PB- PP
BELGIE(N) - BELGIQUE
S t e D e L i j K e
erkenning: P206749 | Driemaandelijks tijdschrift | afgiftekantoor: 3500 Hasselt 1 Stedelijke musea Hasselt, Witte nonnenstraat 19, 3500 Hasselt
2
Iedereen Jeneverbaron: Hasselaren en hun jenevererfgoed
2
Blankenbergse Irissen – een uniek tegelpaneel in Het Stadsmus
2
Across Japan in Modemuseum Hasselt
m u S e a
H a S S e L t
januari – februari – maart 2017 | jaargang 25 | nummer 1
Expo
Drie grote stappen vooruit in onderzoek rond Hasseltse keramiekfabriek
Expo ‘Iedereen Jeneverbaron. Hasselaren en hun jenevererfgoed’
Vanaf 10 februari kan je in Het Stadsmus het verhaal gaan ontdekken van de redding van een uniek stuk Hasseltse keramiek. Het kon tijdens de sloop van het voormalige blankenbergse hotel Leopold ii gerecupereerd worden en is nu door restauratrice Charlot De bisschop in zijn vroegere glorie hersteld.
Hasselt en het jenevermuseum: trots op elkaar! Dat was voor het museum één van de uitgangspunten voor het participatieve project ‘Word jeneverbaron’. Het museum wilde een zicht krijgen op wat er door inwoners bewaard wordt én hen actief bewust maken van het verleden van hun jeneverstad. negen Hasselaren kregen de titel jeneverbaron voor hun inzending.
De expertise die de Verzamelaars unie Hasselts Keramiek en Het Stadsmus met dit project ontwikkelden, is erg relevant voor toekomstige restauratieprojecten en voor de verdere uitbouw van een representatieve deelcollectie Hasselts keramiek, die door Het Stadsmus bewaard wordt. ‘Het afgelopen najaar had het museum nog twee meevallers,’ zegt ann Delbeke, conservator van Het Stadsmus. ‘in september verwierven we een stuk monumentale keramiek, dat getuigt van de kunde en het vakmanschap van de werknemers van de Hasseltse fabriek. Het gaat om een 122 cm hoge combinatie van een coupe op staander, in kobaltblauw glazuur. Het stuk werd aangekocht bij het brusselse veilinghuis Horta, waar het als ‘frans werk’ werd omschreven. gelukkig werd het door een verzamelaar als Hasseltse keramiek herkend.’
Expo ‘Blankenbergse Irissen. De redding van een Hasselts tegelpaneel’: van 10 februari tot en met 9 april
V.U.: Nadia Vananroye, Groenplein 1 , 3500 Hasselt
De tweede ontdekking was een map met 19 documenten, die we via een brusselse tegelverzamelaar op het spoor kwamen. ‘een paar van die documenten waren brieven, die fabrieksdirecteur alphonse gatz schreef in 1903/04. Hij bespreekt daarin de bestelling en levering van tegels voor een klant in Heusy (Verviers). De ontsluiting van deze documenten geven hopelijk meer inzicht in het commerciële beleid van de fabriek tijdens haar bloeiperiode. en waarschijnlijk zitten er ook technische weetjes in verborgen, interessant voor het onderzoek naar de productieprocessen.’
HASSELAREN EN HUN JENEVERERFGOED
Conservator Davy jacobs: ‘Hoewel de grote stokerijen uit het stadsbeeld verdwenen zijn, leeft het jeneververleden duidelijk nog verder. Wie de verhalen van de jeneverbaronnen hier volgde, kan beamen dat de verhalen uiteenlopend én inspirerend zijn. Ook voor het jenevermuseum!’
De expo ‘iedereen jeneverbaron’ is dan ook een onontbeerlijk tweede luik van het project. Davy jacobs: ‘Want de persoonlijke inzendingen van de Hasselaren geven verdieping aan de museumcollectie en het museumverhaal. Voorwerpen krijgen een extra dimensie, documentatie komt tot leven.’ 5 FEBRUARI > 4 JUNI 2017
Witte Nonnenstraat 19 | 3500 Hasselt T 011 23 98 60 | E jenevermuseum@hasselt.be www.jenevermuseum.be
Jeneverbaron_affiche.indd 2
15/12/16 13:20
Voor de expo plaatste collectiebeheerder joanie Dehullu tegenover elke inzending een stuk uit de museumcollectie. Zo wordt zichtbaar hoe de verhalen van de Hasselaren zelf en de documentatie en collectie van het museum elkaar versterken. ‘Hopelijk inspireren de verhalen van de Hasselaren andere inwoners om de kennis van het jeneververleden te versterken, sámen met het jenevermuseum.’ Expo ‘Iedereen Jeneverbaron. Hasselaren en hun jenevererfgoed’: van 5 februari tot en met 4 juni
1
Expo
Expo ‘Across Japan’ toont dialoog tussen Japanse en westerse mode Van 4 maart tot 3 september 2017 pakt modemuseum Hasselt uit met een zinnenstrelende expo die de blik richt op japan. in het kader van 25 jaar japanse tuin vormt japan voor modemuseum Hasselt het onderwerp van interessant onderzoek. Hoe beïnvloeden japanse en westerse mode elkaar? twee voorbeelden geven je alvast een inkijk in hoe die kruisbestuiving eruitzag in het verleden.
De expo zal werken tonen van Yohji Yamamoto, rei Kawakubo, Hanae mori, Kenzo takada, issey miyake, Viktor & rolf, iris van Herpen, Vivienne Westwood, maar ook van belgische ontwerpers ann Demeulemeester, Dries Van noten en, last but not least, martin margiela van wie modemuseum Hasselt een rafelige, zwarte trui bezit die dezelfde deconstructivistische geest uitstraalt als het stuk van Kawakubo.
Onlangs verwierf modemuseum Hasselt een aantal belangrijke stukken van de japanse ontwerpster rei Kawakubo. eén daarvan is een zwarte cardigan uit 1982, met gaten op schijnbaar willekeurige plaatsen. Die werd, net als de rest van de toen veelbesproken Destroycollectie, gepresenteerd door een slonzig model dat, besmeurd met grauwe oorlogsverf, de catwalk opstampte op harde drumbeats. Het westerse schoonheidsideaal was hier nergens te bespeuren. met dergelijke intellectualistische, deconstructivistische ontwerpen zette Kawakubo doelbewust een alternatief vrouwbeeld neer; haar label heet trouwens veelzeggend Comme des Garçons (‘zoals jongens’). na heel wat controverse wordt Kawakubo inmiddels beschouwd als één van de meest invloedrijke ontwerpers voor de westerse modegeschiedenis. maar zoals gezegd is de beïnvloeding geen éénrichtingsverkeer. japanse ontwerpers deden en doen ook leentjebuur bij hun westerse collega’s. Het resultaat hiervan is vaak prachtig. Zoals in het geval van de eens zo gegeerde Yokohamakamerjas, een gewatteerd gewaad uit de 19de eeuw, met een sleep en extra wijdte voor een tournure die qua vorm aangepast is aan de westerse mode, maar waarvan de materialen, de stiksels en het borduurwerk typisch japans zijn.
Yokohamakamerjas in blauw-grijze zijde, ca. 1880
Rei Kawakubo voor Comme des Garçons, Zwarte cardigan, Destroycollectie, herfst-winter 1982/83.
Maison Martin Margiela, grijze, korte trui, herfst-winter 1990/91
25 jaar Museumnieuws
25 jaar museumnieuws – 35 jaar stedelijke musea Hasselt In februari 1992 verscheen de eerste nieuwsbrief van de stedelijke musea. Het (Nationaal) Jenevermuseum, het Stedelijk Museum StellingwerffWaerdenhof (Het Stadsmus), het Stedelijk Modemuseum (Modemuseum Hasselt) en het Stedelijk Beiaardmuseum begonnen het museum jaar toen met het opmerkelijke nieuws dat ze met vier musea meer volk lokten dan elf Luikse musea samen. Sinds 1982 evolueer den de musea van pioniers naar professio nele organisaties, met de uitbreiding van de collecties, de renovaties van de gebouwen, de opstart van een depot en een stevig aan bod aan tentoonstellingen en activiteiten. Vier nummers lang belichten we een aantal aspecten; inspiratie zochten we in de onder werpen van de eerste jaargang, 1992. Waar stonden we toen? Waar staan we vandaag? Waar gaan we naartoe?
2
Van je schoen zetten bij Sinterklaas tot faceswappen: de evolutie van de publiekbemiddeling Dat het aanbod voor kinderen en scholen tijdens de pioniersjaren minder groot was dan vandaag hoeft niet te verbazen; je moet érgens beginnen. Kinderen konden hun schoen zetten bij Sinterklaas in het modemuseum en er waren zoektochten op papier verkrijgbaar aan de balie. Voor volwassenen waren er standaardrondleidingen en voor scholen twee educatieve programma’s: ‘met mickey mouse op stap’ en ‘aankleden doorheen de tijd’. met het oog op het behalen van het kwaliteitslabel ‘erkend museum’ van de Vlaamse overheid, werden er voor de drie musea samen een wetenschappelijk medewerker, een communicatiemedewerker en een educatieve medewerker aangeworven. Vanaf februari 1999 breidde Davy jacobs als educatieve medewerker het aanbod voor doelgroepen gevoelig uit: ‘We werkten aan het eerste educatieve programma ‘een kwestie van smaak’ voor het jenevermuseum en bij tentoonstellingen in het modemuseum en het Stedelijk museum Stellingwerff-Waerdenhof zorgden we voor zoektochten en educatieve programma’s.’ Ook de werking met de gidsen – als bemiddelaars tussen het museum en de doelgroep – werd opgestart, met vormingen en evaluaties.
Vandaag zetten joke Smets en an Van Hertum hun schouders onder het ‘educatieve’ aanbod. ‘We spreken vandaag over publieksbemiddeling in plaats van over educatie. We leggen bewust het accent op het ontwikkelen van alle vormen van bemiddeling (tools, strategieën, gidsen, leerkrachten, …), los van de context of groep. Zo proberen we van elk museumbezoek een bezoek op maat van de bezoeker te maken.’ Op maat werken brengt een heel diverse werking met zich mee. ‘We doen onderzoek en participeren in onderzoeksprojecten rond onderwijs, erfgoed en gidsenwerking. Onze rondleidingen gaan van standaard tot op maat gemaakt. Volwassenen kunnen het museum bezoeken, maar ook hun hart ophalen in tastings, digitale wandelingen, filmavonden of jazzconcerten. Of ze doen mee in een participatief project. er is een aanbod tijdens de schoolvakanties, met of zonder ouders. en schoolgroepen van kleuteronderwijs tot hogeschool vinden hun gading bij ons.’ bemiddeling zal in de toekomst ook steeds digitaler worden. ‘We schaven ons voortdurend bij en onderzoeken mogelijkheden van apps, augmented en virtual reality, voor een up-to-date publieksbemiddeling.’
Collectie
Expo ‘DistillArt’ brengt nieuwe affiches naar boven De net afgelopen expo ‘Distillart. affiches die blijven hangen’ en de bijhorende publicatie deden bij aan aantal privéverzamelaars een belletje rinkelen. Ze contacteerden het jenevermuseum om hun interessante nieuwe vondsten en aanvullingen kenbaar te maken.
joanie Dehullu, collectiebeheerder van het jenevermuseum: ‘Zo konden we een affiche aankopen waarvan we wisten dat het bestond, maar dat we nog niet hadden kunnen traceren. Het gaat om een interieuraffiche voor stokerij neefs in antwerpen uit 1906 voor het merk ’t Wit Stoopke: begeleid door een harmonicaspeler zingt een man in een café uit volle borst een lied terwijl de waardin de jeneverglaasje nog eens vol schenkt.’ een privéverzamelaar uit antwerpen signaleerde twee onbekende affiches: een voor het merk Chassart, verdeeld door likeurwinkel françois Van Dijck in antwerpen en ont-
Gaston Ebinger voor stokerij Simkens: Oranje Bitte As, privéverzameling
Roger Berckmans voor stokerij Neef: Bitter Berni, privéverzameling
worpen door gaston ebinger en een voor de Oranje Bitter As van stokerij Simkens uit antwerpen. een privéverzamelaar uit nieuwerkerken heeft dan weer drie niet gekende affiches in collectie: een affiche voor Kempische Nectar van stokerij notermans in Hasselt en twee affiches voor Bitter Berni van stokerij neef uit Luik. een daarvan is ontworpen door roger berckmans, de andere door een zekere m. brasseur. ‘Door dat laatste affiche kunnen we nu ook met hoge waarschijnlijkheid onze eigen affiche voor Bitter Berni toeschrijven aan deze ontwerper,’ zegt joanie.
M. Brasseur voor stokerij Neef: Bitter Berni, privéverzameling
Collectie
Erfgoed
Virga Jessefeesten door een andere bril Volgende zomer is het volop feest in Hasselt. De zevenjaarlijkse Virga jessefeesten brengen dan weer honderden Hasselaren en bezoekers samen tijdens de ommegangen, in de versierde straten en in een uitgebreid cultureel programma. maar hoe kijken Hasselaren vandaag – vanuit een diversiteit aan culturen en levensbeschouwelijke achtergronden – naar deze Hasseltse traditie? Die onderzoeksvraag inspireerde Het Stadsmus om over het muurtje te kijken en een nieuwe samenwerking op te zetten. ann Delbeke, conservator: ‘net als andere centrumsteden wordt Hasselt steeds diverser. Het stadsmuseum staat met beide voeten in het stadsleven en we vroegen ons af hoe een traditionele gebeurtenis door mensen met een andere achtergrond ervaren wordt. een goed gesprek is een goed begin.’ Het uitgangspunt was het verzamelen van getuigenissen. De dienst diversiteit van de stad Hasselt zorgde voor contacten, onder meer via het Hasseltse interlevensbeschouwelijke netwerk en Orbit vzw. Ook hun expertise rond diversiteits- en interlevensbeschouwelijke thema’s kwam van pas bij het voorbereiden van de interviews. Op dit moment worden er zes diepte-interviews met Hasseltse vertegenwoordigers van verschillende levensbeschouwingen afgenomen. Veronique Van nierop, stafmedewerker lokaal erfgoed: ‘We peilen bij protestanten, moslims, hindoes en sikhs naar hun persoonlijke ervaringen. Daarbij komen de Virga jessefeesten, maar ook de parallellen met stads- of volksfeesten, processies, verering van een vrouwfiguur, … aan bod. Soms brengen getuigen daarbij ook een voorwerp mee, dat iets over hun eigen traditie vertelt.’ Vanaf 17 juni 2017 zullen de verhalen in een kleine kijk- en luisterexpo in Het Stadsmus te bekijken en beluisteren zijn. in augustus wordt aan dit verhaal ook nog een artistiek luik toegevoegd, waarbij leden uit de integratieraad en het interlevensbeschouwelijk netwerk zorgen voor straatversiering.
De waaier als afspiegeling van het kostuum, de samenleving en kunst Sinds oktober onderzoekt stagiaire collectiebeheer Lotte Schwillens de deelcollectie waaiers van modemuseum Hasselt. ‘net als een waaier zelf, heeft het onderzoek vele facetten,’ zegt Lotte. ‘Doorheen de eeuwen is de waaier altijd meer geweest dan enkel een mooi attribuut dat voor verkoeling zorgt. geliefden gebruikten ze om berichten mee over te brengen. toen de waaier na de industriële revolutie goedkoper en in grotere oplages gemaakt kon worden, werd ze ook ingezet als propaganda- of reclamemiddel.’ ‘mijn persoonlijke favoriet is de jugendstilwaaier,’ zegt Lotte. ‘Het materiaal, de vorm en de decoratie van waaierblad en montuur zijn volledig op elkaar afgestemd. Het is een prachtige eenheid.’ Waaiers waren onderhevig aan stijlevoluties, van de rococo in de 18e eeuw tot de jugendstil in de 20e eeuw, en de veranderende mode. Zo was de waaier op z’n kleinst rond 1800, net als de slanke silhouetten van de empirejurken. en zestig jaar later op z’n grootst, passend bij de enorme proporties van de crinolines. De waaier is eigenlijk een draagbaar schilderij in het klein, het geeft ons een historisch inkijkje in vervlogen tijden.
Vouwwaaier met jugendstiltekening, ca. 1895, Legrand
Vouwwaaier met rococotekening, ca. 1790 – ca. 1820.
3
Korte berichten
Independant Booze Orchestra
G’Merkt
Ze luisteren naar vaste gewoonte de binnenkoer van het jenevermuseum op tijdens de jeneverfeesten, maar zijn nu al in februari van de partij! Het vijfkoppige ibO is goed voor maar liefst 11 instrumenten inclusief vocals. De gelegenheidsensamble brengt een mix aan muziekstijlen van wals tot swing, van jazz tot rock en zorgen voor de nodige interactie met het publiek.
Sinds 21 oktober leggen genkse jongeren en medioren samen de impact bloot van subculturen en streetwear in onze dagelijkse samenleving. Ze bevragen en motiveren bezoekers om deel te nemen aan het onderzoek. aspecten als namaak, originaliteit en de impact van de merkindustrie worden stevig onder de loep genomen. Het project wordt begeleid door modeontwerpster en fashionista Kristien follon, samen met de genkse astrid nowak.
24 februari om 21 uur | € 12 / € 10 (houders Uitpas Hasselt en museumleden)
Vanaf 23 januari kan je gaan kijken naar de resultaten van het onderzoek.
Lezing over Hasseltse schedel reliekenschat De afgelopen jaren werd er volop gewerkt aan onderzoek en conservatie van de Hasseltse ‘schedelreliekenschat’. in de Sint-Quintinuskathedraal worden enkele tientallen schedels en botfragmenten bewaard, die in kostbaar textiel gewikkeld zijn. Volgens de legende gaat het om de overblijfselen van de heilige ursula en de elfduizend maagden. Op donderdag 26 januari doen onderzoekers van het Koninklijk instituut voor het Kunstpatriumonium de schedelrelieken figuurlijk ‘uit de doeken’. Donderdag 26 januari 2017 | 20.00 uur | Abdijsite Herkenrode, Poortgebouw | € 10 | inschrijven tuiltermolen@herkenrode.be
Een taskforce voor social media De jongerenwerking van modemuseum Hasselt staat al enige tijd stevig op poten, maar vanaf 2017 wordt ze ook buiten gidsbeurten en evenementen zoals Kunstennacht voelbaar. met hun geoefende oog en feeling voor fashion zullen een aantal jonge social mediagebruikers de instagrampagina van modemuseum Hasselt mee up-to-date houden. met deze try-out zet modemuseum Hasselt in op een werking voor en door jongeren, die helemaal mee is met haar tijd.
Praktische info Jenevermuseum, Witte nonnenstraat 19, 3500 Hasselt, tel 011 23 98 60, e-mail: jenevermuseum@hasselt.be, www.jenevermuseum.be Het Stadsmus, guido gezellestraat 2, 3500 Hasselt, tel 011 23 98 90, e-mail: hetstadsmus@hasselt.be, www.hetstadsmus.be Modemuseum, gasthuisstraat 11, 3500 Hasselt, tel 011 23 96 21, e-mail: modemuseum@hasselt.be, www.modemuseumhasselt.be Vragen over het tijdschrift Museumnieuws? Contacteer de stedelijke musea (tine.rock@hasselt.be of 011 23 98 55)
Colofon F o t o ’s Redac tie
4
oktober – november – december 2014
Agenda 2016 oktober – november – december
eindRedac tie VR ag e n?
Het Stadsmus, jenevermuseum, Koninklijk instituut voor het Kunstpatrimonium – brussel, modemuseum Hasselt, Verzamelaars unie Hasselts Keramiek vzw, an Van Hertum. Karolien De Clippel, joanie Dehullu, tine rock, Lotte Schwillens, joke Smets, Patrick thijs, Veronique Van nierop. tine rock Contacteer de stedelijke musea (tine.rock@hasselt.be of 011 23 98 55)
tentoonstellingen Expo ‘Label It – Trademarks in Fashion’ Modemuseum Hasselt € 12 nog tot 12 februari Expo ‘G’Merkt’ Modemuseum Hasselt ingang inbegrepen in inkomprijs museum van 23 januari tot 12 februari
activiteiten Expo ‘Blankenbergse irissen. De redding van een Hasselts tegelpaneel’ Het Stadsmus toegang gratis Van 11 februari tot en met 9 april Expo ‘Across Japan’ Modemuseum Hasselt €8 Van 4 maart tot en met 3 september
Expo ‘Iedereen Jeneverbaron. Hasselaren en het jenevererfgoed’ Jenevermuseum €6 Van 5 februari tot en met 4 juni
* er zijn verschillende kortingen. Kijk daarvoor op de website van het betreffende museum.
Rondleidingen in de Beiaardtoren voor individuele bezoekers info via Het Stadsmus Zaterdag 4 februari, 4 maart 14 uur € 4* max. 25 p. Kunst en Erfgoed in de Kijker Het Stadsmus Het tegelpaneel van Blankenberge door Charlot De Bisschop zaterdag 11 februari toegang gratis