Cultuur Podcasts Aalst Carnaval

Jan Moens en Jan Louies pakken uit met een reeks podcasts.

‘Geif mor Zjang!’: de Carnavalspodcast

Als Aalstkenner en notoir carnavalist Jan Louies spreekt, dan wordt er geluisterd. En laat net dat de bedoeling zijn van een podcast. Op vraag van Erfgoedcel Denderland werkte hij samen met zijn kompaan Jan Moens vijf podcasts uit over verschillende aspecten van Aalst Carnaval: muziek, satire, de Voil Janet, de stoet en ‘van vastenavond tot carnaval’. Te beluisteren via erfgoedceldenderland.be, al dan niet met nen Oilsjtersen diksjoneir bij de hand. Jan en Jan, geif mor zjang!

“Normaal gezien zouden we nu in volle voorbereiding zijn van de Carnavalsraadzitting, die telkens de zaterdagavond vóór Aalst Carnaval plaatsvindt”, vertelt Jan Moens. “Enkele jaren geleden, toen de oudere generatie van Kamiel en Odilon Mortier afhaakte, namen wij met een nieuw team over. Maar geen Carnaval betekent dus ook geen raadzitting. Vorig najaar gaven we in De Werf al drie lezingen over de geschiedenis van Carnaval. Daarop borduren we nu verder voor deze podcasts.”

Jullie kunnen teren op meer dan een halve eeuw carnavalservaring. Louies: “Ik ga al meer dan 50 jaar in de stoet en kreeg de microbe te pakken via mijn vader (Herman, red.) die zelf al in de jaren ’40 in de stoet liep. Hij was ook fotograaf en daardoor beschik ik over heel veel documentatie.” Moens: “Daarnaast boden ook de oude kranten die je online kunt raadplegen (aalst. courant.nu, red.) een schat aan informatie.”

"Als je van een café een stal maakt, dan krijg je varkens binnen" | Jan Louies

De stoet is de afgelopen decennia enorm geëvolueerd. Hoe hebben jullie de stoet beleefd? Moens: “In 2023 zal het precies 100 jaar geleden zijn dat de eerste officiële carnavalsstoet in Aalst werd georganiseerd. Niet de honderdste editie, want tijdens de Wereldoorlogen was er geen stoet. Zelf loop ik een goeie 30 jaar in de stoet met de losse groep Erremèt. Jan draait al iets langer mee.” Louies: “Ik startte op mijn veertiende met de groep De Verneipelinkskes. Een kleine 39

Carnaval 2020: Jan en Jan in actie met de losse groep Noig-Erremèt, satire ten top.

groep, als je dat naar vandaag vertaalt zouden we een los groepje zijn. Daarna richtte ik met mijn schoonbroer Jacquy De Pauw de werkgroep ‘Noig’ op. Met die groep werden we uit de stoet van 1984 gezet, de eerste groep die werd gecensureerd. (Noig liep verkleed in geslachtsorganen, red.) Het draaide nog echt om plezier maken. Later moest alles groter, luider, met meer lichtjes… dat competitie-element brengt graalek veel stress mee denk ik en soms haalt kwantiteit het op kwaliteit.”

Het woord is gevallen: censuur. Satire is ook een thema in de podcast. Zijn er grenzen? Louies: “Mag je met je bloot gat op het rond punt van den Haring gaan vogelen? Baneen he! Dus dat mag ook niet met Carnaval. Ik ben vooral een beetje bang voor dubbele agenda’s. Carnaval dient niet om politieke propaganda te voeren. Het moet plezant blijven. Dat moeten we zo houden en beschermen. De tijden zijn enorm veranderd, de wereld kijkt mee. Het klopt dus niet dat alles mag, je moet nog altijd empathie hebben.” Moens: “Het is ook een misvatting dat vroeger wel alles kon en alles mocht. Er zijn vroeger ook jaren geweest dat confetti aan banden werd gelegd, of dat het verboden was je te verkleden als geestelijke of als militair. Over satire zou ik graag objectief nadenken, eventueel samen met een moraalfilosoof.”

Ook op vlak van uitgaan is Carnaval fel veranderd. Vinden jullie jullie gading nog? Louies: “We vinden altijd wel nog een plaats om ons te amuseren, maar zo’n openlucht-

dancing zoals op de Markt of ‘De Kat’ (Vredeplein, red.), dat is vrièt schoein, maar wel voor jonge mensen. We staan daar dan even naar te kijken. Pas op, we zijn ook jong en luidruchtig geweest met een sirene op onze kar, we hadden ook ‘knaldrang’ (lacht). Maar de geluidsinstallaties van vandaag overstemmen alles. Vroeger brachten de pompiers groepen naar hun lokaal, die reden rond van café naar café. Maar nu staan ze stil en zijn het discobars geworden. Dat laatste geldt ook voor de cafés.”

Er zijn ook steeds minder cafés. Louies: “Café Romeo in de Koolstraat te koop, ’t Hoeksken in de De Saedeleerstraat is dicht… het aanbod wordt steeds kleiner. Waar kun je nog rustig aan een tafeltje een pint uit een glas drinken? De ‘tavernisering’ is een probleem. Veel cafés haalden vroeger hun oude tafels en stoelen boven voor Carnaval. Ging er eentje kapot, dan was dat maar zo. En na Carnaval werd het café opnieuw behangen. Nu plakken ze hun muren af met plastiek en zijn er geen stoelen en tafels meer. Tja. Als je van je café een stal maakt, dan krijg je varkens binnen natuurlijk. Caféhouders vragen zich af of het nog wel de moeite is om open te doen. Er is iets mis.” Moens: “Vroeger vierden jong en oud samen feest, in dezelfde cafés. Nu geven veel ouderen forfait.” Louies: “Veel clichés uit onze carnavalsliedjes kloppen niet meer, ook al geloven we ze nog graag. We zijn niet zó chauvinistisch. Neem nu de benaming krokusvakantie. Vroeger spraken we altijd van de carnavalsvakantie. ‘Krokussen’. Met de opwarming van de aarde zijn het trouwens eerder al narcissen. (lacht) Dat is zelfverloochening, het omgekeerde van chauvinist zijn.” Gelukkig is onze Voil Janet wel nog populairder dan ooit. Louies: “Dat is verbeterd tegenover jaren geleden, toen het meer op een travestieshow begon te lijken. Ook daarvoor dient Carnaval niet. Maar het is ook een misvatting dat de Voil Janet typisch Aalsters is. Ook Gent en Brussel hadden voil janetten. In de 19e eeuw was het vaak ongeletterde, platvloerse soert, zoals we nu zeggen. (lacht) Lallend en gekleed in vodden van de mama, verwijtend en weglopend uit de cafés zonder te betalen. Het beeld van de voil janet met velle frak kwam er pas toen ook de mama’s en de mémés een bontjas hàdden. En de lampenkap, die dook pas op in de jaren ’50. Opletten dat we toch niet in die clichés vervallen. Maar het omkeringsritueel, de haring in de vogelkooi, de kapotte paraplu, dat komt nog altijd tot uiting. In die omkering, daarin zit de essentie van Carnaval nog steeds vervat.”

Waar te beluisteren?

Luisteren kan op www.aalstcarnaval.be, www.erfgoedceldenderland.be, of via het Spotify-, YouTube- en Soundcloudkanaal van De Werf.