PDT-instructieboek IBzedd
PDT-instructieboek IBzedd
Zonne-energie Duurzame daken
Platform Duurzame Technologie www.duurzame-technologie.nl
IBzedd Omslag.indd 1
17-2-2015 11:18:33
Zonne-energie Duurzame daken Dit is een uitgave van het platform Duurzame Technologie (PDT). Het PDT draagt zorg voor het samenbrengen van de mogelijkheden voor scholing van duurzame technieken voor de technische installatiebranche. De organisaties achter het PDT zijn OTIB, ISSO, Uneto-VNI, TVVL en NL-Ingenieurs.
Het PDT-instructiemateriaal betonactivering bestaat uit twee delen: – Zonne-energie: Basis - IBzeb – Zonne-energie: Duurzame daken - IBzedd Dit instructieboek is tot stand gekomen door financiering van OTIB.
‘Duurzame Technologie’ hét platform tot scholing voor de technische installatiebranche.
Meer informatie op www.duurzame-technologie.nl De beheerder van deze leerlijn is:
Eerste druk, december 2014. ISBN: 978-90-5044-274-9 Aansprakelijkheid De samenstellers van deze publicatie hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verzamelen, samenstellen en verwerken van de gegevens in deze uitgave. Nochtans moet de mogelijkheid niet worden uitgesloten dat er toch fouten en onvolledigheden in deze uitgave voorkomen. Ieder gebruik van deze uitgave en gegevens daaruit is geheel voor eigen risico van de gebruiker en het PDT sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze uitgave en de daarin opgenomen gegevens. Auteursrechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van het platform Duurzame Technologie.
IBzedd Omslag.indd 2
17-2-2015 11:18:34
PDT-instructieboek IBzedd
Duurzame daken
Datum: Januari 2015 Dit instructieboek is tot stand gekomen door financiering van OTIB.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2 PDT-instructieboek IBzedd
Inhoudsopgave 1
Trias energetica ................................................................................................. 7 1.1 Beperking van de energievraag .................................................................... 8 1.1.1 Isolatie .................................................................................................. 8 1.1.2 Leiding isolatie .................................................................................... 11 1.1.3 Isolatieglas (HR++-glas) ..................................................................... 11 1.1.4 Kierdichting ......................................................................................... 13 1.1.5 Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning ............................ 14 1.1.6 Douche warmtewisselaar .................................................................... 15 1.1.7 Lage temperatuur verwarming ............................................................ 17 1.1.8 Aanwezigheidsdetectie voor verlichting .............................................. 18 1.1.9 Daglichtafhankelijke regeling voor verlichting ..................................... 19 1.1.10 Spanningsverlaging verlichting (LEC) ................................................. 20 1.2 Duurzaam opwekken................................................................................... 20 1.2.1 PV-panelen ......................................................................................... 20 1.2.2 Energiedak .......................................................................................... 22 1.2.3 Zonnecollector .................................................................................... 22 1.2.4 PVT-panelen ....................................................................................... 23 1.2.5 Hotfill ................................................................................................... 24 1.2.6 Warmtepomp met gesloten bron......................................................... 25 1.2.7 Warmtepomp met open bron .............................................................. 26 1.3 Efficiënt omgaan met fossiele brandstoffen ................................................ 27 1.3.1 Hoog rendementsketel (HR 107) ........................................................ 27 1.3.2 WKK / HRE-ketel ................................................................................ 28 1.3.3 Verlichting ........................................................................................... 28
2
Thermische renovatie ...................................................................................... 31 2.1 Inleiding ....................................................................................................... 31 2.2 Doel thermische renovatie ........................................................................... 32 2.2.1 Waarmee kunnen we isoleren? .......................................................... 32 2.2.2 Plaats van de isolatie .......................................................................... 33 2.2.3 Dampremmende laag ......................................................................... 34 2.3 Aandachtspunten bij thermische renovatie ................................................. 34 2.4 Energiebesparing en kostenbesparing ........................................................ 35 2.5 Bouwkundige- en installatietechnische consequenties van thermische renovatie ............................................................................................................... 37
3
Zonnestroomsystemen ................................................................................... 39 3.1 Inleiding ....................................................................................................... 39 3.2 De plussen en minnen van zonnestroomsystemen ..................................... 40 3.2.1 Plussen ............................................................................................... 40 3.2.2 Minnen ................................................................................................ 43
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3 PDT-instructieboek IBzedd
3.3 De componenten van een PV-systeem ....................................................... 46 3.3.1 Zonnepanelen of elementen ............................................................... 48 3.3.2 Materiaal zonnecellen ......................................................................... 49 3.3.3 Afwerking zonnepanelen..................................................................... 51 3.3.4 Opbrengst zonnepanelen.................................................................... 51 3.3.5 Omvormers ......................................................................................... 52 3.4 Verliesfactoren van PV-systemen ............................................................... 53 3.4.1 De plaatsingsverliezen ........................................................................ 54 3.4.2 Instralingsverliezen ............................................................................. 55 3.4.3 De paneelverliezen ............................................................................. 56 3.4.4 Inverterverliezen ................................................................................. 56 3.4.5 Kabelverliezen .................................................................................... 56 3.4.6 De temperatuurverliezen..................................................................... 57 3.4.7 Beschaduwing .................................................................................... 57 3.4.8 Ontwerprichtlijnen in het kort .............................................................. 59 3.4.9 Plaatsing van de omvormer ................................................................ 60 3.5 Bouwkundige en elektrotechnische normen ................................................ 61 3.5.1 Bouwkundige normen ......................................................................... 61 3.5.2 Installatie ............................................................................................. 63 4
Zonnewarmtesystemen ................................................................................... 65 4.1 Inleiding ....................................................................................................... 65 4.2 Eenheden van energie ................................................................................ 66 4.3 Toepassingen van zonne-energie ............................................................... 67 4.3.1 Thermische zonne-energie ................................................................. 68 4.3.2 Fotovoltaïsche zonne-energie............................................................. 69 4.4 Wat is een zonneboiler? .............................................................................. 69 4.5 Zonne-aanbod in Nederland........................................................................ 70 4.6 Onderdelen van een zonneboiler ................................................................ 72 4.6.1 Collector .............................................................................................. 72 4.6.2 Voorraadvat ........................................................................................ 76 4.6.3 Pomp .................................................................................................. 77 4.6.4 Regelsysteem ..................................................................................... 77 4.6.5 Naverwarming ..................................................................................... 77 4.7 Soorten zonneboilers .................................................................................. 81 4.7.1 Met afzonderlijk voorraadvat, circulatiepomp en glycolvulling ............ 81 4.7.2 Met afzonderlijk voorraadvat, circulatiepomp en terugloopsysteem ... 82 4.7.3 Met afzonderlijk voorraadvat, natuurlijke stroming en glycolvulling .... 83 4.7.4 Met ingebouwd voorraadvat................................................................ 84 4.7.5 Vacuüm collectoren ............................................................................ 85 4.8 Oriëntatie van de collector ........................................................................... 87 4.9 Dimensionering van een zonneboiler .......................................................... 90 4.9.1 Dimensionering ................................................................................... 90
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 PDT-instructieboek IBzedd
4.9.2 Opbrengst ........................................................................................... 90 4.10 Plaatsen van een zonneboiler ................................................................ 91 4.11 Onderhoud van een zonneboiler ............................................................ 94 4.12 Zwembadcollectoren .............................................................................. 94
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5 PDT-instructieboek IBzedd
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------6 PDT-instructieboek IBzedd
1 Trias energetica DeTrias Energetica wordt vaak als leidraad gehanteerd om een weloverwogen keuze te kunnen maken voor energiebesparende maatregelen. De Trias Energetica is een driestappenmodel om op een succesvolle wijze de energievraag te beperken, duurzame energie in te zetten en verantwoord om te gaan met fossiele brandstoffen. De Trias Energetica bestaat uit de volgende stappen. 1.
2.
3.
Beperk van de energievraag (energiebesparing). Door de energievraag structureel te verminderen is een lagere energieproductie vereist. Gebruik duurzame energiebronnen (duurzame energie). Door energie te winnen uit wind, zon, water, aarde en biomassa wordt op een schone ma-nier energie gewonnen en worden (fossiele) brandstoffen voorkomen. Bij de verbranding van deze brandstoffen komen ook gassen vrij die nadelig zijn voor het milieu, zoals CO2, NOx en SOx. Duurzame energiebronnen zoals zon- en windenergie veroorzaken deze gassen niet. Gebruik eindige energiebronnen efficiĂŤnt (Verhogen van de efficiĂŤntie van het gebruik van fossiele energiebronnen) Door een hoog rendement te realiseren bij het opwekken en omzetten van energie wordt efficiĂŤnt gebruik gemaakt van (fossiele) brandstoffen en andere energiebronnen.
Afb. 1.1 Trias Energetica
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------7 PDT-instructieboek IBzedd