Isso pub 86 2016 by Stichting ISSO

publicatie

KENNISINSTITUUT VOOR DE INSTALL ATIESEC TOR

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2- installaties in tuinbouwkassen

ISSO

Kennisinstituut voor de Installatiesector

Kruisplein 25 3014 DB Rotterdam Postbus 577 3000 AN Rotterdam Tel. 010-2065969 Fax 010-2130384 E-mail: isso@isso.nl

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO-publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO-publicaties als normstellende richtlijnen.

De in ISSO deelnemende organisaties zijn: NLingenieurs: Organisatie van advies- en ingenieursbureaus PIT: Stichting Promotie Installatietechniek TVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in Gebouwen UNETO-VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel De werkzaamheden worden begeleid door de Raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld: De heer W.J.H. Scheffer De heer ir. R.D. van Bergen De heer ing. R. Steine De heer ing. H. Besselink De heer ir. P.A.L. Stoelinga Mevrouw prof.dr.ir. P.M. Bluyssen De heer ing. A.A.L. Traversari MBA De heer ing. W.F.G. Hooijkaas Mevrouw ir A.C. Westerlaken De heer H.M.A. Janssen Groesbeek De heer ir. T.M.E. Zaal De heer T. Klinkenberg De heer prof. ir. W. Zeiler De heer ir. W. Plokker De heer ir. W.G. Ram De realisatie van de ISSO-publicatie 86 werd begeleid door de ISSO-kontaktgroep die als volgt was samengesteld: De heer F. Batist Certhon De heer P. van Berchum (voorzitter) Gakon Horticultural Projects De heer S. Bes Lek/Habo Installatietechniek De heer P. Hovius Looije Agro Technics B.V. De heer ing. B. Knoll TNO Bouw en Ondergrond De heer R. van Langerak Achmea Agro De heer L. van der Meer Gakon Horticultural Projects De heer J. van der Sar Dalsem B.V. De heer ir. A.M. van Weele (rapporteur) ISSO Naast de leden van de kontaktgroep hebben de volgende deskundigen een bijdrage aan de publicatie geleverd: R. van der Pol Zantingh B.V., Aalsmeer P. Zwinkels Technokas, De Lier. De ontwikkeling van publicatie 86 is tot stand gekomen door financiële bijdragen van:

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publicatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publicatie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico. Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publicatie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zowel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk-)fouten, onvolledigheden en onvolkomenheden van deze publicatie. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO. Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO. Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO. Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSO, Postbus 577, 3000 AN Rotterdam, e-mail: isso@isso.nl © 2e herziene uitgave, vervangt uitgave van 2007 Stichting ISSO – Rotterdam, januari 2016

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

ISBN: 978-90-5044-283-1

INHOUDSOPGAVE Samenvatting

Summary

Grafische symbolenlijst

Begrippenlijst

Leeswijzer

Inleiding

Uitgangspunten

1.1

U-waarden

1.1.1

U-waarde van gevel/dek zonder schermen

1.1.2

U-waarde van gevel/dek met schermen

1.2

Ontwerptemperaturen

1.3

Oppervlakte en inhoud

Warmteverliesberekening in een tuinbouwkas

2.1

Algemeen

2.2

Transmissiewarmteverlies

2.2.1

2.2.2

Specifiek warmteverlies Ha door de gevel naar aangrenzend gebouw

2.2.3

Specifiek warmteverlies Hd door het dek

2.2.4

Specifiek warmteverlies Hg door de gevel

2.2.5

Specifiek warmteverlies Hgr naar de grond

Warmteverlies door buitenluchttoetreding

2.4

Aan de kas toe te voeren thermisch vermogen

2.5

Berekening van de te realiseren binnentemperatuur

2.5.1

Minimum buitentemperatuur bij gewenste binnentemperatuur

2.5.2

Buitentemperatuur tot welke de ontwerpbinnentemperatuur te handhaven is

Verwarmingssystemen

37 39

3.1

Vastleggen van de uitgangspunten

3.2

Warmteafgifte leidingen

3.2.1

Bovengrondse leiding - rechte leidingen

3.2.2

Bovengrondse leiding - buizen in spiraal

3.2.3

Ondergrondse leidingen

3.2.4

Smeltbuizen

3.2.5

Grondverwarming/bodemverwarming

Uitvoering/montage

43 45

3.3.1

Bovengrondse leiding - rechte leidingen

3.3.2

Bovengrondse leiding - buizen in spiraal

3.3.3

Ondergrondse leidingen

3.3.4

Smeltbuizen

3.3.5

Vloerverwarming/bodemverwarming

Leiding-/transportsysteem 4.1

ISSO-publicatie 86

Algemeen

2.3

3.3

Symbolenlijst

46 49

Leidingnetberekening/drukverliesberekening

4.1.1

Bepaling van de benodigde leidingdiameters

4.1.2

Ontwerpmethoden

4.1.3

Bepalen opvoerdruk van de pomp

4.2

Tichelmannleidingnet

4.3

Leidingexpansie

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

4.4

4.4.1

Stikstofexpansiesystemen

4.4.2

Expansieautomaten

4.4.3

Expansieregeling met pompen

4.4.4

Staande verticale tank

4.5

Pompen

4.5.1

4.6

Ingebruikname

Plaatsen van een reservepomp

4.6.1

Vullen en ontluchten

4.6.2

Beproeven

4.7

Beveiligingen

4.8

Inregelvoorzieningen

4.9

Overige voorzieningen

4.9.1

Waterkwaliteit

4.9.2

Verdeelstukken

4.9.3

Isoleren van leidingen en appendages

Warmteopslagtanks

5.1

Constructie van de warmteopslagtank(s)

5.1.1

Fundering

5.1.2

Isolatie

5.2

Beveiliging en appendages

5.3

Aansluiting warmteopslagtank

5.4

Laden en ontladen van de warmteopslagtank

5.5

Opslagcapaciteit

5.6

Open buffer

5.7

Gebruik van een (horizontale) warmteopslagtank

Warmteopwekkers

6.1

Ketels 6.1.1

Verwarmingsketels

6.1.2

Branders

6.1.3

Condensors

6.1.4

Ketelhuis/opstelplaats warmteopwekkers

6.2

WKK

6.3

Brandstofvoorziening

6.3.1

Aardgas

6.3.2

HBO-1 en HBO-2

6.3.3

Overige brandstoffen

6.4 7

Vloeistofexpansie

Waterbehandeling

CO2-voorziening

7.1

CO2-opwekking/productie

7.1.1

CO2 uit rookgassen

7.1.2

Gebruik van zuivere CO2

7.1.3

Gebruik van CO2 uit rookgassen gecombineerd met zuivere CO2

7.2

7.3

Verdeling van CO2

7.2.1

CO2-verdeling door darmen

7.2.2

Dosering met buizen met gaatjes

7.2.3

Dosering met slangen met drukgecompenseerde uitlaat

100

Condensaatafvoer

100 100

Eisen te stellen aan meetapparatuur

101

Oplevering

103

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

Beheer en onderhoud

105

MKK-structuur

107

11.1

Opzet MKK

107

11.1.1 Fases

107

11.1.2 Kwaliteitbeheeraspecten

108

11.1.3 Matrix

109

11.2

Overzicht ingevulde cellen

110

11.3

Celinhoud en specificatiebladen

110

11.4

Opbouw specificatiebladen

115

Specificatiebladen

117

Programmafase

117

I.0-1

Programma van Eisen

117

I.0-2

Randvoorwaarden

118

I.1-1

Organisatie

119

I.2-1

Uitwisseling informatie

120

I.3-2.1

Ontwerpbinnentemperatuur

121

I.3-4

Warmteafgiftesysteem

122

I.3-6.1.4

Opstellingseisen warmteopwekkers

123

I.4-1

Overzicht middelen in de programmafase

124

I.8-1

Rapportage

125

II.

Ontwerpfase

126

II.0-1

Algemeen

126

II.1-0

Uitgangspunt

127

II.2-0

Uitwisseling van informatie

128

II.3-0

Eisen binnentemperatuur

130

II.3-2.1

Ontwerpbinnentemperatuur

131

II.4-1

Overzicht middelen in de ontwerpfase

132

II.8-1

Rapportage

134

II.8-2

Offerte

135

III.

Uitwerkingsfase

141

III.0-1

Algemeen

141

III.2-1

Informatie

142

III.3-1.1.1

U-waarde van de gevel/dek zonder schermen

143

III.3-1.1.2

U-waarde van de gevel/dek met schermen

144

III.3-1.2

Ontwerptemperaturen

145

III.3-1.3

Oppervlakte en inhoud

146

III.3-2.1

Warmteverliesberekening in een tuinbouwkas

147

III.3-2.2.1

Transmissiewarmteverlies

148

III.3-2.4

Aan de kas toe te voeren thermisch vermogen

150

III.3-2.5

Berekening van de te realiseren binnentemperatuur

151

III.3-3.2.1

Warmteafgifte van leidingen

152

III.3-3.2.2

Bovengrondse leiding - buizen in spiraal

153

III.3-3.2.3

Ondergrondse leidingen

154

III.3-3.2.5

Grondverwarming/bodemverwarming

155

III.3-4.2

Leidingnetberekening/drukverliesberekening en hydraulische schakeling

156

III.3-4.4

Leidingexpansie

158

III.3-4.5

Vloeistofexpansie

159

III.3-4.6

Pompen

161

III.3-4.6.1

Plaatsen van een reservepomp

162

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

III.3-4.8

Beveiligingen

163

III.3-4.9

Inregelvoorzieningen

164

III.3-4.10

Overige voorzieningen

165

III.3-5

Warmteopslagtanks

166

III.3-5.1

Fundering van warmteopslagtanks

168

III.3-5.1.2

Isolatie van warmteopslagtanks

169

III.3-5.2

Beveiligingen van warmteopslagtanks

170

III.3-6.1.1

Verwarmingsketels

171

III.3-6.1.2

Branders

172

III.3-6.1.3

Condensors

173

III.3-6.1.4

Ketelhuis/opstelplaats warmteopwekkers

174

III.3-6.2

Warmteopwekking - WKK

176

III.3-6.3.1

Aardgas

177

III.3-6.3.2

HBO-1 en HBO-2

178

III.3-6.3.3

Overige brandstoffen

179

III.3-6.4

Waterkwaliteit

180

III.3-7.1.1

CO2 uit rookgassen

182

III.3-7.1.2

Gebruik van zuivere CO2

183

III.3-7.1.3

Gebruik van CO2 uit rookgassen gecombineerd met zuivere CO2

184

III.3-7.2

Verdeling van CO2

185

III.3-7.3

Condensaatafvoer

186

III.4-1

Overzicht middelen in de uitwerkingsfase

187

III.8-1

Algemeen

188

III.8-2

Resultaten van de warmteverliesberekening

189

III.8-3

Resultaten van het verwarmingsontwerp

190

III.8-4

Resultaten van het hydraulische ontwerp

191

IV.

Realisatiefase

192

IV.0-1

Algemeen

192

IV.2-1

Overleg en communicatie

193

IV.3-3.3.1

Verbinden van leidingen

194

IV.3-3.3.2

Aanbrengen van leidingen

195

IV.3-3.3.5

Grond-/bodemverwarming

197

IV.3-4

Leiding- en transportsystemen

199

IV.3-4.1

Vullen en ontluchten

201

IV.3-4.2

Beproeven

202

IV.3-4.6

Inregelen

203

IV.3-4.7

Isoleren van verdeelstukken

205

IV.3-5

Warmteopslagtank

206

IV.3-5.1

Isoleren van warmteopslagtanks

207

IV.3-6.3.1

Aardgas

208

IV.3-6.4

Waterbehandeling

209

IV.3-7

CO2-voorziening

210

IV.3-8

Meetapparatuur

211

IV.3-9

Oplevering

213

IV.3-9.1

Handleiding

215

IV.4-1

Overzicht middelen in de realisatiefase

216

IV.8-1

Algemeen

217

IV.8-2

Beproevingsrapport

218

IV.8-3

Inregelrapport

219

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

Beheerfase

220

V.2-1

Algemeen

220

V.3-5.2

Warmteopslagtanks

221

V.3-5.7

Horizontale warmteopslagtank

222

V.3-6.1

Ketels

224

V.3-6.1.3

Condensors

225

V.3-7.1

CO2-opwekking/productie

226

V.3-7.2

CO2-verdeling

227

V.3-7.2.1

Dosering

228

V.3-10

Algemeen onderhoudsschema

229

V.4-1

Overzicht middelen in de beheerfase

231

Bijlage A

Vraagspecificatieblad warmteverliesberekening tuinbouwkas

233

Bijlage B

Vraagspecificatie voor industriegebouwen/kantoorgebouwen

235

Bijlage C

Verbinden van kunststof buizen/leidingen

239

Bijlage D

Warmteafgifte per meter van ge誰soleerde buizen

241

Bijlage E

Vraagspecificatie

243

Bijlage F

Uitgangspunten

249

Bijlage G

Besluit drukapparatuur

251

Bijlage H

Machinerichtlijn

254

Bijlage I

Oplevercontrole

256

Bijlage J

Gegevens van kasbuizen

257

Bijlage K

Pompkarakteristiek en serie-/parallelschakeling van pompen

258

Bijlage L

Inregelrapport

264

Literatuurlijst

ISSO-publicatie 86

265

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

SAMENVATTING

SUMMARY

Deze ISSO-publicatie bevat een pakket van ontwerptechnische kwaliteitseisen voor goed functionerende verwarmingsinstallaties en CO2bemestingsinstallaties voor tuinbouwkassen. Bij de ontwerptechnische eisen voor verwarmingsinstallaties gaat het zowel om de warmteverliesberekening, het berekenen van de warmteafgifte van verwarmingssystemen als de warmteopwekking. Het pakket is van toepassing op alle soorten tuinbouwkassen.

This publication discusses a package of design technical quality requirements for well functioning heating installations and CO2 fertilization installations for horticultural greenhouses. The design technical quality requirements for heating installations include both the heat loss calculation, the calculation of the heat emission of heating systems and the heat generation. The package applies to all kinds of horticultural greenhouses. The design technical quality requirements, and guidelines that are further worked out in various sub paragraphs, are presented in the structure of the Model Quality Control Climate Installations (in Dutch: MKK), so that in each phase of the production process of a heating or CO2 fertilization installation it becomes clear what specifications have to be met and what information has to be available to walk through the production process.

De in de vorm van aparte deelparagrafen uitgewerkte ontwerptechnische kwaliteitseisen en richtlijnen zijn gepresenteerd in de structuur van het Model Kwaliteitsbeheersing Klimaatinstallatie (MKK), zodat in iedere fase van het voortbrengingsproces van een verwarmings- of CO2-bemestingsinstallatie duidelijk is aan welke specificaties moet worden voldaan en welke informatie beschikbaar moet zijn om het voortbrengingsproces te doorlopen.

The program phase, pre-design phase, the definitive design phase, the execution phase and the control phase are described in separate steps. Furthermore, a number of appendices have been added, such as recording forms, a delivery protocol and mains calculations (pressure loss calculation and Tichelmann systems). Besides the appendix discusses in short the Decree Pressure Equipment and Machine Guideline.

In aparte stappen zijn de programmafase, de voorontwerpfase, de definitieve ontwerpfase, de uitvoeringsfase en de beheerfase beschreven. Voorts is er een aantal bijlagen toegevoegd, zoals opnamestaten, een opleveringsprotocol en leidingnetberekeningen (drukverliesberekening en Tichelmannsystemen). Tevens wordt in de bijlage kort ingegaan op het Besluit drukapparatuur en de Machinerichtlijn.

For the production process of the construction of the horticultural greenhouses and the watertechnical installations present, the ISSO-publications 87 and 88 were developed in accordance with the MKK structure. These 3 publications about horticultural greenhouses are geared to one another.

Behalve deze ISSO-publicatie voor warmtetechnische installaties en CO2-voorzieningen zijn, eveneens in de MKK-structuur, de ISSO-publicaties 87 en 88 ontwikkeld. ISSO-publicatie 87 behandelt de watertechnische installaties in een kas. ISSO-publicatie 88 gaat over de kasconstructie en de hemelwaterafvoer. Deze drie ISSO-publicaties met betrekking tot tuinbouwkassen zijn op elkaar afgestemd.

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

SYMBOLENLIJST A

vloeroppervlakte van de kas

[m2]

oppervlakte van het dek

[m2]

oppervlakte van de gevel

[m2]

oppervlakte van vlak k dat in contact is met de grond

[m2]

breedte van het glas in de kap; deze volgt uit de kapbreedte bk en de cosinus van de hellingshoek α van de kap volgens bd = bk/cos α

[m]

soortelijke warmte van lucht bij constante druk

[J/(kg·K)]

cNO x

gemeten concentratie NOx, omgerekend naar n = 1 in droge verbrandingsgassen

[v.p.p.m.]

(uitwendige) diameter van de ronde buis

[mm]

dikte van laag met nummer n

[m]

correctiefactor voor temperaturen in aangrenzende ruimten die hoger zijn dan de ontwerpbuitentemperatuur

[-]

fg2

correctiefactor voor afwijkend temperatuurverschil tussen de ontwerpbinnentemperatuur en de ontwerpbuitentemperatuur resp. de gemiddelde buitentemperatuur gedurende het jaar

[-]

grondwaterfactor

[-]

specifiek warmteverlies naar aangrenzende ruimte

[W/K]

specifiek warmteverlies door het dak

[W/K]

specifiek warmteverlies door de gevel

[W/K]

Hgr

specifiek warmteverlies naar de bodem/grond

[W/K]

specifiek warmteverlies ten gevolge van infiltratie

[W/K]

calorische onderwaarde van het gas

[MJ]

specifiek warmteverlies ten gevolge van ventilatie

[W/K]

lengte van het dek

[m]

infiltratievoud

[h-1]

warmteverlies per meter door convectie

[W/m]

warmteverlies per meter door straling

[W/m]

debiet infiltratielucht

[m3/s]

qsp

specifiek warmteverlies (transmissie en ventilatie) per vierkante meter vloer

[W/m2]

warmteweerstand van de constructie

[m2·K/W]

warmteweerstand van dekmaterialen

[m2·K/W]

warmteovergangsweerstand aan het buitenoppervlak

[m2·K/W]

warmteovergangsweerstand aan het binnenoppervlak

[m2·K/W]

warmteweerstand per laag

[m2·K/W]

Rsp,n

warmteweerstand van de spouw met nummer n

[m2·K/W]

isolatiedikte

[m]

omgevingstemperatuur

[K]

oppervlaktetemperatuur isolatie

[K]

warmtedoorgangscoëfficiënt

[W/(m2·K)]

warmtedoorgangscoëfficiënt van dekmaterialen met invloed van de roeden

[W/(m2·K)]

Ue,k

equivalente warmtedoorgangscoëfficiënt

[W/(m2·K)]

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

warmtedoorgangscoëfficiënt van de gevel

[W/(m2·K)]

inhoud van de kas

[m3]

Vdroog (n=1)

volume droge verbrandingsgassen bij verbranding per m3 aardgas bij n = 1

[m3]

V3%O2

volume droge verbrandingsgassen met 3% O2 per m3 gas

[m3]

correctiefactor voor inwendige convectie en/of uitvoeringsinvloeden

[-]

Δθ

temperatuurverschil van de buistemperatuur en de ontwerpbinnentemperatuur

[K]

εs

emissiefactor van isolatieoppervlak

[-]

NO2

soortelijke massa van NO2

[kg/m3]

θi

ontwerpbinnentemperatuur

[°C]

θa

ontwerpbinnentemperatuur aangrenzende ruimte

[°C]

θbs

gemiddelde mediumtemperatuur

[°C]

θis

oppervlaktetemperatuur isolatie

[°C]

ontwerpbinnentemperatuur

[°C]

θe

ontwerpbuitentemperatuur

[°C]

θme

jaarlijks gemiddelde buitentemperatuur (9 °C)

[°C]

warmtegeleiding van het isolatiemateriaal

[W/(m·K)]

λn

warmtegeleidingscoëfficiënt van laag met nummer n

[W/(m·K)]

soortelijke massa van lucht bij θi

[kg/m3]

ρg

dichtheid gas

[kg/m3]

ρl

dichtheid lucht

[kg/m3]

Φt

transmissiewarmteverlies

[W]

Φv

ventilatiewarmteverlies

[W]

warmteverlies per meter leidinglengte

[W/m]

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

GRAFISCHE SYMBOLENLIJST

Elektrisch bediende afsluiter

Handbediende afsluiter

Afsluiter bediend door een veer

Afsluiter met een slangaansluiting

Elektrisch bediende membraanafsluiter

Naaldafsluiter

Schuifafsluiter

Handbediende membraanafsluiter

Met elektromotor bediende naaldafsluiter

Klepafsluiter

Pneumatisch bediende klepafsluiter

Inregelafsluiter

Afsluiter bediend door een vlotter

Thermostatische afsluiter

Inregelafsluiter met meetnippels

Regelafsluiter met servomotor

Thermostatische afsluiter met voeler op afstand

Vul- en aftapkraan

Vlinderklep

Met elektromotor bediende vlinderklep

Vlinderklep met vertragingskast

Terugslagklep

Mengklep

Vierwegklep

Veiligheidsklep veerbediend

Pneumatisch bediende vlinderklep

Verdeelklep

Met motor bediende driewegklep

Veiligheidsklep met gewicht

ISSO-publicatie 86

Reduceertoestel

Kogelkraan

Kogelkraan met pneumatische bediening

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

M elektrisch

H hydraulisch P pneumatisch

Kogelkraan met elektromotor

Type bediening

Gekoppelde kogelkraan; Gekoppelde naaldafsluiter; bediend door elektromotor bediend door elektromotor

Gekoppelde vlinderklep; bediend door elektromotor

Blindflens aan afsluiter

Blindflens aan leidingeind

Eindkap; afneembaar

Eindkap; vast

Eindkoppeling

Pomp

Tweetoerenpomp

G Pomp met variabele rotatiefrequentie

Ketel voor gasvormige brandstof (atmosferische brander)

Ketel voor gasvormige brandstof (ventilatorbrander)

Warmtekrachtaggregaat

Luchtverwarmer

Luchtverwarmer voor gasvormige brandstoffen (atmosferische brander)

Luchtverwarmer voor gasvormige brandstoffen (ventilatorbrander)

Kleppenregister, gelijkroterend

Kleppenregister, contraroterend

ISSO-publicatie 86

Schroefcompressor

Zuigercompressor

Centrifugaalcompressor

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

AV AV

Ventilatorsectie: AV = afvoer, TV = toevoer

Centrifugaalventilator: AV = afvoerventilator, TV = toevoerventilator

Dakventilator centrifugaal

Axiaalventilator

Dakventilator axiaal

Statische menger

Dynamische menger

Propellorroerder

Waaierroerder

Expansievat

Gesloten vat

Zandfilter

Zeefbocht

Membraanfilter

Zelfreinigend filter

Fijnfilter; Y-type

Instelbare doorstroombegrenzer

Vloeistof - open

Sifon

Vochtafscheider

HD-UV LD-UV Thermisch

Tegenstroomapparaat

Kruisstroom warmtewisselaar

Vultrechter

Ontsmetter

ISSO-publicatie 86

Kijkglas

Indicator

Pulsgever t.b.v. hoeveelheidsmeting

Registrerende hoeveelheidsmeter

Mechanische vlotterschakelaar

Optische doorstromingsmeter

Registrerende en schakelende hoeveelheidsmeter

Scheidingsmembraan t.b.v. instrumentaansluiting

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

Verloop; algemeen

Venturi

Koudwatertappunt

Warmwatertappunt

Leiding met mantel

Leiding met isolatie

Flensverbinding

Leidingonderbreking

Kruising met aansluiting

Kruising 2 leidingen (zonder aansluiting)

Flexibele verbinding

BR Brandklep

Inregelklep

EC-opnemer

Motorisch bediende klep: M = elektromotor, E = elektromagnetische motor, P = pneumatische motor

Opnemer

Regeltechnische symbolen Volgens NEN 3157 Technische tekeningen - Symbolen voor de meet- en regeltechniek - Basissymbolen voor de procesinstrumentatie.

is het algemene symbool voor regeltechnische functies/onderdelen als voeler, regelaar, schakelaar, e.d. Het symbool wordt voorzien van 2 letters

1e letter F

Aard van het proces

2e letter

Stroming, debiet

Functie Alarm

Niveau

Regelaar

Vochtigheid

Opnemen (voelend)

Druk

Aanwijzend instrument

Drukverschil

Proefaansluitpunt

Toerental, snelheid

Registrerend

Temperatuur

Schakelaar

Opnemer (zendend)

Voorbeelden FS: stromingsschakelaar LA: niveaualarm PC: drukregelaar TI: temperatuuraanwijzer (thermometer) PT: drukopnemer

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen

BEGRIPPENLIJST Hijsverwarming Verwarmingssysteem waarbij de buizen door middel van een hijsinstallatie in hoogte verstelbaar zijn.

Aanvoerleiding Leiding tussen menggroep en verdeelleiding voor het transporteren van warm water van de menggroep naar de kas.

Infiltratie Alle lucht die ongecontroleerd een gebouw binnenkomt (door kieren, spleten, niet-afsluitbare openingen).

Afmetingen van de kas 1d

Kaphoogte Zie afmetingen van de kas.

nokhoogte kaphoogte hkap

goothoogte

poothoogte

voethoogte bk

Kas Zie tuinbouwkas. maaiveld

Monorailnet Verwarmingssysteem waarbij de buizen met behulp van monorailhaken aan de spanten van de kas zijn gemonteerd en hierdoor gebruikt kunnen worden voor een transportsysteem zoals monorailwagens, gewaswagens, oogstbanden en spuitbomen.

Afb. Definitie afmetingen kas Bedrijfstijd De tijd gedurende welke de installatie in bedrijf is. Bedrijfsbeperking Het buiten werktijd verlagen van de binnentemperatuur.

Onderverwarming Verwarmingsbuizen aangebracht onder bijvoorbeeld kweektafels.

Bovennet Verwarmingssysteem waarbij de buizen hoog in de kas zijn gemonteerd.

Ontwerpbinnentemperatuur De temperatuur die gerealiseerd moet kunnen worden in verband met een bepaalde teelt of de binnentemperatuur die gerealiseerd kan worden bij het aantal gekozen buizen c.q. het gekozen/gewenste verwarmingssysteem in de kas.

Buisrail Verwarmingsbuis die tevens gebruikt wordt als rail voor een transportsysteem. Circulatievoud Het volume lucht dat per uur verplaatst wordt, gedeeld door de netto inhoud van de ruimte (deze lucht hoeft niet of niet geheel van buiten te komen, kan ook recirculatielucht zijn). Deze waarde wordt gedefinieerd bij de ontwerpbinnentemperatuur.

Ontwerpbuitencondities Ontwerpcondities voor buitenluchttemperatuur en windsnelheid bepaald volgens de NEN-EN-ISO 15927-5. Optimaliserende regelaar Regeling waarbij de ingestelde comforttemperatuur automatisch bereikt wordt op het moment dat de werktijd begint en de comforttemperatuur gedurende de werktijd gehandhaafd wordt (de regelaar bepaalt zelfstandig de tijdsduur en grootte van de bedrijfsbeperking).

Dagmaat Afmetingen van de opening (t.b.v. raam en/of deur). Gevelverwarming Verwarming langs de gevel van de kas om het warmteverlies door de gevel op te vangen. Gewasverwarming Verwarmingssysteem waarbij de buizen of PE-slangen laag tussen het gewas zijn aangebracht.

Retourleiding Leiding tussen verzamelleiding en menggroep voor het transporteren van het afgekoelde warme water van de kas naar de menggroep.

Groeibuisverwarming Verwarmingsbuis die in het gewas wordt gehangen en eventueel in hoogte verstelbaar is. Veelal gemonteerd aan een staaldraad of ketting of hijsinstallatie.

Schermen in pakketstand Schermen die niet dicht zijn. Andere benamingen (afhankelijk van het soort scherm) zijn ook wel schermen open en schermen op rol.

Grondverwarming Verwarmingssysteem waarbij slangen in de grond zijn aangebracht voor het verwarmen van de teeltgrond.

Spiraal Verwarmingsbuis in een U-vorm.

ISSO-publicatie 86

Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen