business_nationaal_april_2010

business

Harry Starren over leiderschap

‘Het moet beter kunnen’

Profiel

De realiteitszin van Harry Starren

‘Leiderschap is niet lastiger dan vroeger, wel complexer’ TEKST MART RIENSTRA FOTOGRAFIE HANS KOKX

Dat leiderschap niet meer bestaat, is onzin, zegt de immer goedlachse Starren.

Volgens hem slaat deze conclusie vooral op het hiërarchisch leiderschap. ‘Dat waren de ouderwetse leiders die op basis van machtsongelijkheid en positie hun veto over van alles en nog wat uitspraken.

Dat type zie je gelukkig nauwelijks meer.’

Toch schuilt daar een groot probleem rondom modern leiderschap. ‘De politiek realiseert zich maar al te goed dat het volk tegenwoordig bepaalt. Daarom maken ze van die rare bokkensprongen, helemaal met de verkiezingen voor de boeg.

Zie ook de discussie over de kilometerheffing van een aantal maanden geleden.

Dat was een spontaan initiatief vanuit een burgerorganisatie, maar werd door minister Eurlings plots verheven tot hèt criterium waarop Den Haag beleid gaat baseren. Wat nou leiderschap?’ Het voorbeeld is treffend. Toch signaleert Starren ook een heikel dilemma. ‘Want als diezelfde minister dan vervolgens roept: “Ik trek mij niets aan van die peiling, het wordt zus en zo”, dan heeft hij het onmiddellijk aan de stok met tientallen belangenorganisaties en met de media. En die weten tegenwoordig hele kuddes volgelingen te mobiliseren, zodat maatregelen al bij voorbaat tot mislukken gedoemd zijn.’

Aardverschuiving Leiderschap tonen in onze door media geregeerde samenleving is volgens Starren niet lastiger dan vroeger, wel complexer. ‘Tot tien, twintig jaar geleden was het een redelijk eenvoudige optelsom; als je toegang had tot de massamedia – radio, tv, kranten, tijdschriften – dan bereikte je 90% van de populatie. Had je deze media

II

b u siness nationaal

ook nog eens “onder controle” dan kwam de boodschap redelijk ongeschonden door.’ Nu ligt het massamediale landschap er totaal anders bij. ‘De opkomst van internet maar ook van Hyves, Facebook en fenomenen als twitteren, hebben voor een aardverschuiving gezorgd, zowel in kwaliteit als in kwantiteit. Als gevolg van de democratisering van de media en de technologische vooruitgang zijn er nu ontelbare kleine communicatieplatforms.

Deze barsten niet alleen van de informatie, maar vooral van meningen en opinies.

En het gros ervan is onbeheersbaar. Als ik een bedrijf pijn wil doen, begin ik domweg mijn eigen website, twitter- of blogpagina. Daar start ik een hetze, daar ventileer ik mijn mening. En vervolgens tracht ik zieltjes te winnen door andere media van mijn boodschap te overtuigen.

De campagne van Pieter Lakeman tegen DSB is treffend in dit verband. Het maakt de man in de ogen van duizenden mensen een leider. Terecht?’

Merk De auteur van ‘21 geboden voor modern leiderschap’ wil er maar mee zeggen dat macht en leiderschap niet langer meer centraal zijn georganiseerd of worden opgelegd. ‘Zoals de samenleving mij ook niet meer voorschrijft wat ik doe, denk en wie ik ben. Het recht om individu te zijn – met eigen ideeën en opvattingen – is ons veel waard. Tegelijkertijd hebben we juist een diep verlangen om ergens bij te horen, onder “soortgenoten” te zijn.

Daarom sloven wij ons uit in het haarscherp neerzetten van ons individueel profiel. Bedrijven doen dat ook; dan heet het branden en het creëren van een merk.

Daarbij draait het niet uitsluitend om onderscheidend vermogen, maar nog meer om het vermogen tot identificatie. Hoe ben ik als onderneming aantrekkelijk?

Wanneer kopen consumenten mijn product? Wat moet ik doen om gevolgd te worden, om hun leider te zijn?’

Wittebroodsweken Met de meeste antwoorden op deze vragen worstelt het bedrijfsleven dagelijks, constateert Starren. Veel verder dan uitingen als maatschappelijk verantwoord ondernemen en gerichte sponsoring komen de meeste bedrijven niet in hun streven naar een scherp profiel. Voor suggesties en tips verwijst de directeur van De Baak naar Barack Obama. ‘Hij is spannend, kwetsbaar en geeft vertrouwen. Obama overwint paradoxen, is eigenzinnig en staat dicht bij het volk. Daarbij spiegelt hij hen een reëel beeld voor van een samenleving op basis van gelijkheid, zonder dreiging en angst.’

Maar ook Obama lijkt – als het beeld van de ideale leider – inmiddels aan kracht te hebben ingeboet. ‘Voor een dergelijke kwalificatie vind ik het nog veel te vroeg.

Sterker nog, zijn leiderschap ontwikkelt zich volgens een herkenbare curve. Na de eerste euforie volgt altijd de teleurstelling. Vergelijk het met een huwelijk; na de wittebroodsweken slaat de stemming al gauw om. Het opwindende is eraf, de beloftes worden niet direct waargemaakt.

Vooral dat wordt Obama nu verweten.

Ten onrechte, want hij heeft wel degelijk voor een change gezorgd. Hij zegt tegen de extreem conservatieve financiële wereld in Amerika dat ze een payback-tax krijgen voor hun aandeel in het veroorza-

Zeg je Harry Starren, dan zeg je leiderschap. De 54-jarige directeur van De Baak is als het om dit thema gaat al jaren toonaangevend in Nederland. Hij schreef boeken over leiderschap, gaf lezingen, interviewde aansprekende leiders en ontmoet elke dag nieuwe voorbeelden. ‘De echte leider zit niet in Den Haag. Net zo min als dáár de echte macht is gehuisvest.’

‘Wij sloven ons uit in het haarscherp neerzetten van ons individueel profiel.’

ken van de economische crisis. En hij komt er nog mee weg ook! Over doorbraak gesproken.’

Uit de kast Voor Starren zijn Obama, maar ook Richard Branson en Steve Jobs prototypes van de moderne leider, met associaties als realiteitszin, luisteren, meebewegen, en natuurlijk verandering. Dat het equivalent in Nederland ontbreekt, is evident. Toch ziet Starren ook hier authentieke leiders. In een spontane opsomming noemt hij Wijffels, Lubbers, Rinnooy Kan en Van Agt. Louter 60-plussers. ‘Ja, het lijkt wel of dat soort mensen pas op latere leeftijd “uit de kast komt”.

Als ze eenmaal ontlast zijn van hun dagelijkse arbeid en verplichtingen, zeggen ze wat ze vinden en doen wat ze willen.’

Hoewel hij hun inzet prijst, vindt Starren

het ook teleurstellend dat deze mannen nu pas echt leiderschap vertonen. ‘Nu weten zij te inspireren, terwijl ze daarvoor eerder een uitgelezen kans hadden.’

Ook daarom kijkt Starren nieuwsgierig en vol bewondering naar de nieuwe generatie leiders. In tegenstelling tot hun oudere collega’s zitten deze ondernemende mensen niet altijd op de hoogste posities. ‘Integendeel. Ik herken ze juist ook onder de opbouwwerkers en in de kunst.

Het zijn altijd mensen achter wie je aanloopt; attractoren die iets (willen) bereiken en bij wie je graag in de omgeving bent.’ Hij komt ze ook tegen in het bedrijfsleven. Starren noemt Fokke de Jong (Suit Supply) en Victor Muller, laatstgenoemde vanwege zijn visie en zijn durf om Saab over te nemen. En in de politiek? ‘Pechtold heeft genoeg eigenheid, maar om leider van een land te zijn,

gelden ook andere criteria. Hij is te weinig spannend en kwetsbaar. Je raakt niet gefascineerd door hem, zoals bij Fortuyn wel het geval was. Die verstond de kunst om te relativeren en niet alles serieus te nemen. Het gevolg: op deze homo stemden mensen die ’s avonds als potenrammers de steden onveilig maakten!’

Ook Harry Starren is ondanks zijn passie en gedrevenheid inmiddels een meester in relativeren. Van hem geen utopische gedachten meer, maar vooral realiteitszin.

‘Ik ben op een leeftijd dat je alle duurzame consumptiegoederen al wel een keer in huis hebt gehad of ervaren hebt.

Mijn ego hoeft niet meer gestreeld te worden, ik wil uitsluitend nog een bijdrage leveren aan een betere samenleving.

En ook ik weet dat het nooit perfect wordt. Maar beter moet lukken.’ � b u siness nationaal

III

BUSINESS FLITSEN CRISIS LEIDT TOT LOONMATIGING Van werkgevers in het Nederlandse midden- en kleinbedrijf is bijna twee op de drie (63 procent) van plan het salaris een inflatiecorrectie te geven.

Zeven procent kiest voor verhoging boven het inflatieniveau, bijna een kwart bevriest het salaris. Toch zijn Nederlandse werknemers relatief goed af, constateert accountancy- en adviesorganisatie Grant Thornton is haar jaarlijkse International Business Report (IBR). In de EU neemt namelijk meer dan een derde van de werkgevers zich voor, de lonen te bevriezen. Inflatiecorrectie wordt door 43 procent van de Europeanen voorgenomen. De verschillen tussen Nederland en sommige andere EU-landen zijn opvallend; in Ierland is bijvoorbeeld 21 procent van de bedrijven van plan de lonen te verlagen, bij ons is dat maar één procent.

Vorig jaar was nog bij één op de vier Nederlandse werkgevers sprake van een salarisverhoging boven inflatieniveau, waarmee ons land wereldwijd de eerste plaats innam. In de EU koos toen gemiddeld 13 procent voor deze mogelijkheid. De Nederlandse daling met 18 procentpunten – van

Het percentage bedrijven dat de lonen bevriest, is in twaalf maanden meer dan verdrievoudigd: van 7 naar 23 procent. Voor het IBR is ook onderzocht hoe het midden- en kleinbedrijf in het afgelopen jaar gedwongen ontslagen heeft voorkomen. In Nederland waren het niet verlengen van tijdelijke contracten (22 procent) en herplaatsen van personeel (9 procent) veelgebruikte maatregelen.

Ons land presteert zeker niet slecht; volgens het Europese statistiekbureau Eurostat had Nederland in de eerste maand van dit jaar met 4,2 procent het laagste percentage werklozen in de eurozone. Ondanks de gestegen werkeloosheid zijn relatief veel Nederlandse bedrijven personeel blijven aannemen. Het IBR mat de balans tussen het percentage bedrijven die in de afgelopen twaalf maanden een toename en bedrijven die een afname in personeel constateerden. Met een percentage van +18 procent neemt Nederland een zesde plaats in op deze lijst. Van de 36 onderzochte landen kwamen er twintig op of onder de nullijn uit. Elf daarvan zijn afkomstig

Het percentage bedrijven dat de lonen bevriest, is in twaalf maanden meer dan verdrievoudigd

25 naar 7 procent – als het gaat om een verhoging boven inflatieniveau wijkt sterk af van de Europese ontwikkeling, waar slechts sprake was van een afname met 3 procentpunten. Nederlandse werkgevers lijken op dat punt een flinke stap terug te doen in de loonontwikkeling. ‘Nederland komt dit jaar zelfs onder het Europese gemiddelde uit,’ aldus Jacob Mook, bestuurslid bij Grant Thornton. ‘De loonsverhoging boven inflatieniveau die vorig jaar nog door een kwart van de werkgevers werd gegeven, lijkt niet meer vanzelfsprekend. Loonmatiging en versobering is dit jaar het credo, ondanks de aanhoudende krapte in hooggeschoold personeel.’

IV

b u siness nationaal

uit de EU. Alleen België wist met +3 procent net als Nederland boven de nullijn te blijven. ‘De nieuwste voorspellingen van het CPB geven een verslechtering aan van de Nederlandse werkgelegenheid in 2010, maar een stabilisatie in het daaropvolgende jaar,’ stelt Mook. ‘Het Planbureau gaat uit van een economische groei van 2 procent in 2011, wat snel zou moeten doorwerken op de arbeidsmarkt. De pensionering van babyboomers zal volgens het Planbureau eveneens een – in dit geval demografisch – gunstig effect hebben op de cijfers.’

De ideale accommodatie

REGIONALE ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ

‘n Sterk groeiend aantal bedrijven/ kantoren kiest voor West-Brabant als vestigingsplaats. Dat gebeurt op basis van sterke argumenten zoals bereikbaarheid - 50 kilometer van Rotterdam en Antwerpen-, een ruime keuze uit nieuwe en bestaande bedrijfsobjecten en lage grond- en huurprijzen. Multinational of éénmansbedrijf, wij zetten die argumenten graag voor u op ‘n rijtje.

Tenten- en hallenverhuur Voor een geslaagd feest of evenement is een geschikte accommodatie essentieel. Of het nu gaat om een intiem bruiloftsfeest, een swingend muziekevenement of een zakelijke bedrijfspresentatie: De Weerd Tentenverhuur zorgt voor de perfecte entourage.

Bel 0575 - 501 223

of surf naar: www.deweerdtenten.nl

Nationaal no.4-Sept 2006

­­ UW­­IMPULS oP­­de­­WInkeLvLoer D.R.A.I. Nederland B.V. Apeldoorn Postbus 52, 7300 AB Apeldoorn Kayersdijk 141, 7332 AP Apeldoorn Telefoon (055) 541 53 33 Fax (055) 541 96 50 E-mail: drn@drai.nl Internet: www.drai.nl

BEL GRATIS: 0800 - 022 33 44

31-08-2006

15:39

Pagina 4

WWW.REWIN.NL

TreNDS

Dik Bijl ziet grote kansen voor Het Nieuwe Werken in het MKB

‘Een wereld te winnen met de kracht van mensen’ TEKST WILLIAM TEN bRINK

Het Nieuwe Werken is volgens Dik Bijl dé manier om het over een totaal andere boeg te gooien. ‘Werken met een duurzamer en vooral menselijker gezicht,’ vindt hij. Is de redding dan toch nabij?

Ambassadeur Bijl (52) is daarvan overtuigd. ‘Het Nieuwe Werken is een totaal andere manier van werken en samenwerken. Een manier die zorgt dat werknemers en organisaties flexibeler omgaan met arbeidstijd en werkomgeving. Het maakt dat mensen

Bijl, van oorsprong arbeids- en organisatiepsycholoog, noemt zich ‘ambassadeur van Het Nieuwe Werken’ en heeft die reputatie inmiddels ook ruimschoots verdiend. Drie jaar geleden verscheen zijn eerste boek, ‘Het Nieuwe Werken’, en sindsdien heeft hij via honderden presentaties en workshops geholpen om deze benadering op de kaart te zetten en ondernemingen ondernemender te maken.

Zijn conclusie: Nederland is eraan toe, want inzet en passie ontbreken nog. Daardoor ondernemen we te weinig, innoveren

triële principes en denkbeelden. Het is tijd voor een radicale ommezwaai.’

Aan de slag Onlangs verscheen Bijl’s tweede boek, ‘Aan de Slag met Het Nieuwe Werken’, waarin hij de praktijk laat spreken, onder meer aan de hand van een aantal voorbeelden van Het Nieuwe Werken bij Microsoft, Rabobank, SNS, TNT en Philips.

Minder aandacht dan in zijn eerste boek is er voor specifieke technologische oplossingen, maar feit blijft dat Bijl nog

Dik Bijl: ‘Medewerkers zijn het belangrijkst. Die staan immers aan de basis van alle veranderingen, ook van nieuwe manieren van organiseren en samenwerken.’

zich prettiger voelen en de organisatie efficiënter, effectiever en productiever is.

In het MKB, de grootste werkgever van Nederland, is met de kracht van mensen nog een wereld te winnen.’

VI

buSINESS NATIONAAL

nauwelijks en missen we enorme kansen.

‘De manier waarop en de mentaliteit waarmee wij werk organiseren, inrichten, aansturen, uitvoeren en belonen is nog hopeloos ingericht volgens oude, indus-

steeds een hoofdrol ziet weggelegd voor technologie. ‘De mens komt centraal te staan in de organisatie en moet met alle middelen en diensten worden ondersteund.’

Hij staat liever niet te lang stil bij de explosieve groei van economieën als China, India, brazilië en Rusland. Of bij de dramatische vergrijzing in eigen land, die als ‘een tanker op ramkoers’ een gezonde toekomst voor onze economie bedreigt. En wat te denken van de hectiek van alledag, die niet alleen onze wegen verstopt, maar ook onszelf? Nee, veel liever praat Dik bijl over zijn passie voor ‘Het Nieuwe Werken’.

In zijn derde boek wil Bijl binnenkort aandacht schenken aan leiderschap in Het Nieuwe Werken. ‘Kenniswerken maak je effectiever, efficiënter en plezieriger door medewerkers ruimte en vrijheid te bieden om te bepalen hoe, waar, wanneer, waarmee en met wie ze werken. Maar dat stelt behoorlijk specifieke eisen aan leiderschap.’ Het is niet toevallig dat Het Nieuwe Werken in het midden- en kleinbedrijf in Bijl’s derde boek zo’n nadrukkelijke aandacht krijgt. ‘Juist daar is goed leiderschap cruciaal, omdat het meestal de ondernemer zelf is die als directeurgrootaandeelhouder aan het begin van elke verandering staat. En geloof me, bij veel ondernemers in het MKB is voor Het Nieuwe Werken een mentale switch nodig, er moet eerst nog een knop om.’

Verlengstuk Bijl begrijpt dat overigens wel. ‘Vooral ondernemers die na hun start meteen succesvol groeien, zien de medewerkers die zij wegens die groei in dienst “moeten” nemen het liefst als verlengstuk van zichzelf. Ze hebben een heel duidelijk idee wat die mensen allemaal moeten doen en ze sturen directief. Al snel wringt die schoen aan alle kanten, omdat medewerkers ook eigen capaciteiten en talenten in huis hebben, maar volstrekt onvoldoende ruimte krijgen om die te benutten.

Gevolg: de baas ziet die medewerkers weer vertrekken of klaagt tenminste dat ze niet doen wat hij wil.’ Ondernemers die Het Nieuwe Werken aangrijpen als panklare oplossing voor dit soort problemen slaan de plank pijnlijk mis. ‘Wie denkt dat hij met wat ICT-voorzieningen voor bijvoorbeeld thuis- en telewerken al een eind op weg is, gaat voorbij aan het

belangrijkste aspect van Het Nieuwe Werken. Want het gaat eerst en vooral om mensen.’

Deelgenoot De cruciale eerste stap is volgens Bijl dat ondernemers in het midden- en kleinbedrijf leren om medewerkers deelgenoot te maken van hun visie en ambities. ‘Ondernemers die hun medewerkers op die manier betrekken en ze vrijheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen geven, nemen als vanzelf de rol van visionair en motiverend leider op zich. Ze zijn al heel snel uitstekend in staat om de intrinsieke motivatie van hun medewerkers aan te boren en daarmee passie, plezier én productiviteit te brengen in een onderneming waarvan mensen het middelpunt vormen.’

Dik Bijl legt zich als een van de weinigen in ons land toe op het specifiek coachen van ondernemers in het midden- en kleinbedrijf die vooruit willen met Het Nieuwe Werken. ‘Vooral voor die eerste, cruciale stappen willen ze begeleiding en dat kan ook haast niet anders. De knop moet om, maar dat gaat niet vanzelf.’ Coaching is volgens Bijl de kortste weg naar een onderneming waarin Het Nieuwe Werken kan worden geïntroduceerd. ‘Dan gaat het ook meteen hard. Want in het MKB kunnen veel sneller meters worden gemaakt dan in grote ondernemingen.’ Áls de ondernemer zich maar realiseert dat van alle processen in zijn onderneming de processen in de hoofden van zijn medewerkers het belangrijkst zijn.

‘Die staan immers aan de basis van alle veranderingen, ook van nieuwe manieren van organiseren en samenwerken.’ �

LOOPT MKB ACHTER? Het Nederlandse midden- en kleinbedrijf maakt in vergelijking met ondernemers in andere landen nog weinig gebruik van software om op afstand efficiënt samen te werken, meldde Microsoft onlangs na een eigen onderzoek. Loopt ons MKb achter? Dik bijl zat zelf ruim twintig jaar in de ICT en was onder meer architect advisor bij Microsoft. Daar ontwikkelde hij zijn visie op Het Nieuwe Werken. ‘Maatschappelijke ontwikkelingen maken het wenselijk, tal van ontwikkelingen in de ICT maken het mogelijk,’ vindt hij. Het Nieuwe Werken is volgens bijl echter niet alleen een visie, maar vooral ook een strategie die (kennis)werkers de ruimte en vrijheid biedt zelf te bepalen hoe, waar, wanneer, waarmee en met wie ze werken.

De strategie zet allereerst medewerkers centraal en bekijkt daarna wat ze allemaal nodig hebben om hun werk goed te doen. ‘ICT is daarbij onontbeerlijk, net als heldere regels en afspraken, net als werkruimte, net als coaching.’

ICT is wel de katalysator en aanjager van Het Nieuwe Werken.

‘Maar het is niet zo dat ICT gaat bepalen hoe Het Nieuwe Werken vervolgens kan worden ingericht. De mens staat centraal, de techniek is ondersteunend.’ In dat laatste zit ook de uitdaging voor ICT. ‘Het verder ontwikkelen en perfectioneren van technologieën om bijvoorbeeld tijd- en plaatsonafhankelijk samen te werken via het digitaliseren van informatie en het virtualiseren van communicatie vergt visie, lef en doorzettingsvermogen. Datzelfde geldt voor technologieën die administratieve overlast beperken of waarmee nieuwe manieren van samenwerken kunnen worden ontwikkeld.’

buSINESS NATIONAAL

VII

BUSINESS FLITSEN KENNIS EN ONDERWIJS HEBBEN MEER VRIENDEN NODIG

PERSPECTIEF VOOR MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING

‘Onderwijs en kennis hebben geen vijanden, maar te weinig echte vrienden,’ aldus Alexander Rinnooy Kan. Hij is naast SER-voorzitter ook voorzitter van de werkgroep Kennisinvesteringsagenda (KIA) van het Innovatieplatform. Rinnooy Kan deed de uitspraak bij het uitkomen van de derde evaluatie van de KIA. Deze laat zien hoe Nederland ervoor staat als kennisintensief land. ‘Helaas constateren we voor het derde achtereenvolgende jaar dat slechts sporadisch vooruitgang is geboekt. We benutten nog steeds lang niet al het beschikbare talent. De afstand tot onze naaste concurrenten, Duitsland en Scandinavië, is verder opgelopen. Het doel om tot de top 5 te behoren, raakt daarmee verder uit zicht.’

Jaarlijks evalueert de KIA-coalitie alle maatregelen en investeringen in onderwijs, onderzoek en innovatief ondernemen. ‘We hebben de evaluatie aangeboden aan politici die campagne voeren voor de Tweede Kamerverkiezingen,’ zegt Rinnooy Kan. ‘De overheid moet miljarden bezuinigen, maar wij willen dat politici op basis van onze evaluatie niet het mes zetten in onderwijs en kennisinvesteringen. We moeten juist meer investeren.

Een aantal organisaties van naam heeft zich gecommitteerd om werkplekken te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. Zij nemen deel aan het project ‘Toonaangevende werkgevers’ van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Tot de participerende bedrijven behoren NS, KPN en Philips, terwijl recent ook CSU, het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf Amsterdam, Connexxion en DOW Chemical Terneuzen zich aansloten bij het initiatief. Dat brengt het aantal deelnemers sinds de start in 2009 op zeventien.

Alexander Rinnooy Kan: ‘Kennisinvesteringen maken onze economie sterker en leveren geld op.’ (foto Christiaan Krouwels)

Want als iets lonend is voor Nederland dan zijn het investeringen in onderwijs en kennis; dat is echt onomstreden. We kunnen in Nederland geen topprestatie leveren met een middelmatige inzet van middelen.’

De werkplekken zijn bestemd voor jonggehandicapten (Wajongers) en mensen uit de sociale werkvoorziening (Wsw).

Minister Piet Hein Donner juicht de toename van het aantal werkgeversinitiatieven toe: ‘Het laat zien dat bedrijven ondanks de economische crisis bereid zijn verantwoordelijkheid te nemen voor mensen die wat moeilijker aan een baan komen. Het is een prima zaak dat mensen met een beperking bij steeds meer bedrijven een werkplek kunnen krijgen. Laat andere organisaties Minister Piet Hein Donner: ‘Het is een prima kijken of zij dit voorbeeld kun- zaak dat mensen met een beperking bij steeds meer bedrijven een werkplek kunnen krijgen.’ nen volgen en ook werkplekken kunnen creëren voor mensen met een beperking. Ik roep ze daar van harte toe op.’ Van belang daarbij is de nieuwe wettelijke regeling voor jonggehandicapten die op 1 januari 2010 van start ging. Daarin staan de arbeidsontwikkeling van de werknemer, het verhogen van de arbeidsparticipatie en de mogelijkheden van de werkgever meer centraal dan voorheen het geval was. Onder de noemer ‘Werken naar vermogen’ moeten proefprojecten onder meer methodieken van werkgevers opleveren die ook voor andere organisaties interessant kunnen zijn. Ook moeten de projecten duidelijk maken hoe werkgevers beter gefaciliteerd kunnen worden om deze initiatieven te laten slagen.

VOORAL OUDERE WERKNEMERS ZIJN LOYAAL Bijna de helft van de Nederlandse werknemers omschrijft zichzelf als ‘heel loyaal’ aan hun eigen werkgever. Dit blijkt uit een onderzoek van Kelly Services, uitgevoerd tussen oktober 2009 en januari 2010. Het Nederlandse ‘loyaliteitspercentage’ is een van de hoogste in Europa. Volgens het onderzoek geeft 18 procent aan dat de economische neergang hen loyaler heeft gemaakt, terwijl 9 procent juist minder loyaal werd. Voor bijna driekwart maakt het geen verschil. De werknemers die loyaler zijn, zeggen dat dit voortkomt uit een positieve bedrijfsmoraal, positief management en actieve communicatie van het senior management. Degene die minder loyaal zijn, wijten dit vooral aan slecht management en slechte communicatie. De invloed van de huidige economische situatie op de werkhouding is het grootst onder de babyboomers. Van deze groep (leeftijd 48-65) zegt 67 procent dat ze ‘helemaal loyaal’ zijn aan hun huidige werknemer. Hoe jonger, hoe minder loyaal, gezien de scores van 53 procent onder Generatie X (leeftijd 30-47) en 35 procent van Generatie Y (leeftijd 18-29).

VIII

b u siness nationaal

Het nieuwe pinnen?

U kunt er maar beter snel mee beginnen.

Vanaf 2012 kunnen uw klanten alleen nog maar pinnen met de chip op hun betaalpas. Wij noemen dit het nieuwe pinnen. Hiermee willen we skimming tegengaan, fraude door het kopiĂŤren van de magneetstrip op de betaalpas. Het is belangrijk dat u op tijd uw bankcontract en betaalautomaat aanpast of vervangt. Alleen dan kunnen uw klanten veilig bij u blijven pinnen. Snel beginnen?

Kijk op www.hetnieuwepinnen.nl

Vervangt u direct in 2010 uw betaalautomaat?

Uw leverancier beloont u met de Vroege Vogelkorting.

Kent u de Sloopregeling Betaalautomaten?

Deze regeling - een vergoeding voor het vervangen van bepaalde typen betaalautomaten - geldt tot 30 juni 2011.

Check de voorwaarden bij uw leverancier of op www.hetnieuwepinnen.nl. Wees er op tijd bij want OP=OP!

Pas op tijd uw bankcontract en betaalautomaat aan!

THeMA

Door technologische ontwikkelingen en maatschappelijke veranderingen

Opmars zelfstandigen gaat onverdroten voort TEKST PAuL DE GRAM FOTOGRAFIE MARIEKE DuIJSTERS

Arjan van den Born:‘Zeker als vernieuwing nodig is, is het zaak ook mensen van buiten aan te trekken.’

X

buSINESS NATIONAAL

De economische crisis zorgde in de tweede helft van 2009 voor een tijdelijke dip, maar sinds begin dit jaar gaat de opmars van het aantal zelfstandigen zonder personeel weer onverdroten voort. blijkens cijfers van het Centraal bureau voor de Statistiek zijn in ons land op het ogenblik niet minder dan 650.000 zzp’ers actief.

De massale terugkeer van de zelfstandige in het arbeidsbestel is volgens deskundige Arjan van den born vooral ingegeven door nieuwe technologische ontwikkelingen en ingrijpende maatschappelijke veranderingen.

Vijf jaar geleden had amper iemand van de term gehoord, maar tegenwoordig kent vrijwel iedereen wel een of meerdere zzp’ers. Zelfstandigen zonder personeel geven de voorkeur aan een vrije vorm van werken boven de afhankelijkheid en sleur van een vast dienstverband. Anderen willen niet verstrikt raken in de verantwoordelijkheden en plichten van een ‘baas’ met personeel. Weer anderen die als werknemer bij hun bedrijf overtallig zijn verklaard, zijn met hun expertise als zelfstandige aan de slag gegaan.

breed scala Onder de noemer zzp is een breed scala professionals te rangschikken. Van inte-

rim-managers, filmmakers, fysiotherapeuten en thuiszorgers tot ICT’ers en van journalisten, loopbaanadviseurs en pianoleraren tot klussers. Een ding hebben ze gemeen: allen zijn flexibel en bedienen consumenten en ondernemingen met hun specifieke kennis en vaardigheden, niet zelden ook op arbeidsonaangename uren.

De meeste zzp’ers (40-45 procent) kiezen voor autonomie. Zij hebben het gehad met de politiek in grote bedrijven en willen hun vak goed uitoefenen. Ongeveer 30-35 procent kiest voor de flexibiliteit die het zzp-schap biedt en circa 20 procent heeft als belangrijkste motivatie geld. ‘Als zzp’ers de keuze hadden, opteert slechts een zeer klein percentage voor een vaste baan. In 2008 was dit 1,6 procent, als gevolg van de recessie is dat percentage nu ongetwijfeld hoger,’ meent Arjan van den Born, die op het fenomeen zelfstandige zonder personeel is gepromoveerd. De wetenschapper/publicist onderzoekt aan de Universiteit Utrecht organisatieveranderingstrajecten en doet aan de Universiteit Antwerpen onderzoek naar ondernemerschap.

Kentering Werkte tot eind 19e eeuw meer dan de helft van alle individuen in ons land zelfstandig, door de industrialisatie en de bijbehorende schaalvergroting in het bedrijfsleven nam hun aantal nadien zienderogen af. Sinds ruim twintig jaar is echter sprake van een opvallende kentering. Niet alleen in Nederland, ook in de ons omliggende landen en de Verenigde Staten. Volgens Van den Born komt dit doordat de hedendaagse technologische mogelijkheden veel mensen de kans hebben gegeven voor zichzelf te beginnen en

onafhankelijk van een groot bedrijf te opereren. Dit proces gaat razendsnel. Nog geen twintig jaar terug was er geen internet en minder dan tien jaar geleden kwamen sociale netwerksites als Facebook, Hyves en LinkedIn op. Ook de aard van het werk verandert sterk. ‘Routinematige werkzaamheden’, aldus Van den Born, ‘worden in toenemende mate overgenomen door informatiseringsystemen.

Steeds meer mensen werken daarom in functies waar of het persoonlijke, sociale contact van groot belang is (zoals verpleegster), of waar het aankomt op innovatie en creativiteit. In ieder geval verrichten ze taken die (nog) niet door software en hardware kunnen worden uit-

Werken met zelfstandigen verhoogt de flexibiliteit gevoerd. Reden waarom tegenwoordig iedereen projectmanager is. Vernieuwing vindt vaak plaats in projecten met een duidelijk begin en eind. Voor die projecten worden naast vaste krachten zzp’ers ingehuurd, van wie na voltooiing van de opdracht onmiddellijk weer afscheid wordt genomen. Bedrijven beschikken doorgaans niet over alle benodigde competenties om een project goed uit te voeren. Zeker als vernieuwing nodig is, is het zaak ook mensen van buiten aan te trekken.’

Generatie Y In dit decennium verlaten de babyboomers definitief de arbeidsmarkt. Zij worbuSINESS NATIONAAL

XI

THEMA

SAMEN STERKER Gezamenlijk maken zzp’ers de helft uit van het midden- en kleinbedrijf en vormen een cruciale pijler onder de Nederlandse economie. Gezien het belang en de sterke groei van deze groep ondernemers is het niet verwonderlijk dat belangenverenigingen en netwerken ontstaan. Met 20.000 leden is Platform Zelfstandige Ondernemers (PZO) de grootste onafhankelijke belangenbehartiger. De vereniging zonder winstoogmerk werd in 2002 opgericht en heeft als doel, de positie en belangen van zelfstandige ondernemers onder de aandacht te brengen van de politiek en beleidsmakers in Den Haag. PZO richt zich op zelfstandigen in de brede zin van het woord en vertegenwoordigt zowel freelancers, DGA’s, vrije beroepers, vennoten en maten als eigenaars van een eenmanszaak. Gezien het toenemende aantal zzp’ers moet volgens PZO bij het vaststellen van rechten en plichten voor ondernemers meer rekening worden gehouden met de positie van zelfstandigen. Daarom maakt de vereniging zich sterk voor een vertegenwoordiging van de belangen van zzp’ers in prominente adviesorganen als de Stichting van de Arbeid en de SER. Esther Raats-Coster, voorzitter van PZO, is per 1 april namens VNO-NCW plaatsvervangend lid van de SER. Naast deze belangenbehartiging ondersteunt de ‘bond van ongebondenen’ leden met onder meer een juridische helpdesk en diensten als collectieve verzekerings- en pensioenarrangementen. Een individueel lidmaatschap van PZO kost € 120. Er zijn ook mogelijkheden voor een collectief lidmaatschap voor leden van branche- of beroepsorganisaties. Meer informatie op www.pzo.nl.

Ook ZZP Nederland richt zich op zzp’ers met informatievoorziening, ondersteuning en belangenbehartiging. De organisatie werd in 2006 opgericht door Johan Marrink en heeft meer dan 10.000 zelfstandigen als lid aan zich weten te binden.

Er zijn vijf specialisten werkzaam. Voor een jaarlijkse bijdrage van 20 euro biedt ZZP Nederland haar leden nieuws en informatie. Een helpdesk staat zelfstandigen terzijde als het gaat om belastingen, juridische zaken en financiën. Ook ZZP Nederland biedt collectieve voordelen op het gebied van bijvoorbeeld verzekeringen en software. Voor meer informatie: www.zzp-nederland.nl.

den opgevolgd door de veel kleinere generatie Y, geboren tussen 1982 en 2001. Van den Born: ‘Dat heeft belangrijke consequenties voor het arbeidspotentieel. Het aanbod arbeidskrachten daalt de komende twintig jaar geleidelijk. Gevolg: tekorten, waarbij sommige sectoren – denk aan zorg en onderwijs – kwetsbaarder zijn dan andere. Ook veranderen de normen en waarden op de werkvloer. Niet alleen doordat de generatie Y anders tegen werk aankijkt;

De generatie Y kijkt anders tegen werk aan zij vinden zelfontplooiing, autonomie en een goede balans tussen werk en privé belangrijker dan eerdere generaties.

XII

b u siness nationaal

Maar ook doordat het arbeidsaanbod diverser en internationaler wordt.’

Toekomst Een bedrijf ontwikkelt zich in de visie van Van den Born in de (nabije) toekomst steeds meer naar een portefeuille van innovatieve projecten. Om die projecten succesvol te managen, zijn zowel vaste medewerkers als zelfstandigen zonder personeel nodig. Met sommige zzp’ers heeft het bedrijf een sterke band en is sprake van regelmatige samenwerking. Met andere is de relatie zwakker. Deze externen worden vaak eenmalig ingehuurd voor één specifieke klus. ‘Ook de afdeling human resources verandert sterk. Deze is op termijn niet alleen meer gericht op het aantrekken en ontwikkelen van vaste krachten, maar ook op het “casten” van zzp’ers.

Zoals in de film- en toneelwereld bij een rol de ideale acteur wordt gezocht,

zo zullen ondernemers straks bij projecten de ideale zelfstandigen zonder personeel inhuren. Het bedrijf van de toekomst moet daarom niet alleen beleid hebben op de vaste medewerkers, maar ook de netwerken van relevante zzp’ers in kaart brengen en daarmee relaties aangaan.’

Voordelen Werken met zzp’ers heeft volgens Van den Born verschillende voordelen. ‘Je krijgt als bedrijf toegang tot zeer specifieke c.q. unieke kennis, die alleen wordt aangeboden door zelfstandigen. Bovendien krijg je de beschikking over competenties die slechts in beperkte mate en veelal ad hoc nodig zijn. Het betrekken van buitenstaanders leidt in zijn algemeenheid vaak tot meer creativiteit en innovatie. Werken met zelfstandigen verhoogt verder de flexibiliteit en verdeelt het ondernemersrisico over meerdere partijen. Tenslotte zijn zelfstandigen meestal meer gecommitteerd aan het project dan vaste werknemers.’

Nadelen zijn er ook. Van den Born wijst daarbij in het bijzonder op het risico van kennisverlies als de zelfstandige de organisatie na verloop van tijd verlaat met de in het project opgedane knowhow zonder deze goed over te dragen. Ook frustreert de inzet van zelfstandigen soms de ontwikkeling van interne krachten.

Experimenteren Het werken met externen vergt vanuit organisaties hoe dan ook een forse inspanning, zowel vanuit inkoop-, juridisch- en HR- als uit IT-oogpunt. De hele industrie rond het inzetten van tijdelijke professionals en managers groeit hard. Denk aan matchingsystemen, internetsites, bemiddelingsinitiatieven en contractmanagementsystemen. ‘Voor bedrijven’, aldus Van den Born, ‘is het met de komende schaarste aan arbeid en de opkomst van de netwerkeconomie belangrijk om alvast te experimenteren met netwerken van zzp’ers en hier beleid op te maken. De overheid op haar beurt moet intussen stevig doorpakken waar het gaat om flexibilisering van de arbeidsmarkt. Want het is vijf voor twaalf.’ �

Leeuwarden

Landelijk bereik via 25 regionale BUSINESS-edities

Groningen

Assen

Zwolle Almere

Haarlem Amsterdam

Enschede

Leiden

Utrecht Ede Tiel

De totale oplage van BUSINESS

Rotterdam

Dordrecht

Arnhem

Winterswijk

Nijmegen

's Hertogenbosch

Nationaal, het landelijk katern

Breda Middelburg

Tilburg Venlo

van de 25 Business-uitgaven, bedraagt 100.000 exemplaren.

dan 300.000 zakelijke beslissers.

Adverteren in BUSINESS Nationaal is werken aan zakelijk succes!

business

Business Nationaal: 25x direct bereik in het hart van de regio

van BUSINESS Nationaal meer

Arnhem Business Arnhem Duiven Oosterbeek e.o.

Regio Business Midden-Brabant Tilburg Waalwijk Oisterwijk e.o.

Drechtsteden Business Dordrecht Sliedrecht Gorinchem e.o.

Drenthe Business Assen Hoogeveen Meppel e.o.

Driesteden Business Apeldoorn Deventer Zutphen e.o.

Door een meeleesfactor van ruim drie personen bereikt elke editie

Oost-Gelderland Business Doetinchem Winterswijk Zevenaar e.o.

Apeldoorn

Amersfoort 's Gravenhage

Amsterdam Business Amsterdam Amstelveen Schiphol Diemen e.o.

Flevoland Business Almere Lelystad Zeewolde Noordoostpolder e.o.

Friesland Business Leeuwarden Heerenveen Drachten Sneek e.o.

Gooi en Eemland Business Hilversum Bussum Amersfoort Nijkerk e.o.

Groningen Business Groningen Delfzijl Winschoten e.o.

Haaglanden Business Den Haag Zoetermeer Leidschendam Wassenaar e.o.

Kennemer Business Haarlem Beverwijk IJmond e.o.

Nijmegen Business Nijmegen Malden Boxmeer e.o.

Noord-Limburg Business Gennep Venlo Roermond e.o.

Regio Business Noordoost-Brabant ‘s-Hertogenbosch Oss Veghel e.o.

Rijnmond Business Rotterdam Spijkenisse Schiedam Vlaardingen e.o.

Rijnstreek Business Leiden Alphen aan den Rijn Bodegraven Lisse e.o.

Rivierenland Business Tiel Zaltbommel Leerdam e.o.

Twente Business Enschede Hengelo Almelo Oldenzaal e.o.

Utrecht Business Utrecht Nieuwegein Houten Zeist e.o.

Vallei Business Ede Wageningen Veenendaal e.o.

West-Brabant Business Breda Roosendaal Etten-Leur Oosterhout Bergen op Zoom e.o.

Zeeland Business Vlissingen Goes Terneuzen Zierikzee e.o.

Zwolle Business Zwolle Kampen Hardenberg Steenwijk e.o.

Harry Starren over leiderschap

‘Het moet beter kunnen’ Business nationaal april 2010.indd 1

13-04-2010 09:48:16

www.business-nationaal.nl voor uw zakelijk succes!

l i T e r AT U U r ONLINE MARKETING

NIEuWSGIERIG?

Door Jeroen Bertrams

Door Todd Kashdan

De online ontwikkelingen gaan razendsnel.

Facebook, LinkedIn en Twitter groeiden in korte tijd uit tot een fenomeen en bedrijven ondervinden tot hun schrik dat reputaties online in een oogwenk om zeep geholpen kunnen worden. Het werkterrein van online marketeers kenmerkt zich door een ultieme dynamiek. Met Online marketing wil Jeroen Bertrams helpen om structuur te scheppen in hun aanpak. Bertrams was succesvol internetondernemer – hij lanceerde onder meer de site beursgorilla.nl – en adviseert nu over internetstrategie en online marketing.

In zijn boek beschrijft hij de ins en outs van meer dan twintig vormen van online marketing, waaronder social media marketing, free publicity en crossmedia marketing. Met behulp van een aantal gouden regels en een stappenplan kan de lezer een samenhangende online marketingstrategie ontwikkelen.

Geluk is voor de meeste mensen het hoogste doel. De zoektocht naar geluk kan echter frustrerend zijn, omdat van tevoren nooit duidelijk is waar deze heilige graal zich bevindt. Klinisch psycholoog en hoogleraar Todd Kashdan constateert in zijn boek Nieuwsgierig? dan ook dat geluk je niet overkomt als je ernaar zoekt. Geluk wordt ervaren als we openstaan voor nieuwe ervaringen, ‘in het moment’ leven en geïnteresseerd zijn in het onbekende. Nieuwsgierigheid versterkt relaties, verbetert gezondheid en leidt tot meer creativiteit en productiviteit, aldus Kashdan. Hij ontving diverse prijzen voor zijn onderzoek naar onder meer nieuwsgierigheid, geluk en sociale relaties en publiceert regelmatig over deze thema’s. In dit boek laat hij door middel van wetenschap, voorbeelden en oefeningen zien hoe je nieuwsgierigheid in je leven brengt.

197 pagina’s, Scriptum.

ISBN 978-90-5594-702-7. € 24,95

381 pagina’s, Spectrum.

ISBN 978-90-4910-377-4. € 19,99.

MINDER PERFECT, MEER EFFECT Door Simone Janson Perfectionisten; wie kent ze niet? In veel opzichten zijn dergelijke mensen een zegen, want op de kwaliteit van hun werk is vaak nauwelijks iets af te dingen. Maar negatieve aspecten zijn er ook: perfectionisten verliezen zich in details, kunnen slecht tegen kritiek en hebben moeite om knopen door te hakken. Immers, er is misschien toch nog een beter alternatief. Perfectionisten maken het zich onnodig moeilijk, vindt Simone Janson. Om hen te helpen de minder positieve eigenschappen te beteugelen en tegelijkertijd hun kracht te behouden, schreef zij Minder perfect, meer effect. Janson geeft inzicht in de oorzaken en kenmerken van perfectionisme en komt vervolgens met oplossingen: wees zelfbewust, stel prioriteiten, zorg voor meer structuur en goed timemanagement.

207 pagina’s, Pearson Education.

ISBN 978-90-4301-956-9. € 19,95.

DE DIRTY TRICKS VAN HET ONDERHANDELEN Door George van Houtem Lokale politieke partijen trachtten de afgelopen maanden te komen tot de vorming van nieuwe gemeentebesturen. Ook bij de kabinetsformatie zal menig robbertje gevochten worden aan de onderhandelingstafel. Volgens George van Houtem laten politici, maar ook managers en burgers zich massaal in de luren leggen tijdens onderhandelingen. ‘Of je nou onderhandelt over een kabinet, een fusie of een salarisverhoging: reken erop dat de tegenstander zich niet aan de regels houdt.’ Volgens Van Houtem, vennoot van Holland Consulting Group en mededirecteur van het HCG Onderhandelingsinstituut, hebben onervaren onderhandelaars een te positief beeld van de doelstellingen van hun gesprekspartners.

Doorgewinterde onderhandelaars gebruiken tal van trucs om te komen tot maximaal resultaat. ‘Je hebt alleen kans op succes als je deze herkent en bestrijdt,’ zegt Van Houtem. In zijn boek De dirty tricks van het onderhandelen geeft hij inzicht in de fijne kneepjes van het onderhandelingsvak. Aan bod komen trucs met intrigerende namen als de nibble, de bogey en de fuik.

151 pagina’s, Haystack. ISBN 978-90-7788-152-1. € 16,95.

XIV

buSINESS NATIONAAL

PINC tALK About the seCret LIfe of mAChINes Tim Hunkin / PINC. 11

PINC.11/www.PINC.Nl/18 meI 2010 16 KEYNOTE SPEAKERS 7 ONVERWACHTE INTERMEZZO’S 500 UNIEKE BEZOEKERS DÉ JAARLIJKSE CONFERENCE The PINC.11 Conference is enthusiastically supported by these golden sponsors: Pinc 11 ADV Utrecht Business.indd 1

06-10-2009 14:23:21