Mozaïek - 2007 - oktober by Stad Leuven

MOZAIEK STADSVERNIEUWING LEUVEN

EDITIE OKTOBEr 2007 JAArGANG 4 NUMMEr 3

DE VAARTKOM LEUVEN XL

INCLUsIEF WANDELPArCOUrs

MozaĂŻek is een uitgave van de stad Leuven Concept en realisatie infohuis stadsvernieuwing Redactie Geert Antonissen, Karlien stroeykens, Erna Vanesch, Wendy Maes Schepen van communicatie Dirk Vansina Directeur communicatie Alfons Verdyck Fotografie Geert Antonissen, Karlien stroeykens, Henderyckx Fotografie (luchtfotoâ&#x20AC;&#x2122;s), Eric Dewaersegger, Vlaams Gewest ATO Afbeeldingen BUUr - Bureau voor Urbanisme cvba Met dank aan stad Leuven: AGsL, dienst ruimtelijke planning, technische dienst wegbeheer, persdienst, communicatiedienst, groendienst, milieudienst, stadsarchief, college van burgemeester en schepenen Henderyckx Fotografie, Inbev, BUUr - Bureau voor Urbanisme cvba, Ghelamco, architecten Jaspers - Eyers & Partners, projectontwikkelaar B.C.s., Avonts & partners nv, Desmedt architecten, Poponcini & Lootens ir. Architecten, Ontwerpbureau Pauwels nv, Promobuild, Montfortanen Diestsevest, Abdij Keizersberg, drukkerij Van der Poorten Verantwoordelijke uitgever College van burgemeester en schepenen Contactgegevens Infohuis stadsvernieuwing, rijschoolstraat 4/0102, B-3000 Leuven infohuis@leuven.be - tel. 016 30 08 75 (nieuwe openingsuren: maandag: 9.00-13.00 uur, dinsdag: 13.00-16.00 uur, woensdag: 9.00-12.00 uur, donderdag: 13.00-20.00uur) Meer info: www.leuven.be/stadsvernieuwing volgend nummer: december 2007

inhoudstafel

Pag 2

Colofon

Pag 3

Inleiding

Pag 6

Tussen Twee Waters

Pag 12

sluisstraat en omgeving

Pag 18

Noordelijke oever

Pag 24

Voor en na

De Vaartkom

een nieuw ankerpunt voor Leuven

Geachte lezer Mozaïek heeft zijn naam niet gestolen. Na de soms lieflijke abdijsites van het vorige nummer, zoomen we nu in op de antipode: de Vaartkom. Het is één van de zeldzame plekken in Leuven met een grootstedelijk aanvoelen: de grote industriële bakstenen blokken, de jachthaven, de immense tussenruimten, de nabijheid van het station en het stadscentrum, de oprijzende Keizersberg en het overscherende viaduct aan het Engels plein, geven deze plek een zeer eigen karakter.

Het huidige uitzicht van dit stadsdeel is vooral ontstaan in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog werd deze strategische plek nagenoeg helemaal verwoest. In de naoorlogse jaren herbouwde men het gebied op een éénduidige manier. De voormalige classicistische gebouwen werden vervangen door een grootschalige industriële site met enorme modernistische bakstenen gebouwen die silo’s en productie-eenheden herbergden. De voedselverwerkende industrie concentreerde zich verder rond de vaart en maakte ervan gebruik voor het transport en de productie.

De Vaartkom is één van de zeldzame plekken in Leuven met een grootstedelijk aanvoelen.

Vanaf de jaren zestig kantelde de situatie. Vele activiteiten trokken weg en het was zoeken naar nieuwe invullingen voor deze immense gebouwen die omzoomd worden door druk autoverkeer. Terwijl de wijken in de omgeving van de Vaartkom (de ruime stationsomgeving, Leuven-Noord, de omgeving rond de Penitentienenstraat en Fonteinstraat, ...) zienderogen verbeterden, bleven de verhoopte ontwikkelingen aan de Vaartkom grotendeels uit. Ondanks de zeer centrale ligging - zowel de Grote Markt, als het station en de oprit van de autosnelweg zijn slechts één kilometer verwijderd - bleef het er jarenlang relatief windstil.

Vaartkom staan er twee nieuwe gebouwen bijna in de steigers. Zij vormen de aanzet tot de ontwikkeling van een stuk stad aan het water. Midden dit alles blijft de jachthaven, die bij haar aanleg eind jaren ‘90 op enige twijfel onthaald werd, opvallend gewild. Enkele jaren geleden breidde ze zelfs uit. In juli vernam de stad dat de Vaartkom geselecteerd werd als stadsvernieuwingsproject en dat er Vlaams geld vrijkomt voor de heraanleg van het gebied (zie kader). Hierdoor worden de plannen voor de heraanleg van het openbaar domein meteen concreter. Het gebied staat m.a.w. klaar voor een echte metamorfose.

Terwijl de wijken in de omgeving zienderogen verbeterden, bleven de verhoopte ontwikkelingen aan de Vaartkom grotendeels uit. Nochtans ligt de Vaartkom erg centraal in de stad. Vanaf het station, de Vismarkt en de Grote Markt is het slechts een tiental minuten wandelen tot dit nieuw te ontwikkelen gebied. Vandaag liggen de kaarten anders. De heraanleg van het Artoisplein in het kader van de nieuwe stationsomgeving creëerde de mogelijkheid een interessante stadspoort te ontwikkelen. Daarom bouwde brouwerij Inbev precies op deze hoek - recht tegenover de toren van de ‘nieuwe’ brouwerij - haar markant hoofdkantoor. Achter deze zone sloopte de biergigant reeds heel wat oude magazijnen en kwam er een ruim 6 000 m2 groot laboratoriumgebouw. Aan de andere, noordelijke oever van de

In deze Mozaïek stellen we geen definitief afgewerkt plan voor, maar nodigen we je uit om deze unieke plek te ontdekken. Aan de hand van het stadsontwerp dat het Leuvense stedenbouwkundige team BUUR (Bureau voor Urbanisme) voor dit gebied in 2005 uittekende en dat de basis vormt voor de opmaak van drie ruimtelijke uitvoeringsplannen, kan je de verschillende uitgangspunten, gebouwen, concrete plannen en potenties van de Vaartkom ontdekken vanuit je luie stoel ... of ter plaatste. Deze

Vlaams geld voor de Vaartkom De herontwikkeling van de Vaartkom vergt enorme investeringen. Deze komen zowel van private als van publieke investeerders. Naast de realisatie van de nieuwbouw en de restauratie en herbestemming van de bestaande gebouwen, zal vooral de heraanleg van het openbaar domein de definitieve impuls aan het gebied geven. Een aantrekkelijke en aangename openbare ruimte vormt een stimulans voor privé-investeringen in wonen, handel, recreatie, .... Op voorstel van een onafhankelijke jury heeft de Vlaamse regering o.a. de Vaartkom geselecteerd voor subsidiëring in het kader van de ondersteuning van goed doordachte en

vernieuwende stadsvernieuwingsprojecten. Met deze subsidie kan een klein deel van de investeringen van de stad in de openbare ruimte gefinancierd worden. Fragment uit het juryverslag van het Vlaamse Stadsvernieuwingsfonds project Vaartkom, Leuven: “De Vaartkom is een ambitieus project dat met visie en durf dit voormalig industriële hart van Leuven grondig herstructureert. Het stadsontwerp stoelt op een degelijke planningsbasis en op een lange traditie van ontwerpend onderzoek. Het plan is pragmatisch, contextueel en aanpasbaar.”

uitgave is namelijk ook opgebouwd als een wandelgids, niet geschikt voor een romantisch wandelingetje, maar wel gericht op mensen die de ontwikkelingen van de stad en het immense industrieel erfgoed willen volgen. Want zoals je doorheen deze Mozaïek zal merken, is nog lang niet alles beslist. Zo zal er waarschijnlijk in de lente van 2008 meer duidelijkheid komen over de concrete plannen in het gebied Tussen Twee Waters. Rond die periode zal het bijbehorende RUP (ruimtelijk uitvoeringsplan) in openbaar onderzoek gaan en zullen naast een nieuwe Mozaïek

In deze Mozaïek stellen we geen definitief afgewerkt plan voor, maar wel een ontdekkingstocht. Het stadsontwerp van BUUR vormt hiervoor de basis. In de lente van 2008 volgt een openbaar onderzoek met meer concrete plannen. met concrete plannen, ook infovergaderingen en andere media ingeschakeld worden om iedereen op de hoogte te brengen van de concrete plannen. Vriendelijke groeten Infohuis stadsvernieuwing Meer info: Infohuis stadsvernieuwing Tweebronnen www.leuven.be/stadsvernieuwing www.buur.be infohuis@leuven.be.

In dienst van de stad Tentoonstelling over stedenbouwkundige diensten Dit najaar loopt er in de Tweebronnen de tentoonstelling ‘In dienst van de stad’. De tentoonstelling - opgezet door de Technische Universiteit Delft - presenteert vijfentwintig jaar werk van de stedenbouwkundige diensten van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Aansluitend presenteert het infohuis stadsvernieuwing van de stad Leuven ook een stand van zaken van het Leuvense structuurplan. Tentoonstelling vanaf 22 november 2007 in de exporuimte Tweebronnen, Rijschoolstraat 4. Geopend op dinsdag t.e.m. zaterdag. di., woe., vr.: 12-18u, do.: 14-20u, zat.: 11-17u De tentoonstelling wordt gerealiseerd door de Leuvense vzw Stad en Architectuur. Het is meteen het begin van hun jubileumjaar n.a.v. hun tienjarig bestaan. Aansluitend zijn er ook lezingen en debatten. Meer info leest u op www.stadenarchitectuur.be en www.leuven.be/stadsvernieuwing

UITGANGSPUNT VAARTKOM In de Vaartkom zijn er drie gebieden: de enclave Tussen Twee Waters, de omgeving van de Sluisstraat en de noordelijke oever met de karakteristieke zes blokken en het Engels Plein. De ontwikkeling van deze drie gebieden zal op een samenhangende manier gebeuren.

1. TUSSEN TWEE WATERS VAARTKO M

De enclave Tussen Twee Waters is een zeer omvangrijk maar vrij onbekend gebied binnen de stadsring. Het strekt zich uit tussen de Vaartkom en de Dijle en loopt tot aan de J.P. Minckelersstraat. Jarenlang was dit een afgesloten gebied waar enorme loodsen en fabriekshallen de omgeving tekenden. Door het verplaatsen van de bierproductie, komt er nu zeer veel grond vrij. De rest van het enorme gebied zal de komende jaren herontwikkeld worden. Er komt een mix van woningen, kantoren, cultuur, handel, diensten en gemeenschapsvoorzieningen. Langs de Dijle wordt een groot park aangelegd. In deze zone blijven enkel de beschermde Molens van Orshoven en waarschijnlijk de karakteristieke siloâ&#x20AC;&#x2122;s behouden.

STAPELHUISSTRAAT

1. Joanna-Maria Artoisplein de schakel tussen drie grote gebieden Dit plein vormt de schakel tussen drie grote stedenbouwkundige stadsvernieuwingsprojecten: de stationsomgeving, de Vaartkom en Leuven-Noord. Sinds de stationswerken wordt al het autoverkeer uit de omgeving naar hier gekanaliseerd en van hieruit naar alle richtingen geloodst, ondermeer naar de Vaartkom. Het plein legde meteen ook de basis voor de ontwikkeling van de enclave Tussen Twee Waters. 1

VAARTKOM ANNO 2007

De nieuwe bedding van de weginfrastructuur maakte ook nieuwe bouwgrond vrij. VAARTKOM ANNO 2007

VAARTKOM ANNO 2007

2. Hoofdkantoor Inbev de katalysator van de buurt

De band tussen Inbev, de belangrijkste biergroep ter wereld, en Leuven is intens. De brouwerij is in deze relatief kleine stad groot geworden en bevestigde met de bouw van haar hoofdkwartier langs de Vaartkom haar roots. Tegelijk impliceerde deze keuze ook de herwaardering van de bestaande industriële bebouwing in de Vaartkom.

Achter het hoofdkantoor van Inbev centraliseerde de brouwerijgigant verschillende afdelingen in een nieuw labogebouw. Dit ovaalvormige gebouw staat langs het nieuwe plein opgesteld, recht tegenover de zuidelijke inkom van het hoofdkantoor. Door de afwerking in mooie materialen is ook dit uiterst functioneel gebouw een visitekaartje van de firma.

Het gebouw met de opvallend verticaal georiënteerde ramen is de katalysator van de hele achterliggende enclave. De gelijmde bakstenen en de betonnen colonnades - die een zeer flexibel gebouw omsluiten - zijn duidelijke verwijzingen naar de eigenheid van de Vaartkom. De inkomzone is overdekt en verbindt de noordelijke en de zuidelijke toegang.

Het gebouw staat op een sokkel van blauwe steen. Daarboven is de glazen huid van het complex bedekt met een enorme zonnewering, gemaakt van koperen cassetten die verwijzen naar vroegere brouwersvaten. Door een specifieke bewerking van deze platen kan je wel van binnen naar buiten kijken, maar niet omgekeerd. Op enkele strategische zichtpunten zijn er enkele panelen weggelaten. Aan de noordkant zijn de glazen panelen afwisselend doorzichtig en enkel lichtdoorlatend.

Het plein aan de ‘achterzijde’ van het gebouw is verrassend voor wie nooit op de terreinen van Inbev komt. Door zijn grootte en afwerking lijkt het zo weggelopen uit een groot representatief stadsdeel, terwijl het nu ietwat verscholen zit aan de ‘achterkant’. Dit plein vormt echter de aanzet tot de herstructurering van de hele achterliggende enclave.

3. Labo’s Inbev een aangekleed laboratorium

Op de eerste en tweede verdieping zitten de eigenlijke labo’s microbiologie en chemie. Rondom het gebouw ligt een wandelpad.

De openheid van het gebouw geeft het hoofdkwartier een zeer stedelijk karakter. Tegelijk versterkt de opvallende inplanting - samen met de tegenover gelegen brouwerijtoren - het ‘bierkarakter’ van deze stadspoort.

VAARTKOM ANNO 2007

architecten hoofdkantoor en labo’s Inbev: Poponcini & Lootens ir. architecten

VAARTKOM ANNO 2007

3,2

VAARTKOM ANNO 2007

uitgangspunt vaartkom Bij de herontwikkeling van de Vaartkom krijgt de Dijle opnieuw een centrale plaats in de stedelijke structuur. De rivier moet zoveel mogelijk worden opengemaakt. Langs de oevers komt een Dijlepad en waar mogelijk een groene aanleg. Zicht op Dijlepad achter de voormalige brandweerkazerne © BUUR

Een stad aan het water leeft. Water zorgt voor ruimte in een dichtbebouwde stad. Het verbindt verschillende stadsdelen met elkaar. Niet toevallig werken vandaag zowat alle West-Europese steden aan de band tussen de stad en het water. Wie water zegt, denkt in Leuven meteen aan de Dijle. Vandaar dat ook hier de kwaliteit van de Dijle een uitgangspunt vormt in de herontwikkeling van dit gebied. Terwijl de voorbije decennia de Dijle soms letterlijk onder de grond en gebouwen verdween, vormt de rivier nu de leidraad in de heropbouw van de Vaartkom. De rivier vormt hier de grens van de bebouwing en bepaalt de inplanting van de gebouwen. Op de ingegroende oevers komen voet- en fietspaden die snelle, veilige en aangename verbindingen doorheen de stad bieden en zo het al uitgebreide ‘zachte’ netwerk doorheen Leuven vervolledigen. In dit binnengebied zijn de grote industriële complexen doorheen de jaren letterlijk met hun rug naar de Dijle toe gebouwd.

VAARTKOM ANNO 2007

A. het binnengebied van de enclave een toekomstige woonwijk aan het water Op de andere Dijleoever aan de stadszijde ligt de bebouwing met de achterzijde naar het water en de industrie. Het gevolg hiervan is dat de Dijle hier doorheen een soort niemandsland slingert. Bij de heropbouw van het gebied zal de Dijle de ‘voorkant’ worden. De rivier zal met haar toekomstige groene oevers een centraal element worden dat de verschillende stadsdelen met elkaar verbindt. Omwille van de rustige ligging komen hier voornamelijk woningen. Een groot deel van het binnengebied zal echter onbebouwd blijven en dienen als groen publiek park - bij voorkeur grenzend aan de Dijle. Brugjes over de rivier zullen deze nieuwe woonwijken verbinden met de woonbuurten op de andere oever. De stad wil ook de andere oever - de omgeving van de Strijdersstraat - opwaarderen.

VAARTKOM ANNO 2007

Uitgangspunt vaartkom De ontwikkelingen in het zuidelijk gedeelte van de Vaartkom moeten vormelijk en functioneel aansluiten bij de structuur van de binnenstad. De nabijgelegen buurt wordt waar nodig versterkt. Sfeerbeeld rechteroever Dijle ÂŠ BUUR

B. De herontwikkeling op de rechteroever van de Dijle enclave aansluiten op de binnenstad Het gebied tussen de J.P. Minckelersstraat, de Diestsevest en de Strijdersstraat maakt op sommige plaatsen een verloederde indruk met slecht bebouwde binnenblokken, garageboxen, wildparkeerders, ... Daarnaast is er ook groene niet publiek toegankelijke ruimte. Om deze desolate binnengebieden op te waarderen, wordt heel dit gebied mee betrokken in de ontwikkelingen op de enclave Tussen Twee Waters.

VAARTKOM ANNO 2007

4. De enclave langs de Vaartkom de zuidelijke oever van de Vaartkom

5. De mouterij en haar silo’s het orgelpunt van de skyline

In tegenstelling tot de zes blokken aan de viaductzijde vormt deze kant van de Vaartkom een echte wand. Het stadsontwerp voorziet verschillende openingen in deze wand zodat het waterfront en de nieuwe achterliggende wijk met elkaar in contact kunnen komen. In de gebouwen zelf zullen er verschillende functies komen als horeca, dienstverlening en vrije beroepen op de gelijkvloerse verdieping en appartementen en/of loften daar bovenop.

Het meest opvallende beeld aan de zuidelijke oever van de Vaartkom is ongetwijfeld de vijftig meter hoge silo’s van de voormalige mouterij. De 54 betonnen cilinders domineren als reusachtige samengesmolten orgelpijpen de skyline. De hele constructie is in 1999 buiten werking gesteld. De mouterijgebouwen zelf zullen onder de sloophamer verdwijnen omdat hun structuur - o.a. door hun te lage verdiepingshoogten - geen herbestemming toelaat. Omdat de silo’s een erg karakteristiek beeld zijn, wordt onderzocht of deze constructie een tweede leven kan krijgen. De stad pleit ervoor de gelijkvloerse verdieping en de bovenste verdieping minstens gedeeltelijk publiek toegankelijk te maken. Bovenaan heb je namelijk een fenomenaal zicht op de hele omgeving.

C. De zone rond de silo’s en de Molens van Orshoven een woonerf Wanneer het mouterijgebouw achter de silo’s verdwijnt, komt het terrein tussen de silo’s en de achterliggende Dijle vrij voor woningen. Langs de Dijle zal ook het ontbrekende stuk voet- en fietspad tussen de Vaartstraat en de Tweewatersstraat vervolledigd worden. Vanuit de Vaartkom doet de Stapelhuisstraat dienst als toegang tot dit gebied. Via een aantal doorzichten wil men in dit gebied VAARTKOM ANNO 2007

VAARTKOM ANNO 2007

de visuele link tussen de Vaartkom, de Dijle en de binnenstad tot stand brengen. Ook de Molens van Orshoven - nu verdoken achter het benzinestation - zullen opnieuw zichtbaar aanwezig zijn. Een aantal routes voor zacht verkeer doorheen dit gebied - om de Aarschotsesteenweg en de Vaartkom met de binnenstad te verbinden - zullen van deze zone een interessant fietsknooppunt maken.

VAARTKOM ANNO 2007

6. Molens van Orshoven een cultureel nest

7. Hoek Vaartkom - Vaartstraat voormalige brandweerkazerne

Verscholen achter het benzinestation, liggen de Molens van Orshoven, voormalige bloemmolens. Zowel de historische pakhuizen langs de Vaartkom als de achterliggende Molens - verzameld rond een binnenkoer - zijn unieke en beschermde gebouwen waarin je ondermeer een mooi houten dakgebinte kan ontwaren. De molens zijn de laatste getuigen van de oorspronkelijke 19de-eeuwse bebouwing in de Vaartkom die gekenmerkt werd door rijen pakhuizen. Het gebouwencomplex overleefde, weliswaar met de nodige kleerscheuren, de bombardementen tijdens de laatste wereldoorlog.

Op de hoek van de Vaartkom en de Vaartstraat huist op dit moment de vzw Wonen en Werken: een regionaal opleidings- en tewerkstellingsinitiatief voor langdurige werklozen en laaggeschoolden. Zij gaan binnenkort een nieuw onderkomen krijgen op de vernieuwde veilingsite tegenover de Bodartparking in Heverlee. Vandaar dat dit gebouw vrij komt. De bestaande structuur van deze voormalige brandweerkazerne leent zich niet tot een herbestemming. Hier zal dan ook een nieuwbouw komen, hoofdzakelijk voor bewoning.

Vandaag bloeien in de molens een hele reeks creatieve organisaties zoals bijvoorbeeld de kunstenorganisatie Artforum, het theatergezelschap Fabuleus en de kunsteducatieve organisatie Mooss. Zij geven deze gebouwen een nieuwe bestemming. Ook in de toekomst zal deze site zich verder ontwikkelen als een cultuureducatief centrum.

D. Hoek J.P. Minckelersstraat en Vaartstraat woningen Deze hoek is vandaag parking voor de omliggende kantoren. Het is echter niet de bedoeling dat dit zo blijft. De parkings kunnen ge誰ntegreerd worden in de nieuwe bebouwing op de enclave. Het stadsontwerp voorziet hier woningen. VAARTKOM ANNO 2007

VAARTKOM ANNO 2007

2. Sluisstraat en omgeving

STRAAT

TRAAT

AZERIJS

SLUISSTRAAT

GLASBL

VA AR TS TR AA T

VAARTKOM

BURCHT

De industriĂŤle activiteiten in de omgeving van de Sluisstraat en de Vaartstraat zijn bijna allemaal weggetrokken. De immense ruimten bieden plaats voor nieuwe ontwikkelingen. Aan de stadszijde komen er vooral woningen terwijl de schaal van de nieuwe gebouwen richting Vaartkom zal aansluiten bij de bestaande monumentale historische gebouwen. Denk maar aan de beschermde brouwerij De Hoorn op de hoek van de Vaartkom en de Sluisstraat of het gebouw Zeelandt. De omgeving van de aanpalende Penitentienenstraat en Fonteinstraat heeft door inspanningen van particulieren en de lokale overheid al een heel andere aanblik gekregen en vormt de aanzet voor de gezichtswissel van de hele buurt. Zo groeit op de voormalige drankencentrale Terclavers een interessante woonwijk. Dwars doorheen dit gebied meandert de Dijle via verschillende armen richting het noorden. Toch is de rivier nu nauwelijks zichtbaar aanwezig. De gebouwen staan immers met hun rug naar de stroom en vele fabriekshallen zijn over het water gebouwd. Door de afbraak van deze oude panden ontstaat de unieke mogelijkheid de Dijle terug in beeld te brengen. Zo kan ook hier het Dijlepad dat fietsers en voetgangers snel en veilig doorheen de stad loodst, vervolledigd worden. Tussen de twee Dijlearmen komt een park.

VAARTKOM ANNO 2007

1. Site Zeelandt wonen in het achterliggende gebied Dit Inbevgebouw zal waarschijnlijk nog een tijdje in gebruik blijven als kantoor. Volgens het stadsontwerp kunnen in het nu onzichtbare achterliggende binnengebied aan het water appartementen komen met een gemeenschappelijke tuin.

2. Feestzaalsite nieuwe mogelijkheden

Tussen de Sluisstraat en de Vaartstraat ligt de voormalige feestzaal ‘Stella Artois’. Door de vroegere verbouwing tot kantoren heeft het gebouw zijn oorspronkelijke kwaliteiten verloren. Daarom is het behoud van het gebouw niet aangewezen. Het stadsontwerp stelt voor om ook hier een woongebied te maken. Aangezien dit stuk aan de Sluisstraat grenst aan het nieuwe park, zal er ook door dit gedeelte een voetgangersverbinding komen. Deze zal de verbinding leggen tussen de Vaartstraat en het nieuwe park. Tegelijk zal ook een fietsersverbinding de link leggen tussen de Vaartstraat - via de watertoren - en de Vaartkom.

VAARTKOM ANNO 2007

Het voormalige bottelarijgebouw plaatst op dit moment het Klein Begijnhof letterlijk in de schaduw. Deze reus zal dan ook niet behouden blijven. Niet alleen omwille van de enorme schaalbreuk met de omgeving, maar ook omwille van de beperkte mogelijkheden tot hergebruik, en de nood aan gezinswoningen. Aansluitend op de kleine schaal van het Klein Begijnhof, worden op deze plek ééngezinswoningen met een tuin van verschillende groottes en voor diverse inkomens voorzien. Op het terrein komen - in een ondergrondse parking - ook de nodige parkeerplaatsen, voor het project en voor de buurt.

VAARTKOM ANNO 2007

3. Bottelarijsite gezinswoningen met tuin

VAARTKOM ANNO 2007

uitgangspunt vaartkom Groene ruimte zorgt voor de noodzakelijke ademruimte in dichte woonomgevingen. Daarom wil de stad de woonkwaliteit verzekeren door voldoende groene publieke ruimte te voorzien. Zowel nieuwe parken - gericht op de omliggende woningen - als voor de publiek toegankelijke Keizersberg, zullen daar een belangrijke rol in opnemen. Zicht op park Sluisstraat ÂŠ BUUR

4. Park Sluisstraat groene ademruimte De Sluisstraat zal in de toekomst een belangrijke verbinding voor voetgangers en fietsers vormen tussen de Vaartkom en het stadscentrum. De straat wordt dan ook volledig heraangelegd. Ter hoogte van het sluizencomplex over de Dijle komt een nieuw openbaar park als overgang tussen de eerder kleinschalige nieuwe invulling op de voormalige bottelarijsite en de meer grootschalige gebouwen aan de Vaartkom. Het park wordt begrensd door twee Dijlearmen die nu nog overbouwd zijn, maar in de toekomst zullen opengelegd worden en groene oevers krijgen. Zowel de feestzaalsite als de bottelarijsite krijgen gevels aan het park. Het Dijlepad zal voor fietsers en voetgangers de Mechelsestraat via de Sluisstraat verbinden met de Vaartkom en doorheen de feestzaalsite met de Vaartstraat.

VAARTKOM ANNO 2007

uitgangspunt vaartkom De Vaartkom zal nauwer aansluiten bij de binnenstad. Het gebied ligt op amper 10 minuten wandelen van het station en de historische stadskern. Vandaag zijn de verbindingen nog niet optimaal uitgewerkt. Vandaar dat in de nieuwe projecten speciale aandacht gaat naar aangename, veilige en rechtstreekse verbindingen voor fietsers en voetgangers tussen de Vaartkom en het stadscentrum.

Zicht op Dijlepad langs bottelarijsite en park, ÂŠ BUUR

5. Brouwerij De Hoorn beschermd monument

A. Bouwblok Burchtstraat Glasblazerijstraat

Deze brouwerij - op de hoek van de Sluisstraat met de Burchtstraat - is beschermd als monument. Met haar unieke bouwstructuur is deze brouwerij een belangrijk stuk industriĂŤle archeologie. Op de eerste verdieping zijn in de brouwzaal nog de vroegere ketels zichtbaar. Momenteel worden de mogelijkheden tot herbestemming onderzocht.

VAARTKOM ANNO 2007

Het terrein op de hoek van de Burchtstraat en de Glasblazerijstraat ligt al een aantal jaren braak. Deze plaats leent zich tot de inplanting van appartementen rond een gemeenschappelijk binnenplein. De nieuwe invulling moet ook de omliggende buurt opwaarderen. Zo worden de Glasblazerijstraat en de Valkerijgang bij de heraanleg ingericht als woonerf.

VAARTKOM ANNO 2007

6. Gebouwenrij tussen Vaartstraat en Sluisstraat monumentale gevels De stad wil deze overweldigende gebouwen graag behouden en ze een nieuwe bestemming geven. Ze geven de Vaartkom namelijk een eigen karakter. Ook cultuurhistorisch zijn ze van belang. De brouwerij De Dijle was samen met brouwerij De Hoorn de bakermat van het moderne Stella Artois. De tussenliggende watertoren, de machinezaal en de stokerij waren dan weer essentieel voor het brouwproces. Brouwerij De Dijle is typerend voor het modernisme dat bij de wederopbouw van de Vaartkom zijn intrede heeft gedaan. Het gebouw zorgt voor een gesloten bakstenen wand langs de oever van de Vaartkom. Het stadsontwerp suggereert hier een flexibele invulling met beneden een winkel en boven plaats voor kantoren, een bedrijvencentrum of lofts. Naast de brouwerij maken de watertoren, de machinezaal en de stokerij de gevelwand tussen de Vaartstraat en de Sluisstraat compleet. Deze drie complexen ondersteunden de werking van brouwerijen De Dijle en De Hoorn. Ze veruiterlijken de evolutie van de verschillende bouwstijlen. De stad onderzoekt of hier een woonproject kan komen. Onder de watertoren zal ook een doorgang komen voor voetgangers en fietsers die de belangrijkste link legt tussen de Vaartkom en de binnenstad via het park aan de Sluisstraat.

VAARTKOM ANNO 2007

B. Terclaverssite De hele Terclaverssite - een gebied waar tot vorig jaar de gelijknamige drankhandel stond - is op dit moment één grote werf. Aansluitend op de vernieuwingen langsheen de Penitentienenstraat en de Fonteinstraat, komt ook hier - op een steenworp van de Vismarkt - een groot woongebied met honderd appartementen, twaalf rijhuizen en een groengebied. Ondergronds bouwt men een parking die niet alleen de auto’s van de nieuwe bewoners zal stallen, maar ook de wagens van de andere buurtbewoners en werknemers van de bedrijven van de naastliggende gerenoveerde Silotoren. Zo zullen ook hier de auto’s - net als in de buurtstraten - grotendeels uit het straatbeeld verdwijnen.

Naast het wooncomplex realiseert de ontwikkelaar ook een reeks infrastructuurwerken die overeenstemmen met de algemene visie voor de herontwikkeling van de Vaartkom. Zo gaat hij: - de Dijle openleggen: hier bijna 120 meter tussen de Penitentienenstraat en de Mechelsestraat. - het Dijlepad aanleggen. - nieuw groen aanplanten: hier een publiek groen parkje - het Klaverpark - op de andere oever tussen de Dijle en de woningen in de Penitentienenstraat. - voet- en fietspaden voor snelle verbindingen realiseren: hier via een brugje over de opengelegde Dijle naar de Fonteinstraat en de Mechelsestraat.

projektontwikkelaar Promobuild: 02 726 90 90 ontwerper gebouwen: A33 ontwerp buitenaanleg: Pauwels

VAARTKOM ANNO 2007

ASSTRAAT

WOLVENGA NG

3. Noordelijke oever

Het water en de stad vinden elkaar terug. Dat is niet alleen het geval voor de Dijle in de twee andere deelgebieden, maar uiteraard ook rond de Vaartkom zelf. In tegenstelling tot het meanderende riviertje dat de Dijle in Leuven is, biedt de vaart - door haar grootte en rechtlijnigheid - andere, unieke mogelijkheden. Op de oever van deze enorme waterarm kan in de toekomst een aangename wandelboulevard ontstaan met horecazaken, winkels en recreatieve en culturele functies op de benedenverdiepingen en appartementen met een uniek uitzicht op de hogere verdiepingen. Samen met het aangrenzende nieuwe park op de Keizersberg wordt dit gedeelte van de stad een uitzonderlijke plek aan het water.

PLE

D’EYNATTEN STRAAT VAARTKOM VAARTKOM

1. Het entrepotgebouw een beschermd modernistisch monument

Deze ‘pakketboot’ sluit al sinds 1957 de Vaartkom af. Het was (en is nog gedeeltelijk) een opslagplaats voor goederen die per spoor en schip werden aangevoerd. Dit sobere, monumentale bouwwerk is mooi in zijn omgeving ingepast. Wie via de Mechelsesteenweg de stad inrijdt, ziet een rond volume waarrond het verkeer draait. Aan de kant van de vaart opent het zich door de enorme toegangspoort. Het complex is gebouwd in de jaren ‘50 en beschermd sinds 2003. Het gebouw is eigendom van de stad die het later op de markt zal brengen in functie van een renovatie en herbestemming. De stad mikt op functies die de levendigheid en de diversiteit van de Vaartkom kunnen versterken.

De abdij van Keizersberg troont uit boven de Vaartkom. Vandaag is er echter nauwelijks een relatie tussen beide, omdat het groengebied van de Keizersberg ontoegankelijk is. Er loopt enkel een klein pad vanaf de Burchtstraat over de rand van de berg en onder de viaduct naar Wilsele-Dorp. De stad werkt aan een overeenkomst met de abdij om een deel van het groengebied over te nemen en publiek toegankelijk te maken (zie mozaïek 11). Zo onderzoekt men ondermeer hoe men het hoogteverschil tussen de Vaartkom en de Keizersberg kan overwinnen. Eventueel kan dit gebeuren via trappen en hellingen vanaf het Engels Plein. Hierdoor kan deze plek het perfecte spiegelbeeld vormen van de dichtbebouwde Vaartkom.

VAARTKOM ANNO 2007

2. Keizersberg de groene long van het gebied

VAARTKOM ANNO 2007

2,7

uitgangspunt vaartkom Rondom de Vaartkom kan zich een karakteristiek en levendig waterfront ontwikkelen met een hoge verblijfskwaliteit. Het typische beeld van de zes blokken blijft behouden en zal verder versterkt worden. In deze wijk komen verschillende stedelijke functies.

Zicht op de wandelboulevard ÂŠ BUUR

3. de noordelijke oever zelf de ruggengraat van het gebied Deze zijde van de Vaartkom is ongetwijfeld de meest typische. De rij van zes blokken met kleine tussenstraatjes valt meteen op wanneer je de Vaartkom nadert. Vandaar dat het herontwikkelingsplan dit uniek uitzicht wil behouden en versterken. De band van de zes blokken met het water kan eenvoudig worden gerealiseerd door het doorgaande autoverkeer naar het achtergelegen gebied (het Engels plein) te verhuizen. Zo ontstaat er een wandelboulevard met ondermeer horecazaken en winkels langs het water.

VAARTKOM ANNO 2007

De handelszaken aan de kant van het Engels Plein zijn gericht op autoverkeer en vormen een interessant alternatief voor de zogenaamde steenwegwinkels, zonder ze te beconcurreren. Men wil op deze plek voornamelijk gespecialiseerde en grootschalige detailhandel aantrekken. Aan de kant van het water wordt dan weer gemikt op buurtondersteunende commerciĂŤle ruimten en op horeca op schaal van de voetganger. Op de bovenliggende verdiepingen van deze zes blokken komen woningen en kantoren met een uniek uitzicht. Ook de bestaande plezierhaven past perfect in dit kader. De zes blokken - die in handen zijn van verschillende eigenaars - zullen in een verschillend tempo ontwikkeld worden. Op dit moment zijn er twee concrete bouwprojecten.

VAARTKOM ANNO 2007

4. blok I

6. Blok III

Het autonoom gemeentebedrijf van de stad zal in samenwerking met een sociale huisvestingsmaatschappij een nieuwbouw realiseren met een mix van sociale koop- en huurwoningen, private woningen en commerciële activiteiten.

5. Blok II Na het verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning kan de aannemer starten met de sloop van de bestaande gebouwen en een nieuw gebouw rond een binnentuin optrekken. Twee torens, één aan de waterkant en één aan de kant van het Engels Plein, markeren het gebouw. In totaal zal het complex 93 woningen tellen. Op de gelijkvloerse verdieping komen aan de kant van de Vaartkom kleinere handels- en horecazaken en aan het Engels Plein grotere commerciële ruimten. Onder het gebouw is een ondergrondse parking. projectontwikkelaar Ghelamco: 057 21 91 14 architecten: Jaspers - Eyers & Partners VAARTKOM ANNO 2007

VAARTKOM ANNO 2007

Het voormalige Hungaria gebouw is reeds een tijdje afgebroken. In de plaats bouwt men een bakstenen complex met aan de Vaartkom en het Engels Plein een torenvolume. De gelijkvloerse verdieping geeft toegang tot de ondergrondse parking. Op de eerste verdieping zorgt een tuin op het dak van deze parkeerzone voor licht in de omliggende binnenruimten. Aan de waterkant zitten grote terrassen, terwijl de kant van het Engels Plein eerder gesloten is. De opbouw is gelijkaardig aan blok II met in de benedenverdiepingen commerciële functies en gemeenschapsvoorzieningen en daarboven appartementen. projectontwikkelaar B.C.S.: 02 217 20 92 architecten: Avonts & partners nv, desmedt architecten bvba, Jaspers - Eyers & Partners

VAARTKOM ANNO 2007

5,6

VAARTKOM ANNO 2007

5,6

VAARTKOM ANNO 2007

5,6

uitgangspunt vaartkom Het Engels Plein wordt ingericht als grootschalige publieke ruimte door het verplaatsen van het verkeer en een nieuwe brug die rechtstreeks aansluit op het Artoisplein.

7. Het Engels plein een heroverde ruimte Door de bouw van de viaduct rond 1980 is het Engels Plein gedegradeerd tot een stedelijke restruimte die vooral als parking dienst doet. De zes blokken hebben zich in de loop der jaren dan ook grotendeels met de rug naar het plein gekeerd. Door de verplaatsing van de weg voor autoverkeer vanaf de waterkant naar hier, kan dit gebied terug een eigen identiteit ontwikkelen.

het niet aangewezen om daar woningen te voorzien. De stad kiest dan ook voor een parkeergebouw en kantoren bovenop een commerciële sokkel. De parkeerplaatsen dienen niet alleen voor de bezoekers van het gebouw zelf, maar ook voor de hele omgeving. Zicht op Engels Plein vanaf trap Keizersberg © BUUR

Het is niet mogelijk om onder de viaduct te bouwen. De globale heraanleg van het Engels Plein neemt deze ruimte mee op, niet meer als parking maar als aantrekkelijke ruimte voor sport, spel en evenementen. Ook vaste elementen zoals een busstation, een skateramp of een basketbalterreintje kunnen hier een meerwaarde geven. Aan de kant van de Keizersberg is er wel bebouwing mogelijk op het Engels plein. Omwille van de drukte van de viaduct is VAARTKOM ANNO 2007

VAARTKOM ANNO 2007

VERKEER NOORDELIJKE OEVER uitgangspunt vaartkom

De auto-ontsluiting van de Vaartkom gebeurt hoofdzakelijk via de Singels en het Verkeersplein Tussen Twee Waters (Joanna-Maria Artoisplein), aangevuld met de Aarschotsesteenweg en de Kolonel Begaultaan. Ook een hoogwaardige busverbinding met het Martelarenplein is noodzakelijk.

A. fietsbrug De geplande nieuwe fietsbrug over de ring. Deze verbindt Wilsele-Dorp met het publieke park van de Keizersberg en kan een goed alternatief bieden voor de huidige onaangename verbinding onder de ring.

2. Toegangstrap Vanaf het Engels Plein komt er een nieuwe trap, en mogelijk ook een lift, naar de nieuwe toegang voor het park van de Keizersberg.

VAARTKOM ANNO 2007

1. plein voor entrepot en link naar de binnenstad

Het plein voor het entrepotgebouw wordt volledig autovrij. Hier komen alle routes voor fietsers en voetgangers samen.

8 8. Nieuwe brug Aan de kant van de vaart en de aansluiting op de Begaultlaan onderzoekt de stad de mogelijkheid om een nieuwe brug over de vaart - tussen het Engels Plein en de Zoutstraat - te bouwen. De bestaande gerenoveerde spoorwegbrug - nu gebruikt door fietsers - kan één rijrichting opnemen. Een nieuwe beweegbare brug aan de stadszijde neemt de andere rijrichting en het fietsverkeer op. Op die manier kan verkeer vanaf het J.M. Artoisplein rechtstreeks het Engels Plein en de Kolonel Begaultlaan bereiken.

VAARTKOM ANNO 2007

Vaartkom 2003

VOOR EN NA

Vaartkom 2007