BouwZo Bron, nr. 2

Het kennismagazine voor de professional.

april 2025

BouwZo blijft in ontwikkeling

Kennis over elektrotechniek slaat nieuwe weg in

BuildingLabel ziet in BouwZo onmisbare schakel

Inhoudsopgave

Bouwzo Bron is een uitgave van Stichting ISSO

Weena 505, 3013 AL Rotterdam Postbus 2838, 3000 CV Rotterdam Tel. 010 - 206 59 60 info@bouwzo.nl, www.bouwzo.nl

Vormgeving: BouwZo (Reshm Murli en Wendy Bakker)

Redactie: Anneli Pijpers

De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor persoonlijke of materiële schade, veroorzaakt door onjuistheden in de redactionele kolommen.

Het platform BouwZo

Op 1 juli zijn we officieel gestart met BouwZo: hét centrale kennisplatform voor de bouw- en installatiesector. Een bijzonder moment waar ik met trots op terugkijk. In de eerste periode kwamen we ook wat opstartuitdagingen tegen.

Zo stapten we over op de betaalservice Stripe. Die werkt prettig voor nieuwe klanten die direct online kunnen betalen, maar zorgde bij bestaande klanten soms voor verwarring. Ook het downloaden van PDF’s verliep niet altijd soepel, zeker wanneer bijvoorbeeld een hele klas cursisten tegelijk een document wilde openen. Gelukkig hebben we veel van deze kinderziektes inmiddels opgelost en het platform op meerdere punten verbeterd.

‘BouwZo is meer dan een nieuw platform’

Het is een centrale plek waar gevalideerde kennis samenkomt, toegankelijk wordt gemaakt en gedeeld wordt – door én voor professionals. Samen met onze partners bouwen we aan een stevig fundament. Ik ben dan ook trots op partijen als ISSO en InstallQ, die als grootste kennisleveranciers BouwZo inhoudelijk versterken. Daarnaast gebruiken veel opleiders BouwZo in hun lessen en cursussen, en integreren softwareleveranciers de kennis in hun toepassingen. Verderop in dit magazine lees je meer over deze samenwerkingen.

Wat ik belangrijk vind, is dat we BouwZo blijven ontwikkelen. Vanaf het begin wisten we dat het platform nooit ‘af’ zou zijn. We verbeteren voortdurend – zowel zichtbaar als achter de schermen – en doen dat onder andere op basis van feedback van onze gebruikers. Zo merkten we bijvoorbeeld dat het tonen van thumbnails bij referentiedetails werd gemist. Die functie hebben we snel teruggebracht. Ook werken we aan slimme toepassingen met AI, zodat het zoeken naar kennis nóg sneller en makkelijker wordt. Suggesties van gebruikers zijn daarbij onmisbaar, dus blijf ze vooral delen.

In deze tweede editie van de BouwZo bron lees je welke nieuwe kennis nu beschikbaar is op het platform, én wat er binnenkort verschijnt. Daarnaast maak je kennis met de partners die BouwZo mee vormgeven.

Heb je ideeën, vragen of suggesties? Laat het me weten via klantenservice@bouwzo.nl .

Want BouwZo maken we samen.

Veel leesplezier!

Anneli Pijpers Manager Klant & verkoop BouwZo

InstallQ deelt via BouwZo BRL’en voor de professional

InstallQ streeft naar veilige installaties met een hoge kwaliteit voor heel Nederland. Om dit doel te bereiken, ontwikkelt en beheert de stichting (certificerings)regelingen en verleent InstallQ erkenningen aan vakbekwame installatiebedrijven. De regelingen zijn beschikbaar op BouwZo. Ook accrediteert zij opleidingen en examens in de installatietechniek. ‘Vanuit onafhankelijkheid streven wij een kwalitatief beter, veiliger en duurzamer installatieland na’, zo luidt de missie van InstallQ.

Zo levert de stichting dus, op basis van kwaliteitsstandaarden, een meerwaarde aan de installatiebranche in Nederland. Juist met die doelstelling is het van tijd tot tijd belangrijk om als organisatie stil te staan bij de redenen waarom je bent opgericht. InstallQ deed dit in de achterliggende maanden. “We gingen bij onszelf na waar en hoe we ons kunnen verbeteren en aanpassen. Zeker in een installatiesector die ontzettend snel verandert en waar nieuwe technieken en disciplines ontstaan, willen wij van kwalitatieve, onafhankelijke meerwaarde zijn”, vertelt Tiffany Super-Bloeming, directeur van InstallQ.

Nieuw geformuleerde visie

Om de eerdergenoemde missie van InstallQ goed te kunnen uitdragen, heeft het bestuur van de stichting eind vorig ook nog eens haar visie opnieuw geformuleerd. “Deze komt voort uit een manier van kijken naar de sector”, zegt Super-Bloeming, “en de visie luidt: Wij geloven dat wij vanuit verbinding met onze stakeholders kunnen excelleren in onafhankelijke kwaliteit en veiligheid van installaties. Vanuit deze verbinding zijn wij onafhankelijk, proactief, betrouwbaar en onderscheidend. We kaderen, monitoren en innoveren op basis van de nieuwste technieken, praktische/theoretische kennis en weten regelgeving.”

Transparant en proactief

InstallQ maakt dus duidelijk dat zij in haar borging transparant, proactief en gericht op meerwaarde wil zijn. “We werken vanuit onze kernwaarden: betrouwbaarheid, wendbaarheid en samenwerking. Wij doen wat we zeggen en zeggen wat we doen. InstallQ is richtinggevend en draagt als onafhankelijke stichting bij aan de toekomstbestendigheid van kwaliteits- en veiligheidsborging door proactief te monitoren.

Ook zijn wij kritisch vanuit gestandaardiseerde kaders en innoveren we op basis van de meest recente ontwikkelingen. Zo is InstallQ een meerwaarde voor de branche: vanuit kwaliteit maken wij onderscheid.”

Onze kennis op BouwZo

Voor InstallQ is het daarom belangrijk dat alle professionals eenvoudig en snel de documenten kunnen vinden die bijvoorbeeld de basis vormen voor de certificeringsregelingen. “Vandaar dat wij, als leverancier van die kennis, met BouwZo in zee zijn gegaan. Alle relevante beoordelingsrichtlijnen (BRL’en) zijn online kosteloos op BouwZo te vinden. Dat is niet alleen handig, maar ook zinvol. Vanuit een BRL wordt regelmatig verwezen naar aanvullende kennis of richtlijnen, en die zijn bijna altijd ook in BouwZo aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan de BRL 9500, waarvoor energieadviseurs de ISSOpublicaties 75.1 of 82.1 nodig hebben. Zo zijn er meer voorbeelden te noemen.”

Excelleren via verbinding

“Uiteindelijk willen wij als InstallQ excelleren in onafhankelijke kwaliteits- en veiligheidsborging door middel van verbinding. Samenwerkingen, zoals met BouwZo en ISSO, zijn dan essentieel. Maar voor iedereen geldt: zijn er onduidelijkheden, heb je vragen over een regeling of wil je gewoon meer informatie over de borging van jouw kwaliteit of veiligheid, neem dan contact met ons op. Wij staan je graag te woord of komen langs voor een verhelderend gesprek”, besluit Super-Bloeming.

De uitdagingen van ISSO Open naar BouwZo

In 2024 lanceerde ISSO het nieuwe kennisplatform BouwZo, hét startpunt voor gevalideerde kennis uit de bouw en installatiesector. Het nieuwe platform vervangt ISSO Open, dat tot november jongstleden dienstdeed als kennisplatform. “Om uiteenlopende redenen was het essentieel om een nieuw platform te realiseren. Bij die overgang zijn een aantal voorziene maar ook onvoorziene uitdagingen opgetreden. Het goede nieuws is dat we deze uitdagingen kunnen oplossen en de meeste zijn inmiddels ook verholpen”, zegt ISSO-directeur Michel Verkerk.

Het was vooral de migratie van bestaande klanten, die hun kennis voorheen bij ISSO Open haalden, die voor de problemen zorgde. “Dat vinden wij natuurlijk heel vervelend, maar dat komt onder meer doordat wij voorheen een ander betaalsysteem hanteerden. Met de lancering van BouwZo introduceerden wij een nieuw en efficiënter betaalsysteem. Daaruit kwamen voor bestaande klanten enkele onduidelijkheden voort”, vertelt Anneli Pijpers, verantwoordelijk voor BouwZo. “Nieuwe klanten op BouwZo ervaren hiermee overigens geen uitdagingen.”

Facturen vanuit BouwZo

“De bestaande klanten kregen vroeger een factuur van ISSO, en nu vanuit BouwZo via de betaalservice Stripe. Hoewel veel van de gebruikers bekend zijn met het feit dat BouwZo de vervanger is van ISSO Open, zijn hun collega’s bij de administratie of boekhouding in een bedrijf dat vaak nog niet. Dat schiep verwarring bij verschillende klant. Bovendien ontstonden er door het online betaalsysteem onduidelijkheden met de rekeningnummers, waarnaar het geld moest worden overgemaakt. Op die wijze ontstonden onduidelijkheden en werden betalingen soms geweigerd, waardoor mensen ineens geen toegang meer hadden.” Inmiddels heeft BouwZo haar betaalsysteem enigszins aangepast, vertelt Anneli, waardoor het betalen is vereenvoudigd. “Ook hebben we de vormgeving en verzending van de facturen aangepast, zodat mensen op de administratie direct zien dat ISSO de partij is die achter BouwZo zit. Eventuele onduidelijkheden zijn daardoor meestal sneller opgelost.”

Zoeken is verbeterd

Een andere uitdaging, deels ook voorzien, betreft het zoeken in alle kennis die BouwZo bevat. “Bij de lancering hadden we nog niet de volledige range aan zoekmogelijkheden in BouwZo voor elkaar”, beaamt Michel. “Daardoor was het een tijd lang niet mogelijk om bijvoorbeeld de complete boeken te doorzoeken. Dit zijn zaken die we heel vervelend vinden, maar die we inmiddels wel konden oplossen en ook zo goed als opgelost hebben. Daarnaast wisten we bijvoorbeeld dat de weergave van Referentiedetails in BouwZo beter kon. Daar werken we hard aan, maar als we moesten wachten tot we alles optimaal konden weergeven, zouden we enorm veel kostbare tijd verliezen.”

Ook de stabiliteit van het platform liet, ondanks de uitgebreide testen voor de lancering, op bepaalde momenten te wensen over. “Bij een bepaalde actie, bijvoorbeeld als een heel klaslokaal met cursisten tegelijk een pdf van een bestand opvraagt en wil uitprinten, werd ons platform overbelast. Ook daar hebben we van geleerd en zijn maatregelen genomen om dit in de toekomst te voorkomen”, aldus Michel.

Veel onderwijsinstellingen

“Nu we de meeste voorziene en onvoorziene uitdagingen hebben getackeld, verwachten we ook steeds meer kennisleveranciers en softwareleveranciers aan BouwZo te kunnen binden”, vertelt Anneli. “We voeren gesprekken met diverse partijen en we zien dat de functie van één overkoepelend platform met kennis voor de hele bouw- en installatiewereld in een behoefte voorziet.

Naast veel bedrijven en organisaties is ook het onderwijs erg enthousiast. Alle technische universiteiten en hogescholen zijn klanten van BouwZo, maar ook bijna alle ROC’s met installatietechniek en enkele ROC’s met bouwkunde in hun onderwijsprogramma.”

“Een belangrijk voordeel van de kennis die wij bieden is dat we deze via universele, nationale en internationale standaarden beschikbaar maken. Daarmee sluiten wij bijvoorbeeld naadloos aan op het digitaal stelsel in de gebouwde omgeving, DigiGo”, gaat Michel verder.

Wensen voor de toekomst

“Stabiliteit gaat boven alles”, zegt Michel, “maar nu we zover zijn dat vrijwel alle opgedoken uitdagingen zijn getackeld, kijken we wel degelijk naar nieuwe functies en optimalisaties. De komende maanden zullen we het platform steeds geschikter maken voor personificatie. Met toepassing van AI kunnen we beter inspelen op wensen en profielen van onze gebruikers. Het zoeken en leveren van antwoorden zal met AI een stuk gemakkelijker en intuïtiever worden. We kunnen dan ook functionaliteiten als ‘meest gezocht’ of ‘nieuwe producten’ effectief implementeren. En voor onderwijsinstellingen hebben we al een koppeling met SURFconext gemaakt, zodat iedereen met één account bij alle typen software, en dus ook bij BouwZo, kan inloggen. Juist die toegankelijkheid van ons platform en de technische prestaties zijn voor ons het allerbelangrijkste. Dan is het tijd voor het compleet maken van het kennisaanbod. Dat aanbod is nu nog versnipperd. Met BouwZo brengen we alles onder één dak voor de professional, en maken we het geschikt voor het digitaal stelsel, zo kan iedereen er optimaal van profiteren.

Michel Verkerk Directeur ISSO

Heb je vragen over het gebruik van BouwZo of wil je aansluiten als partner? Neem dan contact op via klantenservice@bouwzo.nl

Klant

Anneli Pijpers Manager

& verkoop BouwZo

BouwZo blijft in ontwikkeling:

Wat verandert er de komende tijd?

Ruim een jaar geleden werd BouwZo gelanceerd als hét kennisplatform voor de bouwen installatiesector. Sindsdien hebben we niet stilgezeten. We blijven BouwZo continu optimaliseren met zowel zichtbare als onzichtbare verbeteringen. Dit doen we op basis van gebruikersfeedback en technologische ontwikkelingen, zodat het platform steeds beter aansluit bij de behoeften van professionals in de sector. “We wisten vanaf dag één dat het platform niet meteen ‘klaar’ is. Hoewel gebruikers bij alle kennis kunnen, werken wij hard door aan vele zichtbare en onzichtbare vernieuwingen”, zegt ISSO-directeur Michel Verkerk.

Optimalisatie van prestaties en stabiliteit Een stabiel en snel platform is cruciaal. Daarom werkten we de afgelopen periode aan technische verbeteringen. Een belangrijke update is de manier waarop we PDF-bestanden verwerken. “Zo hebben we nu een betere manier geïmplementeerd om pdf-bestanden beschikbaar te stellen. In het begin moest ons systeem een PDF steeds opnieuw volledig samenstellen. Dat vroeg enorm veel van de capaciteit op de server, zeker als bijvoorbeeld een hele klas met cursisten allemaal een document van 500 pagina’s tegelijk opvroegen”, vertelt Jeanpaul van den Haspel, product owner bij BouwZo.

“Daarom hebben we ons systeem aangepast waardoor we nu van alle documenten al een pdf hebben klaarstaan. Dus als mensen die pdf opvragen, dan is deze heel snel en met weinig IT-capaciteit beschikbaar. Dagelijks, op rustige momenten, vernieuwen we al die pdf-documenten zodat mensen altijd de meest recente versie downloaden.”

Gebruikerswensen in praktijk gebracht

We luisteren actief naar feedback van gebruikers. “Zo vroeg iemand waarom we de thumbnails van de referentiedetails niet meer toonden op BouwZo. Het was een feature die gebruikers handig vonden, maar waar wij niet zo bij hadden stil gestaan. Tegelijk was het voor ons geen ingrijpende of uitgebreide toevoeging, dus hebben we het platform daarmee direct verrijkt. We waren ook erg blij dat die gebruikers dat meteen opmerkte en daarop direct enthousiast via een comment reageerde”, aldus Jeanpaul.

Een andere verbetering betreft de beheerpagina’s voor organisaties. Grote bedrijven die met meerdere medewerkers inloggen en onderwijsinstellingen die met alle studenten inloggen kunnen nu eenvoudiger gebruikers uitnodigen. Ook is het eenvoudiger om deze te beheren en profielen aan te passen. Dit zorgt voor meer overzicht en efficiëntie. “Beheerders kunnen gemakkelijker zoeken of sorteren op naam. En op termijn kunnen wij hen ook steeds beter inzicht geven in het type kennis waarnaar hun medewerkers of studenten voornamelijk zoeken in BouwZo. Tevens kunnen beheerders informatie over hun gebruikers exporteren. Het is gewoon een veel gebruiksvriendelijker dashboard.” Op korte termijn zal het ook mogelijk zijn om in BouwZo met meerdere beheerders per organisatie te werken. Daarnaast neemt BouwZo de flow waarmee mensen bij een product kunnen komen op dit moment onder de loep. Het doel is om de manier waarop mensen een product kunnen aanschaffen nog eenvoudiger te maken. Zo wil BouwZo het voor elke type gebruiker, ook voor de kleinere bedrijven met twee tot tien gebruikers, gemakkelijk maken om bijvoorbeeld van een tijdelijke, gratis licentie over te stappen op een betaalde licentie. “Het zijn stuk voor stuk aanpassingen die we tegenkomen als mensen het gebruiken. Pas op dat soort momenten komen bepaalde beperkingen aan het licht, en komen ze bij ons direct bovenaan de lijst met vernieuwingen of vereiste verbeteringen”, aldus Michel.

Toegankelijkheid en leesbaarheid verbeterd

Naast technische verbeteringen werken we ook aan de gebruikerservaring. Hoe kennis wordt getoond is verder geoptimaliseerd. Dit zorgt ervoor dat content eenvoudiger te lezen is, ook op mobiele apparaten. Daarnaast verbeterden we de zoekfunctionaliteit binnen de kennis, zodat gebruikers sneller hun informatie vinden.

Inzet AI

Ook kijken we naar de inzet van kunstmatige intelligentie (AI). Door de gestructureerde opzet van BouwZo kunnen AI-toepassingen beter gebruikmaken van onze kennisdatabase. Door het gebruik van AI kunnen we verbeteringen doorvoeren. Denk aan verbeterde zoekmogelijkheden, automatische aanbevelingen en slimme analysetools die professionals ondersteunen in hun werk.

Universele standaarden

“Voor BouwZo staat voorop dat we voldoen aan universele standaarden, waar het gaat om het beschikbaar stellen van kennis”, zegt Michel. “Wij hebben daarvoor een sterke ‘technische motor’ in onze kennisdatabank draaien die zorgt dat wij alle soorten teksten, maar ook formules en andere informatie, altijd als ‘full text’ format weergeven. Dat is overigens ook het grote voordeel voor andere kennisleveranciers wanneer zij hun kennis op BouwZo plaatsen. Zij zijn er dan zeker van dat wij ook hun kennisdocumenten en bronnen op dezelfde, universele wijze aan de markt beschikbaar stellen.”

BouwZo en de toekomst van kennisdeling

BouwZo is niet alleen een platform, maar een dynamisch ecosysteem waar kennis op een efficiënte en gestandaardiseerde manier wordt gedeeld. De voordelen van deze manier van kennis beschikbaar stellen zijn niet alleen een snelle en zorgvuldige manier van weergeven. De kennis is ook veel beter vindbaar en wordt op een optimale wijze geïndexeerd voor zoekmachines. “En omdat wij de kennis via universele, internationale standaarden vastleggen, is BouwZo als datadienst een belangrijke bijdrager binnen het Digitaal Stelsel in de bouwwereld. Uiteindelijk is het doel dat we branchebreed op een effectieve wijze kennis kunnen uitwisselen. Met BouwZo zijn wij daar volledig op voorbereid. Professionals kunnen op BouwZo snel en accuraat de kennis vinden die hij of zij nodig heeft.

Maar wij kunnen die kennis ook beschikbaar maken voor andere partijen in de branche, die deze kennis nodig hebben om hun eigen activiteiten bijvoorbeeld te valideren of in berekeningen toe te passen.

”Volgens Michel en Jeanpaul gaat kunstmatige intelligentie (AI) daar de komende tijd nog bij helpen, veel sterker dan nu al het geval is. “Omdat alle kennis op BouwZo zo sterk is gestandaardiseerd, zijn we beter dan ooit voorbereid op toepassingen met AI. Tekeningen, rekenprogramma’s, uitwisselingen, zoekstructuren; al deze voorbeelden profiteren van AI en data die tot in het extreme is gestandaardiseerd.”

Heb je opmerkingen of vragen over BouwZo?

Laat het ons vooral weten via info@bouwzo.nl

Michel Verkerk Directeur ISSO

Jeanpaul van den Haspel Product owner BouwZo

Hitte en hemelwater centraal in publicaties over klimaatadaptatie

Het is het cliché dat je overal hoort en ziet: het klimaat verandert. We kunnen haast niet anders dan ons en onze omgeving erop aanpassen. Met het ontwikkelen van kennis over de vraag ‘hoe’ we onze omgeving moeten aanpassen, houdt ISSO zich dagelijks bezig. Samen met Noortje Alders, senior technisch specialist en Luuk Kuijlen, senior specialist sanitaire techniek bij ISSO kijken we naar de publicaties over klimaatadaptatie die recentelijk verschenen of dit jaar nog op de planning staan.

Met name hitte en hemelwater staan hierin centraal. Bij alles wat we nu weten, staan ons namelijk extremere weersomstandigheden te wachten. Stortbuien worden nog heftiger en ’s zomers zullen temperaturen stijgen tot tropische hoogten. Dat stelt de gebouwde omgeving voor een grote uitdaging.

Rapport Integraal Ontwerpen voor Zomercomfort

Dat zien we volgens Alders ook terug in ISSOrapport 110820 Integraal Ontwerpen voor Zomercomfort. Het document kwam voort uit ISSO’s deelname aan het Overleg Standaarden Klimaatadaptatie (OSKA), een initiatief van de NEN. In dit overleg komen partners als bedrijven, overheden, kennisinstellingen en organisaties samen die zich bezighouden met het maken van standaarden. Dat zijn onder anderes normen, leidraden, handreikingen, checklists, praktijkrichtlijnen en protocollen.

“Hitte was één van de hoofdonderwerpen die zij vaststelden en daar speelden wij op in met dit rapport. We bieden bouwprofessionals een integrale bouwkundige aanpak waarmee ze een comfortabel en gezond binnenklimaat kunnen realiseren”, begint Alders. “We introduceren de Lagen van Koeling, vier hoofdstrategieën om oververhitting in gebouwen te voorkomen. Dat is in eerste instantie door het creëren van een koele omgeving, daarna door het weren van warmte, gevolgd door passieve koeling en als laatste oplossing die van energiezuinige actieve koelsystemen.”

Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels

Wat ook aan bod komt in het eerder genoemde rapport zijn de zogenaamde groene daken. Ze creëren een groene buffer die ervoor zorgt dat warmte niet direct het pand binnendringt. Kuijlen voegt daaraantoe dat deze vorm van daken steeds vaker worden ontworpen om water vast te houden. “We weten zeker dat het in de toekomst meer en harder gaat regenen. Hoe gaan we dan om met de afvoer van dat hemelwater? Dat kan op twee manieren. Ten eerste komen er meer waterpartijen die kunnen dienen als wateropslag en Water Afvoer Drainage en Infiltratie, ofwel wadi’s. Groene daken en gevels vormen de tweede oplossing. Zoals Noortje Alders al zei houden ze hitte buiten, maar tegelijkertijd vormen ze een oplossing voor wateroverlast en verdroging. Doordat ze het water langer vasthouden, stroomt het water beheersbaarder het afvoersysteem in of loopt het in een droge periode niet meteen weg, maar kunnen planten hun voeding eruit halen”, zet Kuijlen uiteen.

De complexiteit van die daken vraag echter om een integrale aanpak. Los van elkaar redden we het volgens de senior specialist anders niet. “Al vanaf het eerste moment moeten ontwerpers, bouwbedrijven en technische experts samenwerken. Dan pas komen we tot een functionele dakconstructie”, besluit hij. In de nog te verschijnen nieuwe versie van het Praktijkboek Multifunctionele Groene Daken en Gevels vinden deze partijen en andere geïnteresseerden de meest actuele kennis in combinatie met regels en voorschriften waarmee zij succesvolle projecten kunnen opzetten.

Nieuwe kennis delen

Dat ISSO haar kennis via BouwZo verspreidt onder professionals is bij velen bekend. Om die kennis op niveau te houden, schuift ze regelmatig aan bij onderzoeken die andere partijen uitvoeren. Zo ook op het gebied van klimaatadaptatie en hemelwaterbeheersing. Kuijlen spreekt er enthousiast over: “In het kader van het OSKA worden wij nu meegenomen in een onderzoek bij twintig gemeenten. Degene die het onderzoek uitvoert, gaat na welke gemeenten de hemelwaterbeheersing op orde hebben, waar winst te behalen valt en hoe ze dat kunnen bereiken. Wij kijken reikhalzend uit naar de opbouw en het resultaat van dit onderzoek. Eén van de doelen bij ISSO is namelijk: beschrijven hoe het moet. Naar verwachting nemen we de kennis die we tijdens deze analyse opdoen mee in bestaande publicaties.”

Met elkaar verbonden

Alders benadrukt dat de diverse publicaties verschillende hoofdonderwerpen hebben, maar dat alles wel met elkaar verband houdt. Acties binnen (groene daken) en buiten het eigen perceel (hemelwaterafvoer) zijn direct gelinkt aan hitte en hemelwater. Ze legt uit: “De infiltratie, verdamping van grond- en hemelwater en multifunctionele daken die we in het praktijkboek bespreken, hebben een directe invloed op hitte. Groene daken houden namelijk water vast. Dat reguleert de afvoer van water maar zorgt op hetzelfde moment ervoor dat zoninstraling via het dak minder warmte kan afgeven aan het gebouw.”

“Het is één van de redenen waarom op het gebied van sanitaire technieken, mijn kennisgebied, in 2025 weinig tot geen publicaties verschijnen”, vult Kuijlen aan. “Al die werkvelden overlappen elkaar dusdanig dat we niet ‘even’ een document kunnen aanpassen zonder dat het invloed heeft op de inhoud van een andere publicatie. ISSO-rapport 110820 Integraal Ontwerpen voor Zomercomfort is volledig nieuw en het praktijkboek was door de komst van onder andere nieuwe wet- en regelgeving toe aan een update. Maar achter de schermen werken we ondertussen hard aan het vernieuwen van kennis

Deze staan de komende tijd dus allemaal op stapel.”

Benieuwd naar wanneer welke ISSO-kennis verschijnt? Houd onze kanalen in de gaten of meld je aan voor de nieuwsbrief via BouwZo.nl.

Noortje Alders Bouwfysica Specialist ISSO

Luuk Kuijlen Specialist Sanitair Techniek ISSO

Drie nieuwe publicaties over werktuigkundige installaties op de planning

Nieuwe kennis over werktuigkundige installaties is in de maak!

Jos de Leeuw begeleidt deze kennisprojecten. Het gaat om kennis over hydraulische schakelingen, vloer- en wandverwarming en koeling en warmtepompinstallaties in gebouwen.

Volgens Jos de Leeuw, projectcoördinator klimaatinstallaties in gebouwen bij ISSO, komen de actualisaties vooral voort uit de komst van nieuwe technieken en technologieën en aangepaste wet- en regelgeving.

‘De wereld innoveert continu. Dat resulteert er onder meer in dat er informatie ontbreekt in de huidige documenten. De komende maanden steken we de koppen bij elkaar om de kennis weer actueel te krijgen.”

Realiseren van hydraulische verwarmingsschakeling

Aan de inhoud twijfelt Jos geen seconde. Zelfs niet wanneer blijkt dat de huidige versie van ISSOpublicatie 44 Ontwerp van hydraulische schakelingen voor verwarmen uit 1998 stamt. “In die tijd richtte de branche zich vooral op hoge temperatuur verwarming. In de loop der jaren verschoof die focus en kwam lage temperatuur verwarming om de hoek kijken. Dat betekent niet dat die andere verwarmingssystemen ineens verdwenen. Die komen installateurs in het werkveld nog steeds tegen. De informatie in ISSO-publicatie 44 is dus 27 jaar na dato niet achterhaald. In tegendeel, hij is enkel onvolledig. In de nieuwste versie vinden lezers straks vrijwel alles wat ze moeten weten over de basis van grotere verwarmingsinstallaties met lagetemperatuurverwarming voor utiliteit.”

Opkomst van verduurzaming

Jos de Leeuw heeft het dan met name over de opkomst van verduurzaming, warmtepompen en

Die ommezwaai in de verwarmingswereld zorgt ervoor dat lezers van de vernieuwde publicatie nu veel meer voorbeelden van de eerder genoemde mogelijkheden tegenkomt. “Buffervaten spelen daarin ook een belangrijke rol. Niet voor niets weiden we een heel hoofdstuk aan de selectie van het juiste buffervat”, vult Jos aan. “Maar we geven ook voorbeelden van distributiesystemen met lage en hoge weerstand, informatie over drukbehoud van de installatie en delen kennis over drukonafhankelijke voorzieningen.”

Nieuws over vloerverwarming en -koeling Ook ISSO-publicatie 49 over Kwaliteitseisen vloeren wandverwarming en vloer- en wandkoeling krijgt na ruim 20 jaar een update. Hierbij bleek vooral de omvang een bepalende factor. Jos legt uit: “Het aantal specificatiebladen en de soms uitvoerige manier waarop we de informatie optekenden, maakten er een dikke uitgave van. Doordat de opbouw van systemen in de loop der jaren veranderde, konden we bepaalde kennis compacter noteren. Denk daarbij aan het feit dat vloerverwarming vroeger slechts als aanvulling diende op radiatoren. Dankzij betere isolatie kunnen we tegenwoordig prima uit de voeten met vloerverwarming als hoofdverwarming. Tevens laten we een nieuwe norm, de NEN-EN 1264 uit 2021, terugkomen in deze publicatie.”

Warmtepompinstallaties voor de utiliteit ISSO-publicatie 81 beschrijft het ontwerpproces voor warmtepompinstallaties in de utiliteitsbouw, zowel in nieuwbouwsituaties als bij renovatie, en stamt uit 2007.

Volgens De Leeuw richt de bestaande inhoud zich vooral op warmte- en koudeopslag in combinatie met een warmtepomp en een verwarmingsketel. Iets wat in ISSO-publicatie 39 ‘Energiecentrale met warmte en koude opslag (WKO)’ ook veelvuldig aan bod komt, maar dan uitgebreider. “De twee publicaties kenmerken zich door een deels overlappende inhoud. Waar ISSO-publicatie 39 de focus legt op de ontwerpprocedures voor werktuigkundig ontwerpers van het bovengrondse deel van energiecentrales met WKO (open systemen), zoomt de nieuwe uitgave van ISSO-publicatie 81 straks meer in op situaties met een lucht/water-warmtepomp. In het geval van een WKO met verwarmingsketel, kunnen ontwerpers in het ontwerp niet zomaar de ketel vervangen door een warmtepomp”, zegt Jos.

Wat kunnen gebruikers in deze uitgave dan wel verwachten?

“We leggen vast wat er in zo’n situatie bij komt kijken om van het project een succes te maken. Waar moet ontwerpers op letten? Welke Europese wetgeving is hier van toepassing? Hoe zit het als het toestel een natuurlijk koudemiddel bevat?

Waar moet je op letten bij inpassing van een lucht/ water-warmtepomp. Deze en nog meer van dergelijke zaken leggen we uit voor de programma-, ontwerp-, uitvoerings- en realisatiefase.”

Benieuwd naar wanneer welke ISSO-kennis verschijnt? Houd onze kanalen in de gaten of meld je aan voor de nieuwsbrief via BouwZo.nl.

Jos de Leeuw Specialist Klimaat Techniek ISSO

Kennis over elektrotechniek slaat

nieuwe weg in

Kleintje Laadinfrastructuur, Rapport Duurzaam Elektrificeren en Handboek Bouw- en installatietechniek deel 7 over Elektrotechnische Installaties. Thomas Krčevinac en Martijn van Bommel, kennisontwikkelaars bij ISSO, hadden het er de afgelopen periode druk mee. Het komende half jaar verschijnen deze en andere kennisproducten in het vakgebied elektrotechniek op BouwZo.

De kennisontwikkelaars stonden voor een uitdaging; elektrotechniek terug op de kaart zetten. Een aantal kennisproducten, waaronder ook ISSO-publicatie 79 over het ontwerpen, installeren, inspecteren en onderhouden van noodverlichtingsinstallaties, krijgt een update op basis van de nieuwste richtlijnen en recente ontwikkelingen.

Deel 7: elektrotechnische installaties

Het nieuwe Handboek Bouw- en installatietechniek bestaat uit negen delen, waaronder deel 7: elektrotechnische installaties. “De huidige stand van zaken, inclusief nieuwere technieken zoals vehicle-to-grid komen daarin aan bod”, begint Thomas . “Het grootste verschil met het oude handboek vind je terug in de opbouw. Voor een leesbare structuur kozen we ervoor om de levensloop van elektriciteit te volgen. Na een opfrissing in de elektriciteitsleer volgen onderwerpen over energieopwekking, distributie over hoog- en laagspanning, distributie binnenshuis (van de meterkast naar de apparaten), energiemanagementsystemen (EMS), de elektrotechnische installaties. en de eindgebruikers.” Lees meer op pagina 31.

Handboek Zonne-energie

Diezelfde structuur komt terug in het Handboek Zonne-energie. Van Bommel: “De nieuwe versie van dit handboek staat in de steigers. Het principe rondom zonne-energie zelf veranderde nauwelijks; de wereld daaromheen wel. Denk daarbij aan de wetgeving, mogelijkheden in de groepenkast, laadpalen, slim laden en de te verdwijnen salderingsre-

geling. Door al die technieken en regels te bundelen in één overzichtelijk handboek, hopen we dat de installateur een naslagwerk heeft waarmee hij klanten nog beter van advies kan voorzien.

Beter gesprek tussen klant en installateur over duurzaam elektrificeren

Waar sommige publicaties slechts kleine updates krijgen, komen Martijn en collega Thomas ook met kennis over duurzaam elektrificeren . In opdracht van de RvO stelden ze het ISSO-Rapport Duurzaam elektrificeren op, een document met daarin de zeven grote energiegebruikers. Dit document is volgens Martijn vooral bedoeld voor de kleinere e-installateur die bij de mensen thuiskomt en hen moet adviseren over de nieuwe technieken die op ze afkomen. “Welke financiële of milieu gestuurde afweging maak je? Aan welke wetten en regels moet je je daarbij houden? Op dat soort vragen geven we in dit rapport antwoord. Hopelijk komt dit rapport te liggen in de gereedschapskist van de installateur. Het zou ervoor moeten zorgen dat het gesprek tussen de klant en de installateur meer diepgang krijgt en ingaat op het toekomstbeeld.”

Noodverlichting en vluchtrouteaanduiding

Voor het ontwerpen en installeren én voor het onderhouden en inspecteren van noodverlichting en vluchtrouteaanduiding kende ISSO twee verschillende publicaties, te weten ISSO-publicatie 79 en 79.1. Deze kennis wordt gebundeld in 1 overzichtelijke publicatie.

“Daarbij verwijderden we dubbelingen,”, begint Thomas , “schrapten we informatie met betrekking tot het Bouwbesluit en vervingen die door actuele richtlijnen omtrent

Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Ook de verwijzingen naar de NEN1010 zijn bijgewerkt. Daarmee krijgen zowel ontwerpers als onderhoudsmedewerkers een publicatie in handen die weer helemaal voldoet aan de meest recente ontwikkelingen.”

Kleintje Laadinfrastructuur

Onlangs verscheen ook het nieuwe Kleintje Laadinfrastructuur, zie pagina 33. Martijn licht toe waarom deze uitgave binnen een jaar wordt herzien: “in de structuur verandert er weinig. We voegen vooral informatie toe over nieuwe mogelijkheden zoals Vehicle-to-grid en de in 2026 verwachtte EPBD IV-richtlijn. Met deze update willen we de verwarring wegnemen die de razendsnelle ontwikkelingen met zich meebrengen.”

Aansluiting op de praktijk Leesbaarheid, duidelijkheid en een logische structuur staan voorop bij het vernieuwen van alle publicaties over het elektrotechnische werkveld, zo zeggen Thomas en Martijn. “De natuurwetten zijn bekend. Daar kunnen we niks aan veranderen. Door in te spelen op de ontwikkelingen die zowel interessant zijn voor de installateur als de klant, blijven onze publicaties aan de orde van de dag. Daarvoor werken we ook veel samen met vakbekwaamheidscommissies die de examens opstellen, zodat het lesmateriaal en de examenstof overeenkomen. We houden daarbij ook zeker rekening met onze doelgroep: praktisch ingestelde installateurs en zij-instromers die we hard nodig hebben gezien het personeelstekort. Beiden hebben geen tijd om jarenlang in de boeken te duiken. In de publicaties vind je dan ook geen paragrafen met daaronder een eindeloze reeks aan subparagrafen, maar wel hoofdstukken met een overzichtelijke indeling. Het biedt professionals handvatten in zowel het leertraject als het werkveld”, besluit Martijn.

De kennis komt beschikbaar op BouwZo. Houd

Martijn van Bommel Projectcoördinator ISSO

Thomas Krčevinac Technisch specialist ISSO

Jouw kennis, maakt het verschil.

Deel het via BouwZo

Kennisleveranciers die je voorgingen:

Jouw kennis maakt impact. Of het nu gaat om richtlijnen, producten, technische innovaties of praktijkervaringen, andere bouwprofessionals hebben er direct iets aan.

Op BouwZo deel je kennis met een brede doelgroep in de bouwsector. Veilig, professioneel en in de juiste context. Met 12.000 gebruikers is BouwZo hét platform voor verspreiding van gevalideerde kennis.

Samen bouwen we aan een toekomstbestendige en slimmere sector.

Bekijk de mogelijkheden op: www.BouwZo.nl

“Afwisseling is het sleutelwoord in deze

functie”

Reizen, sporten, vrienden om zich heen hebben; als je dit zo leest, is het de omschrijving van een ‘doorsnee’ 28-jarige man. Wat Reshm Murli echter onderscheidt van anderen is dat hij inmiddels vier jaar als marketing- en communicatiemedewerker bij ISSO werkt. Een functie waar hij direct na z’n afstuderen inrolde en die hem nog geen dag verveelde.

Is er wellicht iets wat Reshm niet leuk vindt aan zijn baan? “Dat is er niet. Al vanaf dat ik de opleiding commerciële economie volgde, stond voor mij vast dat ik ieder facet van de marketingwereld interessant vind; van de data-analyses en social media tot evenementenorganisatie en van de intake van nieuwe of herziene publicaties tot de coördinatie van een beursstand. In deze functie is geen dag hetzelfde.”

Werkdag onder de loep

Vol energie neemt de enthousiaste Reshm ons mee in zijn werkdag die logischerwijs begint zodra hij zijn laptop opstart. “Mijn mailbox is als eerste aan de beurt. Korte mails of vragen probeer ik direct te beantwoorden. Daarna volgen de langere mails. Tegelijkertijd ben ik dan bezig met de grootste taak binnen mijn functie: de productie van onze kennis. Het schrijven laat hij over aan zijn collega’s, de kennisontwikkelaars. Zodra zij een volledig kennisproduct aanleveren begint het productiewerk.

“Ik speel daarin vooral een coördinerende rol. In eerste instantie controleer ik of een document volledig is. Daarna zet ik de juiste lijntjes uit. Productie-collega Wendy Bakker is grafisch ontwerper en ontfermt zich over de afbeeldingen en cover terwijl collega Arsine Markosian de invoer van de teksten voor haar rekening neemt. In een backlog, in combinatie met twee keer per week overleg waarbij ook Anneli Pijpers aanschuift, houden we de statussen bij. Dat zijn dus de zaken die ik, na de e-mails, ’s ochtends als eerste check.”

Naamsbekendheid genereren

Na deze eerste fase volgt de belangrijke stap van het op de markt brengen van de kennis. Voor Reshm begint op dat moment het afwerken van een uitgebreide checklist.

“Social media berichten, mailings, persberichten en partnercommunicatie; alles om ervoor te zorgen dat iedereen op de hoogte is van de nieuwste kennis”, vertelt Reshm. Daarin neemt de marketingen communicatiemedewerker meteen het opbouwen van de naamsbekendheid van kennisplatform BouwZo mee.

“Dit platform, dat we in juli 2024 lanceerden, heeft een neutralere naam en nieuwe huisstijl in vergelijking tot zijn voorganger ISSO Open. Hierop kunnen alle geïnteresseerden uit de bouw- en installatiewereld terecht voor nieuwe ISSO-publicaties en andere kennisproducten maar ook nieuws en blogs uit en over de branche. Alles wat op ISSO Open stond, vinden ze ook op BouwZo terug. Uiteindelijk is het de bedoeling dat er steeds meer partijen uit de sector hier hun kennisproducten kunnen delen.” Omdat BouwZo nog zo jong is, houdt Reshm zich vrijwel dagelijks bezig met het opbouwen van de naamsbekendheid van het platform. “In oktober 2024 pakten we meteen groots uit met een lanceringsevenement bij Depot Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Genodigden maakten daar kennis met het merk BouwZo”. Zelf ziet hij die naamsbekendheid als de grootste uitdaging binnen zijn werkzaamheden.

“We willen iedereen kennis laten maken met dit nieuwe platform.”

Volg ons team op Instagram via @wijzijnisso en blijf op de hoogte van al onze leuke activiteiten!

Steeds een beetje beter Daarvoor is volgens Reshm nog wel wat werk te verzetten. “Omdat het platform nog zo jong is, komen we nog wat kinderziektes tegen. Na het wegwerken van de e-mails, het controleren van publicatie-statussen en het uitstippelen van marketingstrategieën staat het updaten van BouwZo als volgende op mijn to do-lijst.” Gebruikers van de website merken de kleinste haperingen als eerste op.

Meteen delegeren staat niet in Reshm z’n woordenboek. “Een afbeelding of tikfout kan ik namelijk heel makkelijk zelf aanpassen. Pas wanneer het om een technisch complexe uitdaging gaat, geef ik het door aan Jeanpaul van den Haspel, product owner bij BouwZo. Hij schakelt dan de juiste collega’s in om het op te lossen.”

Data als leidraad

Niet vast op de planning, maar wel onderdeel van zijn takenpakket zijn de data-analyses. Wat scoort goed en wat blijft achter? Hoe zien de cijfers er vlak na de lancering van een nieuw product eruit? Reshm zit er bovenop. “Uit het platform rollen statistieken waaronder informatie over de raadplegingen van onze kennis.” Op basis van die gegevens informeren we ISSO en andere kennisleveranciers zodat zij hun kennis door kunnen ontwikkelen. Of we passen een klantreis aan.”

Om trots op te zijn

Dat geen dag hetzelfde is, maakt werken bij ISSO voor Reshm zo aantrekkelijk. “Daar komt bij dat ik ontzettend fijne collega’s heb. We lachen iedere dag en zitten echt op dezelfde golflengte”, vertelt hij enthousiast. Ook van een succesvolle campagne krijgt Reshm energie. Als voorbeeld geeft hij het Handboek Bouw- en installatietechniek. “Dit handboek bestaat straks uit in totaal negen delen. Het

Wie straks alle delen aanschaft, heeft een complete encyclopedie met basiskennis over de bouwen installatiewereld op de plank staan.” Reshm is sowieso trots op BouwZo en ISSO en koestert een droom. “Ik hoop dat we blijven groeien, dat BouwZo hét kennisplatform voor de branche wordt en dat we dat op onze werkvloer terugzien in de vorm van meer collega’s. Van studenten tot vakspecialisten: iedereen moet ISSO-kennis en BouwZo kennen.”

Reshm Murli Marketing & Communicatie BouwZo

Vernieuwde BRL 8000 voor tuinbouwkassen beschikbaar op

BouwZo

De vernieuwde BRL 8000 van InstallQ stelt strenge eisen aan kasconstructies, klimaat-, belichtings- en CO2-installaties, en watertechnische installaties. Bedrijven die voldoen aan deze eisen komen in aanmerking voor het HortiQ® productcertificaat, hét keurmerk voor kwaliteit en betrouwbaarheid in de glastuinbouwsector.

De vernieuwde BRL

8000 van InstallQ stelt strenge eisen aan kasconstructies, klimaat-, belichtings- en CO2installaties, en watertechnische installaties. Bedrijven die voldoen aan deze eisen komen in aanmerking voor het HortiQ® productcertificaat, hét keurmerk voor kwaliteit en betrouwbaarheid in de glastuinbouwsector.

De vernieuwde BRL 8000 bevat aangescherpte richtlijnen voor veiligheid en duurzaamheid. Hierdoor moeten bestaande certificaten worden aangepast om te blijven voldoen aan de nieuwe normen. Certificaten op basis van de oude BRL verliezen hun geldigheid op 1 juli 2026. Voor bestaande certificaathouders betekent dit dat zij een nieuw certificaat ontvangen na een positieve vervolgcontrole volgens de vernieuwde BRL 8000.

Met deze update sluit de BRL 8000 aan op de nieuwste innovaties en regelgeving in de glastuinbouw, wat bijdraagt aan een veilige en duurzame teeltomgeving.

Wat betekent dit voor jouw organisatie?

 Verplichte aanpassing van bestaande certificaten om te voldoen aan de vernieuwde eisen.

 Strengere eisen voor veiligheid en duurzaamheid, wat vraagt om innovatieve oplossingen.

 Certificaten op basis van de oude BRL zijn slechts geldig tot 1 juli 2026.

Wil je meer weten over de impact van de vernieuwde BRL 8000? Lees er alles over op de website van InstallQ.

Raadpleeg de BRL 8000 op BouwZo!

De vernieuwde BRL 8000 is nu beschikbaar op BouwZo, hét kennisplatform voor de bouwsector. De BRL is gratis te raadplegen met een profiel. Het aanmaken van een profiel is gratis.

Groot aantal technische vragen en antwoorden beschikbaar

op BouwZo

Om vakkennis zoveel mogelijk te bundelen, heeft ISSO een groot aantal technische vragen en antwoorden die voorheen op andere websites stonden, op BouwZo gepubliceerd. Het gaat voor een belangrijk deel om de FAQ die op de websites Legionellavraagbaak en op de website over Brandbeveiliging stonden. Door publicatie op BouwZo is er nu een handzame index waarmee mensen die antwoorden op veel gestelde vragen zoeken, deze snel en eenvoudig kunnen vinden.

De vragen zijn opgedeeld in twee hoofdcategorieën: Sanitairtechniek en Brandveiligheid. De mogelijkheid bestaat dat daar in de toekomst nog andere categorieën aan worden toegevoegd. Onder de hoofdcategorieën vindt de bezoeker voor nu een zestal subcategorieën. Door deze aan te vinken, kom je tot een meer verfijnde selectie. De subcategorieën zijn: Legionellapreventie, Brandveiligheid, Bouwbesluit & kwaliteitsborging, Beheer & onderhoud, Regelgeving & kwaliteitsborging, Beveiligingsinstallaties.

Het aantal vragen zal de komende weken en maanden stap voor stap groeien. Inmiddels bevat de database al enkele honderden vragen en antwoorden. De FAQ-rubriek vind je op BouwZo onder de hoofdrubriek Producten. Wie de vragen en antwoorden wil bekijken heeft een profiel op BouwZo nodig. Deze is gratis aan te maken.

Maak hier gratis je BouwZo-profiel aan

ISSO-publicatie zet standaard voor thermische behaaglijkheid in gebouwen

Ontwerpers en beheerders opgelet! De volledig vernieuwde ISSO-publicatie 74 biedt essentiële kennis en richtlijnen voor een optimaal thermisch binnenklimaat in kantooren utiliteitsgebouwen.

ISSO-publicatie 74, getiteld ‘Thermische behaaglijkheid – Eisen voor de binnentemperatuur in gebouwen’, voorziet ontwerpers en beheerders van alles wat zij nodig hebben om gebouwen comfortabeler, gezonder en energiezuiniger te maken op het gebied van thermische behaaglijkheid. Hierbij worden richtlijnen gegeven voor thermisch comfort die gebruikt worden door nationale kwaliteitstandaarden zoals de PvE serie Gezonde Kantoren, Frisse Scholen en Gezonde woningen en certificeringen zoals BREEAM-NL en WELL.

Wat is thermische behaaglijkheid?

Thermische behaaglijkheid draait om de tevredenheid van mensen over het thermische binnenklimaat. Dit gaat verder dan alleen de luchttemperatuur: factoren zoals luchtvochtigheid, luchtsnelheid, stralingstemperatuur, activiteitenniveau en zelfs psychologische en fysiologische aspecten spelen een rol. De vernieuwde publicatie belicht deze complexe samenhang en biedt concrete handvatten voor professionals.

Wat maakt deze publicatie vernieuwend?

De herziene uitgave introduceert belangrijke verbeteringen:

 Heldere temperatuurgrenzen: De temperatuur grenzen voor alle kwaliteitsklassen zijn nu over zichtelijk weergegeven in één figuur met uitge breide toelichting.

 Meer aandacht voor comfort en gezondheid: Nieuwe inzichten leggen de nadruk op temperatuurfluctuaties en hun effect op comfort, gezondheid en energieverbruik.

 Betere structuur: Een duidelijke indeling met aparte hoofdstukken voor achtergronden, eisen en verificatiestappen.

 Nieuw in detail: Uitgebreide richtlijnen voor de regelbaarheid van temperatuur en verduidelij king van definities in de klasse-indeling.

Voor wie?

ISSO-publicatie 74 richt zich op een brede doelgroep:

 Ontwerpers en installateurs: Bij het ontwikkelen van klimaatinstallaties (in brede zin) en gevel concepten.

 Gebouwbeheerders en arbodeskundigen: Voor het evalueren van prestaties en het verbeteren van comfort.

 Opdrachtgevers en softwareontwikkelaars: Voor het integreren van de kennis in tools zoals DGMR Gebouwprestatie en Vabi Elements.

De publicatie biedt niet alleen richtlijnen voor standaard situaties, maar ook voor afwijkende omstandigheden. Het legt daarmee de basis voor een toekomst waarin thermisch comfort in utiliteitsgebouwen centraal staat.

ISSO-publicatie 74 is beschikbaar op BouwZo.

ISSO-rapport Checklist Hotspots in waterleidingen

Ruimtegebrek in gebouwen zorgt er vaak voor dat (drink)waterleidingen en warme leidingen, zoals cv- en vloerverwarmingsbuizen, dicht bij elkaar worden geplaatst. Dit kan leiden tot ongewenste opwarming van waterleidingen, met mogelijke gevolgen voor de veiligheid en kwaliteit van het drinkwater. Om dit probleem aan te pakken, heeft ISSO het rapport 110970 ‘Checklist Hotspots in waterleidingen’ uitgebracht.

Dit rapport biedt praktische richtlijnen voor professionals in de bouw- en installatiesector om leidingen veilig en efficiënt te ontwerpen. Het legt een sterke focus op situaties waarbij vloerverwarming en drinkwaterleidingen gecombineerd worden. Met behulp van tabellen wordt inzicht gegeven in de invloed van factoren zoals cv-ontwerptemperaturen, ruimtetemperaturen, isolatiematerialen en bouwkundige elementen, zoals verlaagde plafonds.

Het rapport sluit aan op de voorschriften in de NEN 1006 en het Besluit Bouwwerken Leefomgeving. Het rapport is zo opgesteld dat het een belangrijke referentie vormt binnen andere publicaties, waaronder ISSO-publicaties 55, 55.1, en 55.2, en het Kleintje Legionellapreventie.

Met deze kennis kunnen professionals waterinstallaties optimaliseren en voldoen aan alle veiligheidseisen. Het rapport is daarmee een goed hulpmiddel voor het waarborgen van veilige en duurzame waterinstallaties in gebouwen.

ISSO-rapport

Checklist Hotspots in waterleidingen is te raadplegen via BouwZo.

ISSO-publicatie 809

‘Brandveilige doorvoeringen’ nu beschikbaar

Goed nieuws voor ontwerpers en uitvoerders in de bouwsector: de vernieuwde ISSOpublicatie 809 ‘Brandveilige doorvoeringen’ is nu beschikbaar. Deze publicatie is volledig geactualiseerd volgens de nieuwste normen, zoals de NEN 6075, en sluit aan bij de voorschriften uit het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (Bbl). Hiermee biedt ISSO een praktische handleiding voor het ontwerpen en realiseren van brand- en rookwerende doorvoeringen die voldoen aan de huidige regelgeving.

Wat is er nieuw?

De vernieuwde publicatie bevat:

 Actuele oplossingen : Aangepast op basis van geteste standaardconstructies zoals steenach tige wanden, lichte scheidingswanden en steen achtige vloeren.

 Nieuwe voorbeelden en aandachtspunten: Inclusief uitgebreide toelichtingen op kunststof en metalen leidingen (geïsoleerd en ongeïso leerd) en oplossingen voor railkokers.

 Focus op kwaliteitsborging: Een nieuw hoofd stuk met praktische handvatten voor het borgen van kwaliteit, inclusief testrapporten, classifica tierapporten en CE-markering.

ISSO-publicatie 809 Brandveilige doorvoeringen is te raadplegen via BouwZo.

Voor wie?

 Ontwerpers: Praktische tips voor het reserveren en positioneren van schachtruimte en aandachtspunten voor de opbouw en dikte van wanden en vloeren.

 Uitvoerders: Stapsgewijze toelichtingen voor brandwerende voorzieningen en rookwerendheid op basis van de NEN 6075.

Nieuw op BouwZo

Inzicht in kennisbehoefte technieksector: ISSO-rapport 111125 beschikbaar

Met het ISSO-rapport 111125 ‘Innovatie Analyse technieksector 2024’ biedt BouwZo, voorheen ISSO Open, een compleet en actueel overzicht van de kennisbehoefte binnen de technieksector. Dit rapport laat zien welke bijscholing ontbreekt, hoe snel opkomende technologieën zich ontwikkelen en welke prioriteiten er zijn voor het ontwikkelen van bijscholingsmateriaal.

Het rapport is gebaseerd op de expertise van ISSO en haar uitgebreide netwerk, aangevuld met bronnen zoals CONNECT2030. Het toont hoe technologieën samenhangen met soft skills, en schetst concrete termijnen

waarin bijscholing nodig is:

 Korte termijn (0-1 jaar)

 Middellange termijn (1-3 jaar)

 Lange termijn (3-5 jaar)

Focus op nieuwe thema’s en veranderende leermethoden

De onderwerpen die aan bod komen, variëren van circulariteit en duurzame energie tot volwassen digitalisering en human capital. Tegelijkertijd speelt de verschuiving in leermethoden een belangrijke rol: kortere leertrajecten, innovatieve tools zoals VR/ AR en persoonlijke bewijzen die sectoroverstijgend erkend worden.

Gratis toegankelijk met een profiel

Het ISSO-rapport 111125 is gratis beschikbaar voor iedereen met een profiel op BouwZo.nl. Heb je nog geen profiel? Geen probleem! Je kunt eenvoudig en kosteloos een profiel aanmaken via BouwZo.nl en direct toegang krijgen tot het rapport.

ISSO-rapport 111125 Innovatie analyse technieksector is te raadplegen via BouwZo.

ISSO-rapport biedt strategieën voor ‘Ontwerpen voor

Zomercomfort’

Met de stijgende zomertemperaturen wordt het steeds belangrijker om oververhitting van gebouwen al in de ontwerpfase aan te pakken. Om professionals in de bouw- en installatiesector hierbij te ondersteunen, heeft ISSO, samen met <vul je organisatienaam in> het nieuwe ISSO-rapport 110820 Integraal Ontwerpen voor Zomercomfort ontwikkeld. Dit rapport biedt bouwprofessionals een integrale aanpak om een comfortabel en gezond binnenklimaat te waarborgen. Dit rapport is nu beschikbaar op BouwZo.nl.

Vier lagen van koeling

Het rapport introduceert de ‘Lagen van Koeling’ als strategie tegen oververhitting. Deze vier hoofdstrategieën –het creëren van een koele omgeving, het weren van warmte, passieve koeling en energiezuinige actieve koelsystemen – vormen samen een effectieve aanpak. De focus ligt op passieve maatregelen zoals zonwering, thermische isolatie en innovatieve technieken zoals Phase Change Materials (PCM) en microklimatisering.

Gezondheid en regelgeving

Oververhitting heeft niet alleen invloed op wooncomfort, maar brengt ook gezondheidsrisico’s met zich mee, zoals hittestress en slaapstoornissen. Kwetsbare groepen, zoals ouderen en chronisch zieken, lopen het grootste risico. Het ISSO-rapport onderstreept daarom de noodzaak van strengere regelgeving en een bredere aanpak dan de huidige TOjuli-eis.

De rol van ontwerp en bewoners

Naast technische oplossingen benadrukt het rapport ook het belang van bewonersgedrag. Veiligheidsoverwegingen, zoals afgesloten ramen, kunnen bijvoorbeeld de effectiviteit van passieve koeling beperken. Ontwerpers moeten hiermee rekening houden om optimale oplossingen te bieden.

Met dit rapport krijgen bouwprofessionals concrete handvatten om gebouwen hittebestendiger te maken. Wil je meer weten? ISSO-rapport 110820 is te raadplegen via BouwZo.nl. Heb je nog geen licentie op BouwZo? Vraag dat de gratis proeflicentie aan via klantenservice@bouwzo.nl.

ISSO-rapport 110820 Integraal ontwerpen voor zomercomfort is gratis te raadplegen via BouwZo.

BRL-en 6000 van InstallQ gepubliceerd op BouwZo

InstallQ heeft de nieuwe versies van BRL 6000-A/B en de bijzondere delen BRL 600001 t/m 6000-08 gepubliceerd. Deze documenten bieden een actueel kader voor installateurs en dragen bij aan de kwaliteit en veiligheid binnen de sector.

De BRL-en dekken een breed scala aan onderwerpen, waaronder elektrotechnische installaties, werktuigkundige installaties, gasinstallaties, waterinstallaties, en duurzame technieken zoals warmtepompen en zonnepanelen.

De BRL-en zijn beschikbaar op BouwZo. InstallQ is als kennisleverancier op BouwZo actief betrokken bij het delen van gevalideerde informatie voor professionals.

Meer weten over de wijzigingen?

Lees het volledige bericht op www.installQ.nl

ISSO-Handboek Bouw- en Installatietechniek

Deel 2 – Bouwfysica

BouwZo breidt het aanbod van betrouwbare kennis verder uit met het nieuwe ISSO-

Handboek Bouw- en Installatietechniek Deel 2: Bouwfysica. Dit handboek biedt kennis over bouwfysische kwaliteitseisen voor gebouwen en geeft een gedetailleerde theoretische onderbouwing. Onderwerpen zoals thermisch, akoestisch en visueel comfort, binnenluchtkwaliteit, de gebouwschil, constructie en brandveiligheid komen uitgebreid aan bod.

Dit tweede deel van het Handboek Bouwen Installatietechniek richt zich op de bouwfysische aspecten van gebouwen. Het handboek besteedt extra aandacht aan de invloed van wettelijke bepalingen en verwijst naar relevante documenten zoals het PvE Frisse Scholen en andere ISSO-publicaties. Gebruikers die op zoek zijn naar de bouwtechnische uitwerking van deze onderwerpen kunnen terecht in Deel 3 over Bouwtechniek, dat al beschikbaar is op BouwZo.

Focus op gebouwschil en constructie

De gebouwschil en algehele constructie spelen een cruciale rol in de bouwfysica. Daarom gaat dit handboek dieper in op onderwerpen zoals thermische isolatie, luchtdoorlatendheid, waterdichtheid en hygrische kwaliteit in zowel woning- als utiliteitsbouw. Het bevat bovendien een uitgebreid bouwfysisch tabellarium en een overzicht van materiaaleigenschappen. Dit maakt het tot een waardevolle kennisbron voor professionals die werken aan de bouwtechnische uitvoering van projecten.

Een complete kennisbron voor de bouwsector

Het ISSO-Handboek Bouw- en Installatietechniek bestaat uit negen delen en biedt professionals toegang tot gevalideerde kennis voor de bouw- en installatiesector.

Hiermee kunnen zij de basiskennis over uiteenlopende onderwerpen op één plek terugvinden. Het nieuwe handboek vormt daarmee een onmisbare bron van informatie voor iedereen die betrokken is bij de bouw- en installatietechniek. Met dit handboek heb je een complete kennisbron binnen handbereik voor de bouwtechnische uitvoering van jouw projecten.

ISSO Handboek Bouwen Installatietechniek deel 2: Bouwfysica is te raadplegen via BouwZo.

Nieuw op BouwZo

Vaardigheidsniveaus rond circulair bouwen inzichtelijk door skills mapping

Circulair bouwen is anno 2024 een belangrijk thema in de bouwwereld. Maar beschikken de werknemers in de sector ook over de vaardigheden die bij deze werkzaamheden komen kijken? Die vraag probeerde ISSO te beantwoorden aan de hand van skills mapping. De uitwerking staat in het bijbehorende ISSO-rapport

110560.2 ‘Skills mapping voor circulair bouwen’, dat vanaf nu beschikbaar is op BouwZo.

De skills mapping voor circulair bouwen brengt het vakmanschap binnen de bouwsector in kaart.

Daarbij maakt men een onderscheid tussen de huidige en toekomstige skills. Om deze skillsniveau te peilen, nam ISSO interviews af met professionals in de bouwsector. Aan de hand van die interviews werden de huidige en toekomstige vaardigheidsniveaus beoordeeld op een schaal van 0 (niet van toepassing) tot 5 (expert). Het verschil tussen het huidige en toekomstige niveau, de Skills Gap, helpt bij het bepalen op welke vlakken en op welke manier bijscholing nodig is.

BUS-GoCircular project

Deze skills mapping houdt nauw verband met het BUS-GoCircular project. Het algemene doel van dit project is het aanpakken en overwinnen van de uitdagingen om de vraag naar geschoolde arbeidskrachten op het gebied van circulariteit te stimuleren. Dit in combinatie met praktische capaciteitsopbouw om het aantal geschoolde professionals in de bouwketen te vergroten.

Raamwerk voor Circulaire Economieinterventies

Voor het BUS-GoCircular project is een generiek raamwerk ontwikkeld voor Circulaire Economieinterventies in de bouw. Op basis van dit raamwerk en de circulaire sleutelelementen en bijbehorende strategieën die dooruit voortkomen, maakte ISSO inzichtelijk welke rollen nodig zijn om een bepaalde strategie te implementeren. Met de elementen uit dit raamwerk is ook een vaardigheidstabel

gemaakt, met betrekking tot circulaire economie en MGRFIE (Multi Functional Green Roofs, Facades and Interior Elements). Deze tabel vormde uiteindelijk de basis van de skills mapping.

Resultaten in onderzoeksrapport

De aanpak en resultaten van deze skills mapping, staan beschreven in het ISSO-rapport 110560.2 ‘Skills mapping voor circulair bouwen’. In grafieken, gemaakt aan de hand van de verzamelde gegevens en opgesteld volgens de PROF/TRACmethodologie, zien lezers onder meer het toekomstige vaardigheidsniveau voor diverse beroepen.

Het is het vaardigheidsniveau dat door experts in heel Europa wordt aanbevolen. Ook leest men in het raport over de toekomstige ontwikkeling en toepassing van de skills mapping.

Het rapport is gratis in te zien met een profiel op BouwZo.

ISSO-Handboek Bouw- en Installatietechniek deel 6

Sanitairtechniek

Goed nieuws voor bouw- en installatieprofessionals! Het ISSO Handboek Bouwen Installatietechniek, deel 6 Sanitairtechniek, is nu beschikbaar via BouwZo. Dit handboek biedt kennis over het ontwerpen, installeren en beheren van sanitaire installaties. Of je nu een beginnend technicus bent of een ervaren installateur, dit naslagwerk helpt je met kennis voor het realiseren van efficiënte, veilige en duurzame sanitaire voorzieningen.

Met dit handboek krijg je inzicht in alle aspecten van sanitairtechniek, van de basisprincipes tot geavanceerde installatietechnieken. Het is een wegwijzer met kennis en richtlijnen voor het ontwerpen van sanitaire installaties die voldoen aan de huidige wet- en regelgeving, rekening houdend met waterbesparing en energie-efficiëntie. Ook worden de verschillende typen sanitaire voorzieningen en hun aansluiting op leidingwater- en rioleringssystemen uitgebreid behandeld.

Daarnaast biedt het handboek praktische kennis over:

 Leidingwaterinstallaties: van drinkwaterleidingen tot warmtapwatervoorzieningen en drukverhogingsinstallaties.

 Rioleringssystemen: inclusief afvoer voor afvalen hemelwater, infiltratie en buffering.

 Ergonomie en bouwkundige integratie: het slim inrichten van sanitaire ruimtes voor optimaal gebruiksgemak.

 Beheer en onderhoud: hoe je storingen voor komt en de levensduur van installaties verlengt.

ISSO Handboek Bouwen Installatietechniek

deel 6: Sanitairtechniek is te raadplegen via BouwZo.

Waarom is dit handboek onmisbaar?

Goede sanitaire installaties zijn essentieel voor comfort, gezondheid en duurzaamheid. Door te werken volgens de richtlijnen uit het handboek, zorg je voor veilige en efficiënte installaties die voldoen aan de hoogste kwaliteitsnormen.

Dit maakt het niet alleen een waardevolle bron voor studenten en startende professionals, maar ook een betrouwbaar naslagwerk voor ervaren professionals.

ISSO-Handboek Bouw- en

Installatietechniek deel 7 met kennis over elektrotechnische installaties

De kennis in deel 7 behandelt de belangrijke uitgangspunten van de elektrotechniek in woningen en gebouwen en geeft daarbij een theoretische en praktische onderbouwing. Extra aandacht gaat uit naar de levensloop van elektriciteit; van opwekking van de elektrische energie tot en met de installaties die in onze gebouwde omgeving elektriciteit gebruiken.

Nu we vanuit de energietransitie onze energievoorziening steeds nadrukkelijker elektrificeren, komt er een grotere nadruk te liggen bij elektrotechnische installaties. Dat merkt de bouw- en installatiewereld doordat we steeds vaker elektrisch aangedreven technieken toepassen. Dat heeft weer gevolgen voor de elektrotechnische infrastructuur in woningen, gebouwen en industrieën. Er is meer vermogen nodig, maar dat past niet overal, omdat de netten van de netbeheerders niet voldoende capaciteit hebben.

Actuele kennis is essentieel

Als we met z’n allen willen zorgen dat we de groei van elektrische installaties kunnen bijbenen, dan is actuele kennis een randvoorwaarde. Netbeheerders zijn bezig het elektriciteitsnet te verbeteren en te verzwaren. Toch zullen veel afnemers de komende jaren te maken krijgen met beperkingen op hun netaansluiting. Dit vraagt om duurzame oplossingen van elektrotechnische installaties die kunnen inspelen op de te verwachten elektriciteitsbehoefte.

Steeds meer slimme systemen

Apparaten worden slimmer, niet alleen in hun gebruik van elektriciteit maar ook in hun vermogen om energie op te slaan en te delen met het netwerk. De overheid en gebruikers beginnen te eisen dat apparaten niet alleen energiezuinig zijn, maar ook in staat zijn om te communiceren met andere apparaten en energiebronnen waardoor een soort ‘energie-ecosysteem’ ontstaat. We zullen de energiegebruikers in onze gebouwen moeten uitdagen om pas elektriciteit te gebruiken op het moment dat die beschikbaar is.

Dat betekent ook dat we (duurzame) opwekkers integreren met systemen die energie kunnen opslaan op momenten dat de vraag laag is en kunnen vrijgeven wanneer dat nodig is.

Centrale rol voor meterkast

We maken van de meterkast in huizen en gebouwen in toenemende mate het centrale knooppunt voor dit energie-ecosysteem. Het is niet langer alleen de plek om energiestromen te meten en te beveiligen, maar ook om de lopende energieprofielen te monitoren en het energierendement te berekenen. Naast de klassieke 1/3-fase krijgt gelijkstroom (DC) meer aandacht, vooral in relatie tot de vraag naar gelijktijdigheid tussen opwekking en verbruik. Ook is er een groeiende vraag naar off-grid mogelijkheden, waarbij zelfvoorzienend centraal staat.

Nieuwe technische ontwikkelingen

Naast de basiskennis over bijvoorbeeld elektriciteitsleer, energieopwekking en energiedistributie, behandelt dit handboek dus ook verschillende van deze nieuwe ontwikkelingen. Denk daarbij aan het ontwerp en de realisatie van energiemanagementsystemen, energieopslag en laadinfrastructuur.

Eerste ervaringen MKGO vormen basis voor herziening deel 9 Handboek Bouwen Installatietechniek

Het Model Kwaliteitsborging Gebouwde Omgeving (MKGO) is een richtlijn die kwaliteitsborging combineert met taakgericht werken en leren. In 2023 introduceerde ISSO deze richtlijn als deel 9 van het Handboek Bouw- en installatietechniek. De eerste ervaringen en inzichten in het werken met MKGO vormen nu de basis voor een geüpdatete versie van deel 9.

MKGO bouwt voort op het eerdere Model Kwaliteitsbeheersing Klimaatinstallaties (MKK) en integreert moderne, digitale werkmethodieken om processen beter beheersbaar te maken. Dit leidt tot verbeteringen op het gebied van comfort, gezondheid, energiezuinigheid, brandveiligheid en constructieve veiligheid.

Toepassingen MKGO

De richtlijn biedt een digitale structuur voor zowel het borgen van de kwaliteit van een bouwwerk als het proces van realisatie gedurende de hele levenscyclus. Daarnaast ondersteunt MKGO vakmanschap en ontwikkeling binnen de bouw- en technieksector door erkenning van vaardigheden en het faciliteren van Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Het model is compatibel met internationale standaarden zoals ESCO en Bloom’s taxonomie en wordt door ISSO toegepast in kennisproducten.

Van pilot naar onderdeel van het

Handboek

Deze werkmethodiek kreeg in 2023 de naam ‘Model Kwaliteitsbeheersing Gebouwde Omgeving’ (MKGO) en werd als deel 9 opgenomen in ISSO’s Handboek Bouw- en installatietechniek. Centraal in MKGO staat het taakgericht werken en leren. Taken worden gekoppeld aan de benodigde competenties en vaardigheden van professionals, wat bijdraagt aan gestandaardiseerde en digitale kwaliteitsborging. De structuur helpt bij het vastleggen van rollen en verantwoordelijkheden binnen een bouwproces, waarbij het model aansluit op digitale werkmethodieken zoals BIM.

Hierdoor ontstaat een efficiënter en transparanter bouwproces dat de kwaliteit van zowel het gebouw als het binnenklimaat optimaliseert.

Nieuwe versie van Handboek Deel 9 Inmiddels werkt ISSO ruim twee jaar met dit model. De ervaringen en inzichten die gedurende die periode werden opgedaan, vormen nu de basis voor een bijgewerkte versie van het model. Daaropvolgend verschijnt er ook een nieuwe versie van deel 9 van het Handboek Bouw- en installatietechniek dat verkrijgbaar is op kennisplatform BouwZo.

ISSO Handboek Bouwen Installatietechniek deel 9: MKGO

Nieuw

ISSO geeft kennis in Kleintje Laadinfrastructuur belangrijke update

De ISSO-uitgave Kleintje Laadinfrastructuur voorziet in een groeiende behoefte. Nu de markt voor elektrische auto’s blijft groeien, willen steeds meer consumenten, maar ook bedrijven hun eigen laadpunt(en). Installateurs krijgen steeds vaker de vraag om deze te installeren. Maar naast het plaatsen en aansluiten van een laadpaal brengt dit ook vaak aanpalende werkzaamheden met zich mee. De kennis in het ISSO Kleintje Laadinfrastructuur behandelt al deze onderdelen.

De installatie van een laadpaal of laadpunt bij een woning of gebouw is vaak aanleiding om ook de verdeelinstallatie van een gebouw onder de loep te nemen. Dat gebeurt nog vaker als op de desbetreffende locatie de netcongestie een belemmerende factor vormt. Zodra de aansluiting niet uit te breiden of te verzwaren is, vereist dat de nodige inventiviteit van installateurs om toch een laadpaal mogelijk te maken.

Techniek én wet- en regelgeving

Naast een praktische introductie over het wat en hoe je een laadpaal moet installeren, behandelt dit Kleintje ook concrete ontwikkelingen en veranderingen in zowel techniek als wet- en regelgeving. De kennis sluit bijvoorbeeld aan op richtlijnen en regels in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De Bbl is weer een uitvloeisel van de Europese EPBD die bijvoorbeeld de eis bevat dat je bij nieuwbouw van bedrijfspanden ook voorzieningen moet treffen voor het laden van elektrische auto’s.

Veel nieuwe ontwikkelingen

De technische regels rondom de installatie van laadinfrastructuur zijn de afgelopen jaren toegenomen. Daarom moeten professionals goed weten hoe zij een laadpaal, of zelfs een heel laadplein, integreren in de totale installatie van een woning of gebouw. Ook vindt er steeds meer harmonisatie plaats op het gebied van laadprotocollen, kabels, stekkers, enzovoorts. De kennis in dit Kleintje beschrijft de ontwikkelingen van laadinfrastructuur. Ook wordt er aandacht besteed aan de keuze voor de locaties van de laadinfrastructuur.

Daarnaast komen ook onderwerpen als de communicatie met netwerkbedrijven en de harmonisatie via de aansluitspecificaties van ElaadNL aan bod.

Ontwerp en realisatie

De opbouw van het Kleintje kent een logische volgorde en begint bij de programmafase. Het Kleintje beschijft wat er nodig is voor het ontwerp en de uitwerking van de systemen. Tot slot volgt de realisatie waarvoor dit Kleintje ook alle benodigde informatie op een rij zet zodat de installateur weet waar hij bij het installeren zelf op moet letten. De focus van het Kleintje Laadinfrastructuur ligt nadrukkelijk bij laadpalen en laadpleinen bij woningen en gebouwen.

Het vernieuwde ISSO Kleintje Laadinfrastructuur is verkrijgbaar op www.bouwzo.nl.

Ik weet het beter.

Weten hoe je efficiënter, duurzamer en kwalitatiever werkt?

BouwZo is hét centrale kennisplatform voor iedereen in de bouw: van aannemer tot installateur, van werkvoorbereider tot architect.

BouwZo geeft je in één klik toegang tot actuele én betrouwbare kennis. En je staat er niet alleen voor — 12.000 professionals gingen je al voor.

Kijk voor meer informatie op www.BouwZo.nl.

Nieuws van onze partners

We werken samen met verschillende partners zoals kennisleveranciers als ISSO en InstallQ etc. Door een centrale plek te bieden voor alle betrouwbare kennis heeft de professional alle bouwkennis die nodig is in de dagelijkse praktijk. Deze kennis kan weer beschikbaar worden gemaakt in relevante software, en daarvoor werken we samen met softwareleveranciers. Opleiders kunnen de kennis gebruiken in hun opleidingen. Zo kan iedereen bouwen op BouwZo.

Lees meer over deze samenwerkingen op over.bouwzo.nl

In deze rubriek lees je meer nieuws van onze partners (BouwZo is niet verantwoordelijk voor onjuiste informatie).

Wasco helpt installateurs met opleidingen via WasCollege

Bij Wasco kunnen installateurs terecht voor al hun producten. Maar sinds enkele jaren heeft de technische groothandel ook een eigen opleidingstak: WasCollege. Deze afdeling verzorgt diverse opleidingen en trainingen, waarbij de kennis die op BouwZo te vinden is uitgebreid aan bod komt.

WasCollege bestaat sinds 2019 en is sindsdien snel gegroeid, vertelt opleider Ingmar Tennekes. “We hebben veel geïnvesteerd in onze opleiding, waardoor we onder meer van drie naar vijf trainers zijn gegaan. Momenteel hebben we twee leslokalen, één in Twello en één in Rotterdam. Maar komende zomer verhuizen we van Twello naar een nieuwe locatie Deventer, waar we over drie lokalen zullen beschikken. Dat maakt het voor ons mogelijk om ons aanbod verder uit te breiden.”

Breed aanbod aan opleidingen

Op dit moment biedt WasCollege al een breed aanbod aan opleidingen aan op het gebied van cv-ketels, warmtepompen en F-gassen. Door een overeenkomst met BouwZo, krijgen cursisten daarbij toegang tot alle kennis die ze hierbij nodig hebben.

adviseur en werkverantwoordelijke. De basis voor deze opleidingen komt uit ISSO-publicatie 98.”

Kennismaking met BouwZo

De trainingen van WasCollege zijn geschikt voor iedere installateur. Toch merkt Tennekes dat het in de praktijk vaak de midden- en kleinbedrijven zijn op deze trainingen af komen. “Er komt wel eens een grotere groep langs van een grote installateur. Maar vaak hebben deze bedrijven hun eigen opleiders. Midden- en kleinbedrijven zoeken ons sneller op. Wat we daarbij ook zien, is dat zij vaker nog niet bekend zijn met BouwZo. Voor hen is zo’n opleiding dus ook direct een mooie kennismaking.”

Nieuwe certificering F-gassen

Belangrijk om te noemen zijn ook de opleidingen en trainingen voor het werken met F-gassen. Vanaf 2029 komen alle bestaande certificeringen op dit terrein namelijk te vervallen, en moeten installateurs gecertificeerd zijn volgens het nieuwe systeem. “Wij anticiperen daarop door mensen hier nu al op te wijzen. Door nu al een opleiding bij ons te volgen, zorg je dat je tijdig voldoet aan de nieuwe eisen. Ook als je nu al een training volgt, hoef je pas in 2029 je hercertificering aan te vragen, zodat deze vanaf dan zeven jaar geldig is.” Door op die manier met de markt mee te bewegen, stemt WasCollege zijn opleidingen dus zo goed mogelijk af op wat de sector nodig heeft. “Wij trainen niet om te trainen, maar om onze klanten echt te helpen.”

Opnameprotocollen van ISSO zijn onmisbaar voor cursisten BENGopleiding

Wie energie-prestatieadviseur wil worden, heeft daarvoor een gedegen opleiding nodig. BENGopleiding is hét opleidingsinstituut voor energieprestatieadviseurs (EP adviseurs) met een unieke aanpak. Elke cursist krijgt niet alleen een online leeromgeving en volgt online klassikale lessen, maar gaat ook naar praktijkdagen. Daar krijgt de EP adviseur in spé, aan de hand van een echt gebouw, een ‘hands on’ training. Vanzelfsprekend zorgt BENGopleiding ook dat elke cursist via BouwZo over de belangrijke opnameprotocollen kan beschikken.

“Al vanaf 2010 verzorgen wij de opleidingen voor energieprestatieadviseur”, vertelt directeur en trainer Arnold Michiels. “Hoewel we zeer succesvolle en gewilde trainingen verzorgen, zijn we relatief klein gebleven. We hebben al jaren dezelfde, vaste trainers waardoor we een hoog niveau behalen en handhaven. Bovendien zijn onze trainers zelf nog regelmatig als EP adviseur actief. Zij weten echt waarover ze praten.”

Online leerplatform

“Wie aan een carrière als EP adviseur denkt, moet, zo adviseren wij, bij de basis beginnen. Dat is de opleiding Energieprestatieadviseur Woningen Basis (EP-WB). Tijdens deze opleiding start de cursist op ons online leerplatform, waar zij zich kunnen inlezen en bekend raken met de materie en de terminologie. Als dat een beetje bekend voelt, stromen ze door naar de klassikale, online lessen. Daar richten we ons op de examens en maken we de cursist gereed om in de praktijk aan de slag te gaan. Om dat laatste deel goed tussen de oren te krijgen, geven we een praktijktraining. Daar zijn we redelijk uniek in; hier leren mensen de vaardigheden die nodig zijn om zelfstandig aan het werk te gaan. Tijdens de praktijklessen gaan we letterlijk naar buiten om een woning op te nemen en samen uit te werken in de software. Zo berekenen we tijdens deze praktijkdag samen een energielabel voor een woning.”

Breed scala aan cursussen

Michiels vertelt dat de cursist, zodra hij of zij zich inschrijft, een welkomstpakket krijgt thuisgestuurd. “Dat verpakken we aantrekkelijk, met daarin bijvoorbeeld ook de ISSO-publicatie 82.1 ‘Energieprestatie woningen en woongebouwen’.

Maar elke cursist krijgt ook – zolang zijn cursus

duurt – toegang tot de BouwZo online kennisbank. Daar vinden zij de opnameprotocollen voor woningbouw en utiliteit, maar bijvoorbeeld ook de beoordelingsrichtlijnen 9500 (BRL’en) van InstallQ die de basis vormen voor de certificering tot energieprestatieadviseur of opsteller van maatwerkadviezen.”

BENGopleiding verzorgt namelijk ook opleidingen tot Energieprestatieadviseur voor utiliteit, waarvoor ISSO-publicatie 75.1 nodig is, maar ook de opleidingen voor EP adviseur Detail W en U, waarmee men BENG-berekeningen voor de nieuwbouw kan opstellen. Daarnaast zijn er nog de opleidingen voor Maatwerkadviseur voor zowel W als U. En tot slot verzorgt het bedrijf de Bijscholing, die jaarlijks in het eerste half jaar verplicht is voor elke energieprestatieadviseur. Alle kennis en documenten voor deze trainingen zijn bij BouwZo te vinden.

BuildingLabel ziet in BouwZo onmisbare schakel bij opleiding EP-adviseurs

Jaarlijks verzorgt BuildingLabel voor zo’n 1000 cursisten de bijscholing en opleiding van energieprestatieadviseurs.

Al deze cursisten maken daarbij dankbaar gebruik van de kennis die BouwZo hen biedt. Tegelijk gebruiken ook de auditoren van BuildingLabel de kennis op BouwZo om hun werk als kwaliteitsbewakers goed te kunnen uitvoeren. “Zo is BouwZo in al onze certificatiediensten een onmisbare schakel in de bedrijfsvoering”, zegt Maurits Lavèn, directeur van BuildingLabel.

Als officiële BouwZo-opleidingspartner kan BuildingLabel geen dag zonder de kennis op het gloednieuwe platform. Al sinds 2005 ondersteunt BuildingLabel uit Zeewolde energieprestatieadviseurs (EP-adviseurs) bij het uitvoeren van hun werkzaamheden en de registratie van energielabels onder hun certificatie. Het bedrijf werkt inmiddels door heel Nederland voor ruim 700 partners; een uiteenlopende klantenkring waar per partner een of meer EP-adviseurs werken.

Optimale ondersteuning

“Onze klanten werken bij adviesbureaus, zijn ZZP’er of actief bij woningcorporaties, overheden en andere organisaties”, vertelt Lavèn. “Wij ondersteunen deze partners zo optimaal mogelijk. We delen kennis via nieuwsbrieven en cursussen, we ondersteunen ze met software, we bieden een digitale bibliotheek met vakgerichte informatie en er staat een kwaliteitsteam met deskundige medewerkers voor hen klaar.”

Praktijk maakt leren leuk voor omscholers bij Etran

Mensen uit andere branches die aan de slag willen binnen de verduurzaming van de gebouwde omgeving, zijn in deze sector van harte welkom en hebben we zelfs hard nodig. Etran schoolt deze mensen succesvol om tot energieprestatieadviseur. De doelgroep zij-instromers is bij hen aan het juiste adres voor een praktijkgericht omscholingstraject met baangarantie.

“Op dit moment draaien we onze vijfde klas. Daarvoor hebben we in totaal al zo’n veertig mensen omgeschoold. Mensen met allerlei verschillende achtergronden, van de horeca tot de scheepvaart”, schetst Miriam de Bruijn, Projectmanager Educatie bij Etran. Daarmee geeft ze de snelle groei aan sinds de organisatie zo’n drie jaar geleden werd opgericht. “Onze oprichter Gerrit Visser was voorheen mede-eigenaar van een bouw- en adviesbureau in Groningen. Hij hield zich bezig met het verbeteren van woningen in het aardbevingsgebied. Hierbij wilde hij ook energieadvies meenemen. Toen kwam hij erachter dat energieprestatieadviseurs behoorlijk lastig te vinden waren.”

Veel potentiële nieuwe vakmensen

Visser ging op onderzoek uit om te ontdekken waar de uitstroom vandaan kwam, maar vooral waar kansen liggen voor meer instroom. “Hij raakte in gesprek met het UWV, en via hen ook met een groep hbo’ers met een WW-uitkering die graag weer aan de slag wilden. Daaruit concludeerde hij dat er veel animo was voor het werk in de verduurzamingssector. Aanvankelijk startte hij met het opleiden van een kleine groep, maar al snel groeide het aantal aanvragen, vanuit allerlei hoeken van het land. Om die reden werd uiteindelijk Etran opgericht.”

Detachering en voortgangsgesprekken Etran gaat verder dan opleiden alleen.

De organisatie zorgt ook dat deze nieuwe vakmensen direct aan de slag kunnen en hanteert daarbij het ‘leven lang ontwikkelen’-principe. “Via gesprekken over de wensen van de kandidaten – werken ze liever in een groot of klein team, bij een gemeente of bouwkundig bedrijf, et cetera – koppelen we ze aan een van onze opdrachtgevers. Als ze eenmaal aan de slag zijn, plannen we een keer per kwartaal een voortgangsgesprek in. Zo controleren we of er een match is en of er bijvoorbeeld wensen zijn wat betreft verdere bijscholing.”

Nadruk op praktijk

In gemiddeld vier tot vijf maanden leidt Etran zijn cursisten op tot EP-adviseur. Dankzij de samenwerking met BouwZo hebben zij daarbij toegang tot de benodigde theorie uit ISSO-publicaties 75.1 en 82.1, over de energieprestaties van respectievelijk utiliteitsgebouwen en woningen/woongebouwen.

“De nadruk ligt bij ons echter op het combineren van deze theorie met de praktijk. We zetten veel in op praktische opdrachten en meeloopdagen bij opdrachtgevers. Juist omdat onze kandidaten uit een ander werkveld komen – zo krijgen we ook vaak van ze terug – helpt onze methode om de opleiding leuk en toegankelijk te maken. Mede door de toevoeging van dit praktijkprogramma, zagen we ons slagingspercentage stijgen.”

Kader Academy stelt kwaliteit centraal bij opleiding tot EP-adviseur

Kader Group is een grote organisatie, die onder meer adviseert op het gebied van veiligheid, kwaliteit en duurzaamheid. Maar ook onderwijs is een belangrijk speerpunt. De business unit Kader Academy verzorgt opleidingen op het gebied van energieprestaties van gebouwen, waarbij de protocollen van BouwZo natuurlijk een belangrijke rol spelen.

Kader Academy is dus een van de bedrijfsonderdelen van Kader Group. De aanpak van Kader Group is gebaseerd op de zes Kader Kapitalen: medewerkerswelzijn, arbeidsveiligheid, technische veiligheid, organisatiekwaliteit, informatiebeveiliging en duurzaamheid; alle aspecten die bepalend zijn voor een verantwoorde bedrijfsvoering. Kader Academy bestaat uit 60 medewerkers, die samen zo’n 300 opleidingen verzorgen op het gebied van veiligheid en duurzaamheid. “Binnen het werkveld duurzaamheid leiden we mensen op tot EP-adviseur”, vertelt Karin de Ferrante, senior opleidingsadviseur bij Kader Academy. “Dat is het gebied waarop we samenwerken met BouwZo.”

Toegang tijdens opleiding

“De protocollen ISSO-publicaties 75.1 en 82.1 die via BouwZo te raadplegen zijn vormen het hart van onze EP-opleidingen. Daarnaast kunnen ook de maatwerkadviezen – publicaties 75.2 en 82.2 – en de BRL9500 van InstallQ van pas komen”, vervolgt ze. “Gedurende de opleiding krijgen onze deelnemers toegang tot deze publicaties, zodat ze deze protocollen kunnen raadplegen. Wanneer ze hun opleiding hebben afgerond en aan het werk gaan, nemen ze zelf een abonnement.”

Aandacht voor kwaliteit

Wat Kader Academy bijzonder maakt, zo stelt De Ferrante, is dat de organisatie veel waarde hecht aan kwaliteit. “Wij hebben kwaliteit hoog in het vaandel staan; een waarde die wij delen met BouwZo. Dat uit zich bijvoorbeeld in dat wij veel extra onderwijsmateriaal zelf ontwikkelen. Denk aan eigen casussen en proefexamens, waarmee mensen eindeloos kunnen oefenen zodat ze altijd goed voorbereid hun examens in gaan.”

Opleidingscollectief

Daarnaast is Kader Academy zelf betrokken bij het jaarlijks up-to-date houden van de genoemde protocollen, en levert de organisatie op verschillende andere manieren een bijdrage aan de sector. “Zo hebben wij als Kader Academy het OpleidersCollectief opgericht. Hierin spreken we samen met de andere opleiders van EP-adviseurs over eventuele suggesties, verbeteringen en andere vragen. Als collectief staan we vervolgens ook in contact met BouwZo.”

Congres ‘Het Energielabel van de Toekomst’

Tot slot wijst De Ferrante op het congres ‘Het Energielabel van de Toekomst’, dat afgelopen januari voor het eerst door Kader Academy werd georganiseerd. Tijdens dit congres deelden verschillende experts – onder wie Arjan Broers namens ISSO – de meest actuele ontwikkelingen en inzichten op het gebied van energieprestatie van gebouwen. “Dit congres was een succes”, blikt ze terug, “en mede daarom organiseren we volgend jaar, op 29 januari 2026, de volgende editie.”

Bedrijfsadviseurs ondersteunt bedrijven dankzij kennis van BouwZo

KWA Bedrijfsadviseurs ondersteunt bedrijven op verschillende gebieden. Zo ook als het gaat om wet- en regelgeving op het gebied van milieu en energie. Om de meeste complexe vraagstukken van bedrijven op te lossen, komt de kennis van BouwZo hierbij regelmatig goed van pas.

Bedrijven uit verschillende sectoren kunnen terecht bij KWA voor advies en ondersteuning. De ruim 70 medewerkers helpen hun klanten met het oplossen van uiteenlopende vragen over wet- en regelgeving op het gebied van milieu, veiligheid en energie. “Daarbij staan we regelmatig voor complexe, technische vraagstukken”, vertelt Alwin ten Hove, senior adviseur bodemenergie en geothermie. “Dan is het fijn dat we via BouwZo kunnen putten uit de meest actuele kennis.”

Eerst BouwZo raadplegen

Via BouwZo kunnen de adviseurs van KWA dus altijd alle benodigde publicaties raadplegen. “Als we specifieke informatie nodig hebben bij het oplossen van een vraagstuk, vinden we deze in de bibliotheek van BouwZo. Daarnaast houden we ook in de gaten wat er nieuw is op het platform. Ik denk dat het goed is om altijd BouwZo te raadplegen, voordat je zelf het wiel opnieuw gaat uitvinden.”

Makeonline-platform

De samenwerking tussen KWA en BouwZo omvat meer dan alleen het gebruiken van de publicaties.

Ten Hove wijst in het bijzonder op het Make onlineplatform. “Met dit platform helpt KWA eigenaren en gebouwbeheerders bij compliance, oftewel het voldoen aan de meest actuele wet- en regelgeving.

Voor veel van hen is dat namelijk nog niet zo makkelijk, gezien de complexiteit en snelle veranderingen op dit gebied. Via de softwaretool Make online vinden zij hulpmiddelen om op een praktische manier informatie aangeleverd te krijgen en om te zorgen dat zij altijd aan alle eisen voldoen.”

Makeonline-platform

Voor KWA is het dus ook belangrijk om deze tool up-to-date te houden. Hiervoor dient de samenwerking met BouwZo. “Wij houden via BouwZo de meest actuele wetgeving en andere ontwikkelingen bij. Dit koppelen we aan onze eigen kennis wat betreft de uitvoering van taken die aan deze wetgeving zijn gekoppeld. Op die manier blijft Make online, mede dankzij BouwZo, altijd actueel.

Samenwerking met BouwZo biedt cursisten Onze Joost toegang tot publicaties

Wie op professioneel niveau zijn of haar steentje wil bijdragen aan de energietransitie, kan terecht bij Onze Joost. Deze organisatie houdt zich bezig met het opleiden en omscholen van nieuwe vakmensen die zij, vaak aan de hand van een traineeship of leerwerktraject, vervolgens detacheren bij een van de aangesloten werkgevers. Deze leerlingen en cursisten profiteren daarbij van de samenwerking tussen Onze Joost en BouwZo.

“Zelf hebben we al jarenlang een licentie op BouwZo - voorheen ISSO Open”, vertelt Michiel Beck, een van de oprichters van Onze Joost. “Dankzij de samenwerking met BouwZo kunnen wij onze deelnemers tegen een aantrekkelijk, sterk gereduceerd tarief een cursusabonnement van BouwZo aanbieden. Daarmee krijgen ze toegang tot alle publicaties – en dat zijn er heel veel. Deze publicaties kunnen ze bovendien zelf downloaden. Dat is dus een heel mooi aanbod, zeker als je net begint.”

Online video’s en praktijklessen

Beck wijst er daarnaast op dat Onze Joost zijn lesmateriaal, waaronder de kennis in de benodigde ISSO-publicaties, altijd zo toegankelijk mogelijk overbrengt. “Wij werken bijvoorbeeld altijd met online videolessen, die we van tevoren zelf hebben ontwikkeld. Mensen kunnen dan in hun eigen tijd en eigen tempo de stof tot zich nemen. Dat werkt volgens ons beter dan een opleider die voor de klas alleen maar taaie stof overbrengt. In plaats daarvan gebruiken we de fysieke lessen om deze theorie te vertalen naar de praktijk. We gaan aan de slag met echte casussen, waar we de opgedane kennis direct toepassen. Dit maakt de lessen leuker en zorgt dat de theorie echt een plek krijgt en beter blijft hangen.”

Bijdragen aan de sector

Naast opleiden en omscholen, houdt Onze Joost zich ook bezig met detachering op basis van traineeships en leerwerktrajecten. Op die manier helpt de organisatie dus niet alleen om het arbeidstekort in de sector op te lossen, maar koppelt het deze nieuwe vakmensen ook direct aan de bedrijven die hen goed kunnen gebruiken. Ook op andere manieren levert Onze Joost een bijdrage aan de sector. Zo is Beck zelf actief in contactgroepen van ISSO en in verschillende werkgroepen, waar hij bijvoorbeeld controleert of examens die worden afgenomen goed en voldoende praktijkgericht zijn.

KEGO-updates

Tot slot noemt Beck nog een nieuwe activiteit om zowel leerlingen en cursisten als ook mensen in het werkveld te informeren. “Dit jaar zijn we begonnen met het plaatsen van maandelijkse KEGO-updates in videovorm. Hierin brengen we professionals op de hoogte van de veelgestelde vragen en bijbehorende antwoorden die KEGO zelf maandelijks uitbrengt. Het is leuk om te zien dat deze video’s nu al goed worden bekeken en we op deze manier mensen in het werkveld kunnen helpen om up-to-date te blijven.”

“BouwZo

is onmisbaar voor cursisten en cursusontwikkelaars”

TVVL is zowel kennisplatform als de grootste vereniging van professionals in de installatietechniek. Gevestigd op drie belangrijke pijlers helpt TVVL de professionals uit de installatietechniek aan de juiste kennis, laat ze professionals van elkaar leren en zorgt ze voor ontmoetingen om ervaringen uit te wisselen. Juist bij de opleidingen en cursussen die TVVL ontwikkelt en aanbiedt, is ‘gestolde kennis’ onmisbaar. En dat is exact waarvoor TVVL al vele jaren partner is van BouwZo.

“Al vele jaren ontwikkelen en verzorgen wij cursussen en opleidingen op postmbo en post-hbo niveau”, begint John Lens, directeur van TVVL. “In het verleden gebruikten we daarbij al de boeken en kennisbundels van ISSO. Maar sinds ISSO al deze kennis digitaal beschikbaar heeft, en nu dus ontsluit via BouwZo, is de toegankelijkheid en het gemak toegenomen. Vandaar dat we nu voor bijna alle professionals die bij ons een opleiding volgen ook toegang tot BouwZo regelen. In principe kan iedereen die zich voor een specifieke cursus of opleiding inschrijft, gedurende zijn opleiding, wanneer van toepassing, gebruikmaken van BouwZo.”

Ideale bron van kennis

“Voor ons is de enorme database met kennis de ideale bron om de gestolde kennis, zoals we dat bij TVVL noemen, aan de cursisten aan te bieden. In BouwZo vinden zij namelijk alleen maar producten met kennis waarover we het in de branche eens zijn. Het zijn uitgaven gebaseerd op normen, technische afspraken, wet- en regelgeving, enzovoorts.

Gestolde kennis dus, terwijl het bij TVVL, in onze bijeenkomsten en op het kennisplatform KUBR, vaak gaat om ‘fluïde kennis’.” Daarmee bedoelt Lens de kennis, tools en producten die de markt zelf ontwikkelt en accepteert. “Samen met de professionals in onze branche voeren wij gesprekken, discussiëren we en wisselen we van gedachten over nieuwe ontwikkelingen en innovaties.

Daarbij komen ook producten tot stand, zoals de WEii of de PvE Gezonde Kantoren.

John Lens directeur van TVVL

Hulp bij cursusontwikkeling

Juist bij de hoogwaardige opleidingen, zoals Hogere Elektrotechniek of Hydraulische schakelingen voor verwarmen en koelen, is de kennis in BouwZo onmisbaar. “Maar niet alleen onze cursisten maken gebruik van BouwZo, ook onze cursusontwikkelaars en docenten maken er volop gebruik van. De laatste jaren hebben we veel nieuwe cursussen en opleidingen aan ons portfolio kunnen toevoegen, juist omdat we zien dat veel nieuwe technieken en innovaties om extra vaardigheden vragen. Gelukkig kunnen de ontwikkelaars, bij het opstellen en onderbouwen van die opleidingen, al vaak terugvallen op door ISSO vastgelegde kennis die zij via het platform BouwZo ontsluit.”

Van fluïde naar gestolde kennis

John Lens hoopt wel dat er een nog wat intensievere wisselwerking mogelijk is tussen BouwZo en KUBR, het communityplatform voor de Nederlandse ontwerp-, bouw- en techniekbranche. “TVVL ontwikkelt deze community in samenwerking met Techniek Nederland, Bouwcampus en Bouwend Nederland. Hiermee willen we een cross-sectorale kennisuitwisseling tussen professionals bevorderen. Daarbij ontstaat ‘fluïde kennis’ die regelmatig – als het goed is – in gestolde kennis uitmondt. Zo zouden wat mij betreft de PvE’s Gezonde Kantoren en die voor andere gebouwen, die via deze route zijn ontstaan, of de WEii straks ook als ‘gestolde kennis’ via BouwZo beschikbaar moeten zijn.”