Svæðisskipulag höfudborgarsvæðisins 1985-2005

SV/fDISSKIPULAG HOFUDBORGAR SVSEOISINS 1985-2005

SAMTOK SVEITARFELAGA A HOFUDBORGARSVXEDINU

-..—^.--.^ UKlUDbn

S V/EDISSKIPULA G HOFUDBORGAR SVSEDISINS 1985-2005

OKTOBER 1986 SAMTOK SVEITARFELAGA A HOFUDBORGARSWEDINU

Ad pessari greinargerd unnu eftirtaldir starfsmenn Skipulagsstofu hofudborgarsvaedisins: Birgir H. Sigurdsson Gestur Olafsson Gudrun Benediktsdottir Ingibjorg Fridbjornsdottir Margret Hallgeirsdbttir Porannn Hjaltason Pordur /Egir Oskarsson Porsteinn Porsteinsson Rosmundur Gudnason, hagfraedingur, samdi 4. kafla.

Vid viljum bakka ollum beim sem veittu okkur upplysingar og audveldudu petta verk a einn eda annan halt. Š Skipulagsstofa hofuSborgarsvaeSisins oktober 1986 Ritstjori og abyrg3arnia5ur Gestur Olafsson

EFfUSYFmUT Bis. 5.

Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis. Bis.

FORMAL!

7.

1. KYNNING 9.

2. NATTURULEGAR FORSENDUR 16.

3. PROUN BYGGDAR OG MANNFJOLDA 19.

4. EFNAHAGUR 25.

5. HUSNJEDISMAL 30.

6. ATVINNUMAL 40.

7. VERSLUN - MIDHVERFI 42.

8. OPINBER fJONUSTA 53.

9. VEITUR 59. 10. SAMGONGUR 66. 11. UMHVERFI OG UTIVIST 72. 12. LANGTIMAPROUN 75. 13. LOKAORD

UTLIT: MI'DAS Augl.^jonusta PRENTUN: Fjardarprent

SVADISSK1PULAG

Formal!

Fra bvi ad Skipulagsstofa hofudborgarsvasdisins tok til starfa a arinu 1980, hefur verid unnid markvisst ad undirbiiningi svaedisskipulags fyrir hofudborgarsvasdid, allt fra Kjos og sudur fyrir Straumsvfk.

Umfangsmikil gagnasofnun vardandi alia pa baetti, sem hafa ahrif a broun byggdarinnar og Iff folks a hofudborgarsvaedinu, hefur att ser stad. Pa hefur verid reynt ad samraema upplysingar og stefnu adildarsveitarfelaganna i skipulagsmalum og leggja drog ad framtidarskipulagi hofudborgarsvaedisins, en gera verdur rad fyrir pvi, ad samfelld byggd nai allt fra Hafnarfirdi upp f Kollafjord.

Forsaga bessarar vinnu er sii akvordun sveitarfelaganna a hofudborgarsvaedinu (S.S.H.) i aprfl 1976 og hefja samstarf um skipulagsmal svo og onnur sameiginleg mal. Adur hafa samstarf peirra verid fremur losaralegt og einkennst af naudsynlegri samraemingu vegna vinnu vid adalskipulag Reykjavikurborgar. Sii vinna for fram undir stjorn Skipulags rikisins, sem hlutadist til um, ad skipud var samvinnunefnd um skipulag Reykjavikur og nagrennis i arslok 1961.

Samvinnunefndin starfadi slitrott ad skipulagsmalum hofudborgarsvaedisns allt til arsloka 1982.

Med pvi ad stofna S.S.H. lystu sveitarstjornarmenn a svaedinu otvirastt yfir beim vilja smum ad sveitarstjornirnar sjalfar ynnu fyrst og fremst ad skipulagi hofudborgarsvaedisins, an annarra afskipta rikisins en peirra sem fylgdu edlilegu samstarfi vid Skipulag rikisins og pad aetti frumkvaedi ad. Sii samvinna hefur alia tid verid med agastum. Er Skipulagsstjorn rikisins pakkadur sa studningur, sem hiin hefur veitt S.S.H., sem gerir bad nii kleift ad Ijiika bessum afanga i gerd svaedisskipulags fyrir hofudborgarsvasdid med bvi ad gefa lit greinargerd asamt skipulagsuppdrattum. Ymsar upplysingar fra Skipulagi

rikisins og ekki sist sii forvinna, sem unnin var a vegum samvinnunefndarinnar, hafa einnig komid ad godum notum.

Nokkurrar opolinmaedi hefur gaett hja sumum sveitarstjornarmonnum med framvindu skipulagsvinnunnar. A medan vinna Skipulagsstofnunnar var einkum i pvi folgin ad safna upplysingum og undirbuningi, virtist arangurinn a yfirbordinu ryr. A sidustu misserum er hins vegar mikill og rikulegur avoxtur bessarar vinnu ad koma i Ijos. Med beim skipulagsafanga, sem nu er ad Ijiika, eru lagdar fram ometanlegar upplysingar um svasdid i heild. Pekking a landi, kostum og gollum, svo og vasntanlegri proun atvinnulifs og mannllfs a bessu svasdi, er nii meiri og betri en adur. I fyrsta sinn i sogu sveitarfelaganna a hofudborgarsvaedinu liggja fyrir drog ad sameiginlegri stefnumotun i fjolmorgum malaflokkum, svo sem f samgongumalum, litivistar-, nattiiruverndarog atvinnumalum, svo ad eitthvad se nefnt. Vaxandi samstarf sveitarfelaganna a hofudborgarsvasdinu a morgum svidum, svo sem f holrassamalum, atvinnu-, fraedslu- og heilbrigdismalum, er einnig beinn arangur af bessu starfi.

Pad er tni min, ad med beim merka afanga, sem nu hefur verid nad I skipulagsmalum hofudborgarsvasdisins, se lagdur grunnur ad enn oflugra samstarfi hinna niu adildarsveitarfelaga og bad samstarf eigi eftir ad verda ibuum bessa svaedis til mikilla hagsbota.

Julius Solnes, formadur S.S.H.

SV/EDISSKIPULAG

1.

I nugildandi skipulagslogum (fra 1964, me9 sidari breytingum) finnst hvergi hugtakid svaedisskipulag.

Sveitarfelog hafa samt lengi unnid saman ad skipulagsmalum, og i ofangreindum logum er ad finna akvasdi um serstakar samvinnunefndir um skipulagsmal.

Samvinna sveitarfelaga a hofudborgarsvasdinu vi5 gerd skipulagsaastlunar fyrir svasdid hofst um 1960 i tengslum vid gerd adalskipulags Reykjavfkur 19621983. Pa pegar gerdu sveitarstjornarmenn a svasdinu ser grein fyrir naudsyn pess a9 starfa naid saman ad ymsum byggdarmalum hofuSborgarsvasSisins. A pessum arum voru uppi hugmyndir um ad gera skipulagsaastlun fyrir allt hofudborgarsvaedid sem yrdi eins konar undanfari skipulagsaastlana fyrir hvert einstakt sveitarfelag a svasdinu. I framhaldi af pvi var sett a laggirnar samvinnunefnd um skipulag Reykjavikur og nagrennis i desember 1961 og sambykkti hiin 6. mars 1965 ,,frumdrog ad svasdisskipulagi hofudborgarsvasdisins". Stod til ad arid 1968 yrdi gefin lit a beim grundvelli eins konar heildaraastlun um broun byggdar a hofudborgarsvasdinu. Su vinna drost a langinn og var ekki ad fullu lokid fyrr en arid 1974. Pegar til kom hafdi skipulag hlutadeigandi sveitarfelaga i ymsum atridum tekid adra stefnu en heildarasetlunin gerdi rad fyrir og var hun pvi ekki sambykkt.

A pessum arum hafdi engu ad sidur komist a naid samstarf sveitarfelaga a hofudborgarsvsdinu a ymsum svidum, svo sem um frasdslumal, veitur, brunamal og sorphreinsun.

Samtok sveitarfelaga a hofudborgarsvasdinu (S.S.H.) voru stofnud i Mosfellssveit 4. aprfl 1976.

Adilar ad samtokunum eru eftirtalin sveitarfelog:

Kynning Kjosarhreppur, Kjalarneshreppur, Mosfellshreppur, Seltjarnarnes, Reykjavik, Kopavogur, Bessastadahreppur, Gardabasr og Hafnarfjordur. Markmid samtakanna eru: - ad vinna ad sameiginlegum hagsmunamalum sveitarfelaganna, - ad efla samstarf sveitarfelaganna og auka kynningu

KOPAVOGUR,'

BESSASTABAHWmjR

1.1.1. Sveitarfelog a hofuSborgarsvaeSinu eru Kjosarhreppur, Kjalarneshreppur, Mosfellshreppur, Seltjarnarnes, Reykjavik, Kopavogur, Bessastadahreppur, Gardabaer og Hafnarfjordur.

o sveitarstjornarmanna, - ad annast sameiginleg verkefni fyrir bond adildarsveitarfelaganna, - a5 vinna a9 gerd svasdisskipulags og proun bygg9arinnar a hofu9borgarsvas9inu i nanu samstarfi vi9 aQildarsveitarf elogin.

Stjorn samtakanna er skipuQ tolf monnum og tolf til vara kjornum hlutfallskosningu til eins ars i senn.

Adeins kjornir sveitarstjornarmenn (adalmenn) eru kjorgengir i stjorn og varastjorn og sem endurskodendur.

Fljotlega eftir stofnun samtakanna vaknadi skilningur sveitarstjornarmanna a pvi, ad ein arangursrikasta leiQin til pess a5 stuQla a9 baettu skipulagi a hofudborgarsvaedinu vasri a9 koma a fot sameiginlegri skipulagsstofu. Drog a9 samningi fyrir Skipulagsstofu hofu9borgarsvas9isins voru 16g9 fram i november 1976, og voru bau si'9an sambykkt af hluta9eigandi sveitarfelogum i byrjun ars 1980. Henni er

m.a. Eetla9 a9 vera vettvangur bar sem unnid er a5 ger9 svae9isskipulags fyrir hofu9borgarsvae9i9, jafnframt bvi a9 vera ra9gefandi um skipulagsmal peirra sveitarfelaga, er a9ild eiga a9 stofunni, svo og annarra sem til hennar kunna a9 leita.

Me9 hli9sjon af regluger9 um ger9 skipulagsaaetlana er gert ra9 fyrir eftirfarandi markmi9um med svas6isskipulagi hofu9borgarsvae9isins: Svaadisskipulag hofuSborgarsvaeSisins er stefnuyfirlysing hluta5eigandi sveitarfelaga i peim malaflokkum sem skipuIagiS naer til. MarkmiS me3 gerS svaeSisskipulagsins er a5 mota samraemda stefnu og samraema skipulag sveitarlelaganna innan svaedisins.

Jafnframt er markmiOif)' aS stuSla a3 hagkvaemari proun byggSar miSaS vi3 landfraeSilegar, hagraenar, felagslegar og a5rar baer aSstaeSur, sem taka ber tillit til.

MeS svaedisskipulaginu er motaSur rammi fyrir frekara skipulag hlutadeigandi sveitarfelaga.

SV/EDtSSKIPULAG

2.

Natturulegar forsendur

Hofudborgarsvasdid er nimir 1.000 km 2 ad flatarmali og nasr fra Hvalfirdi i nordri og skammt sudur fyrir Straumsvfk vi5 Hafnarfjord. A hofudborgarsvasdinu eru bvi niu sveitarfelog. I bessum niu sveitarfelogum biia nu um 55% bjodarinnar, alls um 132 busund manns.

Hofudborgarsvasdid nasr til tveggja syslna, Kjosarsyslu allrar og Gullbringusyslu ad hluta, og tveggja kjordasma, Reykjavikur og hluta Reykjaneskjordasmis.

2.1 Jardfraedi Skipta ma berggrunni hofudborgarsvaedisins i fernt, b.e. blagrytissvaeQi, gragrytissvasSi, mobergssvaedi og hraun sem runniQ hafa eftir si'Sasta jokultima. Esjan og fellin i Mosfellssveit eru helstu blagrytissvasdin.

Undir meginhluta byggdar a Seltjarnarnesi og austur og saudaustur af nesinu er gragryti sem hraun hefur ekki runnid a si'Sar. Mobergsranar eru t.d. Blafjoll— Langahli'5 og Husafell-Helgafell. Hraun, sem runni5 hafa a si'Qustu 10 busund arum, eru allmikil, svo sem ElliQaarhraun, sem rann til sjavar i ElliSaarvogi, og Holmshraun vestan Blafjalla. Yngstu hraunin eru GarSahraun, Hafnarfjardarhraun og Kapelluhraun, en bad si'Sastnefnda rann a sogulegum tfma.

Taka barf tillit til margra jardfrasdilegra batta vid skipulagningu byggSar. I fyrsta lagi barf astand berggrunnsins ad vera bekkt og ber ba adallega ad huga

2.1.1.

Flodahaetta.

JARfiFR^DILEGAR OGNIR. ——« Hraunstraumar.

Eldvorp.

Bergsprungusvasdi.

ad tvennu. Annars vegar hvort grunnurinn geti hreyfst vid gerd mannvirkja eda boli ekki alag af mannvirkjum. Sii haetta er heist fyrir hendi bar sem hraun hafa runnid yfir lausan jardveg. Hins vegar barf ad varast bergsprungur, en sprungusveimur med stefnu nordaustur-sudvestur er rett austan vid adalbyggd a hofudborgarsvaedinu. I odru lagi barf ad bekkja til jardvegsins og vita hvada nytanleg jardefni er ad finna i honum, og gasta bess ad fyllingarefni mengi ekki grunnvatn sem nota a til idnadar eda neyslu. I bridja lagi geta hugsanlegar jardfrasdiognir haft urslitaahrif a skipulag byggdar. Her getur

o verid um skyndileg fyrirbaeri a5 raeda, svo sem jardskjalfta eda eldgos, i odrum tilvikum hasgfara breytingar, svo sem landsig eda landris. Vitad er, ad a Alftanesi og Seltjarnarnesi hefur land sigid, en ekki er vitad me5 vissu hve hratt sigid er. Einnig er tiltolulega audvelt ad geta ser til um hvert hraun kynni ad renna ef gos yrdi austan byggdarinnar, en litlar tolulegar upplysingar eru fyrir hendi um likur a slikum hamforum eda hve hratt hraun kynni hugsanlega ad renna. Pxr athuganir, sem gerdar hafa verid a.bessum battum, benda eindregid til ad rett se ad gera markvissar athuganir a hugsanlegum jardfrasdiognum a svasdinu.

sjavar, sem og ad sjalfsogdu af legu landsins. Hitamunur sumars og vetrar er litill og hitasveiflur einstaka daga eru oftast fremur litlar. Ad medaltali' laekkar hid med hasd um 0,6°C a hverja 100 metra.

Lagt er til aS kannafiar verSi hugsanlegar jar5frae3iognir hofuSborgarsvaeSisins sem taka maetti miS af vi9 framtidarskipulag a landnotkun og almannavornum a svaeSinu.

Reykjavik

9 J ^=L. 4L ;y3"Xs XT=VffilsstaSir 1035

799 : •jRjupna Kjupna |H6lmur haeS 1297 <» 1020

I "S I

T

HeiSmork

2.2

Vedurfar

Fra arinu 1920 hefur Vedurstofa Islands verid til husa a fimm stodum i Reykjavik. Vedurathuganir, hita-, lirkomu- og vindmaslingar hafa verid gerdar allvida a hofudborgarsvaedinu.

2.2.2.

MEDALURKOMA A HOFUDBORGARSV^DINU I MM A ARI 1971-80

Hitafar a svasdinu rasdst i storum drattum af nalaegd Urkoma er masld allvida a hofudborgarsvasdinu og syna medaltolin akvedid mynstur eda reglu, basdi med tilliti til stadsetningar og arstima. Ad jafnadi er lirkoma meiri eftir bvi sem fjaer dregur sjo og land hffikkar. Urkoma i Heidmork er t.d. tvofalt meiri en i Reykjavik. Mest urkoma er i oktobermanudi, en bad er bo rigning med leysingum sidari hluta vetrar sem hefur mesta flodahasttu i for med ser og bvi mikil ahrif a skipulag. Gera ma rad fyrir, ad saman geti lirkomu- og leysingarvatn svarad til a.m.k. 100 mm urkomu a solarhring a hofudborgarsvsdinu.

Snjor er sii urkoma, sem mest ahrif hefur a skipulag, b.e. val lands undir byggd. Maelingar aranna 19711980 a snjoalogum syna, ad jord er ad medaltali alhvit i Reykjavik 51 dag a ari, en 91 dag i Stardal.

Adfenni er talsvert i jodrum byggdar, bvi ad hun er vida fyrsta verulega hindrunin a leid vindsins, og bar safnast snjor fyrir i meiri maeli en urkomumcelingar gefa til kynna.

+ 10

J

F

M

A

M

J

J

A

S

O

N

D

2.2.1.

MEDALHITI I REYKJAVIK OG HOLMI 1971-1980 —

Reykjavik

---

Holmur

Vindattir eru allbreytilegar a hofudborgarsvasdinu og raedur landslag afar miklu. A einstokum stodum getur vindstyrkur ordid ovenju mikill og vindur jafn10

SV/EDISSKIPULAG

vel magnast i nand vid mannvirki svo sem hahysi.

Sums sta3ar nalasgt sjo eru sserok og selta til obaeginda.

Raett hefur verid urn ad borf se itarlegri lirkomu- og vindmaelinga a hofudborgarsvaedinu til ad afla naudsynlegra frumgagna vid honnun mannvirkja a svaedinu. Vedurstofa islands og VerkfrasSistofnun Haskola Islands hafa aaetlaQ kostnaSinn vid slfkar at-

huganir, en enn hefur ekki vend unnt ad radast i baer sakir fjarskorts.

Til bessa hafa engin vindgong verid til a Islandi, bar sem meta mastti ahrif fyrirhugadra mannvirkja a vind a nasrlaegum svaedum. \ nokkrum tilvikum hefur verid leitad til rannsoknastofnana erlendis i bessu skyni. Leggja verdur aherslu a mikilvasgi vindtaekrii vid skipulag og honnun mannvirkja a hofudborgarsvasdinu, bvi ad bad er eitt stormasamasta bettbylissvaedi

VINDROS FYRIR NES VID SELTJORN 1949-1%8.

TfQni vinddtta, allt arid %

2.2.5.

VINDROS FYRIR REYKJAVIKURFLUGVOLL 19491968.

TiSni vindatta, allt ariQ %

2.2.4.

VINDROS FYRIR GRAFARHOLT 1949-1968.

Tidni vindatta, allt arid %

2.2.6.

VINDROS FYRIR STRAUMSVIK 1949-1968.

TfQni vindatta, allt arid %

2.2.3.

11

m.a. sii a5 kanna hversu margar namur er bar a9 finna, tegundir efnis og nytanlegt magn. A5 bessu, verki er nau9synlegt a9 vinna afram og kanna betur bau svasQi sem likegt er a9 ver6i tekin undir byggd eda utivist a nasstu aratugum.

helms. Vindgong eru nii i byggingu vid Haskola Islands, og geta bau ordid a5 miklu 1151 vid skipulag og honnun mannvirkja.

Lagt er til, a3 mjog verol auknar nakvaemar, samraemdar maelingar a urkomu og hamarksvindalagi a hofuSborgarsvaeSinu, sem nota maetti viS honnun a fraveitukerfum og oSrum mannvirkjum.

Oft barf a9 fjarlasgja lausan jar9veg af landi semj teki9 er undir byggingar. Stundum er um a9 ras3ai lifrasnan jarbveg sem gaeti komi9 a9 g69um notum: annars sta9ar, t.d. vi9 rasktun. ^skilegt er ad nytaj bessi lifraenu jar9efni sem best og losa bau ekki i sjoj e9a annars sta9ar bar sem bau koma ad engum: notum en geta jafnvel valdid skada.

Lagt er til aS kannafiar verSi hugsanlegar ognir af voldum oveSurs a hofuSborgarsvseSinu, sem tekiS yrSi tillit til viS framtiSarskipulag og almannavarnir a sva-fiinu.

2.3 Namurlandfylling

Lagt er til aS komiS verSi a akveSinni stjornun a vinnslu nytanlegra jarSefna a hofuSborgarsvaeSinu, einkum jarSseta og bergnama, en einnig a grjotnam ur hraunum, fjorum og holtum.

Med ort vaxandi bettbyli hefur aukist borf fyrir nytanleg jardefni, svo sem sand, mol, mold og hvers kyns fyllingarefni. Lauslega er aaetlad ad jardefnisborfin a hofudborgarsvaedinu se um ein millj on nimmetra a ari. I lausu jardseti og bergi er bvi folgin audlind sem er ekki obrjotandi.

Lagt er til, a5 tekinn verSi upp sa hattur a5 veita leyfi fyrir vinnslu og toku jarSefna og tryggja um Iei5 aS gengiS se fra viSkomandi svasSi a5 vinnslu lokinni.

I desember 1983 gaf Skipulagsstofan lit namukort af hofudborgarsvaedinu i samvinnu vi5 Rannsoknastofnun byggingaridnaoarins og Skipulag rfkisins. Hugmyndin med bvi ad kortleggja svse9i5 er

2.4 Natturuvernd 2.4.1 Almenn natturuvernd Mikill hluti hofudborgarsvasdisins er talinn hafa svcl serstaett natturufar ad astaeda bykir til ad vernda bar stor landsveedi.

Vi9a eru svae9i fri9u9 vegna serstae9rar natturu.

Reykjanes- og Blafjallafolkvangar og Rau9holar enii fri91yst. Hei9mork er trjarasktarsvas9i. Elli9aardalur, Laxarosar, Brynjudals- og Botnsdalssva29in eru a natturuminjaskra. Pessi svae9i eru alls 250 km2, eda um 25% lands a hofudborgarsvasdinu. Auk bessara stasrri svseda eru ymis minni svasdi og stadir, sem begar hafa verid fri91yst samkvaemt natturuveradarlogum e9a njota verndar a einhvern hatt. Her er att via svaedi eda stadi sem biia yfir serstasdu lifriki (t.dl Astjorn sunnan Hafnarfjardar), jardfrasdi (t.d. Fossvogslogin) e9a serstae9u landslagi (svo sem Hamarinn i Hafnarfir9i).

2.3.1.

NATTURUVERNDARSV/*:DI. D Frifilystir staflir.

~ij Fridlyst svae6i og svaeoi A nitturuminjaskrA.

Vegna brounar bettbylis a hofudborgarsvaedinu og umsvifa i tengslum vid hana er full astaeda til ad huga vel ad natturu- og umhverfisvernd a svaedinu nasstu aratugina til ad tryggja nasgilega mikid landrymi tij utivistar fyrir ibua bessa svaedis. Sum smaerri svaadi og natturuverndarstadir verda ad teljast i hxttu

12

SVADISSKIPULAG

pegar. Audvelt er a5 ganga a natturu storu svaedanna, se framkvasmdum ekki stjornad markvisst og pasr samraemdar. Lita verdur a natturu- og umhverfisvernd sem patt i landnytingu og pann patt verdur ad tengja vel allri vinnu vi5 skipulag og akvardanir um proun byggdar.

Bessastadanes a Alftanesi er a natturuminjaskra, en einnig hefur verid bent a a9 Seljadalur i Mosfellssveit, Galgahraun i Gardabae og hraunflakann milli Gardabasjar og Hafnarfjardar maetti hugsanlega gera ad natturuverndarsvasdum. Frekari lysingar a svasdum bessum er ad finna i natturuminjaskra Natturuverndarrads.

Pott mikilvasgt se a5 vernda ahugaverda stadi og natturuverndarsvasdi a hofudborgarsvasdinu, ba astti allt land utan bettbylis ad njota akvedinnar umhverfisverndar. I bessu sambandi er fyrst og fremst um sveitirnar a hofudborgarsvaedinu a5 raeda, einkum Kjosarhrepp og Kjalarneshrepp. Nyrsti hluti bessa landsva;ois, Brynjudalur og Botnsdalur, er pegar a natturuminjaskra, og er rett a5 huga vel a9 ollum framkvaemdum a pessum svasSum.

sveitarfelaganna um varnir gegn hljodmengun fra umferd.

"Stjorn Samtaka sveitarfelaga a hofuSborgarsvaeSinu beinir peim tilmaelum til sveitarfelaga a hofuSborgarsvaeSinu aS skipulagt verSi pan nig, aS Ifldegt se, aS havaSi fra umferS fari ekki yfir eftirfarandi niork (jafngUdishljoSstig fyrir solarhringinn): a) 35 dB(A) inni i ibuS. b) 40-45 dB(A) inni i atvinnuhusnaeSi." Ofangreind mork eru i samrasmi vid samnorraen tilmasli, sbr. serrit Skipulagsstofunnar Umferdarhdvadi og hugsanlegar adgerdir i skipulagi.

Mikid af eiturefnum er mi i notkun a hofudborgarsveedinu, t.d. i ymiss konar idnadi.

Lagt er til aS settar verSi akveSnar reglur um, hvar notkun eiturefna se heimil og fylgst se meS hvar slik efni eru geymd.

Lagt er til aS komiS verSi upp serstakri mottoku par sem haegt er aS eySa eiturefnum og efnaurgangi.

Lagt er til aS sveitarstjornir a hofuSborgarsvaeSinu hlutist til um, a5 unniS verSi a samra-mdan halt a5 utivistar- og natturuverndarskipulagi fyrir sveitarfe- 2.4.3 Verndun login. I>ar komi m.a. fram staSsetning og sta3r3 natturuverndarsvae5anna, lysing a peim og fyrirhuguS Undanfarin ar hefur verid unnid ad skraningu bjodminja a hofudborgarsvasdinu a vegum f>jodflokkun eftir mikilvaegi. minjasafns Islands. Skipulagsstofa hofudborgarsvasdisins hefur stutt betta verk eftir fongum, og hafa 2.4.2 Mengun baer bjodminjar, sem hafa verid skradar, verid teiknadar inn a kort, bannig ad hasgt se ad taka tillit Mengunarvarnir voru settar a stofn sarnkvamt til beirra vid frekara skipulag og framkvaemdir a logum arid 1981 sem serstok deild Hollustuverndar pessu svsedi. rikisins. Undir pa deild falla 611 svi5 mengunar, loftvatns- og landmengun, auk mengunar af voldum Skraningu pjodminja er mi lokid i Mosfellssveit, havada og geislunar.

Reykjavik, a Seltjarnarnesi og i Gardabee.

Hsegt er ad raeda um a.m.k. prja adalmengunarvalda a hofudborgarsveedinu: idnad, frarennsli og bflaumferd. Auk bess ma nefna almennan fragang a bygginga- og framkvaemdasvasdum, sem vida er mjog abotavant.

Lagt er til aS pau sveitarfelog a hofuSborgarsvaeSinu, bar sem skraningu pjoSminja er ekki lokiS, hafi samraS viS I>jdSniinjasafn Islands um samraemda skraningu pjoSminja a sinu landi.

Eitt brynasta verkefni, sem bfdur sveitarstjorna og fbua hofudborgarsvsadisins og taka verdur fastari tokum i nainni framtid, eru mengunarmal a svasdinu.

Ef arangur a ad nast, barf samvinna milli sveitarfelaganna ad vera god. Skipulagsstofan hefur sett fram akvednar tillogur um adgerdir i frarennslismalum sem flest sveitarfelog a hofudborgarsvasdinu hafa nil sambykkt. Einnig hafa Samtok sveitarfelaga a hofudborgarsvesdinu sambykkt eftirfarandi tilmaeli til 13

2.5 Grodur â&#x20AC;&#x201D; landbunadur 2.5.1

Grodurfar

Lagt er til aS unniS verSi heildstaett gr65ur- og jarSakort af hofuSborgarsvaeSinu, allt fra Straumi sunnan Hafnarfjar5ar i HvalfjarSarbotn.

Lagt er til aS gerS verSi samraemd athugun a beitarboli hofuSborgarsvaeSisins og a beim svaeSum sem eru hugsanleg beitilond.

Stor hluti hofudborgarsvasdisins er fjalllendi, einkum nordurhluti pess, Kjosarsysla. Land er litt groid i 200 m haed yfir sjavarmali og ofar, en nedan pessara marka er landid aftur a moti nanast algroid. Staerd lands nedan 200 m er lauslega aaetlud um 200 ferkilometrar. Samkvasmt Fasteignamati rikisins 1985 er rsektaS land a pessu svaedi talid vera um 27 ferkilometrar. Grodurlendi syslunnar hefur verid talid fullseti5, og ofbeit er sums stadar a afrettum Mosfellsheidar og Holmsheidar. Ennfremur verdur foks vart a melum, einkum f Mosfellssveit og a Kjalarnesi, ekki sist vegna jardrasks af mannavoldum. A pessu svasdi eru heimalond einnig talin fullsetin.

A sudurhluta hofudborgarsvaedisins er meira laglendi en a nordurhluta pess og er betta laglendi nokkud groid. Mikill hluti svaedisins er gr6id hraun, med fabreyttum og litt nytanlegum mosagrodri. Auk pess pekur pettbyli um 90 ferkflometra lands a pessu svaeSi. P6 a5 groQur- og jarQvegseyQing hafi verid allmikil a svasSinu, pa er land viSa tekid a5 groa upp ad nyju, basdi lond sem hafa vend friQud, og holt og hei5ar ut fra bettbylinu bar sem beitarbungi hefur minnkaS hin sidari ar. Hafa ber i huga a5 beitar- og grodurnyting a bessum svasdum er einkum tengd nalaegd viQ bettbylid og breytingum a landnotkun samfara henni.

Undanfarin ar hefur verid unniS a5 endurnyjun groSurkorta af suQurhluta hofudborgarsvasSisins, b.e. sunnan Esju, samkvaemt maslingum fra 1985.

Eldri og onakvaemari upplysingar um grodur a nordurhluta svaeSisins eru fyrir hendi, en pasr pyrfti a5 endurnyja.

Me5 fullkomnari loftmynda- og gervitunglataekni si'Sustu arin, hafa aukist moguleikar a pvi ad fylgjast me5 astandi og breytingum gr66urs a mjog storum svaedum, basdi i bettbyli og 6bygg5. ^Cskilegt er a5 sveitarfelog a hofuQborgarsvaedinu sameinist um slika loftmyndatoku a akveQnu arabili.

Nu er vend ad Ijiika vid girdingu um hofudborgarsvaedid allt fra Straumsvik ad Pvera a Kjalarnesi. /Eskilegt er ad fylgst verdi med beim breytingum sem verda a gr6dri a hofudborgarsvasdinu vid bessa framkvaemd.

2.5.1. â&#x20AC;&#x201D;. FJARHELD GIRDING. 200 METRA ILEDARLINA.

2.5.2

Trjaraskt

\ mai 1981 f61 stjorn Samtaka sveitarfelaga a hofuSborgarsvaedinu Skipulagsstofunni ad gangast fyrir athugun a skilyrdum til trjarasktar a hofudborgarsvaedinu med bad fyrir augum ad auka trjaraekt verulega a bessu svaedi. Athugunin leiddi m.a. i Ijos betri arangur og moguleika a trja- og skograskt a hofudborgarsvaedinu en menn hofdu almennt gert ser grein fyrir.

I kjolfar bessarar athugunar var komid a fot vinnuhopi er skyldi leggja drog ad samrasmdri trjaraektarstefnu fyrir hofudborgarsvaedid og hefur vinnuhopurinn mi lagt fram bessi drog. I beim eru sveitarfelog, skograsktarfelog og onnur ahugasamtok, svo og einstakUngar og fyrirtaeki a hofudborgarsvasdinu hvott til ad taka hondum saman og beina kroftum sinum ad bvi sameiginlega markmidi ad auka til 14

SV/fDISSKIPULAG

mikilla muna trjaraekt i og vid pettbyli a hofudborgarsvaedinu.

5. A vegum sveitarfelaganna verSi unniS a5 trjaverndarskipulagi og trjavernd.

Vinnuhopurinn ger5i bad a5 tillogu sinni ad ofangreindir adilar i hverju sveitarfelagi sameinudust um eftirfarandi fimm markmid:

A aQalfundi S.S.H. a KjarvalsstoSum 3. november 1984 var einroma sambykkt tillaga bess efnis ad ,,utplontun trj apian tna nemi a.m.k. einni trjaplontu a fbua a ari i hverju sveitarfelagi nsestu ar". Voru menn sammala um a5 borf vsri a verulegu ataki i trjaraektarmalum hofuSborgarsvseSisins og ba einkum i bettbylinu, milli bygginga, medfram gongubrautum og umferdarae3um, vi5 bflastasdi og torg og sidast en ekki sist a 165um opinberra bygginga svo sem a skolaloQum.

\. Grodursett verdi a.m.k. eitt tre a ari a hvern fbua allra sveitarfelaganna a hofudborgarsvasdinu.

2. Ahersla verdi 16g5 a grodursetningu trjaa og runna innan byggdarinnar.

3. GerSar verSi framkvasmdaaaetlanir til a.m.k. fimm ara um grodursetningu trjaa og runnagroQurs i pettbyli allra sveitarfelaga a hofudborgarsvsSinu.

4. Rsktun trjaa og runnagroSurs ver5i ger5 betri skil en nu er gert i skipulagsaaetlunum sveitarfelaganna (svaeSis- , a5al- og deiliskipulagi), svo og a umsoknum um byggingarleyfi sem lagSar eru fyrir byggingarnefndir sveitarfelaganna.

A vegum S.S.H. hefur nu verid gefid ut serrit Atak i trjarcekt a hofudborgarsvcedinu, bar sem ger5 er grein fyrir ofangreindri stefnu.

Lagt er til aS i kjolfar bessarar sampykktar verSi gertfar aaetlanir um aukna trjaraekt i ollum adildarsveitarfelogum S.S.H. er tengist aSal- og deiliskipulagi vifikomandi sveitarfelaga.

15

o

Prdun byggdar mannfjolda 3.1 Proun byggdar

ist vera ad komast a milli sveitarfelaganna hvad petta snertir, a.m.k. peirra sem naest eru Reykjavik.

Sidustu aratugi hefur folki fjolgad mjog a hofud- Pott midpunktur hofudborgarsvasdisins, midad vid borgarsvasdinu og bettbylissvasdin staekkad verulega. ibuafjolda, hafi bad sem af er bessari old verid smam Elsta byggdin er i ,,hafnarbasjunum" Reykjavik og Hafnarfirdi. Annars stadar tok pettbyli vart a5 myndast fyrr en um midja oldina og ba fyrst i Kopavogi, Gardabas og a Seltjarnarnesi, en sidar i Mosfellssveit, a Alftanesi og Kjalarnesi. Nu er svo komid ad nanast er haegt a5 tala um samfellt bettbyli fra Grafarvogi i Reykjavik i nordri a5 Hvaleyrarholti vid HafnarfjorS i suSri. Kjosarhreppur, Kjalarneshreppur og hluti Mosfellshrepps eru landbunaQarsvseSi. I tveimur fyrrnefndu sveitarfelogunum hefur stor hluti ibua landbunaS a5 aQalatvinnu. Gera ma rad fyrir a5 land i bessum hreppum verdi a9 verulegu leyti nytt afram til landbunadar. Landbuna5arsvae9i9, rasktarlond og afrettir, nser til rumlega helmings hofudborgarsvsedisins e5a nalasgt 600 ferkilometra.

Midbasr Reykjavikur er miSstoS efnahags-, menningarlifs og bjonustu a hofuSborgarsvsdinu og reyndar landinu ollu. Til skamms tima burftu fbuar nagrannbyggdanna, aQrir en HafnfirQingar, ad saskja nanast alia bjonustu pangaS, enda voru pettbyliskjarnar sveitarfelaga utan Reykjavikur og Hafnarfjardar litid annad en svefnbaeir. Hin sfdari ar hefur or5i5 a bessu nokkur breyting. Atvinnustarfsemi og bjonusta af ymsu tagi hafa nad fotfestu i nagrannabyggdunum, pannig ad nokkurt jafnvasgi vird-

5 km

Nuverandi byggd

3.1.1.

BYGGDAt>ROUN Stofnbrautir

16

^u: Byggfi til 2005 Mbguleg byggS eftir 2005 --â&#x20AC;˘

Mogulegar Stofnbrautir

SV/EDISSKIPULAG

saman ad faerast fra midbas Reykjavfkur i austuratt og se nu i namunda vid Borgarspitalann, getur byggd a svaedinu ekki til lengdar haldid afram ad proast i austur. Pungamidja byggdar a bessu svaedi verdur bvi ad ollum likindum a svipudum slodum naestu aratugi, eda e.t.v. nokkru austar.

Gatnakerfi hofudborgarsvaedisins mun ad ollum likindum ekki taka miklum breytingum nzestu tvo aratugina eda svo. Helstu stofnbrautir a bessu svaedi hafa begar verid lagdar eda eru i byggingu. P6 er ordid adkallandi ad endanleg afstada verdi tekin til Fossvogsbrautar og annarra moguleika a stofnbrautum sem rett er ad halda opnum, svo sem briia yfir Kleppsvik, Leiruvog og Kollafjord, og hugsanlega einnig fra Alftanesi yfir Skerjafjord til Reykjavikur.

ustu 15-20 ar og ad jafnadi verid um 52-53%.

Aldursskipting fbua hofudborgarsvasdisins hefur einnig breyst a undanfornum arum. Bornum hefur faskkad en folki a midjum aldri og ellilifeyrisbegum fjolgad. Allt bendir til ad sii broun muni halda afram.

A Skipulagsstofu hofudborgarsvasdisins hafa verid gerdir bn'r framreikningar a broun mannfjolda a svasdinu fram til arsins 2035 ut fra mismunandi forsendum, og ma sja pa a mynd 3.2.1.

+

Segja ma ad nu seu atta eiginleg midhverfi a hofudborgarsvasdinu. Stefnt er ad bvi ad fjogur midhverfi bastist vid a skipulagstfmabilinu. Samfara uppbyggingu i Grafarvogi er fyrirhugad ad midhverfi rfsi vid Vesturlandsveg. I Fifuhvammslandi vid Reykjanesbraut er einnig gert rad fyrir midhverfi. Ennfremur mun risa midhverfi a Alftanesi og visir ad sliku vid Bergvik a Kjalarnesi.

3.2 Proun mannfjolda

I

Karlar

I

I

« '" ^

79 M 6S 69 60 64 55 59 50 54 4549 4044

I I |

[

1

| I

Konur j |

35(39

|

30U 29 29 20 24

1 1

|

1

15 19

1

|

10 14 59

I

C 4

9 8 7 6 5 4 3 2 1 % 1 2 3 4 5 6 7 8 9

3.2.2.

ALDURSSKIPTING IBUA 1984.

Um sidustu aldamot voru ibiiar hofudborgarsvasdisins um atta biisund. Sidan pa hefur fbiiatalan haskkad ad medaltali um nasstum fimmtan hundrud manns a ari. I lok arsins 1985 var fbuatalan rumlega 132 biisund. Par af voru 65 piisund karlar en 67 rbiisund konur.

A) Hamarkskostur: Pa er midad vid ad frjosemi verdi obreytt fra bvi sem nu er (2,05) timabilid a enda, danarlikur laekki um 1% a ari og adfluttir verdi 600 umfram brottflutta fram til arsins 2005 en jofnudur eftir pad.

Hlutur hofudborgarsvasdisins i ibuatolu landsins alls hefur einnig breyst mjog fra sidustu aldamotum. Pa bjuggu bar 10% allra landsmanna, en mi er petta hlutfall um 55%. Pad hlutfall hefur litid breyst sf5-

B) Lagmarkskostur: Midad er pa vid ad frjosemi laskki nidur i 1,4, danarlikur laekki um 1% a ari og jofnudur riki i buferlaflutningum ad og fra hofudborgarsvaedinu.

FJ6UX

..--

......

feu*

iiS-

I

i«zaoo

==£=..^

— — ..

|

Karlar

I

13S.900

^^—1 ^^"^ ——'

I i

1

r !

ii 1

1970

1

•0

1 SO

X 00

^ 10

? 20

aBO

1

Ar

I

I

nsad

+

•M

'*79 70 74

«-69 60 64 55 59 »54 «49 40 44 35 39 30 34 25 29 20 24 15 19 10 14 59 C 4

I

|

Konur | 1 ]

I 1

i

!

i

9 8 7 6 5 4 3 2 1 % 1 2 3 4 5 6 7 8 9

3.2.1.

3.2.3.

MANNFJOLDA&ROUN

ALDURSSKIPTING IBUA 1995.

17

Karlar [

1

r

i i

1 I E t 1 1

9

8

7

6

4

5

I

( -86 60 84 7S 79 1 70 74 [ -. 6569 - '60J64 55J59 5M54 45)49 4o|44 3B39 30 34 2S 29 20 24 15 19 10 14 59 04

I | [

Konur

I

I

I

I I

markskostur Skipulagsstofunnar, en se miSad vid medalkostinn er munurinn um 16 biisund manns.

Ljost er aQ einstok sveitarfelog hafa gert rad fyrir mun meiri folksfjolgun innan marka sinna en a odrum svsdum. A betta einkum vid um smeerri sveitarfelogin, en aaetlanir beirra hljota a5 vera undirorpnar mun meiri ovissu en aastlanir stasrri sveitarfelaga. Miklar sveiflur hafa oroi5 i mannfjoldabroun sfQustu ara og ma bar nefna sem daemi BessastaQahrepp og par adur Mosfellssveit.

I

3 2 1 % 1 2 3 4 5 6 7 8 9

3.2.4.

91

ALDURSSKIPTING IBUA 2005.

14

84

f |

Karlqr

1 .

- -

'V

.- -

1 9t 8fr 89 80ÂŤ 7S 79

1 | f 1 [ -.

1-, |

-

.

6

-

:

,.

.,

,,-

:

[ .-

.-..

I. -

9 8 7 6 5 , 432

â&#x20AC;˘

5H 60.64 55159 50 54 46 49 40 H 3& 39 ^O 34 2&29 20 24 .is 19 14 ~ 10 59 4

1 |

Knnnr

"1

jrZj 35

| i | [

42

[

1 % 1 2 3 4 5

6 7 8 9

3.2.5.

3.2.6.

ALDURSSKIPTING IBUA 2035.

MANNFJOLDASKIFA Mannfjoldi i hverjum argangi 1984 og 2035.

C) Medalkostur: Mi5a5 er vi5 a5 frjosemi laskki i 1,7, danarlikur urn 1% a ari og adfluttir verdi 300 fleiri a ari fram til arsins 2005 en beir sem flytjast a brott, en jofnudur riki eftir bad.

Aldursskipting fbuanna mun breytast nokkuS a skipulagstimanum til arsins 2005 og verulegra umskipta ma vasnta eftir pad fram til arsins 2035. Petta Pessar forsendur er byggdar a mannfjoldabroun her- sest mjog vel a aldurstrjanum, en aldursskifan gefur lendis og i grannlondum okkar a undanfornum petta einnig til kynna. Af aldursskifunni ma lesa arum. Proun her hefur jafnan fylgt ertendri broun, fjolda i aldursflokki sem fjarlajgd fra midju skifunnen ordid nokkrum arum sidar her en bar. Stjorn ar med haskkandi aldri rettsaslis ofan fra. Breytingar S.S.H. hefur sambykkt a5 vi3 magmitreikninga. a aldursskiptingunni syna ad oldrudum fjolgar verusem tengjast svaedisskipulaginu, skuli midad vi5 of lega a pessu timabili. Aftur a mod faskkar bornum angreindan medalkost (C). Er litid svo a a5 for- og unglingum a skolaaldri, og gerist betta pratt fyrir sendur purfi ad breytast verulega til bess ad biiast heildarfjolgun ibiia. Pessi broun mun hafa mikil megi vi5 annarri nidurstodu. ahrif m.a. a skolamal, heilbrigdismal, felagsmal og hiisnasdismal a hofudborgarsveedinu.

Nokkur sveitarfelog a hofuQborgarsvaedinu hafa aastlad mannfjolda innan marka sinna fram til aldamota og sum jafnvel heldur lengur. Aaetlanir bessar gera ra9 fyrir samtals nimlega 170 biisund ibiium a svasdinu arid 2005. Petta er nokkru meira en ha18

SV&DISSKIPULAG

4.

Efnahagur 4.1 Hagraen stada hofudborgar-

Vinnsluvirdistolur hafa fram til pessa ekki verid handbasrar fyrir einstaka landshluta. Liggja til pess ymsar astasdur. Urvinnsla og skipulag pjodsvaadisins hagsreikningaefnisins hafa hingad til ekki verid midud vid pad ad haegt veeri ad faera upp pjodhagsreikningana til heildarstaerda eftir svasdum.

I pessum kafla er efnahagsstodu hofudborgar- Jafnframt hafa fullnasgjandi upplysingar um tekju;va;disins lyst midad vid landid i heild og adallega skiptingu einstakra landshluta ekki verid tiltaskar. gengid ut fra hlutdeild svasdisins i bjodarframleidslu. Nokkur vandi er bvi a hondum vid gerd slikrar A5 auki verdur gefin mynd af stodu vidkomandi athugunar. sveitarfelaga arid 1982-1984 midad vi5 onnur sveitarfelog og opinbera buskapinn i heild. A5 lokum er Fra arinu 1980 eru til upplysingar um heildarlaunahugad ad atridum sem varda aaetlanir um efnahags- greidslur i landinu eftir atvinnugreinum. Paer byggjast a upplysingum af launamidum sem eru grundbroun hofudborgarsvaedisins nasstu aratugi. vollur skattlagningar einstaklinga og fyrirtsekja. A Med hagranni stodu sveeda er oftast att vid hag- grundvelli pessara gagna hefur verid radist i ad staerdir, sem lysa efnahagslegri uppbyggingu. Her skipta framleidslunni a milli hofudborgarsvaedis og getur verid um ad raeda yrnsar staerdir, svo sem annarra landshluta. Urtak atvinnufyrirtaekja, sem ibiiatolu, maelikvarQa a afkomu og rekstur a viQkom- bjodhagsreikningaefnid er reist a, er valid og uppandi stodum e9a hlut i utanriklsvidskiptum. Algeng- fasrt til heildarstasrda eftir pessum launamidaupplysast er ad lita a hlut vidkomandi svasSis i fram- ingum. leidslustarfsemi pjoSarinnar eda sem patt i pjodarframleiSslunni.

Pjodarframleidslutolunum er skipt eftir hlutfalli launa i vidkomandi greinum a hofudborgarsvaadinu PjodarframleiSslan synir arangur efnahagsstarfsem- midad vid heildarlaun i somu greinum a ollu innar f pjodfelaginu. Maslingar eru gerdar a svipadan landinu. Vinnsluvirdid er birt i einni tolu, en er ekki hatt og almennt gerist i bokhaldi fyrirtcekja. PjoSar- sundurlidad i einstaka undirlidi. framleidslan gefur mynd af verdmastaskopuninni i pj65felaginu og paetti einstakra atvinnugreina i Ovissan i urvinnslunni hlytur edli malsins samkvasmt henni. ad vera nokkur og barf ad huga ad henni begar nidurstodurnar eru metnar. Her er bo um tiltolulega Mioad er vi5 vinnsluvirdi, sem er pattur eda framlag mikinn hluta af heildarframleidslunni ad rasda, og hverrar atvinnugreinar til pjodarframleidslunnar. dregur pad ef til vill eitthvad ur 6vissubattunum.

Haegt er ad lita a vinnsluvirdid sem samtolu launa, Auk pess getur slik skipting verid vandmedfarin ef afskrifta, vaxta og hagnadar eda taps eda sem mis- ekki eru jafnframt gerd upp vidskipti milli einstakra mun a framleidsluvirdi og adkeyptum adfongum i landshluta a svidi vidskipta og pjonustu. framleidslustarfseminni.

19

HLUTDEILD FYRIRTAEKJA A HOFUDBORGARSV^EDI EFTIR ATVINNUGREINUM I WODARFRAMLEIDSLU ARIN 1980-1984 Landbuna&ur Fiskveidar Fiskvinnsla I6na6ur Veitur Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl. fjonusta Allar agreinar

1980 4,8% 24,0% 18,8% 55,4% 40,0% 49,7% 72,0% 69,0% 80,7% 66,9% 52,6%

1981 5,4% 22,7% 17,4% 60,5% 50,9% 55,7% 71,3% 70,3% 79,4% 66,9% 54,3%

1982 4,3% 21,8% 17,4% 61,0% 49,4% 54,7% 71,2% 68,7% 78,8% 66,4% 56,0%

1983 5,9% 22,2% 17,4% 60,5% 47,2% 55,7% 69,5% 70,2% 79,7% 67,0% 56,4%

INNBYRDIS SORTING A HLUT FYRIRTAEKJA I WODARFRAMLEIDSLU EFTIR ATVINNUGREINUM ARIN 1980-1984.

LandiS allt

1984 Medalt.

5,0% 5,1% 21,2% 22,4% 16,1% 17,6% 60,5% 59,6% 52,7% 48,0% 51,9% 53,5% 70,1% 70,8% 70,2% 69,7% 80,8% 79,9% 66,2% 66,7% 55,7% 55,0%

LandbunaSur Fiskveioar Fiskvinnsla Idnaour Veitur

Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl.

Pjonusta Heild

1982 1984 Medalt.

1983 1980 1981 5,4% 5,8% 5,3% 5,5% 5,8% 5,5% 6,7% 6,5% 7,7% 9,5% 9,0% 6,9% 8,2% 7,7% 8,4% 8,9% 10,0% 10,1% 16,9% 16,0% 17,3% 18,3% 18,4% 17,4% 5,8% 5,1% 4,7% 5,3% 5,6% 5,3% 10,2% 10,7% 11,9% 11,1% 11,0% 11,0% 9,8% 10,3% 11,0% 9,7% 9,1% 8,9% 9,1% 10.4% 10,3% 10,0% 10,0% 10,0% 17,7% 16,8% 19,4% 19,9% 19,3% 18,6% 5,4% 5,4% 6,0% 6,2% 6,1% 5,8% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

HofufJborgarsvaeSiS Hlutur allra atvinnugreina a hofudborgarsvaedinu i framleidslustarfsemi bjodarinnar a timabilinu er um 55% ad medaltali. Arin 1980-1982 for hlutdeildin vaxandi, en hun hefur nanast stadid i stad sidustu ar.

Ibiiar a svaedinu eru riflega helmingur af ibuum landsins og virdist hlutur atvinnustarfseminnar a hofudborgarsvaedinu haldast i hendur vid hlutfall ibiiafjoldans a svaedinu af heildinni.

J

p^kvefaaf^ Fiskvfnnsia lonaour Veitur Verslun Samgongur Bankar °- flPjonusta Heild

Hlutdeild sjavarutvegsgreina hefur dregist saman a timabilinu. Nam nun um 44% 1980, en var komin -;> > '' nidur i riflega 37% arid 1984 og hefur ad ollum • ' likindum dregist meira saman arid 1985. Astsadurnar eru adallega minni afli og erfid rekstrarskilyrdi, en aflasamdratturinn leiddi m.a. til kvotakerfisins. Afleiding bessa vard samdrattur i fiskveidum og vinnslu a svaedinu.

-'•_.

?

;

•_:

1984 Medalt.

1981 1982 1983 1980 0,5% 0,4% 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% 3,2% 4,3% 3,8% 2,6% 2,6% 2,6% 2,4% 2,9% 3,8% 3,2% 2,5% 2,4% 17,7% 17,8% 18,8% 19,6% 20,0% 18,8% 4,4% 4,6% 4,8% 4,6% 3,9% 5,3% 9,7% 10,9% 11,6% 10,9% 10,2% 10,7% 14,1% 14,5% 12,3% 11,2% 11,2% 12,7% 11,9% 13,5% 12,7% 12,5% 12,6% 12,6% 27,2% 24,7% 27,2% 28,1% 27,9% 27,0% 7,1% 7,4% 7,2% 7,1% 6,9% 6,7% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% '*--' ". J '_

T£

j.- •-

" •:>•-'/ '

"

' ;

'

• '...- :

'"••;':-r?- •: ~ V: aw-,r; U^ -'^,^i, :_K

Landbunadur (5,5%)

Hlutur idnadar hefur verid nanast obreyttur a timabilinu, en a hofudborgarsvasdinu eru framleidd um 60% af idnadarframleidslu landsins. Hlutur hofudborgarsvsdisins er mestur i bjonustugreinunum og nemur hann um 65%-75%. Virdist hlutfall bjonustugreinanna hafa verid svipad a arabilinu. ' - •. ' -— t^ Skipting framleidslu atvinnugreinanna.sest i eftirfarandi toflu sem synir innbyrdis skiptingu a framleidslu fyrirtaekja, a ollu landinu og a hofudborgarsvaedinu: •

Pjonusta (5,8%)

,.x^^

*^^ Sjavarutvegur (16,6%)

\ in ^1 ^^m^ ^ ' A iiM

,:V i -',

\

\

•>-,!; ,^_-"

/

Bankastarfs. / 1 o.fl. (18,6%)

A

f

\*&?^

, V. 1 lonadur

i-'

M V,.MA n •^ i^k t

/ /

V "'

Samgongur (10

iv

\ (17,4%)

/

•

^^

^B •— , :

Verslun (9,8%)

T

^

jByggingar, veitur (16,3%)

- -.4.1.1.

HLUTUR FYRIRT/EKJA I WODARFRAMLEIDSLU - LANDID ALLT 1980 - 1984

20

SVABISSKIPULAG

f>jonusta (7.1%)

Landbunadur (0.5%) Sjavarutvegur (6.1%)

Idnadur (18.8%)

Bankastarfs. o.fl. (27.0%)

Byggingar, veitur (15.3%) Samgongur (12.6%) Verslun (12.7%)

4.1.2.

HLUTUR FYRIRT^KJA I WODARFRAMLEIDSU HOFUDBORGARSV^EDID 1980 - 1984

Hlutur landbiinadar a hofudborgarsvcedinu er overulegur mi5a5 vid landid i heild. Pattur sjavariitvegs a hofudborgarsvaedinu er um 6% af heildarframleidslu svasdisins, en er riimlega 16% samanborid vid landid allt. Hann hefur dregist saman a timabilinu midad vi5 heildina, jafnt a hofudborgarsvasdinu sem a landinu ollu. Nam battur sjavarutvegs um 19,5% arid 1980 a ollu landinu, en var kominn nidur i 15,3% arid 1984. Samsvarandi tolur fyrir sjavanitveg a hofudborgarsvasdinu voru rumlega 8% 1980 og 5% 1984.

Idnadurinn a hofudborgarsvsdinu virdist vera svipadur hluti af heild og a ollu landinu. Hins vegar er battur pjonustugreina a svaedinu meiri en ad medaltali gerist a landinu. Bankastarfsemi og onnur pjonusta var ad medaltali um fjordungur a landinu ollu, en um 34% a hofudborgarsvasdinu.

Einn maslikvarda til vidbotar ma nota a batt landshluta i efnahagskerfinu. Pad er hlutdeild i inn- og utflutningi a vorum og bjonustu. Upplysingar um skiptingu inn- og litflutnings a svaedi liggja samt ekki fyrir. Erfidleikum er bundid ad sundurgreina einstaka pÂŁtti, serstaklega innflutninginn.

ingi a vorum og pjonustu, eda samtolu voruskiptaog pjonustujafnadar, sem nefndur er vidskiptajofnudur, og fjarmagnsjofnud, sem synir fjarmagnshreyfingar. Samtala pattanna er greidslujofnudurinn.

Vandkvagdum er bundid ad meta hlut svasdisins i utflutningsstarfseminni a hlidstasdan hatt. Her er gerd lausleg aa;tlun, sem byggist m.a. a hlut atvinnugreinanna i atvinnustarfsemi a landinu og ibuafjolda svsdisins. Athugunina ber fyrst og fremst ad skoda sem visbendingu um batt hofudborgarsvasdisins i utanrikisvidskiptum pjodarinnar.

Arid 1985 voru sjavarvorur tveir pridju hlutar utflutnings landsmanna. Ad medaltali var hlutur sjavarafurda um 73% af heildarvoruutflutningi landsmanna a arunum 1980-1985. Idnadarvorur voru stasrstur hluti af odrum utflutningi.

Midad vid pessa samsetningu utflutningsins ma astla ad hlutur hofudborgarsvasdisins i heildariitflutningi arid 1980-1984 nemi um pridjungi af heild. Samkvasmt pessum forsendum gasti helmingur af utflutningi fra svaedinu vend sjavarafurdir og afgangurinn adallega idnadarvorur. f idnadarutflutningnum vegur pyngst utflutningur vegna alversins, sem aastlad er ad nemi um pridjungi af heildariitflutningi fra hofudborgarsvasdinu. Hlutur idnadarvoru i heildariitflutningnum nemur hins vegar samkvaemt ofanritudu tasplega fjordungi a timabilinu. i sambandi vid samsetningu innflutnings er studst vid sundurgreiningu innflutnings eftir notkun.

Helstu flokkarnir i beirri sundurlidun eru neysluvorur, rekstrarvorur til atvinnugreina og fjarfestingarvorur. Gert er rad fyrir bvi ad pattur neysluvoru se i beinu samhengi vid ibuafjolda, en rekstrar- og fjarfestingarvorur seu f samrasmi vid samsetningu atvinnuveganna a svasdinu.

Hlutdeild hofudborgarsvsedisins i innflutningi aaetlud a bennan hatt er riflega 50% af heild. Aastlud skipting innflutnings til svasdisins er sii ad neysluvorur, rekstrarvorur og fjarfestingarvorur vega um pridjung hverjar um sig. /Etla ma ad hlutur svaedisins i pjonustuiitflutningi se nokkru hasrri en hvad ut- og innflutning vardar ad medaltali pott erfitt se ad henda reidur a pvf. Sama er uppi a teningnum hvad fjarmagnsjofnud vardar, ad nasr ogerlegt er ad meta her patt hofudborgarsvsedisins.

Ef meta a batt hofudborgarsvaedis i heild barf ad Utanrikisvidskipti pjoda eru oft dregin saman i meta til vidbotar vidskipti milli svasda til ad fa greidslujofnud, sem samanstendur af inn- og utflutn- fullkomna mynd af hlut einstakra atvinnugreina og 21

landshluta i utanrikis- og millisvaedavidskiptum.

Ekki er gerd tilraun til ad syna pessi millividskipti her enda allar upplysingar par um af skornum skammti.

Brodurparturinn af tekjum rikis og sveitarfelaga era skattar. Her er po sa munur a, ad tveir bridju hlutar af skatttekjum rfkisins eru obeinir skattar, en um. pad bil helmingur af tekjum sveitarfelaganna.

Stsrstur hluti utgjaldanna rennur til samneyslu e5a rumlega helmingur af tekjum a hofudborgarsvsdinu. Af samneyslu sveitarfelaganna eru launa-i greidslur um helmingur og rfkisins rumlega 60%.

4.2 Rekstur sveitarfelaga a hofudborgarsvdedinu arin 1982 til 1984 Athugunin a rekstri sveitarfelaganna n£er til aranna 1982-1984. Rekstrar- og fjarmagnsstreymisreikningarnir eru reistir a urvinnslu Pjodhagsstofnunar a flestum reikningum sveitarfelaga a landinu. Eru peir fasrdir til heildarstasrda midaft vid hlutfall tekna i urtaki af heildartekjum. Hlutur hofudborgarsvaedisins byggist a uppfaerdum reikningum flestra sveitarfelaga a svaedinu. f pessari urvinnslu er reikningunum skipt i hofudborgarsvaedi, sveitarfelog i heild, rfkid og samtolu sveitarfelaga og rikis, e5a hid opinbera.

Syndar eru hlutfallstolur fyrir rekstrarreikning og fjarmagnsstreymi. Ma bar sja hvernig tekjur og gjold sveitarfelaganna og rfkisins skiptast hlutfallslega midad vid medaltal aranna.

HLUTFALLSLEG OG INNBYRDIS SKIPTING TEKNA, GJALDA OG FJARMAGNSSTREYMIS REIKNINGUR SVEITARFELAGA ALLS, SVEITARFELAGA A HOFUBBORGARSV^EDINU, RIKIS OG fflNS OPINBERA HlutfalLsleg skipting InnbyrSis skipting tekna og gjalda

!

tekna og gjalda

Hid Hofuftb. SvettarHofuftb. Svwur- Riki opinb. tvatdi feteg tvaadi MUg 14 23 Tekjur 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 19 35 6,5% 3,6% 4,2% Eignatekjur 5,9% 12 Skattar, 78,5% 82,7% 93,0% 90,7% 21 8 14 p.a.6beinir 40,2% 74,8% 66,9% 39,1% 18,3% 23,8% 23 41 p.a.beinir 39,5% 42,4% 3,4% 39 Aorar tekjur 14,5% 10,9% 5,1% 49 11 82,7% 21 65,8% 75,7% 81,1% Gjold 37,9% 42,7% 16 32 59,2% Samneysla, 51,9% p.a.laun 23,4% 24,4% 14 24,7% 26 27,6% 15 2,0% 1,8% 1,8% 25 p.a.afskriftir 2,0% 21 41 12,7% 16,5% 29,5% p.a.vorukaup 25,1% 3,5% 3,7% 7 Vextir 1,8% 4,3% 28 4 4 11,7% 9,4% 2,5% 1,8% Framl.st.

29,7% 25,3% 5 9,7% 10,4% 10 Tekjutf.La. 17,3% 18,9% 25 30 Spamadur 24,3% 33,1% - . : • - . 2S! •it

Riki

77 65 79 86 59 51 79 68 74 75 59 72 96 90 70

Hid opinb.

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

64 70 16 64 41 86 90

100 100 100 100 100 100 100

Munur tekna og gjalda, sparnadurinn, nemur adl medaltali um pridjungi a hofudborgarsvaedinu bessi ar. Er hann nokkru minni ad medaltali hja ollum sveitarfelogum a landinu og hja hinu opinbera nemur hann tsplega 19% ad medaltali. Sparnadinum er| radstafad til ymissa framkvaemda.

Fjarmagnsstreymisreikningurinn synir hvernig' fjarmognun framkvasmda er hattad og hvernig fjarmununum er radstafad. ,,Uppruni alls" er her! skilgreindur sem samtala sparnadar fra rekstri og i fjarmagnstilfasrslna fra odrum, sem eru adallega fjarmagnstilfsrslur fra rfki til sveitarfelaga vegna framkvasmda vid vegi, grunnskola o.b.h. ,,Ra5stofun alls" er samtala fjarfestinga, fjarmagnstilfasrslna , til annarra og breytingar a sjodi. Fjarmunamyndun sveitarfelaganna nemur taeplega 28% og a hofud- , borgarsvasdinu um 23%. Fjarmunamyndun rfkisins.' er taeplega 6% af tekjum a timabilinu.

Mismunur uppruna og radstofunar er her nefndur J ,,breyting sjods". Medaltalstolurnar syna ekki sveiflur sem eru a sjodsstodu sveitarfelaganna, en I arin 1982 og 1983 er hun t.d. neikvsd fyrir sveitarfe- i login i heild. A pad bo ekki vid um hofudborgar- I svasdid. Par er hun jakvasd 611 arin, pott ekki hafi : verid mikill afgangur arid 1982. Sjodsstadan segir ekki til um greidslustodu, sem synir greidsluskuldbindingar til lengri eda skemmri tima. Greidslustod- •) una barf ad athuga ef gefa a itarlega mynd af fjar- ^ hagsstodunni, en basr upplysingar eru ekki tiltakar. (

Greidslustada getur verid slok pott rekstrarafkoma i se saemileg. I toflunni sest einnig hlutfallsleg skipting a tekjum og gjoldum innbyrdis og ma af peim tolum I sja hlut hofudborgarsvaedisins f rikisrekstrinum.

Pannig eru tekjur sveitarfelaganna taeplega fjordungur af heildartekjum hins opinbera og hlutur hofudborgarsvasdisins i bvi um 14% af heild eda um 60% af tekjum sveitarfelaganna.

:: .? ; ~. -

'.-.

Skipting gjalda eftir vidfangsefnum varpar einnig jj Ijosi a skiptingu a verkefnum sveitarfelaganna og ] rikisins og er hiin synd i toflunni sem her fylgir.

Helstu utgjaldalidir sveitarfelaga a hofuQborgarsvaedinu eru mennta- heilbrigdis- og almannatryggingamal o.fl. Undir almannatryggingar o.fl. falla t.d.

Fjarmagnsstreymi Uppruni alls Sparnadur Fjarmtf.o.arum Rafistofun alls Fjarmunam.

FjarmLt.a.

BreytsjoOs

33,1% 33,1% 0,0% 33,1% 22,9% 3,8% 6,4%

36,4% 26,3% 10,0% 36,4% 27,7% 6,4% 2,2%

19,6% 19,0% 0,6% 19,6% 5,7% 12, 1*i

1,9%

23,5% 20,7% 2,7% 23,5% 10,7% 10,8% 2,0%

20 23 0 20 29 5 9

36 30 84 36 59 14 10

22

SV&D1SSKIPULAG

dagvistarmal, felagsmal o.fl. Hlutfollin varpa einnig HLUTFALLSLEG OG INNBYRDIS SKIPTING vissu Ijosi a verkaskiptingu milli rikis og sveitarfeHEILDARUTGJALDA SVEITARFELAGA A laga. I toflunni sest einnig skipting utgjaldanna milli HOFUBBORGARSV^DINU, SVEITARFELAGA sveitarfelaga og rikis, en hlutur rikisins i heildanitALLS, RIKIS OG HINS OPINBERA gjoldum er um 77%.

MeSaltal aranna 1982-1984.

SundurliSaS eftir tegund viSfangsefnis Hlutfallsleg skipting

InnbyrSis skipting

Hid Hofuflb. SveitarHofudb. Sveitar- Rikid opinb. svaedi felog svaedi felog 3,7% 4,1% 12 29 Optnb.stjorns. â&#x20AC;˘ 3,7% 5,4% Rettargaasla og 9 5,1% 4,4% 5 1 ,8% oryggismal 1,5% 21 13 13,2% 12,8% 13,9% 13,7% Menntamal 12 7 10,9% 10,9% 21,9% 19,5% Heilb.mal Almannatr. og 14 18 17,3% 12,7% 16,8% 15,9% velferdarmal HOsn.-.skipul.56 36 8,3% 1 .9% 3,3% hreinl.m^l 8,9% 61 40 2,4% 4,7% Menningarm.' 14,0% 12,8% 2 2 4,9% 3,8% 0,3% Orkumal 0,1% 1 0 0,3% 9,7% 7,6% Landb.mal 0,1% 17 16 1,0% 1,4% 1,3% Sjavarutv.m.

1,7% 6 31 1,4% 0,9% 1,0% Idnaoarmal 0,5% 36 9,4% 1 1 ,4% 24 Samg.mal 20,6% 18,4% 44 24 3,7% 1,4% 1 ,9% 3,4% Annad 7 28 3,8% Vextir 4,6% 3,5% 1,9% 15 25 1,9% 2,2% 1,8% Afskriftir 2,1% 22 13 Samtals 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

RikiS

71

Hift opinb.

100

91 79 88

100 100 100

82

100

44 39 98 99 84 69 64 56 72 75 78

100 100 100 100 100 100 100 100 TOO 100 100

40% H

35%-

30%-

25%-

20%-

HOFUDBORGARSV/EOI

RIKID.

SVEITARFELOG.

HID OPINBERA.

4.2.1.

HLUTFALLSLEG SKIPTING UTGJALDA ARIN 1982-1984. iij Mennmgarmal

Heilbrigdismal.

Alm.Tryggingar o.fl.

Menningarmal.

Samgongur.

Annad.

23

'

4.3 Framtidarstada hofudborgarsvaedisins

Fatt er vandasamara en ad spa fyrir um framtidina i proun efnahagsmala. Mikilvasgt er bo fyrir afkomu einstaklinga og fyrirtaekja a5 vel takist til a pvi svidi og er mikid undir pvi komi9 a5 til skjotra og raunhaefra adgerda se gripiQ ef breytingar verda a innri e9a ytri skilyrQum i pj69arbuskapnum.

Edlilegt er ad spurningar vakni um hvort ekki megi sja fyrir einstaka draetti eda a.m.k. einhverja fyrirbo9a pess sem koma skal. Ef til vill er sa pattur i framtiQarspam mikilvaegastur a9 geta sed fyrir hvada baettir eru ahrif amestir vi9 breytt skilyr9i.

Ein Iei9 til a9 geta brug9ist skjott vi9 breyttum a9stae9um er su a9 setja fram hugmyndir um hva9a ahrif proun og breytingar a einstokum pattum hafa a buskap pj69ar og sveitarfelaga.

Daemi um petta er t.d. mannfjoldaspa svae9isskipulagsins. Af henni ma geta ser til um porf a ymsum pattum felagslegrar pjonustu, sem sveitarfelogin purfa a9 inna af hendi, fjolda pess folks, sem vaentanlegt er a vinnumarka9 naestu arin o.s.frv. Paer tolur syna t.d. mikinn fjolda folks yfir 65 ara aidri um og eftir naestu aldamot. Hvort gripa burfi til einhverra serstakra skipulagslegra efnahagsa9ger9a af halfu sveitarfelaganna af beim sokum er erfi9ara a9 segja fyrir um a pessu stigi malsins. Tengist pa9 ymsum 69rum pattum, svo sem atvinnupatttoku, heilsugffislu og lifeyriskerfinu svo a9 nokkur dasmi seu nefnd.

anna i beim malum skipt miklu. Slika sameiginlega stefnumotun a morgum svi9um ver9ur a9 telja aeskilega i framhaldi af beirri upplysingasofnun og svae9isskipulagsvinnu sem nu er hafin.

Anna9 mikilvaegt atri9i er proun utgjalda og tekna sveitarfelaganna i Ijosi mismunandi framtiSarskilyr9a. Kemur tekjuoflunarkerfi sveitarfelaganna m.a. til alita i pvi sambandi.

Auknar krofur um bjonustu, t.d. vi9 aldrada, sem gaetu komi9 til vegna mikillar fjolgunar i beim hopi a hofu9borgarsvae9inu um og upp ur naestu aldamotum, er eitt slikt framti9arskilyr9i.

Fjarmognun framkvaemda, sem ra9ist er i, skiptir hofu9mali vegna harra raunvaxta. Nuverandi skuldasta9a sveitarfelaganna og hvernig hiin yr9i vegna einhverra akve9inna framkvaemda er spurning sem vaknar vi9 ihuganir af bessum toga. I pvi sambandi skiptir miklu mali hva9a sjonarmi9 um ar6semi fjarfestinga ver9a latin ra9a.

Ein meginforsenda pess a9 takast megi a9 gera aaetlanir um hagproun sveitarfelaganna a hofuQborgarsvae9inu a nasstu arum er su a9 fyrir liggi nanari lysing a efnahagsst69u bessa svae9is en nu er tiltaek.

Slik lysing er nau9synleg til a9 haegt se ad leggja hlutlaegt mat a framti9arahrif ymissa batta efnahagsmala og bera ba saman vi9 Ii9na ti9.

Drepi9 hefur veri9 a nokkra paetti, sem gaetu tengst vinnu vi9 spa um efnahagsbroun hofudborgarsvae9isins naestu 20-50 arin. I framhaldi af pvi ma ad lokum setja fram nokkur atri9i, sem aeskilegt vaeri a9 athuga nanar.

I Ijosi pess sem a9 framan er sagt leggjum vid eftirfarandi til:

Til a9 geta sagt nanar fyrir hva9a ahrif bessi atri9i Nanari og itarlegri soguleg athugun verSi gerS a hafa, maetti setja fram hugmyndir um proun fram- hagproun hofuSborgarsvseSisins og hlut bess i framIei9slu og atvinnu a svae9inu i Ijosi spar e9a aaetlunar Iei5slustarfsemi pjoftarinnar. Athugunin verfii haSi um hagvoxt. Slikar spar byggjast oftast a einhverri a fostu og hlaupandi verSlagi. reynslu fra H9num tima og segja ef til vill fyrst og fremst fyrir um ahrif af breytingu einhverra heildar- Aa-tlun ver5i ger8 um proun einstakra patta atvinnuog efnahagslffs a hofuSborgarsvyeoinu naestu aratugi staer9a a buskap sveitarfelaganna. mi9a9 viS akveSnar forsendur um mannafla og Mikilvaegi atvinnugreina getur breyst a skommum ramma um hagproun svaeSisins samkvaemt mismuntima vegna breytinga a einhverjum skilyr9um i bj69- andi hugmyndum um hagvoxt. arbuskapnum. Getur pa skipt meginmali a9 skipulagsramminn, sem sveitarfelog og riki setja atvinnu- Ger5 verSi athugun og spa um utgjaidabroun sveith'finu, se sveigjanlegur svo a9 eldri atvinnugreinar arfelaga a hofudborgarsvaeSinu i Ijosi svaeSisskipugeti a91aga9 sig breyttum ytri a9stae9um e9a nyjar lagsins og beirrar umgjar3ar sem onnur asetlanagerS greinar eigi moguleika til a9 blomstra. Menntun- setur. arstig og taeknikunnatta hafa ef til vill meginahrif a bessi atri9i. Getur sarneiginleg stefna sveitarfelag24

SV/fDISSKIPULAG

Husnaedismal 5.1 Ibudarhusnaedi Framreikningar beir a mannfjolda, sem lagdir eru til grundvallar i svasdisskipulaginu asamt oQrum felagslegum breytingum, benda til breyttra barf a i hiisnaedismalum a nasstu tveimur aratugum. UmtalsverSar treytingar a aldursdreifingu ibua hofudborgarsvasdisins asamt breytingum a fjolskyldumynstri munu a3 ollum likindum skapa vaxandi borf fyrir einstaklingsfbiidir og minni fbuQir en nii eru algengastar.

Pessir meginbaettir hafa ahrif a eftirspurn eftir arhusnaedi: -

folksfjoldi og aldursdreifing hans, fjoldi og stasrd heimila, tekjur og eignaskipting, frambod af lansfe og vextir, verdlag a ibudarhusna25i, vidhorfsbreytingar i pjodfelaginu.

Pessir meginbasttir hafa ahrif a frambod fbudarhusnsedis: -

skipulag og skipulagsskilmalar, lodaframbod, fjoldi nybygginga, urelding hiisnasdis.

Fatt er mikilvaegara fyrir skipulagsyfirvold i hverju sveitarfelagi en ad leggja sem raunhaefast mat a pa paetti sem hafa ahrif a eftirspurn eftir ibudarhusna;di og Ifklega broun beirra. Slfkt mat er po erfidleikum had, m.a. vegna pess ad almennar upplysingar skortir og sveiflur i efnahagsh'finu eru oft ofyrirsjaanlegar. Pvi verdur ekki sagt med neinni nakvasmni hve margar og hve storar fbudir er naudsynlegt ad byggja a hofudborgarsvaedinu naestu 20 ar.

Sidustu 15-20 ar hefur vend lokid vid um 1.100 fbudir a ari a hofudborgarvasdinu. Ibuum svaedisins fjolgadi a sama tima ad medaltali um 1.500 manns a ari. Pessi mismunur bendir m.a. til bess ad i tolu-r

Tafia 5.1.1.

IBUDAFJOLDI OG FJOLDI M2 A IBUA I HOFUDBORGARSV^DINU 1985. fbudir Serbyli 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Kjosarhreppur Kjalarneshreppur Mosfellssveit Reykjavik Seltjarnarnes Kopavogur Gardabasr Bessastadahreppur HafnarfjorSur Hofudborgarsvaedid

Sambyli â&#x20AC;&#x201D;

66 128 975 6408 635

Alls

1.12., 1985 Fjoldi ibua

Fjoldi ibua a ibud

66 128

181 375

1544

261 2 2633

1081 34048 1051 4997 1671 227 4177

3671 89767 3741 14592 6032 754 13206

2.7 2.9 3.4 2.7 3.6 2.9 3.6 3.3 3.2

13197

34249

47446

132319

2.8

~ 106 27640 416

1806 1410

3191

225

25

i â&#x20AC;˘

verdum masli seu fasrri menn i fbu5 en adur, serstaklega f eldri hverfum sveitarfelaganna. Arid 1940 er talid ad um fimm fbiiar hafi ad medaltali buid i hverri ibiid a hofudborgarsvaedinu. Nii, fjorutiu og sex arum sfdar, er talid a5 2,8 ibuar seu um hverja ibud. ;ÂŁtla ma a5 2,5 ibuar verdi ad medaltali um ibud a svaedinu um nasstu aldamot. I arslok 1985 var aastlad ad fbudir a hofudborgarsvaedinu vaeru rumlega 47 busund talsins.

eftir fbudarhusnaedi a komandi arum og basdi fjolda og stasrd nyrra fbuda.

Mikilvasgust er su stadreynd ad fjolskyldugerdin hefur breyst mikid eins og sest a toflu 5.1.2 pott hun nai einungis yfir fimm ara tfmabil.

Tafia 5.1.2.

FJOLSKYLDUGERD A HOFUDBORGARSV^DINU.

Ef gert er rad fyrir pvi ad arid 2005 verdi fjoldi fbua a svasdinu a bilinu 142 til 167 busund, sem eru lagmark

Tala kjarnafjolskyldna Hjonabdnd an barna Hjonabond me6 bornum 6vigd sambud an barna jm 6vigd sambud med bornum Fa3ir med born Modir me3 born 2035 50

100

150

200

bus.

5.1.1.

1979

1984

28.814 9.626 14.283 502 998 168 3.237

31.280 11.052 13.874 400 1.847 224 3.880

% aukning

8.6 14.8 - 2.9 - 20.0 85.1 33.3 19.9

Fjoldi einstasdra foreldra hefur farid vaxandi undanfarin ar og sama a vid um barnlaus hjonabond.

Jafnframt hefur hjonavigslum nasr stodugt farid faskkandi fra arinu 1974, begar baer nadu hamarki, og logskilnudum hefur fjolgad.

MANNFJOLDI A HOFUDBORGARSV^EDINU. Framreikningur em Lagmark

Tafia 5.1.3.

ED Medaltal

CD Hamark

HJONAVIGSLUR OG LOGSKILNADIR A HOFUDBORGARSV^DINU 1971-1984.

og hamark framreikningana, ma astla ad ibudafjoldinn verdi a bilinu 57 til 67 pusund, ef midad er vid fyrirsjaanlega faskkun manna i ibud. Pvi ma gera rad fyrir ad hugsanlega burfi um 500 til 1.000 ibiidir arlega ad medaltali nasstu 20 arm eda alls 10 til 20 pusund ibiidir.

1971-1975 1976-1980 1981-1984

Vidmidun Skipulagsstofunnar (kostur C) i framreiknudum mannfjolda bendir til ad heildarfjoldi fbiida burfi ad vera um 62 pusund. Pad felur i ser ad byggja barf um 750 fbudir arlega a hofudborgarsvaedinu nasstu 20 dr.

Hjonavigslur

Logskilnadir

829 854 744

230 266 290

Athyglisvert er ad einhleypingum, sem voru 32.600 arid 1979 hafdi fjolgad i 38.000 arid 1984. P6 her ad athuga ad her er um ad rasda alia einhleypa, sem eldri eru en 16 ara, pannig ad stor hopur einhleypra a aldrinum 16-20 ara byr enn i foreldrahusum.

Midad vid timabilid 1965-1984 ma astla ad 53% bessara fbuda verdi i fjolbylishiisum eda 6 til 12 busund fbiidir. Fjolbylishus eru her talin bau hiis bar sem eru sex eda fleiri ibiidir. Medaltal sidustu fimm ara bendir til enn lasgra hlutfalls fbuda i fjolbylishusum eda 35%. Ef bad hlutfall heldist nasstu tvo aratugi yrdu fbudir i fjolbylishusum 4 til 8 busund talsins.

Oldrudum mun ad ollum Ifkindum fjolga stodugt a hofudborgarsvasdinu fram til arsins 2005 og einnig eftir bad, og mun bad hafa ahrif a eftirspurn a husnasdismarkadinum. Pessi proun i efstu aldurshopunum verdur einnig athyglisverd, ef litid er enn lengra eda til arsins 2035. M gefa peir framreikningar, sem gerdir voru a mannfjolda a hofudborgarsvaedinu, til kynna ad um fjordungur fbiianna verdi ba 65 ara og eldri.

Um leid og folki fjolgar a hofudborgarsvasdinu munu ad ollum Ifkindum eiga ser stad miklar felagslegar breytingar, sem geta haft vidtask ahrif & eftirspurn 26

SV/fDISSKIPULAG

Pessar felagslegu breytingar munu ad ollum h'kindum hafa talsverd ahrif a eftirspurnina nsestu 20 ar.

Her er att vid pad ad einhleypum og oldrudum muni fjolga, fjolskyldan verdu famennari og skilnudum fjolgar. Pvi ma greinilega gera rad fyrir ad eftirspurn og porf fyrir minna husnaedi en nu tidkast fari vaxandi.

Samkvsemt beirri folksfjolgun, sem akvedid var ad mida vid (kostur C), mun folki a hofudborgarsvasdinu a aldrinum 65 ara og eldri fjolga um 5 busund a nsestu 20 arum.

Fjoldi folks i aldurshopnum 20-44 ara, sem nu stendur fyrir 85% af nybyggingum, mun ad miklu leyti akvarda hversu mikil borf verdur a ibudum nsestu 20 ar. Framreikningar Skipulagsstofunnar gefa i ollum tilvikum til kynna ad folki i bessum aldurshopi muni faskka hlutfallslega. Ef sa framreikningur, sem midad er vi9, er athugadur serstaklega (kostur C), sest ad einstaklingum i bessum aldurshopi fjolgar um 8 j)usund, og pvi verdur hlutfallslega If til faskkun i honum, sbr. toflu 5.1.4.

Pott bessara felagslegu breytinga gseti mi begar i miklum masli, hafa fbiidir a hofudborgarsvasdinu ordid sifellt stserri ad medaltali eins og sest a toflu 5.1.5.

Pad er bvi mikilvasgt ad frambod, bsedi a lodum og byggingarmoguleikum, taki mid af bessum felagslegu breytingum sem eru ad verda a hofudborgarsvasdinu.

Tafia 5.1.4.

IBUDABYGGJENDUR A HOFUDBORGARSV^DINU A ALDRINUM 20-44 ara.

1984

2005

2035

LAGMARK Alls 20-44 ara 70

130.866 49.729 38.0

141.962 53.867 38.0

135.864 36.734 27.0

VIDMIDUN Alls 20-44 ara %

130.866 49.729 38.0

154.326 58.071 37.5

162.834 47.440 29.5

HAMARK Alls 20-44 ara %

130.722 49.674 38.0

167.240 61.066 36.5

196.615 60.790 31.0

Sveitarfelog a hofudborgarsvaadinu geta med skipulagsskilmalum og lodaframbodi haft ymist hvetjandi eda letjandi ahrif a gerd og tegund fbiidabygginga og frambod hiisnsedis. ^Eskilegt vaeri ad skipulagsyfirvold kasmu til mots vid breytilegar krofur um fbudastaerd og tegundir ibuda, en akvsedu ekki med margra ara fyrirvara hvernig markadurinn muni verda.

Auk beirra felagslegu atrida, sem her hafa verid nefnd og munu hafa ahrif a husnsedismal hofudborgarsvsedisins naestu tvo aratugi, er einkum mikilvasgt ad huga ad borfinni a bvi ad endurnyja gamlar ibudir og mota stefnu vidvfkjandi endurnyjun beirra. Talid er ad um 0,5% af gomlu ibudarhusneedi lireldist ad

Tafia 5.1.5.

ST^ERDARPROUN IBUDARHUSN^DIS A HOFUDBORGARSV^DINU 1974-1984.

Hofudborgarsvaedisins (1) Fjoldi Medalibuda staerd m3 1974 1975 1976 1977 . .

1978 1979 ..

1980 1981 ..

1982 1983 1984

1.428 1.169 1.169 1.204 1.212 966 1.324 775 977 1.042 953

376 424 409 448 424 465 398 522 518 507 540

Utan hofudborgarsvaedisins Fjoldi Medalibuda staerd m3 765 899 1.003 1.096 1.071 1.079 913 818 947 669 648

430 422 398 425 429 440 429 446 434 481 460

Allt landid Fjoldi ibuda

Medalstaerd m3

2.193 2.068 2.172 2.300 2.283 2.046 2.240 1.618 1.924 1.711 1.601

395 423 404 437 426 452 410 483 477 497 508

Heimild: f>jodhagsstofnun, Husnaedisstofnun rikisins. Arsskyrsia 1984.

27

meQaltali a ari, og er ekki taliQ ad sa hundradshluti muni breytast mikid.

Samkvasmt fasteignamatsskra 1984 er aldur husnasdis a hofuQborgarsvaedinu sem her segir: Tafia 5.1.6.

ALDUR HUSN^EDIS A HOFUDBORGARSV^DINU. Byggingartimi til 1920 1921-1920 1931-1940 1941-1950 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1981 1982 1983 Samtals

Fjoldi ibuda 1.854 2.383 2.687 5.279 7.558 10.718 12.377 657 820 930

45.263

% af heild

- Serstakt tillit verSi tekiS til parfa aldraSra i Ijosi i beirra breytinga sem liklegt er a5 verSi a aldursdreifingu a timabilmu.

- Kannadir verSi kostir og gallar ,,husnytingarstefnu" annars vegar og nybyggingarstefnu hins vegar.

- I>6rf fyrir endurnyjun a gomlu husnaeSi a hofuS- j borgarsvaeSinu verJSi metin, svo aS haegt se aS astla ahrif hennar a nybyggingarstarf og fjarmagnsborf a timabilinu.

4,1 5,3 5,9

11,7 16,7 23,7 27,3 1,45

5.2 Sumarbustadlr i

1,8

2,05 100

Pott stasrsti hluti bessa ibuQarhusnseQis hafi verid byggQur a siQastliQnum 25 arum, ba eru bo um 44% hiisnseQis eldri en bad. I Ijosi bess er fyrirsjaanlegt a5 framundan er miki3 viShald og endurbastur a gomlu husnaeQi. Pvi verdur a9 gera ra9 fyrir vaxandi sokn i fjarmagn til beirra hluta, auk bess sem bad getur dregid ur fjarmagni til nybygginga.

NokkuQ er um bad ad sumarbusta9ir a hofudborgarsvsedinu seu notadir sem ibuQarhusnaeoi allt ariS. 1 Upplysingar hva9 betta varQar, svo og um fjolda og legu sumarbustada, eru af skornum skammti og pvi erfitt a9 nefna akvednar tolur. I fasteignaskra er fjoldi sumarbustaSa talinn vera taeplega 700 og 80% beirra i Kjosarhreppi, Mosfellssveit og Kopavogi.

TaliQ er a9 fjoldinn se eitthvad meiri, par sem sumarbustaSir eru stundum skraQir sem serhsfdar byggingar i fasteignaskra.

I Ijosi beirra grundvallarbreytinga, sem eru ad verda og munu eiga ser stad a felagsgerd hofudborgarsvaedisins a skipulagstlmabilinu, er mjog asskilegt a9 sveitarfelog a pessu svasdi moti samrasmda stefnu i husnasSismalum. Slik stefnumotun gasti komi6 i veg fyrir oedlilega samkeppni sveitarfelaganna um husbyggjendur og um leid tryggt a5 eftirspurn yr5i svarad a hagkvaeman hatt.

Vi9 pa stefnumotun er lagt til ad teki9 ver9i tillit til eftirfarandi atri3a: - TekiS verSi sem raunhaefast mi5 af framreikningi a ihuafjolda og aldursdreifingu a hofuSborgarsvaeSinu.

- Tillit se tekiO til eftirspurnar og bjoSfelagslegra aSstaeSna pegar akvarfianir eru teknar um loSaframbo8 og skipulagsskilmala.

5.2.1.

- Byggt verSi naegilega fjolbreytt husnaeSi i einstokum hverfum til a5 folk eigi naegra kosta vol, hvort HELSTU SUMARBUSTADAHVERFI. sem ba3 flytur i hverfiS e5a inn an bess.

28

SVADISSKIPULAG

er aS lokiS verSi viS skraningu a allri sumarbustaSabyggS hofuSborgarsvaeSisins og afstaSa tekin til aframhaldandi sumarbustaOab\ ggftar a bessu svaetfi.

Erfitt er ad segja til um hversu mikid er um heilsuspillandi hiisnasSi a svaedinu, enda er skilgreining a pvf hvad se ,,heilsuspillandi husnaeQi" a9 mestu had mati a adstaeQum hverju sinni. HeilbrigQisfulltrui e5a lasknir i vidkomandi sveitarfelagi sker iir um hva5 telst heilsuspillandi husnaeQi.

HusnaeSisstofnun rikisins veitir serstok Ian til utrym5.3 Heilsuspillandi ingar heilsuspillandi husnaeSis. Lan i pessum lanahafa po naer eingongu fari9 til sveitarfelaga husnaedi flokki utan hofuQborgarsvgedisins. I sveitarfelogum a hofudborgarsvaeSinu hafa bessi mal aS mestu veri6 leyst EitthvaS er enn um heilsuspillandi husnasdi a hofud- me5 byggingu felagslegra ibuda. Taeplega 80% bess borgarsvadinu, en haldgodar upplysingar um bad felagslega husnasQis, sem byggt var a arunum 1968husnaedi liggja ekki a lausu. Mikill arangur hefur bo 1984, er ad finna a hofudborgarsvasQinu. naSst a undanfornum arum i bvi ad utryma sliku /Eskilegt er ad skra og samraema skraningu a heilsuiiisnasdi. spillandi husnaeQi a hofuSborgarsvaedinu og vinna markvisst aS utrymingu bess.

29

Atvinnumal

6.

Fyrirsjaanlegt er, ad a nasstu 20 arum verda verulegar breytingar a atvinnuhattum a hofudborgarsvasdinu. Rafeindataekni og lifefnataekni asamt beim moguleikum, sem basr bjoda upp a, munu leida til orra breytinga a framleidslu- og bjonustutaskni. Pess er ad vasnta ad pasr breytingar leidi til verulegrar tilfasrslu vinnuafls milli starfa og starfsgreina a hofudborgarsvasdinu.

Taeknibrounin hefur gert skilin milli idnadar, verslunar og annarra serhasfdra starfsgreina sifellt oskyrari. Til daemis hefur tolvuvajdingin skapad fyrirtski i hataskniidnadi sem eru ad hluta framleidslufyrirtaski og ad hluta bjonustufyrirtaski. Her er framleidsla, rannsoknarstarfsemi og skrifstofustarfsemi, sem ekki er beinlfnis hasgt ad skilgreina sem idnad eda verslun.

6.1

Atvinnufjatttaka

Nokkur mikilvasg atridi hafa ahrif a atvinnubatttoku folks. Pessi atridi eru m.a. batttaka kvenna i atvinnulffinu, lengd medalskolagongu og atvinnupatttaka aldradra.

I lok arsins 1984 voru tsplega 70.000 manns starfandi a hofudborgarsvasdinu. Par af voru riimlega 31.000 konur. Med starfandi folki er att vid einstaklinga sem starfa meira en 13 vinnuvikur a ari utan heimilis. A sama tima voru fbuar a svsdmu um 130.800. Starfandi a svasdinu voru bvf rett rumlega 53% ibiianna. Hlutfall starfandi karla var 59% en kvenna 47%.

Tafia 6.1.1. synir ad verslunargreinar og einkum bjonusta eru ad miklum hluta kvennastorf. Skyringin er ad einhverju leyti sii, ad bessar atvinnugreinar bj65a upp a hlutastorf i meira maeli en adrar atvinnugreinar. A hofudborgarsvsdinu vinna 60% starfandi kvenna hlutastorf (1/4, 1/2 eda 3/4) en sama hlutfall hja karlmonnum er 32%.

Aldursdreifing beirra sem taka batt i atvinnuh'finu er nokkud jofn milli kynja. Konur a vinnumarkadinum

Tafia 6.1.1.

ATVINNUI>ATTTAKA 1984 (ARSVERK) Atvinnugrein Karlar Landbunadur Fiskveidar Fiskvinnsla Idnadur Byggingar Verslun Samgongur Bankar o.fl. fjonusta Hofudborgarsvaedid: Landid:

Hofudborgarsvaedid Konur

262 980 900

120 36 697

7.145 5.023 5.545 3.855 3.131 9.244 36.084 69.191

3.221 433

5.155 1.316 2.780 11.114 24.873 45.198

30

Landid allt

Alls 386

1.018 1.597 10.385 5.469 10.725 5.173 5.914 20.392 61.061

8.728 5.069 10.016 17.652 10.771 16.045 7.743 7.478 31.444 114.947

SV/EDISSKIPULAG

eru bo 6.000 ferri en karlar. Athyglisvert er hversu patttokuhlutfall kynjanna i atvinnulffinu er likt. Til dffimis eru hlutfallslega fleiri konur en karlar a aldrinum 40 til 60 ara a vinnumarkadinum: 31% kvenna a moti 30% karla. Einnig er athyglisvert ad a aldrinum 15 til 30 ara eru 36% kvenna a vinnumarkaSinum en 34% karla.

C.IIHI er au aa;ua aiviiinupaiiiOKU a nuiuuuurgarsvasdinu a komandi arum. Pegar eftirfarandi aa^tlun var unnin (tafia 6.1.3), var midad vid brja kosti i broun aldurshopsins 15-74 ara og hlutfall atvinnupatttoku fyrir 1984. SamkvEemt kostunum parf a9 skapa 11.500-19.500 ny storf a hofuSborgarsvasdinu fram til arsins 2004. Kostur C gefur til kynna ad raunhaef borf a nyjum storfum a nasstu tveimur aratugum se taeplega 16.000.

%

^x

\

-*^

,

\v

f 1983 .% 1960 ** \ \ *

\

"

•

,..•"'-•

.....«"•"•"•••-..

Midad vid framreikninga mannfjoldans a hofudborgarsvsedinu og ba brja moguleika, sem kannadir hafa veri5, ma sja a5 hinn svonefndi atvinnuhopur, folk a aldrinum 15 til 74 ara, staskkar fram til arsins 2004, en fer sidan hlutfallslega minnkandi. Arid 1984 var atvinnupatttaka kvenna 15 til 74 ara 67,1% en karla 83,7%. (Tafia 6.1.2.)

\

s\

\

Tafia 6.1.3.

FRAMREIKNINGUR ATVINNU^ATTTOKU

0 15 19

25 29

35 39

45 49

55 59

65 69

75 + Aldur

6.1.1. t>ATTT6KUHLUTFOLL KVENNA A VINNUMARK \£>I ARIN 1960 OG 1983 EFTIR ALDURSFLOKKUN.

Benda ma a tvasr liklegar skyringar a hlutfallslega mikilli pattoku kvenna f atvinnulffinu. A aldrinum 40 til 60 ara fara kvadir veena barneiena os uooeldis minnkandi, en hasrra patttokuhlutfall kvenna a aldrinum 15 til 30 ara ma sennilega rekja til pess a5 konur haetta fyrr nami en karlar og koma pvi fyrr lit a vinnumarkadinn.

1984

2005

2035

Kostur A 15-74 ara 75.3%

92.576 69.686

118.607 89.311

137.837 103.791

Kostur B 15-74 ara 75.3%

92.576 69.686

107.925 81.268

99.947 75.260

Kostur C 15-74 ara 75.3%

92.576 69.686

113.451 85.429

116.927 88.046

Rett er ad leggja aherslu a ad pessar tolur eru orugglega of lagar, pvi ad i framreikningum var ekki gert rad fyrir pvi ad skapa parf toluvert morg storf

Tafia 6.1.2.

ATVINNUHOPUR 1984

2005

2035

Kostur A 15-74 ara %

130.722 92.576 70.7

167.240 118.607 71.0

196.615 137.837 70.1

Kostur B 15-74 ara %

130,722 92.576 70.7

141.962 107.925 76.0

135.864 99.947 73.6

Kostur C 15-74 ara %

130.722 92.576 70.7

153.877 113.451 73.8

161.969 116.927 72.2

11

handa beim einstaklingum sem missa fyrri storf, Ymis onnur atridi munu hafa ahrif a fjolda beirra m.a. vegna aukinnar sjalfvirkni og hagrasdingar i starfa, sem i bodi verda. Framleidniaukning eykur rekstri. t.a.m. borfina a nyjum storfum enn frekar og sama ma segja urn bastt heilsufar og bar af leidandi lengri Einnig er athyglisvert ad atvinnupatttaka er talsvert starfsaevi. Hins vegar getur styttur vinnutfmi og minni a hofudborgarsvaedinu en a landsbyggdinni, minni yfirvinna leitt til bess ad storfum fjolgar. og hefur reyndar minnkad milli aranna 1983 og 1984.

Tafia 6.1.4.

ATVINNUPATTTAKA I % Konur

Karlar

Samtals

1983

1984

1983

1984

1983

1984

85,2

83.7

67,1

67,1

76,0

75,3

Landsbyggdin utan hofudb.sv.

91,2

90,7

72,2

73,9

82,1

82,7

Landid allt

87,9

86,9

69,3

70,1

78,7

78,6

H6fudborgarsvae6i6

Pennan mismun ma ad einhverju leyti rekja til bess ad a hofudborgarsvasdinu eru hlutfallslega fleiri konur og elstu aldurshoparnir eru einnig hlutfallslega fjolmennari par en a landsbyggdinni.

6.2 Atvinnuleysi

Hins vegar er Ifklegt ad atvinnubatttaka aukist a nsestu tveimur aratugum og ba adallega vegna vaxandi battoku kvenna i atvinnuh'finu. Eins og synt er a linuritinu, hefur atvinnubatttaka kvenna tvofaldast fra arinu 1960. A sama tima hefur batttaka karla minnkad litillega, en vart ma buast vid ad bessi broun haldi afram i sama masli.

A undanfornum fimm arum hefur atvinnuleysis or3id litillega vart a hofudborgarsvaedinu. Pad hefur bo verid sveiflukennt og ekki vidvarandi. Arstfdabundnar sveiflur og timabundin vandkvasdi i einstokum atvinnugreinum hafa haft her mest ahrif. Atvinnuleysi hefur farid nokkud vaxandi a pessum fimm arum, en bo virdist sem beirri broun hafi a3 nokkru verid smiid vid. Ad medaltali hafa verid skradir 3.500 atvinnlausir einstaklingar a ari si'9astlidin fimm ar. Ef tekid er arlegt manadarlegt medaltal atvinnuleysis verdur bad mun minna e9a tasplega 300 (tafia 6.2.1). Frambod atvinnu a hofudborgarsvasdinu virdist bvi tiltolulega stodugt.

100

1960

Tafia 6.2.1.

20

FJOLDI ATVINNULAUSRA A HOFUDBORGARSVAEDINU 1980-1984 %af Ar

Alls

mannfjolda

Medaltal a manufli

%af mannfjolda

1980 1981 1982 1983 1984

1.210 1.559

1,0 1,3 2,2 4,3 4,8

101 130 230 464 519

0,1 0,1 0,2 0,4 0,4

289

0,2

6.1.2. &ATTTOKUHLUTFOLL KARLA A VESNUMARKADI. ARIN 1960 OG 1983 EFTIR ALDURSFLOKKUN.

2.764 5.569 6.233

Medaltal 1980-1984 3.471

32

2,7

SVADISSKIPULAG

Log um vinnumidlun voru sett arid 1985. Hlutverk vinnumidlunar er i fyrsta lagi a5 greida fyrir bvi ad [jeir, sem leita atvinnu, fai starf vid sitt haefi, og ad atvinnuvegirnir eigi kost a nasgjanlegu vinnuafli. I 69ru lagi skal vinnumidlun skra atvinnulausa. Samkvaemt bessum logum er hverju sveitarfelagi med 500 ibiia eda fleiri skylt ad annast vinnumidlun.

Sveitarfelogum a sama atvinnusvaedi er bo heimilt ad reka sameiginlega vinnumidlun og er reyndar skylt ad starfa saman ad ollu sem lytur ad vinnumidlun a svaedinu. Kaupstadir med fleiri en 10 biisund ibua skulu bo reka serstakar vinnumidlanir. Reglugerd, dagsett 24. febniar 1986, kvedur a um, ad sveitarfelog a hofudborgarsvaedinu myndi eitt atvinnusvaedi.

800 -

700 306

.

600 -

500 -

.

111 173

200 -

.,_ 110

217

81

133

febr

mars

april

1ÂŤ

mai

juni

juli

6.2.2.

ATVINNULAUSIR A HOFTJDBORGARSV^DINU 1985 J Karlar

qo

176

157

158

jan

211

,

247

100 -

,.

_| Konur

33

agust

63

55

53

58

64

sept

okt

nov

des

6.3 Atvinnuskipting um, 19% f urvinnslugreinum, en 69% i verslun OQ

Tolur syna ad eftir ora breytingu a atvinnuskiptingu a hofudborgarsvasdinu a arunum 1960 til 1980 virdist sem a sidastlidnum fimm arum hafi komist a jafnvasgi milli megingreina atvinnulifsins (tafla 6.3.1).

Voxtur virdist nasr eingongu vera i bjonustugreinum.

Arsverkum (p.e. fjolda slysatryggdra vinnuvikna deilt med 52 i frumvinnslugreinum, landbiinadi og fiskveidum, og urvinnslugreinum fer faskkandi eda bau standa i stad.

bjonustu. A landsbyggdinni voru hlutfollin 22% i frumvinnslu, 39% i urvinnslu og 39% i verslun og bjonustu. Petta sest enn skyrar begar nanar verkaskipting er athugud. Hlutur hofuSborgar svaedisins i verslun, samgongum, bankastarfsemi, bjonustu og i3na5i a Islandi er mjog mikill (tofh, 6.3.2, 6.3.3 og 6.3.4).

Pad hlutverk hofu5borgarsvas3isins ad vera bjoij ustumidstoS landsins alls er meginskyring a pessan skiptingu. Her ma einnig benda a i bessu sambanc a5 byggSastefnan hefur aQallega komiS fram i uppbyggingu sjavarutvegs liti a landi.

Aftur a mod hefur ordid umtalsverd aukning a svidi bjonustu og vidskipta. Arid 1984 voru einungis 2% arsverka a hofudborgarsvasdinu i frumvinnslugrein-

Athyglisvert er einnig ad huga ad hlut hofudborgai svaedisins i ollum arsverkum her a landi arid 1984.

Par er hlutur hofudborgarsvsedisins um og yfir 60째

Tafla 6.3.1.

ARSVERK A HOFUDBORGARSV^DINU 1980-1984 Atvinnuvegir Landbunadur FiskveiSar Fiskvinnsla Idnadur Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl.

Pjonusta

1980 307 1 140 1 602 9923 4803 9012 5037 4349 18083

1981 317 1 068 1 808 10091 5214 9644 5246 4826 17966

1982 288 1 067 1 701 10315 5665 10075 5235 4943 19046

1983 307 1 100 1 806 10 135 5797 10307 5153 5207 20230

1984 270 1 018 1 598 10385 5469 10725 5173 5914 20391

SAMTALS:

54256

56180

58335

60042

60943

Breyting 1983-1984 - 12,0% - 7,4% - 11,5% + 2,5% - 5,8% + 4,1% + 0,4% + 13,6% + 0,8% + 1,5%

Hlutfallsleg skipting % Atvinnuvegir Landbunadur Fiskveidar Fiskvinnsla Idnadur Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl.

Pjonusta SAMTALS:

1980 1 2 3 18 9 17 9 8 33

1981 1 2 3 18 9 17 9 9 32

1982 0 2 3 18 10 17 9 8 33

1983 1 2 3 17 10 17 9 9 34

1984 0 2 3 17 9 18 8 10 33

100

100

100

100

100

(Heimild: Byggdastofnun) Tafla 6.3.2.

SAMANBURDUR A HLUTFALLSSKIPTINGU ARSVERKA EFTIR ATVINNUGREINUM A HOFUDBORGARSV^EDINU OG UTAN I>ESS 1984 Landbunadur 4 Hofudborgarsvaedid Utan hofudborgarsvasdis 96 100 SAMTALS:

Fiskveidar 20 80 100

Fiskvinnsla 16 84 100

Idnadur 59 41 100

Veitur 55 45 100

34

Byggingar 51 49 100

Verslun 67 33 100

Samgongur 67 33 100

Bankar 0. fl.

79 21 100

t>jon- Samtals usta 53 65 47 35 100 100

SVADISSKIPULAG

Tafia 6.3.3.

ARSVERK 1984 Hofudborgarsvaedid 386 1 018 1 598 10385 5469 10725 5 173 5914 20392 61 061

Atvinnuvegir Landbunaflur Fiskveidar Fiskvinnsla Idnadur Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl.

Pjonusta ATVINNUVEGIR ALLS:

Landid allt 8728 5069 10016 17652 10771 16045 7743 7478 31 444 114947

Hlutfall af landinu ollu % 4 20 16 59 51 67 67 79 65 53

Tafia 6.3.4.

HLUTFALLSSKIPTING ARSVERKA A HOFUDBORGARSV^DINU 1984 MIDAD VID LANDID ALLT Utan hofudborgarsvasdis 15 7 16 13 10 10 5 3 21

Hofudborgarsvaedid 0 2 3 17 9 18 8 10 33

Atvinnuvegir Landbunadur Fiskveidar Fiskvinnsla Idnaour Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl.

E>jonusta

100

100

SAMTALS:

Tafla 6.3.5.

HLUTFALLSSKIPTING ARSVERKA I EINSTOKUM SVEITARFELOGUM 1984

3 •o c ja

•3

•a

^ CD

•0

'a> > _3£

n C

Kjosarhreppur 57 Kjalarneshreppur 20 Mosfellshreppur 2 Reykjavik 0 Seltjarnarnes 0 Kopavogur 0 Gardabaer 0 1 Bessastadahreppur Hafnarfjordur 0

3 3 1 1 2 1 1 2 4

Hofudborgarsvaedid 0 Utan hofudborgarsv. 15 Landid 5

2 7 5

c c '> _*

D O)

>o

TO C

c

s

m

a) O) >

~« a>

7 3 1 8 1 23 2 16 3 13 1 18 2 16 2 15 6 22

3 16 12 8 8 11 10 13 12

6 9 13 18 21 17 19 15 14

17 13 16

9 10 10

18 10 14

cfl Li_

3 16 9

10

c

c

w

•0 O5

CO

n «

OQ

5 6 9 10 8 7 7 6

0 1 7 10 12 9 12 8 7

18 37 34 34 32 33 31 37 29

8 5 7

10 3 7

33 100 21 100 28 100

CO

3

c

CO

100

allra arsverka i urvinnslu og bjonustugreinum. Arsverkum i byggingaridnadi virdist bo vera nokkud jafnt skipt. Arsverk f frumvinnslugreinum eru aftur a moti ad langmestu leyti unnin utan hofudborgarsvaedisins.

I sveitarfelogum a hofudborgarsvaedinu er fjoldi arsverka eftir atvinnugreinum allbreytilegur (tafla 6.3.5). Hefdbundin landbiinadarstorf eru a undanhaldi a hofudborgarsvasdinu. Adeins f Kjosar- og Kjalarneshreppum starfar folk f verulegum masli ad landbunadi. Nyjar bugreinar, svmarskt og bo einkum alifuglaraskt, hafa sott a. Peim sem stunda bessar < greinar hefur bo faskkad mjog, bannig a5 nii er um i ad rada fa en stor og mjog serhaefd bii sem allt eins < ma telja til idnadar (tafla 6.3.6).

g C •O JX

CO

Landid allt 5 5 9 9 10 14 7 7 28

100 100 100 100 100 100 100 100 100

A toflu 6.3.7 ma sja, ad medallaun a hofudborgarsvasdinu arid 1984 eru ivid haerri en landsmedaltalid og bad sama a vid um allar meginstarfsgreinar.

Varhugavert er ad draga ba alyktun af bessu, ad tekjumoguleikar ladi f61k utan af landi til hofudborgarsvasdisins. Til bess er munurinn vart nasgur.

Ljost er bo ad idnadur og ekki sist bjonustugreinar eru nu vaxtarbroddur atvinnulifsins og hofudborgarsvaedid nytur gods af bvi.

35

Tafia 6.3.6.

BUFE A HOFUDBORGARSV^EDINU 1984 Kjosarhreppur Kjalarneshreppur Mosfellshreppur Reykjavik Seltjarnarnes Kopavogur Gardabasr BessastaSahreppur Hafnarfjordur

Nautgripir 1 347 227 137 32 0 16 19 41 9

Hestar 255 79 802 2985 25 972 258 9 928

Saudfe 6824 854 1 788 1 368 0 697 532 81 870

Hasnsn 10337 56 640 21 200 350 0 16200 600 1 920 4000

Svin 43 98 185 0 0 37 0 0 0

1 828

6313

13014

111247

369

SAMTALS:

Tafia 6.3.7.

MEDALLAUN KARLA OG KVENNA 1984 (i feus, kr.)

HOFUDBORGARSV/EDID Samtals Karlar Konur 214 225 192 702 372 690 360 262 317 394 247 347 464 286 427 381 226 369 388 255 324 397 297 372 464 379 283 421 268 337

Landbunadur Fiskveidar Fiskvinnsla Idnadur Veitur Byggingar Verslun Samgongur Bankar o. fl.

Pjonusta

412

SAMTALS:

.

265

352

Utan hofudborgarsvaedis Konur Samtals Karlar 174 198 188 663 285 645 267 314 357 327 367 231 460 501 265 230 353 365 281 345 237 337 260 318 262 342 451 255 316 382 378

240

325

Karlar 200 671 358 383 481 373 376 377 462 407 396

LANDID ALLT Konur Samtals 175 189 299 654 266 315 241 339 277 442 228 361 309 248 354 285 278 371 264 330 253

339

6.4 Atvinnuhusnaedi ar byggingar eru ad langmestu leyti opinberar. bygg-

ingar. Pessi flokkun Fasteignamats rikisins er bo ekki vandkvsedalaus, bvi ad breyting a notkun hiisnsdis er ekki alls stadar bundin leyfisveitingu og bvi < Samkvasmt upplysingum Fasteignamats rfkisins var ekki asvinlega tilkynnt pegar notkun bess er breytt. atvinnuhiisnasdi a hofudborgarsvasdinu riimar 3,1 A bad einkum vid um ibiidar- og idnadarhusnsSi. I milljonir fermetra arid 1984. Par af voru idnadar- sem breytt hefur verid i verslunar- eda skrifstofu- „ hiisnasdi og vorugeymslur um 40%, verslanir og hiisnaedi. Hins vegar eru tolur um heildarfjolda ferskrifstofur 23% og serhaefdar bygginar 37%. Fast- metra i atvinnuhusnaedi tiltolulega nakvaemar. eignamat rikisins skiptir atvinnuhusnasdi i fimm meginflokka: verslunar-, skrifstofu- og idnadarhus- Eins og synt er a toflu 6.4.1 er 74% alls atvinnuhus- _ nasdi, vorugeymslur og serhsefdar bygginar. Serhasfd- nasdis a hofudborgarsvsedinu midad vid grunnflatar- * Tafia 6.4.1.

•-

ATVINNUHUSN^BI A HOFUBBORGARSV^EDINU 1984 (m2)

-

Kjosarhreppur Kjalarneshreppur Mosfellshreppur Reykjavik Seltjarnarnes Kopavogur Gardabasr Bessastadahreppur Hafnarfjordur SAMTALS:

;

Verslun 0 0 3 463 354739 3779 35955 1 966 27742

Skrifstofur 0 0 3004 273 550 1 682 6 197 2294 -•'..•• 0 .

9749

Idnadur 0 94 26300 544566 13036 131 233 37048 275 158890

Vorugeymslur 0 0 5462 313 992 2271 13826 1 107 0 16268

Serh. byggingar 3580 7300 39326 831 259 7895 48992 10365 1 847 209 698

427644

296476

911 442

352 926

1 160262

o

36

Alls «• 3580 7394 -77555 ^ 2318106 28663 236 203 ^ 52780 _ -• 2122 422347 *" _^ 3 148 750

SV/EDISSKIPULAG

Tafia 6.4.2.

ATVINNUHUSN^BISST^RB A IBUA 1984 (m2) Kjosarhreppur Kjalarneshreppur Mosfellssveit Reykjavik Seltjarnarnes Kopavogur Gardabasr Bessastafiahreppur HafnarfjorSur HOFUDBORGARSVXEDIO

Atvinnuhusnaedi 3580 7394 77555 2318 106 28663 236 203 52780 2 122 422347

ibiiar 187 366 3627 88505 3657 14565 5890 706 12982

3 148 750

130485

Fjoldi m2 a ibua 19,14 20,20 21,38 26,19 7,84 16,22 8,96 3,01 32,53

24,13

mal ad finna i Reykjavik. Par eru einnig stserstu samfelldu atvinnusvaedin.

Atvinnuhiisnasdi a hofudborgarsvasdinu hefur aukist talsvert sidasta aratuginn midad vid folksfjolda.

Arid 1976 voru um 20 fermetrar atvinnuhusnasdis a hvern ibua, en arid 1984 voru peir ordnir rumlega 24 a hvern ibua (tafia 6.4.2). I Hafnarfirdi eru flestir fermetrar atvinnuhusnsedis a hvern ibua, 32,5, enda er storidja mest bar.

Erfitt er ad aastla framtidarporf fyrir atvinnuhusnaedi vegna ovissu um broun atvinnumala. Nu virdast aherslur vera a5 breytast talsvert mikid i atvinnulifinu i att til tolvuidnadar og hataekniiSnadar. f>etta getur haft mikil og varanleg ahrif a atvinnugreinar a hofudborgarsvcedinu og bad husnasfii sem viSkomandi starfsemi barfnast.

Lagt er til a5 ger5 verSi athugun a hugsanlegum ahrifum tolvuvaedingar og hataekniiSnadar a atvinnulif og atvinnuhusnaedi a hofu9borgarsvae3inu.

6.5.1.

6.5 Skipulag atvinnusvaeda

HELSTU ATVINNUSV^DI 9 Nuverandi atvinnusvaedi.

D Ny atvinnusvaedi til 2005.

Vid skipulag byggdar er bad grundvallaratridi ad tekid se fullt tillit til atvinnullfs a vidkomandi svaedi.

Taka parf mid ad pvi vid skipulagningu ad nasgilegt frambod se af hentugum lodum i godum tengslum vid samgongur og veitukerfi. Einnig parf ad huga ad staerdum loda, lodaskilmalum og atvinnuhusnaedinu sjalfu.

Pegar atvinnusvasdi eru skipulogd verdur ad taka tillit til margra atrida sem Ijost er ad hafa ahrif a pad hvar idnadi er valinn stadur. Ma par nefna frambod a hasfu vinnuafli, tengsl vid samgonguasdar, moguleika a vexti, verd a landi, hve langt eda stutt er i idnad af somu eda svipadri gerd og hvernig almenningssamgongum er hattad.

Breytingar a atvinnulffinu eru oft orar og gera ekki avallt bod a undan ser. Fyrirtaskjum er pvi naudsyn ad geta lagad starfsemi sma og husnaedi ad breyttum adstaedum.

Undanfarin ar hafa adstaedur fyrir storidju a hofudborgarsvaedinu verid athugadar a vegum idnadarraduneytisins, og m.a. verid bent a svasdi vid Straumsvik og a Geldinganesi sem hugsanlega vaeru 37

fallin til meiri storidju. yCskilegt er ad vie) slikar athuganir se tekid meira tillit til peirrar almennu skipulagsvinnu sem verid er ad leysa af hendi a svaedinu.

6.6

Atvinnumalanefnd

nyjar atvinnugreinar hafa i for med ser margvislegar breytingar, baedi hvad vardar vinnuafl og adstoou.

Tolvuvaeding, rafeindaidnadur og hataekniidnadur hafa vfdast hvar aukid borfina fyrir vinnuafl en ekki ofugt. Jafnframt gerir bessi broun nyjar krofur til menntakerfisins bar sem verkleg menntun og endurmenntun verdur afar mikilvaeg er fram lida stundir.

Komid hefur i Ijos ad hataekniidnadur krefst einkum tvenns konar vinnuafls, annars vegar hamenntadra serfraedinga og hins vegar litt sermenntads vinnuafls A vegum Sambands sveitarfelaga a hofudborgar- sem hefur litlar vonir um frama bar sem millistigid f svaedinu er starfandi sameiginleg atvinnumalanefnd. menntun og starfsreynslu vantar.

Markmid hennar er ad efla samvinnu sveitarfelaganna a svaedinu i atvinnumalum og basta tengsl vid Proun nyrra atvinnugreina getur ordid oasskileg ef ^ samtok atvinnurekenda og launpega. Nefndin hefur nun er a kostnad annarra og eldri atvinnugreina. Pa9 ÂŤ ad jafnadi haldid fundi manadarlega a Skipulags- er bvi naudsynlegt ad byggja nyskipun i atvinnulifi a stofu hofudborgarsvaedisins, m.a. til ad raeda horfur f peim efnahagslega grunni sem einkennir svaediS, og atvinnumalum svaedisins, skiptast a upplysingum, raska ekki um of bvi jafnvsgi sem er fyrir hendi. m.a. um atvinnuleysi a svsedinu, og til ad leggja drog ad urbotum bar sem bess hefur bott borf.

Par sem hofudborgarsvaedid er eitt atvinnusvaedi er _ lagt til ad atvinnustefna sveitarfelaganna verdi " Atvinnumalanefnd hefur nyverid gengid fra upplys- motud med eftirfarandi atridi i huga: ingariti a ensku, til dreifingar erlendis, um skilyrdi til atvinnurekstrar a hofudborgarsvaedinu. Er hug- Liklegt er ad miklar breytingar verdi a atvinnulifi myndin med bessum basklingi su ad kynna samstarfs- hofudborgarsvasdisins nasstu aratugi. Pvi er naudsynog vidskiptaadilum hofudborgarsvasdid og ba mogu- legt ad fylgjast vel med og kanna bessi mal me5 bad leika sem bad hefur upp a ad bjoda. Einnig hefur fyrir augum ad bregdast vid peim i tima og a vi5verid komid upp adstodu til ,,telex"- og ,,easylink"- eigandi hatt. Tryggja barf ad skipulagi svasdisins se samskipta a Skipulagsstofunni, bannig ad audveld- hagad pannig ad sem best se komid til mots vi5 lega megi svara peim fyrirspurnum sem kunna ad vaentanlegar breytingar. berast.

Naudsynlegt er ad stefna markvisst ad bvi ad gera atvinnulif a svaedinu fjolbreyttara en mi er til treysta grundvoll bess og koma i veg fyrir arstidabundnar 6.7 Framtidarhorf- sveiflur atvinnuframbods.

ur i atvinnumalum

t--.. I'. --â&#x20AC;˘

Erfitt er ad meta med nokkurri vissu framtidarbroun og moguleika i atvinnumalum a hofudborgarsvaedinu neestu tvo aratugi. Einnig er erfitt ad meta hversu morg storf verda vaentanlega i bodi eda hve mikil borf verdur fyrir pau, p.e. atvinnupatttoku.

Pvi hefur verid haldid fram ad pjonustugreinarnar, sem hingad til hafa tekid vid meginhluta pess folks sem kemur ut a vinnumarkadinn, geti bad ekki ollu lengur. Orsok bessa ma einkum rekja til beirra oru taskniframfara sem mi eiga ser stad. Almennt er talid ad vaxtarbroddur atvinnulifsins verdi i serhaefdri bjonustu og idnadi, a syidi rafeinda- og hataskniidnadar sem einkum midast vid utflutning. Ljost er ad

Mikilvasgt er ad sveitarfelog a svaedinu komi sem ^ fyrst f framkvaemd beim akvasdum i logum um vinnu- ^ midlum sem snerta bau. _ Mikilva;gt er ad hugad se ad eftirfarandi atridum^ begar atvinnusvsedi a hofudborgarsvasdinu eru skipu- J logd: - Sem best tengsl seu milli ibudahverfa og atvinnusvaada, m.a. til ad draga ur umferd og kostnadi sem henni fylgir.

- Pess se avallt gaett ad hafa til reidu lodir undir atvinnustarfsemi a hentugum stodum a hofudborgarsvaedinu bar sem haegt se ad byggja med lagmarks-, tilkostnadi. t

- Athugad verdi hvort ekki megi endurskipuleggja eldri atvinnusvaedi, bar sem hentug byggingasvasdi ( eru ekki obrjotandi.

38

SV&DISSKIPULAG

- Atvinnufyrirtski i somu e5a svipuSum greinum seu til hiisa a svipuQum slodum.

- Meta ver5ur frambod vinnuafls a svseSinu me5 hliQsjon af breyttum krofum atvinnulifsins, ba?5i me9 tilliti til fjolda starfa og menntun beirra einstaklinga sem beim munu sinna.

Lagt er til aS stofnaSur verSi serstakur itfnprounarsjoSur fyrir hofuSborgarsvaeSiS til aS efla nyskopun i atvinnulifinu, en slikir sjoSir starfa nu i 68rum landshlutum.

39

7. Verslun - midhverfi Verslun ma skipta i tvennt, b.e. heildverslun og smasoluverslun. Smasoluverslunin skiptist aftur a moti i dagvoruverslanir og valvoruverslanir. Dagvara er vara sem adeins er notud einu sinni. svo sem matvara, og er ad jafnadi a5 finna i stuttri fjarlaegd fra heimilunum. Med valvoru er att vid voru sem nota ma oftar en einu sinni. Valvoruverslanir eru yfirleitt i midhverfum eda verslunarmidstodvum.

Sumar storverslanir eru i senn dagvoru- og valvoruverslanir.

Reynslan erlendis synir hins vegar a5 valvoruverslun er yfirleitt smam saman flutt inn i pessi midhverfi.

Pvi hefur dregid hlutfallslega ur mikilvasgi gomlu midhverfanna a svidi valvoruverslunar, m.a. vegna pess ad fbuum i namunda vid bau faskkar, samgongur eru erfidar og skortur a bflastaedum. Nyju hverfin liggja aftur a moti vel vid samgongum og par eru naeg bflastaedi fyrir vidskiptavinina. Sum pessara verslunar- og midhverfa eru a svaedum sem voru ekki

A hofudborgarsvasdinu eru nu 17 storar verslunarmidstodvar. Stserstur ad golfflatarmali er gamli midbasrinn i Reykjavik med um 97 biisund fermetra. Er pad nalasgt pvi ad vera 25% alls verslunarrymis a hofudborgarsvasdinu og um 44% verslunarrymis i verslunarhverfum a svaedinu. Gamli midbaerinn i Reykjavik he fur bvi akvednu hlutverki ad gegna a svsedinu, og ma benda a ad taep 90% af verslunarryminu par fara undir valvoru, sem er (1979) jafnframt um 53% af veltu alls verslunarrymis i valvoru a hofudborgarsvasdinu. Nasst a eftir er svasdid Armuli/ Skeifan med 27% veltunnar (1979).

A undanfornum arum hefur nyjum verslunarhverfum og stormorkudum fjolgad a hofudborgarsvasdinu. I grannbyggdum Reykjavikur hafa ennfremur risid midbaeir i Kopavogi, a Seltjarnarnesi og Gardabae. Utan midbasjar i Hafnarfirdi hefur byggst upp verslunarhverfi vid Reykjavlkurveg. Ennfremur eru fyrirhugud midhverfi vid Reykjanesbraut i Fifuhvammslandi i Kopavogi, nyr midbasr i Mosfellssveit og nyr midbasr i Kringlumyri i Reykjavik er i byggingu.

7.1.1.

Flest pessara nyju verslunar- og midhverfa versla MIDB^IR enn sem komid er fyrst og fremst med dagvorur. 9 Nuverandi 40

Fyrirhugufl miflhverfi.

SV/fDISSKIPULAG

radgerd sem verslunar- og bjonustumidstodvar i ; skipulagi, heldur sem idnadarsvsedi eda fbiidarsvaedi.

Sidari hluta ars 1981 var byggt upp reiknilfkan af valvoruverslun a hofudborgarsvasdinu a Skipulagsstofunni. Likan petta gefur m.a. til kynna hvernig velta i smasoluverslun dreifist a einstok verslunarhverfi a hofudborgarsvaedinu midad vid akvednar forsendur. Reiknilikanid hefur verid notad til utreikninga a stasrdarhlutfollum verslunarhverfa a hofud| borgarsvaedinu.

um eda miSstoSvum sem liggja vel vid samgongum.

Fyrirsjaanleg er aframhaldandi uppbygging verslunarhusnasdis f adurnefndum verslunarhverfum, en liklega verSur miSbaer vid Reykjanesbraut i Fifuhvammslandi ekki fullbyggdur a skipulagstimabilinu.

Reynslan erlendis synir a5 erfitt er a5 viShalda gomlum midhverfum vegna faskkunar fbiia {?ar og skorts a bflastajSum eins og a5ur getur. Gamli rm'5basrinn i Reykjavik mun orugglega verda midstod verslunar og raunverulegur ,,midbeer" hofudborgarYmislegt ma lesa lir nidurstodum bessara utreikn- sva^disins a skipulagstimabilinu, bo svo ad hlutfall inga. Til dasmis vard Ijost, a5 bad mun hafa mikil verslunar bar falli ur 25% allrar verslunar a hofudahrif a 611 onnur verslunarhverfi a hofudborgarsvasd- borgarsvasdinu i 15% eins og likur benda til. Erinu ad byggja mikid verslunarrymi i Kringlubse, nyja lendis hefur med ymsu mod verid reynt ad endurmidbaenum i Reykjavik. Sum verslunarhverfi vekja gamla midbaei og hefur su adferd ad hindra reyndust oflug i beim skilningi, ad nidurstodurnar eda tefja uppbyggingu nyrra midhverfa gefist ilia. Ef ur5u beim avallt i hag, bratt fyrir mismunandi gildi einungis eru byggd ny verslunarhverfi og litid gert til i fyrir addrattarafl beirra og bratt fyrir onnur oflug ad basta samkeppnisadstodu gamalla hverfa, er ekki ! verslunarhverfi. vid odru ad buast en ad beim hnigni, einkum ef um er ad rasda mjog storar verslunarmidstodvar. Einu ma a5 golfflatarmal a hvern fbua i verslun muni radin sem dugad hafa eru ad baeta umhverfi og aukast a nasstu arum, en bo taepast eins mikiS og samgongur, fjolga bilastasdum og auka fbudarhusj si'Qustu aratugi. Arid 1962 var 1,0 m2 verslunarhus- nasdi i gomlu midbasjunum. Ef vidhalda a beim tasp' naedis a fbua, en 1979 var pessi tala komin upp i 2,9 lega 100 pusund fermetrum verslunarhusnaedis, sem nii 2 2 er ad finna i Kvosinni og gamla midbaenum, er aeskilegt ; m a fbua og 1985 i 3,3 m a fbua. Aaetlanir um j aukningu naestu tuttugu arin benda til a5 golfflatar- ad ofangreind atridi seu hofd i huga. maliQ veroi 5-5,5 m2 a fbua i Reykjavik og 4,4-5 m2 a fbua a hofudborgarsvasSinu sem heild. Arid 2005 Lagt er til a5 verslunarmiSst65var verSi viS a5alaettu bvi a5 vera 680-770 busund fermetrar verslunar- gotur par sem bflar og almenningsvagnar eiga greiSi husnasdis a sveefiinu, b.e. 260-350 busund fermetra an adgang. vidbot a tuttugu ara timabili.

Lagt er til a5 motuS verSi heildarstefna varSandi Reynsla annarra bj65a bendir til a9 liklegt se a9 staSsetningu og staerS helstu miShverfa a hofuSborgaukning i verslun verQi mest i nyjum verslunarhverf- arsvasSinu.

41

8.

Op in her /Djonusta 8.1 S kola ma I

A hofudborgarsvaedinu starfa nu 47 skolar samkvsemt grunnskolalogunum fra 1974. Auk pess eru 43 framhaldsskolar af ymsu tagi a svasdinu.

Stofnkostnadur vi5 grunnskolakerfid og kostnadurinn vid rekstur pess skiptist nokkud skyrt milli rikis og sveitarfelaga. Stofnkostnadinum vid grunnskolana er skipt til helminga milli rikis og sveitarfelags og sveitarfelogin bera u.b.b. bridjung af rekstrarkostnadi beirra. r O5ru mali gegnir um framhaldsskolana og fjarmognun beirra bvi a5 mjog er misjafnt hvernig kostnadi vi5 rekstur beirra er skipt. froun framhaldsskola hefur verid or a undanfornum arum og verQur trulega afram, auk pess sem fullorSinsfrasSsla og endurmenntun eykst. Petta leiQir af ser aukna fjarhagsbyrdi fyrir vidkomandi sveitarfelog. Her ma nefna a5 rfkiS greiQir allan stofn- og rekstrarkostnad menntaskolanna, en einungis hluta af stofn- og rekstrarkostnadi fjolbrautaskolanna.

Frumvarp til laga um framhaldsskola hefur ekki enn nad fram ad ganga a Alpingi pratt fyrir itrekadar tilraunir, og oljost er hvenser vsenta ma stefnumotunar rikisins i malefnum peirra.

5 km

Su vidmidun, sem akvedid var ad stydjast vid i 8.1.1. framreikningum mannfjolda a Skipulagsstofu hofudborgarsvsdisins bendir einnig eindregid til pess ad GRUNNSKOLAR OG GRUNNSKOLAHVERFI bornum a grunnskolaaldri muni faekka a naestu 20 A HOFUDBORGARSV/«DINU arum. Tafia 8.1.1 synir baedi tolulega faskkun og • Grunnskbli • Fyrirhugadur grunnskoli — Hverfamork 42

SVADISSKIPULAG

grunnskolaaldri faekka. I slikri endurskodun yrdi bo ad taka til athugunar atridi eins og samfelldan skoladag og einsetinn skola.

Tafia 8.1.2.

EINSTAKLINGAR A FRAMHALDSSKOLAALDRI 1984-2034, A HOFUDBORGARSV^EDIDINU. (MIDAD VID MEDALKOST.) ibuar alls F>araf 16-19 ara

FRAMHALDSSKOLAR Fyrirhugadir

Tafia 8.1.1.

Framreikningur fjolda barna a forskola- og grunnskolaaldri.

1984 Lagmark Alls 6-15 ara Medal Alls 6-15 ara Hamark Alls 6-15 ara O/ /O

2005

2005 154.322 9.046 5.7

2035 162.834 6.999 4.3

I toflu 8.1.2 ma sja somu proun i aldurshopnum 16 til 19 ara, en pad eru fyrst og fremst einstaklingar a peim aldri sem fara i framhaldsskolana. Naudsynlegt er einnig a5 taka mid af bessari proun vid frekari uppbyggingu framhaldsskola a svasdinu, a sama hatt og vid grunnskolana. P6 gilda par nokkud onnur vidhorf, par sem talsverdur fjoldi nemenda utan hofudborgarsvasdisins saskir framhaldsskolana her.

A5 visu hefur betta breyst med uppbyggingu framhaldsskola uti a landi, en aeskilegt er engu ad si'dur ad skolayfirvold og sveitarstjornir taki mid af peirri proun sem nu virdist fyrirsjaanleg.

8.1.2.

â&#x20AC;˘ Nuverandi

1984 130.722 8.847 6.8

Ljost er einnig ad or taskniproun mun hafa vidtaek ahrif a atvinnulif sva?disins. Gagnkvaem tengsl atvinnulifs og menntakerfis eru forsenda edlilegrar prounar atvinnumala. Pvi verda menntastofnanir a hofudborgarsvaedinu ad taka mid af porfum og moguleikum atvinnulffsins. Endurmenntun og fullordinsfraedsla mun pvi verda as mikilvaegari pattur i starfi skolanna.

2035

130.866 21.095 16.2

141.962 15.574 11.0

135.864 10.933 8.0

130.866 20.890 16.0

154.326 19.800 12.8

162.834 16.433 10.1

130.866 21.095 16.2

167.240 24.831 14.8

196.615 24.400 12.4

Astasda er fyrir sveitarfelogin a hofudborgarsvasdinu ad taka sem fyrst a bessum malum og leggja drog ad samraemdri og hagkvaemri uppbyggingu menntakerfisins a bessu svaedi, sem tekur til allra frasdslustiga, bar a medal grunnskolamenntunar, framhaldsskolamenntunar, endurmenntunar og fullerdinsfrasdslu.

Forskoli byrjar hja 6 ara bornum.

mikla hlutfallslega faskkun i bessum aldurshopi.

Lagt er til aS sveitarfelog hofuSborgarsvaeSisins taki batt i bvi a5 mota menntastefhu og ieggja drog aS samraemdri og hagkvaemri uppbyggingu menntakerfis a svaeSinu. ViS ba stefnumotun verSi miSaS viS eftirfarandi atriSi:

Veturinn 1984-1985 voru 18.113 nemendur i 1. til 9. bekk grunnskolanna a hofudborgarsvsdinu, og 1.906 born gengu i forskola. Naudsynlegt er ad taka uppbyggingu skolahiisnasdis a svasdinu til endurskodunar med tilliti til bess ad liklega mun bornum a 43

o - StaSsetning og staer9 skola se akveSin meS raunhaefu tilliti til pess hvernig mannfjoldaproun a hofuOborgarsvaeSinu muni verSa.

Tafla 8.2.1.

FRAMREIKNINGUR ALDRADRA (65 ara og eldri)

- Samvinna verSi hofS um hvar hafa skuli skolabyggingar, og byggSarbroun og almenningssamgongur hafo'ar til hliflsjonar.

1984

- Samvinna verSi hofS um broun og uppbyggingu framhaldsskola, einkum me8 tilliti til verkaskiptingar og kostnaSar, svo aS komio' verSi i veg fyrir tviverknaS og oedlilega samkeppni um nemendur.

- Mork skolahverfa verSi sveigjanleg til aS tryggja hagkvaema nytingu skolahusna-dis. Sam a mali gegnir um ger5 pess a husnaedis.

- Skolar verSi byggSir me9 baS fyrir augum aS ba megi nyta til annars en kennslu, ef ibuabroun gefur tilefni til.

' ;

'2005

2035 ^"

LAGMARK Alls 65 + %

130.866 13.983 10.7

141.967 18.973 13.4

135.864 *37.236 _ 4 27.4 *â&#x20AC;˘"

VIDMIOUN Alls 65 + %

130.866 13.983 10.7

154.326 19.060 12.3

.

162.854 +< 39.161 24.0

HAMARK Alls 65 + %

130.866 13.983 10.7

167.240 19.173 11.5

196.615/* 40.933 21.0

^

m

^ 1 ^

Nu begar er ekki unnt a5 sinna fjolda aldradra sem ' burfa a ymiss konar heilbrigQispjonustu ad halda.

Fjoldi beirra er oljos, par sem bidlistar hafa ekki ' veri5 metnir me9 tilliti til bess hvort 6ska5 er eftir - Tengsl menntakerfis og atvinnulifs a svaeSinu verSi dvalarrymi eda sjukrarymi. Landlasknisembasttid efld mark visst men' hlifSsjon af beirri dru taeknibroun hefur nylega kannad hversu mikil porf er fyrir vist- ( sem nu a ser sta5. unarrymi fyrir aldrada, og samkvaemt niSurstodum embaettisins voru a bidlistum 1.434 einstaklingar a - Endurmenntun og fullorSinsfraeSsla verSi mark- hofuSborgarsvsdinu sem burftu a vistun ad halda. visst loguS aff nuverandi menntakerfi og boSifi upp a videigandi menntaleiSir. Tafla 8.2.2 synir rymi a dvalar- og hjiikrunarheimilum a hofudborgarsvasdinu i arsbyrjun 1985.

- Sveitarfelog a hofuSborgarsva;3inu hafi frumkvaeo'i ad gagnkvsemri upplysinga- og pekkingarmi31un Tafla 8.2.2. milli skola, rannsoknarstofnana og atvinnulifs.

- KomiO verSi a viStaekri samvinnu milli fraeSsluumditmanna tveggja a hofu5borgarsva?5inu.

RYMI A DVALAR- OG HJUKRUNARHEIMILUM A HOFUDBORGARSV^DINU 1985.

8.2 Heilbrigdismal Reykjavik Hafnarfjordur Kopavogur

Vistrymi 335 104 0

Hjukrunarrymi 599 195 38_

Ljost er ad breyting a aldurssamsetningu ibiia og 832 439 tidni sjukdoma kallar a breyttar adferdir vi5 skipu- Alls a hofudborgarsvaaflinu lag og stjornun heilbrigdisbjonustu. NauSsynlegt A biSllstum a tÂťssar stofnanir 01.12.1985:1.434 einstaklingar. verdur a9 leggja meiri aherslu a fyrirbyggjandi starf a svi9i heilbrigSismala en nu er og gott skipulag heilsuga2slukerfisins. Jafnframt mun fjolgun f efri Ljost er ad umonnun aldradra verQur asamt forvarnaldurshopunum vafalaust hafa i for me5 aukna eft- arstarfinu eitt meginverkefnid i heilbrigQisbjonustu a hofuSborgarsvasdinu f framtidinni. irspurn eftir hjiikrunar- og sjukrarymi.

Framreikningur aldurshopsins 65 ara og eldri mida9 vid me9alkost Skipulagsstofunnar (tafia 8.2.1) synir basQi tolulega og hlutfallslega fjolgun fram til arsins 2005 og enn meiri fjolgun, ef Iiti9 er fram til arsins 2035.

Log um heilbrigdisbjonustu nr. 59/1983 akveda heilsugassluumdasmi og starfssvasdi heraSslaekna.

Starfssva?5i heradslaskna eru bin somu og mork kjordcema. Hins vegar eru fimm heislugassluumdsemi a hofudborgarsvaedinu, b.e. Reykjavfkurumd$mi.

44

1

SV/EDISSK1PULAG

me9 14 heilsugassluhverfi, Hafnarfjardarumdaemi, Kopavogsumdaemi, Mosfellsumdaemi og Seltjarnarnesumdasmi.

ana sem fyrir eru. Ljost er bvi a5 allar forsendur eru fyrir hendi til a5 byggja upp fullkomid heilbrigdisbjonustukerfi a bessu svaedi.

5 km

5km

8.2.1

8.2.2.

HEILBRIGBISSTOFNANIR I.

HEILBRIGBISSTOFNANIR II.

â&#x20AC;˘ Heilsugaeslustofl

O FyrirhuguS heilsugaeslustod

^ Elli og hjukrunarheimili

â&#x20AC;˘ Sjukrahus og meoferoarstofnanir.

"Mbrk heilsugaeslusvaeda.

Rikid greidir 85% stofnkostnadar heilsugaeslustodva og laun laskna, hjukrunarfrasdinga og Ijosmasdra.

Sveitarfelogin greida 15% stofnkostnadar og rekstrarkostnad.

Uppbygging heilsugasslustodva a hofudborgarsvasdinu er enn tiltolulega skammt a veg komin, ef midad er vid landsbyggdina. Til ad mynda voru i april 1985 einungis 22 af 104,5 stodugildum heilsugaeslulaekna a hofudborgarsvasdinu. A5 visu starfar nokkur fjoldi laskna sarhkvasmt heimilislaeknasamningi, en pa5 kerfi er raunverulega utan ramma laga um heilbrigQisbjonustu. I mai 1986 voru starfandi 11 heilsugaeslustodvar a hofudborgarsvaedinu.

Lagt er til aS unnifl verdi a5 eftirfarandi markmiOum meS pad fyrir augum a5 byggja upp fullkomifi heilbrigdispjonustukerfl a hofuSborgarsvaeSinu: - UnniS verSi a8 hverfaskiptingu heilbrigSisbjonustunnar utan sjukrahusanna til bess a5 auSvelda almenna heilsuvernd og stytta leiS milli beirra sem burfa a heilbrigSisbjonustu aS halda og beirra sem hana veita. Vi3 ba vinnu verSi teki5 miS af aaetladYi byggSabroun og framtiSarskipulagi almenningssamgangna.

- LeitaS verdi leiSa til a<5 tengja starfsemi heilsugaeslustoSva og sjukrahusa betur en nu er gert.

- KomiS verSi a eSlilegri verkaskiptingu sjukrahusa Helstu sjukrastofnanir landsins, svo sem Borgarspit- a svaedinu, er komi i veg fyrir a3 serhaefS starfsemi se alinn, Landspitalinn, Landakotsspitali, Kleppsspital- viSar en naudsynlegt er. inn, Reykjalundur o.fl. eru a hofu9borgarsva;5inu.

Er svo komiQ ad ekki er talin porf a a5 reisa ny - KomiS verdi a samraemdri heildarskipulagningu sjiikrahus a svaedinu naestu aratugi, heldur verdi sjukraflutninga a svaeSinu, er taki til flutninga og unniQ ad aframhaldandi uppbyggingu beirra stofn- mottoku sjuklinga.

45

- LogS ver5i serstok ahersla a aS efla heilbrigSisjjjonustu aldraSra, (Kir sem nun er nu jiegar ofullnaegjandi og fyrirsjaanlegt er aS oldruSum mun fjolga mjog a naestu aratugum.

Samkvasmt meQalkosti i mannfjoldaframreikningum Skipulagsstofunnar mun bornum a aldrinum 0-9 ara, b.e. a dagvistaraldri, faekka a nasstu 20 arum u m j 2.400, eda lir 16,5% af mannfjolda sva;9isins i 12,4%. Pessi aldurshopur mun fara minnkandi strax upp ur 1990. Pvi bendir mannfjoldaprounin til {)ess ad porf fyrir dagvistarrymi muni minnka er fram Ii5a stundir, einkum ef litid er til lengri tima en nastu 20 ara. Hins vegar er Ijost ad vi5 rikjandr a9stae8ur er mikil porf fyrir vidbotarrymi, bar sem biolistar dagvistarstofnana eru nokkud langir, pott pad se a8 visu mismunandi eftir sveitarfelogum.

8.3 Felagsleg frjonusta Felagsleg pjonusta a vegum sveitarfelaga a hofudborgarsvasQinu hefur fariS mjog vaxandi a undanfornum arum. Eftirspurn eftir dagvistun hefur aukist mikiS vegna sivaxandi patttoku kvenna i atvinnulifinu. Fjolgun aldraSra hefur kallad a aukna pjonustu vi3 pa. Loks hefur ymiss konar asskulydsstarf fasrst i voxt. Pjonusta t.d. vid hreyfihamlaoa og broskahefta er einnig meiri en aour.

A Skipulagsstofunni hefur porf fyrir dagvistun barna verid framreiknuS, p.e. a dagheimilum, i leikskolum og a skoladagheimilum, og miSad vi5 pa forsendu sem menntamalaraSuneytid notadi i 10 ara aastlun sinni fra arinu 1982 um uppbyggingu dagvistarheimila.

Tafia 8.3.1.

Riki og sveitarfelog hafa haft samvinnu um felagslega pjonustu, par sem sveitarfelogin eiga frumkvasSiS og annast framkvasmdir og rekstur, en rikisvaldid hefur eftirlit og leggur fram hluta fjarmagns a moti sveitarfelogunum.

FRAMREIKNINGUR BARNA A DAGVISTARALDRI. 2004

2034

130.866 21.658 16.5

141.962 15.017 10.6

135.864 10.351 7.6

VIDMIDUN Alls 0-9 ara %

130.866 21.658 16.5

154.326 19.207 12.4

162.834 15.898 9.8

Hamark Alls 0-9 ara %

130.866 .21.658 16.5

167.240 24.337 14.6

196.615 24.288 12.3

1984

Pad er enn fremur Ijost a5 aldursdreifing ibua hofuQborgarsvasdisins a naestu aratugum mun hafa mjog mikil ahrif a eftirspurn eftir felagslegri bjonustu a hofudborgarsvaedinu.

8.3.1 Dagvistun A sidustu tveimur aratugum hefur atvinnubatttaka kvenna a hofudborgarsvaedinu aukist mjog mikiS og starfa nu um 69% kvenna a aldrinum 15-69 ara utan heimilis. Petta hefur leitt til mikillar eftirspumar eftir dagvistun, sem sveitarfelogin hafa ekki getaQ fullnaegt.

Lagmark Alls 0-9 ara %

Se forsenda menntamalaraQuneytisins 16g9 til grundvallar (sja toflur 8.3.3 og 8.3.4) barf nu pegar rum- I lega 10 piisund dagvistarrymi, midad vid fjolda ein- I

Tafia 8.3.2.

FJOLDI BARNA I DAGVISTUN A HOFUDBORGARSV^DINU 1985.

Skoladagheimili

Alls

410

138 2293 137 414 102 275 132

0 0 246 0 20 0 22 115

18 170 3686 154 636 102 383 657

1894

3509

403

5806

Oagheimili Kjalarneshreppur Mosfellssveitarhr.

Reykjavik Seltjarnarnes Kopavogur Gardabaer Hafnarfjordur Adrir adilar Alls

0 32

1147 17 202 0 86

46

Leikskoli

18

SVAOISSK1PULAG

Tafia 8.3.3.

FRAMREIKNINGUR BARNA A ALDRINUM 0-5 ARA OG 6-9 ARA.

i

1984

2005

2035

130.866

154.326

162.834

0-5 %

13.500 10.3

11.462 7.4

9.452 5.8

6-9 %

8.158 6.2

7.745 5.1

6.446 4.0

ibiiar alls.

Tafia 8.3.4.

FRAMREIKNINGUR

DAGVISTARPARFAR A HOFUBBORGARSV^DINU, SKV. MEDALTALI (C).

1984

Fjoldi 0-9 ara

dh/lsk (0-5 ara) 13.500 64%

Port skv. spa Alls

2035

2005

8.640

skdh (6-9 ara) 8.158 17%

dh/lsk

skdh

dh/lsk

skdh

11.462 64%

7.745 17%

9.452 64%

6.446

1.387

7.336

1.317

6.049

10.027

17%

1.096

8.653

7.145

dh: dagheimili Isk: ieikskoli skdh: skoladagheimili Nuv. fjoldi barna (dagvist 5.806 Vidb6tarbrof nu 4.221 Forsendur: 64% davistarborf 0-5 ara 17% dagvistarborf 6-9 ara

staklinga a h6fu3borgarsva;3inu. Samkvaemt somu forsendu byrfti pvi rymi fyrir 2.800 born fram til arsins 2005 til vidbotar peim 4.200 rymum sem vantar nu pegar. Tolurnar syna a9 miki3 vantar a a3 eftirspurn eftir dagvistarrymi ver3i fullnaegt pott einstaklingum faekki i aldurshopnum 0-9 ara fram til arsins 2005.

Tafia 8.3.5.

HLUTASTORF KVENNA A HOFUDBORGARSV^EDINU. (Vinnumarkadurinn 1984)

Aldurhopur

Ennfremur er mjog liklegt a3 batttaka kvenna i atvinnulifinu muni enn aukast og pa jafnframt eftirspurn eftir dagvistun. Eins og sest a toflu 8.3.5 vinna nim 40% starfandi kvenna halfan vinnudag e5a padan af styttri. Ef pessi hopur leitaSi i frekari maeli eftir fullu starfi, sem ekki er oliklegt, mun eftirspurn eftir dagvistun vaxa ad sama skapi. Atridi eins og styttur vinnutimi, sveigjanlegur vinnutimi foreldra, lenging skolatima og lengra faedingarorlof fyrir baQa foreldra geta hugsanlega haft ahrif i pa att a9 draga lir eftirspurn. Slik ahrif er po torvelt ad meta og pau breyta ekki miverandi astandi.

0-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74

47

Fjoldi i aldurshop Starfandi

15810 5362 5856 5792 4972 4439 3607 2952

3301 3249 2958 2396

630 4836

5510 5050 4302 3792

3107 2568 2755 2588

75 +

2132 3711

2109 1368 550 225

Allir

66544

39390

3

V*

Vz

596 1869 1242 1009 707 509 348 232 253 283 248 227 186 110

31 1820 1312 934 821 731 561 415 488 483 423 330 137 58

/ÂŤ

1 631 1022 864 863 826 665 521 497 467 390 259 86 25

7819

8544

7117

Vi

1 516 1934 2243

1911 1726 1533 1400 1517 1355 1048 552 141 32 15910

verid gert i malefnum aldradra medal sveitarfelaga a hofudborgarsvaedinu a allra sidustu arum.

Samkvaemt logum ber rikinu ad fjarmagna 50% af aastludum byggingarkostnadi vi5 fullbuid dagvistarhusnaedi og sama a vi5 um gamalt hiisnasdi. Mikill misbrestur er a ad betta framlag skili ser. Rekstrarkostnadur dagvistarheimila hvflir a sveitarfelogunum ad odru leyti en bvi a5 rikid greidir svonefndan umframkostnad vegna fatladra barna a dagvistarheimilum.

Sveitarfelogin eru odum ad akveda fjolda og sta5setningu hiisnasdis fyrir aldrada. Naudsynlegt er ad leggja aherslu a ad sii uppbygging verdi tengd odrum bjonustupattum, sem aldradir hafa porf fyrir.

Af toflu 8.3.7 ma rada ad toluvert hefur verid byggi af fbudum fyrir aldrada og ad framkvaamdir standa fyrir dyrum.

8.3.2 Malefni aldradra Raunverulegur og hlutfallslegur fjoldi aldradra a Island! fer ort vaxandi, pvi a5 langlifi eykst med pjodinni en frjosemi minnkar. Sveitarfelog hofudborgarsvaedisins munu ekki fara varhluta af beirri broun.

Tafla 8.3.7.

IBUDIR FYRIR ALDRADA A HOFUDBORGARSV^EDINU

Malefni aldradra eru einkum rasdd a gnindvelli aldurshopsins 65 ara og eldri. f>egar athugad er hvernig mannfjoldinn a hofudborgarsvaedinu skiptist eftir aldri kemur Iflcleg broun skyrt f Ijos, basdi hva5 varQar heildina og einstok Sveitarfelog (tafla 8.3.6).

I Sveitarfelog Reykjavik Pjonustuibudir feoluibudir med pjonustu Hafnarfjordur verndadar tijonustuibudir soluibuSir meSbjonustu

Sa framreikningur, sem mi9a5 hefur verid vi5 a Skipulagsstofunni, felur i ser a9 fbuum 65 ara og eldri fjolgi jafnt og pett til arsins 2005, eda um 5 piisund manns. Arleg medaltalsfjolgun er pvi 250 manns. A nasstu premur aratugum eftir arid 2005 verdur fjolgunin bins vegar mun hradari eda um 660 ad medaltali a an, alls um 20 piisund manns. Pad er Ijost ad pessi pr6un kallar a mikla uppbyggingu felagslegrar pjonustu a hofudborgarsvasdinu.

Seltjarnarnes soluibudir med bjonustu Mosfellssveit bjonustuibudir oskilgreint

aaetladar

30 42

16

22

6 15-20

79

II Hagsmunasamtok

Log um malefni aldradra hafa verid i gildi sidan 1983. Pau kveda a um heilbrigdis- og felagslega bjdnustu oldrudum til handa. Toluvert atak hefur

Hrafnista, Hafn./Gardab. soluibu6ir med bjonustu

28

Samtok aldradra (R.vfk)

14

28 66

Verslunarmannafelag Reykjavikur soluibudir med bjonustu 60 Alls

443

Tafla 8.3.6.

ALDRADIR OG SVEITARFELOG.

Kjosarhreppur Kjalarneshreppur Mosfellssveit Reykjavik Seltjarnarnes Kopavogur Gardabaar Bessastadahreppur Hafnarfjordur

f framkv.

271 18

Kopavogur oskilgreint

Su stefna ad studlad se ad bvi ad aldradir geti buid sem lengst i heimahusum virdist samt vera radandi a hofudborgarsvasdinu.

Aldradir i einstokum sveitarfelogum

Byggdar

Mannfj.

31/12 '84

1984 65 ara og eldri

Hlutfall

187 366 3.627 88.505 3.657 14.565 5.890 706 12.982

22 17 123 11.437 220 904 213 30 1.017

11.8 4.6 3.4 12.9 6.0 6.2 3.6 4.2 7.8

48

125

ca 125

SV/EDISSKIPULAG

gaeslu a hofu5borgarsva;5inu a vegum domsmalaraQuneytisins.

8.3.3 Samantekt

Peir tveir malaflokkar, sem fjallad er um i koflum 8.3.1 og 8.3.2, hafa fengid serstaka umfjollun vegna ^Eskilegt er aft sem fyrst verSi tekin akvordun um mikilvasgis beirra a naestu 20 arum, en onnur felags- framtiSarskipan pessara mala par sem litiff \er5i a leg bjonusta, svo sem aeskulySsmal og bokasafnsmal, hofuSborgarsvaeSiS sem eina heild i tengslum vi5 baS er einnig viQfangsefni sem hugsanlega gefur tilefni til svaeSisskipulag sem nu er unniQ aS. Ennfremur er aukinnar samvinnu og samrasmingar a hofuQborgar- aeskilegt aS komiO verSi a frekari samvinnu milli aeskulySsstofnana, skola, felagsmalastofnana og logsvaeQinu. reglu a pessu svaetSi. L6g5 er ahersla a aS viS uppbyggingu dagvistarheimila verSi hofS hliSsjon af raunhaefu mati a proun aldurshopa og atvinnupatttoku a hofuSborgarsvaeSinu.

LogS er ahersla a aS uppbygging felagslegrar bjonastu fyrir aldraSa tryggi peim, sem nun er ittlutV, gotfan aSgang aS heiibrigSisbjonustu, almenningssamgongum, felagsmitSstodvum, verslunum og utivistarsvaeSum. Lagt er til aS athugaS verSi hvort grundvollur se fyrir samvinnu og samraemingu meftal sveitarfelagarina a sviSi einstakra batta \ felagslegri bjonustu a hofuSborgarsvaeSinu, t.d. i uppbyggingu verndaSra innustao'a og hjukrunarheimila, pannig a5 pjonustan verSi skilvirkari og hagkvaemari.

8.4 Loggaesla 8.4.1.

A hofudborgarsvasQinu fara fjorir embaettismenn me9 logreglustjorn: i Reykjavik logreglustjori, i Kopavogi basjarfogeti, i HafnarfirSi baejarfogeti, sem jafnframt er basjarfogeti i GarQabae og a Seltjarnarnesi, og i Kjosarsyslu syslumadur. Auk bess fer rannsoknarlogreglustjori me5 rannsokn brotamala a hofu5borgarsvae9inu.

LoggsesluliS er i Reykjavik, a Seltjarnarnesi, i Kopavogi og HafnarfirSi, og til alita hefur komid aQ hafa einnig loggaeslulid i Mosfellssveit.

Samkvasmt upplysingum fra Rannsoknarlogreglu rikisins tok hiin til me5fer9ar alls 3.903 hegningarlagabrot arid 1984. Af bessum fjolda eru innbrot og bjofnaSir um 63%. Skjalafals, fjardrattur og fjarsvik voru 26% af heildarmalafjolda. Onnur brot samkvaemt hegningarlogunum, ran, nauQganir, eignaspjoll, voru bvi um 11%.

Pegar afbrot barna og unglinga eru konnuS verdur nidurstaQan mjog svipuQ. Auogunarbrot eru i miklum meirihluta e5a um 94% tilvika arid 1983.

L6g9 hafa verid drog ad framtiSaruppbyggingu log-

LOGG/ESLA. 0 Nuverandi logregluvardstod

Q Fyrirhugud I6gregluvar6st65

8.5 Brunavarnir Brunamalastofnun rikisins fer me9 daglegan rekstur brunamala i landinu undir yfirumsjon felagsmalaraduneytisins. Sveitarstjornir og slokkviliQsstjorar, sem eru skipadir af sveitarstjorn, fara med brunavarnarmal sveitarfelaganna. A hofudborgarsvajSinu eru starfandi slokkviliQ f Reykjavik, a Reykjavikurflugvelli og i Hafnarfirdi.

49

Slokkvilid Reykjavfkur pjonar Kopavogi, Seltjarnarnesi og Mosfellssveit auk Reykjavfkur. Slokkvilid15 hefur adsetur a tveimur stodum, vid Oskjuhlfd og a Artunshofda. A Slokkvistod Reykjavfkur eru 7-9 bflar og par starfa um 60 manns a fjorskiptum voktum.

Slokkvilid Hafnarfjardar pjonar Gardabae og Bessastadahreppi auk Hafnarfjardar. Pad hefur adsetur a Hraununum f Hafnarfirdi. Par eru fjorir slokkvibflar og fjorir menn a hverri vakt. Slokkvilidin f Reykjavfk og Hafnarfirdi sja einnig um sjukraflutninga.

A Reykjavfkurflugvelli eru fjorir slokkvibflar og fjorir brunaverdir a vakt f senn.

Kjalarneshreppur hefur nu eignast slokkvibifreid og fyrirhugad er ad reisa slokkvistod vid Grundarhverfi a Kjalarnesi.

Sfdustu atta ar hafa ad medaltali ordid 500 eldsvodar og utkoll slokkvilids a ari a hofudborgarsvasdinu. A bessum arum urdu litkollin hja Slokkvilidi Reykjavfkur flest arid 1977, alls 502, en faest arid 1983. Hja 8.5.1.

Slokkvilidi Hafnarfjardar urdu utkollin a bessum SLOKKVISTODVAR sama tima einnig flest arid 1977, alls 128, en fasst ari A Nuverandi slokkvistod sfdar, 1978, 67.

Slokkvilid Reykjavfkur midar bjonustu sfna vid bad ad haegt se ad na fra slokkvistod til allra stada innan pettbylis a minna en tfu mfnutum og ad mannvirkjum a pett byggdum idnadarsvasdum a minna en fimm mfnutum. Samkvcemt pvf naer ahrifasvasdi slokkvistodvar 2,5-3 km ut fra stodinni, midad vid 5 mfnutna morkin, og 5-6 km midad vid 10 mfmitna morkin. Ef tekid er tillit til pess ad pettbyli a hofudborgarsvaedinu mun benjast lit naestu aratugi, mun burfa a.m.k. fjorar fullmannadar slokkvistodvar auk bess vidbiinadar sem hafdur er a Reykjavfkurflugvelli.

Fyrirhugud slbkkvistofl

600

500

400

300

200

Lagt er til a5 settar verSi reglur um brunavarnir hofu9borgarsvae5isins i heild, {i.e. um brunvarnarsvaeSi hverrar slokkvistoSvar, tsekjabunaO o.fl. I>egar baer hafa veriS settar verSi athugaS hvar hagkvaemt se aS velja slokkvistoSvum a svaeSinu staS og hvada bunaffl baer aettu a9 hafa.

100-

Ar 1977

8.5.2.

UTKOLL A HOFUDBORGARSV^DINU ^â&#x20AC;&#x201D; Slokkvilifl Reykjavikur

50

---- Slokkvilio Hafnarfjar6ar

SV/ZDISSKIPULAG

8.6 Almannavarnir

a9 natturuhamfarir a svas9inu gastu haft i for me9 ser.

Hlutverk almannavarna er a5 skipuleggja og gera radstafanir sem mi5a a5 bvi, eftir bvi sem unnt er, a5 almenningur ver9i ekki fyrir h'kams- e9a eignatjoni af voldum herna9ara9ger3a, natturuhamfara e9a af annarri va, og veita likn og a9sto9 eftir a5 tjon hefur ordi5. Samkvasmt logum er verkum skipt milli rikisvalds og sveitarfelaga vi9 urlausn almannavarna, og fer almannavarnarad me9 umbo9 rikisvaldins a bessu svi9i en almannavarnanefndir sveitarfelaganna med bann patt sem a9 beim snyr.

Ahasttumat vi9 skipulag bygg9ar, byggingu veitukerfa og annarrar brynnar bjonustu hefur litid veri9 hugleitt a hofu9borgarsvÂŁe9inu fyrr en nu a seinni arum en Skipulagsstofan hefur hvatt til pess a9 slikt ahasttumat ver9i gert fyrir svas9i9.

Samkvaemt logum um almannavarnir fara logreglustjorar me9 stjorn almannavarna hver i sum umdaemi. H6fu9borgarsvas9inu er skipt i fimm logregluumdaemi, undir stjorn priggja logreglustjora, og veldur pa9 bvi a9 alvarlegar stjorn- og skipulagsveilur geta or9i9 i almannavornum svae9isins. Hofu3borgarsvae9i9 er natengd varnarheild og samraemd heildarstjorn almannavarna a svas9inu bvi mjog bryn.

Aastla9 hefur veri9 a9 90 til 100 biisund tonn af sorpi falli til a hofu9borgarsvae9inu a an hverju. A fyrrnefndum sorphaugum er sorpi9 ur9a3 me9 jar9vegi nokkurn veginn jafnodum og pa9 berst. Ur9un er talin odyrasta a9fer5in til a3 ganga fra sorpi.

Lagt er til aS komift verSi a samraemdri heildarstjorn almannavarna a hofudborgarsvaeSinu.

Lagt er til a5 ahaettumat, sem taki til natturut'raeSi-, verkfrasSi- og tryggingarfrasSilegra batta se unniQ i A hofu9borgarsvas9inu starfa fimm almannavarna- tengslum vi3 svaeSisskipulag hofu3borgarsvaB5isins. nefndir fyrir 611 sveitarfelogin. Samstarf er um almannavarnir milli Bessasta9ahrepps, Gar9abaejar og Hafnarfjar9ar annars vegar og Kjalarneshrepps, Kjosarhrepps og Mosfellshrepps bins vegar. Kopa8.7 Sorphirda vogur, Reykjavik og Seltjarnarnes starfraekja hver sina almannavarnanefnd. Allar pessar almannavarnanefndir hafa gengi9 fra ney9araÂŁetlunum um vi9brog9 gegn va mi9a9 vi9 rikjandi a9stae9ur.

A undanfornum arum hefur toluvert veri9 rsett um Almannavarnir h6fu9borgarsvae9isins hafa vegna astand sorphir9u a hofu9borgarsva?9inu og hvernig folksfjolda og stsr9ar mikla serst69u mi9a9 vi9 a9 henni skuli sta9i9 i framtfQinni. Sorphaugarnir f bygg9ir sem liggja utan ahaettusva39is bess. Al- Gufunesi munu vart endast lengur en um fimm ar til mannavarnir a svs9inu ver9ur a9 mi9a vi9 eigin vi9botar. Pa sorphauga nota Kjalarnes, Mosfellsgetu bar sem mjog takmarka9a a9sto9 er a9 fa utan sveit, Reykjavik, Seltjarnarnes og Kopavogur. Sorpfra. Auk bess em flottalei9ir og moguleikar hofu9- haugar eru i svokollu9u Hamranesi i hrauninu sunnborgarbua a a9 flytjast brott verulega skert vegna an Hafnarfjar3ar og pa nota Gar9abaer, Bessasta9abess a9 a9rar bygg9ir eiga erfitt me9 a9 taka vi9 hreppur og Hafnarfjar9arbaer. Menn hafa haft beim. Pvi er nau9syn a mikilli dreifingu flottafolks af ahyggjur af beim sta9 vegna hugsanlegrar mengunar beim sokum. Pessi sta9a kerfst mun markvissari jar9vatns, sem bo hefur ekki enn or9i9 vart. Ljost heildarskipulagningar og prounar almannavarna a ma vera a9 Hamranes er ekki framti9arsta5ur fyrir h6fu9borgarsva9inu en i nokkurri annarri bygg9 a sorphauga, enda er gert ra9 fyrir mikilli bygg9 sunnan Reykjanesbrautar i framtiQinni. landinu.

Sveitarfelogin a hofu9borgarsvse9inu, a9 undanskildum Kjosarhreppi, undirbiia nu stofnun felags um sameiginlega sorpeydingu a hofu9borgarsvae9inu. Undirbuningsnefnd a9 stofnun bess felags hefur unni9 a9 athugun malsins, s.s. hvar velja astti nyjan sta9 til a9 ur9a sorp a, og hver yr9i stofn- og rekstrarkostna9ur vi9 sorpbrennslu annars vegar og boggunarst69var fyrir sorp hins vegar. Selalda i landi Krisuvi'kur hefur veri9 nefnd sem mogulegur sta9ur til a9 ur9a a sorp og somulei9is 120 hektara myrlendi vestan heimrei9ar a9 basnum Saltvik a Kjalarnesi. Uppi eru hugmyndir um boggunarst69

Bins og bent hefur veri9 a hefur hofu9borgarsvae5inu e9a einstokum hlutum bess staf&9 ogn af eldgosum, jar9skjalftum, fl69um og farvi3rum. I grundvallaratri9um eru til tvasr a9fer9ir til a9 draga ur likum a tjoni i natturuhamforum. Annars vegar ad styra landnotkun og bygg9aproun fra ahaettumestu svae9unum og hins vegar a9 gera paer krofur til mannvirkja a9 pau standist pa9 alag sem Hkur eru a 51

inni i bettbylinu i tengslum vid sorphauga i Saltvik.

Samkvaemt beim yrdi allt sorp flutt i boggum upp i Saltvik og urdad bannig. Med bvi moti er talid a5 sorphaugar gaetu litiQ betur ut en nii er. Einnig hefur veriQ ger5 frumathugun a stofn- og rekstrarkostnaSi vid sorpbrennslustoS a hofuQborgarsvsSinu asamt rekstri sorphauga i Saltvik fyrir bad efni sem ekki er hasgt ad brenna.

Verkefnisstjorn sorpeydingar a hofudborgarsvaedinu hefur betta mal til medferdar og er gert rad fyrir bvi ad endanleg skyrsla um malid liggi fljotlega fyrir.

^^^^tSK^^I^&P

S^^^—wS-^SSS^^ags^^S sg^ssBeswwSssas ; ?

• 'S ••'^,:--'¥fj -.

52

,

SV/EDISSK1PULAG

9.

I pessum kafla er fjallad um veitur baer er pjona hofudborgarsvaedinu: vatnsveitu, hitaveitu, fraveitu, rafveitu og bodveitu. Ahrifasvsdi einstakra veitna, svo og stjornun beirra, er med ymsu moti, og pjona veitur Reykjavfkurborgar flestum ibuum svaedisins. I umbodi borgarstjornar Reykjavikur fer stjorn veitustofnana Reykjavikurborgar med mal Hitaveitu Reykjavikur, Rafmagnsveitu Reykjavikur og Vatnsveitu Reykjavikur, en 611 bessi fyrirtaeki bjona sveitarfelogum i nagrenni Reykjavikur ad meira eda minna leyti. Rafveita Hafnarfjardar naer og yfir hluta Gardabaejar. Dreifing neysluvatns er ad jafnadi i hondum hvers sveitarfelags fyrir sig, en heitavatnsoflun og dreifing i bettbyli er naer 611 a hendi Hitaveitu Reykjavikur. Hitaveita Seltjarnarness pjonar ibuum bar. Bodveitur (simkerfi) hofudborgarsvaedisins, eins og landsins alls, eru i hondum Posts og si'ma. Fraveitur eru a5 jafnaSi byggQar og re knar af einstokum sveitarfelogum og samvinna ekki serlega mikil, en nefna ma bo a9 FossvogsrassiS er byggt og notad af Reykjavikurborg og Kopavogsbas sameiginlega.

Ljost er ad hagrceda ma toluvert med samrasmingu og samvinnu i veitumalum hofudborgarsvaedisins og tryggja jafnframt ad ibiiar svasdisins biii vid sama kost, a.m.k. ibiiar. bettbylisins. Samvinna og/eda samrekstur gasti m.a. vend a svidi rannsokna virkjunarsvaeda, mengunarrannsokna, efnisinnkaupa og gjaldskrarmala. Pad er alit stjornar Sambands sveitarfelaga a hofudborgarsvaedinu ad aeskilegt se ad reka undir einni stjorn pasr veitur er pjona hofudborgarsvaedinu, par sem heildarhagsmunir yrdu hafdir ad leidarljosi.

Veitur 9.1 Vatnsveitur Fjorar vatnsveitur sja pettbylinu i sjo sydstu sveitarfelogunum a hofudborgarsvasdinu fyrir vatni. Auk bess eru stadbundnar vatnsveitur i Kjalarneshreppi og Kjosarhreppi.

Mosfellshreppur er med eigin vatnsveitu og er vatn tekid i Mosfellsdal. Ekki er mikid af godum vatnsbolum i nagrenni vid miverandi bettbyli i Mosfellshreppi, en hugsanlegt er talid ad fa vatnsbol vid Hafravatn, vid Dalland og i Fossvallaklifi (Laekjarbotnum).

Sa moguleiki er og fyrir hendi ad vatnsveita Mosfellssveitar tengist Vatnsveitu Reykjavikur ef sii sidarnefnda nytir vatnasvaedi Reynisvatnsheidar vegna byggdar i landi Korpiilfsstada.

Vatnsveita Reykjavikur ser Seltjarnarnesi og Kopavogi fyrir vatni, auk Reykjavikur. A vatnsveitusvasdinu eru nu 105 pusund manns og hafa vikumedaltol vatnsparfar veitukerfisins vend fra um 910 1/sek.

Asetlad hefur verid ad a miverandi veitusvasdi Vatnsveitu Reykjavikur getid biiid um 165 busund manns, begar hofudborgarsvasdid verdur ,,hoflega byggt" og vatnsborf beirra um 1.300 1/sek. Auk bess er naudsynlegt ad geta sed atvinnurekstri fyrir naegu vatni.

Allt vatn Vatnsveitu Reykjavikur er nu tekid ur borholum. Virkjunarsvaedin eru Jadarsvaedid, sem nu telst fullvirkjad, og Myllulaskjarsvaedid sem telst fullvirkjad ad sinni. Pessi tvo svaedi, asamt Bullaugnaveitu, anna nu vatnsborfinni.

Lagt er til aS veitur hofudborgarsvaedisins verSi set tar undir sameiginlega stjorn.

Vatnstoku lir Gvendarbrunnum var haett 1984 og 53

stendur nu yfir endurvirkjun peirra. Pegar pessi virkjun verdur tekin i notkun mun unnt ad haetta daelingu ur Bullaugum og fullnaegja allri vatnsborf med afkostum daelustodvanna i Heidmork.

Pegar fyrsta afanga Gvendarbrunnavirkjunar er lokid er aaetlad ad vid medalgrunnvatnsstodu verdi afkost daelustodva i Heidmork um 1.200 1/sek. og ad audveldlega megi auka bau til ad fullnaegja vatnsborf 165 biisund manna byggdar. --._•-, ..

Ef borf er fyrir meira vatn er mogulegt ad auka afkost kerfisins i a.m.k. 1.600 1/sek. med virkjun i sudvesturhluta Heidmerkur.

TaliS er a5 a bessu svasdi megi virkja nasgilegt vatn til ad anna borfum baejarins a naestu aratugum.

Arid 1982 stadfesti felagsmalaraduneytid sampykkt um verndun vatnsbola a hofudborgarsvasdinu og umhverfis beirra. A uppdrattum sest ad vatnsverndarsvaedin og hugsanleg byggingarsvasdi skarast a nokkrum stodum, svo sem vid Bullaugu i vestanverdri Grafarheidi og austurhluta Selass. Naudsynlegt er pvi ad taka sampykktina og/eda skipulagid a pessum stodum til endurskodunar a skipulagstimabilinu.

Alverid i Straumsvik saekir vatn i jardvatnsrennsli hraunsins sem bad stendur a. Er bar geysimikid vatnsstreymi, og hefur hluti vatnsins einnig verid notadur i laxeldisstod rett vid alverid. Vatnsmagnid, sem barna er hasgt ad fa, gaeti annad margfaldri porf fyrir neysluvatn a hofudborgarsvasdinu. Fra sorphaugum undir Hamranesi vid Hvaleyrarvatn gsti borist mengun en bad er bo ekki fullrannsakad.

Adur var minnst a virkjunarmoguleika a afrennslissvaedi Reynisvatnsheidar, en vatnafraedilegar rannsoknir a bvi svaedi eru skammt a veg komnar.

Vatnsveita Gardabaejar ser einnig Bessastadahreppi fyrir vatni. Vatn er fengid ur borholum sunnan Vffilsstadavatns, og er afkastageta beirra um 90 I/ sek. Talid er ad auka megi afkost bessa svaedis til ad anna vatnsborf fbuanna i bessum sveitarfelogum naestu aratugina.

Ad undanfornu hefur verid talsvert rsett um bad ad asskilegt se ad stefna ad pvi ad samtengja vatnsveitur a hofudborgarsvasdinu, samrsma efnisnotkun f bessum veitukerfum og rannsaka vatnsoflunarmoguleika Vatnsveita HafnarfjarSar saekir vatn a Kaldarsvasdid alls pessa svasdis a svipadan hatt og gert hefur verid a sunnan HafnarfjarSar og liggur vatnsbolid i um 86 m vatnasvasdi Ellidaanna. hasd yfir sjavarmali, me5 sjalfrennsli til baejarins.

Stjorn Samtaka sveitarfelaga a hofudborgarsvaedinu hefur sambykkt fyrir sitt leyti ad stefnt skuli ad bvi ad samtengja vatnsveitur sveitarfelaga a bessu svasdi. Einnig hefur beim tilmaelum verid beint til hlutadeigandi sveitarfelaga ad bau stadfesti pessa sambykkt og geri naudsynlegar radstafanir til ad af bessu megi verda.

Stjorn veitustofnana Reykjavikurborgar hefur hafnad fyrir sitt leyti ad taka batt i samtengingu allra vatnsveitna a hofudborgarsvasdinu eins og mal horfa vid mi.

Samtenging og jafnvel sameining vatnsveitna hefur oneitanlega ymsa kosti i for med ser. Fyrst og fremst er bad vatnsoflunin og logn adalaeda sem aeskilegt er ad luti somu stjorn eda fylgi ad minnsta kosti heildaraastlun. Sameiginleg innkaup efnis og serhasfdra taskja og samraeming a efnisvali aettu einnig ad jafnadi ad vera til hagsbota.

Samtenging vatnsveitna mun og auka mjog oryggi vatnsoflunar a svaedinu, bar sem haegt vsri ad gripa til annarra vatnasvaeda t.d. ef mengunarslys yrdi a einu beirra.

9.1.1 VATNSVEITUR OG VATNSVERNDARSV^DI r+-) Vinnslusvaedi ^— Adalaad

•I i. Fiokkur

'O' Mogulegt vinnslusvasdi -.-- Moguleg adalaad

§• 2. Fiokkur

3. Fiokkur

4. Fiokkur 54

Fyrstu skrefin i samvinnu um vatnsveitur eru edli-

SV&DISSKIPULAG

lega rannsoknir a vatnsbiiskap svasdisins og jafnvel udborgarsvaedinu, auk sundlauga og dreifiveitna i ut fyrir pad. Nu begar hefur vatnasvid Ellidaanna Mosfellssveit, a Alftanesi og a Kjalarnesi. Heildarverid allvel rannsakad en onnur svasdi litt eda ekki vatnsnotkun, midud vid 80°C framrennslishita, var nema pa e.t.v. Straumsvfkursvaedid. Rann- um 56 milljonir rummetra arid 1984. A Seltjarnarsoknarsvaedid aetti ekki ad midast vi5 mork hofud- nesi ser Hitaveita Seltjarnarness ibuum og atvinnuborgarsvasdisins heldur astti pad ad na allt sudur til starfsemi fyrir heitu vatni.

Krisuvikur og jafnvel austur a Pingvoll.

Erfitt er ad aastla nakvasmlega framtidarborf a heitu Par sem vatnsveitur eru eins og onnur veitukerfi vatni a hofudborgarsvasdinu, en medfylgjandi linurit skipulagdar til langs tima er pess ekki ad vaenta ad af synir hver hamarksaflborf yrdi, ef arleg aukning fullri sameiningu geti ordid fyrr en a seinni hluta husnaedis a bessu svasdi verdur svipud og undanfarna skipulagstfmabilsins. Aftur a moti getur samvinna aratugi, eda 3,5-4%. hafist begar i stad og pa med rannsoknum a vatnsbuskap svaedisins.

Jafnvel pott hiisnasdi aukist ekki i sama maeli og verid hefur, pa er liklegt ad bad fasrist i voxt ad hita Lagt er til a3 verndarsvaeSi vatnsbola a hofuSborgar- upp gangstettir og bflastasdi. Her ma einnig benda a svaeSinu verSi tekin til endurskoSunar aS und- ad grodurskalum a einkalodum hefur fjolgad mjog angengnum frekari rannsoknum a vatnsbiiskap og og utlit er fyrir ad su broun haldi afram. Nyjar grunnvatnsrennsli svaeSisins. atvinnugreinar gaetu og komid til sem notendur hitaveitu, t.d. fiskeldi.

9.2 Hitaveita Um aramotin 1984-1985 hitadi Hitaveita Reykjavikur rumlega 27,3 milljonir rummetra husnaedis a hof-

MW , 1000 900 -

^.^ 800 •

Afl 700 -

Adveituaed hefur verid frumhonnud fra hugsanlegri Nesjavallavirkjun ad geymum Hitaveitu Reykjavfkur a Grafarholti og er hiin synd a korti (9.2.1).

Einnig er fyrirhugad ad tengiasd verdi logd ad beirri adveituffid sidar fra Reynisvatnsheidi, medframfram ,,Ofanbyggdarvegi" og Breidholtsbraut i Hafnarfjardarasd milli Kopavogs og Gardabasjar. Pessar asdar aettu ad naegja naestu tvo til brja aratugi.

__...-•""' Afltiorf •••'v( A=-4% p.a.)

. /•"

Ne sjavellir 1. afangi

600 500 -

Af hugsanlegum svasdum bykir Hengilssvaedid nordanvert nu einna alitlegast sem vinnslusva;di i framtfdinni. Er nu unnid ad rannsoknum a bvi svasdi.

^"x^x-—•

Kync istod

400 -

300 •

Jar Shiti

.200 -

100

013 81

5 km 1985

1990

1995

1998

9.2.2

9.2.1.

HITAVEITA REYKJAVIKUR, SPA UM AFL OG AFLPORF. (Heimild: Hitaveita Reykjavikur)

HITAVEITUR D Mi8lun a r 9eymar A Borhola

55

Q Vinnslusvaedi StoHb

Fyrirhugud adveituajd.

Talid er ad nuverandi vinnslusvasdi Hitaveitu Reykjavikur og Hengilssvasdid nordanvert muni fullnsegja heitavatnsborf a hofudborgarsvaedinu nasstu halfa old og jafnvel lengur med beirri fjolgun ibua, sem mi er gert rad fyrir, en onnur jardhitasvjedi koma bo einnig til greina.

Basdi Alftanes og Krisuvikursvasdid eru jardhitasvaedi sem hugsanlegt er a5 virkja fyrir hofudborgarsvaedid ef borf krefur. Idnadur a sudurhluta hofudborgarsvasdisins gasti e.t.v. sott bangad odyrari orku en fra Hengilssvaedinu. Verid getur ad idnadur eda onnur starfsemi hafi afgangsorku i formi kaelivatns, sem gaeti nyst sem vidbot vid hitaveituna, en bad er okannad mal. Afangarodun i nytingu bessara moguleika a heitu vatni skiptir einnig mjog miklu mali.

verid vandamal sem fylgja bettbyli. Pad var ekki fyrr en um sidustu aldamot ad fyrsta gotuholrassid var lagt f Reykjavik, og allt fram a bennan dag hefur mengun fra skolpi verid mun meiri en edlilegt og asskilegt er.

Arid 1967 voru rannsakadir straumar i Fossvogi og Skerjafirdi og marka basr rannsoknir upphaf mengunarathugana vid strendur hofudborgarsvasSisins.

Peim var svo haldid afram 1970 med maelingum Isotopcentralen i Kaupmannahofn vegna aastlana um hvar adaliitrasir fra hofudborgarsvaedinu yrdu lagdar i framtidinni.

I framhaldi af pessum athugunum og sidari rannsoknum hafa frarennslismal hofudborgarsvaeQisins verid rasdd. I arslok 1981 lagdi Skipulagsstofan fram Lagt er til a9 611 jar3hitasvae5i a hofuSborgarsvaeS- tillogu um lagmarkskrofur um hreinsun frarennslis a inu verSi konnu5 meO heildarhagsmuni ad leidarljosi hofudborgarsvasdinu og hreinleika sjavar. Par er og athugaflir verSi moguleikar a aS fullnyta ba af- gert rad fyrir ad eftirfarandi skilyrdum verdi fullnaegt innan nasstu tveggja aratuga: gangsorku sem til fellur.

9.3 Frarennsli

1. Allt frarennsli verdi a.m.k. grofhreinsad (einfb'ld mekanisk hreinsun), bannig ad litlitsmengun hverfi ad mestu.

2. Gerla- og syklamengun sjavar vid fjorur, bar sem Frarennsli og mengun vegna frarennslis hafa lengi gert er rad fyrir utivist, se ekki meiri en AlbjoSa

• '•' :',

?•. '<" r

*

t

1

9.3.1

9.3.2.

FRAVEITUR, ASTAND 1985.

FRAVEITUR, A^ETLUN 2005

—

Adalraesi

••

1000-100 E-Coli/ 100 ml.

1000 E-Coli/100 ml.

—

100-10 E-Coli / 100 ml.

Aoalraesi

••

1000-100 E-Coli / 100 ml.

56

1000E-Coli/100 ml.

100-10 E-Coli/ 100 ml.

SV/EDISSKIPULAG

9.4 Rafmagn

heilbrigdismalastofnunin (WHO) hefur maelst til.

Stefnt skal a5 bvi sem langtimamarkmidi (meira en 20 ar) ad gerla- og syklamengun innfjardarsvaeda, sem almenningur notar til skemmtisiglinga, se ekki meiri en tilmasli Albjoda heilbrigdismalastofnunarinnar gefa til kynna.

Flest sveitarfelog a hofudborgarsvasdinu hafa mi sambykkt ofangreind markmid. Aaetlad hefur verid a9 stofnkostnadur vi5 ad na bessum markmidum se um 1.200 milljonir krona a verdlagi 1. jamiar 1986.

Tillaga Skipulagsstofunnar er midud vi5 a5 frarennsli idnfyrirtaskja verdi hreinsad adur en bvi er veitt i fraveitur sveitarfelaganna.

Ofangreindar krofur eru einungis lagmarkskrofur, og pvi er asskilegt ad halda opnum ymsum moguleikum a ad auka baer enn frekar ad skipulagstimanum loknum.

Megindreifing raforku um kerfi Landsvirkjunar a hofudborgarsvaedinu fer fram fra adveitustodinni a Geithalsi. Padan ser Landsvirkjun um flutning raforku til orkukaupenda sinna a sveedinu.

Helstu linur Landsvirkjunar eru 220 kV tvirasa haspennulina fra Geithalsi til alversins i Straumsvik (ISAL-lina) og 132 kV haspennulina fra Geithalsi i tengivirki vid Ellidaar. Par fer fram sala til Rafmagnsveitu Reykjavikur, Rafmagnsveitna rikisins og Aburdarverksmidju rikisins. Orkunotkun hja einstokum rafveitum og storidjufyrirtaekjum a hofudborgarsvasdinu var a arinu 1984 sem her segir: Rafmagnsveita Reykjavikur 488,1 GWh, Rafmagnsveitur rikisins 159,2 GWh, Rafveita Hafnarfjardar 46,3 GWh, ISAL 1.358,6 GWh og Aburdarverksmidja rikisins 131,9 GWh. Arid 1985 tok Hitaveita Sudurnesja vid dreifingu raforku a Sudurnesjum af Rafmagnsveitu rikisins.

Par sem vatnaskil og mork sveitarfelaganna a hofudborgarsvasdinu falla ekki saman nema a nokkrum stodum er naudsynlegt ad hofd se god samvinna um frarennslismal. Daemi um agaeta samvinnu er Fossvogsrassi sem Reykjavik og Kopavogur letu gera sameiginlega.

Talid er ad a naestu tiu arum muni orkunotkun a hofudborgarsvasdinu aukast svo mikid ad auka burfi flutningsgetu til svaedisins fra virkjunum a Sudurlandi. Verdur bad gert med bvi ad reisa 220 kV haspennulinu, vasntanlega fra Burfellsvirkjun, i nyja adveitustod a sudurhluta hofudborgarsvaedisins.

Eftir pvi sem byggd eykst verdur yfirbord landsins lokadra og regnvatn streymir hradar til sjavar. Til bess ad koma i veg fyrir flod og studla ad pvi ad laekir haldi sem jofnustu rennsli verdur ad gera tjarnir eda uppistodur. Tjarnirnar geta ordid hluti af utivistarsvasdum og til prydi.

Eins og ad ofan greinir er kostnadur mikill vid ad uppfylla lagmarkskrofur um hreinsun frarennslis.

Pvi er naudsynlegt ad undirbiiningur se vandadur, ad gerdar seu itarlegar rannsoknir og framkvasmdir samrasmdar. Paer upplysingar, sem einkum parf ad hafa handbasrar adur en til framkvaemda kemur, snerta strauma vid strendur og afrennsli einstakra vatnasvaeda.

Lagt er til ad lokifi ver5i rannsoknum a straumum vi3 strendur hofuSborgarsvaedisins svo unnt se aS hanna bau mannvirki sem barf til a3 koma i framkvaemd tillogu Skipulagsstofu hofuSborgarsvae3isins um hreinsun frarennslis.

9.4.1.

HASPENNULINUR. Hispennulinur

57

â&#x20AC;˘ Spennistbd

-- Fyrirhugafiar hispennulinur n Fyrirhugufl spennistoO, A e6a B

Pessi nyja adveitustod mun auka rekstraroryggi a hofudborgarsvasdinu talsvert og draga lir ahaettu vegna bilana i adveitustodinni a Geithalsi. Fyrirhuga5 er ad bessi nyja stod komi vid nuverandi ISALlinu og vi5 hana mun tengjast rafdreifikerfi Rafveitu Hafnarfjardar, Rafmagnsveitu Reykjavikur og Hitaveitu Sudurnesja. Auk bess munu tengdar badan haspennulinur fyrir Reykjanes og hugsanlegt storidjuver vi5 Straumsvik e9a a Reykjanesi. Fra adveitustod a Hnodraholti verdur lagdur jardstrengur ad spennistod vi5 Baronsstig og mun pad auka afhendingaroryggi verulega.

simstodva verdur ad raeda a bessu svaedi. Par eru nu ellefu simstodvar, en aastlad er ad nyja simstoS burfi fyrir hverja 6 til 8 biisund nyja fbua. Me9 tilkomu stafranna stodva hefur brounin einnig stefnt i ba att ad simstodvum fjolgar.

Eins og nu er fyrirhugad ad broun byggdar a hofu5borgarsvasdinu verdi, er gert rad fyrir ad stofnae9ar til vaentanlegra stodva komi adallega fra beim st69vum sem nu eru i Mula, Breidholti og Hafnarfir9i.

Ad undanfornu hefur verid talsvert raett um hvort hugsanlega muni borf fyrir gagnvirka bodveitu a Hvad nordurhluta hofudborgarsvasdisins vardar hef- hofudborgarsvaedinu og hvada moguleikar seu a ur Landsvirkjun engar fyrirastlanir um breytingar a uppbyggingu slfkrar veitu, ef porf og ahugi verfii haspennulinum a bvi svaedi. Hugmyndir hafa bo fyrir hendi, en miklu skiptir ad sveitarfelog a hofu9verid uppi um storidjuver i Geldinganesi. Slikt stor- borgarsvaedinu standi saman ad motun slfkrar idjuver yrdi ad fa raforku fra aQveitustod vid stefnu.

Geithals eftir haspennulinum um KorpulfsstaQaland. Einnig getur akvorQun um jardgufuvirkjun a Nesjavollum til raforkuframleiSslu i tengslum vi5 Lagt er til aS sem fyrst verSi kannaft til hlitar hvort hitaveituframkvasmdir haft ahrif a linulagnir a gera skuli raS fyrir gagnvirkri boSveitu a hdfu3borgnorSur- og austurhluta hofuQborgarsvsedisins. Ef af arsva?5inu. Lagt er til a5 sveitarfelog a hofSuborgarslikri virkjun verQur, ma buast vi9 ad reist yroi 132 svaeSinu moti sameiginlega stefnu i bessu mail i samkV haspennulina fra beirri virkjun ad adveitustod vinnu viS Post og sima. vid Korpu.

Rafmagnsveita Reykjavikur og Hitaveita Sudurnesja eiga baer haspennulinur sem liggja nii fra adveitustod vid Ellidaar gegnum Mjoddina i Breidholti, sudur i Hafnarfjord og ut a Reykjanes. Gera ma rad fyrir ad flutningsgeta pessara lina til peirra svaeda sem pasr anna se nasg nasstu fimm til tiu arin.

Par ed linurnar takmarka byggd a bessu svasdi og eru auk bess til lyta, er asskilegt ad unnid se ad bvi ad baer verdi fluttar eda lagdar i jord begar ad endurnyjun kemur. Jardstrengir eru margfalt dyrari en haspennulinur og eru bvi ekki lagdar nema brynt se.

Lagt er til a3 ger5 verSi langtimaaaetlun um aS leggja niflur haspennulinur a fyrirhuguSum bygg5arsvaeSum og leggja jardstrengi i peirra staff, svo a9 gerfl skipulags og framkvaemdir geti orSift me5 eSlilegum haetti par sem linurnar eru nu.

9.5 Si mi bodveita Ekki eru taldir neinir serstakir vankantar a pvi ad veita almenna simapjonustu a hofudborgarsvasdinu naestu aratugi, en Ijost er ad um talsverda fjolgun 58

SVSEDISSKIPULAG

10.

Samgongur 10.1 Bilaumferd

kosti um 9 milljarda krona a ari midad vid verdlag i januar 1986.

Pasr gotur, sem skipta mestu mali fyrir skipulag Gert er rad fyrir ad bflaeign fari ekki upp fyrir 550 hofudborgarsvaedisins i heild, eru stofnbrautir og folksbila a hverja eitt biisund ibua. Ef fram heldur iengibrautir sem saman mynda bad sem kalla ma sem horfir, mun umferd bifreida aukast verulega a adalgatnakerfi svaedisins. svasdinu fra pvi sem nu er, um leid og bflaeign eykst og fbuum fjolgar. Se midad vid bessar forsendur og Stofnbrautir og sumar tengibrautir, einkum i sveitar- gert rad fyrir pvi ad halda obreyttu bjonustustigi, felogum i nagrenni Reykjavikur, og nokkrir minni hattar vegir mynda kerfi bjodvega a svasdinu.

Samkvasmt vegalogum skal Vegagerd rikisins sja um gerd og vidhald bjodvega. P6 er heimilt ad fela hlutadeigandi sveitarstjorn a5 ollu e5a nokkru leyti ad leggja svokallada ,,bjodvegi i pettbyli" og halda peim vi5. I vegalogum er einnig kvedid a um, ad arlega skuli veita akve5inni fjarhasS til a5 leggja bjodvegi i kaupstoSum og kauptiinum sem hafa 200 fbiia eda fleiri. MikiS skortir a a5 framlag rikisins dugi til ad leggja nyja bjodvegi i bettbyli a hofudborgarsvaedinu. Sem daemi ma nefna ad framlag til Reykjavfkurborgar arid 1985 var um 30 milljonir krona, en aastladur kostnadur vid ad leggja nyja bjodvegi i pettbyli i Reykjavik um 90 milljonir.

Samanlogd lengd pjodvega i pettbyli a hofudborgarsvasdinu er um 54 km.

Umferdarastand a h6fudborgarsva3dinu er misjafnt.

A jodrum bess er bad yfirleitt bokkalegt en versnar eftir pvi sem naer dregur midborg Reykjavikur. Vi'da skortir auk bess tilfinnanlega bflastaedi, t.d. i gamla midbasnum i Reykjavik.

10.1.1.

A svaedinu eru nu um 430 folksbflar a hverja eitt biisund ibiia, og lauslega er aaetlad ad rekstur beirra

UMFERDARALAG 1984.

PUSUNDIR BILA A S6LARHRING. 59

verdur ad gera rad fyrir nyjum stofn- og tengibrautum a svaedum, sem mi er verid ad byggja, og beim sem eftir eiga ad byggjast. A svaedum, sem begar eru f byggd, verdur einnig ad gera rad fyrir ad leggja nyjar gotur og breyta gotum sem fyrir eru med bvi ad breikka baer eda litbua tveggja hasda gatnamot. I bvi sambandi skiptir talsverdu mali hversu mikid og hvort meira er byggt af atvinnuhiisnasdi a svasdum sem begar eru i byggd. Pegar ibudabyggd bettist, styttast aksturvegalengdir ad jafnadi en um leid eykst umferdin a beim gotum sem fyrir eru.

Folksbilar a 1000 ibua

og Arnarnesveg efri. Tengingar vid Kleppsvik, Leiruvog og Skerjafjord koma vart til greina fyrr en i fjarlasgri framtid, en aeskilegt er ad utiloka ekki pa moguleika (sja mynd 10.1.3).

Storaukin umferd bifreida veldur jafnframt slysahasttu sem reyna verdur med ollum radum ad draga ur. Skipulagi nyrra byggdasvaeda skyldi haga bannig ad haetta a slysum i umferdinni verdi sem minnst.

Petta ma gera t.d. med stigflokkun gatna, sem m.a. er astlad ad koma i veg fyrir akstur gegnum ibuda-

600

500

400

10.1.3.

1960

70

80

90

00

10

20

30

ADALGATNAKERFI. ~â&#x20AC;&#x201D; Stofnbraut

--â&#x20AC;˘ Fyrirhugud stofnbraut

Tengibraut

Fyrirhugud tengibraut

10.1.2.

BIFREIDAEIGN

hverfi, og med bvi ad skilja umferd gangandi folks og hjolreidamanna fra bifreidaumferd a stofn- og tengibrautum. Til ad draga ur gegnakstri er frumskilyrdi ad stofnbrautirnar seu vel greidfaerar og ekki se haegt ad aka inn a basr mjog vida. I eldri hverfum er hins vegar erfitt ad basta umferd nema med adgerdum svo sem hradahindrunum og med bvi ad loka gotum i annan endann. Stundum flyst vandinn einungis til vid slikar adgerdir og adrar ibiidagotur pa notadar til ad aka i gegnum hverfin. P\i ber ad skoda hverfi i heild ef studla a ad meira oryggi i umferdinni.

A naestu fimm til tiu arum ma gera rad fyrir bvi ad breyta burfi flestum stofnbrautum og helstu tengibrautum a svasdinu. Yfirleitt er um bad ad rasda ad breikka gotur a beim koflum bar sem umferdin er ogreidust, en einnig er gert rad fyrir ad leggja burfi nyjar adalgotur. T.d. er fyrirhugad ad lokid verdi vid ad leggja Reykjanesbraut og Arnarnesveg a arinu 1986.

Se horft lengra fram i timann, ma gera rad fyrir bvi ad fleiri nyjar stofnbrautir verdi lagdar og baer stofnbrautir endurbasttar sem fyrir eru. Sem daemi um nyjar stofnbrautir, sem geta komid til greina a naestu aratugum, ma nefna Hlfdarfot, Fossvogsbraut

Mikil umferd um stofnbrautir veldur odrum vanda.

60

SVADISSKIPULAG

sem se peim a5 gangandi folk og hjolreidamenn eiga erfitt med ad komast yfir paer. Til ad basta ur bvi er naudsynlegt ad gerd seu undirgong eoa bryr pvert a stofnbrautirnar bar sem borf er a. Pannig er hsegt ad draga ur bvi a9 stofnbrautir torveldi samskipti folks i hverfum, sem liggja sitt hvorum megin vid basr, og haegt a9 samnyta margs konar bjonustu.

Lagt er til aS viS uppbyggingu stofn- og tengibrautakerfis a hofuSborgarsvaeSinu se miSaS viS aS halda a.m.k. sama bjonustustigi og nu er.

10.2 Almenningssamgongur I konnun almenningssamgangna a hofudborgarsvasdinu, sem gerd var arid 1976, kom i Ijos ad af peim ferdum, sem folk tok ser a hendur, ymist med einkabifreidum eda almenningsvognum, voru 13% med almenningsvognum.

Fjorir adilar sja um rekstur almenningsvagna a hofduborgarsvaedinu: Straetisvagnar Reykjavikur, i Lagt er til aS bau vegstaeSi, sem synd eru a mynd Reykjavik og a Seltjarnarnesi, Strastisvagnar Kopa10.1.3, verSi ekki 16g5 undir annao' an bess aS fyrst vogs i Kopavogi, Landleidir hf i Hafnarfirdi og se gaumgaefilega kannaS hvort beirra muni borf und- Gardabas og Mosfellsleid hf i Mosfellshreppi. I Bessir vegi. astada-, Kjalarnes- og Kjosarhreppi er engin almenningsvagnapjonusta. Undantekning fra pessu er

A hofudborgarsvasdinu er nu ad myndast nyr umferdaras, sem liggur fra norQaustri til sudvesturs, i sta5 niiverandi umferdarasda sem liggja austur-vestur. Miklu skiptir ad uppbygging pessa umferQarass, sem tengir sveitarfelog a hofuSborgarsvaedinu saman se audveldud eins og kostur er.

10.1.4.

Stilfa-rfl mynd af stofnbrautakerfi hofuSborgarsvaeSisins.

•~^~ Nuverandi stofnbraut

•"•— — Moguleg stofnbraut.

61

svasdum um leid og bjonusta almenningsvagna verQur baett.

bo tilraun sem gerd var med nokkrar ferdir a dag f Bessastadahreppi. Rekstur pessara adila er ekki samrasmdur, pott um einhverja samvinnu se a5 rasda f sumum tilvikum.

Vid skipulagningu byggdar parf einnig ad hafa f huga eftirfarandi atridi i sambandi vid almenningssamgongur:

Pjonusta almenningsvagna vid pa sem biia vestan Ellidaar og nordan Fossvogs er allgod. Utan bess svasdis er bjonustan lakari vegna fasrri ferda og hasrra skiptihlutfalls, sem merkir ad par purfa fleiri farpegar ad skipta um vagn a leid sinni, og vegna lelegra tengsla pvert a adalleidir til eda fra midborg Reykjavfkur.

a) Pett byggd skapar betri grundvoll fyrir rekstur almenningsvagna en strjal. b) Stadsetja barf atvinnuhusnsdi, verslanir, bjonustumidstodvar og skola f sem bestum tengslum vi5 kerfi almenningsvagna, gonguleida og hjolreidastiga. yCskilegt er ad helstu skiptistodvar almenningsvagna seu f midbsjum.

Rekstur almenningsvagna a hofudborgarsvasdinu hefur ordid erfidari med hverju ari. A arunum 1962 til 1978 faskkadi farpegum i almenningsvognum um helming en bflaeign brefaldadist. A bessum arum hefur byggdin einnig banist lit og akstursleidir almenningsvagna lengst. Fargjold hja beim opinberu adilum, sem reka almenningsvagna, b.e. Strastisvognum Reykjavikur og Strstisvognum Kopavogs, hafa ekki haekkad ad sama skapi, og bvi hafa rekstrarkostnadur og rekstrarhalli aukist a undanfornum arum. Arid 1984 var rekstrarkostnadur almenningsvagna a hofudborgarsvasdinu nalasgt 200 milljonum krona. Par af var rekstrarhalli, ad medtoldum eignabreytingum, u.b.b. 50 milljonir krona.

Gera ma rad fyrir pvi, ad almenningsvagnar verdi notadir naestu aratugi i h'tid breyttri mynd fra bvi sem mi er. Pa ma reikna med ad bflaeign a svaedinu eigi enn eftir ad aukast og verdi, ad obreyttum forsendum, allt ad 550 bifreidar a hverja eitt biisund fbua um naestu aldamot. Pa vaknar su spurning hvort almenningsvagnar geti i framtidinni keppt vid einkabilinn. Til bess ad svo megi verda kemur einna heist til greina ad gripa til eftirfarandi radstafana: a) Ad greida serstaklega gotu almenningsvagna par sem umferdartafir eru mestar, t.d. i gamla midba?num f Reykjavik, med sergotum, serakreinum og forgangi a gatnamotum med umferdarljosum.

-•-•-• .

c) Skipuleggja parf ny fbudahverfi bannig ad leiSir almenningsvagna i gegnum bau seu sem stystar og greidastar.

ARLEGUR FEROAFJOLDI/IBUA 300

I'BUAR / BI'L 15

200

100

1985

10.2.1. &ROUN ARLEGS FERDAFJOLDA / IBUA MEfl SVR. BORIN SAMAN VID I>ROUN BIFREIDAEIGNAR. FerSafjoldi a ibiia.

b) Ad fjolga hradferdum milli lithverfa og endastodva i midbsejum midad vid adrar ferdir en ba er komid vid a tiltolulega faum stodum a leidinni.

—-

ibiiar A bil.

Se allt betta haft til hlidsjonar og pvi fylgt eftir, ma baeta bjonustuna verulega an bess ad auka rekstrarkostnad til muna. Farbegum gasti jafnvel fjolgad, bott bflaeign yrdi meiri. Hins vegar ma gera ra5 fyrir ad beim bifreidaeigendum, sem taekju almenningsvagn fram yfir einkabflinn, fjolgi h'tid. Farbegar yr5u beir sem adur hafa ferdast sem farbegar i einkabflum eda farid ferda sinna gangandi eda a hjoli. Me3 bessu maetti tryggja ad rekstrargrundvollur almenningsvagna versnadi ekki til muna, bott bflaeign ykist. og jafnvel mastti gera rad fyrir ad hann batnafii eitthvad.

c) Ad samrasma rekstur almenningsvagna a svasdinu. d) Ad laekka skiptihlutfall. e) Ad lata vagna koma inn a skiptistod samtimis a sem flestum leidum. Dasmi um slikt er skiptistod S.V.K. i midba; Kopavogs. f) Ad ha;kka gjold fyrir bflastasdi a gomlum byggda62

SV/EOISSKIPULAG

Samtok sveitarfelaga a hofudborgarsvasdinu hafa lagt aherslu a ad hid fyrsta verdi motud samrasmd framtidarstefna i pjonustu almenningsvagna a hofudborgarsvasdinu sem hafa mastti til hlidsjonar begar unnid er a3 skipulagningu og uppbyggingu a svaedinu. Algengt er ad kostnadur fjogurra manna fjolskyldu a hofudborgarsvaedinu vi5 ad komast a milli stada se ordinn allt ad 20 biisund kronur a manudi.

Leitad hefur verid til Alpingis eftir fjarstudningi til ad kanna hagkvsemni pess ad samraema rekstur almenningsfarartaskja a hofudborgarsvaedinu og gera langtimaaaetlun urn almenningssamgongur a bessu svasdi og hefur Albingi ordid vid beirri beidni. Var hafist handa vid bessa konnun a arinu 1985 og er ad bvf stefnt ad afangaskyrsla liggi fyrir i oktober 1986.

arbaejar. Auk bessara hafna er visir ad hofn a Karsnesi i Kopavogskaupstad og bryggja er vid Arnarnesvog.

Gamla hofnin i Reykjavik hefur um langan aldur verid mesta voruhofn landsins. Skortur a landrymi hindrar bo mjog vidgang hennar. Fylling utan a Grandagardi mun staekka athafnasvaedid, en bad verdur ad ollum likindum tekid undir fiskvinnslufyrirtaski og e.t.v. lit- og innflutningsfyrirtaeki. Erfitt er og kostnadarsamt ad koma fyrir storum vorugeymslum vegna bess ad landid er dyrt og adkoma erfid. Austurhluti gomlu hafnarinnar er og mun um sinn verda lagdur ad mestu undir voruflutninga.

Bryggjulengd i Sundahofn er adeins u.b.b. bridjungur af lengd hafnargarda i gomlu hofninni, en landsvasdi bar er aftur a moti tvofalt staerra en vid gomlu hofnina. Sundahofn skiptist i raun i prja hluta, p.e.

Vatnagarda, Kleppsvfk og Artiinshofda, en baeta ma vid bryggjunni i Gufunesi sem bjonar bo eingongu Aburdarverksmidjunni. Uppbygging Reykjavikurhafnar mun a naestu aratugum verda i Sundahofn, adallega vegna pess landrymis sem hiin hefur yfir ad rada en einnig vegna pess ad tengslin vid stofnbrautir hofudborgarsvasdisins eru god.

Lagt er til a3 komiS verSi a samraemdri almenningsvagna{)j6nustu a hofu5borgarsvae5inu undir sameiginlegri stjorn.

10.3

Hafnir

Hafnarfjardarhofn var lengi eina hofnin a svaedinu sem keppti vi5 gomlu hofnina i Reykjavik. Voxtur Hafnarfjardarhafnar hefur jafnvel verid meiri en Reykjavikurhafnar undanfarin ar. Arid 1983 foru

A hofudborgarsvasdinu er fjorar storar hafnir: Reykjavikurhofn, Sundahofn, Hafnarfjardarhofn og Straumsvfkurhofn. Fyrri hafnirnar tvasr eru i eigu Reykjavfkurborgar, en hinar i eigu Hafnarfjard-

63

um hofnina i Hafnarfirdi u.b.b. 12% af voruflutningum um hafnir hofudborgarsvaedisins. Vaxtarmoguleikar Hafnarfjardarhafnar eru allgodir og athafnasvasdi riimt.

Straumsvikurhofn var gerd til ad bjona alverinu i Straumsvik en hefur einnig verid notud til almennra voruflutninga. Vorumagn bad, sem um hofnina fer, hefur verid heldur meira undanfarin ar en bad sem fer um Hafnarfjardarhofn. Hofnin er eina storskipahofn landsins. Par geta 40 piisund tonna skip meS allt ad 12 m ristu lagst ad bryggju. Audvelt er ad staskka hofnina og i vesturhluta hennar vseri jafnvel haegt ad koma fyrir skipum med allt ad 18 m ristu.

Landrymi er naegilegt og svsedid i grennd gaeti riimad mikinn framleidsluidnad. Auk pess liggur hofnin agaetlega vid stofnbrautum hofudborgarsvaedisins.

A Karsnesi og vid Arnarnesvog er einnig mogulegt ad gera u.b.b. 10 hektara hofn.

Til vidbotar vid basr hafnir, sem nefndar hafa verid, er landad oliu a fjorum stodum a svasdinu, b.e. i Laugarnesi, Orfirisey, Skerjafirdi og a Hvaleyrarholti. Oh'an er sii vorutegund sem landad er i mestu magni a hofudborgarsvaedinu. Oft hefur verid um pad raett ad aeskilegt vaeri ad sameina birgdastodvar olmfelaganna og gera serstaka oliuhofn, en ekkert hefur ordid ur framkvasmdum. Naudsynlegt er bo ad gera itarlega konnun a hagkvaemni bess ad sameina birgdastodvar olmfelaganna.

10.4 Flugsamgongur A hofudborgarsvasdinu hafa flugsamgongur, og pa adallega flugvallarmal, verid til umraedu allt fra bvi um 1940. A arunum 1963-1969 voru allmargir staSir i nagrenni Reykjavfkur athugadir sem hugsanleg flugvallarstaedi til frambiidar i stad Reykjavikurflugvallar i Vatnsmyrinni, og kom ba Alftanes einna heist til greina. Sfdustu ar hefur byggd verid leyfd a Alftanesi og bar med utilokad ad bar verdi gerdur flugvollur.

Astasdur bess ad ahugi hefur verid a ad flytja Reykjavikurflugvoll hafa fyrst og fremst verid havadamengun og hugsanleg slysahastta. Einnig hefur verid nefnt ad nyta maetti landid undir byggd og spara par med miklar fjarhasdir i stad uppbyggingar hverfa a jodrum byggdarinnar.

Athuganir a nyju flugvallarstasdi hafa ad mestu snuist um tasknilega hlid malsins, b.e. flugskilyrdi. landslag o.b.h. Hin felagslega hlid bessa mals hefur hins vegar ekki verid mikid athugud.

Fjoldi farfiega

250-

. V •'-.••>: .

'

Allt litlit er fyrir bad nu ad stykkjavara verdi fyrst og fremst flutt med gamum naestu aratugi. Einkum gastu gamar a hjolum sott a. Pessi taekni i voruflutningum eykur ut- og uppskipunarhrada og styttir pann tima sem skipin liggja f hofn. Pvi ma gera rad fyrir ad geymsluplass undir berum himni verdi eftirsottara en yfirbyggdar voruskemmur og ad landrymi radi meira um afkastagetu hafna en lengd vidlegukants.

Pessi flutningstaskni gasti einnig haft bad f for med ser ad voruflutningaskipin staekkudu og pyrftu par af leidandi meira dypi. Pott full porf se a, hafa ekki verid gerdar serstakar kannanir a framtidarproun voruflutninga um hafnir a hofudborgarsvaedinu.

200 -

150-

100 -

50 -

60

65

70

75

80

Ar

Lagt er til a5 gerS verSi allsherjaruttekt a flutning- 10.4.1. um um hafnir a h6fuSborgarsvse?5inu og stefna mork- FAR&EGAFLUTNINGAR u3 um uppbyggingu einstakra hafna med tilliti til UM REYKJAVIKURFLUGVOLL. verkaskiptingar beirra.

Lagt er til aS athugad verSi hvort hagkvaemt se a3 byggja serstaka sameiginlega oliuhofn fyrir hofuSborgarsvae8iS.

Gerd nys flugvallar i stad Reykjavikurflugvallar yr9i afar dyr og eru nefndir 7-8 milljardar krona a ver9lagi 1986. Petta er mikil fjarfesting og pvi byrfti ad lida langur timi adur en ha;gt yrdi ad taka Vatnsmyrina til annarra nota.

64

SV/EDISSKIPULAG

I janiiar 1986 sambykkti borgarrad Reykjavikur deiliskipulag flugvallarsvjedisins. Er par gert rad fyrir bvi ad allri beirri starfsemi, sem er a flugvallarsvasdinu, verdi haldid afram, en gert er rad fyrir bvi ad allt ad 500 biisund farpegar fari a ari hverju um vollinn a naestu aratugum. Vollurinn mun verda midstod innanlandsflugs og badan verdur flogid til Graenlands og Faereyja. Landhelgisgaeslunni er aetladur stadur a flugvellinum svo og flugskolum sem fyrir eru. Einkaflug mun og rumast a flugvellinum um alllanga framtid, en pad sem gasti prengt ad er skortur a landrymi undir flugskyli innan flugvallarsvaedisins. Til lengri tima litid geeti bvi purft ad beina einkaflugi fra Reykjavfkurflugvelli og liggur ba beinast vid ad gera Sandskeid ad midstod einkaflugsins vid hlid sportflugsins (svifflugs) sem bar er fyrir.

Deiliskipulag flugvallarsvaedisins i Vatnsmyrinni liggur nu fyrir. Stefnt er ad pvi ad byggja bar upp pa pjonustu sem telja verdur naudsynlega.

Mannvirkjagerd a flugvellinum setti bo ad taka mid af bvi ad einhvern tuna getur ordid sskilegt ad flytja midstod flugsamgangna vid hofudborgarsvasdid a annan stad.

65

77.

ÂŁ

Umhverfi og utivist mal. Sem dasmi um samvinnu sveitarfelaga a bessu svidi,sem tekist hefur mjog vel, ma nefna uppbyggingu skidasvasdis i Blafjollum.

Utivist og tomstundir eru veigamikill og oft og tfdum landfrekur battur sem taka barf tillit til vid skipulagningu byggdar. A hofudborgarsvadinu barf mi a5 koma til mots vid barfir nimlega helmings bjodarinnar fyrir utivistarsvasdi og tomstundaidkun, eda um 132 busund manna. Mjog erfitt er ad meta hversu mikil borf er fyrir adstodu a bessu svaedi, hvort heldur er um ad raeda landrymi eda fermetrafjolda hiisnajdis. Sama mali gegnir um fjolda batttakenda. Upplysingar um astand bessara mala mi eru einnig af skornum skammti a morgum svidum. Bestar upplysingar hafa fengist um pa sem tengjast fprottum, en ibrottaidkendur a hofudborgarsvasdinu voru skradir 39 busund arid 1985, eda taeplega 30% allra ibua a svasdinu. Til samanburdar ma geta bess, ad talid er ad petta ar hafi um 35% pjodarinnar stundad fprottir.

Lagt er til aS sveitarfelogin a hofuSborgarsvaeSinu komi upp, e5a stuffli aS pvf aS komiS se upp, sameiginlegri aSstoSu i akve5num flokkum e9a greinum utivistar og tomstundaiSju a sva?5inu a peim stoSum sem best eru fallnir til utivistar e5a til aS leggja stund a viSkomandi ibrott. Lagt er til a5 peim flokkum e3a greinum, sem flestir stunda, verSi a5 jafnaSi veittur forgangur.

11.1 Utivistarsveedi

Iprottir eru adeins hluti pessa svids, pott stor se, pvf ad sfdustu arin hefur ordid mikil aukning f patttoku hins almenna borgara i utivist og tomstundaidju. Pa aukningu ma m.a. rekja til bess ad folk a andveldara med ad komast a milli stada, fritimi bess er meiri en adur og menntun hefur aukist. Vidhorf folks hafa einnig breyst mjog mikid bar sem aukin ahersla er nu logd a heilbrigt og fjolbreytt liferni.

efri mork pettbylis a hofudborgarsvasclinu hafa verid midud vid 100 m yfir sjavarmali. Milli 6070% svcedisins liggja ofan bessara marka, ad mestu osnortid land med fjolskriidugri natttiru sem kjorid er til utivistar og natttiruskodunar. Mikill hluti bessa ,,efra sva?dis" er fridlystur samkvEemt nattiiruverndarlogum. Stasrstir bessara fridlystu svasda eru folkTelja verdur, ad nsgjanlegt land se fyrir hendi a vangarnir. Nyrsti hluti Reykjanesfolkvangs (330 hofudborgarsvasdinu til ad sinna aukinni eftirspurn km2) nasr inn a hofudborgarsvaedid sunnanvert og eftir adstodu til utivistar og tomstundaidju a svasd- tengist bar Blafjallafolkvangi (84 km2) og Heidmork inu, a.m.k. nasstu tvo aratugi. Hentugu landi er samt (25 km2). A nordurhluta hofudborgarsvaedisins eru nokkud misskipt milli sveitarfelaganna og pvf er Brynjudalur og Botnsdalur stasrstu svjedin a nattiirumikilvasgt ad med peim takist god samvinna um pessi minjaskra.

66

SV&DISSKIPULAG

akvedid fraedslugildi i pessu sambandi. Ennfremur ma nefna stadi eda svasdi sem hafa fjolbreytt umhverfi eda lifriki. Sum beirra svseda, sem bannig vaeru notud til umhverfisfrasdslu, maetti hugsanlega einnig nyta til utivistar.

Lagt er til a8 beir staSir a hofuSborgarsvaeSinu, sem hafa serstakt gildi vegna umhverfisfr828slu, verfJi verndaSir.

77.3 Hjolreidastigar Reidhjolaeign a hofudborgarsvasdinu hefur aukist mjog sidustu arin, Sem daemi ma nefna ad fram til arsins 1980 voru ad jafnadi flutt inn 600 reidhjol a ari. Sidustu arin hefur innflutningur aftur a moti aukist i um 15 biisund hjol a ari. Vegna bessarar miklu aukningar verdur ad telja naudsynlegt ad logd se meiri ahersla a ad leggja hjolreidastiga a hofudborgarsvaedinu.

11.1.1.

SV/EBI ER HAFA VERULEGT UTIVISTARGILDI.

Utan pessara storu utivistarsvasda eru morg smaerri svaedi eda stadir sem eru vel fallnir til litivistar og fristundaidkana. Her er m.a. um ad rsda fridlyst svaedi, {jar sem fara ma a skidi, rida lit, leika golf, og svaedi til bilaiprotta, skoteefinga, siglinga og gonguferda i pettbylinu eda i namunda vid bad, svo sem Oskjuhlid, Fossvogsdalur, Ellidaardalur, Laugardalur, svasdid upp med Hraunsholtslask og Grotta, svo ad orfa daemi seu tekin.

Reykjavikurborg hefur begar latid leggja hjolreidastig sem naer nokkurn veginn oslitid lir Laugardal, um nedsta hluta Ellidaardals og upp i Breidholts- og Seljahverfi, alls um 3-4 km leid.

Lagt er til aS framtiSarJ)6rf fyrir aSstoOu til utif{)r6tta a hofuSborgarsvaetfinu verSi metin i mismunandi greinum og bad mat lagt til grund vallar, begar landi er raSstat'afi til bessara mala a og i tengslum viS ibuQa- og atvinnusvaeSi.

77.2 Umhverfisfraedsla Eftir pvi sem hofuQborgarsvaeQid verdur bettbylla og pettbyliQ gronara og eldra eykst hasttan a pvi a9 unga kyns!69in missi smam saman tengslin vi9 uppruna sinn, ef svo ma a5 orQi komast, p.e. Iifi9 til lands og sjavar.

5km

H.3.1 HUGMYND AD HELSTU HJOLREIDASTIGUM HOFUDBORGARSV^EDISINS.

Pvi verdur a5 telja asskilegt a9 afmarka pau svasdi eda stadi innan hofudborgarsvaedisins sem hafa 67

Pannig msetti einnig leggja hjolrei9astig allt a5 bvi a jafnslettu fra Kvosinni i Reykjavik, sunnan Oskjuhlidar um Fossvogsdal og Ellidaardal. Pessi hjolreidastigur myndi tengja um bridjung allra ibiia a hofudborgarsvasQinu, en mestu skiptir po ad markvisst se unnid ad bvi ad leggja samfellt kerfi hjolreidastiga fyrir allt hofudborgarsvaedid. A Skipulagsstofu hofudborgarsvaedisins hafa verid settar fram tillogur ad sliku samfelldu kerfi hjolreidastiga.

manna a svasdinu er einna fullkomnust i Vididal i Reykjavik. Til greina gasti komid ad sveitar- og hestamannafelog a hofudborgarsvasdinu sameinudust um a5 byggja bad svasdi afram upp sem midstod hestamanna a svasdinu, pott sefingavellir yr5u hafdir a fleiri stodum.

Lagt er til aS tekin verSi upp nakvsem skraning hrossa a hofuSborgarsvaetJinu og skipulag reiSstiga synt a ollum aSalskipulagsuppdrattum.

Lagt er til aS komiS verSi upp kerfi hjolreiSastiga sem tengir sanian sveitarfelog a hofuSborgarsvajSinu og bettbyliS vi9 helstu utivistarsvaeSin.

11.4 Hestamennska

77.5 Siglingar og hradbatar

Hestamennska hefur ordid ae tidari tomstundaidkun a hofudborgarsvaedinu undanfarin ar. Hrossum hefur fjolgad a5 sama skapi. Er nu talid a5 milli 6 og 7 biisund hross seu a svasdinu.

Mjog hefur faerst i voxt a9 fbiiar hofudborgarsvasdisins stundi siglingar. Ad minnsta kosti sex siglingaklubbar eru starfandi a svaedinu. Enn er a5sta5a i landi fremur bagborin. A9st69unni ma i raun skipta i prennt eftir tegund bata, b.e. fyrir trillur, hradbata og seglbata. Einnig er hasgt a5 tala um tvo

11.4.1.

11.5.1.

HESTHUS.

SIGLINGAR / HRADBATAR.

^ Nuverandi hesthus

Q Fyrirhugud hesthiis

0 Nuverandi smabatalasgi

I nassta nagrenni mesta pettbylisins a hofudborgar- notendahopa i pessu sambandi. Sii skipting tengist svaedinu em skipulogd hesthiisasvasdi. ^iskilegt er aldri og fjarradum peirra sem pessa iprott stunda svo ad pau verdi tengd sanian med varanlegum reidstig- og moguleikum peirra a ad komast a milli stada. um og vid adliggjandi kerfi reidstiga. Adstada hesta68

SV/EDISSKIPULAG

11.8

A5sta5a er fyrir trillur i Reykjavik, Kopavogi og Hafnarfirdi. Fullkomin adstada fyrir sportbata er mjog dyr og pvf verdur a5 telja hugmyndir um fullkomnar smabatahafnir vfda a svasdinu oraunhaefar eins og malum er mi hattad.

Skidaifjrottir

Vinsaeldir skidaiprottarinnar hafa aukist mjog sidustu arin. Er nu svo komid, ad folk streymir biisundum saman fra hofudborgarsvasdinu i skidalondin Vegna pess ad born og unglingar eiga erfitt med a5 begar vel vidrar og fasri er gott. komast ad beim svaedum, sem nefnd voru, vasri rad a5 koma upp einhverri adstodu fyrir pau til siglinga f Adstada til skidaidkunar hefur farid storum batnsem flestum hlutadeigandi sveitarfelogum. Vegna andi, enda hafa krofur folks i bessum efnum aukist. ytri adstasdna veroi po logd serstok ahersla a ad A svasdinu eru mi um 20 fastar skidalyftur a bremur byggja upp adstodu til siglinga i Skerjafirdi, einkum skfdasvaadum: i Blafjollum, a Hellisheidi (SleggjuFossvogi og Arnarnesvogi. Vid pessa voga he fur beinsskard, Hamragil og Hveradalir) og i Skalafelli. pegar verid komid upp pokkalegri adstodu, til dasmis til ad sjosetja bata, og par eru skemmur og skyli. Nu ^Eskilegt vasri ad auka samvinnu milli bessara skidaer einnig unnid a9 pvf ad undirbua slfka adstodu vid svasda, t.d. vardandi upplysingar um vedur, vedurutlit, faeri, verd i lyftur og um pa adstodu sem er a Bakkavor a Seltjarnarnesi. skidasvaadunum. A skidasvaedunum sjalfum er naudLagt er til a5 komiS verSi upp sameiginlegri en synlegt ad veita upplysingar um hvar lyftur eru, fullkominni aflstoSu fyrir sportbata a a.m.k. tveimur hvada brekkur henta byrjendum og hverjar ekki. stoflum a hofuSborgarsvaeSinu, t.d. i Reykjavik og i Ennfremur er mikid oryggisatridi ad helstu skidaleidir seu vardadar med bar til gerdum stongum sem HafnarfirSi. syna annars vegar leidina og hins vegar hversu erfid nun er.

T 1.6 Bifreida- og velhjolaifrrottir

Adstada til skidaidkunar i bettbyli hofudborgarsvaedisins er hins vegar af skornum skammti. Pegar fasri er gott verdur bo 33 algengara ad sja folk a gonguskidum a opnum svasdum, svo sem a Mikla-

Uppi hafa verid hugmyndir um ad koma a laggirnar sameiginlegri adstodu a hofudborgarsva?dinu fyrir aksturskeppni og velahjolaakstur. Allmikill ahugi er a slfkri midstod og full astasda til ad koma til mots vid paer oskir. Mikill ahugi er einnig a serhasfdri adstodu til velhjolaaksturs, en slfka adstodu er vida hÂŁgt ad litbiia an mikils kostnadar.

Lagt er til aS utbuin verSi einhver aSstaSa fyrir velhjolaakstur innan beirra sveitarfelaga bar sem ahugi og aSstaeSur eru fyrir hendi. Einnig er lagt til a3 samvinna verSi um uppbyggingu sameiginlegrar miOstofSvar akstursibrotta a hofuSborgarsvaeSinu.

Hellisheidi ,

11.7 Skotifrrottir BlSfjoll

Til tals hefur komid ad asskilegt se ad koma upp sameiginlegri adstodu skot- og skotveidifelaga til skotidkana, jafnt til sefinga sem keppni. Bent hefur verid a hugsanlega adstodu fyrir pessa starfsemi sunnan Hafnarfjardar.

11.8.1.

SKIOASV^EDI. 69

i

!

tuni, i Laugardal, i Fossvogsdal, Artunsbrekku og vfdar.

Audveldlega mastti hanna hluta gonguleida- og reidhjolastigakerfisins bannig, ad a akvednum stodum vseri haegt ad nota pa sem skidagongubrautir a veturna.

Skapa msetti i rikari mseli adstodu fyrir yngri kynslodina til a5 renna ser a skidum og snjopotum. Oft og tidum mastti audveldlega koma fyrir smabrekkum eda holum bar sem born gastu rennt ser a snjobotum e6a skidum, baedi i gomlum ibudahverfum a hofudborgarsvasdinu og nyjum. Pessir holar gastu samtimis verid ,,moldarbankar", b.e. tyrfSir geymslustaQir fyrir mold sem innan tfdar, ef ekki nu pegar, verdur af skornum skammti a hofu5borgarsva;5inu.

Lagt er til a<5 komiO' verSi upp merktum, lystum gongubrautum milli hverfa a hofuSborgarsvaedinu, bannig gerSum afi haegt se a5 ganga milli beirra skiSum begar faerS leyfir.

11.9.1.

GOLFVELLIR. 0 Nuverandi golfvellir

O Fyrirhugaoir golfvellir

>

- â&#x20AC;˘*

11.9 Golf

11.10Sund

A hofu5borgarsvae9inu eru prir golfvellir. Adalvollurinn er i Grafarholti, 18 holna vollur i umsjon Golfklubbs Reykjavikur. A Hvaleyrarholti i Hafnarfirdi er 12 holna vollur og a Su9urnesi a Seltjarnarnesi er 9 holna vollur. I Mosfellssveit er lokiS gerd 9 holna vallar sem tekinn var i notkun vorid 1986.

Ennfremur er nokkur adstaSa til a5 asfa golf a tuninu a Korpulfsstodum. Talid er ad um eitt busund manns stundi nu golf a hofudborgarsvaedinu.

A hofu9borgarsvae5inu eru nfu sundstadir opnir almenningi. I Reykjavfk eru alls fjorir sundstaQir, og i Mosfellssveit, a Seltjarnarnesi, i Kopavogi, Gardabas og Hafnarfirdi er einn sundstaSur i hverju bessara sveitarfelaga. I famennustu sveitarfelogunum a hofudborgarsvasdinu, Kjalarneshreppi, Kjosarhreppi og Bessastadahreppi er enginn sundstadur enn sem komid er.

Golfvellir af fullri stasrQ eru landfrekir, t.d. er Grafarholtsvollurinn milli 40 og 50 hektarar ad staerd.

Vegna vedrattu her a landi er asskilegt a3 golfvellir liggi sem lasgst. Pannig er mogulegt a5 nyta pa lengur, jafnvel allt arid.

Lagt er til a5 nyr golfvollur verSi gerSur a norSurhluta hofudborgarsvaedlsins. Hefur Ullarnes i Mosfellssveit verify nefnt i bessu sambandi, og er aeskilegt aff betta mal verSi kannaS frekar.

A sidastlidnu ari var adsokn ad sundstodum hofuflborgarsvasdisins um 1,5 milljonir manna. Pad by5ir ad hver ibudi a svasdinu fer ad jafnadi i sund einu sinni i manudi.

Adur fyrr voru sjobod algeng a hofudborgarsvaedinu, einkum i Nautholsvfk. Fyrir allmorgum arum var bessum badstad lokad af Heilbrigdiseftirliti Reykjavikur vegna mengunar sjavar i Skerjafirdi.

Ovida a hofudborgarsvasdinu eru adstasdur jafnakjosanlegar til sjobada og i Nautholsvfk.

70

'

SV/EDISSKIPULAG

11.10.1.

SUNDSTADIR. 0 Nuverandi sundlaug

FyrirhuguS sundlaug

Lagt er til aS sjoboS verSi endurvakin og su starfsemi hugsanlega tengd annarri utivist og fristundaidju a pessu svaeSi. Einnig er lagt til a5 athugaS verSi hvort tvo e5a fleiri sveitarfelog gaetu sameinast um byggingu og rekstur sundstaSa bar sem a3stae5ur leyfa og eftirspurn er fyrir hendi.

71

LangtfmafDroun

12. â&#x20AC;˘

Byggdabroun a hofudborgarsvasdinu hefur veriQ mjog hrod fra sidustu aldamotum. Pa bjuggu a pessu svaeQi um 8 piisund manns e5a um 10% landsmanna, en nu bua a pessu svas3i um 132 piisund manns e5a um pa5 bil 55% bjodarinnar.

Samfara pessari miklu folksfjolgun og aukinni rymisporf undir byggingar, adstodu fyrirtaekja og utivist, pandist byggd a hofudborgarsvasdinu mjog ort lit.

Pessi byggS bekur mi um 10 sinnum stcerra svaeQi en fyrir 50 arum.

Fra sidustu aldamotum hefur pessi bygg5 tengst ae meira saman. Elsta byggQin er i Reykjavik og Hafnarfirdi, en um midja oldina tok a5 myndast bettbyli i Kopavogi, Gardabas og a Alftanesi. Fyrst i stad voru pessir pettbyliskjarnar nanast svefnbaair, en bin si'5ari ar hefur atvinnustarfsemi einnig fariQ vaxandi a bessum stodum. Pessi proun hefur sidur en svo vend atakalaus. A pessu timabili breyttist Island iir baendabjddfelagi i bettbylispjoSfelag, og folk a hofudborgarsvaedinu f>urfti a5 laga sig a9 nyjum atvinnu- og lifshattum.

Hva9 varQar hlutfall fbiia hofuSborgarsvasQisins af landsmonnum i heild, ba hefur bad einnig breyst mikiQ fra si'Qustu aldamotum. I raun er um ad rada tvo tfmabil i pessu sambandi og sjast pau gloggt a mynd 12.1.1.

10

: _*} 1900

1920

1940

1960

1980

2000

2020

Fyrra timabilid varir um 60 ar eda fra sidustu aldamotum til arsins 1960. Pa breyttist hlutfall hofudborgarsvaedisins iir 10% i um 50%. Eftir I960 tekur sidara timabilid vid og stendur raunar enn. A bessu timabili hefur adurnefnt hlutfall saralitid breyst og veri5 i kringum 53%. Ef fram heldur sem horfir.

12.1.1 HLUTUR HOFUDBORGARSV^DISINS FJOLDA LANDSINS. -

AF

IBUA-

72

SV/EDISSKIPULAG

•

0

5 km

5 km

12.1.2.

12.1.3.

NUVERANDI BYGGD

BYGGDA&ROUN • AcEtlud byggd 1985-2005 3» Onnur moguleg byggingasvae&i

mun petta hlutfall hofudborgarsvaedisins af fbuatolu landsins haldast nokkud stodugt, a.m.k. fram til nasstu aldamota.

I KJ6SARHREPPI er ekki gert rad fyrir ad bettbyli myndist a nasstu tuttugu arum samkvaemt skipulagi, en helstu byggingarsvsedi a hofudborgarsvaedinu muni verda sem her segir:

Flestoll sveitarfelog a hofudborgarsvsedinu hafa nu lokid e5a eju med a lokastigi gerd adalskipulags.

Her er um ad rasda byggdaaajtlun til 20 ara fyrir mestan hluta svasdisins, b.e.a.s. ef allar aaetlanir eru lagdar saman. Samkvaemt beim er asetladur ibiiafjoldi a hofuQborgarsvasQinu um naestu aldamot nalasgt 165 piisund, en nu biia um 132 biisund manns a svasdinu. Pad pydir a5 ibuunum mun fjolga um 33 busund manns til bess tima, p.e. um 2.200 manns a9 medaltali a ari hverju. Er bad nokkru meiri aukning en verid hefur sidustu ar.

KJALARNES: Einhver aframhaldandi uppbygging mun eiga ser stad vid Bergvik. Ennfremur er fyrirhugad ad byggja upp idnadarhverfi vid Vesturlandsveg nasrri peim stad par sem aningarstadurinn Esja var a sinum tima.

MOSFELLSSVEIT: Byggt verdur austur af nuverandi Teigahverfi i att ad Sudur-Reykjum, sidan i landi Helgafells og bvi nasst verdur byggt afram i Tangahverfi. Nyverid var efnt til samkeppni um skipulag midbasjar i Mosfellssveit. Par er einnig gert A Skipulagsstofu hofudborgarsvasdisins hefur mann- rad fyrir nokkurri fbiidabyggd. Lfklegt verdur ad fjoldi bessa svaedis einnig verid framreiknadur og telja ad hluti hennar verdi tekinn i notkun a skipusynir su vidmidun mun minni fjolgun, eda um 23 lagstimabilinu. busund manns nasstu 20 ar og 31 busund manns ef litid er til naestu 50 ara. Eins og mal standa mi er REYKJAVIK: Framtidarbyggingarland i Reykjavik ekkert sem bendir til bess ad mannfjolgun verdi mun verda i Borgarholti vid Grafarvog og hugsanmeiri a bessu svsdi og bvf er lagt til ad su vidmidun, lega einnig vid Raudavatn. Innan nuverandi byggdar sem sambykkt hefur verid af stjorn S.S.H., verdi verdur afram byggt a Eidsgranda, Artunsholti og i hofd ad leidarljosi vid magnaaetlanir einstakra sveit- Selasi auk uppbyggingar i Kringlu. Einnig verdur arfelaga. byggt upp a Skulagotusvasdinu. Uppbygging a at73

vinnusvaedum f Ellidaarvogi, Artiinshofda og Borg- Vid skilgreiningu a ,,hoflega byggdu hofuSborgarsvasdi" var gengid lit fra beim svaedum og peirri armyri mun einnig halda afram. landnotkun sem adalskipulagsuppdrattirnir na yfir SELTJARNARNES: A Seltjarnarnesi mun helsta og syna sem framtidarbyggingarland i sveitarfebyggingarsvaedid verda i Kolbeinsstadamyri og sfdan logum a hofudborgarsvasdinu. P6 voru gerdar tvasr meginundantekningar fra bessu, badar a nordureitthvad vestur af nuverandi byggd. hluta hofudborgarsvaedisins. Annars vegar var gert KOPAVOGUR: I Kopavogi munu svonefndar rad fyrir byggd a Alfsnesi i Kjalarneshreppi og hins Sudurhlidar verda teknar undir byggd auk svaeda i vegar ad land a Leirvogstungumelum i Mosfellssveit yrdi tekid undir byggd. Pessi akvordun var m.a. landi Smarahvamms og Fifuhvamms. tekin vegna hugmynda um brii yfir Kleppsvik, Leiru: I Gardabas er fyrirhugad ad fram ad vog og Kollafjord. aldamotum verdi afram byggt i Hofsstadamyri, i Ibiiafjoldi obyggdra svasda var aastladur a eftirfarHnodraholti og i sudurhli'dum Arnarneshasdar. andi hatt: BESSASTADAHREPPUR: Bygg5 a Alftanesi mun halda afram a5 aukast umhverfis ba bettbyliskjarna 1. ST^RD FYRIRHUGADRA IBUDASV^DA: sem bar eru fyrir. Er fyrirhugad ad J>etta ba byggd Maelt var flatarmal alls bess lands bar sem fyrirhugaS er ad reisa ibiidahverfi. sem fyrir er og tengja hana sem mest saman.

2. PETTLEIKI FYRIRHUGADRA IBUDASV^EDA: I bessu sambandi var studst vid landnytingu f daemigerdu nyju ibiidahverfi og aaetlad ad 54% af landi bess fari undir ibudalodir. Fjoldi ibiida var akvardadur a bann hatt ad tekid var mid af nuverandi stefnu sveitarstjorna i skipulagsmalum vid asetlun pettleika.

HAFNARFJORDUR: I Hafnarfirdi mun Setbergssvasdid byggjast ad fullu og sfdan mun byggd broast i att ad Asfjalli. Atvinnusvasdi mun verda byggt sunnan Hvaleyrarholts.

Ljost er, ad a naestu tveimur aratugum mun byggd a hofudborgarsvasdinu fra Mosfellssveit til Hafnarfjardar renna ad talsverdu leyti saman og mynda eina heild. J>r6un byggdar a bessu sva^di er einnig had tiltolulega akvednum morkum. Pvi skiptir mjog miklu ad i vaxandi maeli se reynt ad lita a hofudborgarsvasdid i heild, audvelda pennan samruna og tryggja ad byggd og bjonustukerfi a bessu svaedi verdi sem hagkvaemust fyrir alia ibiia svasdisins.

3. FERMETRAR IBUDARHUSN^DIS AIBUA: Gert var rad fyrir pvi ad fjoldi fermetra a ibiia yrdi nokkud breytilegur eftir hverfum og sveitarfelogum.

Leitast var vid ad finna vidmidun sem gaeti gilt pegar hofudborgarsvaedid vaeri ,,hoflega byggt."

A framtidarbyggingarsvaedum var gert rad fyrir 2,8 ibuum a fbiid a beim svaedum, er verda byggd um naestu aldamot, og 3,3 folium a foiid a beim svasdum er byggjast eftir bad til bess tima er hofudborgarsvasdid telst hoflega byggt. A bennan hatt var fjoldi folia a hdfudborgarsvaedinu ,,h6flega byggdu" aastladur um 250 biisund manns.

;C*

â&#x20AC;˘<

.-i j

A kortum, sem fylgja svaedisskipulagi hofudborgarsvaedisins, kemur m.a. fram hvar helstu byggingarsvasdi munu verda nasstu 20 ar. Pessi svasdi hafa verid afmorkud i storum drattum, staerd peirra reiknud ut og byggingarrymi aaetlad. Med bvi ad gera i grofum drattum rad fyrir hvar framtidarbyggingarland svasdisins gaeti verid er mogulegt ad atta sig a hvernig aeskilegt er ad haga stofnbrautakerfi svaed- Til sanns vegar ma bo fasra ad hofudborgarsvasdid isins og almenningssamgongum og hvar naudsynlegt verdi seint fullbyggt. Til vidbotar beim morkum ad er ad taka fra svaedi undir helstu akbrautir, lagnir og hofudborgarsvaedid verdi ,,hoflega byggt" er einnig bjonustustofnanir. A bessu korti kemur einnig fram hugsanlegt ad talid verdi aeskilegt ad brjota enn hvar helstu atvinnusvaedin munu verda og hvernig meira land undir byggd. Einnig er haegt ad byggja bau tengjast baedi samgongukerfinu og naastu ibiida- mun bettar en vida hefur verid gert, an bess ad bad byggd. Ennfremur ma nefna bastti eins og helstu hafi ahrif til hins verra a umhverfid. midhverfi a svaedinu og staerstu utivistarsvaedin.

Til vidbotar bvi landi, sem tekid verdur til byggingar na2stu 20 ar, eru einnig synd byggileg landsvaedi til lengri tima, eda ad beim morkum ad hofudborgarsvaedid verdi ,,hoflega byggt".

74

SVADISSKIPULAG

Lokaord

13.

I pvi svaedisskipulagi, sem her er kynnt, er fyrst og fremst reynt ad marka sameiginlega stefnu i peim malaflokkum sem svaedisskipulagid nasr til. Pad hefur po had pessari vinnu talsvert, ad i morgum malaflokkum liggur stefna rfkisvaldsins ekki fyrir e5a er a.m.k. oljos.

Her er um mjog fjolpastta og yfirgripsmikla undirbiiningsvinnu ad rasda. Hun gerir pad mi kleift ad bera a ymsan hatt saman mismunandi moguleika, sem koma til greina vid framtidarproun hofudborgarsvaedisins, og veitir akvedna heildarsyn yfir stodu mala og hugsanlega framtidarbroun a ymsum svidum.

Markmidid med peirri skipulagsgreinargerd og kortum, sem her eru logd fram, er fyrst og fremst ad gefa yfirlit yfir pa stefnu sem morkud hefur verid af stjorn Samtaka sveitarfelaga a hofudborgarsvasdinu i framtidarbroun bessa svasdis. Einnig er bad markmid med pessari skipulagsvinnu ad htin studli ad betri nytingu fjarmagns. lands, umhverfis og tfma peirra fjolmorgu einstaklinga, sem her koma vid sogu, en ella yrdi. Svasdisskipulagid nasr i grundvallaratridum til nasstu 20 ara, pott reynt hafi verid ,ad skyggnast lengra i sumum malaflokkum.

Med pessum afanga i svaedisskipulagsvinnunni er svasdisskipulagi hofudborgarsvasdisins samt engan veginn lokid. Edlilegt er t.d. ad ymis mal seu tekin til endurskodunar ad loknum sveitarstjornarkosningum. Adstasdur og bau markmid, sem ad er stefnt, kunna ad breytast og einnig er naudsynlegt ad endurskoda svasdisskipulagid i heild med akvednu millibili og skyggnast lengra fram a veginn.

Edlilegt er ad sveitarfelog og folk a hofudborgarsvasdinu fylgist vel med peirri skipulagsvinnu, sem nu fer fram a vegum Samtaka sveitarfelaga a hofudborgarsvasdinu, og taki patt f henni ef sa arangur a ad nast i pessum efnum sem vonir standa til.

Pessi undirbuningsvinna, sofnun upplysinga og rannsoknir hafa leitt i Ijos morg atridi sem naudsynlegt er ad taka afstodu til sameiginlega. Morg atridi parf ad rannsaka frekar og ymsum malum hefur ekki enn verid unnt ad sinna sem skyldi, pott pau seu engu ad sidur mikilvaeg fyrir framtidarproun svaedisins.

Pasr akvardanir, sem taka parf vid svasdisskipulag, fela ohjakvaemilega i ser baedi erfitt og timafrekt verk sem verdur ekki unnid i eitt skipti fyrir 611. Her skarast mjog miklir og olfkir hagsmunir og pau markmid, sem ad er stefnt, eru einnig breytileg. A hitt er samt ad lita ad hagsmunir allra ibua a bessu svasdi eru folgnir i samrasmdri og hagkvaemri uppbyggingu hofudborgarsvasdisins alls.

Sii bjonusta sem fbiiar hofudborgarsvaedisins hafa att kost a i hverju sveitarfelagi hefur aukist og ordid fjolbreyttari med vaxandi fbuafjolda. Byggd a hofudborgarsvaedinu fra Hafnarfirdi til Mosfellssveitar er mi hins vegar ad renna saman i eina heild. Fullvist ma telja ad a komandi arum muni fbiiar bessa svsdis f vaxandi masli gera krofur um svipada pjonustu og moguleika, hvort heldur um er ad raada menntun, atvinnu eda almenningssamgongur.

Mikid starf liggur ad baki bessu skipulagi, en nu liggja fyrir a Skipulagsstofu hofudborgarsvaedisins margvi'slegar upplysingar, kort og onnur gogn um hofudborgarsvcedid, sem audvelda sameiginlega stcfnumotun.

Mikill munur er a pjonustu og annarri adstodu f einstokum hlutum hofudborgarsvasdisins. SEskilegt verdur po ad telja ad dregid se ur pessum mun eins 75

og kostur er a komandi arum. Til ad na bessu markmidi er naudsynlegt a5 fjolmargir adilar, riki, sveitarfelog og einstaklingar, samrasmi adgerdir sinar og akvardanir um uppbyggingu pjonustukerfa a pessu svsedi.

Ef verulega dregur ur folksfjolgun a hofudborgarsvasdinu a naestu arum, eins og margt bendir til, er enn meiri astaeda til aukinnar samvinnu um framtidarbroun bessa svasdis.

Fjolmargir adilar, basdi einstaklingar og opinberir, taka mid af og mota stefnu f kjolfar peirra akvardana sem stjoramalamenn bessa svasdis taka sameiginlega um framtidarbroun bess. Her gildir einu hvort um er ad raeda ba sem skipuleggja gatna- og veitukerfi og opinber pjonustukerfi eda einstaklinga sem akveda hvar beir aetla ad bua eda velja fyrirtaskjum sinum stad. Allir bessir adilar burfa a samrsemdri stefnu ad . halda.

I svaedisskipulagi hofudborgarsvasdisins er ekki verid ad reyna ad spa um framtidarproun bessa svaedis, heldur leida menn saman til ad taka akvardanir um framtid hofudborgarsvasdisins a grundvelli beirra stadreynda sem best eru bekktar hverju sinni. Of mikil bjartsyni getur her verid jafnskadleg og of mikil bolsyni. En bad sem mestu kann ad skipta er ad veita heildarsyn yfir bau mal, sem her er um ad rasda, og ad geta lagad stefnuna ad breyttum adstasdum begar naudsyn krefur.

76