DEC 2009
178
Hydropneuma
Dé referentie voor aandrijf- en besturingstechniek
Partnerships in mechatronica zijn meer dan enkel goede automatisering Mechatronica omvat meer dan enkel de perfecte interactie tussen mechanische en elektronische producten en software
09
20 T H C I Z VER
JAARO
IEK
CHN
GSTE
RIN ESTU
EN B RIJF -
D AAN
09
L 20 E U N N A IRE
SOMMA
Charleroi X - P106 176 - 12,50 EUR
4de trimester - 39e jaargang - Afgiftekantoor
Driemaandelijks tijdschrift van FIMOP en BELGITRANS -
AIN
’ENTR
UES D
NIQ TECH
ANDE
OMM T DE C
TE EMEN
21 - Hydraulische vloeistoffen, nog steeds haalbaar?
31 - ‘Carbon Zero’serie: ‘net zero energy consumption’compressoren
33 - Lassen en robots: succesvolle ontwikkeling
Handling technology by Festo Van component tot systeem
Van component tot systeem U mag er zeker van zijn dat u met Festo producten alles onder controle houdt. Wij bieden u op duurzaamheid geteste Festocomponenten aan, of leveren u deze in een
Customized standard solutions
voorgemonteerd mechatronisch systeem. Wenst u pneumatische of elektrische grijpers of p prefereert u vacu端m? Festo levert u de beste oplossing voor uw toepassing. Kijk op onze nieuwe website voor een overzicht van onze inn innovaties in handling.
Festo Belgium nv Kolonel Bourgstraat 101 BE-1030 Brussel Tel : +32 2 702 32 11 Fax : +32 2 702 32 09 e-mail : info_be@festo.com http:// ww www.festo.be Intelligent
Economical
Reliable 100 - Lezersdienst
Belgische beroepsvereniging voor industriële aandrijftechnieken (mechanisch, elektrisch, mechatronisch en hydro-dynamisch)
vzw FIMOP Tel: +32 (0)2 640 77 35 Fax: +32 (0)2 640 84 80 info@fimop.be www.fmop.be
vzw BELGITRANS Tel: +32 (0)2 640 84 32 info@belgitrans.be www.belgitrans.be
RAAD VAN BESTUUR C. BENOIT, Bürkert Contromatic R. DECLEER, Decleer, Gaelens & Part. M. DE WINTER, Service Hydro M. ROELANDTS, Pall Belgium J. VERSTRAETEN, Festo Belgium
RAAD VAN BESTUUR R. PATERNOSTER, AZ Hollink Belgium L. DE GROEF Esco,Transmiss. G. HEYVAERT, MGH 2002 P. BOURGUIGNON, Hansen Transmissions L. VAN HOYLANDT, Act in Time
TOEZICHTHOUDERS N. LEBOTTE, IMI Norgren M. VANDERPERREN, Parker Hannifin
TOEZICHTHOUDERS O. VAN HEER, WEG Europe
COMMISSIES Confederatie Toetredingen Gids Algemene voorwaarden CETOP Onderwijs - IHP Events & Beurzen Repertorium Tijdschrift Automation-HP Marketing Hydraulica Marketing Pneumatiek Marketing Afsluiters E-News - Webstek Beroepsethiek
COMMISSIES MARKETING BEURZEN MEDIA WEBSITE
LEDEN 2008 AF BELGIUM ASCO NUMATICS BENELUX ATLAS COPCO COMPRESSOREN BOGE COMPRESSOREN BOSCH REXROTH BREVINI BELGIO BURKERT CONTROMATIC CLIPPARD EUROPE CQS Technologies COMPAIR GEVEKE DECLEER-GAELENS & PARTNERS DOEDIJNS KOPPEN & LETHEM Doedijns Fluidap DONALDSON ULTRAFILTER ERIKS MOTION CONTROL/IECO Euregio Hydraulics FESTO BELGIUM FLUIDTECH Freudenberg Simrit HOGESCHOOL WEST VLAANDEREN (PIH) HYDAC HYDRAULIC ASSISTANCE HYDRAUMEC INTERNATIONAL HYDRAUVISION INGERSOLL RAND BENELUX INRADA INTERNORMEN Benelux KAHO ST LIEVEN LEGRIS BELGIUM Manuli Fluiconnecto nv OLAER BENELUX PALL BELGIUM PARKER HANNIFIN PIRTEK BENELUX REM B SAUER DANFOSS SERVICE HYDRO SMC PNEUMATICS TESTO VAN DE CALSEYDE Van Heck Interpieces/Ipar VEMOFLEX Wisman Techniek
LEDEN 2008 ABB ACT IN TIME ANGST & PFISTER ATB AUTOMATION AVD BELGIUM AZ HOLLINK BELGIUM BAUDION GROUP BEGE AANDRIJFTECHNIEK BRAMMER BREVINI BELGIO CALDIC TECHNIEK BELGIUM DEFAWES’96 Eriks Motion Control ESCO TRANSMISSIONS GKN SERVICE BENELUX HABASIT BELGIUM HANSEN TRANSMISSIONS INT. L. TAS & CO MAXON MOTOR BENELUX MEA MGH 2002 NEXEN EUROPE GROUP Psi Control Mechatronics RENOLD CONTINENTAL REXNORD ROTERO BELGIUM Schaeffler Belgium SIEMENS SKF STROMAG TRANSMO VOITH TURBO WEG EUROPE
DEC 2009
BELGITRANS
Belgische Verenigingen van Fabricanten, Invoerders en Verdelers van Materiaal voor Industriële Hydraulica, Pneumatica, Automatisatie en aanverwante technieken. Lid van het Europese comité CETOP
178
FIMOP
Hydropneuma
Dé referentie voor aandrijf- en besturingstechniek
Omslagverhaal
COLOFON SECRETARIAAT Wielstraat 12 B - 2880 Bornem Tel Fimop: +32 (0)2 640 77 35 Tel Belgitrans: +32 (0)2 640 84 32 Fax: +32 (0)2 640 84 80 automation@hydropneuma.be www.hydropneuma.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER René Decleer, FIMOP p/a KHNB, Louisalaan 500, B 1050 Brussel
36 - 37 - Partnerships in mechatronica zijn meer dan enkel goede automatisering
Inhoud JAAROVERZICHT Wat u moet onthouden van 2009 EXPERT GROUP DRIVES & CONTROLS “We gaan altijd projectmatig te werk”
16
“De compressor vormt het hart van onze voertuigen”
17
REDACTIECOMITE René Decleer, Robert Paternoster en Roger Stas
TOEPASSING
REALISATIE CxO Europe Wielstraat 12 - B -2880 Bornem
testo 875 et 881 voor professionele
PUBLICITEIT Dirk Vermant – gsm: +32 (0)477 270 787 e-mail: dirk.vermant@skynet.be
Loodrecht op volle zee
Redactie Stijn Dom - tel: +32 (0)2 640 77 35 - e-mail: automation@hydropneuma.be DRUKKERIJ Artoos, Kampenhout Verspreiding 6.500 ex. NL + 4.500 ex FR Automation Magazine is een uitgave van de beroepsverenigingen Fimop en Belgitrans. De advertenties in Automation Magazine worden ter goedkeuring aan het redactiecomité voorgelegd. Alle advertenties die betrekking hebben op de technieken en de producten voor industriële automatisering komen in aanmerking voor publicatie. Alle artikels en berichten in de redactionele bijdragen van dit tijdschrift werden door de redactie geselecteerd. Zij verschijnen gratis en bevatten geen advertenties. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun teksten. Volgend nummer: maart 2010
5 - 15
“We zijn pioniers” industriële thermografie
18 - 19 25 28-29
‘Carbon Zero’-serie: ‘net zero energy consumption’-compressoren
31
Met z’n zessen solderen op een paar vierkante meter
35
Partnerships in mechatronica zijn meer dan enkel goede automatisering Machines op maat
36-37 39
REPORTAGE Hydraulische vloeistoffen, nog steeds haalbaar?
21
learnShops-debatten voltreffer op Mocon-Hydromech
26-27
THEMA-ARTIKEL Lassen en robots: succesvolle ontwikkeling
33
AUTOMATION paraît aussi en français Lid van de Unie van de uitgevers van de Periodieke Pers.
ACTUALITEIT AGENDA & BIBLIO-TECH
Copyright FIMOP 2009
178 - DEC 2009 - P 3
32 & 41-45 46
Voorwoord De onderhoudstechnicus op zijn ‘witte paard’ De recessie is gestopt, zegt men… zegt de gouverneur van de Nationale Bank van België. En hij kan het weten. Het aantal nieuwe werklozen scheert hoge toppen in de statistieken en Opel gaat ‘een klein beetje’ dicht, of niet, of wordt hervormd, of krijgt toch SUV’s (zijn dat niet die dingen die kampioen zijn in ‘vuile uitstoot’?). En toch gaat het goed in ons dierbaar België. We leveren de ‘chairman’ van Europa; we hebben al de hoogste autoriteit van de wereldsport en ons land staat helemaal bovenaan voor de belastingsdruk en… wat wil je nog meer?! Ach ja, het algemeen rookverbod wordt (half) ingeslikt… en ‘de fraudeurs’ worden vrijgelaten. H&P (Penton Publication) van november 2009 heeft op bladzijde zes de ‘editor’s page’ van Alan Hitchcox. Hij schrijft over een lezing, waarbij de spreker het had over de maatregelen die zijn firma nam om de productie te verhogen van een mijn, die slechts de helft van zijn potentieel opbracht. De firma onderzocht alle onderhoudsverslagen en rapporten om te kunnen vaststellen welke soorten storingen hadden plaatsgevonden, de frequentie van de storing en de ernst ervan. Veel storingen waren te vinden in het hydraulische systeem. Daarbij werd vastgesteld dat de meeste storingen (hydraulisch of andere) konden voorkomen worden. Lekkende slangen en pijpkoppelingen, premature pompuitval en vastgelopen kleppen kunnen door eenvoudigweg routineus preventief onderhoud vermeden worden. Dat zijn periodieke inspecties gevolgd door correctieve actie. Vind je een losgekomen slang, maak ze vast; is een pijpkoppeling losgekomen, span ze bij. Dat vraagt een routine, zoals regelmatige vloeistofmonsters nemen om de zuiverheid van de vloeistof te beoordelen. Vervang regelmatig filterelementen en sluit de filterkar aan het reservoir. Natuurlijk lijkt deze routine nogal afstompend en daar had de spreker zijn punt: mechanici zijn mensen zoals iedereen: zij houden van opwinding en uitdagingen. Dus, als een installatie uitvalt omdat een pomp het begeeft of een klep is vastgelopen, komt iedereen onder spanning omdat men de installatie weer aan de praat moet krijgen. En dan komt de onderhoudstechnicus op zijn ‘witte paard’ eraan. Hij haalt zijn verzameling supergereedschap en meetinstrumenten boven, doet zijn hocus pocus, vervangt de pomp of maakt de klep weer vrij en de machine is weer operationeel. Hij is de man van het moment, de held! Ik kan mij voorstellen, zegt Hitchcox, hoe de directie preventief onderhoud bekijkt. Ze kunnen zich afvragen waarom ze zoveel moeten betalen voor de personen, die alleen maar filterelementen vervangen of koppelingen aanspannen. Zij realiseren zich niet, of hebben het vergeten, dat al die routineklussen de machines draaiende houden en onverwachte defecten voorkomen. Het is typisch dat ze zonder die lui kunnen, maar dan moet men niet verwonderd zijn voor een langdurige uitval van de machine. Meestal heeft de directie het niet door dat een besparing van $50.000 door het ontslaan van een persoon, eindigt in een kostenverhoging van driemaal (of meer) zoveel door ongeplande stilstand in datzelfde jaar. Het is niet ongebruikelijk om hoge productiemachines een waarde van $1.000 of meer per uur toe te kennen. In dat geval zijn enkele machinedefecten genoeg om de personeelsbesparingen te compenseren. AUTOMATION Magazine - Hydropneuma bestaat straks 40 jaar. ‘Ons’ tijdschrift verscheen voor de eerste keer in mei 1970 en verjaart in mei 2010 voor de veertigste keer. Er zal modest gefeest worden. Zelfs de crisis zal dat niet kunnen tegenhouden. Misschien is mei 2010 dan al crisisvrij… wordt er gedroomd. We vragen aan alle medewerkers van het eerste uur zich kenbaar te maken. Het juninummer van AUTOMATION Magazine - Hydropneuma zal (bijna) volledig gewijd zijn aan de geschiedenis van dit tijdschrift en de medewerkers. R.P.A.Decleer Verantwoordelijke uitgever n P 4 - 178 - DEC 2009
TECHNIQUES D’ENTRAINEMENT ET DE COMMANDE
SOMMAIRE ANNUEL 2009
AANDRIJF - EN BESTURINGSTECHNIEK
JAAROVERZICHT 2009
Pneumatische aandrijvingen Hydraulische aandrijvingen Compressoren Afsluiters Ventielen Vacuümtechniek Elektrische aandrijvingen Mechanische aandrijvingen Motion control Sensoriek Veldbussen Besturingssoftware Controlesystemen Besturingssystemen Montagetechnieken Handlingtechnieken Perslucht
In maart 2010 verhuist REM-B HYDRAULICS naar de gloednieuwe productiegebouwen in Beerse-Zuid! Rouwbergskens 5, 2340 Beerse WIj InvEStEREn In:
OnZE SpECIALItEItEn:
• Nieuwe hydraulische testbanken voor pompen en motoren tot 400 KW
• Herstellen van hydraulische pompen, motoren en ventielen
• Montage- en demontageput voor hydraulische cilinders tot 16 ton
• Herstellen van hydraulische cilinders, chromeren, honen, testen
• Draai-, frees-, slijpmachines en hoonmachine tot 10 m en 1 m diameter
• Levering, herstelling en verhuur van high-force tools, bolting en tensioning apparatuur
• 500 zonnepanelen, 105.000 KWh/jaar • 3200 m2 atelieroppervlakte, 1000 m2 bureauoppervlakte
• Levering en verhuur van filtratie-units, purifiers, deeltjesteller, ... • Levering van alle merken hydraulische componenten (3,5 mio euro voorraad)
www.remb.be Vaartstraat 69, 2340 Beerse | +32 14 62 28 60 Omer de Vidtslaan 74, 1760 Roosdaal | +32 54 34 49 75 sales@remb.be | repair@remb.be 101 - Lezersdienst
DOSSIER
Jaaroverzicht 2009: Aandrijf- en besturingstechniek Snelheid en kracht in een draagbare draadloze hydraulische pomp
maxon medical is ISO 13485 gecertificeerd
Introductie van een 100% inline pneumatische bediening
104 - Lezersdienst 107 - Lezersdienst 110 - Lezersdienst 113 - Lezersdienst 116 - Lezersdienst
SMC Pneumatics organiseert succesvolle Technology Events
Atlas Copco wint P&A Best Product Award 2008
115 - Lezersdienst
114 - Lezersdienst
Stikstofgeneratoren: pure, goedkope en milieuvriendelijke stikstof
WEG Europe wordt WEG Benelux
112 - Lezersdienst
Nieuwe drive unit op basis van TwinSpin
111 - Lezersdienst
De nieuwe elektronische drukschakelaar PE5
Innovatieve ‘Bullet Valves’
109 - Lezersdienst
108 - Lezersdienst
Kantfrees geeft zelfs onder vollast niets toe
Parker introduceert de Moduflex FRL
106 - Lezersdienst
105 - Lezersdienst
Warmhoudvitrines met stootdempers
MPS brengt nieuwe toepassingen voor pneumatische cilinders
103 - Lezersdienst
102 - Lezersdienst
Nieuw: robuuste compacte lineaire eenheid Delta 200
LEZERSSERVICE: Voor meer informatie, bezorg ons het ingevulde formulier op pagina 47 met het nummer van uw keuze. 178 - DEC 2009 - P 7
Meeste kracht per kilo.
Meeste kracht per ruimte.
Maximale kracht in minimale ruimte – daar draait alles om bij onze nieuwe MOTOX-reeks motorreductoren. Met een nominaal aandrijfkoppel tot 20.000 Nm en een groter nominaal tandwielkoppel dan vergelijkbare motorreductoren van dezelfde grootte. MOTOX rondt onze aandrijfportefeuille af in het vermogensbereik van 0,09 kW tot 200 kW voor alle overbrengingstypes. Overtuig uzelf van zijn krachtige prestaties. Wenst u meer informatie? Fax uw vragen naar: 02 536 22 90 of mail naar industrie.be@siemens.com. Setting standards with Totally Integrated Automation. www.siemens.be/drives 117 - Lezersdienst
DOSSIER
Jaaroverzicht 2009: Aandrijf- en besturingstechniek
119 - Lezersdienst
123 - Lezersdienst 126 - Lezersdienst 129 - Lezersdienst
131 - Lezersdienst
132 - Lezersdienst
Miniatuur geleide cilinder completeert de reeks
Revolutionair en robuust – de Mile-Encoder
130 - Lezersdienst
IECEx certificering van solenoids
Nieuwe stappenmotor van Oriental Motor
128 - Lezersdienst
Neuwe compressoren Airbox en Airbox Center
127 - Lezersdienst
Safety First!
Hansen levert eerste tandwielkast uit Chinese Fabriek
125 - Lezersdienst
Nieuwe CSI 6500 Machinery Health® Monitor
124 - Lezersdienst
AC700F wint Control Engineering Choice Award 2008
Elmo-Rietschle lanceert nieuwe schroefvacuümpomp
122 - Lezersdienst
VisuNet GMP: regelen en monitoren in GMP-omgevingen
121 - Lezersdienst
Nieuwe Barksdale 9000serie 30x30 mm elektromechanische drukschakelaar
Piab Vacustat Coax
120 - Lezersdienst
MONTECH transportbanden: de ‘kleintjes’ worden groter
118 - Lezersdienst
HBM precix loadcells leverbaar in C6 kwaliteit
LEZERSSERVICE: Voor meer informatie, bezorg ons het ingevulde formulier op pagina 47 met het nummer van uw keuze. 178 - DEC 2009 - P 9
krachtige beweging Brevini Fluid Power brengt u verder Wereldwijd hebben onze producten in diverse sectoren hun sporen verdiend. Wij bieden de complete productrange voor elk hydraulisch systeem en zien het oplossen van uw problemen op het gebied van hydraulica als onze grootste uitdaging. Met onze eigen testfaciliteiten en onderdelenmagazijn in Nederland is de aftersales bovendien sterk ondersteund. Brevini Fluid Power is hĂŠt sterke merk als het gaat om betrouwbare hydraulische systemen. Of het nu gaat om losse componenten, complete custom made hydraulische systemen of turnkey projecten, onze innovatieve producten garanderen dat u in beweging blijft.
Brevini Fluid Power Benelux RĂśntgenweg 24 2408 AB Alphen aan den Rijn Postbus 764 2400 AT Alphen aan den Rijn T +31 - 172 - 47 08 70 F +31 - 172 - 47 76 67 info@brevinifluidpower.nl www.brevinifluidpower.nl
133 - Lezersdienst
134 - Lezersdienst
DOSSIER
Jaaroverzicht 2009: Aandrijf- en besturingstechniek Compacte G3 SCARA robot met optie geknikte arm
INFINITY: leidingnet tot D110 voor perslucht én vacuüm
De nieuwe Mitsubishi serie FRA741 frequentieregelaars
137 - Lezersdienst 140 - Lezersdienst 143 - Lezersdienst 146 - Lezersdienst
145 - Lezersdienst
OEM positioneermodule
Micro-automatiseringsoplossingen, Sinamics aandrijvingen, hoog efficiënte motoren 149 - Lezersdienst
147 - Lezersdienst
De nieuwe SK200E met geïntegreerde AS-interface
Mentor MP DC drive
148 - Lezersdienst
144 - Lezersdienst
I/O-IPC: automatiseringstoestel gebaseerd op Linux 2.6 met RT-Preempt Patch (real-time)
PCD Web-Panels met touchbediening
142 - Lezersdienst
Het nieuwe Vipa SLIO gedecentraliseerd smart I/O systeem
141 - Lezersdienst
CX8000-serie embedded PC’s met een ARM-CPU van 400 MHz en MicroSD-kaart
Nieuwe rode laser afstandssensor voor middellang bereik DT50
139 - Lezersdienst
138 - Lezersdienst
Oil Condition Monitor IVS 01 Internormen
WAGO BACnet/IP-controller 750-830 uit stock leverbaar
136 - Lezersdienst
135 - Lezersdienst
Rotatierem op de Basic Rex
LEZERSSERVICE: Voor meer informatie, bezorg ons het ingevulde formulier op pagina 47 met het nummer van uw keuze. 178 - DEC 2009 - P 11
Air compressors for every application
A division of Geveke
Engineering Energy audit Service 24/7 Compressor Rental
We keep your industry running !
Compair Geveke NV Leuvensesteenweg 248a • B-1800 Vilvoorde Tel.: 02 720 48 90 • 02 721 17 60 sales.compair@geveke.be • www.compair.be 150 - Lezersdienst Ad_automag_2009.indd 1
16/02/2009 15:32:10
Maatwerk in Pneumatica
n.v.
Boterhamvaartweg, 2 BE-2030 Antwerpen
+32 3 546 40 80
www.hydro.be
De Toegevoegde Waarde in Pneumatica 151 - Lezersdienst
DOSSIER
Jaaroverzicht 2009: Aandrijf- en besturingstechniek Motodrive lineaire actuator, uitgerust met een stappenmotor
Nieuwe camera’s van Dalsa: de HM640, de HM1024 en de HM1400
154 - Lezersdienst 157 - Lezersdienst 160 - Lezersdienst
159 - Lezersdienst
Innovatieve sensortechnologische oplossing voor de voeding-, dranken- en farmaceutische industrie
Miniaturisering: de MiniTwin met veiligheidslichtscherm
163 - Lezersdienst
Robottypes van Epson: de RS3 Spider, de SCARA G3 en de 6-assige C3
165 - Lezersdienst
OAC (Oil Air Coolers): een scala olie/luchtkoelers met een hoog prestatievermogen 164 - Lezersdienst
Industriële componenten van Parker Hannifin
De eerste industriële 3D sensor
166 - Lezersdienst
161 - Lezersdienst
De Spectro-3-Pol-50 kleurensensor met ingebouwde polarisatiefilter
Robuuste encoders van Baumer Hübner
162 - Lezersdienst
158 - Lezersdienst
Nieuw gamma ‘Filament-wound’glijlagers
Nachi Quest: een nieuwe generatie groefkogellagers
156 - Lezersdienst
155 - Lezersdienst
SMB en SMR Modules voor met een draagvermogen tussen 1250 en 5000 N
Movitrans: een systeem van contactloze stroomvoorziening voor mobiele installaties
153 - Lezersdienst
152 - Lezersdienst
De nieuwe W22 motoren, verkrijgbaar in de IE1, IE2 en IE3
LEZERSSERVICE: Voor meer informatie, bezorg ons het ingevulde formulier op pagina 47 met het nummer van uw keuze. 178 - DEC 2009 - P 13
Turnkey to solutions U zoekt een pasklare oplossing voor een aandrijftechnisch vraagstuk? Hydrauvision is het vertrouwde adres voor aandrijftechniek in de volle breedte... systeembouw, revisie,
Innovative Perfection
service, testen, certificeren, storingsdienst, verhuur en componentendistributie... Hydrauvision heeft het in huis.
Solution Reliability
www.hydrauvision.com NL_excelonpro_ad_v1.qxp
26/8/09
11:04
Página 1 167 - Lezersdienst
WAAR VOOR UW GELD MET DE NIEUWE FRL VAN NORGREN (FILTER-REDUCEERVENTIEL-SMEERTOESTEL)
EXCELON® PRO ADVANTAGE » WIN TIJD Pasklaar voor montage en gebruik » BESPAAR RUIMTE Hoogtechnologisch composietmateriaal reduceert gewicht en afmetingen » BESPAAR GELD Geïntegreerde insteekkoppelingen, bevestigingsklemmen en manometer Norgren, die 85 jaar geleden aan de wieg stond van de persluchtverzorging, geeft de toon aan met producten waarvan de kwaliteit, de betrouwbaarheid en de lange levensduur alom bekend zijn. Met de Excelon Pro hebben we de persluchtbehandeling opnieuw uitgevonden: een compacte, waardevolle en hoogtechnologische nieuwkomer die werd ontworpen als een pasklaar antwoord op de vraag en de noden van de Norgren klant. De Pro reeks biedt u bovendien de meest recente polymeer materialen in een product dat Norgren en zijn klanten de toekomst binnenleidt. Voor meer informatie, surf naar www.norgren.com/excelonpro of neem contact op met Norgren N.V. op tel. +32 2 333 44 11 of per mail op sales@be.norgren.com 168 - Lezersdienst
DOSSIER
Jaaroverzicht 2009: Aandrijf- en besturingstechniek De VibChecker: nieuw instrument voor on-site trillingsmetingen en analyse
Manuli Rubber Industries neemt Hebu over
Decentrale frequentieomvormers
171 - Lezersdienst 174 - Lezersdienst 180 - Lezersdienst
182 - Lezersdienst
181 - Lezersdienst
183 - Lezersdienst
Concens elektrocilinders aantrekkelijk alternatief voor perslucht en hydraulica
Kabelwartels voor elke toepassing
Exlar elektromechanische TRITEX II actuator, direct op 230 Vac
177 - Lezersdienst
3 stageprojecten door vhtileerlingen bij tvh genomineerd
179 - Lezersdienst
Maatwerk in pneumatica
178 - Lezersdienst
Altivar 12: Snelheidsregelaars voor asynchrone kooiankermotoren
De kracht en prestatie van een compact cilinder met het profiel van een ovale cilinder 176 - Lezersdienst
175 - Lezersdienst
learnShops-debatten: nieuw concept gelanceerd op MoconHydromech 2009
RTC West-Vlaanderen organiseerde voor 3500 West-Vlaamse leerlingen een gratis VCA-examen 173 - Lezersdienst
172 - Lezersdienst
De nieuwe olievrije compressoren van de SL Serie: voorbeeldige luchtkwaliteit en klein formaat
De ISV installatiewandverdelers op basis van de AE-wandkasten
170 - Lezersdienst
169 - Lezersdienst
Decontactoren maken een elektrische motor in seconden los
LEZERSSERVICE: Voor meer informatie, bezorg ons het ingevulde formulier op pagina 47 met het nummer van uw keuze. 178 - DEC 2009 - P 15
Expert Group Drives & Controls
Expert Group Drives & Controls
Bart Aerts Chef Productie Tiense Suikerraffinaderij
Kurt Coppens Dienst Nutsvoorzieningen Gent Industries nv
Marc Crop Technisch directeur Vandemoortele
Marc Gerits Superintendent Plant & Equipment Engine Ford-Werke GmbH
Philippe Haegeman Directeur Productie CBR
Frank Hanselaer Chef Productie Recticel
Martial Melis Directeur Productie Air Products
Jozef Verdonck Vice President Operations Agfa Materials
Filip Vlaminck Project Manager/ Preventieadviseur De Pecker
Yves Radermecker managing director UCA
John Ostermeyer Technology Team Umicore Precious Metals
Jan Vercammen, Engineering Manager RIZLA+ (Ets. L. Lacroix Fils nv)
“We gaan altijd projectmatig te werk” De Pecker heeft drie hoofdactiviteiten: machinebouw en herstellingen en onderhoud. Het gaat telkens om stukwerk (en dus niet om seriebouw van machines). De klanten van het bedrijf uit Gent zijn van verschillende pluimage: universiteiten, brouwerijen, maar ook bedrijven uit de rubberindustrie en producenten van matrassen. Filip Vlaminck is projectleider bij De Pecker en heeft binnen het bedrijf 17 jaar ervaring op het gebied van automatisering en aandrijftechnieken. De Pecker heeft 65 mensen in dienst. In 2008 nam herstellingen en onderhoud 80% van de projecten in beslag en machinebouw 20%. Men gaat altijd projectmatig tewerk. Er zijn geen specifieke klanten noch producten en ook geen afgelijnd marktsegment. De criteria die De Pecker hanteert bij de keuze van de leveranciers zijn de volgende: • prijs/kwaliteit is cruciaal, zeker omdat het stukwerk is; • het gaat om installaties met een lange levensduur waadoor de kwaliteit van de producten doorslaggevend is.
Maatwerk “Bij de machinebouw gebruiken wij allerlei soorten aandrijvingen”, vertelt Vlaminck. “Zowel hydraulische, pneumatische als servoaandrijvingen. Het hangt af van project tot project en van klant tot klant. Alles hangt af van het project en van wat de klant precies wil. We werken vooral samen met Lenze, Siemens en Festo.” Het maken van stuurkasten en de ontwikkeling van software worden uitbesteed. Soms wordt er een beroep gedaan op engineering bureaus en komt er versterking van freelancers en tekenaars. De ontwikkelingen zelf gebeuren altijd intern. De Pecker spreekt ook soms universiteiten aan als er complexe materie aan bod komt. “In
P 16 - 178 - DEC 2009
sommige gevallen ontwikkelt de klant een installatie en wordt er aan ons gevraagd om een aantal zaken aan te passen”, aldus Vlaminck. “Zo loopt er nu een project bij chocoladeproducent Callebaut.”
Uitdagingen De know-how en de ervaring van de medewerkers zijn cruciaal. Vlaminck: “Daarbij komen heel wat aspecten kijken: opleiden van Filip Vlaminck, projectleider bij De nieuwe mensen, ervoor Pecker: “In sommige gevallen ontzorgen dat de medewikkelt de klant een installatie en werkers all round worwordt er aan ons gevraagd om een den en inspelen op de aantal zaken aan te passen.” activiteit van stukwerk. We hebben verschillende profielen nodig: van machinebewerkers over lassers tot monteurs. Het is aartsmoeilijk om de juiste mensen te vinden. Het moeten all rounders zijn met veel technische bagage. Verder moeten ze flexibel zijn en over veel vakkennis beschikken. Het voordeel is dat er bij ons altijd verschillende projecten lopen zodat de medewerkers telkens andere uitdagingen voorgeschoteld krijgen.” n 184 - Lezersdienst
Expert Group Drives & Controls
De voertuigen van UCA hebben enorm veel perslucht nodig om de remmen van de wagons te lossen. Iedere wagon heeft zo’n 350 liter perslucht nodig. Als de wagon geparkeerd staat, moet je de lucht aflaten. Om de wagon opnieuw op te pompen heb je een groot debiet nodig.
“De compressor vormt het hart van onze voertuigen” Sinds 1981 is UCA gespecialiseerd in het bouwen van wegspoorvoertuigen. UCA bouwt voertuigen die tot 2.500 ton kunnen voortslepen. Het bedrijf uit Merksem combineert de voordelen van spoor- en wegverkeer in één voertuig voor alle terreinen en biedt een ruim gamma van nutsvoertuigen aan: motorrijtuigen die zowel op een asfaltweg als op de rails van het spoorwegnet kunnen ingezet worden. De Antwerpse haven heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van UCA. Toen het bedrijf werd opgestart, zijn er heel wat spoorsystemen aangelegd in de haven van Antwerpen. Er was veel vraag naar degelijke wegspoorvoertuigen omdat er regelmatig wagons ontspoorden of te laat remden zodat er aanzienlijke schade werd opgelopen. De wagons van UCA waren veel steviger en dat bleek ook in de praktijk. Op dit ogenblik strekt de afzetmarkt van UCA zich over heel Europa (Benelux, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Roemenië en Zwitserland) uit. “Onze klanten zijn bedrijven met grote sites die een eigen spoorwegennet hebben”, zegt Yves Radermecker, managing director van UCA. “Onze voertuigen kunnen zowel op de weg als op het spoor rijden. Ze leveren heel veel koppel (trekkracht) en halen een snelheid van maximum 25 km per uur. Maar voor rangeerwerk en om wagons te vullen hoef je geen hoge snelheid te halen.”
Groot debiet Tegenwoordig gebruikt UCA vooral JCB-voertuigen omdat die meer trekvermogen hebben. De voertuigen van Unimog, die vroeger veel werden gebruikt, rijden sneller en zijn geschikt voor langere afstanden. Een wegspoorvoertuig heeft een levensduurte van ongeveer 10.000 uren. Dat komt gemiddeld overeen met 10 tot 13 jaar. De aankoopprijs ligt tussen de 260.000 en 400.000 euro. De voertuigen van UCA hebben enorm veel perslucht nodig om de remmen van de wagons te lossen. Iedere wagon heeft zo’n 350 liter perslucht nodig. Als de wagon geparkeerd staat, moet je de lucht aflaten. Om de wagon opnieuw op te pompen heb je een groot debiet nodig. En daar komt Kaeser Kompressoren in het
Yves Radermecker, managing director van UCA: ““We gebruiken ook perslucht voor het koppelsysteem, dat pneumatisch wordt gestuurd.”
spel. Het oppompen gaat enorm snel dankzij het gebruik van een schroefcompressor. “We zijn met Kaeser in zee gegaan omdat we veel belang hechten aan de verhouding tussen prijs en kwaliteit”, aldus Radermecker. “De kantoren van Kaeser bevinden zich ook dicht bij Antwerpen wat de samenwerking alleen maar ten goede komt.”
Bedrijfszekerheid “We gebruiken ook lucht voor het koppelsysteem, dat pneumatisch wordt gestuurd”, gaat Radermecker verder. “Het gaat hier om een compressor die een debiet van 2,6 m3 per minuut levert. Het is een mobiele compressor van het type M26.” In de totale kostprijs van een wegspoorvoertuig bedraagt het aandeel van de compressor zo’n 6% à 7%. De compressor is volledig ingebouwd in de machine. Het is een klein stuk van de volledige investering, maar het is een heel belangrijk onderdeel. De bedrijfszekerheid wordt erdoor gegarandeerd. De compressor kan je vergelijken met het hart van een lichaam. Ook in de productie-afdeling is de compressor van Kaeser cruciaal. “Het is een statische compressor die elektrisch wordt aangedreven”, aldus nog Radermecker. “In onze wegspoorvoertuigen hebben we twee types gebruikt. De eerste werd hydraulisch aangedreven, maar daar zijn we van afgestapt omdat de hydromotor te veel pk’s van het voertuig afnam. We hebben dan beslist om de compressor apart aan te drijven. Hij werkt nu volledig autonoom en is compleet modulair in de machine ingebouwd.” Het onderhoud en de herstellingen doet UCA zelf. Maar als er ergens (eender waar ter wereld) een ernstige storing is kan er altijd een beroep gedaan worden op de vestiging van Kaeser in het betreffende land. n
In de motorrijtuigen van UCA, die op de rails van het spoorwegnet ingezet kunnen worden, is de compressor van Kaeser ingebouwd.
185 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 17
TOEPASSING
Het wereldwijde vermogen van zee-energie zou goed zijn voor een derde van de huidige elektriciteitsbehoeften. Uit geschikte gebieden, zoals de kustlijnen met uitgesproken getijden of met een hoge golfenergie, kunnen we een groot gedeelte van de energiebehoeften halen.
“We zijn pioniers” Hernieuwbare energiebronnen zouden nu al de toekomst binnen handbereik kunnen brengen. Maar we mogen ons niet blindstaren op wind- en zonne-energie, zegt prof. Jürgen Schmid, lid van de raad van bestuur van het instituut voor zonne-energie (ISET) in Kassel, Duitsland, dat alle soorten van hernieuwbare energiebronnen bestudeert. Waarom is er zo veel belangstelling voor zee-energie? “In de eerste plaats is energiewinning uit zee heel boeiend. Het is ook nieuw en exotisch. We moeten het echter in het bredere kader van hernieuwbare energiebronnen plaatsen. Op dit ogenblik wordt 1 procent van de elektriciteit wereldwijd geleverd door windenergie, 16 procent door hydro-elektrische energie, 16 procent door kernenergie en het grootste gedeelte door steenkool. Het kan dus niet anders dan dat we steenkool moeten vervangen. We kunnen daarbij ofwel gebruikmaken van schone steenkool met zero-emissie, een zeer complexe technologie die op dit moment technisch niet haalbaar is. Ofwel op zoek gaan naar alternatieven. We hebben onderzocht of de steenkool vervangen kan worden door hernieuwbare energieën. Het antwoord is klaar en duidelijk: absoluut, het potentieel en de beschikbare technologieën zijn voorhanden.” Aan welke hernieuwbare energiebronnen denkt u dan? “Eigenlijk aan verrassend weinig. Op middellange termijn hebben we de bestaande hydro-elektriciteit, windenergie en biomassa, en dat is het. Zonne-energie speelt natuurlijk ook een belangrijke rol, maar die moet nog verder ontwikkeld worden. Het zal zeker nog twintig jaar duren voordat deze energiebron een belangrijke
Prof. Jürgen Schmid van het instituut voor zonne-energie (ISET): “Er bestaat geen enkel energiegebruik dat volledig neutraal blijft voor het milieu maar ik ben ervan overtuigd dat de zee-energie een eerder onschadelijke technologie is.”
bijdrage kan leveren. Theoretisch zou het mogelijk zijn om met deze bronnen volledig tegemoet te komen aan de elektriciteitsbehoeften. Maar in werkelijkheid worden deze bronnen niet gelijklopend verdeeld. Daarom moeten we ook andere energiebronnen voorzien: zonne-energie en geothermische energie, maar ook zee-energie.” Wanneer zal dat mogelijk zijn? “De zee-energie zal de weg van alle technologieën moeten volgen, dat is een natuurlijke evolutie. Als we het vergelijken met de voortgang in de luchtvaart, zitten we nu in de tijd van de gebroeders Wright, het pioniersstadium dus. De testinstallaties die we nu hebben, zullen gevolgd worden door andere pilootprojecten met enkele afzonderlijke eenheden. Daarna zal een eerste klein park volgen, en pas daarna serieproductie. Ik denk hierbij aan een periode van 20 jaar, waarvan er al 5 à 10 jaar achter ons liggen.”
Kopzorgen
Deze kleine vloeistofgeneratoren volgen de flux en de reflux van de golven en zetten de lineaire verplaatsingen om in elektrische stroom.
P 18 - 178 - DEC 2009
Welke voordelen heeft zee-energie ten opzichte van andere groene energiebronnen? “Een belangrijk punt is dat de verschillen tussen het maximale en gemiddelde vermogen van de zee-energie minder uitgesproken zijn dan bij wind- of zonne-energie. De zon schijnt niet continu en de wind is heel instabiel. Golfenergie is vrij uniform. En wat energie uit de zeestromingen betreft, weten we precies wanneer het nulpunt en de maximumpiek worden bereikt. Zo zal zee-energie veel gemakkelijker geplaatst kunnen worden in het toekomstige bevoorradingsschema dan de onzekere bevoorrading gebaseerd op wind en zon.”
TOEPASSING
Welke zijn de specifieke problemen die gepaard gaan met de winning van zee-energie? “We moeten werken in gebieden met een hoge energie, waar de zee ruw is en waar er sterke golven zijn. Nu hebben we nog te weinig ervaring met het gebruik van technische apparatuur in deze zware zeeomgeving. Zo hebben we bijvoorbeeld problemen met corrosie door het zoute water en met de ondergrond. Tijdens een eerste test is een boorgat ingestort. We hebben nog niet genoeg inzicht in de verhoudingen tussen de stromingen, de voorspelbaarheid van de golven en de interactie tussen de windenergie en de golven. En dan hebben we het nog niet over het transport van de elektriciteit tussen de generatiepunten en de distributienetwerken, dat ons ook heel wat kopzorgen bezorgt.” Welke zijn de meest geavanceerde en meest veelbelovende projecten voor zee-energiewinning? “Volgens mij is de interessantste oplossing het winnen van zeeenergie onder water. Ik sta terughoudend tegenover het winnen van golfenergie net boven het wateroppervlak. De hydraulische krachten die rechtstreeks worden uitgeoefend op de mechanische onderdelen zijn zodanig groot, dat ze de apparatuur gemakkelijk kunnen vernietigen. Zo liggen de overlevingskansen van de drijvende omzetters van golfenergie heel laag en is de betrouwbaarheid van de werking nog verre van goed. Het gebruik van turbines die energie halen uit de zeestromingen is veel gemakkelijker. Hun principe werkt uitstekend voor de winning van windenergie, waardoor we er zeker van kunnen zijn dat dit ook de beste keuze is voor de zeestromingen. Toch zal elke locatie specifieke functionele profielen vereisen.”
Onschadelijke technologie Wat moet er nog gedaan worden vóór de energiewinning optimaal wordt? “Het is heel belangrijk dat de pilootinstallaties zorgvuldig worden geanalyseerd. In de meeste gevallen is deze fase veel te kort en nochtans is ze heel belangrijk voor de configuratie, de sturing, de lasten, de specifieke kenmerken van de stromen, de aansluiting op het netwerk en uiteraard de impact op en van de zeeomgeving – de fauna en flora.” Zijn er in dit opzicht controversiële punten? “Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de feiten en de gevaren. Toen ik het concept oorspronkelijk introduceerde, dachten bepaalde mensen dat de vissen gedood zouden worden door de schoepen. Dat is onmogelijk omdat de rotors heel langzaam draaien. Een groter probleem is het lawaai dat we genereren bij de installatie en het gebruik van de apparatuur. De gevolgen hiervan moeten nader onderzocht worden. Er bestaat geen enkel ener-
Energiebevoorrading binnen 30 jaar Volgens professor Schmid zal de bevoorrading er in 2040 als volgt uitzien: windenergie 50%, biomassa 25%, hydro-elektriciteit 12%, zonne-energie 10% en zee-energie 3%. Op het eerste gezicht lijkt 3 procent niet veel, maar het is wel meer dan 1000 terawatt, om en bij het dubbele van het elektriciteitsverbruik in Duitsland of het vierdubbele van de stroom die wereldwijd geproduceerd wordt door de windenergie. Die heeft tot nog toe voor 400.000 jobs gezorgd en toont de socio-economische mogelijkheden aan van de zee-energie.
Het op punt stellen van het transport van de elektriciteit tussen de generatiepunten en de distributienetwerken bezorgt het ISET heel wat kopzorgen.
Huidige technologieën • Turbines voor zeestromingen: Net zoals bij windmolens draait een rotor onder het water in de zeestromingen. Het ISET gebruikt nu het prototype Seaflow ter hoogte van de kust ten zuiden van Engeland. • Drijvende golfslagcentrales: De drijvers worden aan elkaar bevestigd om tapijten of slangen te vormen. De hydraulische vijzels in de verbindingen zetten de golfbewegingen om in elektriciteit. • Aerodynamische golfslagcentrales: De golven die op de kust breken, worden in een schoorsteenvormige tube gestuurd. De flux en reflux van de waterkolom drukt de lucht door een generator en trekt deze dan weer terug. Op de Faeröereilanden wordt momenteel een installatie gebouwd van 800 megawattuur.
giegebruik dat volledig neutraal blijft voor het milieu maar ik ben ervan overtuigd dat de zee-energie een eerder onschadelijke technologie is.” Hoe kan de industrie bijdragen om het gebruik ervan te bevorderen? “Hier stap ik van het meer algemene over naar het meer concrete op nationaal niveau: ik zou willen dat er in Duitsland een consortium wordt opgericht om de nodige technologie te ontwikkelen voor het gebruik van zee-energie en door te dringen op de internationale markt. Er bestaan al verschillende samenwerkingsverbanden maar we zien dat er binnen Duitsland nog onvoldoende gebruik wordt gemaakt van de synergie-effecten. Er bestaan weinig lokale mogelijkheden op het gebied van zee-energie. Daarom is het ook geen prioritaire doelstelling in het energiebeleid, hoewel zeeenergie belangrijk blijft op het vlak van export van technologieën.” n
186 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 19
| PC11-34BD |
De compacte wonderen voor de schakelkast
C6915
C6925
C6920
C6930
Motek Halle 9, Stand 9108
www.beckhoff.be/C69xx IPC
I/O
Motion
FachPack 2009 Halle 9, Stand 240
Automation
Beckhoff-schakelkast-PC-serie C69xx Compacte, robuuste aluminiumbehuizingen Beckhoff-moederborden van 3½ inch C6915: Intel® Atom™, zonder ventilator C6925: Intel® Celeron® M ULV 1 GHz, zonder ventilator C6920: Intel® Core™ Duo of Core™2 Duo C6930: Intel® Core™ Duo of Core™2 Duo, On-Board-SATA-RAID-1-Controller Beckhoff Automation BVBA, Kempische Steenweg 305 bus 202, 3500 Hasselt Telefoon : + 32 (0) 11 / 24 08 00, Fax : + 32 (0) 11 / 24 08 01, info@beckhoff.be www.beckhoff.be 187 - Lezersdienst
BECKHOFF New Automation Technology
REPORTAGE
In de vorige editie kon u deel 1 van de reportage over hydraulische vloeistoffen lezen. Hieronder leest u het tweede en tevens laatste deel.
Hydraulische vloeistoffen, nog steeds haalbaar? Er zijn veel soorten hydraulische vloeistoffen en de vraag is dan ook waarom. Bestaat er een ideale hydraulische vloeistof of is dit een ridicule overweging? Vele eigenschappen van een hydraulische vloeistof staan diametraal tegenover de toepassing waarin ze zouden gebruikt worden. Het kiezen van een hydraulische vloeistof is altijd (weer een sterk woord) een compromis.
Viscositeitsindex Hydraulische vloeistoffen worden dun vloeibaar wanneer ze verwarmd worden. De mate waarin dit gebeurt, is bekend als de viscositeitsindex (VI) en hoe kleiner die mate van dunner worden hoe groter het VI-getal. Een VI is een minder grote afhankelijkheid van temperatuursveranderingen, daarom wordt een hoge VI gewenst. Temperatuursafhankelijkheid is immers het grootste nadeel van een hydraulisch systeem. Daarom tracht men VI verbeteraars toe te voegen. Deze zijn meestal polymeerkettingen waardoor de graad van temperatuursafhankelijkheid vermindert.
De verhouding tussen viscositeit en mechanische, volumetrische en algemene efficiëntie. temperatuursbereik moet veel breder; daarom worden vooral VI verbeteraars ingezet in de mobiele sector. Voorbeeld: gewone temperatuursbereik van -8°C voor 1.000 cSt als start viscositeit en 70°C voor het minimum van 10 cSt, worden door een hoger VI :-15°C en 82°C.
Viscositeit – druk – verhouding De viscositeit is ook afhankelijk van de werkdruk. De viscositeit verhoogt exponentieel met de druk bij constante temperatuur. De formule schrijft zich zo: η = η0 . eb.p [Pa . s]
De verhouding tussen viscositeit en temperatuur. Het mechanisme is gebaseerd op het feit dat deze polymeermoleculen zich opkrullen bij koude en zich geleidelijk strekken bij geleidelijk verhogen van de temperatuur. Te lange moleculen kunnen afgebroken worden in de pompen, motoren en kleppen door het afschuivingseffect en zelfs de filtreerbaarheid bedreigen. Verbeteraars zijn: poleolefinen, polymethacrylaten en polyalkyl styrenen. Deze additieven hebben als effect dat de viscositeit vergroot bij hoge temperaturen. Laat de stationaire hydraulica ~50°C voorschrijven als best werkingstemperatuur; de mobiele toepassingen hebben niet die keuze. Het
Hydrokinetische viscositeit. 178 - DEC 2009 - P 21
REPORTAGE
Waarbij η0 de beginviscositeit is bij bijvoorbeeld 1 bar absoluut; b is de viscositeit-drukfactor. Die is afhankelijk van: de soort olie (b stijgt bij hoger gehalte aan naftenen of aromaten; bij hoog paraffine gehalte is de invloed van de druk op de viscositeit het kleinst) de temperatuur t en de druk p. Merk dat de invloed van de druk op de viscositeit niet te verwaarlozen is. Een verhoging van 200bar geeft een verhoging van η = 0,034 Pa.s tot 0,048 Pa.s bij 50°C of een vermeerdering met 41%. Bij een drukverhoging van 0 naar 350 bar is de vermeerdering 94%.
Samendrukbaarheid Ondanks het feit dat we allen op school geleerd hebben dat vloeistoffen niet samendrukbaar zijn, is dit slechts waar ten opzichte van de samendrukbaarheid van gassen. In werkelijkheid is ook olie samendrukbaar. Het is een nadeel, want een starre overbrenging heeft geen signaalvertraging. Anderzijds is een flexibele, elastische olie niet altijd een nadeel; soms kan een dempende factor in een systeem welkom zijn. Samendrukbaarheid betekent een volumevermindering bij gelijke massa onder drukverhoging. Al naargelang de aard van de toestandverandering wordt onderscheid gemaakt tussen adiabatische en isotermische samendrukbaarheidscoëfficiënten. De isotermische samendrukbaarheidscoëfficiënt is 1,15 maal groter dan de adiabatische. Aangezien de drukveranderingen in hydraulische systemen meestal zeer snel opeen volgen, kan worden aangenomen dat er sprake is van adiabatische toestandvernaderingen. Andere karakteristieken - Lucht in olie > luchtafscheidend vermogen - Warmte – warmtecapaciteit – warmtegeleiding
voor hoge werktemperaturenverf, elastomeer,plastiek verenigbaarheid te testen niet verenigbaar met minerale olie goede slijtagebescherming polyethyleenglycolen zijn in water oplosbaar. Synthetische ester (‘bio’): milieu accepteerbaar biologisch snel afbreekbaar verf, dichtingen moeten uitgetest lage wrijvingscoëfficiënt zeer hoge draagkracht, goede slijtagebescherming. hoge zuiveringswerking. * minerale basisoliën (88%) bestaan uit: 98 % paraffinische olie <1% naftenische olie <1% witte olie ca 2% gehydreerde paraffinische olie *synthetische basisoliën (12%) bestaan uit: ca 80% ester ca 20% polyclycol <1% polyalfaolefinen <1% alkylaten.
De belangrijkste additieven in de hydraulische vloeistoffen
Hydraulische vloeistoffen - Hydrokinetische toepassingen (HA en HN) Hydrostatische toepassingen: Indeling Minerale oliën (ISO 6743/4) ISO 11158: HH - HL – HM – HR – HV – HS – HG. Moeilijk brandbare oliën (7 Lux Bericht, ISO 6743/4) Waterhoudend: HFAE, HFAS, HFB, HFC. Watervrij: HFDR, HFDU. Biologisch snel afbreekbare hydraulische vloeistoffen (ISO 6743/4 – ISO 15380) Niet in water oplosbaar: HETG, HEES, HEPR. In water oplosbaar: HEPG Levensmiddelenverenigbare oliën: (FDA, USDA, NSF) NSF 1: basis witte olie, basis PAO. NSF 2: basis witte olie, basis PAO, basis minerale olie.
Basisvloeistoffen minerale olie: conventionele olie (VI ca 100) universeel toepasbaar goede additief oplosbaarheid goede grondstofverenigbaar polyalfaolefinen: voor hoge werktemperaturen hoge standtijd, lage wrijvingscoëfficiënt breedbereikkarakteristiek door een hoge natuurlijke VI van ca 140 met minerale olie mengbaar en verenigbaar (ca 10-20% rest(min)olie polyglycol: lage wrijvingswaarde bij staal-messing contact.
P 22 - 178 - DEC 2009
Mineraalbasische hydraulische oliën
REPORTAGE
Minerale oliën zijn meestal(chemisch) opgebouwd uit: - alkanen of paraffines (CnH2n+2) voor ~70% -deze zijn verzadigde koolwaterstoffen. - alkenen of naftenen (CnH2n) voor ~25% -deze zijn onverzadigde koowaterstoffen - aromaten voor ~5% - deze zijn carbocyclische koolwaterstoffen ---
Het gebruik van HE-vloeistoffen is voornamelijk in de mobiele sector belangrijk en zeker voor bijvoorbeeld de landbouwmachines en de gemeentelijke mobiele werktuigen (vuilniswagens, borstelmachines, gondelelevatoren,…). In Nederland hebben bepaalde gemeenten en verbod ingevoerd voor welke machines ook die werken met conventionele hydraulische oliën en hen verplicht gecertificeerde HEvloeistoffen te gebruiken. De trend is om meer synthetisch gevormde vloeistoffen te gebruiken (HEES) en minder HEPG omdat deze laatste in water oplosbaar zijn en het grondwater kunnen vervuilen.
- paraffinische oliën hebben een aandeel van minstens 52% paraffinen, maximaal 34% naftenen en ca 7 –8% aromaten typisch is daarbij: VI van ca 100 en PP < -9°C - naftenische oliën hebben een aandeel van minstens 38% naftenen typisch is daarbij : VI van ca 30 en PP < -30°C [pp is pourpoint = stolpunt]
Moeilijk brandbare hydraulische vloeistoffen H =hydraulisch; F= ‘fire resistant’ Waterhoudende vloeistoffen
De chemische structuur van koolzaadolie.
Besluit In dit land zijn – voor zover onze informatie – geen statistische cijfers bekend omtrent het gebruik van hydraulische vloeistoffen. In Duitsland, de nummer 1 in hydraulische vloeistoffen, zijn ze dat wel. Daarom durven wij deze rangschikking overnemen, omdat onze ervaring leert dat het verschil hoogstens één procentje zou kunnen zijn.
Watervrije synthetische moeilijk brandbare vloeistoffen
Biodegradeerbare hydraulische vloeistoffen
Ongeveer 80 à 85 % is minerale olie (HH >>>>HG) Daarvan gaat 30-35 % naar de mobiele hydraulica 65-70 % naar de stationaire hydraulica. Ongeveer 7% is moeilijk brandbare hydraulische vloeistoffen (meestal stationaire hyd) Daarvan gaat 70% naar de HFC vloeistoffen (water glycol) 10% naar HFDU 20% naar HFA Ongeveer 7% is biologische snel afbreekbare vloeistoffen (stationair en mobiel) Daarvan gaat 80 à 90% naar de HEES –vloeistoffen Ongeveer 1% is ‘andere’ vloeistoffen, (basis PAO , HC) Bijvoorbeeld: USDA-H1 – levensmiddelen verenigbaar (nu NSF)
Biodegradeerbare hydraulische vloeistoffen – of (uit het Duits) watervrije biologisch snel afbreekbare drukvloeistoffen – of (uit het Amerikaans) ‘milieu bewuste smeermiddelen’ (envirementally awareness lubricants) (H=hydraulisch; E = envirement)
n
188 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 23
AF Belg 090812 an Compresseurs 130x185:
Page 2
Nieuwe olievrije compressoren: onberispelijke luchtkwaliteit vlakbij het proces. • Lucht van medische kwaliteit • Onklopbare energie-efficiëntie • Neemt weinig ruimte in • Uitstekende geluidsdemping • Opvallend modern design • Eenvoudig te onderhouden • Van 1,5 kW tot 45 kW
Een compleet gamma olievrije compressoren voor alle processen – zelfs de kleinste – in uiteenlopende sectoren: voeding, elektronica, farmaceutica... De kwaliteit van perslucht als roeping.
Serial RSW
Serial SL
www.af-belgium.be AF BELGIUM nv - Chaussée de Tubize 485 F - 1420 Braine-L’Alleud Tel.: (02) 351 26 76 - Fax: (02) 351 26 62 - E-mail: info@af-belgium.be 189 - Lezersdienst
Belgische Vereniging van Fabrikanten, Invoerders, Verdelers voor Industriële Hydraulica, Pneumatica Automatisering en Aanverwante Technieken Association Belge des Fabricants, Importateurs, Distributeurs de Matériel Hydraulique, Pneumatique, d’Automatisme pour l’Industrie et Techniques Associées
Maatschappelijke zetel - Siège social Louizalaan, 500, Av. Louise, Brussel 1050 Bruxelles info@fimop.be www.fimop.be Lid van het Europese CETOP Membre du Comité Européen CETOP
Secretariaat - Secrétariat Wielstraat 12 – 2880 Bornem Tel. 02/640 77 35, Fax 02/640 84 80
190 - Lezersdienst adv A5_dec09.indd 1
09-12-2009 07:45:44
TOEPASSING
Thermische camera’s zijn van belang bij het preventief onderhoud van elektrische en mechanische onderdelen. Schade wordt hierdoor snel opgespoord. Bij R&D worden thermische camera’s gebruikt voor een doelgerichte analyse van de warmteverdeling van een elektrisch verdeelbord. De onderdelen kunnen snel en contactloos geïnspecteerd worden.
testo 875 et 881 voor professionele industriële thermografie Thermografie heeft zijn waarde al bewezen in het preventief onderhoud, voor controle van mechanische en elektrische systemen of productieprocessen. Bij R&D worden thermische camera’s gebruikt bij de controle van warmteverdeling van een elektrisch stroombord. De nieuwe thermische camera’s van testo zorgen voor een nauwkeurige analyse en een betrouwbare documentatie. Onregelmatigheden in het productieproces kunnen leiden tot een dure productie-uitval, energieverlies, kritische systeemonderbrekingen of zelfs tot brand. Met thermische camera’s kunnen materialen en bouwelementen gecontroleerd worden zonder ze te beschadigen. Zelfs de kleinste temperatuursverschillen kunnen gedetecteerd worden dankzij de hoge temperatuursresolutie. Verwisselbare lenzen verzekeren dat een juiste beeldgrootte verkregen wordt en daarom zijn thermische camera’s geschikt voor iedere toepassing. De geïntegreerde digitale camera vereenvoudigt een analyse. Met de automatische Hot / Cold Spot herkenning worden kritische temperatuurcondities gemarkeerd. Deze functie zorgt voor een ononderbroken foutlokalisatie tijdens de meting. De duidelijke en gebruiksvriendelijke PC software maakt een volledige analyse van thermogrammen mogelijk. Met de hoge temperatuuroptie kan men het meetbereik van de thermische camera tot 550 °C verhogen. Door een hoog temperatuurfilter op de cameralens te plaatsen, verhoogt het meetbereik tot 550°C.
Controles tijdens elektrisch onderhoud Met een thermische camera kan men bij laag-, midden- of hoogspanningsinstallaties snel het opwarmingsniveau vaststellen. Thermografische beelden geven vroegtijdig inzicht van defecte onderdelen, zodat de vereiste en gerichte preventiemaatregelen genomen kunnen worden. Dit minimaliseert een risico op brand en voorkomt uitval. Documentatie van de resultaten spelen een bijzonder belangrijke rol in het preventief onderhoud. In aanvulling op het infraroodbeeld, kan een foto worden genomen met de geïntegreerde digitale camera van de meetlocatie. De geïntegreerde power LED’s bieden de mogelijkheid om op donkere plekken een duidelijke foto te maken. De software wijst de foto automatisch toe aan het infraroodbeeld. Deze foto kan eenvoudige als referentiepunt gebruikt kan worden.
Controles tijdens mechanisch onderhoud Een vroege en betrouwbare herkenning van de schade aan systeemonderdelen is van belang om de veiligheid en de betrouwbaarheid van de machines te waarborgen. Te veel warmteontwikkeling bij de mechanische onderdelen kan duiden
Met thermische camera’s kunnen materialen en bouwelementen gecontroleerd worden zonder ze te beschadigen.
op een overbelasting van een machine. Dit kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door wrijving, foutieve afstelling, tolerantie van een onderdeel of gebrek aan smeermiddel. Dankzij de extreem hoge temperatuurresolutie levert de thermische camera een precieze diagnose. Kritische warmteontwikkelingen worden rechtstreeks op de display weergegeven met behulp van de isothermfunctie. Zo kunnen er preventieve maatregelen genomen worden.
Controles van de vloeistofniveaus Met de thermografische controle van de hoeveelheid vloeistof in een gesloten tank, kan men productieverliezen en schade aan de machines voorkomen. Als de koelvloeistof in de gekoelde opslagtanks op een gevaarlijk laag niveau komt, kunnen de machines niet langer correct gekoeld worden. Hierdoor zullen die oververhitten en daardoor uitvallen. Vaak reguleert een automatische regelaar het niveau van de koelvloeistoffen. Bij een te laag niveau wordt een alarm afgegeven. De automatische controle kan echter ook mislukken. Bij procescontrole en de kwaliteitsgarantie van een product is het gebruik van de thermische camera in vele gevallen een voorwaarde voor meer zekerheid en nauwkeurige analyses van de verschillende situaties. Naast vreemde lichamen in een productieproces kunnen ook onregelmatigheden in de warmteverdeling van bouwonderdelen snel en contactloos opgespoord worden. Energie is een belangrijk handelswaar dat altijd in bepaalde hoeveelheden beschikbaar moet zijn. In energiecentrales is het voorkomen van pannes van groot belang zowel bij de opwekking als de distributie van energie. n 191 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 25
REPORTAGE
Alles wat u moet weten over de nieuwe machinerichtlijn, PROFINET, Safety Integratie en Totally Integrated Automation.
learnShops-debatten voltreffer op Mocon-Hydromech Tijdens de afgelopen editie van Mocon-Hydromech werden de learnShops in een nieuw kleedje gestoken. Aan de presentatie van de sprekers werd een debat gekoppeld. Zo konden de toehoorders hun mening kenbaar maken en kwamen verschillende visies aan bod. Hieronder leest u een nabeschouwing.
De nieuwe machinerichtlijn (Sirris) De nieuwe machine richtlijn 2006/42/EC is niet fundamenteel verschillend van de huidige richtlijn 98/37/EC. Het betreft een verduidelijking van definities en het stellen van grenzen met betrekking tot andere richtlijnen. De nieuwe machine richtlijn is niet de belangrijkste reden voor verschillende nieuwe normen of aanpassingen aan normen. Zij worden aangepast aan de hedendaagse noden zoals dat toepasselijk is. Wat zegt de nieuwe machine richtlijn? “Deze richtlijn legt slechts algemeen geldende essentiële gezondheids- en veiligheidseisen vast, die voor bepaalde categorieën machines worden aangevuld met een reeks meer specifieke eisen.” De fundamentele veiligheids- en gezondheidseisen zijn gegroepeerd naar de risico’s waartegen zij gericht zijn. De fabrikant heeft de plicht een risicoanalyse te verrichten om na te gaan welke risico’s voor zijn machine gelden; bij het ontwerp en de constructie van de machine moet hij vervolgens rekening houden met zijn analyse. Doelstelling van de machine richtlijn Het verkrijgen van een acceptabel rest risico. Om dit te bereiken heeft het zin om geharmoniseerde normen te gebruiken die een hoger vermoeden van conformiteit garanderen. Deze richtlijn is van toepassing op de volgende producten: a) machines; b) verwisselbare uitrustingsstukken; c) veiligheidscomponenten;
Tijdens de afgelopen editie van Mocon-Hydromech werden de learnShops in een nieuw kleedje gestoken. d) hijs- en hefgereedschappen; e) kettingen, kabels en banden; f ) verwijderbare mechanische overbrengingssystemen; g) niet voltooide machines. Verduidelijking van de definitie ‘machine’ Een samenstel, a) voorzien van of bestemd om te worden voorzien van een aandrijfsysteem; b) niet op basis van rechtstreeks gebruikte menselijke of dierlijke spierkracht; c) onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen; d) samengevoegd voor een bepaalde toepassing; Een samenstel waaraan slechts de componenten voor de montage op de plaats van gebruik of voor de aansluiting op kracht- of aandrijfbronnen ontbreken; Een samenstel dat gereed is voor montage en dat alleen in deze staat kan functioneren na montage op een vervoermiddel of montage in een gebouw of bouwwerk; Een samenstel van onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen, en die in hun samenhang bestemd zijn voor het heffen van lasten en die uitsluitend rechtstreeks aangedreven worden door menselijke spierkracht.
PROFINET, de nieuwe industriële automatiseringsstandaard (Profibus Belgium)
Met de VARAN-Bus worden moderne machineconcepten gerealiseerd en kunnen buscyclustijden van onder de 100 μs worden gerealiseerd.
P 26 - 178 - DEC 2009
PROFINET is de open en standaard Ethernet-oplossing. Een ontwikkeling waarbij meer dan 500 personen van tientallen ondernemingen bij betrokken zijn. Doel van PROFINET is enerzijds om gebruikers een transparante verbinding aan te bieden tussen het veldniveau en de managementomgeving. Op deze manier kunnen gebruikers op een eenvoudige manier signalen en informatie uitwisselen tussen deze domeinen. Alle PROFINET-devices hebben een eigen IP-adres. Hierdoor kunnen ze vanuit iedere plek via Internet worden benaderd. Daarmee heeft onderhoud en/of het
REPORTAGE
wijzigen van instellingen een nieuwe dimensie gekregen. Anderzijds is PROFINET bestemd voor die toepassingen waar PROFIBUS niet ingezet kan worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan complexe machines zoals toegepast binnen semiconductorindustrie, bewerkingscentra en spuitgietindustrie. PROFINET is volledig open en compatible met TCP/IP. Hierdoor zijn combinaties van PROFINET en TCP/IP volkomen standaard mogelijk. En dit zonder enige beperking aan de TCP/IP zijde. Dit betekent dat bijvoorbeeld SCADA-systemen die grote hoeveelheden data met hogerliggende systemen moeten uitwisselen dit kunnen doen via TCP/IP en dat de communicatie die realtime plaats moet vinden via PROFINET gaat. Hierbij is bijvoorbeeld te denken aan de communicatie tussen PLC’s met sensoren en actuatoren.
Safety Integratie (SigmaControl) De eisen in de machinebouw nemen onophoudelijk toe - steeds complexere productieprocessen moeten steeds efficiënter gerealiseerd worden. SIGMATEK biedt geïntegreerde automatiseringsoplossingen aan, die de noodzakelijke flexibiliteit met het machineontwerp mogelijk maken. Een belangrijke rol speelt de communicatie van alle componenten binnen en buiten de machine. Daarom zijn real-time Ethernet bussystemen in industriële automatisering in opmars. Een doorgaand transparant netwerk zorgt voor meer precisie. Met de VARAN-Bus worden moderne machineconcepten gerealiseerd en kunnen buscyclustijden van onder de 100 μs worden gerealiseerd. Hoge datazekerheid en foutentolerantie In de ruwe industriële omgeving van een machine ontstaan elektromagnetische invloeden, die onvermijdelijk ook het bussysteem en een variëteit aan elektronische componenten beïnvloeden. De versterkers van de aandrijving produceren door het aansturen van de eindtrappen storingsinvloeden in het kHz-bereik. Door met korte pakketlengte met maximaal 128 byte aan bruikbare gegevens te werken wordt de mogelijkheid tot communicatiefouten geminimaliseerd. Flexibele topologie De VARAN-bus organiseert zich zelfstandig in de opstartfase. Het adresseren van de deelnemers vindt automatisch plaats. In het bijzonder bij modulaire machineconcepten kunnen zo complexe bustopologieën eenvoudig en flexibel worden opgebouwd. De open architectuur biedt de gebruiker een buitengewone flexibiliteit – ook naar de toekomst in geval van uitbreidingen. Zo kunnen
bijvoorbeeld gehele machinedelen dankzij de Hot-Plug mogelijkheid van VARAN ook tijdens latere momenten bij het werkend netwerk worden samengevoegd of verwijderd.
Totally Integrated Automation: energiekosten drastisch verminderen (Siemens) Ongeveer 50% van het totale energieverbruik in de ontwikkelde landen komt voor rekening van de industrie, en 2/3 daarvan wordt verbruikt door elektrische aandrijfsystemen. Naast aandrijvingen leveren ook regelsystemen een belangrijke bijdrage aan de energie-efficiëntie; ze zorgen ervoor dat energie enkel wordt verbruikt wanneer dit effectief nodig is. Individuele energie-efficiënte producten kunnen weliswaar een belangrijke bijdrage leveren tot het verlagen van het energieverbruik, maar enkel een intelligente combinatie van deze systemen van de planning tot de werking in het kader van Totally Integrated Automation kan dit potentieel doeltreffend ontsluiten. Energiebeheer Het concept: energiebeheer is een continue verbetering van het energierendement in de installatie, opgesplitst in 3 terugkerende stappen: 1) Energiestromen identificeren Het identificatieniveau omvat de transparantie van energiestromen, de snelheid en het optimaliseren van een continue en nauwkeurige inzameling van energie¬gegevens: - Energieverkwisting detecteren en elimineren; - Besparingspotentieel identificeren door middel van energiebeheer; - Energie- en werkingskosten tot 20% verlagen dankzij grotere transparantie van de energiestromen. 2) Besparingspotentieel evalueren - Investeringen en terugbetalingstijd van energiebesparende investeringen berekenen; - Energie-efficiënte aandrijftechnologie vermindert de levenscycluskosten; - Energiebesparingspotentieel en terugbetalingstijden berekenen met SinaSave. - Tot 70% energiebesparingspotentieel voor pompen en ventilatoren met energie-efficiënte aandrijvingen, zeer efficiënte motoren en motorreductoren. 3) Efficiëntiemaatregelen realiseren Producten, systemen en oplossingen voor energiebesparing zodat het energierendement en de productiviteit van installaties worden verbeterd: - Energiezuinige motoren: energiezuinige motoren met tot 40% minder vermogensverlies dan standaardmotoren; - Frequentieomvormers: omvormers met efficiënte toevoertechnologie voeren de door de motor gegenereerde energie terug naar de lijnvoeding; - Tot 70% energiebesparing en betere proceskwaliteit dankzij aandrijvingen met variabele snelheid; - Motorreductoren: motorreductoren met geoptimaliseerd rendement met gemeenschappelijk tandwielstelsel. n
PROFINET is de open en standaard Ethernet-oplossing. Een ontwikkeling waarbij meer dan 500 personen van tientallen ondernemingen bij betrokken zijn.
192 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 27
TOEPASSING
De verbindingsflenzen zijn niet altijd recht en vlak en het bleek onmogelijk om handmatig eventuele flensafwijkingen millimeternauwkeurig te corrigeren. Om die reden moest de 500 ton wegende steunconstructie snel en nauwkeurig afgesteld worden door middel van synchroon gestuurde hydraulische cilinders.
Met hydraulica loodrecht op volle zee Windturbinebouwer Bard Engineering ontwikkelde een uniek concept voor het fundament van zijn windturbines. De mast staat namelijk op een ondersteuningskruis dat bóven het wateroppervlak op drie hoofdpijlers rust. Voor het nauwkeurig en in korte tijd waterpas stellen van dit ondersteuningskruis wordt gebruik gemaakt van het Enerpac Synchronous Lifting System. BARD Engineering werd in 2003 opgericht met als doel het bouwen van windturbines en offshore windparken. Vanuit de filosofie onafhankelijk te willen zijn van verschillende toeleveranciers, worden alle onderdelen en alles wat nodig is voor de installatie in de eigen fabriek ontwikkeld, vervaardigd of geassembleerd. Daartoe behoort ook de ‘Wind Lift I’, het schip dat speciaal gebouwd is om het windturbinepark op volle zee te installeren. Momenteel verrijst in de Noordzee, ongeveer 100 km ten noordwesten van het Duitse eiland Borkum, het windturbinepark ‘BARD Offshore 1’. Dit windturbinepark omvat 80 windturbines van het type ‘BARD VM’, 5 MW machines, die uitgerust worden met een zogeheten ‘doublyfed induction generator’ (DFIG).
steldheid, worden deze pijlers met behulp van een sjabloonconstructie 30 tot 45 meter in de zeebodem geheid. Daarbij wordt de positie met behulp van een satellietgestuurd navigatiesysteem nauwkeurig bepaald. Ook de hoogte van de pijlers boven de waterspiegel wordt op 3 tot 4 cm nauwkeurig automatisch vastgelegd. Deze drie pijlers zijn boven het wateroppervlak met elkaar verbonden door een kruisconstructie (cross piece) waarop de turbinemast staat. “Het unieke aan ons fundament is onder meer dat dit gedeelte en alle verbindingen boven het wateroppervlak zijn, want meestal staat de mast onder water op een fundament”, zegt Robert Ebert, Deputy Managing Director bij Bard Building. “Wij hebben er voor gekozen alle installatiewerkzaamheden boven water plaats te laten vinden. Dat heeft als praktische voordelen dat er minder duikers nodig zijn, dat we bij het bouwen minder afhankelijk zijn van de weersomstandigheden én dat we veel sneller en eenvoudiger onderhoud kunnen doen.”
Waterpas met het 700 bar hydraulica
De onderneming uit Bremen ontwikkelde een eigen, gepatenteerd concept voor het fundament van de windturbines: De BARD Tripile. De 90 meter hoge windturbine rust op drie hoofdpijlers met elk een lengte van 90 meter. Afhankelijk van de bodemge-
Belangrijk is uiteraard dat het steunkruis waterpas staat zodat de turbinemast na plaatsing nauwkeurig in het lood staat. Enerpac leverde met haar hydraulische Synchronous Lifting System de oplossing voor het waterpas stellen van het steunkruis. “De verbindingsflenzen zijn niet altijd recht en vlak en het bleek onmogelijk om handmatig eventuele flensafwijkingen millimeternauwkeurig te corrigeren. Vandaar dat we hebben gezocht naar een mogelijkheid om de 500 ton wegende steunconstructie snel en nauwkeurig te kunnen stellen en dat was met synchroon gestuurde hydrauli-
Eén van de negen standaard 700 bar hydraulische cilinders.
De hydraulische krachtbron van het Synchronous Lifting System.
Uniek fundamentconcept
P 28 - 178 - DEC 2009
TOEPASSING
Dit windturbinepark omvat 80 windturbines van het type ‘BARD VM’.
sche cilinders”, aldus Robert Ebert. Bij plaatsing van het steunkruis worden op iedere pijler, rondom verdeeld, drie cilinders gemonteerd met elk een capaciteit van 100 ton. Per fundament zijn dat dus negen cilinders met een totaal hefvermogen van 900 ton. De cilinders worden vervolgens gekoppeld aan de computer van het Synchronous Lifting System die zich aan boord van de ‘Wind Lift I’ bevindt, waardoor uiteindelijk met één druk op de knop het steunkruis automatisch waterpas wordt gesteld. Daartoe wordt het steunkruis eerst door de cilinders circa 20 mm gelift om vervolgens vanuit die beginpositie met een nauwkeurigheid van 1 millimeter waterpas te worden gezet. De controle op het stelproces gebeurt door de software aan de hand van wegopnemers en een inclinatiemeter. Nadat het steunkruis waterpas staat, wordt dat met de pijlers vergrendeld door een 5 meter hoge betonnen mantel waarbij het beton als een ring van 13 centimeter dikte in een holle ruimte tegen de wand van zowel het steunkruis als de pijlers wordt gestort. “Er wordt niets gelast of gebout; de betonnen mantel vangt alle krachten op”, legt Ebert uit.
Standaard cilinders De cilinders blijven op hun plaats totdat het beton is uitgehard en worden dan weer gebruikt voor één van de andere fundamenten. Intussen gaat Bard wel verder met het opbouwen van het volgende fundament met andere cilinders. “We willen de fundamenten snel plaatsen en uitrichten en daarom kunnen we niet 3 à 4 dagen wachten tot het beton is uitgehard”, aldus Ebert. Voor de eerste
Testturbine in Hooksiel In Hooksiel nabij Wilhelmshafen, op 400 meter uit de kust, staat sinds ongeveer een jaar een testwindturbine. Daarbij werd voor de eerste keer het gepatenteerde BARD Tripile fundament toegepast, speciaal ontwikkeld voor offshore-toepassingen. Deze ‘nearshore’ installatie is gelijk aan de 80 windmolens in het ‘BARD Offshore 1’ windpark en heeft een nominaal vermogen van vijf Megawatt. Afhankelijk van het tij is het water ter plekke tussen de twee en maximaal acht meter diep. De pijlers van de BARD Tripile zijn ongeveer 44 meter in de bodem geheid. Daarbij werd gebruik gemaakt van ’s wereld grootste heimachine. De verbinding met het elektriciteitsnet gebeurt via een 20-KV kabel.
Uniek funderingsconcept; de mast rust op een ondersteuningskruis.
Enkele kerngetallen • Gewicht rotor: 180 ton • Gewicht gondel (machinehuis): 280 ton • Gewicht mast: twee delen van resp. 130 en 160 ton • Gewicht fundamentpijler: 400 ton • Gewicht steunkruis: 500 ton • Hoogte fundamentpijlers: 90 meter • Hoogte turbinemast: 90 meter • Diameter rotor: 122 meter • Vermogen: 5 MW • Type windturbine: BARD VM
50 windturbines zijn in totaal 450 standaard 700 bar cilinders besteld. “We verwachten dat we deze cilinders tweemaal gaan gebruiken”, zegt Ebert. Dat lijkt weliswaar niet veel, maar door de dikwijls extreme weersomstandigheden en het zoute zeewater is niet 100% zeker hoe de cilinders daar op reageren. “We hebben voor de eerste testfase bewust niet voor kostbare speciale cilinders gekozen. Eerst maar eens kijken of dit in de praktijk werkelijk noodzakelijk is.” Bard Engineering heeft behalve de cilinders geïnvesteerd in twee besturingsmodules van het Synchronous Lifting System. Enerpac heeft ook de training van Bard’s mensen op het Synchronous Lifting System verzorgd. De resultaten zijn uitstekend, zo weet Ebert intussen. “Het mooie van dit hydraulische Synchronous Lifting System is dat het volautomatisch werkt. Menselijke fouten bij het handmatig waterpas stellen zoals bijvoorbeeld het opendraaien van een verkeerd ventiel, zijn met dit systeem volledig uitgesloten”, zo besluit Robert Ebert. n
193 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 29
GECONTROLEERD HYDRAULISCH BEWEGEN
Het hydraulische telescoopsysteem brengt de tijdelijke tussenpijlers stap voor stap omhoog, Millau-brug, Frankrijk.
De bekisting van ‘s werelds grootste betonblokbouwer wordt hydraulisch op en neer bewogen door middel van 30 klimunits met PLC-besturing – Cartagena, Spanje.
Enerpac specialiseert zich in hoge druk hydrauliek én in het ontwerpen van hydraulische systemen voor het gecontroleerd bewegen van grote en zware objecten. Wereldwijd schakelen bedrijven Enerpac in om samen met haar teams van hydrauliek- en bouw-experts, geïntegreerde hydraulische systemen te ontwikkelen voor het verplaatsen, positioneren, heffen of dalen van objecten zoals bruggen, tunnels en gebouwen. Samen met uw ingenieurs ontwikkelen wij baanbrekende concepten en technieken voor het gecontroleerd hydraulisch bewegen van die grote en zware lasten.
ENERPAC B.V. • Galvanistraat 115 • 6716 AE Ede Postbus 8097 • 6710 AB Ede • Nederland Tel: +31 318 535 800 • Fax: +31 318 525 613
8224 NL
POWERFUL SOLUTIONS. GLOBAL FORCE. www.enerpac.com info@enerpac.com
194 - Lezersdienst
Compleet gamma koelers voor mobiele en industriële toepassingen biedt u een uniek gamma koelers olie/lucht of olie/water.
U w e x p e r t i n f i lt r at i e
Onze oplossingen om de levensduur van uw installaties te verlengen • Olie analyse Meer info ?
• Olie reiniging : vaste vervuiling
Verdeler voor België :
• Olie reiniging : water • Varnishing • Stockbeheer • Engineering filtratie Parc Industriel allée II, n°4 B-4540 AMAY Tel +32 (0) 85 51 96 96 Fax : +32 (0) 85 51 96 97
Euregio Hydraulics nv Schoonmansveld, 17 B-2870 PUURS Tel : +32 (0) 3 570 93 83 Fax : +32 (0) 3 575 12 30
www.fluidap.com
Hagbenden 39A – B – 4731 EYNATTEN – Tel: +32 (0)87 858 858 – Fax: +32 (0)87 858 859 info@euregiohydraulics.be – www.euregiohydraulics.be www.eh-business.be
195 - Lezersdienst
196 - Lezersdienst
Euregio pub nl+fr 178.indd 1
8/12/09 13:10
TOEPASSING
Terwijl de ‘Carbon Zero’-compressor de lucht samenperst, wordt de totale ingevoerde elektrische energie omgezet in warmte. Deze warmte hoopt zich op in verschillende compressorcomponenten.
‘Carbon Zero’-serie: ‘net zero energy consumption’-compressoren De divisie Oil-free Air van Atlas Copco heeft bekendgemaakt dat haar ZR-serie watergekoelde, olievrije luchtcompressoren met geïntegreerde energieterugwinningssystemen als eerste ter wereld door de TÜV is gecertificeerd voor ‘net zero energy consumption’ onder specifieke ontwerpomstandigheden. Het is aangetoond dat het opgenomen elektrische vermogen voor 100% teruggewonnen kon worden in de vorm van heet water. Met deze ‘Carbon Zero’-compressoren kunnen industriesectoren die grote hoeveelheden heet water en stoom verbruiken, zoals de levensmiddelen- en drankenindustrie, de zuivelsector, pulp- en papierfabrieken, de farmaceutische, chemische en petrochemische industrie, energiecentrales, clean rooms en de textielindustrie, hun energierekening drastisch verlagen. Energiebesparing in persluchtsystemen is buitengewoon belangrijk, aangezien in de regel meer dan 80% van de totale kosten gedurende de levenscyclus van een compressor opgaat aan energieverbruik. Hoewel persluchtsystemen gemiddeld ongeveer 10% uitmaken van het elektriciteitsverbruik in de industrie, kan dit voor een individueel bedrijf oplopen tot wel 40% van de elektriciteitskosten. “Het verheugt ons zeer onze klanten een persluchtoplossing te kunnen bieden, die de toegevoerde energie voor 100% kan terugwinnen,” aldus Stephan Kuhn, President van de business area Compressor Technique van Atlas Copco. “Vandaag de dag staan onze klanten voor de dwingende opgave om de CO2-uitstoot te verlagen. Met de ‘Carbon Zero’-compressor kunnen de klanten perslucht vrijwel kosteloos verkrijgen, wat zowel van grote invloed is op het sparen van het milieu als op hun winstgevendheid.”
100% terugwinnen van energie De onafhankelijke Technischer Überwachungs-Verein (‘TÜV’) in Duitsland controleerde eerder dit jaar de type-test van Atlas Copco’s ZR 55-750 watergekoelde, olievrije schroefcompressoren uitgerust met geïntegreerde energieterugwinningssystemen. De testprocedure omvatte de real-time meting van het toegevoerde elektrische vermogen en het in de vorm van heet water uitgevoerde vermogen. Vervolgens werden de uitkomsten van beide metingen met elkaar vergeleken. Er is aangetoond dat onder de specifieke ontwerpomstandigheden van 40 °C en 70% relatieve vochtigheid, het toegevoerde elektrische vermogen voor 100% kon worden teruggewonnen.
Verschillende industriële processen hebben warm water tussen 70° en 90°C nodig.
De elektrische energie die door een compressor wordt gebruikt, wordt omgezet in warmte en gaat gewoonlijk in het systeem verloren. De kunst is nu om deze warmte van alle componenten, te weten de compressie-elementen, de oliekoeler, tussenkoeler en nakoeler, nuttig te gebruiken. Het geïntegreerde energieterugwinningssysteem circuleert daartoe koelwater door al deze componenten. Als resultaat van de warmteoverdracht wordt heet water met een temperatuur van maximaal 90 °C verkregen. Dit hete water kan in de industrie voor verschillende doeleinden worden gebruikt.
Drastisch verlagen van brandstofverbruik In de meeste industriesectoren kan heet water gebruikt worden voor de verwarming van ruimtes, douche-inrichtingen en andere vergelijkbare toepassingen. De industriesectoren die echter het meest hiervan zullen profiteren, zijn die welke een continue behoefte hebben aan heet water en stoom voor hun processen. Typische gebruikers van heet water en stoom voor productieprocessen zijn o.a. voedsel- en melkverwerkende bedrijven (koken, reinigen, steriliseren, smelten), de pulp- en papierindustrie (in de autoclaaf en verdampers, voor het bleken en pulpen), de textielindustrie (verven, stabiliseren van synthetische vezels), de farmaceutische industrie (fermentatie en sterilisatie), raffinaderijen, chemische- en petrochemische bedrijven (stoomdistillatie, verbeterde terugwinning, stripping, heat tracing), energiecentrales (opwekking van elektriciteit), cleanrooms (bevochtiging). Het hete water of de stoom wordt in de regel gegenereerd met behulp van industrieketels, die elektriciteit of brandstoffen zoals stookolie of aardgas verbruiken. Door het gebruik van heet water uit de compressor, hetzij direct of als voorverwarmd ketelvoedingwater, kan het brandstofverbruik drastisch worden verlaagd of tot nul worden gereduceerd. Dit levert een aanzienlijke energiebesparing op. n 197 - Lezersdienst
Verschillende industriële processen hebben ook stoom nodig met verschillende temperaturen en druk.
178 - DEC 2009 - P 31
ACTUALITEIT
Hydrauvision introduceert PVG ventiel met meerwaarde De samenwerking tussen Hydrauvision en Sauer-Danfoss heeft geresulteerd in een PVG ventiel dat geheel wordt afgestemd op de functionele eisen van de klant. De assemblage van de ventielen wordt verzorgd door Hydrauvision, waarna het kwalitatief onderzoek plaatsvindt. De levensduur van de PVG ventielen kan worden verlengd door een speciaal aangebrachte corrosiewerende laag (nikkel). Door de samenwerking wordt bovendien gegarandeerd dat onderhoud en reparatie snel en deskundig worden uitgevoerd. Het PVG ventiel van Sauer-Danfoss is een zogenaamd load-sense ventiel en is beschikbaar in de types PVG32, PVG100 en PVG120. Door het modulaire concept kan met verschillende configuraties worden ingespeeld op elke behoefte van de klant, waarbij de afmetingen compact blijven. De kwaliteit van de ventielen wordt na assemblage nauwgezet getest op alle gewenste functionele eigenschappen en op lekdichtheid. Dit gebeurt overigens ook preventief bij periodiek onderhoud en eventuele systeemstoringen. Er kunnen meerdere functionaliteiten aan de pompmodule worden toegevoegd. Verder kunnen er functies rondom de bestaande pompmodule worden geïntegreerd. Een compactere bouw, kortere inbouwtijden en een reducering van mogelijke lekpunten zijn sprekende voordelen.
Klantspecifiek pompmodule PVG-ventielen worden vaak toegepast in corrosieve omgevingen. De levensduur van deze ventielen wordt aanmerkelijk verlengd door de toepassing van een nikkel-beschermlaag, die ook bij (de) montage intact blijft. De verschillende secties van het ventiel worden apart vernikkeld en naderhand geassembleerd. Hierdoor is het ventiel uiteindelijk volledig voorzien van de nikkel-beschermlaag.
Verwikkeld PVG-ventiel De eigenschappen van de proportionele PVG ventielen zijn verder: - Maximale flow per sectie van 129 l/min (PVG32), 180 l/min (PVG100) en 239 l/min (PVG120) - Maximale druk 350 bar (PVG32 en PVG100) en 400 bar (PVG120) - Flow voor een functie is onafhankelijk van de last of van een andere functie - Maximaal 10 secties (PVG32) of 8 secties (PVG100 en PVG120) - Open center versie voor vaste pompopbrengsten - Gesloten center versie voor variabele pompopbrengsten - Grote variëteit in stuurplunjers - Geïntegreerde elektronica - Optioneel CAN-BUS met de mogelijkheid om intelligente controle functies te implementeren. n 198 - Lezersdienst
MK-S(X) – Power met hoofdletter ‘P’ Speciaal ontworpen voor het schakelen van een hoog vermogen richt de MK-S(X) van Omron zich op de energiebranche. Het MK-S(X) relais schakelt 10 A bij 220 VDC (weerstandsbelasting). Het schakelen van DC-belastingen vereist speciale ontwerpoverwegingen. Wanneer een DC inductieve belasting wordt onderbroken, wordt een hoge spanning opgewekt die kan leiden tot storingen in nabijgelegen elektronische circuits. Maar misschien wel het meest voorkomende probleem is het trekken van een vonkboog. Dit zorgt ervoor dat door materiaaloverslag er oneffenheden in de contactoppervlakken ontstaan, hierdoor kunnen de contacten aan elkaar blijven kleven. Het risico van het verkleven van de contacten kan worden verminderd met behulp van een high-performance spoel en de toepassing van een combinatie van magnetische en springveerkrachten. Maar het trekken van vonken kan ook worden verminderd door het in serie aansluiten van de contacten waardoor een effectief grotere ruimte tussen de contacten ontstaat. Dit principe wordt toegepast in de MK-S(X) waar Omron een enkelpolig wisselcontact met hulpcontact toepast, dat het mogelijk maakt het verkleven van contacten te detecteren via het hulpcontact.
P 32 - 178 - DEC 2009
Toepassingen voor de MK-S(X) zijn o.a. de veilige en betrouwbare schakeling van kleppen, elektromagneten, spoelen en andere applicaties met een hoge inductieve belasting. Een typisch toepassingsgebied voor DC-schakeling is de energiebranche. Voor extra gemak is een versie beschikbaar met een ingebouwde testknop. AC-belasting modellen zijn ook verkrijgbaar en geschikt voor het schakelen tot 15 A, 250 VAC (weerstandsbelasting). n 199 - Lezersdienst
THEMA-ARTIKEL
De robotconstructeurs van hun kant zorgen er in de eerste plaats voor dat hun robot de lastaak ook aankan. Hoofdkenmerk is in deze wereld een geringe voetplaat zodat de robot zowat overal kan geïnstalleerd worden. Daarnaast is er het modulair ontwerp voor de robots zodat men verschillende configuraties kan bouwen afhankelijk van de toepassing.
Lassen en robots: succesvolle ontwikkeling De laswereld is een toepassingsgebied waar de robot met succes is ingeburgerd. Dat succes is mede te danken aan de goede samenwerking tussen de lasspecialisten en de constructeurs van robots. Een samenwerking die blijvend nieuwe ontwikkelingen laat zien. Dat mag toch enige verwondering opwekken als men weet dat de metaalsector het nu niet direct financieel breed heeft. De automobielindustrie is de enige sector waar de robot misschien nog meer thuis is. Iedere assemblage van wagens, vrachtwagens, grondwerkmachines, bosbouwmachines en kranen gebeurt voor een groot deel met behulp van robots. Een aardig aandeel van de robots in deze hooggeautomatiseerde assemblagefabrieken staan in voor... de laswerkzaamheden. De constructeur van robots heeft geen kaas gegeten van lassen, de lasser niet van IT, sturingen,... Men is dus op elkaar aangewezen wat zich vertaalt in een specifieke marktbenadering: de constructeurs werken altijd via partners, veelal lasspecialisten. Sommige lasspecialisten hebben zich bekwaamd in het ontwerpen van robots en bieden een geïntegreerd totaalpakket aan.
Robot aantrekkelijker geworden De samenwerking met de ‘lasser’ is onontbeerlijk, vooral voor het bouwen van complexe zogenaamde lascellen. Al de verschillende robots die hierbij komen kijken, moeten uiteraard feilloos samenwerken en de kwaliteit van het laswerk moet in alle omstandigheden hoog zijn, liefst zonder dat de operator moet ingrijpen. We zien dan ook een markt op 2 niveaus: de klassieke lascellen waar de prijs een belangrijke rol speelt en de high-end systemen. Investeren in een robot voor het lassen is een beslissing die grondig moet worden overwogen, ook al omdat het in deze bedrijven veelal om (relatief ) kleine series gaat. Daarnaast had men voor de bediening, of juister voor de programmering, een ICT-specialist nodig. Vandaag zijn robots dermate gebruiksvriendelijk geworden dat het mogelijk is een lasser op te leiden tot programmeur. Bovendien is de robot qua prijs aantrekkelijker geworden. Dit is mee mogelijk gemaakt door de gestandaardiseerde lascellen die De laswereld is een toepassingsgebied waar de robot met succes is ingeburgerd.
Door middel van automatisering of door toepassing van nieuwe lastechnieken wordt de efficiëntie van de productie verhoogd.
door de verschillende aanbieders zijn ontwikkeld.
Laswereld ontwikkelt mee De samenwerking tussen constructeurs van robots en de laswereld komt waarschijnlijk het best tot uiting in de high-end systemen. Sommige ontwikkelingen die voor deze systemen werden gedaan worden later ‘mainstream’, denk maar aan volgsystemen, visiesystemen,... Het uitgangspunt is zonder meer een totaaloplossing bieden voor een bepaald probleem. ‘Totaaloplossing’ moet in dit kader breder opgevat worden dan alleen de configuratie van de specifieke lascel: alles moet in functie van de oplossing worden bekeken van de stroombron, over de robots, het pistool,.. tot en met de periferiesystemen. In dit kader zijn interessante ontwikkelingen gedaan zoals bijvoorbeeld de laser hybride (Mig + laser) stroombron, de wisselstroombron, het tandemlassen en de spray arc.
De robot Soms krijgt de robot zelfs een zogenaamde 7-de as mee: die bestaat uit een lineaire verplaatsing van de totale robot met het oog op een betere bereikbaarheid (om te vermijden dat het pistool toch in een situatie komt waar normaal niet gelast kan worden). Een trend is dat er opnieuw een slangenpakket in de robot wordt geïntegreerd, nadat men dit gedurende een periode steevast niet deed (problemen met onderhoud). Interessante ontwikkelingen zijn de volgsystemen die de robot aansturen zodat de lasnaad altijd wordt gevolgd. Dit gaat van het vinden van de positie van de naad tactiel of door de gasbuis onder spanning te zetten, tot echte trajectvolgsystemen zoals de lichtboogsensor. De rol van de constructeurs bestaat er dan in een diepe integratie van deze systemen met de robotsturing te realiseren. Visie in de laswereld concentreert zich op laserscanningssystemen. Met behulp van software wordt een puntenwolk omgezet in een (zelfs 3D) beeld dat als kaart dienst kan doen om de lastoorts aan te sturen. Belangrijk hierbij is de rol van de software. De software beperkt zich niet langer tot programmeren, maar biedt steeds meer functionaliteiten als haalbaarheidsanalyse, simulatie, modeling (zelfs 3D),... waarvan de impact op de productiviteit op termijn niet te onderschatten is. P. Paulus n 200 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 33
tt875-881.qxd
18/11/2009
14:20
Pagina 1
Gericht op de toekomst
Dé hoofdrolspelers 1: testo 875 en testo 88
ionele thermografie! Supersterren in profess
testo 875 en 881 voor professionele industriële thermografie: • • • • •
Controles tijdens elektrisch onderhoud Controles tijdens mechanisch onderhoud Controles van de vloeistofniveau’s Bij de kwaliteitsgarantie en de productiecontrole Controles bij energieproductie
Meer info: www.testo.be/superster
testo NV · Industrielaan 19 · 1740 Ternat · Tel. 02/582 03 61 · Fax 02/582 62 13 · www.testo.be · E-Mail: info@testo.be
201 - Lezersdienst
TOEPASSING
Het uiteindelijke soldeerstation kan elke shift zo’n 360 panelen met een repeteerbaarheid van dertig micrometer solderen. Dat betekent dat er elke tachtig seconde een paneel wordt gemaakt. Momenteel zijn er twaalf varianten die door het soldeerstation gemaakt kunnen worden.
Met z’n zessen solderen op een paar vierkante meter Zonne-energie is hot. Om de productiekosten van de gegeerde zonnepanelen te reduceren, zet Scheuten Solar in Gelsenkirchen een eerste stap om de productie met robots te automatiseren. Machinefabriek van de Weert ontwierp en bouwde dit soldeerstation. Eén van de redenen voor Scheuten Solar om te automatiseren, was het feit dat er 24 uur per dag vier mensen bezig waren om de dwarsverbindingen tussen de cellen aan te brengen. Dit is niet alleen een relatief dure manier van produceren, maar bood voor het personeel weinig inspiratie. Ook moest automatisering zorgen voor een hogere constante kwaliteit van de verbindingen. Bovendien moest het een zeer compacte oplossing zijn. “Aanvankelijk werd er gekeken naar de mogelijkheid om servomotoren met starre assen toe te passen. Maar dit idee hebben we toch snel laten varen. De aanvoer van het paneel is namelijk niet altijd precies recht. Daarnaast zijn er verschillende typen panelen die verwerkt moeten worden, en is het niet uitgesloten dat in de toekomst er nog wijzigingen zullen zijn. Een oplossing met robots bleek hiervoor de meeste flexibiliteit te bieden”, aldus Joan Tourné van Machinefabriek van de Weert.
Werking soldeerstation In het uiteindelijke ontwerp zijn maar liefst zes robots opgenomen, die allemaal aan één frame zijn gemonteerd. “Terwijl een paneel wordt aangevoerd en de positie hiervan middels twee visioncamera’s wordt vastgelegd, pakt een eerste robot een connector uit een magazijn en plaatst deze vervolgens op basis van de door het iRVision (volledig geïntegreerd visie systeem van FANUC) aangeleverde positie op het paneel”, legt Touné het werkingsprincipe van de soldeercel uit. Direct daarna trekt een tweede grijper, die ook op de eerste robot is gemonteerd, een draad uit de draadaanvoerunit. De draad wordt door de robot uitgetrokken op lengte en vervolgens afgeknipt. Voordat de platte draad (5,0 x 0,2 millimeter) wordt geknipt, wordt deze gegrepen door Robot 2 en geplaatst op het paneel, waarna Robot 3 de draad door middel van een thermode soldeerkop vast soldeert en zo de connector met de zonnecellen verbindt. Aan de onderzijde van het paneel doen Automatisering moet voor een hogere constante kwaliteit van de verbindingen zorgen.
In het uiteindelijke ontwerp zijn maar liefst zes robots opgenomen, die allemaal aan één frame zijn gemonteerd.
Robot 4 en 5 hetzelfde. Hier wordt geen connector geplaatst en wordt er één robot uitgespaard. Een speciale printkop met UVbestendige inkt brengt op de platte draad een serienummer aan. Robot 5 neemt de draad en voert met de juiste timing de draad over de printkop. Robot 6 zorgt ervoor dat de verbindingen die niet in de gegeven takttijd van tachtig seconden konden worden gesoldeerd, worden verwerkt. De robot is, in tegenstelling tot de andere robots, op een sokkel geplaatst. Het uiteindelijke soldeerstation kan elke shift zo’n 360 panelen met een repeteerbaarheid van dertig micrometer solderen. Dat betekent dat er elke tachtig seconde een paneel wordt gemaakt. Momenteel zijn er twaalf varianten die door het soldeerstation gemaakt kunnen worden. Komen hier nieuwe bij, dan kan dit eenvoudig aangepast worden.
Voorwaarden keuze robots “Natuurlijk moesten de robots klein zijn, zodat ze elkaar in een kleine werkruimte niet in de weg zouden zitten. Daarnaast moesten ze een kleine massa hebben. Vijf van de zes robots hangen namelijk ondersteboven aan één frame. Daarnaast speelden natuurlijk ook de payload, prijs en levertijd een rol. We hebben hiertoe objectief een beslissingsmatrix opgesteld. Uiteindelijk zijn we op FANUC uitgekomen. Bijkomend voordeel voor ons was het iRVision systeem, aldus Tourné. “Ook konden onze mensen op cursus gaan bij FANUC Robotics Benelux zelf.” n 202 - Lezersdienst
De robots moesten klein zijn, zodat ze elkaar in een kleine werkruimte niet in de weg zouden zitten.
178 - DEC 2009 - P 35
TOEPASSING
Alle pneumatische aandrijvingen worden geactiveerd door compacte CPV- en modulaire CPX/MPA-ventieleilanden. De elektrische assen werden uitgerust met servomotoren EMMS-AS en bijhorende controllers CMMP-AS.
Partnerships in mechatronica zijn meer dan enkel goede automatisering Mechatronica omvat meer dan enkel de perfecte interactie tussen mechanische en elektronische producten en software. Het wijst ook op de interactie tussen leveranciers en klanten die als partners streven naar perfectie. Een voorbeeld van dergelijke communicatie over en weer vinden we bij de assemblagemachine voor basisplaten die door Müko en Festo ontworpen werd.
nen elkaar moeten bewegen. Koblitz: “We waren heel gelukkig dat we gebruik konden maken van de PositioningDrives software om deze assen te dimensioneren.”
De kerntaak van de machine bestaat eruit om pneumatische connectoren in de aluminium basisplaten te schroeven. “We hadden een nieuwe machine nodig voor deze taak om de noodzakelijke takttijden de halen”, aldus Sigmar Koblitz, Sales en Design Manager van Müko.
Geven en nemen
Behoefte aan flexibiliteit “We waren al begonnen met de bouw van de machine met feeder en 3D-assenstel toen de klant extra eisen doorgaf ”, zegt Uwe Müller, Productie- en Assemblymanager van Müko. De bijkomende eisen waren extra taken die dezelfde machine moest aankunnen, namelijk het nakijken van de boorgaten en het plaatsen van elektrische connectoren in de basisplaten. “We moesten een visiesysteem integreren om de boorgaten na te kijken en bijkomende handlingassen plaatsen”, gaat Koblitz verder.
Elektrische assen dimensioneren Het opvallendste element in deze applicatie is dat alle assen die de individuele functies verzekeren – wegens plaatsgebrek – bin-
De pneumatische precisieslede DGSL (centraal op foto) leidt de basisplaten naar het diagnosestation. De indexeertafel DHTG zwenkt de basisplaat in dit station, waarin een SBO…-Q (linksboven, met rode lichten) de kwaliteit van de platen nakijkt vooraleer ze worden uitgerust met koppelingen. P 36 - 178 - DEC 2009
“Door onze ervaring als consultancybureau was het voor ons perfect mogelijk om zelf het ontwerp te maken, maar dit zou veel meer tijd in beslag genomen hebben dan gewoon gebruik te maken van de support van Festo System Solutions”, voegt Müller toe.
Festo kreeg van zijn kant volop ontwerptips voor het ontwerpen van nieuwe drives. “In het geval van de elektrische aandrijving EGC werden door de klant enkele waardevolle suggesties gemaakt die nu geïmplementeerd zijn in de standaard EGC-aandrijvingen uit onze catalogus”, legt Jörg Tertünte van Festo uit. Siegmar Koblitz is uitermate trots op het feit dat zijn firma nooit een klant verloren heeft: “Ik denk dat dit is omdat we steeds veel belang hechten aan after sales maintenance en servicing – zelfs in de meest afgelegen hoeken van de wereld.”
Betrouwbaarheid Koblitz vertelt verder dat zijn firma al machines van dit allooi over de ganse wereld geleverd heeft aan een aantal trouwe klanten uit de toeleveringsindustrie voor de automotive sector. Ondanks vele pogingen van Chinese machinebouwers om een belangrijk deel van dit segment in te nemen, gelooft hij dat de Duitse machinebouwers leider zullen blijven in dit segment, “dankzij hun betrouwbaarheid en probleemoplossend vermogen.”
Twee uitkragende balken met elektrische assen DGE en DGEA voor de X- en Y-Coördinaten en de pneumatische DGSL voor de Z-as schroeven de koppelingen in de basisplaat.
TOEPASSING
Na het plaatsen van de elektrische connectoren, wordt de basisplaat door een 3D assenstel met twee EGC-assen en een DGEA opgenomen en op een transportband geplaatst voor verdere verwerking.
Draaien en grijpen: HGPT-B-grijpers nemen vanuit verschillende posities de basisplaat vast en de DRDQ draaimodule oriënteert ze correct.
De machine in detail
Servicelevels in mechatronische partnerships
Koppelingen in aluminium basisplaten schroeven is de kerntaak van deze machine. De koppelingen worden gevoed aan de machine als bulk in plastic bakken. Als eerste stap worden de basisplaten door een pneumatische precisieslede DGSL naar het monitoringstation geleid. De indexeertafel DHTG leidt de koppelingen eveneens hier naartoe. In dit monitoringstation worden de boorgaten nagekeken door een SBO…-Q vooraleer de koppelingen ingeschroefd worden. In een tweede fase worden de geteste basisplaten door de indexeertafel naar het fittingstation getransfereerd. Twee uitkragende balken met elektrische assen DGE en DGEA respectievelijk voor de X en Y-as en een pneumatische DGSL in de Z-richting schroeven de koppelingen in de basisplaat. De indexeertafel verplaatst de basisplaat – nu met ingeschroefde pneumatische koppelingen – terug, waardoor ze nu ook met elektrische koppelstukken kan worden uitgerust, in het volgende station. Een 3D-assenstel met twee elektrische assen EGC en een DGEA neemt de afgewerkte basisplaat en legt ze op een transportband voor verdere verwerking.
Keuze voor assensystemen In verschillende stations wordt gebruik gemaakt van pneumatische grijpers HGPT-B om de basisplaat op te nemen en draaimodules DFDQ om de correcte oriëntatie te geven. Op sommige plaatsten werd wegens plaatsgebrek een grijper/draai-eenheid HGDS gebruikt vanwege de compactere design. Al de pneumatische aandrijvingen worden geactiveerd door compacte CPV- en modulaire CPX/MPA-ventieleilanden. De elektrische assen werden uitgerust met servomotoren EMMS-AS en bijhorende controllers CMMP-AS. Waarom koos Müko niet gewoon voor een 4- of 6-assige robot? Hiervoor is een goede reden: “Robots maken vaak mooie beloftes. Assensystemen zijn veel duidelijker en makkelijker om te programmeren. Daarenboven kunnen we de PLC’s van het assensysteem zelf programmeren”, legt Müller uit. Bij een robotcontroller is het nodig om externe programmeurs erbij te halen, of om enorm in trainingen voor het eigen personeel te investeren. Ook het onderhoud is veel eenvoudiger bij een assensysteem.
Algemeen gesproken zijn er twee keuzes die een gebruiker kan maken om handlingsystemen in zijn installatie te integreren. Ofwel kiest hij voor een kant-en-klaar ontworpen en geleverd systeem, ofwel kiest hij voor de aparte componenten en assembleert hij alles zelf. In het eerste geval wordt een kant-en-klaar getest systeem direct in de installatie geïntegreerd. Deze oplossing vermindert de werkdruk bij het personeel van de klant en vermindert engineeringwerk, en dus kosten. Ook de proceskosten en de aankoopprocedure worden gemakkelijker met slechts een leverancier en een enkel componentnummer. In het tweede geval vertrouwen gebruikers op een ruime waaier aan diensten, gaande van engineering to naverkoop. Zoals het voorbeeld van Müko aantoont resulteren deze partnerships in algemeen betere oplossingen. Er bestaan ook software tools die helpen met het dimensioneren en configureren van producten. Als ondersteuning voor Engineering bestaan er 3D-tekeningen, informatie over dimensioneren, cyclus- en traveltimes, terwijl er voor maintenance diensten als Air Quality Tests, Energy Saving Services, Condition Monitoring, wisselstukken en hersteldiensten bestaan. n 203 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 37
Geen vuiltje aan de lucht De persluchtverzorgingssystemen van ASCO Numatics laten uw persluchtinstallatie vrij ademen. Verontreinigde lucht in pneumatische leidingen zorgt vroeg of laat voor problemen. De oorzaken? Corrosie, stof, condensvocht. De oplossing? Persluchtverzorging. De modulaire persluchtverzorgingsapparatuur van ASCO Numatics waarborgt het juiste debiet en de juiste druk. Ze zijn overal inzetbaar, eenvoudig te monteren en makkelijk te onderhouden. Bovendien zijn deze filter-drukregelaar-olievernevelaars prijstechnisch een interessante oplossing.
Lusambostraat 53, 1190 Brussel, Tel. 02 333 02 50, info@asconumatics.be Industrielaan 21, 3925 BD Scherpenzeel, Tel. 033 277 79 11, info@asconumatics.nl
204 - Lezersdienst adv_Vuiltje-lucht_BNLx_185x130_VL.indd 1
04-12-2009 13:43:36
Samen, kunnen we nieuwe hoogtes bereiken. “The sky is the limit”
Door onze krachten te bundelen, komen uw doelstellingen binnen handbereik. Samen kunnen we productievere en meer betrouwbare machines ontwerpen die bovendien milieuvriendelijker zijn. Stillere, lichtere, compactere, op maat gemaakte, winstgevende machines die u een competitief voordeel bieden. Door ons wereldwijd verspreid netwerk van engineering, kwalitatieve componenten en flexibele software, kan de ontwikkelingstijd beduidend verminderd worden. Diensten zoals Kanban, Breadman, Kitting en pré-assemblage kunnen uw productietijd tot 15% verlagen. Daarenboven kunnen we uw voorraad verkleinen en uw logistieke keten vereenvoudigen. Bouw samen met Parker State-of-the-art machines.
www.parker.com
Tel: +32 (0) 67 280 900 • Fax: +32 (0) 67 280 999 • parker.belgium@parker.com
205 - Lezersdienst
TOEPASSING
Op maat ontwikkelende machines betekenen voor bedrijven een danige vermindering van loonkosten, een danige verbetering op het vlak van ergonomie en veiligheid en een drastische vermindering van foutieve handelingen.
Machines op maat AVT is een bedrijf gelegen op de grens van België en Nederland, in de gemeente Essen. De firma heeft zich gespecialiseerd in het ontwerpen, het produceren en het in bedrijf stellen van allerhande systemen volledig op maat van de klant. “Een perfect voorbeeld daarvan is de ARCA SORTER III die ondertussen één van onze standaardproducten is geworden waarin we de nodige knowhow en ervaringen hebben gekregen”, vertelt bedrijfsleider Luc Van Thillo. “De ontwikkeling, de fabricage en de uitvoering op mechanisch, elektrisch, pneumatisch en programmatorisch gebied, gebeurt volledig in eigen beheer.”
Sorteerrobot
De kisten worden automatisch naar boven getransporteerd via een transportketting.
De volledige besturing van de machine gebeurt door een PLC als master in het profibusnetwerk, gekoppeld met alle componenten.
De ARCA SORTER III is een sorteerrobot die wordt ingezet bij het tellen, sorteren, stapelen en palletiseren van diverse soorten herbruikbare fruit- en groentekisten. Zoals reeds eerder gezegd, wordt de installatie door de firma AVT volledig op maat van de klant gemaakt. Momenteel is er een installatie in opbouw van 30 meter lang, 12 meter breed en 8 meter hoog, verdeeld over 2 verdiepingen. Op de benedenverdieping worden door de operator verschillende soorten lege kisten ongeordend op de continu draaiende transportband geplaatst. De inhoud van de kist wordt automatisch verwijderd. De kisten worden automatisch naar boven getransporteerd via een transportketting en worden dan gedetecteerd via een zeer precies visionsysteem. Afhankelijk van de grootte en vorm wordt de gedetecteerde kist door de juiste sorteercilinder in het juiste stapelstation gebracht. Niet herkende kisten worden afgevoerd door de zwaartekrachtrollenbaan.
In elk stapelstation zitten ventieleilanden op een profibussysteem. Op de grijpers op de Z-assen van de portaalrobots zitten ventieleilanden. Er wordt gewerkt met een SCADA pakket van Movicom waarin de operator alle gegevens invoert, zoals de hoogte van het stapelpatroon en dergelijke. Daarnaast worden in dit systeem alle gegevens bijgehouden zoals het aantal gestapelde kisten, de hoeveelheid afgekeurde kisten, werktijden van de operator, snelheden, etc. De tweede verdieping is volledig afgeschermd met een hekwerk. De gehele installatie wordt uitgebreid onderworpen aan een risicoanalyse en wordt volledig gebouwd conform de geldende wetgevingen op het gebied van veiligheid.
Ventieleilanden
Vermindering foutieve handelingen
Hier worden de kisten gestapeld tot op een maximale hoogte van 2 meter. De portaalrobot, die werkt met 2 aparte, onafhankelijk van elkaar werkende Z-assen gaat zich positioneren en met de speciaal op maat ontwikkelde grijper de gestapelde bakken palletiseren op de achterliggende pallets. Als de pallet vol is, wordt die met de transferkar weggevoerd. Er wordt dan door de transferwagen met 2 palletplaatsen, die rijdt op de eerste verdieping, nieuwe pallets uit de palletmagazijnen gehaald. De gehele machine wordt aangedreven door asynchrone motoren met een terugkoppeling op frequentiesturing met Posicom modules die de servotoepassingen nabootsen. De machine behaalt een snelheid van 1.5 sec/kist. De volledige besturing van de machine gebeurt door een PLC van SIEMENS s7 300 als master in het profibusnetwerk, gekoppeld met alle componenten. Alle pneumatische componenten zijn van SMC. De ontwikkeling, de fabricage en de uitvoering op mechanisch, elektrisch en pneumatisch gebeurt volledig in eigen beheer.
Dergelijke op maat ontwikkelende machines betekenen voor bedrijven een danige vermindering van loonkosten, een danige verbetering op het vlak van ergonomie en veiligheid en een drastische vermindering van foutieve handelingen. AVT heeft al met succes een aantal installaties geïnstalleerd bij enkele groothandelbedrijven in fruit en groenten. Voor dit project en ook voor alle andere projecten werkt AVT nauw samen met SMC. Door deze samenwerking kan AVT aan de eindklant telkens de beste en meest vooruitstrevende oplossing aanbieden. Dit gekoppeld aan een snelle en efficiënte after sales service. AVT beschikt over een team van 25 ingenieurs en technici die samen elke speciaal voor de klant ontwikkelde machine tot een goed resultaat kunnen brengen. n 206 - Lezersdienst
Alle pneumatische componenten zijn van SMC.
178 - DEC 2009 - P 39
krachtige beweging Brevini Power Transmission brengt u verder Waar beweging vereist is, loopt Brevini Power Transmission voorop. Onze mechanische aandrijvingen zorgen voor de feilloze beweging die u nodig heeft. Voor de meest uiteenlopende sectoren bieden wij de innovatieve, bedrijfszekere oplossingen die maken dat u nooit stil hoeft te staan, maar krachtig vooruit kunt. Brevini Power Transmission levert maatwerk en topkwaliteit op het gebied van mechanische transmissietechnologie. Onze betrouwbare planetaire en conventionele tandwiel- en reductiekasten, extruderaandrijvingen en lieren garanderen de krachtige beweging die uw bedrijf zoekt. Zodat u door kunt gaan waar anderen moeten stoppen.
Brevini Nederland B.V.
Brevini Belgio S.A.
RĂśntgenweg 24
Rue ThĂŠodore Baron, 42/43
2408 AB Alphen aan den Rijn
B-5000 Namur
Postbus 429
T +32 - 81 - 22 91 94
2400 AK Alphen aan den Rijn
F +32 - 81 - 23 08 62
T +31 - 172 - 47 64 64
info@brevinipowertransmission.be
F +31 - 172 - 42 53 88
www.brevinipowertransmission.be
info@brevinipowertransmission.nl www.brevinipowertransmission.nl
207 - Lezersdienst
208 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Nieuwe compressoren met waterinjectie
Hogedruk zuigerpompen
Voortdurende productontwikkeling wordt beloond met energiebesparend 2 poort ventiel
De beste manier om elk spoor van olie in perslucht te vermijden is heel eenvoudig olie bannen uit het volledige compressieproces. Schroefcompressoren met waterinspuiting werden ontwikkeld om op een voordelige manier perslucht te produceren zonder olie aan te wenden als smeer- of koelmiddel. De jongste telgen van het assortiment compressoren van AF Belgium maken geen gebruik van olie voor het smeren, koelen of dichten van het compressieproces. Water onttrekt de compressiewarmte ten gevolge van de compressie en voedt onafgebroken de glijlager met waterinspuiting. Naast de totale afwezigheid van olie in de perslucht, voorkomt de waterinspuiting de facto al het gevaarlijk en schadelijk afval (afvalolie, oliefilters of actieve koolstof doordrongen van olie) en de kosten voor de verwerking ervan. Het gepatenteerde waterinjectieprocédé staat tevens borg voor zeer lage werkingstemperaturen, wat leidt tot bijzonder duurzame onderdelen en een uiterst efficiënte compressie, die vermogens kan ontwikkelen van 18 tot 45 Kw, terwijl het energieverbruik en de onderhoudskosten tot het minimum worden herleid. Het principe van de waterinjectie houdt eveneens grote voordelen in tegenover de droge zuiger- en schroefcompressoren. De eindcompressietemperatuur van maximum 35 °C, in plaats van 200 °C, vereist geen enkele persluchtkoeler. De aanzienlijk lagere rotatiesnelheid vermindert in grote mate het geluidsniveau van de compressoren. n
De ARO Fluid Technologies unit van Ingersoll Rand Industrial Technologies introduceert nieuw ontworpen, hogedruk zuigerpompen en packages die zeer geschikt zijn voor het verpompen van middel- tot hoog-visceuze materialen. De nieuwe ARO 65:1 distributiepomp is een oplossing als het gaat om mastiek, inkt, afdichtmiddelen, lijmen en andere zware materialen. De nieuwe ARO 65:1 chop-check pomp packages zijn speciaal ontworpen voor het handlen van vloeistoffen met een viscositeit van meer dan 1,000 ,000 centipoise en drukken tot maximaal 515.5 bar. ARO 65:1 garandeert de hoogste niveaus van duurzaamheid en betrouwbaarheid. De pomp is uitgerust met een verchroomde zuigerstang en cilinder die vooral geschikt zijn voor het verpompen van abrasieve vloeistoffen. Bovendien maken ze langere slagen in een lagere cyclus, waarbij dezelfde hoeveelheid vloeistof wordt verpompt met minder trillingen dan andere merken, hetgeen de levensduur van de motor aanzienlijk verlengt. Tenslotte zorgen een zichtbaar oplosmiddelreservoir en instelbare pakkingen ervoor dat stilstand tot een minimum wordt teruggebracht en de levensduur van de pomp wordt verlengd. Om stilstand te minimaliseren en onderhoud te vergemakkelijken zorgt een centerpen-constructie voor snelle demontage en reparatie. Uitgebreide lab-tests met sommige van de meest agressieve stoffen hebben gezorgd voor een pakkingontwerp bij de ARO met consistent superieure eigenschappen wat betreft aantasting van de afdichtingen. n
SMC lanceert de VXE serie, een nieuwe generatie verschildrukloze-, medium ondersteunde- of direct bediende 2 poort magneetventielen. Daarmee verkrijgen industriële applicaties een precieze medium controle en wordt er energie bespaard. De magneetventielen zijn ontwikkeld als onderdeel van SMC’s Energy Saving programma en zijn gebaseerd op de VX ventielen aangevuld met enkele unieke energiebesparende kenmerken. Middels gebruik van de Pulse Width Modulation Method (PWM) – een ingebouwde energiebesparend elektrisch circuit – garandeert deze dezelfde prestaties, maar met 30% minder vermogensgebruik dan de standaard VX serie. Het gereduceerde vermogen gebruik beperkt tevens de afgegeven spoelwarmte tot 50% en geeft het ventiel daardoor een langere levensduur. De VXE serie is geschikt voor gebruik met water, lucht en olie en is verkrijgbaar als enkele unit, of geschikt voor montage op een basisplaat. De poorten variëren van 1/8” tot 1” draadaansluiting of DN32-50 flensaansluiting. De spoel is standaard in 12 of 24VDC te verkrijgen. Daarnaast is het ventiel in overeenstemming met RoHS richtlijnen en IP65 uitgevoerd. Verdere voordelen zijn dat deze energie efficiënte ventielen volledig uitwisselbaar zijn met de bestaande VX serie, ook de huidige VX gebruikers kunnen hun spoel verwisselen met de nieuwe energiebesparende versie.
209 - Lezersdienst
210 - Lezersdienst
n
211 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 41
Innovatieve aandrijftechniek hoog rendement en optimale bedrijfszekerheid Als exclusief vertegenwoordiger van RENK biedt AZ Hollink Belgium een pakket kwalitatief hoogwaardige aandrijfoplossingen. Het leveringsprogramma omvat: • Tandwielkasten – turbo en planetaire Op basis van uw specificaties wordt een passende offerte gemaakt. Ook inspectie en herstelling van geplaatste tandwielkasten is mogelijk. • Stalen boogvertande koppelingen • Stalen lamellenkoppelingen volgens API 610/670 Alle koppelingen zijn beschikbaar in standaarduitvoering en maatgesneden. Dankzij een grote voorraad kunnen de koppelingen snel worden geleverd. • Veiligheidskoppelingen met koppelbegrenzing • Synchrone schakelbare koppelingen Meer informatie? Bezoek onze webstek of bel, wij adviseren u graag.
AZ Hollink Belgium b.v.b.a. | Abtsdreef 10 | 2940 Stabroek | t +32 (0)3 722 11 18 | f +32 (0)3 722 11 19 | belgium@azhollink.eu | www.azhollink.eu 212 - Lezersdienst
30 JAAR
NIEUW - www.belgitrans.be - NOUVEAU
30 ANS
BELGISCHE VERENIGING VOOR AANDRIJFTECHNIEK vzw • ASSOCIATION BELGE DE LA TRANSMISSION asbl Louizalaan 500 Av. Louise, Brussel 1050 Bruxelles • e-mail: info@belgitrans.be • www.belgitrans.be
Belgitrans_A5_dec09_def.indd 1
213 - Lezersdienst
11-12-2009 06:47:28
ACTUALITEIT
Nieuwe reeks stoppercilinders voor transportbandtoepassingen
De kleinste schroefcompressoren geven meer
Geluidsvrij schakelen van elektromagnetische koppelingen en remmen
ASCO Numatics heeft een serie pneumatische stoppercilinders geïntroduceerd die speciaal ontwikkeld is voor het stoppen van lastdragers op transportbanden. De cilinders kunnen lichte tot middelzware last stoppen en zijn met name inzetbaar in de logistieke sector, verpakkings- en automobielindustrie. De cilinders uit deze nieuwe ‘CSC-serie’ zijn bestand tegen extreme radiale krachten die afdichtingslekkage en soms zelfs schachtschade kunnen veroorzaken. Het compacte ontwerp van de CSC-serie voorziet in een stanguiteinde met gladde stift of rolblok en beschikt over een geïntegreerd antirotatie-mechanisme. De cilinders zijn beschikbaar in diameters van 20, 32, 50 en 80 mm en slaglengten van 15, 20, 30 en 40 mm. De stoppercilinders zijn bestand tegen invloeden van temperaturen tussen de -20 tot +70°C, hebben zelfsmerende glijlagers en een werkdrukbereik van 1,5 tot 10 bar. Ze voldoen aan ISO 21287/15552 voorschriften voor montage aan de achterzijde. De afmeting van de zuigerstang is zodanig geoptimaliseerd dat een zo groot mogelijk as-en-lager raakvlak beschikbaar is om de stopkrachten op te vangen. Aan drie zijden bevinden zich T groeven voor magnetische positiedetectors. De cilinders zijn ontworpen voor lichte en middelzware stoptoepassingen op diverse punten van geautomatiseerde transportsystemen. Ze zijn uitermate geschikt om toe te passen op assemblagelijnen, bij hoge voorraadrekken in geautomatiseerde pakhuizen en bij onderling verbonden productie-installaties. n
De reductie van het energieverbruik is telkens een van de belangrijkste doelstellingen van Atlas Copco bij de ontwikkeling van een nieuwe generatie compressoren. De energiekosten maken immer minstens 70% uit van de totale life cycle cost van een compressor. Atlas Copco is er in geslaagd de SER (Specific Energy Requirement) van de nieuwe reeks met 8% te verlagen, wat een opmerkelijke besparing betekent op de elektriciteitsrekening. Wanneer het persluchtverbruik sterk schommelt kunnen de geavanceerde algorithmes van de nieuwe Elektronikon®-sturing van een Atlas Copco GA VSD-compressor tot gemiddeld 35% energiebesparingen realiseren Flexibiliteit is in de nieuwe reeks GA 5-15 ingebouwd. Het geluidsniveau van slechts 60 dB(A)* is het laagste van de volledige GA reeks en maakt een gunstige plaatsing op de werkvloer mogelijk zonder zijn omgeving te storen. De maximum toegelaten omgevingstemperatuur is nu 46 °C. Dit maakt dat de vereisten voor extra koeling minimaal gehouden worden. Samen met nieuwe schroefelement werd ook de aandrijving hertekend. De nieuwe riemaandrijving werd aangepast aan de strengste industriële normen om de bedrijfszekerheid nog te verhogen. De nieuwe Elektronikon®-stuurmodule in de GA 5-15 (VSD) maakt monitoring op afstand via een ethernetaansluiting mogelijk en de lay-out van het uitleesscherm biedt een grote variëteit aan gegevens en instellingen wat de efficiëntie verhoogt. n
Ortlinghaus introduceert een innovatief mechatronisch systeem dat bestaat uit een elektromagnetisch bediende koppeling of een rem en een nieuw ontwikkelde regeling voor de elektrische aansturing. Het systeem voorziet in zowel een absoluut geluidsvrije schakeling van koppeling of rem en de bijbehorende draaimomentbesturing of -regeling. Het geluid dat hoorbaar is bij het schakelen van een elektromagnetisch bediende koppeling of rem wordt in vele gevallen als storend ervaren. Tot nu toe is dat probleem vooral aangepakt door mechanische maatregelen door te voeren bij koppeling of rem. Met deze regeling kan de ankerschijf nauwkeurig bewegen volgens een vrij definieerbare weg/tijdkromme. Op deze manier is het mogelijk de ankerschijf met een minimale snelheid te laten neerkomen op de magneet. Hierdoor ontstaat in de basis al praktisch geen geluid waardoor het ook niet nodig is om een demping of isolatie aan te brengen. Wanneer de ankerschijf in contact is met de magneet, dan kan in de tweede modus van de regeling de aandrukkracht van de ankerschijf worden gestuurd of nauwkeurig geregeld. Deze functie is overal nodig waar het draaimoment van de koppeling of een veiligheidsrem nauwkeurig moet worden gedoseerd. Deze situatie geldt onder meer bij veiligheidskoppelingen die de gebruiker bij een overbelasting moet kunnen openen, remmen voor wikkelmachines, transportmiddelen die via een rempedaal elektronisch en lastafhankelijk moeten remmen, roltrappen en de zwenkinrichting van kranen. n
214 - Lezersdienst
215 - Lezersdienst
216 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 43
ACTUALITEIT
Fresnel Systeem in een zonneauto
Weforma palletstoppers wps 320/500
DT50 Hi afstandssensor
Op 25 oktober verscheen Solar Team Twente met haar zonneauto voor de derde keer aan de start van de 10e World Solar Challenge; een tweejaarlijkse race van 3010 kilometer dwars door de Australische woestijn, van Darwin tot Adelaide. Eén van de partners van het Team is maxon motor, die het team op het gebied van het gepatenteerde fresnelsysteem ondersteuning biedt. Het bijzondere aan de zonneauto van Solar Team Twente, 21Revolution, is dat zij meer energie binnen haalt dan een normale zonneauto. Zij heeft een kantelende vleugel die de zonnecellen naar de zon richt, als een zonnebloem. Daarnaast heeft Solar Team Twente nog een andere manier om extra energie binnen te halen: het fresnelsysteem. Dit systeem bevindt zich in de vleugel. Met dit systeem haalt het team met 6m2 aan zonnecellen 7.2m2 aan zonlicht binnen. De lenzen werken als een loep; ze concentreren een brede baan licht, op een smallere baan cellen. Het bijzondere aan het systeem van Solar Team Twente is dat de zonnecellen de baan licht gedurende dag kunnen volgen. Dit komt doordat de cellen op een beweegbare plaat liggen. Lichtsensoren meten de positionering van de cellen, waarna een microcontroller de plaat optimaal gaat plaatsen. De motoren die verantwoordelijk zijn voor de verstelling van de fresnel platen zijn uiterst nauwkeurig te regelen. Daardoor kunnen de fresnel-cellen optimaal worden gepositioneerd. Ook hebben de motoren een goede efficiëntie.
Pneuvano introduceert een nieuwe reeks palletstoppers Weforma series WPS voor massa’s tot 1.200 kg en snelheden tot 40 m/min. Deze nieuwe palletstoppers zijn een uitbreiding op het bestaande gamma hydraulische stootdempers en gasveren van de Duitse fabrikant WEFORMA. De palletstoppers series WPS hebben een regelbare hydraulische demping en een pneumatische terugloop. Ze zijn beschikbaar in 2 bouwgroottes: • Bouwgrootte WPS 320 heeft een slaglengte van 15 mm voor massas’s tot 250 kg. • Bouwgrootte WPS 500 heeft een slaglengte van 20 mm en is geschikt voor een massa tot 1.200 kg Beide bouwgroottes kunnen uitgerust worden met 2 optionele sensoren voor zowel horizontale als verticale einde slag bepaling. Voor de pneumatische terugloop heeft u 4-8 bar perslucht nodig. n
Na de lancering van de DT50 eind vorig jaar heeft SICK nu een nog krachtigere versie aan zijn gamma afstandssensoren toegevoegd, met name de DT50 Hi. Vergeleken met het bereik van de standaard DT50 is dat van de DT50 Hi dubbel zo groot, en bovendien meet hij drie keer zo nauwkeurig als zijn voorganger. Met een meetbereik tot 20 m, een uiterst stabiele output en twee laserklasseopties meet de DT50 Hi nauwkeurig de afstand tot vrijwel elk doel met 1 mm herhaalbaarheid, wat uniek is op de markt. Met zijn bereik van 20 m is de DT50 Hi geschikt voor diverse toepassingen, zoals de monitoring van de afstand op monorailtransporteurs, het vermijden van botsingen tussen portaalkranen en automatisch geleide voertuigen, en algemene positionering. Deze DT50 Hi werd ook ontworpen met het oog op gebruiksgemak. Dankzij het rode laserlicht is het heel gemakkelijk om de DT50 Hi precies te aligneren, vooral wanneer de optionele instelconsole wordt gebruikt. Een ander aspect dat voor meer flexibiliteit zorgt en dus de installatie- en opstartkosten drukt, is de 100% mechanische compatibiliteit van de DT50 en de DT50 Hi - wat het dan ook mogelijk maakt om op elk moment te upgraden naar de krachtige versie. n
n
217 - Lezersdienst
P 44 - 178 - DEC 2009
218 - Lezersdienst
219 - Lezersdienst
ACTUALITEIT
Nieuwe generatie torquemotoren
Nieuwe monolitische drukopnemer tot 3.000 bar
Nieuwe Miniatuur Encoders voor 6 tot 12 mm motoren
De nieuwe serie torquemotoren van Baumüller vertonen een hoger rendement en bereiken een groter toerental. Verder is het momentspectrum bij de bestaande bouwserie duidelijk verhoogd. Met uitbreiding van de motorserie tot bouwgrootte 400 is bovendien een eerste draaimoment tot 20.000 NM mogelijk. Hiermee zijn niet alleen nieuwe toepassingsgebieden toegankelijk maar wordt de productiviteit bij bestaande applicaties duidelijk verhoogd. Een ander pluspunt is de kleinere inbouwruimte met als voordeel dat het machinepark in zijn geheel minder ruimte inneemt. Omdat de torquemotoren nagenoeg blokkeringvrij lopen, verbeteren de rondloopeigenschappen waarmee een betere kwaliteit van het product wordt verkregen. In vergelijking met de traditionele motor-transmissie-combinatie is er bij directe aandrijvingen een verbetering van de kosten- en meer energie-efficiëntie. In de aandrijving verdwijnen mechanische componenten die aan slijtage blootgesteld zijn waardoor het wrijvingsverlies in het systeem duidelijk vermindert en zo de energiebalans verbetert. Dat is bij de steeds stijgende grondstofprijzen een niet onbelangrijke factor. Bovendien bereiken de DST-motoren van Baumüller een heel hoog rendement. Dit maakt een buitengewoon efficiënte energieomvorming mogelijk. Zo wordt extra verlies door mechanische overbrengingsorgaan voorkomen. n
Hottinger Baldwin Messtechnik (HBM), producent van geavanceerde meet- en weegapparatuur, heeft onder de naam P3IC een nieuwe serie compacte drukopnemers op de markt gebracht. De drukopnemers zijn gemaakt uit één stuk staal zonder lasnaden, waardoor ze zeer geschikt zijn voor zware industriële toepassingen. De nieuwe drukopnemers kunnen gebruikt worden voor het meten van statische en dynamische drukken in een meetbereik van 10 tot 3.000 bar. De P3IC drukopnemers zijn leverbaar in nauwkeurigheidsklassen van 0,1 tot 0,2. De P3ICP-versie is uitgerust met standaard M12 koppelingen, de normale P3IC-versie met een vaste kabel. De geïntegreerde PT100 temperatuursensor zorgt voor compensatie van de beïnvloeding van de meetgegevens door de externe temperatuur. Als optie kan de nieuwe drukopnemer ook gebruikt worden in een 6-draads circuit, dat voor gegarandeerde kwaliteit van de signaaltransmissie bij grote kabellengtes zorgt. De P3IC-serie ondersteunt Technical Transducer Data Sheet (TEDS), waarbij alle belangrijke data van de opnemer op een, in de opnemer geïntegreerde datachip zijn opgeslagen. Zo kunnen de benodigde tijd en kosten voor het configureren van een meetopstelling flink beperkt worden. n
FAULHABER® breidt zijn gamma miniatuur encoders uit met de nieuwe series PA2-50 & PA2-100. Met deze optische encoders met diameter 6 tot 12 mm neemt FAULHABER® weer de leiding op gebied van ontwikkelingen in miniatuur motor feedback. Deze encoders zijn gekenmerkt door een laag stroomverbruik, en hoge resoluties van 50 lijnen per omwenteling in diameter 6 mm en 100 lijnen per omwenteling in diameter 8 tot 12 mm. Met een werkspanning tussen 2,7 en 3,3 V zijn deze encoders uiterst geschikt voor toepassingen met lage batterijspanning. Door de zeer lage massatraagheid van het codewiel en een stroomverbruik van 8 / 8,5 mA wordt de levensduur van de batterijen verlengd. n
220 - Lezersdienst
221 - Lezersdienst
222 - Lezersdienst
178 - DEC 2009 - P 45
Biblio-Tech Mis niets, vraag nu de Topselectie catalogus van Asco Numatics Benelux aan Het kiezen van het juiste product, dat het best bij uw applicatie past, is nog nooit zo eenvoudig geweest. De Topselectie catalogus biedt een overzicht van 1700 van de meest courante magneetventielen, afsluiters, pneumatische cilinders, proportionele pneumatiek en accessoires.
223 - Lezersdienst
Nieuwe website Festo België
www.festo.be
Sinds kort heeft Festo België een nieuwe website. De bezoekers krijgen makkelijk toegang tot CAD-modellen, downloads, gratis engineeringsoftware,… Vanop de startpagina is er rechtstreekse toegang tot de catalogus en de Online Shop. De structuur van de site is aangepast zodat u sneller vindt wat u zoekt. Bekijk het op www.festo.be, meer dan ooit het platform voor industriële automatisering.
224 - Lezersdienst
Dwyer-catalogus editie 2010 nu verkrijgbaar De nieuwe catalogus van Dwyer is uit en hij is nog dikker dan vorig jaar. Maar liefst 588 pagina’s met uiteenlopende instrumenten; van eenvoudige manometers tot geavanceerde meet- en regelinstrumentatie. Dwyer introduceert in de 2010-uitgave 67 nieuwe producten, waaronder drukverschilmeters, diverse transmitters, flowmeters, (USB) dataloggers en testers. De gratis Dwyer-catalogus is verkrijgbaar via de website van HITMA Instrumentatie (www.hitma-instrumentatie.nl) en is ook in CD-vorm beschikbaar. 225 - Lezersdienst
Het Jaarboek-productengids 2009-2010, inclusief veel gebruikte formules, is te verkrijgen op eenvoudige aanvraag via www.belgitrans.be
30 JAAR
30 ANS
L’Annuaire-guide produits 2009-2010, ci-incluses des formules fréquemment utilisées, est disponible sur simple demande via www.belgitrans.be
banner_jaarboek.indd 1
P 46 - 178 - DEC 2009
16-12-2009 11:45:13 226 - Lezersdienst
Gratis Lezersdienst fax: +32 (0)2 640 84 80 of e-mail: automation@hydropneuma.be
NAAM
VOORNAAM
FIRMA FUNCTIE DIENST STRAAT POSTCODE
NR
BUS
PLAATS
TEL
FAX
INFO
E-MAIL CODES PUBLICITEIT
INDEX
UW GEGEVENS
Als de naam, die in het adresveld van het magazine vermeld staat, niet overeenkomt met uw naam, gelieve dan onderstaand formulier in te vullen en te terug faxen. Als u meer informatie wenst over een advertentie of een artikel, gelieve dan de overeenkomstige code in het formulier hieronder in te vullen en te faxen. Om een abonnement te verkrijgen, stort u 50 euro op rekening 210-0347117-06 van Automation Magazine. U kan ons ook bereiken via e-mail: automation@hydropneuma.be.
ADVERTEERDERSINDEX
CODES ARTIKELS
BEDRIJF
PAG. CODE
- “We zijn pioniers”
18
186
- Hydraulische vloeistoffen, nog steeds haalbaar?
21
188 191
- AF BELGIUM
24 189
- testo 875 et 881 voor professionele industriële thermografie
25
- ASCO NUMATICS
38 204
- learnShops-debatten voltreffer op Mocon-Hydromech
26 192
- AZ HOLLINK
42 212
- Loodrecht op volle zee
28 193
- BECKHOFF AUTOMATION
20 187
- ‘Carbon Zero’-serie: ‘net zero energy consumption’-compressoren
31
- BELGITRANS
42 213
- Hydrauvision introduceert PVG ventiel met meerwaarde
32 198
- BREVINI FLUID POWER
10
- MK-S(X) – Power met hoofdletter ‘P’
32 199
- BREVINI NEDERLAND
40 207
- Lassen en robots: succesvolle ontwikkeling
33 200
- COMPAIR GEVEKE
12
- Met z’n zessen solderen op een paar vierkante meter
35 202
- DOEDIJNS FLUIDAP
30 195
- Partnerships in mechatronica zijn meer dan enkel goede automatisering
36 203
- ENERPAC
30 194
- Machines op maat
39 206
- EUREGIO HYDRAULICS
30 196
- Nieuwe compressoren met waterinjectie
41 209
- TESTO
34 201
- Hogedruk zuigerpompen
41
210
- FESTO
2
- Voortgaande productontwikkeling wordt beloond met energiebesparend
- FIMOP
24 190
41
211
- HYDRAUVISION
14
167
- Nieuwe reeks stoppercilinders voor transportbandtoepassingen
43 214
- NORGREN
14
168
- De kleinste schroefcompressoren geven meer
43 215
- PALL
10
134
- Geluidsvrij schakelen van elektromagnetische koppelingen en remmen
43 216
- PARKER
38 205
- Fresnel Systeem in een zonneauto
44 217
- REM B
6
101
- Weforma palletstoppers wps 320/500
44 218
- SERVICE HYDRO
12
151
- DT50 Hi afstandssensor
44 219
- SIEMENS
8
117
- Nieuwe generatie torquemotoren
45 220
- SMC PNEUMATICS
40 208
- Nieuwe monolitische drukopnemer tot 3.000 bar
45 221
- FANUC
48 227
- Nieuwe Miniatuur Encoders voor 6 tot 12 mm motoren
45 222
- Mis niets, vraag nu de Topselectie catalogus van Asco Numatics Benelux aan
46 223
- Nieuwe website Festo België
46 224
- Dwyer-catalogus editie 2010 nu verkrijgbaar
46 225
- Jaarboek-productengids 2009-2010 van Belgitrans
46 226
133 150
100
ARTIKELENINDEX TITEL
PAG. CODE
- “We gaan altijd projectmatig te werk”
16
184
- “De compressor vormt het hart van onze voertuigen”
17
185
2 poort ventiel
197
ITâ&#x20AC;&#x2122;S ALL IN OUR POWER.
Specialist in degelijke totaaloplossingen
handling machines
logistieke oplossingen
palletiseren en verpakken
meedenkend klankbord
automatisering van machines en processen
multidisciplinair robuust
maatwerk
erkend integrator
227 - Lezersdienst
Groep Ceratec I Rue du Touquetstraat 228 I B-7782 Ploegsteert I T +32 (0)56 56 57 58 I automation@ceratec.be
www.ceratec.be