjölgun % Fjölgun Fjölgun % 2012-‐2025 Fjölgun Fjölgun % 2025 2012-‐ 2025 2012-‐ 2025 2025 Höfuðborgarsvæðið 2012-‐2025 Höfuðborgarsvæðið 0-‐19 ára 2.042 0,1% 7.560 0,5% 15.752 0,9% 0-‐19 ára 2.042 0,1% 7.560 0,5% 15.752 0,9% 20-‐64 ára 18.868 0,5% 24.431 0,6% 29.120 0,8% ára 18.868 0,5% 24.431 0,6% 29.120 0,8% 65 ára 20-‐64 og eldri 28.563 2,8% 29.423 2,8% 31.369 2,8% 28.563 2,8% 29.423 2,8% 31.369 2,8% Samtals 65 ára og eldri 49.473 0,8% 61.414 0,9% 76.241 1,1% Samtals 49.473 0,8% 61.414 0,9% 76.241 1,1% höfuðborgarsvæðið höfuðborgarsvæðið Landsbyggð 7.532 0,2% 14.877 0,4% 26.231 0,7% Landsbyggð 7.532 0,2% 14.877 0,4% 26.231 0,7% Landið allt 57.005 0,6% 76.291 0,8% 102.472 1,0% Landið H allt 57.005 0,6% 76.291 0,8% 102.472 1,0% Heimild: agstofa Íslands og eigin útreikningar. Heimild: Hagstofa Íslands og eigin útreikningar.

Atvinnuþátttaka Hér er um að ræða mikla áskorun og ljóst að til þess að standa undir þeim lífskjörum sem þjóðin væntir sér þarf framleiðni að óbreyttu að aukast gífurlega. Önnur viðbrögð eru að eftirlaunaaldur, hvort sem með lögum eða í reynd, muni hækka og jafnframt að flytja þurfi inn vinnuafl í meira mæli en framreikningar gera ráð fyrir.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Áætla má vinnuframboð á grundvelli mannfjöldaspár. Ef miðað er við atvinnuþátttöku eftir aldri og kyni eins og hún er í dag er þörf fyrir fjölgun starfa á höfuðborgarsvæðinu um 14-‐17 þúsund 2013 til 2025, eftir því við hvaða spá er miðað. Frá 2013 til 2040 þarf hins vegar að fjölga störfum um 25-‐37 þúsund. Sem vænta má mun meðalaldur fólks á vinnumarkaði hækka verulega. Á árinu 2013 voru 7% þeirra 65 ára eða eldri, en framreikningur bendir til að þetta hlutfall muni hækka upp í 11-‐12% árið 2040 og í um 9% árið 2025. Atvinnuþátttaka þeirra sem eru 65-‐74 ára er í dag um 35%, en reynsla erlendis frá bendir til að atvinnuþátttaka eldra fólks aukist með meiri menntun sem gefur til kynna að á næstu árum og áratugum aukist atvinnuþátttaka þessa aldurshóps. Einstök sveitarfélög Við framreikning mannfjölda af þessu tagi er einkum byggt á sögulegri þróun. Framreikningurinn er þannig býsna vélrænn. Framreikningur íbúafjölda hefur einnig verið gerður fyrir einstök sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu með sama hætti og fyrir höfuðborgarsvæðið í heild. Þegar horft er til einstakra landsvæða og sveitarfélaga koma ýmsir þættir til sem hafa mikil áhrif á búferlaflutninga. Mestu skiptir framboð lóða og bygginga og er söguleg þróun íbúafjölda sem rakin var í kafla 3 til vitnis um það. Líta ber á niðurstöður um

einstök sveitarfélög í þessu ljósi. Tafla 9. Fjölgun íbúa í einstökum sveitarfélögum 2012-‐ 2040 Tafla 9. Fjölgun íbúa í einstökum sveitarfélögum 2012-‐ 2040 2012-‐2025 2012-‐2040 2012-‐2040 Lágspá 2012-‐2025 Miðspá Lágspá

Lágspá % á ári Fjölgun

Miðspá Fjölgun % á ári

Lágspá Fjölgun % á ári

Miðspá Miðspá Fjölgun % á ári

Reykjavík

Fjölgun á ári 12.898 % 0,8%

Fjölgun ári 15.152 % á0,9%

Fjölgun ri 21.587 % á á0,6%

Fjölgun 28.295

% á á0,8% ri

Reykjavík Kópavogur Kópavogur Seltjarnarnes

12.898 6.030 6.030 -‐1

0,8% 1,4% 1,4% 0,0%

15.152 6.569 6.569 60

0,9% 1,5% 1,5% 0,1%

21.587 9.874 9.874 90

0,6% 1,0% 1,0% 0,1%

28.295 11.709 11.709 261

0,8% 1,1% 1,1% 0,2%

Seltjarnarnes Garðabær

-‐1 2.501

0,0% 1,3%

60 2.654

0,1% 1,4%

90 4.106

0,1% 0,9%

261 4.700

0,2% 1,1%

Garðabær Hafnarfjörður

2.501 6.338

1,3% 1,7%

2.654 6.797

1,4% 1,8%

4.106 10.852

0,9% 1,2%

4.700 12.388

1,1% 1,4%

Hafnarfjörður Mosfellsbær Mosfellsbær Kjósarhreppur

6.338 1.862 1.862 -‐44

1,7% 1,5% 1,5% -‐1,7%

6.797 1.987 1.987 -‐42

1,8% 1,6% 1,6% -‐1,6%

10.852 3.016 3.016 -‐52

1,2% 1,1% 1,1% -‐1,0%

12.388 3.527 3.527 -‐49

1,4% 1,2% 1,2% -‐0,9%

Kjósarhreppur Samtals

-‐44 29.584

-‐1,7% 1,0%

-‐42 33.177

-‐1,6% 1,2%

-‐52 49.473

-‐1,0% 0,8%

-‐49 60.831

-‐0,9% 0,9%

29.584

1,0%

33.177

1,2%

49.473

0,8%

60.831

0,9%

Samtals

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Fráviks sviðsmynd Í forsendum sínum gerir Hagstofan, sem áður segir, ráð fyrir að nettó aðflutningur til landsins verði alltaf hinn sami. Það þýðir í reynd að hlutfallsleg áhrif búferlaflutninga fara dvínandi eftir því sem landsmönnum fjölgar. Í ljósi niðurstaðna um breytingu á aldursskiptingunni þótti ástæða til að setja fram aðra sviðsmynd, sem beinir einnig sjónum að hækkun framfærsluhlutfalls sem mun kalla á aukinn aðflutning fólks til að halda uppi nauðsynlegri samfélagsþjónustu. Vísa má einnig til þess að sóknaráætlun miðar að því að bæta samkeppnishæfni höfuðborgarsvæðisins og styrkja aðdráttarafl þess gagnvart fólki og fyrirtækjum annars staðar í heiminum. Loks eru allar líkur á því að alþjóðavæðingin muni aukast á næstu áratugum og búferlaflutningar væntanlega líka. Með vísan til þessa var ákveðið að setja fram fráviksspá, þar sem búferlaflutningar vaxa frá ári til árs frá árinu 2020 og þá miðað við að nettó búferlaflutningar verði því sem næst stöðugt hlutfall af mannfjölda. Það felur í sér að gert er ráð fyrir að brottflutningur frá landinu aukist um 1% árlega frá árinu 2020 og að aðflutningur til landsins aukist árlega um 2%. Þetta fráviksdæmi er sýnt í töflu 10 sem frávik frá lág-‐ og miðspá. Þetta dæmi leiðir til þess að fólksfjölgun á landinu öllu verði tæplega 75-‐100 þúsund frá 2012 til 2040 og árleg fjölgun að jafnaði 0,8-‐0,9%. Jafnframt kemur í ljós að þessar forsendur skila fólksfjölgun upp á 62-‐75 þúsund á höfuðborgarsvæðinu með árlegri fjölgun um 1-‐1,1% að jafnaði. Fólksfjölgunin er rösklega 14 þúsundum meiri en í grunnmiðspá og jafnaðarvöxtur 0,2% stigi hærri á ári. Um 80% fólksfjölgunarinnar verður á höfuðborgarsvæðinu, ívið minni en á undanförnum aldarfjórðungi. Framfærsluhlutfallið verður aðeins hagstæðara, þar sem fólk sem flytur til landsins er að stórum hluta á vinnualdri. Í töflu 10 er loks dregin upp mynd af fólksfjölgun í einstökum sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu á þessum forsendum.

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu

Tafla 10. Frávik frá miðspá, aðflutningur frá útlöndum eykst um 2% og brottflutningur um 1% eftir árið 2020 2012-‐2025

Lágspá

2012-‐2040 Miðspá

Lágspá

Miðspá

Fjölgun % á ári

Fjölgun

% á ári

Fjölgun

% á ári

Reykjavík

13.276

0,8%

15.532

0,9%

29.758

0,8%

37.382

1,0%

Kópavogur

6.105

1,4%

6.643

1,5%

11.700

1,1%

13.691

1,3%

0,0%

0,1%

354

0,3%

554

0,4%

Garðabær

2.524

1,3%

2.698

1,4%

4.746

1,8%

5.590

1,2%

Hafnarfjörður

6.363

1,7%

6.854

1,8%

12.278

1,4%

14.048

1,5%

Mosfellsbær

1.877

1,5%

1.995

1,6%

3.442

1,2%

4.015

1,3%

-‐44

-‐1,7%

-‐42

-‐1,6%

-‐50

-‐0,9%

-‐47

-‐0,9%

30.112

1,1%

33.761

1,2%

62.228

1,0%

75.233

1,1%

Seltjarnarnes

Kjósarhreppur Samtals

Fjölgun % á ári

Þróun og framreikningur íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu