Montage en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen

JOTUSVDUJFCPFL

.,-4 ,& / / *4* /45*5665 700 3 %& * /45"-- "5* &4&$ 50 3

.POUBHF FO WFSXFSLJOHT SJDIUMJKO LVOTUTUPG MFJEJOHTZTUFNFO TBOJUBJS

ISSO

Instructieboek montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

978-90-5044-158-2

INHOUDSOPGAVE Voorwoord

7

1

Inleiding

9

1.1

Doel van deze publicatie

9

1.2

Toepassingsgebied

9

1.3

Gebruik van de publicatie

2

3

4

Instructieboek MKLS

9

Kunststoffen

11

2.1

Inleiding

11

2.2

Algemene eigenschappen van kunststoffen 2.2.1 Polymeren 2.2.2 Soorten polymeren

11 11 12

2.3

Soorten kunststoffen voor leidingsystemen en hun eigenschappen 2.3.1 Soorten kunststoffen 2.3.2 Stijfheid 2.3.3 Spanningsrelaxatie 2.3.4 Vervormbaarheid 2.3.5 Uitzetting, krimp en geboortekrimp 2.3.6 Treksterkte 2.3.7 Slagvastheid 2.3.8 Weerbestendigheid 2.3.9 Chemische bestendigheid 2.3.10 Warmtegeleiding 2.3.11 Elektrische geleiding 2.3.12 Statische elektriciteit 2.3.13 Verlijmbaarheid 2.3.14 Lasbaarheid 2.3.15 Brandgedrag

15 15 16 18 19 20 21 22 22 23 24 24 25 25 25 26

2.4

Maatregelen om mechanische eigenschappen te verbeteren

26

Toepassingen van kunststoffen als buismateriaal in de sanitaire techniek

27

3.1

Waterleiding 3.1.1 Koudwaterleidingen 3.1.2 Koud- en warmwaterleidingen

27 28 29

3.2

Riolering 3.2.1 Riolering 3.2.2 Hemelwaterafvoer

32 32 33

3.3

Drainage en Infiltratie 3.3.1 Drainage 3.3.2 Infiltratie

36 36 37

Waterleidingen

39

4.1

De leidingwaterinstallatie

39

4.2

Wetgeving 4.2.1 Voorschriften en normen 4.2.2 Praktijkrichtlijnen 4.2.3 Klassenaanduidingen 4.2.4 Opschriften

40 40 40 40 41

4.3

Leidingloop 4.3.1 Bereikbaarheid en bescherming 4.3.2 Voorkomen van dode einden 4.3.3 Leveringsvormen

43 43 45 46

4.4

Verbindingstechnieken 4.4.1 Overzicht verbindingen 4.4.2 Lijmen 4.4.3 Lassen 4.4.4 Klemmen en knellen 4.4.5 Persen (axiaal) 4.4.6 Persen (radiaal) 4.4.7 Steekverbindingen 4.4.8 Schroefdraad

47 47 48 52 63 68 69 74 83

3

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

4.4.9 Overgangsverbindingen 4.4.10 Overige verbindingen

85 87

Montage en bevestigingstechnieken 4.5.1 Beugels 4.5.2 Functies van beugels 4.5.3 Eisen aan beugels 4.5.4 Uitvoeringen en toepassing 4.5.5 Instorten en wegwerken 4.5.6 Grondwerk

88 88 88 90 90 93 95

4.6

Tegengaan van geluidshinder

96

4.7

Warmteafgifte, condensatie en thermische isolatie

98

4.8

Opvangen van expansie

4.9

Voorkomen van onbedoelde opwarming leidingwater

4.10

Aarding en potentiaalvereffening

103

4.11

Beproeven op dichtheid

103

4.12

Doorspoelen

105

4.5

5

6

Instructieboek MKLS

99 101

Riolering

107

5.1

De rioleringsinstallatie en de onderdelen

107

5.2

Afvoer van huishoudelijk afvalwater 5.2.1 Toelichting op de leidingloop 5.2.2 Ontstoppingsmogelijkheden 5.2.3 Richtlijnen en normen, BRL’s, keuringseisen, klassenaanduidingen en toegepaste materialen 5.2.4 Verbindingstechnieken 5.2.5 Afkorten en ontbramen 5.2.6 Lijmen 5.2.7 Lassen 5.2.8 Steekverbindingen 5.2.9 Prefabricage 5.2.10 Montage en bevestigingstechnieken 5.2.11 Opvangen van expansie 5.2.12 Instorten 5.2.13 Grondwerk 5.2.14 Tegengaan van geluidshinder 5.2.15 Tegengaan van condensvorming 5.2.16 Beproeven op water en luchtdichtheid

107 108 116 117 118 119 120 123 128 130 130 133 138 140 141 143 143

5.3

Vrij verval systeem voor hemelwaterafvoer 5.3.1 Toelichting op de leidingloop hemelwaterafvoer 5.3.2 Materialen, richtlijnen, normen, BRL’s, keuringseisen en klassenaanduidingen 5.3.3 Verbindingstechnieken 5.3.4 Montage- en bevestigingstechnieken 5.3.5 Opvangen van doorhanging 5.3.6 Opvangen van expansie 5.3.7 Tegengaan van geluidshinder bij hemelwaterafvoerleidingen 5.3.8 Thermische isolatie 5.3.9 Beproeven van de installatie op waterdichtheid

145 145 149 150 151 151 152 152 152 153

5.4

Hemelwaterafvoer UV-systemen 154 5.4.1 Toelichting op leidingloop 154 5.4.2 Toegepaste materialen, normen en richtlijnen, BRL’s, keuringseisen en klassenaanduidingen 156 5.4.3 Verbindingstechnieken 156 5.4.4 Montage en bevestigingstechnieken en opvangen expansie 156 5.4.5 Overige 158

5.5

Ontstoppen, reinigen en frezen van afvoerleidingen 5.5.1 Het reinigen van de leidingen 5.5.2 Het opheffen van een verstopping 5.5.3 Het frezen van afvoerleidingen

158 158 159 161

Drainage en infiltratie

163

6.1

164

Het drainagesysteem en de onderdelen

4

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

6.1.1

7

8

9

10

167 167

6.3

Invloed grondsoort en grondwaterstand 6.3.1 Grondsoorten en grondwaterstand

170 170

6.4

Voorschriften, normen, richtlijnen en BRL’s

171

6.5

Verbindingstechnieken

172

6.6

Omhullingsmateriaal 6.6.1 Zanddichtheid 6.6.2 Soorten omhullingsmateriaal

173 173 173

6.7

Grondwerk

175

Leidingdoorvoeren en invoerbochten

177

7.1

Functies en toepassing

177

7.2

Uitvoering en montage 7.2.1 Doorvoeren zonder functie-eisen 7.2.2 Waterdichte doorvoeren 7.2.3 Geluiddichte en luchtdichte doorvoeren 7.2.4 Bescherming tegen beschadiging 7.2.5 Bescherming tegen ongedierte 7.2.6 Invoerbochten

179 179 180 181 182 183 183

Brandwerende leidingdoorvoeren

185

8.1

Brandwerendheid

185

8.2

Brandwerende doorvoeren voor kunststofleidingen 8.2.1 Principes 8.2.2 Montage van de brandwerende voorziening

186 186 188

8.3

Uitvoeringen van brandwerende leidingdoorvoeren

190

Voorkomen van vervuiling en beschadiging

197

9.1

Vervuiling

197

9.2

Beschadiging

198

Hergebruik en milieu

199

Buisinzamelsystemen

199

Veilig werken bij het verwerken van kunststofleidingen

201

11.1

Risicoinventarisatie & -evaluatie bedrijven

201

11.2

Afzuiging

202

11.3

Handschoenen 11.3.1 Functies van handschoenen

203 204

11.4

VCA

205

Beugelafstanden riolering

207

Bijlage A Bijlage B

Instructieboek MKLS

164

Het infiltratiesysteem en de onderdelen 6.2.1 Onderdelen

10.1 11

Onderdelen

6.2

Expansie

209

B.1

Uitzetting van een buis

209

B.2

Voorbeeldberekeningen uitzetting

209

B.3

Berekening expansiebeen

210

B.4

Expansiebenen voor verschillende buismaterialen

211

5

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

Instructieboek MKLS

6

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

VOORWOORD De aanleiding tot het ontwikkelen van deze publicatie is het rondetafelgesprek in juni 2005 van vaktijdschrift K&S met een select gezelschap uit de wereld van de fabrikanten van kunststof leidingsystemen ten behoeve van de sanitaire installatiesector.

In dit rondetafelgesprek kwam onder andere naar voren dat er heden ten dage zoveel gemeenschappelijkheden zijn te herkennen in de montagerichtlijnen van de verschillende fabrikanten dat een ontwikkeling van een landelijke praktijkrichtlijn over dit onderwerp gerechtvaardigd is. Deze zou dan zodanig moeten worden opgesteld dat deze zowel in de installatiepraktijk als in praktische opleidingen en cursussen te hanteren is.

De vier marktleiders op het gebied van kunststofleiding systemen en de Uneto-VNI-vakgroepen Projectmatige Sanitair Installateurs en Sanitair Techniek hebben hun wensen ten aanzien van de inhoud kenbaar gemaakt. Dit is door ISSO vertaald in een inhoudsopgave.

Vervolgens is met ondersteuning van OTIB en een veelkoppig redactieteam de inhoud ontwikkeld. Het redactieteam bestond uit de volgende personen: Samenstelling van het redactieteam: Leen Baijense

Dyka Nederland

Leon Benne

Flamco BV

Rob Goutier

Kiwa certificatie en keuringen

Oscar Nuijten

ISSO

Rene Offringa

Wavin Nederland

Secretaris en Eindredacteur

Nico van Ooijen

Tutorial Opleiding & Advies BV

Francois Pauwe

Arnomij Leidingsystemen

Will Scheffer

Uneto-VNI

Bert Smit

ROI Nederland

Tekenaar Voorzitter

Dick van der Starre

Tutorial Opleiding & Advies BV

Carl Verlinden

Viega Nederland

Hank Wes

Geberit BV

Ton van der Zwan

Geberit BV

Auteur

Daarnaast hebben Kees van Donk van Tersia BV en Kees van Veen van Jan van Walraven BV waardevolle bijdragen geleverd.

Zij hebben allen een schat aan informatie geleverd, die geleid heeft tot een unieke uitgave die zijn weg moet gaan vinden in de wereld van installateurs, leveranciers en opleiders.

Instructieboek MKLS

7

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

Instructieboek MKLS

8

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair

1

INLEIDING

Deze publicatie is tot stand gekomen omdat er in de branche behoeft was aan montagerichtlijnen voor kunststofleidingsystemen, zowel als naslagwerk voor uitvoerenden, als voor opleidingsdoeleinden.

1.1

DOEL VAN DEZE PUBLICATIE

Deze publicatie heeft verschillende doelen. De drie belangrijkste zijn: - Het verbeteren van de kwaliteit van aan te leggen kunststofleidingsystemen voor sanitaire doeleinden; - Het bevorderen van het gebruik van kunststofleidingen bij de aanleg van sanitaire leidingsystemen; - Het verhogen van de kennis over de aanleg en het onderhoud van kunststofleidingsystemen.

1.2

TOEPASSINGSGEBIED

Het toepassingsgebied van kunststofleidingen is zeer groot. Daarom hebben we ons in deze publicatie beperkt tot kunststofleidingsystemen voor sanitair (waterleiding en riolering).

Ook binnen dat gebied hebben we voor deze publicatie grenzen gesteld: - Alleen leidingsystemen binnen de perceelsgrens, voor percelen tot maximaal 2000 m2. In de praktijk betekent dit leidingsystemen voor woningen en kleinere bedrijfsgebouwen; - Maximale buismiddellijn voor water 110 mm, voor riolering 315 mm; - Alleen de belangrijkste en meest toegepaste buismaterialen voor sanitair, namelijk PVC, PE, PP, PB en de verschillende soorten daarvan.

1.3

GEBRUIK VAN DE PUBLICATIE

De publicatie is vooral bedoeld als naslagwerk voor installatiemonteurs en andere uitvoerenden in de sanitaire techniek. Daarnaast is de publicatie ook te gebruiken als lesboek voor de opleiding van bovengenoemde groep. Er is daarom extra aandacht besteed aan de leesbaarheid voor deze doelgroep.

De publicatie is vooral gericht op de praktijk. Het theoretische gedeelte beperkt zich tot ĂŠĂŠn hoofstuk (2). Kennis van dit hoofdstuk is niet noodzakelijk voor de andere hoofdstukken, maar vergroot wel het inzicht.

Instructieboek MKLS

9

Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leidingsystemen sanitair