Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
Δήμητρα Δ. Έλενα
Επιμέλεια: Ματούλα Βλάχου
Μάιος 2014
ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (6000-3100 π.Χ.)
Η Ακρόπολη ήταν ένας λόφος στην Αττική, όπου παρατηρήθηκε άνθιση του πολιτισμού γύρω στο 3.500 π.Χ.
ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3100-1100 π.Χ.)
Γύρω στο 1270 π.Χ. χτίζεται ένα μυκηναϊκό παλάτι για το βασιλιά, στην κορυφή του βράχου, στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το Ερέχθειο. Επίσης κατασκευάζεται ένα ισχυρό τείχος, μέσα στο οποίο έβρισκαν οι κάτοικοι καταφύγιο, όταν δέχονταν εχθρικές επιδρομές. Περίπου το 1100 π.Χ. καταστρέφεται το παλάτι από σεισμό ή από πυρκαγιά.
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (1100-700 π.Χ.)
Καθιερώνεται η λατρεία της θεάς Αθηνάς και η Ακρόπολη αποκτά ιερό χαρακτήρα. Εκεί που ήταν το μυκηναϊκό ανάκτορο, τώρα χτίζεται ένας ναός αφιερωμένος στη θεά. Το μόνο που σώθηκε από το ναό αυτό είναι δυο λίθινες βάσεις για κίονες και το χάλκινο έλασμα με τη γοργόνα Μέδουσα που διακοσμούσε το ναό.
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (700-480 π.Χ.) Εκατόμπεδος
Αρχαίος Ναός
Δημιουργείται η άνοδος προς την Ακρόπολη. Ο ιερός βράχος γεμίζει από πληθυσμό και αναθήματα (τάματα), αφιερωμένα στην Αθηνά. Χτίζονται δυο ναοί: Ο Εκατόμπεδος, εκεί που θα χτιστεί αργότερα ο Παρθενώνας και ο Αρχαίος ναός της Αθηνάς.
Μέσα στον Αρχαίο Ναό οι Αθηναίοι τοποθέτησαν το ξύλινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, το οποίο πίστευαν πως πέταξε ο Δίας στην Ακρόπολη (Διιπετές Ξόανο). Αυτό το άγαλμα τιμούσαν στη γιορτή των Παναθηναίων.
Προπαρθενώνας
Αρχαίος Ναός
Λίγο αργότερα ξεκινάει η κατασκευή των θεμελίων του Παρθενώνα, στη θέση του Εκατόμπεδου (Προπαρθενώνας). Το 480 π.Χ. όμως, τα μνημεία της Ακρόπολης καταστρέφονται από την εισβολή των Περσών.
Οι Αθηναίοι «έθαψαν» τα αγάλματα και τα άλλα αντικείμενα της κατεστραμμένης Ακρόπολης σε πηγάδια και άλλες φυσικές κοιλότητες του βράχου, για θρησκευτικούς κυρίως λόγους. Γι΄αυτό και σήμερα σώζονται στο Μουσείο της Ακρόπολης.
ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (480-323 π.Χ.) Παρθενώνας
Ερέχθειο
Προπύλαια
Ναός Αθηνάς Νίκης
Μετά τους Περσικούς πολέμους ξεκινά ο «Χρυσός Αιώνας» του Περικλή. Χτίζονται όλα τα γνωστά μας κλασικά μνημεία: Ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, ο ναός της Αθηνάς Νίκης και το Ερέχθειο.
Ασκληπιείο
Θέατρο Διονύσου Ωδείο Περικλή
Η νότια πλαγιά της Ακρόπολης. Στα δεξιά βρίσκεται το μεγάλο τετράγωνο κτίριο, το Ωδείο του Περικλή. Στο κέντρο, βρίσκεται το Ιερό και το Θέατρο του Διονύσου (χτισμένο από τον 6ο αιώνα). Αριστερά από το θέατρο είναι οι στοές του Ασκληπιείου.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (323 - 86 π.Χ.)
Στην Ακρόπολη στήνονται γλυπτά αναθήματα από ηγεμόνες και βασιλιάδες, διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ένα από αυτά ήταν το τέθριππο του Ευμένους στα Προπύλαια. Στην περίοδο της Ρωμαιοκρατίας, το μνημείο αφιερώθηκε εκ νέου στον Μάρκο Αγρίππα, Ρωμαίο στρατηγό. Σήμερα είναι γνωστό ως «βάθρο του Αγρίππα»
Στη νότια πλαγιά χτίζεται η στοά του Ευμένους για να προστατεύονται οι θεατές του θεάτρου του Διονύσου από τη βροχή.
ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (86 π.Χ – 267 μ.Χ.)
Ηρώδειο Πάνω στην Ακρόπολη χτίζεται ο μικρός ναός της Ρώμης και του Αυγούστου. Στη νότια πλαγιά χτίζονται νέα μνημεία: Το θέατρο του Διονύσου αποκτά μια μεγάλη σκηνή από τον αυτοκράτορα Νέρωνα. Το Ωδείο του Περικλή που είχε καταστραφεί ξαναχτίζεται. Στο άλλο άκρο της πλαγιάς ο Ηρώδης ο Αττικός χτίζει ένα άλλο Ωδείο (Ηρώδειο).
Η νέα σκηνή στο θέατρο του Διονύσου
Ο ναός της Ρώμης και του Αυγούστου
Η Ακρόπολη καταστρέφεται το 267 π.χ. μετά από επιδρομή των Έρουλων, μιας βαρβαρικής φυλής σκανδιναβικής καταγωγής.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ (267μ.Χ.-1204μ.Χ.)
Τα μνημεία της Ακρόπολης μετατρέπονται σε χριστιανικούς ναούς και αρκετά γλυπτά καταστρέφονται για λόγους μετατροπής αλλά και εξαιτίας του φανατισμού. Για να χτιστεί ο ναός της Παναγίας της Αθηνιώτισσας μέσα στον Παρθενώνα, γκρεμίστηκε αρκετά μεγάλο μέρος του.
Η επιδρομή των Βησιγότθων με τον Αλάριχο (396μ.Χ.).
ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ-ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ (1204-1456μ.Χ.)
Η Ακρόπολη γίνεται φρούριο όπως παλιά. Τα Προπύλαια μετατρέπονται σε παλάτι του Λατίνου ηγεμόνα και ενισχύονται με έναν τετράγωνο πύργο. Η Παναγία η Αθηνιώτισσα γίνεται η Μαντόνα των Λατίνων και το Ερέχθειο, παλάτι-διοικητήριο.
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1456 -1833 μ.Χ.)
Η όψη της Ακρόπολης αλλάζει. Καλύπτεται με χώμα στη νότια και στη δυτική πλευρά της, ενώ πάνω ή δίπλα στα μνημεία αναπτύσσεται ένας οικισμός. Στα Προπύλαια κατοικεί ο φρούραρχος και στον υπόλοιπο χώρο η τούρκικη φρουρά με τις οικογένειές τους.
Το 1687, στο Βενετοτουρκικό Πόλεμο μία οβίδα των Βενετών, που είχαν αρχηγό το Φραντσέσκο Μοροζίνι, πέφτει στον Παρθενώνα και προκαλεί έκρηξη, επειδή οι Τούρκοι τον χρησιμοποιούσαν ως πυριτιδαποθήκη.
Ο Μοροζίνι καταφέρνει να κυριέψει την Ακρόπολη. Τον επόμενο χρόνο εγκαταλείπει την Αθήνα και επιστρέφουν οι Τούρκοι. Μετά από την καταστροφή αυτή, ανοίγει ο δρόμος για την λεηλασία της. Όσοι περιηγητές επισκέπτονται την Ακρόπολη παίρνουν και ένα αρχαίο αντικείμενο ως «ενθύμιο».
«Πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι καταγράφουν τα αρχαία αντικείμενα που παίρνουν ως «ενθύμιο» από την Ακρόπολη και γενικά από την Ελλάδα
Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν και πάλι την Ακρόπολη, κατασκεύασαν ένα μικρό τζαμί, μέσα στο μισογκρεμισμένο πλέον Παρθενώνα.
Τα συνεργεία του Έλγιν λεηλατούν την Ακρόπολη. Στην εικόνα αφαιρούν γλυπτά από τον Παρθενώνα.
Η συστηματική λεηλασία του βράχου έγινε το 1801-1803 από τον πρεσβευτή της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη, Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, ο οποίος κατάφερε να εξασφαλίσει από το Σουλτάνο άδεια (φιρμάνι) για έρευνα στην Ακρόπολη. Δωροδοκώντας όμως την τουρκική διοίκηση του βράχου κατάφερε να παραποιήσει την άδεια και να απογυμνώσει τα μνημεία από τα γλυπτά τους. Στην προσπάθειά του να αρπάξει όσο περισσότερα μπορούσε, προκάλεσε και μεγάλες ζημιές.
Το 1815 το Βρετανικό Μουσείο πήρε από τον Έλγιν τα γλυπτά του Παρθενώνα. Σήμερα γίνεται προσπάθεια για την επιστροφή των κλεμμένων γλυπτών στην Ελλάδα, προκειμένου να στεγαστούν στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Στη διάρκεια της Επανάστασης η Ακρόπολη πολιορκήθηκε διαδοχικά από τους Έλληνες (1822) και τους Τούρκους (1827). Στη διάρκεια των συγκρούσεων έγιναν πολλές καταστροφές στα μνημεία.
@Κατά τη διάρκεια των ελληνοτουρκικών συγκρούσεων οι πολιορκημένοι Τούρκοι γκρέμιζαν τους κίονες των ναών και κυλούσαν τους σπονδύλους από το τείχος πάνω στα ελληνικά οχυρώματα. @Οι Έλληνες έσκαβαν λαγούμια, τα γέμιζαν με μπαρούτι και προκαλούσαν σεισμικές εκρήξεις.
@Οι Τούρκοι θρυμμάτιζαν τα μάρμαρα των αρχαίων ναών, αφαιρούσαν τον συνδετικό μόλυβδο και τον έλιωναν για την κατασκευή βλημάτων. @Οι Έλληνες πολιορκητές κατέστρεφαν αρχαία υδραγωγεία για τον ίδιο σκοπό.
τα 27
Ο πόλεμος και οι συνέπειές του είναι οι χειρότεροι εχθροί του πολιτιστικού πλούτου. Η Ακρόπολη υπήρξε μοιραίο θύμα των συνεχόμενων πολέμων.
«Οι νόμοι σιωπούν σε ώρα πολέμου». Και όχι μόνο οι νόμοι του κράτους. Σιγούν και οι ηθικοί νόμοι, γραπτοί και άγραφοι.
28
ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ (1833 - ) Η Ακρόπολη απελευθερώθηκε οριστικά απ’ τους Τούρκους το 1833. Το 1834 ανακηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος και ξεκίνησαν ανασκαφές. Μέσα στα αρχαία πηγάδια βρέθηκαν πολλά αρχαϊκά γλυπτά. Τα μνημεία απαλλάχθηκαν από όλα τα πρόσθετα κτίσματα και πήραν την αρχική τους μορφή. Λίγο αργότερα χτίστηκε το πρώτο Μουσείο της Ακρόπολης πάνω στο βράχο.
Τον Απρίλη του 1941 η Ακρόπολη πέφτει στα χέρια των Γερμανών κατακτητών. Ηρωικές πράξεις αντίστασης ήταν η θυσία του Κωνσταντίνου Κουκίδη που τυλίχθηκε με την ελληνική σημαία και έπεσε από το βράχο, για να μην την παραδώσει στους εχθρούς, και το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας από τους Απόστολο Σάντα και Μανόλη Γλέζο.
Η Ελλάδα ελευθερώθηκε τον Οκτώβρη του 1944. Ο Γερμανός στρατιώτης φεύγει παίρνοντας μαζί του τη γερμανική σημαία.
Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης εγκαινιάστηκε επίσημα τον Ιούνιο του 2009.
Από το 2007 ξεκίνησε η μεταφορά των αρχαιοτήτων της Ακρόπολης στο νέο Μουσείο.
Η Ακρόπολη των κλασικών χρόνων στο απόλυτο μεγαλείο της. Ξεχωρίζει το άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου.
Η Ακρόπολη σήμερα…
Μαθητές από γυμνάσιο της Κορίνθου, υψώνοντας την ελληνική σημαία στο Βρετανικό Μουσείο, μπροστά στα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνα, θυμίζουν σε όλους πως….
…η Ελλάδα διεκδικεί την επιστροφή τους στον τόπο όπου γεννήθηκαν…
Some calm spectator, as he takes his view, In silent indignation mix'd with grief,
admires the plunder, but abhors the thief… Ίσως κάποιοι φιλότεχνοι θεατές καθώς θα παρατηρούν τη στοά της συλλογής αυτών των αρχαιοτήτων με άφωνη αγανάκτηση, ανακατεμένη με θλίψη,
να θαυμάζουν τα κλεμμένα, αλλά να σιχαίνονται τον κλέφτη…
Απόσπασμα από το ποίημα του Λόρδου Βύρωνα «Η κατάρα της Αθηνάς» 37 («The Curse of Minerva»)