ISSO Info 74, November 2022

Inhoud

Nieuws

Voorwoord 3 Ontwikkelingen kennis over bouwtechniek 4 Veel nieuwe publicaties voor werktuigkun dige ontwerpers en installateurs 6 Nieuwe kennis in handzame ‘Kleintjes’ 8 Ook in 2023 verplichte Opfriscursus voor energieadviseurs 9 Klanten en relaties van ISSO zijn erg tevreden 10 Even voorstellen Karl de Busser 11 Matthew Spencer 11 ISSO viert personeelsdag op zonnige strand van Scheveningen 12

ISSO Partners

Caleffi XF: next level magnetische vuilafscheider-filter met extra power 14 DGMR Software presenteert de nieuwe module Daglichtfactor 15

ISSO-Partner geeft inhoud aan levensduurkosten 16 Elektronische couponmethode voor corrosiemonitoring ook elders gebruiken? 17 Software voor maatwerkadvies in september beschikbaar 18

ISSO Open

Nieuw: kennis over infraroodpanelen 20 InstallQ publiceert haar Erkennings regelingen via ISSO Open 21 Handboek Zonne-energie is vernieuwd 22 Handboek Bouw & installatietechniek deel 1 Basis beschikbaar 23 Nieuwe Rc Rekentool van ISSO online 24

ISSO Develop

Nieuwe validatie voor softwarepakket GeoSmartDesign® Heat 25 Validatie is kwaliteitsbevestiging voor softwarepakket Energy Advise Service 26 Ontwikkeling van praktijkprotocollen komt nu echt op stoom 27

ISSO Educatie

Savantis Trainingen en Opleidingen 28 Wasco presenteert Hybride warmte pomptechniek opleiding 29 Meer uit duurzame energieprojecten 30 Uniec 3 opleidingen geven inzicht in 31 Cursus voor ontwerper en adviseur zonnestroominstallaties 32 BOB-KOB is nieuwe opleidingspartner 33 Eureka is nieuwe examenpartner 34

eerst beschikbare module

maar ook als gedrukte uitgave beschikbaar. Dat geldt ook voor deze nu als

Handboek Bouw& Installatietechniek is straks zowel als online handboek

installatietechniek staan uiteindelijk in één uitgave bij elkaar. Het nieuwe

Alle basiskennis over de meest uiteenlopende onderwerpen van bouwen

Deel 9: Model kwaliteitsborging gebouwde omgeving.

Deel 8: Duurzame energie techniek,

Deel 7: Elektrotechnische installaties,

Deel 6: Sanitairtechniek,

Deel 5: Binnenklimaat techniek,

Deel 4: Werktuigkundige installaties,

Deel 3: Bouwtechniek,

Deel 1: Basis, Deel 2: Bouwfysica,

Het nieuwe Handboek Bouw& Installatietechniek bestaat uit 9 delen:

in watervoerende en luchtvoerende installaties aan bod.

komen er nog diverse hoofdstukken over installatie-ontwerp en componenten

het uitvoeren van metingen, elektriciteitsleer en materialenkennis. Tot slot

de basistechnieken zoals verbrandingstechniek, regeltechniek, meettechniek,

verlichting, binnenen buitenklimaat. Als die basiskennis is behandeld, volgen

Daarna gaat het verder met de uitgangspunten voor geluid, trillingen, licht en

stromingsleer, warmteoverdracht, vochttransport en condensatie.

symbolen, vloeistoffen, gassen en vochtige lucht, thermodynamica,

inzichten en ontwerpuitgangspunten.

Deze module bevat de grondbeginselen van de techniek, technische

naslagwerk op den duur het ‘oude’ Handboek Installatietechniek.

niek zal uiteindelijk uit 9 delen bestaan. Daarmee vervangt dit omvangrijke

Handboek Bouw& Installatietechniek. Handboek Bouw& Installatietech

Met Deel 1: Basis maakt ISSO de 1e module beschikbaar van het nieuwe

Deel 1 - BASISHandboek Bouwen installatietechniekVersie 2022handboek

Handboek Bouw & installatietechniek deel 1 beschikbaar – pagina 23

ISSO INFO is een uitgave van: ISSO, kennisinstituut bouw- en installatietechniek Weena 505, 3013 AL Rotterdam Postbus 577, 3000 AN Rotterdam Tel. 010 - 206 59 69 Fax 010 - 213 03 84 info@isso.nl, www.isso.nl | kennisbank.isso.nl

Vormgeving: Stijlmeesters Redactie: Anneli van Kleven-Pijpers en Stijlmeesters

De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor persoonlijke of materiële schade, veroorzaakt door onjuistheden in de redactionele kolommen

handboekBOUW-&INSTALLATIETECHNIEK(HBbi)-DEEL1-BASIS

Kennis zonne-energie herzien – pagina 8

Nieuwe publicaties voor werktuigkundige ontwerpers en installateurs – pagina 6

Bijscholing 2023 energieadviseurs – pagina 9

Onderweg naar anders in 2025

‘Het doel is de bouw efficiënter te maken’

De ontwikkeling van ISSO Open zit echt in een stroomversnelling. We hebben op dit moment circa 12.500 gebruikers, waarvan ongeveer de helft via het onderwijs of een cursus tijdelijk ons kennisplatform gebruikt. De andere helft zijn mensen uit de praktijk die de kennis in hun dagelijks werk nodig hebben. Beide groepen gebruikers groeien nog steeds. Ook is het goed te zien dat zeker de helft van de gebruikers, naast de groep installatietechnische bedrijven, bouwtechnisch gerelateerd is, dus architecten, bouwers, bouwtechnische adviesbureaus, beheer en onderhoud-partijen, energieadviseurs, enzovoorts.

een traject dat we met vele partners uitvoeren en waarvan de eerste producten en resultaten nu al via ISSO Open beschikbaar zijn.

Belangrijke bouwsteen

Michel Verkerk, directeur ISSO

Taakgericht werken en leren

Een andere belangrijke ontwikkeling is de verande rende rol van ISSO Open. Wij zijn druk bezig om het platform dat voornamelijk kennis ontsluit te ontwik kelen naar een instrument dat zich richt op taakge richt werken en leren. Een omgeving waar kennis en vaardigheden bij elkaar komen dus, en elkaar ook versterken. Die enorme bak aan kennis die we de afgelopen jaren hebben gevuld is belangrijk, maar het is misschien nog wel belangrijker om te zorgen dat we die kennis ook nog beter geschikt maken om haar in het dagelijks werk te gebruiken. Dat is

Juist die interactie maakt dat we met de ontwik keling van ISSO Open een essentiële schakel in het Digitaal Stelsel van de Gebouwde Omgeving creëren. Dit trekt bovendien nieuwe kennisle veranciers aan, waardoor ISSO Open echt een open platform wordt. Dit zijn zeer uiteenlopende partijen, variërend van InstallQ, die zijn BRL’s en Erkenningsregelingen via ISSO Open publiceert, maar ook een VBB, de vereniging van bouwwerk vergroeners, die met hun richtlijnen en kennis weer naadloos aansluiten bij kennis over verduurzaming die wij al beschikbaar hebben. Onze portfolioteams voeren steeds vaker gesprekken met dergelijke partijen en zien ook dat steeds meer kennisleveran ciers de voordelen ontdekken van het bundelen van kennis op één plek voor de hele bouw- en installa tiewereld. In ISSO Open kun je onze kennisleveran ciers herkennen aan hun logo bij het kennisproduct.

‘Validated by ISSO’

Natuurlijk willen wij wel dat de kennis die we via ISSO Open ontsluiten, aan een bepaalde standaard voldoet. Onze portfolioteams bekijken daarom nauwkeurig hoe de kennis tot stand is gekomen en waarop deze is gebaseerd. Als daar een goede grondslag onder ligt, dan publiceren wij die kennis tegen betaling. Een mooi voorbeeld vind ik de Klimapedia, een verzameling van kennisproducten

die de docenten bouwfysica op de hogescholen gebruiken. Om deze kennis op een duurzame wijze te borgen, kiezen zij voor ISSO Open, zodat het beheer en de ontwikkeling van deze kennisproduc ten niet meer van één of enkele mensen afhankelijk is. Deze denktrend zien we bij veel meer partijen ontstaan. Verschillende bedrijven en organisaties hebben zelf kennis ontwikkeld, maar het vereist veel inspanning om die kennis te beheren en te borgen. Een samenwerking met ISSO Open creëert daar voor ineens nieuwe en optimale condities.

Innovatieve softwaretools

Een andere samenwerking, die we vanuit ISSO Open steeds vaker aangaan, is die met product ontwikkelaars. Er zijn bijvoorbeeld softwareont wikkelaars die mooie en innovatieve tools hebben om vakmensen in hun werk te helpen. Maar om die tools met de juiste én actuele kennis uit te rus ten, gebruiken ze in toenemende mate kennis uit

ISSO Open. Zo ontsluit verschillende productont wikkelaars straks via hun software bijvoorbeeld de WKB-praktijkprotocollen. We werken met meer productontwikkelaars samen, alle samenwerkingen zijn straks te vinden op ISSO.nl. En je herkent deze samenwerking ook aan het ‘Powered by ISSO’ logo in de software. Het zijn al dit soort samenwerkingen die van ISSO Open een prominent en gewaardeerd platform maken. Maar dit alles met als doel om de bouw en installatiewereld efficiënter te maken. We zullen namelijk met minder handen meer werk moeten verzetten met alle uitdagingen die voor ons liggen.

Michel Verkerk Operationeel directeur ISSO

Ontwikkelingen kennis over bouwtechniek

In het portfolio Bouwtechniek worden steeds meer ISSO-Referentiedetails geactualiseerd. In de praktijk betekent dit dat van de ruim 1500 ISSOReferentiedetails steeds meer documenten met layers zijn verrijkt. Dat wil zeggen dat de details worden uitgerust met bepaalde informatie over bouwfysische prestaties. Zo heeft ISSO recentelijk samen met de NVPU, de brancheorganisatie van de PUR-industrie, prestatielayers over losmaakbaarheid aan de desbetreffende referentiedetails toegevoegd.

“Losmaakbaarheid is, in het kader van circula riteit, een steeds belangrijkere prestatie-eis. De NVPU wilde graag voor hun producten duidelijkheid scheppen over hoe je hardschuim isolatiemateri alen moet verwerken, zodat je ze na de gebouw levensduur kunt oogsten om elders weer te her gebruiken. Hardschuimisolatie gaat namelijk vele jaren mee, vaak langer dan een gebouw meegaat. Daarom hebben we, samen met collega Noortje Alders en in samenwerking met de NVPU, 15 nieuwe of vernieuwde referentiedetails samengesteld die inmiddels in ISSO-rapport 110250 ‘Circulariteit in referentiedetails’ zijn gepubliceerd en op ISSO

Open te vinden zijn”, vertelt Aldo de Jong, adviseur Bouw bij ISSO.

Duidelijkheid creëren

Naast deze 15 ISSO-Referentiedetails zijn er in de achterliggende periode al een paar honderd ISSOReferentiedetails herzien en/of aangepast en voor zien van layers. “De layer-structuur zullen we vanaf nu veel vaker en op veel meer verschillende refe rentiedetails toepassen. We zullen daarvoor ook de nieuwe layers voor losmaakbaarheid maken. Uit een marktconsultatie komt ook naar voren dat partijen in de bouw behoefte hebben aan meer duidelijk

heid over zaken als circulariteit en los maakbaarheid. De komende tijd gaan we daar steeds nadrukkelijker mee aan de slag,” aldus De Jong.

Website met energiecijfers

Naast de ISSO-Referentiedetails is er ook hard gewerkt aan de actualisa tie van de applicatie Energiecijfers en -tabellen. Deze speciale website – ect. isso.nl – biedt een compleet en vooral ook overzichtelijk beeld van allerlei soorten cijfers en statistieken die vooral ontwerpers en ingenieurs, maar ook adviseurs en gemeenten goed kunnen gebruiken. “De cijfers zijn een bron voor veel uiteenlopende berekeningen”, ver telt Dennis van der Kooij van ISSO. “Het gaat om cijfers over energie, maar ook klimaatdata, investerings- en onder houdskosten, belastingen, zonne-ener gie en nog veel meer. Al deze cijfers en data zijn bij veel verschillende organisa ties beschikbaar. In opdracht van RVO en enkele andere partijen verzamelen wij al deze informatie. Elk jaar vernieu wen we deze cijfers die in overzichte lijke grafieken en tabellen op de website staan. Elk kwartaal controleren we onze bronnen om te zien of er belangrijke, nieuwe ontwikkelingen zijn.”

Multifunctionele daken

Een andere, actuele ontwikkeling binnen dit port folio is de publicatie van het herziene Praktijkboek Multifunctionele daken, terwijl een herziening van het Praktijkboek Gevels op de planning staat. De eerste versie van het Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels is in 2020 gepubliceerd. Vanuit de Europese projecten ontstond er vraag naar een update van dit boek. Er zijn namelijk veel nieuwe ontwikkelingen op het gebied van multifunc tionele daken. Ook kwam uit een enquête, die ISSO heeft uitgezet, naar voren wat de huidige gebrui kers missen. Tevens gaven veel van deze mensen aan wat er in de afgelopen jaren is veranderd wat betreft het toepassen van dakfuncties en groene gevels. Zo is in de herziene versie nu aandacht voor geüpdatete richtlijnen en nieuwe regelingen. Ook gaat er meer aandacht naar het toepassen van bijvoorbeeld groene daken en het opwekken van zonne-energie.

Meer informatie over de ISSO-Referentiedetails en het Praktijkboek Multifunctionele daken is te vinden op ISSO Open (open.isso.nl). De applicatie Energiecijfers en -tabellen vind je op ect.isso.nl.

Veel geactualiseerde kennis voor werktuigkundige ontwerpers en installateurs

Het komend jaar krijgen de ontwerpers en installateurs van werktuigkundige installaties de beschikking over veel nieuwe kennis. In ISSO Open zullen dan de vernieuwde ISSO-publicaties 51, 53 en 57 over warmteverliesberekeningen te vinden zijn. Maar ook de warmtepompspecialisten zullen wellicht uitkijken naar de volledig vernieuwde ISSO-publicaties 72 en 73, met nieuwe kennis over zowel het bovengrondse als het ondergrondse deel van water/water-warmtepompsystemen.

Naast de vernieuwde ISSO-publicaties 51, 53, 57, 72 en 73 zullen ook het geactualiseerde Kleintje Warmteverlies en het Kleintje Infraroodpanelen voor veel vakmensen een welkome aanvulling zijn. “Het actualiseren van de publicaties over Warmteverlies werd steeds belangrijker, omdat het risico en de kans op klachten van eindgebruikers met de moderne installaties steeds groter wordt”, vertelt Jos de Leeuw, die samen met Dennis van der Kooij, als de specialisten Klimaattechniek bij ISSO, aan de actualisaties hebben gewerkt. Vanzelfsprekend doen zij dit met steun van Techniek Nederland en Wij Techniek, en een omvangrijke Kontaktgroep specialisten uit het vakgebied. “Iedereen weet dat dit onderwerp vroeger, met gasgestookte ketels, minder nauw luisterde. De statische berekening die in de ISSO-publicaties stond, gaf nooit zoveel problemen, omdat de ketel in de meeste woningen en gebouwen overgedimensioneerd was. Moderne warmtepompen hebben veel minder capaciteit en dan is een zeer exacte warmteverliesberekening een stuk belangrijker.”

Dimensionering en inregeling

“Behalve dat we voortaan, zeker in de nieuwbouw, bijna alleen nog warmtepompen plaatsen, wordt ook de isolatie steeds dikker en speelt warmteop slag in de wanden en vloeren in de warmteverlies berekening een belangrijkere rol. De regelgeving speelt hier ook meer op in en eist een adequate dimensionering en inregeling”, zegt Dennis van der Kooij. “Een warmteverliesberekening geeft de beno digde vermogens per vertrek (dimensionering) en is daarmee de basis voor het inregelen. Het gevolg is dat we voor de warmteverliesberekening eigenlijk

niet meer altijd kunnen volstaan met een statische berekening, maar dat een dynamische berekening meer en meer noodzakelijk wordt. Tot op zekere hoogte komt dat nu ook in de geactualiseerde publicaties aan de orde.”

Kritisch naar toeslagen kijken

ISSO-publicatie 51 en ISSO-kleintje Warmteverlies berekeningen gaan over de warmteverliesbereke ning in woningbouw terwijl de andere twee publicaties, 53 en 57, zich op de utiliteitsbouw richten. Daarbij is ISSO-publicatie 53 bestemd voor U-bouw tot 4 meter ruimtehoogte en ISSOpublicatie 57 voor ruimten hoger dan 4 meter. “Publicaties 51 en 53 verschijnen begin 2023, maar ISSO-publicatie 57 en het ISSO-kleintje Warmteverliesberekeningen komen daarna beschik baar. Voor de vernieuwde publicaties was het vooral belangrijk dat we weer eens kritisch keken naar toeslagen en de infiltratie, zodat de ontwerper niet overdimensioneert, maar ook dat hij of zij op realistische wijze rekening kan houden met omge vingsfactoren, zoals het wel of niet aanwezig zijn van buren of de aanwezigheid van specifieke ruim tes, zoals zolders met veel ramen of juist slaapka mers met kleine ramen”, zegt Van der Kooij.

Verschil woningbouw en utiliteit

“Verder besteden we in de ISSO-publicaties 53 en 57 extra aandacht aan het functioneren van de installatie op vollast en deellast. Voor utiliteit is dit redelijk eenvoudig te berekenen, eenvoudiger dan voor woningbouw. Je mag in de utiliteit wat vaker en gemakkelijker uitgaan van gelijktijdige belasting. Ook is de buitenschil in veel gevallen

kleiner in relatie tot het oppervlak, zeker als je dat vergelijkt met woningbouw”, zegt De Leeuw. Van der Kooij voegt daaraan toe dat, juist voor het gebruik in de wat kleinere woningbouwprojecten, dus waar installateurs vaker zelf een installatie ontwerpen, binnenkort ook het nieuwe Kleintje Warmteverliesberekening Woningbouw verschijnt. “Hierin geven we meer vuistregels, waardoor de informatie eenvoudiger en ook praktischer wordt. Ook bij renovaties of kleine woningbouwprojecten is het essentieel dat de installateur naar het warmte verlies kijkt. Veel installateurs vragen en ontvangen deze cijfers nu vaak van hun leveranciers, maar wij vinden het belangrijk dat men op de werkvloer die cijfers ook begrijpt en ermee kan werken. Met het Kleintje Warmteverliesberekening heb je in elk geval alle basale kennis die daarvoor nodig is.”

Werken aan warmtepompen

Naast de publicaties over warmteverlies waren ook ISSO-publicaties 72 en 73 over warmtepom pen en bodemwisselaars aan een herziening toe. “Ze kregen in 2017 wel een beperkte update, maar veel van de kennis stamt nog uit de eerste edi ties die in 2005 zijn gepubliceerd. De herziene ISSO-publicatie 72, die dit jaar nog verschijnt, sluit aan bij de wettelijk voorschriften in de BRL 6021. Daarnaast bevat de publicatie nog andere kennis die soms noodzakelijk, en eigenlijk altijd heel bruik baar is om de warmtepomp op een juiste wijze te installeren”, vertelt De Leeuw. “Belangrijk is ook dat ISSO-publicatie 72 nauw aansluit bij de kennis en informatie in ISSO-publicatie 73. Want de ontwer per en installateur van het warmtepompsysteem in de woning moet zijn input op een juiste wijze kun nen aanleveren bij het boorbedrijf van het bronsy steem.”

Nieuwe kennis toevoegen

“Vandaar dat ook Publicatie 73 begin volgend jaar in een nieuwe uitgave verschijnt. Deze bevat dan de praktische invulling van regels en richtlijnen uit de BRL 11000 en het bijbehorende protocol plus veel aanvullende kennis. In beide publicaties zijn nieuwe technieken en inzichten verwerkt, zoals het afdichten van de bodemlagen met grout, iets wat bij het verschijnen van de oudere publicaties nog niet werd gedaan of niet werd voorgeschreven. De nieuwe publicatie 73 behandelt hiervoor een methode. En bij ISSO-publicatie 72 over het warm tepompsysteem kijken we ook naar de boilerbere kening en energiegetallen. Hierbij gebruiken we de

BENG voorbeeldconcepten woningbouw van RvO. Om te zorgen dat beide publicaties zo goed moge lijk op elkaar aansluiten, hebben we enkele van dezelfde professionals in beide Kontaktgroepen zit ten. Overigens zitten enkele van deze mensen ook in de Kontaktgroep voor ISSO-publicatie 51 over warmteverlies.”

Kleintje Infraroodpanelen

In de moderne woningbouw wordt all-elec tric steeds vaker als uitgangspunt geno men. Dat wil zeggen dat de klimaatin stallatie elektrisch gevoed wordt. Om die reden kijkt men steeds kritischer naar het klimaatsysteem en overweegt de ontwer per om weinig gebruikte ruimtes niet meer op een centraal verwarmingssysteem aan te sluiten. In zo’n geval kiest men dan voor lokale verwarming en niet zelden zijn dit elektrische infraroodpanelen. “In de basis een slimme keuze”, zegt Dennis van der Kooij, “maar er zijn wel veel randvoorwaar den die bij de keuze en installatie komen kijken. Kortom, er is behoefte, zo blijkt ook uit onderzoek, aan goede richtlijnen voor toepassing, het benodigde vermogen en hoe dit vermogen over de ruimte(n) te verdelen. Met het ISSO-Kleintje Infraroodpanelen helpen we de markt bij het maken van al dergelijke keuzes en geven we handvatten voor het kiezen van de juiste plek en het installeren van de IR-panelen.”

Het Kleintje is beschikbaar via open.isso.nl

Elektrische infraroodverwarming is in opkomst. Soms als alternatief voor cen trale verwarming met water gevoede systemen, zoals radiatoren en vloer verwarming verwarmd door een cv-ketel of warmtepomp. Kleintje elektrische stralingsverwarming informeert over elektrische IR-panelen. Aan bod komt goed dimensioneren, de optimale regeling en de comfortbeleving van elek trische infraroodverwarming. En vooral: hoe en wanneer je deze toepast. De wettelijke eisen die gelden voor verwarming met IR-panelen komen ook aan bod. Wie elektrische infraroodpanelen als verwarmingssysteem voor ruimten toe past, krijgt wel te maken met speciale randvoorwaarden. Zo is minimaal een goede kierdichting nodig, en na-isolatie bij renovatietoepassingen. Maar als deze randvoorwaarden in orde zijn, levert elektrische IR-verwar ming veel voordelen op: Lage aanschaf- en installatiekosten; Lange levensduur; Neemt weinig ruimte in beslag; Eenvoudige installatie; Nagenoeg geen onderhoud; Snelle responstijd; Vrijwel geen systeemverliezen; Iets minder warmteverlies door ventilatie/infiltratie door lagere lucht temperatuur; Voorkomt schimmelvorming in vochtige ruimtes of op aangestraalde koudebruggen; In vele verschijningsvormen verkrijgbaar; Eenvoudig per ruimte of deel ervan te regelen. Enkele nadelen zijn er ook, bijvoorbeeld de potentieel hogere energielasten en de toenemende druk op het elektriciteitsnet door een hogere piekbelas ting.

Woningen en kantoren Dit ISSO-kleintje gaat in op elektrische IR-panelen in woningen, kantoren en vergelijkbare situaties. De kennis is niet bedoeld voor industriële toepassin gen. Ook hoge temperatuurstralers zoals terrasverwarmers vallen buiten de scope van deze uitgave.

Infraroodpanelen

Elektrische stralingsverwarming Versie 2022

kleintje

Nieuwe kennis in handzame ‘Kleintjes’ voor elektrotechnici

Eind dit jaar en begin volgend jaar beschikt de vakman over twee nieuwe ‘Kleintjes’ die hem helpen bij het installatiewerk op twee snelgroeiende vakgebieden. Het Kleintje Zonne-energie ondergaat een uitgebreide update. Daarnaast verschijnt begin volgend jaar een actualisatie van het Kleintje Elektrisch Vervoer, zodat ook voor dit snelgroeiende vakgebied actuele kennis beschikbaar komt.

De ontwikkelingen op het gebied van zonne-energie gaan razendsnel. Maar ook de markt groeit snel, soms zo snel dat het kennisgebrek bij installateurs of andere marktpartijen tot pijnlijke situaties leidt. Klachten en soms zelfs ongelukken en schade ont staan als mensen met onvoldoende kennis aan in het bijzonder zonnestroominstallaties werken. Om dat gebrek aan kennis bij met name de monteurs en mensen op de werkvloer op te lossen, wordt de kennis geactualiseerd.

Alle kennis actualiseren

“We hebben besloten om het oude Kleintje Zonneenergie te actualiseren”, vertelt Henry Lootens, specialist Elektrotechniek bij ISSO. “In het nieuwe Kleintje actualiseren we alle kennis die al in de oude editie stond, maar we voegen ook nieuwe inzichten en informatie toe. Denk dan aan nieuwe informatie ten aanzien van stekkers. Voorheen was het ‘not done’ om verschillende stekkers te combineren. Nu zijn er nieuwe inzichten waarbij dit onder bepaalde voorwaarden wel kan en mag. Die informatie zullen we bijvoorbeeld helder weergeven.”

Aarding en vereffening

“Verder”, zo zegt Lootens, “zullen we ook tips en trucs meegeven, die vooral op de werkvloer belangrijk zijn. Denk aan zaken als aarding en ver effening. In de praktijk blijkt dat dergelijke zaken nogal eens worden vergeten. Of monteurs zijn gewoon niet voldoende opgeleid om hieraan te

denken. Vandaar dat wij beschrijven waarom dit belangrijk is en hoe het nu ook alweer zit met aar ding en vereffening.”

Actuele en nieuwe topics

“Begin volgend jaar actualiseren we ook de ken nis uit het Kleintje Elektrisch vervoer. Er verscheen in het verleden al eens een publicatie over dit onderwerp , maar die kennis past niet meer bij de huidige stand van de techniek. Zaken als ‘vehicleto-the-grid’, dus het leveren van stroom vanuit de auto naar het net, maar ook zaken als 1 fase of 3 fase-laden zijn echt topics die nu actueel worden en waar de mensen in de praktijk steeds vaker tegenaan lopen. Met het nieuwe Kleintje willen we vooral veel informatie geven waarmee de installa teur als een goede gesprekspartner kan optreden.”

Toekomstige ontwikkelingen

Volgens Lootens bevat dit specifieke Kleintje, in tegenstelling tot andere kleintjes, minder echte praktijkrichtlijnen, maar vindt de vakman hierin vooral achtergrondinformatie en kengetallen. Hoe kun je bijvoorbeeld van kWh naar kilometers omre kenen en andersom. Ook gaan we in beperkte mate in op het verschil tussen huishoudelijke en utilitaire toepassingen van laadpalen. Verder komen enkele toekomstige ontwikkelingen, zoals smart charging, aan bod. Het doel is dat dit Kleintje in het eerste kwartaal van 2023 verkrijgbaar is.

Ook in 2023 verplichte bijscholing voor energieadviseurs

Op 1 januari 2023 verschijnt de NTA 8800:2023. Ook verschijnen in januari de vernieuwde ISSO-publicaties 75.1 en 82.1, 5de druk, aangepast aan de NTA 8800.

Evenals in 2022 geldt daarom in 2023 dat energieadviseurs verplicht zijn om een opfriscursus te volgen. Deze cursus, die men tussen 1 januari en 1 juli met succes moet afronden, is een voorwaarde om de vakbekwaamheid als energieadviseur te behouden. De cursus is bedoeld om de adviseurs op de hoogte te brengen van de wijzigingen in de NTA 8800.

De bijscholing liep in 2022 van 1 april tot 1 oktober. Maar in 2023 zal de bijscholing gelijk lopen met het ingaan van de NTA 8800: 2023. Mede om die reden is nu vastgesteld dat de energieadviseurs tussen 1 januari 2023 en 1 juli 2023 de tijd krijgen om de opfriscursus te volgen. Hiermee wordt geborgd dat alle adviseurs per 1 juli 2023 zijn bijgeschoold.

Zowel voor W- als U-adviseurs

Er is een cursus voor W- en voor U-adviseurs. Het maakt niet uit of je basis- of detailadviseur bent. Elke opfriscursus bestaat uit drie onderdelen: the orie, praktijk en een afsluitende toets. Tijdens het praktijkdeel krijg je informatie over de interpretaties en wijzigingen in de NTA en de opnameprotocollen. Daarnaast krijg je inzicht in veelgemaakte fouten. Daarna werk je in groepsverband een deel van een casus uit. De cursus sluit af met een toets, die voor basisadviseurs uit 10 vragen bestaat en voor detailadviseurs uit 12 vragen. De toets vormt een samenvatting van de dag, om eventuele zwakke punten te duiden en ter registratie van de verlen ging van je vakbekwaamheid.

Nieuwe ISSO-publicaties 75.1 en 82.1

Net als in voorgaande jaren vinden energiead viseurs begin 2023 de geactualiseerde ISSOpublicaties (5e druk) 75.1 (voor utiliteit) en 82.1 (voor woningbouw) in ISSO Open. Deze ISSO-publicaties zijn onderdeel van het Stelstel EPG, waarbij in de nieuwe versies interpretaties en wijzigingen zijn verwerkt.

Soepele overgang

De nieuwe publicaties zijn gebaseerd op de nieuwe versie van de bepalingsmethode, NTA 8800:2023,

waarin interpretaties, omissies en aanvullende inhoudelijke wijzigingen zijn geïntegreerd. Heb je een licentie op ISSO Open? Dan heb je automatisch toegang tot deze 5e druk versies wanneer deze beschikbaar zijn.

Meer informatie

• Kijk op de website gebouwenergieprestatie.nl voor meer informatie over het Stelsel EPG;

• Of bezoek onze overzichtspagina over de energieprestatie, met onder andere informatie over de route naar vakbekwaamheid, de examens en de opnameprotocollen.

Klanten en relaties van ISSO zijn erg tevreden

Omdat wij willen weten of onze relaties tevreden zijn over onze producten en dienstverlening, voeren wij continu een klanttevredenheidsonderzoek uit. Wij sturen iedereen een korte enquête die contact heeft met ISSO; via de telefoon, via de mail en alle mensen die bestellingen plaatsen.

De onderstaande infographic toont de resultaten van afgelopen maand. Zo zijn ook wij erg blij dat

meer dan 90% van de problemen direct of zeer snel worden opgelost. Ook de mate van tevreden heid bij de klanten en het gevoel dat zij hebben bij onze medewerkers hebben, toont dat wij goed bezig zijn. We doen er alles aan om onze dienstver lening en service optimaal te houden, dus geef ons vooral feedback, daar kunnen we wat mee!

Sinds half juli werk ik bij ISSO als softwareontwikkelaar. Ik kom uit Zuid-Afrika en heb via Summit Developers de kans gekregen om binnen het IT-team van ISSO aan de slag te gaan. Ik ben geboren in ZuidAfrika en heb tussen 2017 en 2020 de bacheloropleiding Computer Software Engineering aan het Varsity College in Durban gevolgd. Nadat ik die in 2020 had afgerond, heb ik anderhalf jaar als Software Engineer in Durban gewerkt. Vanwege de veel betere carrièremogelijkheden in Europa was ik ontzettend blij dat ik deze interessante baan bij ISSO kon aannemen.

Ik werk binnen het IT-team van ISSO aan nieuwe ontwikkelingen in de webshop. Samen met mijn ZuidAfrikaanse collega Matthew Spencer zijn we full-stack developers, wat betekent dat we zowel aan de backend als de front-end van het ISSO

webplatform werken. Sommige technische zaken zijn nieuw, maar we verwachten ons de technieken en softwaretaal van de ISSO-omgeving snel eigen te maken.

TEAM ISSO Karl de Busser Softwareontwikkelaar

Wonen in Rotterdam is een hele grote verandering ten opzichte van ons leven in Zuid-Afrika. Het is echt een ‘change of scenery’. Het is ook bijzonder om te merken hoe goed alles hier werkt. In Zuid-Afrika maakten we nooit gebruik van het openbaar vervoer, maar hier werken de trams en treinen perfect. Rotterdam is ook een prachtige stad. Vorige week hebben we al een aantal van de toeristische trekpleisters bezocht, zoals de Euromast, de Markthal en de Erasmusbrug. Het is erg indrukwekkend. In mijn vrije tijd vind ik het erg leuk om te reizen en Formule 1 te kijken. Ik ben al een bezoek aan de Formule 1 race in Zandvoort aan het plannen.

Matthew Spencer Softwareontwikkelaar

Ik ben sinds half juli in Nederland en werk bij ISSO als full-stack soft wareontwikkelaar. Binnen het ISSO IT-team draag ik bij aan de verbetering en uitbreiding van het ISSO web-plat form en andere ISSO-software. Ik ben geboren en getogen in Zuid-Afrika, daar heb ik gestudeerd aan het Varsity College in Durban, waar ik mijn bachelor diploma in Computer Science heb behaald. Tijdens en na mijn studie heb ik enige tijd gewerkt als

softwareontwikkelaar bij verschillende bedrijven in Zuid-Afrika.

Samen met mijn collega Karl de Busser ben ik in juli naar Nederland gekomen om mijn kennis uit te brei den en nieuwe uitdagingen aan te gaan. We zijn erg dankbaar dat we via Summit Developers de kans krijgen om in Nederland te werken. Zij brachten ons in contact met ISSO en daar werd ik geïntrigeerd en enthousiast over de grote plannen die ze hebben. Daarom ben ik erg blij dat zij ons de kans geven om bij hen aan de slag te gaan.

We wonen in Rotterdam en hadden tijdens onze eerste week de kans om de stad al aardig te ver kennen. Voordat ik naar Europa kwam, had ik nog nooit de kans gehad om bijvoorbeeld van het open

baar vervoer gebruik te maken. Om zo onbevangen en zonder zorgen het OV te kunnen gebruiken, is iets dat voor ons echt heel bijzonder is. Je kunt hier dag en nacht door de straten lopen zonder bang te hoe ven zijn voor je veiligheid. Ik heb hier echt veel meer

gemoedsrust. Bovendien ben ik hier veel dichter bij mijn ouders, die sinds 2020 in Engeland wonen. Hen bezoeken is nu veel gemakkelijker. In mijn vrije tijd sport ik graag, en ik hoop dat ik me binnenkort kan inschrijven bij een sportschool in de stad.

ISSO viert personeelsdag op zonnige strand van Scheveningen

Op 9 juni werkte ISSO onder een stralende zon aan teambuilding tijdens haar personeelsdag bij Beachclub Spice in Scheveningen. De medewer kers deden mee aan verschillende activiteiten om elkaar nog beter te leren kennen. Iedereen zette zich fanatiek in bij zowel activiteiten op het strand

als spelletjes in de club. Zo waren collega’s aan het einde van de dag in staat om elkaar nog beter te doorgronden en te weten wat ieders drijfveren en capaciteiten zijn. De zeer geslaagde dag werd afgesloten met een BBQ.

Nieuws van de ISSO partners

Meer informatie over de ISSO partners vind je op www.isso.nl

Caleffi XF: next level magnetische vuilafscheider-filter met extra power

De Caleffi XF vuilafscheider met easy clean filter maakt een ongeëvenaarde systeemreiniging mogelijk. Deze extreem efficiënte vuilafscheider met Extra Filter zorgt al vanaf de eerste doorstroming voor een eliminatie van vuildeeltjes tot 160 µm . Door haar hoge filtercapaciteit is de Caleffi XF uitermate geschikt voor warmtepompsystemen die speciaal gevoelig zijn aan systeemvervuiling.

Dit complete toestel is een magnetische afscheider, vuilaf scheider en vuilfilter ineen. Het is wel bekend dat het niet systematisch verwijderen van de onzuiver heden in verwarmings- en koelsystemen een aantal problemen kan veroorzaken. Denk daarbij aan ver stopte en vastzittende pompen, lager rendement van de warmtewisselaar, onregelmatige werking van de kleppen en onvoldoende warmte-uitwisse ling. Om maximale systeemefficiëntie, energiebe sparing en lagere onderhoudskosten te bereiken, is het daarom van belang om een goede vuilafschei der te plaatsen in iedere installatie.

De op de markt verkrijgbare vuilafscheiders en filters garanderen vaak niet de bescherming van de componenten in elke werkingsfase. De Caleffi XF daarentegen verwijdert de vuildeeltjes vanaf de eerste doorstroming, waardoor de efficiëntie op lange termijn behouden blijft.

De voordelen van de Caleffi XF

• Magnetische vuilafscheider (tot 5 µm) met extra filter (tot 160 µm) = dubbel filtratiesysteem;

• Elimineert magnetiet volledig;

• Snelle reiniging van filter door middel van inge bouwd ‘easy clean’ borstelmechanisme en vuil schraper in de bodem van het lichaam;

• Groot filteroppervlak met sterke interne magneet;

• Te installeren op zowel horizontale als verticale leidingen;

• Instelbare bypass voor grotere maten (1½” en 2”) beperkt drukval tot minimum.

DGMR Software presenteert de nieuwe module Daglichtfactor

Daglichtfactor is de nieuwste module van DGMR Software. Deze module berekent de daglichtfactor volgens de NEN-EN 17037 en de uitgangspunten uit de NPR 4057. De tool is speciaal ontwikkeld voor de Nederlandse markt.

Een goede daglichttoetreding in een ruimte is belangrijk. Gebruikers ervaren dit als aan genaam en het is goed voor de gezondheid. Dit is ook de reden dat in Nederland is besloten om gebruik te maken van de rekenmethodiek zoals omschreven in de NEN-EN 17037. Daglichtfactoren geven een beter beeld van de verdeling van dag licht in een ruimte. De commissie daglichttoetreding heeft aanvullend de NPR 4057 geschreven. Dit is een toelichting op de norm.

Gebouwprestatie platform

Voor de nieuwe norm is het essentieel om goede software te gebruiken voor het uitvoeren van bere keningen. DGMR heeft daarom de nieuwe module Daglichtfactor ontwikkeld in het Gebouwprestatie platform. Met deze module kunt u de berekening uitvoeren binnen een gebouwmodel. De presentatie van de resultaten en rapportage zorgen voor veel tijdswinst. De module is ontwikkeld in samenwerking met de vakspecialisten van DGMR Bouw.

Mogelijkheden

De module is specifiek gemaakt voor de Nederlandse markt. Dit betekent: duidelijke resul taten voor verblijfsruimten en -gebieden en een automatische toets aan de specifieke eisen die in Nederland worden gesteld aan daglichtfactoren. Dit levert veel tijdswinst op. U kunt de resultaten ook toetsen aan de eisen die worden gesteld in het PVE Frisse scholen en berekeningen die uitge voerd moeten worden voor BREEAM. Uw resultaten tonen wij door middel van mooie 3D-visualisaties. Hierdoor krijgt u een goed en duidelijk beeld van een ruimte.

Heeft u binnen Gebouwprestatie een gebouwmodel gemaakt? Dan kunt u ook berekeningen uitvoe ren voor energie, ventilatie, warmteverlies en een gebouwexport maken naar Uniec 3 voor het maken van BENG-berekeningen.

Aan de slag

U kunt ook direct aan de slag! Probeer nu drie maanden lang onze evaluatieversie en ontdek zelf alle mogelijkheden. Meer weten? Ga naar

ISSO-Partner geeft inhoud aan levensduurkosten

Vanaf januari 2020 werkt ISSO-Partner Life Cycle Vision samen met het Rijksvastgoedbedrijf, AT Osborne, IGG Bouweconomie en Brink. In samenspraak met de Nederlandse Vereniging voor Bouwkostendeskundigen (NVBK) geven deze partners van NVBK inhoud aan het thema levensduurkosten.

Ze houden zich daarbij voornamelijk bezig met het integraal rekenen aan kosten, opbrengsten en waarde van vast goed- en bouwopgaves. De uitkomsten van het gezamenlijke onderzoek delen we via een reeks publicaties.

Stappenplan voor vergelijking

In de laatste publicatie van deze serie presenteren we een stappenplan om tot een vergelijking van de levensduurkosten te komen. Deze beproefde aanpak is geschikt voor alle betrokkenen: opdracht gevers, leveranciers, specialisten én procesmana

gers. Het volledige stappenplan van onze ISSOPartner Life Cycle Vision is te vinden op:

De overige publicaties zijn te vinden op:

Kun je de elektronische couponmethode voor corrosiemonitoring ook elders gebruiken?

Corrosiemonitors zoals voorzien in ISSO-publicatie 13 dienen als een vroegtijdige waarschuwing met het oog op gesloten verwarmings- of koelsystemen. Vaak vraagt men zich af of ze ook zin hebben in andere concepten, zoals drinkwatersystemen, koeltorencondensorcircuits, industriële koelcircuits voor spuitgietmachines of lasrobots.

In welk systeem kan Risycor de corrosiesnelheid meten?

De Risycor corrosiemonitor kan overal worden gebruikt zolang de technische limieten niet wor den overschreden. Zelfs in een visvijver of op de Eiffeltoren in Parijs kan deze monitor worden toe gepast. Sommige omgevingen hebben echter, door hun ontwerp, zeer hoge corrosiesnelheden die de bruikbaarheid ervan beperkt.

Hoe lang gaat de sonde mee?

Aan de tip van de Risycor sonde bevindt zich een puur ijzeren coupon met een initiële dikte van 50 µm . Het meetprincipe detecteert zijn massaver lies over tijd en zet dit om in een corrosiesnelheid in µm/year. De ervaring leert dat goed ontwor pen, correct geïnstalleerde, in bedrijf genomen en onderhouden gesloten verwarmings- of koel systemen een AYCR (gemiddelde jaarlijkse cor rosiesnelheid) hebben die ver onder 7 µm/jr ligt. Vaak is het zelfs minder dan 1 µm/jr, zelfs zonder enige chemische of andere behandeling (zie ISSO-publicatie 13). Dat kan door te voorkomen dat zuurstof binnendringt. Bijgevolg is dat de levensduur van de sonde in dergelijke systemen langer dan 10 jaar bedraagt. Met een AYCR van 100 µm/jr zou de sonde echter in ca. zes maanden verbruikt kunnen zijn. In open systemen kan de AYCR zelfs veel hoger gaan, wat dus een korte levensduur van de sonde ver oorzaakt.

Heeft het zin om een corrosiemonito ring in een open systeem te installeren?

Wij kunnen die vraag niet voor je beantwoorden, maar je zou jezelf het volgende kunnen afvragen:

• Hoe vaak zal ik de sonde moeten vervangen?

• Zijn de kosten acceptabel?

• Als ik al weet dat ik met hoge corrosiesnelheden zit, welk voordeel heeft het dan om een corrosie monitor te installeren?

• Waarom wil ik de corrosiesnelheid weten als ik deze toch niet kan veranderen?

• Moet ik echt continu monitoren?

• Als de corrosiesnelheid te hoog is, kan ik er dan iets aan doen?

• Publicatie 13 is te vinden op: (QR-code) met de actiecode ‘Info 74’ krijg je 5 dagen gratis toegang.

Eerste versie software voor maatwerkadvies in september beschikbaar

Momenteel wordt er vanuit de overheid hard gewerkt, onder vlag van ISSO en RVO, aan de diverse aspecten van een volledig maatwerkadvies. Vanuit de projectgroep hebben wij documentatie ontvangen, waarna de softwareontwikkeling is gestart.

FedEC heeft afgelopen mei een congres georganiseerd. Wat weten we al over het nieuwe maatwerkadvies?

De methodiek

Een belangrijk doel van maatwerkadvies is om tot de juiste berekende energieverbruiken te komen.

De NTA 8800 is daar niet geschikt voor, omdat er gekeken wordt naar het gemiddelde gebouw gebonden verbruik. De volgende afbeelding toont de prestatiekloof tussen de gemeten energiever bruiken, de NTA 8800 en het maatwerkadvies.

Bron: FedEC congres

Diverse aanpassingen

Om tot een beter energieverbruik te komen zijn er diverse aanpassingen in de methodiek ten opzichte van de NTA 8800.

1 Praktijkcorrecties (rekenkern aanpassingen);

2 Gebruiksfactoren (openzetten van vaste invoer);

3 Locatiefactoren;

4 Hulp parameters ten behoeve van de fitprocedure.

De aanpassingen staan los van het energielabel dat wordt bepaald volgens de NTA 8800. De ener gieverbruiken worden bepaald door maatwerk advies.

Bron: ISSO Software

Om de methodiek te vertalen naar gebruiksvriende lijke software ontwikkelen we de volgende onder delen:

1 Maatregelen en varianten (in april uitgebracht);

2 Rekenkern (eerste versie in september uitge bracht);

3 Invoer gebruikersgedrag rekenzone (eerste versie in september uitgebracht);

4 Invoer locatie en meterstanden object (eerste versie in november verwacht);

5 Rapportages, onder andere voor het fitten (eer ste versie in november verwacht).

6 Financiële doorrekeningen (eerste versie in november verwacht)

In september brengen we de eerste versie uit met daarin de praktijkfactoren. Deze resulteren in een beter berekend energieverbruik. Daarnaast zijn de gebruiksfactoren opengesteld en deze kunnen aangepast worden. Benieuwd welke invoerparame ters gewijzigd kunnen worden? Bekijk het volgende screenshot voor een sneak preview.

Gebruiksvriendelijkheid

Om te voorkomen dat het maken van een maatwer kadvies veel extra tijd kost, houden we bij het ont wikkelen rekening met de volgende specificaties:

• Default waarden: De software berekent een zo goed mogelijk energieverbruik, zonder dat er een enkel invoerveld ingevuld hoeft te worden;

• Profielen: Vanuit de methodiek zijn er drie pro fielen met default waarden voor bijvoorbeeld de setpointtemperatuur. Als je kiest voor een profiel worden de waarden automatisch ingevuld. Als je kiest voor een eigen profiel kan je de waarden aanpassen;

• Snelle feedback: Door de resultaten naast de invoer te tonen, zie je snel wat het effect van aanpassing van de parameters is;

• Transparantie: Als er NTA 8800 waarden worden gebruikt, zullen we weergeven met welke waarde er gerekend wordt. Dit maakt het makkelijker om resultaten te verklaren en voorkomen we dat gebruikers het gevoel hebben te rekenen met een ‘black box’;

• EPA-U dataconversie: Is er een EPA-U bestand? Vanaf september kan deze geopend worden in EPA NTA 8800. Zo voorkom je het arbeidsinten

sieve opnieuw invullen van het project. Vanaf september is er een eerste versie van de conver sie, die tenminste de constructies en geometrie converteert.

Het certificeringsproject

Voor het maatwerkadvies wordt, zoals tijdens het FedEC congres van 25 mei 2022 al is aangeven, een certificeringstraject opgezet. Zodra hier meer informatie beschikbaar voor is, zullen we dat mel den.

(Maatwerk)adviesmodule

Omdat niet elke EPA-gebruiker gebruik wil maken van maatwerkadvies, maken we hier een aparte adviesmodule van. Zo bepaal je zelf van welke soft ware-onderdelen je wel of niet gebruik wil maken. De eerste functionaliteiten waarmee we starten in deze module zijn de maatregelen en varianten. Je kunt kosteloos kennismaken met de bèta versie van Maatwerkadvies. Als je in bezit bent van Vabi EPA-W en/of EPA-U kun je tot eind december gra tis kennismaken met de functionaliteiten rondom advies in Vabi EPA. De tariefstelling voor 2023 zul len eind september 2022 bekend zijn.

Maak vrijblijvend kennis met de maatregelen en varianten van Vabi EPA

Je kunt de licentie alleen activeren als je in bezit bent van een Vabi EPA-W of EPA-U licentie.

Heb je vragen, wensen of opmerkingen over (maat werk)advies in Vabi EPA? Neem dan contact met ons op. We helpen je graag verder.

kleintje

Nieuw: kennis over infraroodpanelen

Elektrische stralingsverwarming met infraroodpanelen is in opkomst. Soms wordt deze verwarming ingezet als alternatief voor centrale verwarming met watergevoede systemen, zoals radiatoren en vloerverwarming die door een cv-ketel of warmtepomp worden verwarmd. Kleintje ‘Infraroodpanelen, elektrische stralingsverwarming’ informeert over elektrische IR-panelen.

Infraroodpanelen

Elektrische stralingsverwarming Versie 2022

kleintje

De kennis behandeld onderwerpen als goed dimen sioneren, de optimale regeling, de comfortbeleving van elektrische infraroodverwarming en vooral hoe en wanneer je deze toepast. De wettelijke eisen die gelden voor verwarming met IR-panelen worden ook besproken.

Speciale randvoorwaarden

Wie elektrische infraroodpanelen als verwarmings systeem voor ruimten toepast, krijgt wel te maken

met speciale randvoorwaarden. Zo is minimaal een goede kierdichting en na-isolatie bij renovatietoe passingen nodig. Maar als deze randvoorwaarden in orde zijn, levert elektrische IR-verwarming veel voordelen op:

• Lage aanschaf- en installatiekosten;

• Lange levensduur;

• Neemt weinig ruimte in beslag;

• Eenvoudige installatie;

• Nagenoeg geen onderhoud;

• Snelle responstijd;

• Vrijwel geen systeemverliezen;

• Iets minder warmteverlies door ventilatie/ infiltratie door lagere luchttemperatuur;

• Voorkomt schimmelvorming in vochtige ruimtes of op aangestraalde koudebruggen;

• In vele verschijningsvormen verkrijgbaar;

• Eenvoudig per ruimte of deel ervan te regelen.

Enkele nadelen zijn er ook, bijvoorbeeld de poten tieel hogere energielasten en de toenemende druk op het elektriciteitsnet door een hogere piekbelas ting.

Woningen en kantoren

Dit ISSO Kleintje behandelt de toepassing van elek trische IR-panelen in woningen, kantoren en ver gelijkbare situaties. De kennis is niet bedoeld voor industriële toepassingen. Ook hoge temperatuurs tralers zoals terrasverwarmers vallen buiten de scope van deze uitgave. Het kleintje is beschikbaar via open.isso.nl

InstallQ publiceert haar Erkenningsregelingen via ISSO Open

Met ingang van oktober dit jaar zijn veel verschillende erkenningsregelingen van InstallQ te vinden op ISSO Open. Daarmee brengt InstallQ, de organisatie die de regelingen beheert voor gecertificeerde en erkende bedrijven, haar regelingen onder bij ISSO. ISSO was al uitgever van de beoordelingsrichtlijnen, maar sinds oktober zijn we dat dus ook voor de meeste erkenningsregelingen.

Het grote voordeel van het onder brengen van de erkenningsregelingen via ISSO Open, is dat deze regelingen nu direct een koppeling hebben met eventuele relevante ISSO-kennis. Wil je als instal lateur weten welke kennis je voor een erkenning nodig hebt, dan heb je op deze wijze direct alle informatie bij de hand. Alle regelingen, dus ook de BRL-en voor gecertificeerde installateurs, zijn gratis te raadplegen met een ISSO-profiel. De installateur hoeft daarvoor geen licentie af te sluiten. Alleen wie de kennis wil printen, zal daar wel een licentie voor moeten afsluiten. De BRL-en zijn tevens op papier te koop.

Platform gebruiken voor beheer

Voor InstallQ brengt het van de regelingen via het platform ISSO Open veel gemak met zich mee. De medewerkers van InstallQ kunnen zelf het beheer via ons platform organiseren; zij kunnen bijvoor beeld zelf wijzigingen aanbrengen. Als de regelin gen gereed zijn, dan publiceren wij ze voor hen op ons platform. InstallQ is daarmee de eerste partij die onze creatieomgeving gebruikt om samen ken nis te creëren.

De volgende erkenningsregelingen van InstallQ staan nu in ISSO Open:

• Erkenningsregeling binnenverlichting

• Erkenningsregeling elektra

• Erkenningsregeling gas

• Erkenningsregeling metalen-dakbedekking

• Erkenningsregeling reparatiebedrijven consumentenelektronica

• Erkenningsregeling Signtechniek

• Erkenningsregeling water

• Erkenningsregeling zonnestroom

Erkenningsregeling Elektra-bindend

Erkenningsregeling

Erkenningsregeling

Erkenningsregeling

Erkenningsregeling

Erkenningsregeling

Erkenningsregeling

Erkenningsregeling

Ook interesse om kennisleverancier te worden? Neem contact op met ons op via bestellingen@isso.nl.

Erkenningsregeling Binnenverlichting

Erkenningsregeling Gas-bindend

Erkenningsregeling Metalen-dakbedekking

gReparatiebedrijven consumentenelektronica bindend

ErkenningsregelingWater-bindend Erkenningsregeling

ErkenningsregelingSigntechniek bindend

g Zonnestroom-bindend

Handboek Zonne-energie is vernieuwd

De kennis in Handboek Zonne-energie is volledig geüpdatet langs de drie onderliggende disciplines: zonnestroom (PV), zonnewarmte (zonthermisch) en bouwkundige integratie. Dit zijn dezelfde disciplines die in de nieuwe NEN 1010 (Elektrotechnische installaties voor laagspanning) en NEN 7250 (Zonneenergiesystemen, Integratie in daken en gevels – bouwkundige aspecten) zijn verwerkt.

Ontwikkelingen in de markt

Diverse ontwikkelingen maakten dat een herziening van deze kennis nodig was om weer aan te sluiten op de constant veranderende markt. Denk daarbij aan ontwikkelingen rondom certificeringen, nieuwe eindtermen en aanpassingen in NEN 1010 en NEN 7250. Verder zijn er het geactualiseerde bouwbe sluit, de nieuwe erkenningsregeling Zonnestroom van InstallQ, nieuwe technieken en toepassingsvor men van zonne-energie en nieuwe eisen van verze keraars.

ZONNE-ENERGIE

Bouwkundige- en installatietechnische richtlijnen voor zonne-energiesystemen Versie 2022

handboek

Van energieopslag tot koelen met zonnewarmte

Deze nieuwe editie van Handboek Zonne-energie bevat kennis over zonne-installaties, vanaf het ont werp tot en met de inspectie. Een kleine opsom ming van onderwerpen in dit handboek:

• Opslag van energie;

• Subsidiemogelijkheden en verzekerbaarheid;

• Ontwerp, uitwerking en realisatie van een zonne stroominstallatie. Hieronder valt ook het plaatsen van de omvormer, aansluiten op de AC-installatie, en bliksembeveiliging;

• Ontwerp zonnewarmte-installatie;

• Koelen met zonnewarmte.

De kennis uit het Handboek Zonne-energie is er voor alle partijen die zich bezighouden met ontwerp, realisatie en inspectie van zonne-installaties.

Het Handboek is binnenkort beschikbaar via open.isso.nl

Handboek Bouw & installatietechniek deel 1 Basis beschikbaar

Met Deel 1: Basis is de eerste module beschikbaar van het nieuwe Handboek Bouw& Installatietechniek. Dit handboek omvat uiteindelijk negen delen. Daarmee vervangt dit omvangrijke naslagwerk op den duur het ‘oude’ Handboek Installatietechniek.

Met Deel 1: Basis maakt ISSO de 1e module beschikbaar van het nieuwe Handboek Bouw- & Installatietechniek. Handboek Bouw- & Installatietech niek zal uiteindelijk uit 9 delen bestaan. Daarmee vervangt dit omvangrijke naslagwerk op den duur het ‘oude’ Handboek Installatietechniek.

Deze module bevat de grondbeginselen van de techniek, technische inzichten en ontwerpuitgangspunten. Deel 1: Basis benoemt eenheden en symbolen, vloeistoffen, gassen en vochtige lucht, thermodynamica, stromingsleer, warmteoverdracht, vochttransport en condensatie.

Deze module bevat de grondbeginselen van de techniek, technische inzichten en ontwerpuit gangspunten. Deel 1: Basis benoemt eenheden en symbolen, vloeistoffen, gassen en vochtige lucht, thermodynamica, stromingsleer, warmteoverdracht, vochttransport en condensatie.

Daarna gaat het verder met de uitgangspunten voor geluid, trillingen, licht en verlichting, binnen- en buitenklimaat. Als die basiskennis is behandeld, volgen de basistechnieken zoals verbrandingstechniek, regeltechniek, meettechniek, het uitvoeren van metingen, elektriciteitsleer en materialenkennis. Tot slot komen er nog diverse hoofdstukken over installatie-ontwerp en componenten in watervoerende en luchtvoerende installaties aan bod.

Het nieuwe Handboek Bouw- & Installatietechniek bestaat uit 9 delen: Deel 1: Basis, Deel 2: Bouwfysica, Deel 3: Bouwtechniek, Deel 4: Werktuigkundige installaties, Deel 5: Binnenklimaat techniek, Deel 6: Sanitairtechniek, Deel 7: Elektrotechnische installaties, Deel 8: Duurzame energie techniek, Deel 9: Model kwaliteitsborging gebouwde omgeving.

Daarna gaat het verder met de uitgangspunten voor geluid, trillingen, licht en verlichting, binnenen buitenklimaat. Als die basiskennis is behandeld, volgen de basistechnieken zoals verbrandingstech niek, regeltechniek, meettechniek, het uitvoeren van metingen, elektriciteitsleer en materialenkennis. Tot slot komen er nog diverse hoofdstukken over instal latie-ontwerp en componenten in verwarmings-, koel- en ventilatie installaties aan bod.

Alle basiskennis over de meest uiteenlopende onderwerpen van bouw- en installatietechniek staan uiteindelijk in één uitgave bij elkaar. Het nieuwe Handboek Bouw- & Installatietechniek is straks zowel als online handboek maar ook als gedrukte uitgave beschikbaar. Dat geldt ook voor deze nu als eerst beschikbare module Deel 1: Basis

handboek BOUW& INSTALLATIETECHNIEK (HBbi)DEEL 1BASIS

Het nieuwe Handboek Bouw- & Installatietechniek bestaat uit negen delen, welke de komende jaren beschikbaar komen:

Deel 1BASIS

Handboek Bouw- en installatietechniek Versie 2022 handboek

ISBN 978-90-5044-360-9

Deel 1: Basis; Deel 2 : Bouwfysica; Deel 3: Bouwtechniek;

Deel 4: Werktuigkundige installaties;

Deel 5: Binnenklimaattechniek; Deel 6: Sanitairtechniek;

Deel 7: Elektrotechnische installaties; Deel 8: Duurzame energietechniek; Deel 9: Model kwaliteitsborging gebouwde omgeving.

Alle basiskennis over de meest uiteenlopende onderwerpen van bouw- en installatietechniek staan uiteindelijk in één serie bij elkaar.

Het Handboek deel 1 is beschikbaar op open.isso.nl

Nieuwe Rc Rekentool van ISSO online

Sinds kort is de nieuwe Rc Rekentool van ISSO online beschikbaar. Deze tool maakt het nog makkelijker om de Rc-waardes van vloeren, gevels en daken te berekenen. Vooraf ingestelde, maar naar de situatie aan te passen templates, zijn gebaseerd op de meest toegepaste constructie-opbouwen. De tool maakt het ook mogelijk om zonder templates een eigen constructieopbouw te definiëren.

De Rc -waarde geeft de warmteweerstand in m2∙K/W van een constructie weer en is de som van de weerstanden van de gebruikte materialen. De overgangsweerstanden worden bij deze berekening niet meegenomen. Hoe hoger het getal, hoe minder goed de constructie warmte geleid, dus hoe beter de isolatie van de constructie. De energiepresta ties van bouwwerken in Nederland moeten aan continu veranderende, strengere regels voldoen. Rc-waardes spelen daarin een steeds belangrijkere rol.

Verschillende waardes berekenen

De Rc Rekentool biedt gebruikers de mogelijkheid om via vooraf of zelfingestelde gegevens ver schillende waarden te berekenen, zoals Rsi , RT, Δ Ufa en Uc. De nieuwe tool is te vinden via ISSO Calculations, dat onderdeel is van ISSO Open. Op dit platform hebben abonnees tevens toegang tot verschillende kennisproducten, rekenbladen en nog vele andere rekentools.

De rekentool is beschikbaar via isso.nl

Nieuwe validatie voor softwarepakket GeoSmartDesign® Heat

‘Validated by ISSO’

Het softwarepakket GeoSmartDesign® Heat van The People Group voldoet aan de eisen die het ISSO-kwaliteitscertificaat daaraan stelt. Dit blijkt uit de nieuwe validatie die ISSO recent heeft uitgevoerd. Het softwarepakket is bedoeld voor het ontwerpen van warmtenetwerken. De validatie is gebaseerd op verschillende, relevante ISSO-publicaties en NEN-normen. Tijdens de audit bekeken de experts van ISSO het softwarepakket. Daarbij lag de focus op het tech nisch correct werken van de rekenkern(en) en de correcte toepassing van de richtlijnen uit de rele vante ISSO-publicaties en NEN-normen.

Warmtenetten dimensioneren

Gebruikers van het pakket GeoSmartDesign® Heat kunnen met deze tool warmtenetten zowel thermisch als hydraulisch dimensioneren. Ook kan men met de software, bijvoorbeeld ten behoeve van offertes of business cases, snel een complete onderdelenlijst genereren. Bij de planning van het warmtenet houdt het programma rekening met relevante objecten, bestaande topografie en KLICgegevens.

Het programma beperkt zich op dit moment tot een tweepijps buisleidingsysteem van Staal/PUR/ PE. Uit de validatie blijkt dat The People Group kan aantonen dat het softwarepakket voldoet aan de gestelde eisen en daarom het ISSOkwaliteitscertificaat ‘Validated by ISSO’ mag voe ren. Voor het volledige pakket GeoSmartDesign® Heat is aangetoond dat de programmatuur de ISSO-kwaliteitsnorm als standaard heeft.

Validatie is kwaliteitsbevestiging voor softwarepakket Energy Advise Service

The Sustainables brengt al sinds enige tijd het softwarepakket Energy Advise Service op de markt. Met deze software beoordelen gebruikers de haalbaarheid van duurzame bouw- en installatietechnische maatregelen. Om de kwaliteit en inhoud van deze software te garanderen, laat The Sustainables het pakket valideren door ISSO. Met de nieuwste versie van de software is deze validatie recentelijk weer met succes uitgevoerd.

Tijdens zo’n validatie voeren experts een controle uit en stellen zij vast of het product voldoet aan de gestelde eisen voor het ISSO-kwaliteitscertificaat ‘Validated by ISSO’. De kwaliteitseisen zijn geba seerd op verschillende relevante ISSO-richtlijnen, -publicaties en NEN-normen.

Snel en gemakkelijk verduurzamen

De softwaretool Energy Advise Service wordt onder meer gebruikt in de huisscans van homeQgo, waarin woningeigenaren online een advies en offertes kunnen aanvragen voor isolatie, zon ne-energie en verwarmingsproducten. Zo kunnen woningeigenaren gemakkelijk en snel de volgende stap zetten in het verduurzamen van hun woning. De geavanceerde rekenkern van Energy Advice Service kan in een fractie van tijd technische bere keningen accuraat uitvoeren, terwijl dit normaliter weken in beslag kan nemen. Zo helpt de tool mee aan het versimpelen en versnellen van het verduur zamen van Nederland.

Technisch correct werken

Tijdens de audit keken wij naar het gehele soft warepakket, waarbij de focus vooral lag bij het technisch correct werken van de rekenkern(en) en de correcte toepassing van de richtlijnen uit de relevante ISSO-publicaties en NEN-normen. De berekeningen die de gebruiker met Energy Advice Service kunnen maken, geven zowel de energiebe sparing als de mate van verduurzaming weer voor zowel individuele producten als een combinatie van producten.

‘Validated by ISSO’

Via de audit toont The Sustainables aan dat het softwarepakket Energy Advice Service voldoet aan de gestelde eisen om het ISSO-kwaliteitscertificaat ‘Validated by ISSO’ te mogen voeren. Zij heb ben laten zien dat de programmatuur de ISSOkwaliteitsnorm als standaard heeft. Zo kunnen gebruikers er zeker van zijn dat zij de programma tuur onder meer kunnen gebruiken in toepassingen die het energiegebruik van woningen bepalen. Als dat gebruik bekend is, kunnen zij ook energiebe sparingsadviezen geven op basis van het door rekenen van energiebesparende maatregelen en/ of verduurzamingsmaatregelen voor die wonin gen. Eén van de programma’s die de software daarvoor gebruikt is HomeQgo. Het ISSOkwaliteitscertificaat is na beoordeling 1 jaar geldig, in dit geval tot oktober 2023.

Ontwikkeling van praktijkprotocollen komt nu echt op stoom

Binnenkort zullen zo’n 100 praktijkprotocollen beschikbaar komen waarmee bouwers-, installateurs en kwaliteitsborgers op een praktische wijze de uitvoeringskwaliteit ‘as built’ kunnen aantonen. Het grote voordeel van deze voortvarende ontwikkeling is dat de softwareontwikkelaars nu al de protocollen in hun software kunnen toepassen zodat de inhoud daarin kan worden aangetoond. Uiteindelijk zijn de praktijkprotocollen noodzakelijk als de Wet Kwaliteitsborging (WKB), naar verwachting op 1 juni 2023, van kracht wordt. toepassing kunt vastleggen. Partijen zullen checks moeten uitvoeren om vast te stellen dát voldaan wordt aan de vereiste of beoogde prestaties. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de bouwketen, de bouwer en de kwaliteitsborger, die zelf ook controles uitvoert. De aantoonbare ‘as built’ prestatie is hierbij leidend. Er moet dus transparan ter worden gewerkt dan tot op heden het geval is.

Lange tijd werd er veel gesproken over de praktijk protocollen, maar nu ze daadwerkelijk verschijnen en partijen ze kunnen gebruiken, wordt het interes sant. Als straks de WKB is ingevoerd, moeten de prestaties van een bouwwerk op het moment van oplevering (‘as built’) aantoonbaar voldoen . ISSO nam het initiatief om samen met meerdere partners de zogenoemde praktijkprotocollen te ontwikkelen. Deze zijn straks via ISSO Open beschikbaar en ze beschrijven van ieder bouwelement of installatie deel wat men op welk moment in het bouwproces moet controleren om bij oplevering de vereiste prestaties te kunnen aantonen. Zo ontwikkelen we praktische protocollen om de uitvoeringskwaliteit ‘as built’ aan te tonen.

Steun van de politiek

Eind juni 2021 zei demissionair minister Ollongren tijdens beantwoording van Kamervragen over onder andere de WKB: “Vanuit onder meer de toeleveran ciers worden inmiddels diverse acties ondernomen om door middel van het gebruik van standaardop lossingen aan het nieuwe stelsel invulling te geven. Om dit verder te stimuleren ondersteun ik op dit moment een project van ISSO waarin standaard protocollen voor de bouw worden ontwikkeld.”

Checks uitvoeren

Op dit moment kunnen marktpartijen de ontwerp kwaliteit al wel borgen met bestaande kennispro ducten (richtlijnen en protocollen) van onder andere ISSO. Gebruik maken van alleen maar een ‘stevige’ ISSO-publicatie is daarbij niet de juiste tool voor de praktijk. Vanuit bouwmanagement geeft men de voorkeur aan een praktijkprotocol, een blauwdruk die aangeeft hoe je kennis voor deze specifieke

Rol voor softwarehuizen

Niet alleen de uitvoerende partijen vervullen daarin een rol. Ook de dienstverleners in de sector, zoals de softwarepartijen, zullen de uitvoerders het mak kelijker kunnen maken. Daarom verwachten wij dat veel softwarepartijen de praktijkprotocollen zullen gebruiken om hun softwarepakketten geschikt te maken of specifiek te ontwikkelen om partijen te helpen bij het aantonen van de uitvoeringskwaliteit ‘as built’. Geïnteresseerden die hiervoor met ISSO willen samenwerken, kunnen contact opnemen met Tuncay.

Meer informatie over dit project is hier te vinden 

Savantis Trainingen en Opleidingen is nieuwe ISSOopleidingspartner!

Savantis Trainingen en Opleidingen is al ruim 70 jaar het kenniscentrum voor de bouw- en onderhoudsmarkt. Sinds 1 oktober is deze organisatie ook officieel opleidingspartner van ISSO. Deze stap is een voor hen logische keuze, omdat zij op deze manier de informatie en naslagwerken van ISSO kunnen combineren met de eigen trainings- en opleidingsmogelijkheden.

Savantis biedt vakgerichte trainingen en opleidin gen op gebieden als vastgoedinspectie, assetma nagement, bouwkunde en praktische uitvoerings trainingen. “We kijken naar de beste oplossingen voor de bedrijven in verschillende sectoren en ver talen hun opleidingsbehoeften naar trainingen op maat.”

Zeer uiteenlopende opleidingen

Zo verzorgt Savantis, naast hun vaste trainingsaan bod, ook maatwerk trainingen, trainingen ‘on the job’ en omscholingstrajecten. Savantis Trainingen

en Opleidingen wil vakmensen ontzorgen met de juiste focus, kennis en ervaring, zodat elk bedrijf en zijn medewerkers zich kunnen blijven ontwikkelen. In het trainingsaanbod vindt men uiteenlopende opleidingen waaronder een cursus Basisveiligheid VCA, Brandveiligheid gebouwen en Elementaire Bouwkunde, enzovoorts. Het volledige aanbod trainingen en opleidingen staan op de website.

Wasco presenteert nieuwe opleiding Hybride warmtepomptechniek

De vraag naar hybride warmtepompen neemt toe. Daarnaast is het vanaf 2026 verplicht om bij vervanging van een cv-ketel een hybride warmtepomp of andere duurzame oplossing te installeren. Om te zorgen dat installateurs meegaan met alle technologische ontwikkelingen én de vragen van zijn klanten kan beantwoorden, introduceert WasCollege een nieuwe opleiding: ‘Hybride warmtepomptechniek’.

Deze opleiding is bedoeld voor iedereen die zich wil verdiepen in het gebruik van hybride warmtepom pen in de bestaande bouw. Tijdens de opleiding leer en breng je in de praktijk wat er komt kijken bij het realiseren van een hybride warmtepomp bij jouw klant.

Wat wordt er behandeld?

 Welke mogelijkheden er zijn voor het toepassen van hybride warmtepompsystemen in de bestaande bouw;

 Het onderscheiden van de verschillende varianten;

 Het ontwijken van valkuilen bij het kiezen van een hybride warmtepompsysteem;

 Het op de juiste manier opnemen van warmtepompsystemen;

 De juiste functies en het juiste gebruikt van de benodigde appendages en regelsystemen;

 Het samenstellen en berekenen van de kostenbesparing die dit oplevert;

 Een bestaande cv-installatie aanpassen en inregelen.

Weten wanneer de eerste opleidingsdata online staan? Meld je aan voor WasCollege nieuwsbrief via www.wasco.nl/wascollege en blijf op de hoogte.

Opleidingsmogelijkheden

WasCollege, het opleidingsinstituut van Wasco, biedt verschillende (landelijk erkende) opleidingen voor installateurs in verschillende categorieën: wer ken met warmtepompen, F-gassen, cv-ketels en ventilatie. Zo kun jij je altijd blijven ontwikkelen. De opleiders hebben een ruime (praktijk)ervaring in de installatietechniek. Je leert niet alleen de theorie, je

krijgt ook de handvatten aange reikt voor je dagelijkse werk. Ga naar www.wasco.nl/wascollege voor meer informatie.

Haal meer uit je duurzame energieprojecten

Om de ambitieuze doelstellingen voor het verduurzamen van onze energievoorziening te halen, hebben we succesvolle energieprojecten nodig. Een grote opgave waarbij van jou verlangd wordt dat je de juiste keuzes kunt maken. Speciaal voor iedereen die gaat starten of al betrokken is bij een project op het gebied van duurzame energie, hebben wij de opleiding Duurzame Energieprojecten samengesteld.

Basisopleiding

De basisopleiding bestaat uit vijf modules waarin je alles leert over:

 Technologie, trends, kaders en beleid;

 Flexibiliteit in het energielandschap en de rol van energieopslag;

 Inpassing van je project in de omgeving;

 De haalbaarheid van je project en een succes volle business case;

 Samenwerking met andere stakeholders;

 Het creëren van draagvlak.

Na de opleiding weet je wat het betekent voor jouw eigen projecten en hoe je het toepast zodat ze suc cesvol worden.

Extra verdieping

Je kunt je kennis uitbreiden tijdens de keuzemodules over specifieke thema’s als warmte- en energie besparing, zonne-energie en windenergie. Na het afronden van deze opleiding beschik je over con crete vakkennis over de economische, technische en juridische aspecten van duurzame energiepro

jecten en kun je de juiste keuzes maken. Doordat je volledig up to date bent, kun je inspelen op actuele ontwikkelen, kansen in de markt benutten en kun je je wapenen tegen de risico’s. De concrete hand vatten die deze opleiding je biedt, zorgen ervoor dat je eigen projecten verder kunt ontwikkelen en tot een succes maakt. Deze opleiding is onmisbaar om de juiste keuzes te maken en als volwaardige gesprekspartner met alle partijen aan tafel te gaan.

Hybride opzet voor een sterker leerresultaat

Hybride leren is de nieuwe manier van leren. Ook bij Euroforum. Door klassikale bijeenkomsten te com bineren met online leervormen wordt het leertraject intensiever, persoonlijker en flexibeler. Het resul taat? Een groter leerrendement!

De 12e editie van deze opleiding start op 5 oktober 2023 in Utrecht. Meer infor matie over het programma, de docenten en inschrijven vind je op: www.euroforum. nl/duurzameprojecten

Uniec 3 opleidingen geven inzicht in BENG

Steeds meer deskundigen in het bouwproces krijgen te maken met BENG. Als je wilt meedenken in het ontwerpproces, dan is basiskennis van de BENG-indicatoren en -eisen een vereiste. In onze eendaagse training ‘Introductie tot BENG Woningbouw’ helpen wij inzicht te krijgen in een BENG-berekening.

Aan het einde van de dag kan de deel nemer een BENGberekening begrijpen en zelf het effect van aanpassingen doorrekenen. Door middel van veel opdrachten en oefeningen krijgt diegene gevoel voor verschillende parameters in de berekening en hoe deze de BENG-resultaten beïnvloeden. Deze training is ook beschikbaar als Incompany training met de mogelijkheid tot een aangepast programma dat aansluit bij de informatiebehoefte binnen de organisatie.

Gediplomeerd adviseur

Wie gediplomeerd EP-W adviseur wil worden, kan de vijfdaagse opleiding tot EP-W adviseur volgen. Tijdens deze training behandelen we alle informatie

die nodig is ter voorbereiding op de examens. Dit gebeurt met veel voorbeeldvragen en oefenexa mens voor alle modules. Daarnaast gaan we verder dan alleen de verplichte stof die in de examens terugkomt.

Meer informatie

In onze training tot detailadviseur besteden we een volledige dag aan hoe een berekening aan BENG kan voldoen, zodat de deelne mer uiteindelijk als adviseur een duidelijk en gefundeerd advies kan opstellen. Op onze website is meer informatie te vinden over het programma tijdens de opleiding tot EP-W basisadvi seur of EP-W detailadviseur.

Cursus voor ontwerper en adviseur zonnestroominstallaties

De toepassing van zonnestroominstallaties op daken heeft in de afgelopen periode een enorme vlucht genomen. Ook de komende jaren blijft dit groeien. Om te kunnen bepalen of daken geschikt zijn en welk type zonnestroomsysteem het beste rendement brengt, zijn kennis en kunde onmisbaar. Evenals de vaardigheid om juist te kunnen dimensioneren en engineeren. Ook voor het berekenen van de terugverdientijd (return on Investment) van een installatie voor een particulier, ondernemer of stichting is kennis van de salderingsregeling, subsidiemogelijkheden en de ontwikkeling van energietarieven onontbeerlijk.

In de driedaagse cursus ‘Ontwerper en adviseur zonnestroominstallaties’ komen alle bedrijfspro cessen die nodig zijn om deze systemen te kunnen aanbieden aan bod; van advies naar ontwerp en van calculatie naar werkvoorbereiding, uitvoe ring en onderhoud. Bij de cursus wordt het ISSO Handboek Zonne-energie (2022) gebruikt.

Verschillende thema’s

Aan de hand van praktijkvoorbeelden en oefen opdrachten worden de verschillende thema’s besproken. Na deze opleiding kunnen de cursisten, indien zij dit wensen, deelnemen aan het InstallQexamen ‘Ontwerper en adviseur zonnestroominstal

laties’. Het aan dit examen verbonden certificaat is een van de vereisten voor het verkrijgen van de InstallQ-erkenning voor zoninstallateurs.

De eerstvolgende cursus wordt door BDA Opleidingen georganiseerd op 7, 14 en 21 november in Gorinchem. Meer informatie is te vinden op www.bdaopleidingen.eu.

BOB-KOB is nieuwe opleidingspartner van ISSO

Al meer dan 70 jaar is BOB-KOB een opleidingsinstituut voor de bouw en infra. Sinds kort mag deze stichting zich ook opleidingspartner van ISSO noemen. Een logische stap volgens BOB-KOB: “Bij de ontwikkeling van onze installatietechnische modules is de actuele kennis en expertise, zoals die bij ISSO voorhanden is, onmisbaar. Dit vakgebied wordt steeds belangrijker in de gebouwde omgeving en de verduurzamingsopgave waar we voor staan.”

Bij BOB-KOB stimuleert men de opleidingsbereid heid en helpt men zowel mensen als organisaties in de branche met opleidings- en ontwikkelingsvraag stukken. Daarbij worden onder andere opleidingen, coaching en trainingen ingezet die zich specifiek op de sector richten. Docenten werkzaam in de prak tijk verzorgen met hun specialistische kennis de les sen met aansprekende voorbeelden en herkenbare cases. Deze opleidingsmethode brengt collega’s uit de eigen branche samen in het klaslokaal waardoor zij ook van elkaar leren.

Meer dan 100 opleidingen

Het opleidingsaanbod van BOB-KOB telt meer dan 100 opleidingen, cursussen, trainingen en workshops voor (kader)medewerkers in de bouw-, infra-, vastgoed-, onderhoud- en installatiebranche. De functiegerichte opleidingen van BOB richten zich op het beter laten functioneren van medewer

kers, zoals uitvoerders, calculators of werkvoorbe reiders. In deze opleidingen combineren de docen ten de vakkennis met persoonlijke vaardigheden.

Theorie en praktijk

De KOB-opleidingen combineren dus nadrukkelijk theorie en praktijk; het geleerde kan direct in de praktijk worden toegepast. Je wordt breed opgeleid zodat je zowel over calculatie, werkvoorbereiding als over uitvoering, projectleiding en bedrijfsleiding kunt meepraten.

Daarnaast zijn er trainingen op het gebied van sociale vaardigheden waarbij persoonlijke ontwik keling met behulp van praktijksituaties en cases uit de bouwwereld centraal staan. Tijdens onze workshops en cursussen komen deelnemers in korte tijd meer te weten over een actueel onderwerp.

Onze opleidingspartners

Ook opleidingspartner worden? Kijk op www.isso.nl

Eureka Examenbureau is nieuwe examenpartner van ISSO

Eureka is een examenorganisatie en examenbureau dat onderwijsinstellingen, bedrijfsopleiders en exameninstellingen faciliteert bij het digitaliseren, maar vooral het plannen, organiseren en afnemen van examens. Omdat de waarde van een examenresultaat voor een belangrijk deel wordt bepaald door de omstandigheden waarin het examen wordt afgenomen, zorgt Eureka dat die omstandigheden optimaal zijn.

Met eigen examenlocaties zorgt Eureka dat kandi daten dagelijks verantwoord examen kunnen doen, onder toeziend oog van eigen gekwalificeerde sur veillanten en taalassessoren. Daarnaast beschikt Eureka over een deskundig team van servicemede werkers voor het leveren van een optimale dienst verlening aan opdrachtgevers en kandidaten.

De klant ontzorgen

Eureka wilde Examenpartner van ISSO worden omdat binnen de organisatie al kennis en ervaring

aanwezig is op gebied van erkennen, accrediteren, diplomeren en certificeren. Om die kennis nog dui delijker naar buiten te brengen, was het voor Eureka slim om dat via ISSO met de benodigde papieren duidelijk te maken. Ook vindt de organisatie het eenvoudiger om met behulp van ISSO de eigen werkwijze te verantwoorden, dan dat ze dat aan de klanten, zoals opleiders en exameninstellingen, moet overlaten. Deze werkwijze past binnen hun dienstverlening. De klant ontzorgen!

Onafhankelijk en onpartijdig

Inmiddels hebben één of meerdere klanten inte resse in het afnemen van EP-examens op een van de beschikbare locaties, want zij beschikken zelf niet over de erkenning. Eureka ziet het hun taak om daarin dan te voorzien. Eureka is onafhankelijk en onpartijdig, wat betekent dat zij niet exclusief voor één of enkele partijen werkt. Elke partij met of zon der erkenning kan bij hen terecht.

Vele soorten examens

Voor praktisch elk type examen dat achter een computer kan worden afgenomen, kunnen klanten Eureka inschakelen. Het bedrijf is met name actief in het mbo-onderwijs (Nederlands, rekenen, maar ook vakgerichte examens). Daarnaast heeft Eureka diverse samenwerkingen binnen verschillende sec toren, zoals de installatiesec tor, financiële dienstverlening, beveiliging, zorg, industrie, enzovoorts. Kortom, een zeer uiteenlopend dienstenpakket.

beter weten beter bouwen