Η θεά Αθηνά στην Ακρόπολη Ιάσονας Φωτεινή Ευθυμία
Επιμέλεια: Ματούλα Βλάχου
Μάιος 2014
Η παρουσία της θεάς Αθηνάς στην Ακρόπολη
Η θεά Αθηνά ήταν η θεάπροστάτιδα της Αθήνας. Η πόλη πήρε το όνομά της μετά από τη διαμάχη του Ποσειδώνα και της Αθηνάς, όταν βασιλιάς ήταν ο Κέκροπας. Αν και η πίστη στη θεά Αθηνά έχει σβήσει, η παρουσία της κυριαρχεί στην Ακρόπολη, όπου και λατρευόταν. Ένα από τα σύμβολά της ήταν η γλαύκη (κουκουβάγια), το πουλί της σοφίας.
Το ανάγλυφο της «Σκεπτόμενης Αθηνάς» στο Μουσείο της Ακρόπολης. Η Αθηνά με το δωρικό πέπλο, χωρίς σανδάλια, με κράνος και με το δόρυ της καρφωμένο με τη λόγχη στη γη, κοιτάζει συλλογισμένη μια στήλη που βρίσκεται μπροστά της.
Η Αθηνά Πρόμαχος
Το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου δημιουργήθηκε από το Φειδία ως ανάμνηση της μεγάλης νίκης των Αθηναίων στο Μαραθώνα. Η θεά Αθηνά παρουσιάζεται με πανοπλία πολεμιστή που φοράει κράνος και κρατάει ασπίδα και δόρυ. Το άγαλμα είχε ύψος συνολικά έντεκα περίπου μέτρα.
Το άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου
Η Αθηνά Παρθένος
Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου δημιουργήθηκε τον 5ο αιώνα από το γλύπτη Φειδία. Είχε ύψος 13 μέτρα και ήταν το πιο εντυπωσιακό στην Ακρόπολη. Η Αθηνά παρουσιάζεται πάνοπλη αλλά ειρηνική, ως θεά της σοφίας. Το άγαλμα καταστράφηκε, άγνωστο πότε και πώς.
Η Αθηνά στη Γιγαντομαχία
Στο αέτωμα του Αρχαίου Ναού παρουσιάζεται το θέμα της Γιγαντομαχίας, του αγώνα των θεών του Ολύμπου εναντίον των Γιγάντων που ήταν παιδιά της γης. Η Αθηνά ορμά με το δόρυ της προς τον Εγκέλαδο. Το αριστερό της χέρι καλύπτεται ολόκληρο από την αιγίδα (ασπίδα από δέρμα κατσίκας) με τα φίδια.
Ο Εγκέλαδος. Γλυπτό που τον αναπαριστά στον κήπο του ανακτόρου των Βερσαλλιών.
Η θεά Αθηνά, για να ακινητοποιήσει το Γίγαντα Εγκέλαδο, έριξε επάνω του ένα βουνό και τον έθαψε. Το βουνό αυτό ήταν το νησί της Σικελίας. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως κατά καιρούς ο Εγκέλαδος προσπαθούσε να απελευθερωθεί και οι κινήσεις του κάτω από το νησί της Σικελίας προκαλούσαν τους σεισμούς.
Η Αθηνά Νίκη
Πριν από την είσοδο στα Προπύλαια δεξιά, υψώνεται ο μικρός ναός της Αθηνάς Νίκης. Αργότερα ονομάστηκε ναός της Απτέρου Νίκης.
Η Άπτερος Νίκη ήταν ένα ξύλινο άγαλμα (ξόανο). Κρατούσε στο δεξί της χέρι ένα ρόδι (σύμβολο ειρήνης) και στο αριστερό ένα κράνος (σύμβολο πολέμου). Οι Αθηναίοι πίστευαν πως δεν είχε φτερά (άπτερος), για να μη φύγει ποτέ από την Αθήνα.
Στην πραγματικότητα το λατρευτικό αυτό άγαλμα δεν είχε φτερά διότι απεικόνιζε την θεά Αθηνά που έδινε τη νίκη και όχι τη θεά Νίκη, η οποία παριστάνεται πάντοτε φτερωτή, όπως είναι η Νίκη της Σαμοθράκης, άγαλμα που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου. Η Νίκη της Σαμοθράκης
Η Λημνία Αθηνά
Η Αθηνά Λημνία ήταν ένα ορειχάλκινο άγαλμα της Αθηνάς και βρισκόταν απέναντι από τα Προπύλαια. Ήταν αφιέρωμα των Αθηναίων που είχαν μεταναστεύσει στην Λήμνο και έργο του Φειδία.
Αθηνά και Μουσική: Σύμπλεγμα Αθηνάς και Μαρσύα
Το σύμπλεγμα της Αθηνάς και του Μαρσύα ήταν έργο του γλύπτη Μύρωνα. Σύμφωνα με το μύθο η Αθηνά πρώτη κατασκεύασε τους αυλούς, αλλά τους πέταξε, γιατί παραμορφωνόταν το πρόσωπό της όταν φυσούσε. Τότε ο Σάτυρος Μαρσύας όρμησε και πήρε τους αυλούς.
Η Αθηνά Υγεία
Αφού περάσουμε τα Προπύλαια, σώζεται ένας βωμός και το βάθρο (βάση) ενός ορειχάλκινου αγάλματος, που σύμφωνα με την επιγραφή ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Υγεία, προστάτιδα της υγείας, έργο του γλύπτη Πύρρου.
Η Αθηνά Εργάνη
Στη βορειοδυτική πλευρά του Παρθενώνα συναντούσε κανείς το ιερό της Αθηνάς Εργάνης. Προστάτευε όλες τις τέχνες (πηλοπλαστική, αγγειοπλαστική, ζωγραφική αγγείων, ξυλογλυπτική, μεταλλοτεχνική, υφαντουργία) και δίδαξε στους ανθρώπους πώς να οργώνουν τα χωράφια τους και πώς να δαμάζουν τα άλογα.
Ο μύθος της Αθηνάς και της Αράχνης
Μια γυναίκα, που ονομαζόταν Αράχνη, ξακουστή υφάντρα, καυχήθηκε κάποτε πως ήταν ανώτερη στη τέχνη της κι από την ίδια την Αθηνά, η οποία και την προκάλεσε σε μονομαχία.
Η Αθηνά στο υφαντό της απεικόνιζε τη διαμάχη της με τον Ποσειδώνα για την Αθήνα, ενώ η Αράχνη περιγελούσε τα ερωτικά κατορθώματα των θεών του Ολύμπου.
Οργισμένη η Αθηνά για τη ύβρη αυτή προς τους θεούς έσκισε το υφαντό της Αράχνης, ενώ η ίδια μην αντέχοντας τη ντροπή, κρεμάστηκε. Η Αθηνά τη λυπήθηκε και χαλάρωσε τη θηλιά από τον λαιμό της. Την τιμώρησε όμως και τη μεταμόρφωσε σε αράχνη.
Η Αθηνά Πολιάδα
Δίπλα στο Ερέχθειο βρισκόταν ο Αρχαίος Ναός της Αθηνάς Πολιάδας, της προστάτιδας της πόλης των Αθηνών. Μέσα στο ναό οι Αθηναίοι είχαν τοποθετήσει ένα ξύλινο άγαλμα της θεάς, το «Διιπετές Ξόανο». Λέγεται ότι ο Δίας το πέταξε στην Ακρόπολη.
Στη τη γιορτή των Πλυντηρίων μετέφεραν το άγαλμα με μουσική πομπή στην θάλασσα και το έπλεναν. Στη γιορτή των Παναθηναίων το έντυναν με τον Ιερό Πέπλο. Σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπια του ναού, ενώ το ξύλινο άγαλμα της Αθηνάς Πολιάδας έχει καταστραφεί.
Η γέννηση της Αθηνάς
Το ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα απεικονίζει την γέννηση της θεάς Αθηνάς. Στο κέντρο βρίσκονται ο Δίας, η Αθηνά και ο Ήφαιστος, ο οποίος, σύμφωνα με το μύθο, άνοιξε με ένα τσεκούρι το κεφάλι του Δία, για να γεννηθεί η θεά.
Το ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα με τη γέννηση της θεάς Αθηνάς
Δίπλα τους παρακολουθούν και άλλοι Ολύμπιοι Θεοί. Στην αριστερή άκρη φαίνεται το άρμα του Ήλιου να ανεβαίνει και στη δεξιά, το άρμα της Σελήνης να κατεβαίνει. Έτσι καταλαβαίνουμε πως η Αθηνά γεννήθηκε νωρίς το πρωί.
Η Αθηνά ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία. Μητέρα της ήταν η Μήτιδα. Σύμφωνα με μια προφητεία, η Μήτιδα θα γεννούσε ένα παιδί το οποίο θα έπαιρνε την εξουσία από τον πατέρα του. Γι’ αυτό ο Δίας την κατάπιε, ενώ ήταν έγκυος στην Αθηνά. Αργότερα άρχισε να υποφέρει από πονοκέφαλους και κάλεσε τον Ήφαιστο να τον βοηθήσει. Ο Ήφαιστος με ένα μεγάλο τσεκούρι, άνοιξε το κεφάλι του Δία και πετάχτηκε η Αθηνά πάνοπλη, φορώντας περικεφαλαία και κρατώντας μια ασπίδα.
Η διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα
Στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα απεικονίζεται η διαμάχη (έρις) της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα για την ονοματοδοσία της Αθήνας, όταν βασιλιάς ήταν ο Κέκροπας. Στο κέντρο βρίσκονται η Αθηνά και ο Ποσειδώνας και τα δώρα τους προς τους Αθηναίους: η ελιά και το θαλασσινό νερό .
Το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα με τη διαμάχη της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα
Η διαμάχη κατέληξε στη νίκη της θεάς Αθηνάς, της οποίας το δώρο διάλεξαν οι Αθηναίοι, και έγινε η θεά-προστάτιδα της Αθήνας. Εκτός από τους δυο αντιμαχόμενους θεούς, βλέπουμε δύο άρματα, με τα οποία έφτασαν στον αγώνα, η θεά Νίκη δίπλα στην Αθηνά και η σύζυγος του Ποσειδώνα, Αμφιτρίτη, δίπλα του. Οι δύο αγγελιοφόροι των θεών, ο Ερμής και η Ίρις, έρχονται να αναγγείλουν το τέλος του αγώνα.
…θα είμαι για πάντα εδώ…