CxO Magazine 164 - Juni Juli 2017

MAKE &

PROCESS

MAGAZINE powered by

Business Magazine for executives & decision makers

JUN/JUL

ISSUE

2017 164

LOGISTICS & MANUFACTURING The Industrial Internet of Things

ICT Cybersecurity

SALES & MARKETING Industry 4.0 happens outside

FACILITY MANAGEMENT Integrated Facility Management

FINANCE & LEGAL Familiebedrijven

HUMAN RESOURCES What’s an expat anyway

GENERAL MANAGEMENT The myth of customer centricity

Fabienne Verbeek, Gedelegeerd Bestuurder, Group NDLE Automation

“De klant is koning, maar geen keizer” EDITORIAL PARTNERS

We plaatsen uw Credit Management graag in de spotlights!

Raar of zelden is het pad dat door een onderneming bewandeld wordt simpel, rechtlijnig of probleemloos.

Hindernissen en verrassingen vormen een deel van het dagelijkse zakelijke leven, sommige zijn gemakkelijk te ontwijken en hebben weinig impact op uw onderneming, andere hebben de potentie om uw zaak te doen crashen.

EĂŠn van uw klanten die failliet gaat en/of onbetaalde facturen achterlaat, kan grote ondernemingen doen wankelen, voor kleinere ondernemingen kan het verwoestend werken en de nodige vitale fondsen voor de onderneming volledig droogleggen.

Daarom plaatsen we graag uw Credit Management in de spotlights!

Via een vrijblijvend gesprek bekijken we samen met u of uw credit management goed opgebouwd is en het uw onderneming afdoende beschermt tegen de gevaren die uw pad kunnen kruisen.

Kredietverzekering | Incasso | Bonding | Bedrijfsinformatie

@atradiusbenl Atradius Jan van Gentstraat, 1 Bus 201-202 2000 Antwerpen belgium@atradius.com Tel: 03/202.47.47

/atradiusbenl /atradius-belgie

WILT U HET JUISTE

Contacteer ons!

Tel: 03 889 52 59 e-mail: sylvie.scherrens@cxonet.be

DOELPUBLIEK BEREIKEN

EN UW BUSINESS

DOEN GROEIEN?

"A man who stops advertising to save money is like a man who stops a clock to save time." (Henry Ford)

PUBLICATIEDATA JUNI - SEPTEMBER 2017

Magazine Print

31 juli 2017

29 september 2017

JUN-JUL 2017

Editie

CxO Weekend

165 - 1

24 juni 2017

165 - 2

29 juli 2017

166 167 - 1

9 september 2017

167 - 2

30 september 2017

168

WWW.CXONET.BE

CHECK Beheer uw nationale en internationale betalingsverkeer altijd en overal met KBC Reach.

Is uw bedrijf internationaal actief? Bent u verantwoordelijk voor het financiële beheer? Dan hebt u met KBC Reach de ideale tool in handen.

• Raadpleeg altijd en overal uw nationale en internationale rekeningen en onderteken betalingen met uw smartphone.

• Schakel vlot tussen alle nationale en internationale betalingsformaten.

• Geniet van waterdichte veiligheid, zonder complexiteit.

• Stem uw volmachtenbeheer haarfijn af op uw organisatie.

• Maak gebruik van de handige zoekfunctie, rapportering op maat voor meer inzicht en andere nuttige toepassingen.

Check alle voordelen op kbccorporates.com/kbcreach.

Of contacteer uw KBC-relatiebeheerder.

5

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

UITGEVER / ÉDITEUR & DIRECTEUR

Dirk Vermant

EDITORIAAL / EDITORIAL

TAX SHELTER FOR STARTING COMPANIES EARNS AN OSCAR

Everybody knows the tax shelter for the Belgian movie industry. But do you also know the Tax Shelter for starting companies? Did you know that when you invest in the capital of a micro business as a private individual, you will enjoy a tax benefit of 45% (and 30% for SMEs)? In other words: you invest €10,000 in a starting (micro) business and you will therefore receive €4,500 tax reduction. A starting company can collect up to €250,000.

Through an evening lecture by Philippe Claeys of Tax Consult and Jan Lagast of Participium, the editors of CxO Magazine came into contact with this subject. If you want to learn about the basics of tax shelter, I recommend you to read this article from our editorial staff first: https://issuu.com/cxoinstitute/docs/cxo_mp_162_lr_pp/68.

If a tax shelter for start-ups is used properly, our economy (jobs), the investors and start-up companies will actually reap the benefits from it. Belgian start-up companies, including SMEs and micro businesses, are the backbone of our economy. Start-ups find it difficult to raise capital to finance their growth. Meanwhile, more than 257 billion is ‘sleeping’ on Belgian savings accounts. If just 1% of the Belgian population would invest a small part of their savings in promising start-ups, this would generate thousands of jobs, rejuvenate our economy and improve social prosperity.

If you, as a starting company, for one reason or another are not in favor of foreign capital in your company, there is the possibility to get a loan from individuals (friends, family, business relations, etc.). You will receive an exemption from withholding tax (30%). This tax is exempt on the interest on loans on the first tranche of 9,965 euros. Indexing means it comes down to € 15,000 for the fiscal year of 2018. This makes quite a difference when paying the personal income tax.

It is obvious that, as a lender, you must do a good risk analysis of the business plan of the starting company (borrower) before taking a leap. And it is up to the borrower to convince you. A piece of advice from the Bible: first be the doubting Thomas before investing. “Unless I see in his hands the mark of the nails, and place my finger into the mark of the nails, and place my hand into his side, I will never believe,” (John 20:29) doubting Thomas said. If Jesus has not taken the initiative eight days later, doubting Thomas would have never become such a deep believer. He would always have been “doubting Thomas”.

Happy reading.

Dirk Vermant CxO Magazine

ADVERTEERDERSLIJST Alfa Romeo Stelvio p.68 - Altair Global p.58 - Atradius p.2 - B&R p.25 - BIS p.41 - Cimcil p.15 - Cresa p.47 - Duck Academy p.13 - Engie p.35 - Facilicom p.30 - Faculty club p.16 ING p.50 - KBC p.4 - KPMG p.22-23 - Opel p.17 - Regus p.37 - Siemens p.29 - SOS Kinderdorpen p.62 - Trendstop p.57 - UWE p.54 - Wolters Kluwer p.43

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

6

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Magazine for executives & decision makers BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

COVER ARTIKEL - CxO MAGAZINE 164

16 . . . . . . Cover artikel: Fabienne Verbeek, Gedelegeerd Bestuurder Group NDLE Automation Made in Kempen.

16

LEADERSHIP FORUM 2017

14 . . . . . . The myth of customer centricity.

14

18 . . . . . . Peer learning tijdens CxO Soundboard Circle

LOGISTICS & MANUFACTURING

20 . . . . . . Thema artikel: Industrial Internet of Things IIOT: meten om beter te worden.

22 . . . . . . CXO LINK – Digital transformation (8) Public Sector Transformation: Er verandert duidelijk iets.

26 . . . . . . Case Study: Sonaca doet PLM standaardisatie in samenwerking met Siemens.

22

28 . . . . . . Bi-Monthly headlines.

ICT

32 . . . . . . E xpert Group ICT Thema artikel: Cyber Security Is cyber security alleen een zaak van de IT-afdeling?

34 . . . . . . Prijs heeft grootste invloed op omzet.

32 JUN-JUL 2017

36 . . . . . . Bi-Monthly headlines.

WWW.CXONET.BE

7

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

SALES & MARKETING

38 . . . . . . Looking to improve organisational pricing maturity?

40 . . . . . . Expert Group Sales & Marketing Thema artikel: Omnichannel Inspelen op de verwachtingen van onze klanten.

40

42 . . . . . . Industry 4.0 happens outside, on the market.

FACILITY MANAGEMENT

44 . . . . . . Succesvol Integrated Facility Management valt of staat met vertrouwen 46 . . . . . . Expert Group Facility Management

Thema-artikel: Integrated Facility Management

47 . . . . . . CXO LINK – Huur 7 argumenten voor een succesvolle huur(her)negotiatie .

44

48 . . . . . . Autonieuws: Fleet management herdenken.

FINANCE & LEGAL

52 . . . . . . Expert Group Finance & Legal: Thema artikel: Familiebedrijven Familiebedrijven: ideale prooi voor risicokapitalisten.

52

55 . . . . . . Een kredietverzekeraar is een onzichtbare bank 56 . . . . . . Kredietverzekeringen: de marktsituatie anno 2017.

HUMAN RESOURCES

60 . . . . . . Expert Group Human Resources Thema artikel: Relocation

60

GENERAL MANAGEMENT

64 . . . . . . Expert Group Raad der Wijzen Thema artikel: Ondernemers en ondernemersinzichten Circulaire economie met winstoogmerk

66 . . . . . . Taking the best out of digital revolution

66 JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

8

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

RAAD DER WIJZEN CONSEIL DES SAGES BOARD OF THE WISE The Board of the Wise is a group of entrepreneurs, general managers and directors of SME’s, multinationals and non-profit organisations who decided to join the CxO community.

In both CxO Magazine Print and CxO Weekend the members of the Board of the Wise are sharing their knowledge and inspiring vision through interviews and articles.

ERELID RECENT TOEGETREDEN LID

BESTUURDERS COMMUNITIES

Antoon De Proft

CEO Septentrio

Prof. dr.

Marc De Vos Directeur Itinera Institute

Mark Eyskens Minister van Staat

Dirk Fransaer Afgevaardigd bestuurder Vito

Marion Debruyne

Decaan Vlerick Business School

Ingrid Lieten

Managing Director Life TechValley

Paul Matthyssens Decaan Antwerp Management School

Claire Tillekaerts

Gedelgeerd Bestuurder Flanders Investment & Trade

Frank Van Massenhove Directeur FOD Sociale Zekerheid

Bruno van Pottelsberghe Dean Solvay Business School

BESTUURDERS GROTE ONDERNEMINGEN

Christophe Cherry

Country Director Atradius Belux

Roger Kesteloot

Directeur Generaal De Lijn

Paul Lembrechts CEO VRT

Fons Leroy

Gedelegeerd Bestuurder VDAB

Luc Van den Brande

Voorzitter Raad van Bestuur VRT

Eric Verrept

Administrateurgeneraal Vlaamse Gemeenschapscommissie

ONDERNEMERS KMO’S

Paul Cools Lawyer & partner Laon

JUN-JUL 2017

Gabriël Fehervari President Worldlinx

Eddy Helsen CEO Vicre

Nicolas Saverys

Gedelegeerd bestuurder Exmar

Marleen Smekens

Managing Partner Mentorprise

WWW.CXONET.BE

9

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

ERELID RECENT TOEGETREDEN LID

ALGEMENE DIRECTIE GROTE ONDERNEMINGEN

Frédérique Bruggeman

Managing Director Robert Half België en Luxemburg

Luc Opdebeeck

Country Manager Hewlett-Packard Belgium

Kris Cloots

Country manager ISS

Jan Ronsse Country Leader Oracle

Marc De Baere Managing Director Panasonic Energy Belgium NV

Jean-Paul Van Avermaet Managing director G4S Belgium & Luxemburg

Jean-François Guerrier

Luc Hellemans CEO Arcadis

CEO Harvest Group

Eric Ignoul

Ludo Langen

Peter Lauwers

Ronnie Leten

Danny VandeVyver

Koen Van Gerven

Piet Vandendriessche

Jan Vercammen

Chris Wuytens

Managing director Fujitsu Technology Solutions

Walter Van den Bossche CEO Eandis

Managing director Unify Belgium & Luxemburg

CEO Bpost

Site Manager DSV Solutions

CEO Deloitte Belgium

Head of KPMG Advisory

CEO Egemin Automation

Voorzitter Beheerraad Electrolux

Hedwig Maes President EMEA Rockwell Automation

Tom Meeus CEO Federale Verzekering

Managing Director Acerta Consult

ALGEMENE DIRECTIE COMMUNITIES

Cathy Berx Gouverneur Provincie Antwerpen

Bernard Caprasse Gouverneur Provincie Luxemburg

Lodewijk De Witte

Gouverneur Provincie Vlaams-Brabant

Marc Lambotte CEO Agoria

Herman Reynders

Gouverneur Provincie Limburg

Mieke Van Gramberen CEO Flanders Synergy

Katharina Müllen

Voorzitter ALIVE Dialogue

Karel Vinck

Coordinator at the EU Commission

Olivier Willocx Gedelgeerd bestuurder BECI

ALGEMENE DIRECTIE KMO’S

Eddy Bonne

Anja Capelle

Managing Partner Romulus NV

Algemeen directeur The Reference

Gonzales Stubbe

Paul Van de Perre

CEO Group S

Bestuurder Proximus

JUN-JUL 2017

Rudi Deruytter CEO DATEX-CKV-Goffin Kredieten

Pascale Van Damme

General Manager Dell

Viv Hermans CEO Arminios International

Patrick Van Lijsebetten CEO Atlantae

Fabienne Verbeek

Isabelle Hoebrechts

Gedelegeerd Bestuurder Group NDLE Automation

Gedelegeerd Bestuurder/Founder 361°

Willy Van Overschée

Marc Van Rompaey

CEO CIMCIL

CEO Aquantis

Wim Hoeckman

Erwin Jansen

Peter Leyman

CEO Victor Buyck Steel Construction

Managing Director These Days

Managing Director Ryhove

Walter Vermeeren

Hans Verrijcken Founder Coteng NV

Peter Willems

Managing Director Altair Global Holding

Sandra Schuerewegen CEO Brunel Consultants

Geert Stienen CEO Agidens International

CEO Smart Carriers

WWW.CXONET.BE

10

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

CxO EXPERT GROUP LOGISTICS & MANUFACTURING

Frans Alen

Robert Boute

Specialist Central Logistics Douane Yazaki Europe Ltd

Ass. Prof of Operations Management Vlerick Business School

Erik Chabot

Suzy Costers

Business Unit Manager Logistics Honda Europe

Nicolas De Backer

Paul Vermeylen Commercial Manager Marsh

JUN-JUL 2017

Steve Calmein

Jos Marinus

Marc Slegers

Prof. dr.

KU Leuven

Nik Delmeire

Liesbet De Munck

Luc Peeters

Nico Vandaele

Exploïtatieverantwoordelijke Decathlon Benelux

Nationaal Voorzitter O.T.M.

Demand Planning Coordinator WEZ AB-Inbev

VP Telenet Procurement & Supply Chain

Eddy Van Swijgenboven COO Aminolabs

Erik Aerts

Vice President Sourcing Atlas Copco Airpower nv Oilfree Air Division

VP Belgium PICS

Lead Buyer Antwerp Monsanto Europe

Supply Chain Director Nutricia-Milupa Belgium

Mike Callens

FACILITY MANAGEMENT

President VIB

Alex Van Breedam

Prof. KU Leuven en Universiteit Antwerpen

Dirk Vermeiren Logistic Manager RKW Hyplast nv

Facility manager Johnson Controls

Frank Geets

Administrateur generaal Agentschap voor Facilitair Management

Ann Troch

Facility Manager SAS Institute

Sébastien Berlanger

Facilities Manager Coca-Cola Enterprises Belgium

Theo Casteels Facility Manager Atlas Copco

Mieke Loncke Directeur IFMA

Koen Van Haelst

Directeur facilitaire diensten Provinciebestuur Antwerpen

FINANCE & LEGAL

Jeroen Boon

Bart Adam

FacilitiesProjects-Risks Floré Group

Global CFO Securitas Group

Stephane De Klerck

Jeroen Cludts

Geert Mertens

Patrick Descamps

Building Infrastructure Manager The Brussels Airport Company

Facility, Property & Technical Manager PMV

Finance & Administration Manager Benelux, Vitra Belgium

CFO EOC Belgium

Filips Hostyn

Rudy Aernoudt

CFO Gosselin Group

Sylvain dal Vecchio

Guy De Roover

Finance Director Belgium & Luxemburg Fujitsu Technology Solutions

Rudi De Winter

Luc Janssens

Johan Lambrecht

Paul Lievens

Johan Maes

CFO Randstad Group Belux

Robert Hoeckx

CFO Newell Rubbermate

Financieel directeur

Bruno Thollebeke

CFO Esselte

CFO Van Laere

CFO Waterleau

CFO Ondernemingen Jan De Nul

Erik Boone

Professor UGent

Hoogleraar KU Leuven Campus Brussel

Directeur Financieren Aquafin

Regine Slagmulder

Ass. Prof. of Accounting & Control Partner of Vlerick Business School

Marc Van Gastel

Head of Department Invest FIT

WWW.CXONET.BE

11

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

ERELID RECENT TOEGETREDEN LID

HUMAN RESOURCES

Agnes Bosmans HR Director VITO

Ann De Ryck Director talent, learning and operational effectiveness Delhaize

Raymond Evens HR manager DHL Global Forwarding (Belgium)

Frank Heuts

SALES & MARKETING

Koenraad D’Helft

Prof. dr. Peggy De Prins

Koen Dewettinck

Walter Engels

Chief People Officer ISS

Ass. Prof. of HRM Director part-time MBA programme Vlerick Bus. School

Sonia Frey

Directeur personeelsbeleid De Lijn

Denise Laros

Docent en academisch verantwoordelijke HRM AMS

HR Manager Aveve

Sabine Gekiere HR Dept. Director McDonalds’ Belgium

Patrick Muylle

General Manager Human Resources Komatsu

HR Manager The Cotton Group

Directeur personeel en organisatie Campina Belgium

Kristian Vandenhoudt

Marc Van Hoecke

Pascale Van Hoecke

Geert Van Hootegem

Wouter Van Linden

Linda Verdonck

Ann Verhoeven

Vicky Welvaert

Anneleen Wouters

HR Manager Atlas Copco

Hoogleraar KULeuven

Corporate HR Manager Egemin

JUN-JUL 2017

HR Counsel KPMG

HR Director KPMG

HR Director Asco Industries

Director Human Resources Ricoh Belux

HR Director Caterpillar Belgium

Nathalie Arteel Commercieel directeur Arteel Recognition Solutions

Jan Dobbenie

Chief Market Officer ENI Belgium

Dirk Momont

Sr. Director Cloud Application Technology EMEA, Oracle

Johan Vanden Bergh

Marketing manager KIA Motors Belgium

Peter Van Eycken

Guy Claes

Marketing & Communication Manager, Facilicom Services Group Belgium

Véronique Fauconnier

Business Development Director Nova Relocation

Steve Muylle

Professor of Marketing Partner of Vlerick Business School

Johan Van Den Broeck

Exec VP Commercial VYNOVA

Arnold Van Garsse

Sales Director BeLux Unify Communications

Marketing & Sales Manager Bulo Office Furniture

Ward Van Rijckeghem

Steven Vansnick

Marketing Communication Manager Bekaert

Annick Verhalle Director Marketing & Strategy Benelux TNT Express

Sales manager Ricoh Belgium

Jan Vroemans

Marketing manager Jaguar Land Rover Belux

ICT

Jurgen De Wever

Marketing Manager Siemens

Dirk Hendrickx

Vice President EMEA Barco

Stéphane Thiery Directeur du Marketing de la Mobilité durable TEC

Patrick Van der Avert

Peter Bal

VP CIO Wabco Europe

Geert Christiaens

Christiaan De Backer

CIO Tom Tom Group

Prof. dr.

Steven De Haes

Herman De Prins

Jeroen De Rycke

Frank De Saer

Catherine Hellebaut

Christophe Huygens

CIO UCB

Reg. Bus. Service ERP & IT Leader Benelux 3M Benelux

Anne Van Gils

Christiaan Peeters

Geert Verbelen

Director Marketing & Program Office DHL Parcel Belgium

Jan Buys

IT Manager Accor Hotels Belgium

Manager IT Services and Business Processes Tiense Suikerraffinaderij

Man. Corp. Comm. & Market.Belux Atradius Credit Insurance

Marketing manager Gosselin Group

Chris Borremans

General manager European IT Komatsu Europe

IT Manager Arteco - Total België

Kalman Tiboldi CIO TVH - Thermote & Vanhalst

Erwin Verstraelen CIO Aveve

CIO Sonaca

Director Knowledge & Research AMS

CIO Eandis

Nick KETELS

Professor KU Leuven

ICT Operations Manager Jan De Nul Dredging N.V.

Christiaan Polet

Wim Schollaert

Freddy

Patrick VERMEULEN

Departementshoofd ICT - UZ Gent

Van den Wyngaert CIO Agfa-Gevaert Group

ICT Manager Gates Europe

CIO Umicore

Stijn Viaene Ass. Prof. of Management Information Systems Partner Vlerick Bus. School

WWW.CXONET.BE

12

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

IntervIew met FabIenne verbeek, GedeleGeerd bestuurder Group ndle automatIon

made In Arn Borstlap

kempen

Dat de wereld van de productie-automatisering een mannensector is, deert haar niet. “ Ik werk graag met mannen,” zegt Fabienne Verbeek, lid van de CxO Raad der Wijzen. Ze staat ruim 20 jaar haar mannetje aan het hoofd van Group NDLE Automation (GNA) in Herentals. Wat kleinschalig begon, is nu uitgegroeid tot een goed draaiende firma waar productieve efficiëntie heerst.

Fabienne Verbeek (FV): “We zijn begonnen in mijn woning in Kasterlee met twee werknemers. Na verloop van tijd werkten er tien mensen in één huis. Door de enorme groei waren we verplicht om een bedrijfspand te kopen. In 2000 zijn we verhuisd van Kasterlee naar Herentals en de productiviteit is daardoor sterk toegenomen. Op een gegeven moment hadden we 42 mensen in dienst, maar dat bleek niet gezond.

Na een lichte interne reorganisatie was iedereen weer gelukkig. We groeien nu doordacht.”

wat doen jullIe precIes?

executIve summary Fabienne Verbeek is Gedelegeerd Bestuurder Group NDLE Automation, gespecialiseerd in productieautomatisering.

“Het werk gaat goed, mijn werknemers zijn hier zeer tevreden en dan ben ik dat ook,” zegt ze. content@cxonet.be

Juni-JuLi 2017 JUN-JUL

FV: “Wij hebben eigenlijk twee afdelingen. Ten eerste is er het automatiseren van productieprocessen.

Klanten die hun proces willen automatiseren of een installatie hebben die softwarematig niet meer naar behoren werkt, kunnen bij ons terecht.

Wij zorgen er dan voor dat alle handelingen automatisch gebeuren. Dat gaat van de engineering, het ontwerpen, de field installatie met bekabeling en stuurborden tot het ontwikkelen van PLC software en SCADA visualisatie. Het enige dat wij uitbesteden is het mechanische. Verder gebeurt alles door ons. Een tweede afdeling is die van de containerparken/DifTar. De door ons ontworpen software stemt zich af op de accommodatie van het ganse container-

Fabienne Verbeek is Gedelegeerd Bestuurder Group NDLE Automation en lid van de CxO Raad der Wijzen: “Wanneer de economie slecht draait, dan gaat het bij ons eigenlijk heel goed.”

park. Van weegbruggen, slagbomen, ben nu net een schoolverlater aangebedieningszuilen en betaalzuilen tot nomen maar je weet dat het een tijd het inlezen van de eID.” duurt vooraleer hij de functie helemaal onder de knie zal hebben.”

vInden jullIe GemakkelIjk de juIste proFIelen? wordt er nIet vooral GeautomatIseerd om te besparen op perFV: “Wij hebben nu 20 werknemers, soneelskosten? waarvan hoofdzakelijk ingenieurs van opleiding en een gemiddelde van ruim 16 jaar dienst. Maar het is moeilijk om iemand te vinden met de vereiste capaciteiten. Het is heel specifiek wat wij doen. Onze concurrenten in die markt zijn grote firma’s zoals Egemin en Fabricom. We heb-

FV: “Wanneer de economie slecht draait, dan gaat het bij ons eigenlijk heel goed. De beslissing van bedrijven is vaak dat ze moeten automatiseren, zodat ze het werk kunnen verderzetten met een kleinere personeelskost.

Het verlies aan jobs wordt elders weer

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

13

LOGISTICS&&mANuFActuriNG MANUFACTURING LoGistics

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

goed gemaakt. Je kan enorm veel taken automatiseren en de investering is snel terugbetaald. Door de automatisering verhoogt de productie, dus dat is een positief verhaal.”

in dit land zal blijven al zijn er serieuze bedreigingen. 3D printing zal veel veranderen en zal een deel van de maakindustrie in zijn huidige vorm inpalmen. Wat houdt bedrijven tegen om te investeren in grote 3D printers? Je kan nu al Hoe Is Het om als vrouw In een scharnieren met 1200 k trekkracht in 3D printen. Een kennis van mij mannenwereld te werken? heeft een productiebedrijf in freesFV: “Zalig. Ik werk heel graag met en draaiwerken. De kans bestaat dat mannen. Samen met mijn zus ben ik zijn CNC-machines in de toekomst zullen verdwijnen. Ook het transde enige vrouw in het bedrijf.” port zal door 3D-Printing drastisch wijzigen.”

wat soort van leIder bent u?

FV: “Heel eenvoudig. Ik laat hen doen. Ik heb een zelfsturend bedrijf en kan hier gemakkelijk een maand weg blijven zonder dat het werk in het honderd loopt. Ik weet steeds wat er reilt en zeilt, maar ik geef mijn mensen wel een blind vertrouwen.

Iedereen mag hier ‘zijn ding’ doen maar op het einde van rit heb ik de touwtjes in handen. Zelf doe ik het financiële luik, de personeelszaken en de verkoop. Ook bij zware projecten en prijsonderhandelingen word ik betrokken. En in nood ben ik een crisismanager. Af en toe controleer ik. Maar ik heb een goddelijk team, ze zijn sterk gemotiveerd. Ze krijgen een grote vrijheid en weten ze waarvoor ze staan. Terwijl ze bij grotere bedrijven slechts een deel van een project krijgen toegewezen, krijgen ze bij ons een volwaardige job waarbij ze de ganse puzzel kunnen oplossen. Aan mensen verantwoordelijkheid geven, geeft hen een goed gevoel. Er heerst hier nog steeds een familiale sfeer die de werking alleen maar ten goede komt. Het werk gaat goed, mijn werknemers zijn hier zeer tevreden en dan ben ik dat ook.”

u bent een van de table masters op Het cxo leadersHIp Forum. wat betekent customer success voor jou?

FV: “De klant is koning maar geen keizer. Ik ben voor een rechttoe rechtaan aanpak ook naar onze klanten. Eerlijk is eerlijk en eerlijkheid wordt ook geapprecieerd door klanten. We verkopen geen dure woorden en ik denk dat dat onze grootste troef is. We werken niet voor de klant, maar ‘samen met’ de klant. Respect krijg je er dan gratis bij. Een eerlijke verstandhouding is een ‘must’ en duurt het langst. Deze welke presentatIe HeeFt recent balans zorgt ervoor dat je klant zich goed voelt bij jou. Dat zijn de ‘blijIndruk op u Gemaakt? vers’ die gratis publiciteit voor u FV: “Onlangs woonde ik op de ont- maken.” bijtclub een voordracht bij van Greg Aertssen van het aannemingsbedrijf Aertssen. Het was ontroerend wat zIjn de toekomstplannen? te horen hoe deze eenvoudige man met zoveel doorzicht zoveel heeft FV: “OP dit moment kijken we naar verwezenlijkt. Hij is begonnen als een verdere uitbreiding van ons bekraanwerker en heeft zich verder drijfspand. We hebben ons oog laten doorgezet. Daar kijk ik naar op. De vallen op het pand dat naast het huieenvoud is zijn geheim recept. Hij dige is gelegen. In 2019 bestaan we heeft zich altijd ‘klein’ opgesteld om 25 jaar. Die verjaardag wil ik graag alle problemen op te lossen. En hij vieren in een gloednieuw gebouw.” heeft zich weten te omringen met de juiste mensen die hem voortdurend triggeren.”

Marc

SONNAERT

zaken t s j i w r e d n e l e p S e nie j e i d n e g j i r k voor mekaarmogelijk houdt voor

Hoe zIet u de toekomst van de belGIscHe maakIndustrIe? Marc Sonnaert, Certified facilitator of LEGO® SERIOUS PLAY® method and materials

FBV: ”Ik vermoed dat de productie

Juni-JuLi 2017 JUN-JUL

ADV-CXO-V2.indd 1

Flying Duck Tips via www.marcsonnaert.eu

www.cxonet.be 10/01/17 14:30 WWW.CXONET.BE

14

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

CUSTOMER SUCCESS – IN COLLABORATION WITH VLERICK BUSINESS SCHOOL

CxO Redactie

LEADERSHIP FORUM 2017 SPRING ICT LOGISTICS FINANCE MARKETING HR GENERAL MANAGEMENT FACILITY MANAGEMENT EDITION

THE MYTH OF CUSTOMER

CENTRICITY

There are various synonyms of customer centricity, such as customer intimacy or total customer experience, which each have a different emphasis. That is quite confusing. What does customer centricity mean? And more importantly: how do you ensure that it is more than a marketing slogan? Kurt Verweire, professor of Strategy at Vlerick Business School, provides the answers.

EXECUTIVE SUMMARY Customer centricity as a strategic choice is a good choice, but how do you avoid it becoming a hollow slogan?

“Deciding which customers you want to approach and which not, with which value proposition, remains essential. After all, customer centricity is not a replacement for a good strategy,” says Kurt Verweire, Professor of Strategy and partner at Vlerick Business School. “HarleyDavidson and Ducati both make motorbikes, but they are different motorbikes, for totally different customers.”

“You will not find an unequivocal definition. But you can say that customer-centric organisations for specific customer segments create and deliver specific, competitive and profit-generating value propositions. Such organisations make the customer central and align their structure and processes to the customer.”

SHORT MEMORY Consideration for the value of customers is nothing new. “But there is frequently a new management hype. In the 1980s it was quality thinking. That came from the principle ‘what does quality mean for the customer?’ Yet people seem to forget concepts quickly. It is surprising how many organisations focus on financial benchmarks and develop a whole series of KPIs for these, but have no response when I ask which of their KPIs measure customer satisfaction. All too often, people spend too much time on financial aspects. I would advise them to give more attention to their customers.”

day it is your customers that give you your revenue, and without revenue your story is over. If you cannot satisfy your customers, you are never going to be successful in the long term. That sounds logical, so what goes wrong in practice?

“Customer centricity comes from marketing. Unfortunately it sometimes lacks strategic underpinning.

I have noticed that quite a lot of organisations who say they invest in total customer experience actually simply do what customers ask them, instead of being customer centric. They try to do everything for everyone and that is not a recipe for success.”

WHICH CUSTOMERS? “Not every customer belongs in your portfolio. So within one month ING Direct USA said farewell to almost 4000 customers.

The American bank was set up to provide quick and efficient online banking services. For questions, the customers could contact a call centre directly, but preferably not three times a day. The service was not for those who needed an extensive consultation or personal advice.”

And there are other examples of businesses that make radical choices: Bank Van Breda only provides asset management to liberal professions and the self-employed, as it knows these customer groups best.

Harley-Davidson and Ducati both make motorbikes. But Ducati focuses on sporty motorbikes for racing lovers, looking for top performance and functionality, while Harley-Davidson, with its cruisers and touring motorbikes, primarily focuses on easy riders for whom motorcycling is a question of lifestyle.

Two things are of crucial importance if you want to implement customer centricity as a strategic choice: firstly, decide which customers you want to serve; and secondly, make it clear what your value proposition is. “Who do you want to make a difference for, and what do you want to promise them? These are strategic questions that threaten to remain unanswered if you are busy juggling with concepts such as total WHICH CUSTOMER VALUES? EVERYTHING FOR EVERYONE customer experience or customer If you are not careful, customer centricity.” centricity and total customer expeSo customer centricity is a good rience become silo concepts. Then info@cxonet.be strategic choice, as at the end of the

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

15

GENERAL MANAGEMENT

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

CXO LEADERSHIP FORUM 2017

LEADERSHIP FORUM 2017 SPRING ICT LOGISTICS FINANCE MARKETING HR GENERAL MANAGEMENT FACILITY MANAGEMENT EDITION

“Customer centricity does not replace a good strategy.“

Professor Kurt Verweire: “Customer centricity is a marketing innovation. It does not negate your need to choose. That is strategy.”

your marketing, production and sales departments are talking over each other’s heads. “As an organisation, you must clearly define which sort of customer values you want to deliver. For this purpose, I like to use the model Crawford and Mathews described in ‘The Myth of Excellence: Why Great Companies Never Try to Be the Best at Everything’. The book is 15 years old, but is still a key text.”

TYPES OF CUSTOMER CENTRICITY

BOTTOM-LINE IMPACT

“Your choice of value proposition “Once again: it is almost as imporalso has implications for your ope- tant to decide who your customers rational model. Roughly, you can are not, and what you do not do. divide these models into three cate- The wishes of the various custogories: operational excellence, if you mer groups are not always equally want to stand out in terms of price compatible. You can either provide and availability, product leadership an extensive service, or the lowest if you are looking for the best pro- price. The sharper your definition, duct and customer intimacy if you the better. A business that has made want to score on service, flexibility clear choices can devote its energy and long-term relationships. Each of to executing its strategy instead “Customers decide to make a the three operational models can be of defining it. A good strategy is a purchase from you based on the customer centric, but achieve custo- prerequisite for a good implemenimpression of the product, the pri- mer centricity in a different way.” tation, and it is the implementation ce, how easy it is to get, the service that determines your success.” provided before, during and/or after the purchase, and the feeling they get during personal contact with your business.” According to Crawford and Mathews, organisations with a really successful strategy never try to be the best in all of these five aspects. They choose one aspect in which to excel, a second where they stand out from the comYour partner for Supply Chain & Operations petition, and then ensure that they knowledge match the market scores with the Build your 2017 training calendar now other three.

THE new schedule for 2017 is online. Registrations are open. www.cimcil.com/calendar

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

16

BUSINESS Magazine MAGAZINE on ON innovation, INNOVATION, leadership, LEADERSHIP, strategy STRATEGY and AND vision VISION Business

ADVERTORIAL

FAcuLTy cLub

OpEnT cEnTRum VOOR

cREATIVITEIT En InnOVATIE Het CxO Leadership Forum ontvangt de deelnemers in de Faculty Club, de prestigieuze en gerestaureerde gebouwen van het Groot Begijnhof van Leuven. Binnenkort opent de Faculty Club nieuw state-of-the-art centrum, perfect om innovatief en creatief te vergaderen.

novatieproces te stimuleren, maar niet elke onderneming heeft de budgetten om een vergaderruimte met de nieuwste technologieën in te richten. Ze kunnen hun creatieve denkoefeningen outsourcen naar deze ‘West wing’, een volledig aparte vleugel voor creativiteit en innovatie.”

4 mODERnE RuImTEn In de nieuwe vleugel zijn er 4 grote ruimten, grenzend aan de mooie binnentuin: het Creativity lab, de Idea Room, een Coworking Lounge en een Business Lounge. Ze zijn allemaal uitgerust met de nieuwste technologie. De schermen maken flip-chart, het white-board en de post-it overbodig. Daarnaast zijn er camera’s die live streaming toelaten, een cinemawaardig geluidssysteem en online vergadersystemen. Deze ruimten zijn dus geschikt voor een live chat of videotalk met een klant, om te creëren en De Faculty Club, sinds 2000 Unesco Werelderfgoed, is al jaren- te delen. lang een begrip in België. Algemeen directeur Peter Herbiest: “Faculty Club blijft een van de aangenaamste plaatsen van België Iedereen is welkom, van de alleenwerkende zelfstandige tot om zakelijke bijeenkomsten en seminaries te organiseren en te start-ups, directies, sales- en marketingafdelingen, ontwerp- en vergaderen. Onze bezoekers kunnen er in alle rust genieten van reclamebureaus, onderzoeksafdelingen, enzovoort. In het bargeeen uniek kader met alle moderne infrastructuur en een uitste- deelte is er een loungehoek waar individueel kan gewerkt worden. Voor de prijs van een koffie kan iedereen hier creatief bezig kend gastronomisch aanbod.” zijn in een aangenaam ‘cadre depaysant’.”

RuImTE VOOR cREATIVITEIT En InnOVATIE

Deze nieuwe vleugel is volledig gerestaureerd met behoud van de authentieke elementen uit een 16de-eeuws verleden zoals houten balken en bakstenen muren. Het is een uitstekende plek voor hedendaags werken of modern vergaderen maar ook om te creëren en ontwikkelen, ondersteund door de modernste technologie.

Peter Herbiest: “De technologische innovatie gaat bijzonder snel, een bedrijf moet zich constant vernieuwen en in vraag stellen. Grote bedrijven investeren in creatieve ruimten om het in-

JUnI-JULI JUN-JUL 2017

Aarzel niet om ons te contacteren: Faculty Club Groot Begijnhof 14 3000 Leuven Tel : 016/32.95.00 Info@facultyclub.be http://www.facultyclub.be

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

The new Opel

INSIGNIA •

Best in class LED Matrix headlights

•

Automatic Emergency Braking with Pedestrian Detection 1

•

24/7

opel.be

Personal Assistant 2

Environment-information (RR 19/03/2004): opel.be

4,0-8,7 L/100 KM

105-199 G/KM

1 Works automatically above 8km/h and below 80km/h. Visit opel.be for detailed information about how the system works. 2 OnStar Services require activation and account with OnStar Europe Ltd. Charges apply after applicable trial period.

18

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

PEER LEARNING TIJDENS CXO SOUNDBOARD CIRCLE

CxO Redactie

LEADERSHIP FORUM 2017 SPRING ICT LOGISTICS FINANCE MARKETING HR GENERAL MANAGEMENT FACILITY MANAGEMENT EDITION

NIEUWE INVALSHOEKEN

WERKEN VERRUIMEND

Eind maart organiseerde CxO Magazine met een groep Expert leden een CxO Soundboard Circle, een gefaciliteerde brainstorm. Kennisuitwisseling en leren van elkaar stonden voorop. Moderator was Byron Soulopoulos, gedelegeerd bestuurder van Tech Mahindra. Een sterk staaltje ‘peer learning’.

“Aan de basis van een Mastermind Circle ligt Napoleon Hill’s klassieker Think & Grow Rich dat wereldwijd meer dan 100 miljoen keer is verkocht,” vertelt Byron Soulopoulos. Meer dan vijfhonderd van de beroemdste selfmade multimiljonairs onthulden aan Hill welke geheimen zij hebben gebruikt om zich aan de armoede te ontworstelen en hun eigen succes te bewerkstelligen.

Een gemeenschappelijke succesfactor van al die miljonairs was het hebben van een Mastermind group, een groepje van een 8-tal personen die elkaar challengen en helpen in de dagelijkse operationele beslommeringen.”

5.

6.

7.

8.

Verfijn het issue Advies uit de groep Feedback over het advies Actieplan (uit de groep)

VERFRISSEND De reacties op deze eerste CxO Soundboard Circle waren positief.

“Het is verfrissend om een topic vanuit verschillende invalshoeken te benaderen,” zegt Frederik Pieck, markt- en distributiemanager van Sanoma. “Naarmate de discussie vordert, gaat de geest nog meer open. Nieuwe invalshoeken werken verruimend.”

Byron Soulopoulos: “Door mensen uit verschillende sectoren samen te brengen, kom je altijd bij een opEen Mastermind Circle duurt lossing voor een probleem of een maximaal 2 uur. Cruciaal voor het antwoord op een vraag. Nodig voor slagen van deze vergadertechniek is de rol van moderator. Naast het aansturen van de conversaties, is hij de timekeeper die strikt de toegemeten spreektijd naleeft. ”

TIMING IS BELANGRIJK

EXECUTIVE SUMMARY ‘The bridge of success is never crossed alone’.

Kennisuitwisseling en leren van elkaar staan voorop tijdens een CxO Soundboard Circle. info@cxonet.be

JUN-JUL 2017

Een Mastermind Circle verloopt volgens 8 verschillende stappen: 1. Bepaal de gespreksvraag of -uitdaging 2. Beslis welke gespreksvraag of onderwerp wordt besproken 3. Detailleer het issue.

4. Rondvraag. Hoe kan het probleem of de vraag worden opgelost?

het slagen van dit soort van brainstorms is onderling vertrouwen en de diversiteit van de deelnemers. Bij voorkeur wordt een Soundboard Circle maandelijks georganiseerd volgens een vooraf vastgestelde frequentie.”

“Dit is een mooi voorbeeld van het many-to-many peer learning concept zoals CxO dit ook toepast op het CxO Leadership Forum,” zegt Dirk Vermant van CxO Magazine.

“We brengen een groep van CxO experten en ervaringsdeskundigen samen om topics rond organisatorisch management te bespreken.

Dit resulteert in een holistische visie op bedrijven. CxO heeft de rol van slimme facilitator in een collaborative economy. Het gaat om het sharen van management informatie tussen peers.”

Rond de tafel v.l.n.r.: Jeroen Cludts, Finance & Administration Manager Benelux, (Vitra Belgium); Moderator Byron Soulopoulos; Guy Claes, Marketing & Communication Manager (Facilicom Services Group), Frederik Pieck, markt- en distributiemanager (Sanoma); Dirk Vermant (CxO Magazine), Kathleen Desmet (CxO Magazine) en Alex Van Breedam, Prof KU Leuven en Universiteit Antwerpen.

WWW.CXONET.BE

INDUSTRIAL INTERNET OF THINGS (IIOT)

IIOT: METEN OM BETER TE WORDEN

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

LOGISTICS & MANUFACTURING PAGINA 20: Thema artikel

Het Industrial Internet of Things (IIoT) biedt een hele reeks oplossingen voor de grote uitdagingen waar de industrie vandaag voor staat, niet alleen dankzij nieuwe technologieën, maar ook door het creëren van een nieuwe mindset. Het rondetafeldebat ‘Industrial Internet of Things in process’ tijdens de afgelopen M+R beurs bekijkt hoe bedrijven een antwoord kunnen formuleren op deze uitdagingen.

LEES VERDER OP PAGINA 20

IIOT: Meten om beter te worden PAGINA 22

Digital Transformation: Public sector transformation PAGINA 26

Standaardisatie ligt aan de basis van smart manufacturing PAGINA 28

Bi-Monthly headlines

EXPERT GROUP LOGISTICS & MANUFACTURING

Frans Alen

Robert Boute

Specialist Central Logistics Douane Yazaki Europe Ltd

Ass. Prof of Operations Management Vlerick Business School

Luc Peeters

Marc Slegers

Supply Chain Director Nutricia-Milupa Belgium

VP Telenet Procurement & Supply Chain

Mike Callens

Erik Chabot

Vice President Sourcing Atlas Copco Airpower nv Oilfree Air Division

Business Unit Manager Logistics Honda Europe

Alex Van Breedam

Nico Vandaele

Prof. KU Leuven en Universiteit Antwerpen

Prof. dr.

KU Leuven

Suzy Costers

Nik Delmeire

VP Belgium PICS

Nationaal Voorzitter O.T.M.

Eddy Van Swijgenboven

Dirk Vermeiren

COO Aminolabs

Logistic Manager RKW Hyplast nv

Nicolas De Backer

Lead Buyer Anwterp Monsanto Europe

Paul Vermeylen Commercial Manager Marsh

Liesbet De Munck

Demand Planning Coordinator WEZ AB-Inbev

Jos Marinus President VIB

20

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

CxO Redactie

DEBAT INDUSTRIAL INTERNET OF THINGS (IIOT)

IIOT: METEN OM

BETER TE WORDEN Het Industrial Internet of Things (IIoT) biedt een hele reeks oplossingen voor de grote uitdagingen waar de industrie vandaag voor staat, niet alleen dankzij nieuwe technologieën, maar ook door het creëren van een nieuwe mindset. Het rondetafeldebat ‘Industrial Internet of Things in process’ tijdens de afgelopen M+R beurs bekijkt hoe bedrijven een antwoord kunnen formuleren op deze uitdagingen.

De M+R procesinstrumentatie en -automatisatiebeurs 2017 is een initiatief van Easyfairs.

EXECUTIVE SUMMARY Tijdens de M+R beurs bracht CxO Magazine een aantal businessmanagers samen voor een debat rond het Industrial Internet of Things. We zochten er naar oplossingen voor de grote uitdagingen waar de industrie vandaag voor staat.

INDUSTRIËLE BEDRIJVEN WORDEN GECONFRONTEERD MET EEN HELE REEKS UITDAGINGEN DIE EEN GROTE IMPACT KUNNEN HEBBEN OP PRODUCTIEPROCESSEN? HOE KIJKEN JULLIE HIER TEGENAAN? Bart Demaegdt (BD): “Het realiseren van oplossingen begint bij het verzamelen van de juiste data.

Maar data zonder model zijn slechts data. Om er een meerwaarde mee te realiseren moeten we die via analytics transformeren. Zo ontstaat een digitale kopie van een product, proces of equipment, dat de modellen bevat waarmee een continue optimalisatie mogelijk wordt. Ook de software wordt steeds belangrijker.

We meten om beter te worden. Digitalisering moet ervoor zorgen dat ik morgen beter ben dan vandaag.“

peling van de sensor met de ERP laag.”

AL: “Een technologie waar we in dit verband naar kijken, is wireless instrumentatie. Momenteel investeren we veel in kabelbanen, junction boxes en bekabeling om één enkel signaal uit een intelligent apparaat te krijgen. Door over te gaan op wireless communicatie kunnen we besparen op infrastructuur, veel meer informatie ophalen en de inbedrijfname van bijkomende sensoren sneller laten verlopen. Ook de toegang voor maintenance doeleinden zal met een draadloos netwerk veel eenvoudiger worden.”

HET INTERNET OF THINGS HEEFT EEN IMPACT OP ALLE ASPECTEN, VAN DE SENSOREN OVER HET BEHEER VAN GEGEVENS IN EEN CLOUD-OMGEVING TOT DE DATA-ANALYSE TOOLS DIE DATA OMZETTEN IN BRUIKBARE IN- Pascal Van Oudenhove (PVO): FORMATIE. WAT ZIJN CONCTRETE “Een voordeel van intelligente veTOEPASSINGEN? rificatie is dat we kunnen afstap-

JP: “Diagnose, verificatie en monitoring zijn functionaliteiten die bij intelligente field devices standaard aanwezig zijn. Deze functionaliteiten geven klanten bijvoorbeeld de mogelijkheid om in te zetten op predictief onderhoud. Wat men daarvoor nodig heeft, zijn intelligente sensoren, een geschikt datanetwerk en een koppeling met het Johan Puimège (JP): De data moe- juiste automatiseringsniveau – bijinfo@cxonet.be ten bovendien op de juiste plaats voorbeeld een rechtstreekse kop-

JUN-JUL 2017

André Leeuwis (AL): “Voor mij ligt de focus niet op de data, wel op wat we ermee aanvangen. Voorbeeld: als gebruikers van pompen willen we van onze leverancier pompen ontvangen met geïntegreerde metingen. Wij zijn voorstander van complete apparaten waarin reeds kennis aanwezig is.”

worden bezorgd. Zo had een van onze klanten; een chocoladefabrikant een onnauwkeurigheid in de stock. Ze dachten om onmiddellijk nieuwe instrumenten te installeren.

Maar het probleem lag in de manier waarop een bepaalde meting werd gedistribueerd. Een eenvoudige extra applicatie die ervoor zorgde dat iedereen de juiste informatie had, bracht soelaas. Meer nog, door deze ingreep hebben ze hun stock kunnen verlagen. “

pen van periodieke kalibraties van instrumenten. Nieuwe, intelligente instrumenten kunnen zelf periodiek een interne verificatie doen.

Een toepassing van IIoT is het uitvoeren van online verificatie – het detecteren van afwijkingen door meetwaarden van verschillende instrumenten en liefst van verschillende meetprincipes continu met elkaar te vergelijken.”

WWW.CXONET.BE

21

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

EEN ANDERE TOEPASSING VAN HET IIOT IS HET REAL-TIME OPVOLGEN VAN KPI’S DOOR VERSCHILLENDE STAKEHOLDERS IN EN ROND EEN BEDRIJF.

ook op niet gestructureerde data te werken. De eerste resultaten zijn veelbelovend en binnen enkele jaren zullen dergelijke analyses standaard worden. Misschien krijgen we dan een voice assistent zoals Jan Verhasselt (JV): “Een voor- Alexa die ons zal informeren dat ze beeld is het vergelijken van de per- een prescriptive maintenance actiformantie van de productie over viteit heeft ingepland.” verschillende productievestigingen heen. Het gaat dan om KPI’s JV: “Artificiële intelligentie wordt al als productievolume, kostprijs per gebruikt in data analyse en virtueeenheid product en kwaliteitsken- le sensoren. In de toekomst zullen merken. Dit soort toepassingen dergelijke systemen op basis van gaat in de eerste plaats over de nor- productiedata en procesbeschrijmalisatie van data. Er is een goed vingen automatisch de oorzaken inzicht in de processen nodig om kunnen achterhalen van performodellen en algoritmes te ontwik- mantieverschillen, bijvoorbeeld kelen die relevante KPI’s genereren, tussen productievestigingen die zodat men geen appelen met peren hetzelfde product maken met ongegaat vergelijken.” veer hetzelfde proces.”

DOOR ANALYSE VAN DATA IN DE CL- AL: “Als veel meer gegevens beOUD IS ER RUIMTE VOOR PREDICTIVE schikbaar komen kunnen slimme ANALYTICS? software tools veel meer data geBD: “Het merendeel van analytics tools die vandaag geïmplementeerd worden, hebben een preventive en/ of predictive maintenance karakter.

De actuele evolutie is om deze toepassingen te realiseren in een open ecosysteem – een platform waar de master data via een eenvoudige, beveiligde datacollectie in een cloud based repository geplaatst worden. In die omgeving worden de datamodellen toegepast. Het platform wordt opengesteld voor partners die modellen, user interfaces en connectiviteit leveren.”

bruiken om een probleem te analyseren. Momenteel wordt er vaak enkel vanuit de equipment in kwestie gedacht en niet aan een procesprobleem of een oorzaak die enkel te achterhalen is als je verschillende gegevens combineert.”

LOGISTICS & MANUFACTURING

PVO: “Onze toekomstvisie is dat elke package unit leverancier voor zijn installatie verplicht zal worden om bij een machine een model te leveren met de variabelen die opgevolgd moeten worden. Onze separators, bijvoorbeeld, worden bewaakt aan de hand van trillingsmetingen, maar zodra die trillingen waargenomen worden, is het eigenlijk al te laat. Op basis van een model zou het mogelijk moeten zijn om de oorzaken te bewaken die tot trillingen kunnen leiden, zoals de kwaliteit van de olie.”

HOE ZIET HET MET HET ASPECT SECURITY EN IIOT? BD: “Klopt, we praten wel over het Internet of Things, maar we hebben nog niet over het internet gesproken. We kunnen natuurlijk veel ‘on premise’ doen, binnen de muren van de organisatie. Maar een cloud omgeving maakt alles beschikbaar.

We zien vaak dat de basisarchitectuur die je nodig hebt om het IIoT te enablen nog niet aanwezig is. De security ‘blue print’ is er nog niet.

En ‘Once you go wireless you open the gate to hell.”

HET INDUSTRIAL INTERNET OF THINGS BELOOFT OOK EEN HELE REEKS NIEUWE OPPORTUNITEITEN MET ZICH MEE TE BRENGEN? BD: “De kracht van digitalisering zit in de modellen die in vele gevallen gebaseerd zijn op gestructureerde data. Vandaag worden de eerste stappen gezet om aan de hand van AI en machine learning

JUN-JUL 2017

Op de foto v.l.n.r. : Dirk Vermant, Publisher CxO Magazine Make & Process (moderator), Jan Verhasselt, Managing Director – Yazzoom, Bart Demaegdt, DCS/Digitalization Technology Manager, Siemens; Johan Puimège, CEO Endress+Hauser, André Leeuwis, Regional E&I Manager SHVN Engineering Stolthaven Terminals en Pascal Van Oudenhove, Manager E&I, Kaneka Belgium N.V.

WWW.CXONET.BE

22

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

REEKS OVER DIGITAL TRANSFORMATION (8) –PubLIc SEcTOR TRANSFORMATION

“ER VERANDERT CxO Link biedt bedrijven, federaties en overheidsorganisaties toegang tot de CxO Community.

KPMG is verantwoordelijk voor de inhoud van deze reeks.

DuIDELIjK IETS” “Een overheidsorganisatie die digitaal wil transformeren, moet dit altijd doen in overleg met de eindgebruikers van de technologie,” aldus Geert Criel, Management Consultant bij KPMG. KPMG werkt op het federale niveau onder meer met de Ministeries van Digitale Agenda en Ambtenarenzaken samen aan langlopende transformatieprojecten.

op zoek moet naar efficiëntiewinst en een aantal van de kerntaken in vraag moet stellen. Een tweede uitdaging is de groeiende verwachting van burgers en bedrijven om op een vlotte manier te interageren met de overheid. Ten derde zijn er de kansen en bedreigingen van de digitalisering. Denk aan de wetgeving rond Uber, Airbnb en e-commerce en de recente hype rond blockchain die de overheid doet nadenken om de dienstverlening verder te stroomlijnen en klantvriendelijker te maken.”

hOE VERLOOPT hET TRAjEcT ‘VAN bELEIDSPLAN NAAR uITVOERING’?

GC: “Zowel op Europees, federaal, regionaal als lokaal niveau zijn er tal van overheidsprogramma’s rond digitalisering. ‘Digital Belgium’ is het federale actieplan dat de digitale langetermijnvisie voor ons land schetst met als doel de positie van België op de digitale kaart te versterken.

IN DEzE REEKS 1. Regulatory Transformation 2. Enterprise Transformation 3. M&A Transformation 4. Business Model Transformation 5. Data Transformation 6. Operating Model Transformation 7. Collaboration AMS 8. PubLIc SEcTOR TRANSFORMATION 9. Supply Chain Transformation 10. Customer Transformation 11. Digital Transformation 12. Conclusion

JUN-JUL JUnI-JULI 2017

Geert Criel, Management Consultant bij KPMG: “De digitale ambitie moet echt realiteit worden, niet alleen voor de klanten van overheidsorganisaties, maar ook voor de eigen medewerkers.”

Geert Criel is bijna 20 jaar actief in de publieke sector, voor KPMG een focussector. In de portefeuille zit onder meer de begeleiding bij het ‘Federaal Redesign Programma’ waaronder de creatie van een nieuwe horizontale FOD (Federale Overheidsdienst) Beleid & Ondersteuning. “Deze FOD B&O is verantwoordelijk voor een aantal transversale dienstverlenende processen binnen de federale overheid,” aldus Geert Criel.

Op Vlaams niveau bestaat er het Radicaal Digitaal programma om alle interacties met de burgers op termijn digitaal te laten verlopen.

De complexiteit ligt vaak in het stroomlijnen van het federale, regionale en lokale niveau wat digitale standaarden betreft zodat er een eenduidig Belgisch digitaal landschap ontstaat. KPMG beschikt over een internationaal netwerk van digitale specialisten die de overheid helpt bij de transformatie naar een echt geïntegreerde digitale overheid.”

KPMG ONDERSTEuNT OOK DE FEDERALE OVERhEID IN DE STRATEGIE EN uITVOERING VAN hET DIGITALE TRANSFORMATIEPROcES. WELKE uITDAGINGEN zIjN ER VANDAAG bINNEN DE PubLIEKE SEcTOR? DE TOENEMENDE DIGITALE VERWAchTINGEN VAN buRGERS, bEDRIjVEN EN Geert Criel (GC): “Ik zie drie grote WERKNEMERS PLAATSEN PubLIEKE uitdagingen. Sinds de crisis van INSTELLINGEN VOOR bELANGRIjKE 2008 is er een continue druk op de uITDAGINGEN. hOE zIT hET MET hET overheidsfinanciën. Meer en beter MENSELIjKE ASPEcT?

doen met minder, luidt het devies. Dit betekent dat de overheid GC: “Het menselijke aspect neemt

WWW.CXONET.BE www.cxonet.be

23

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

een centrale plaats in. Een voorbeeld: de stad Brussel wil in 2021 hun administratief gebouw verhuizen naar een nieuwe locatie. Vaak is zo een verhuis de ideale gelegenheid om de volledige front- en backoffice te herdenken en maximaal gebruik te maken van nieuwe technologie. Dit is dus een kans om de multi-kanaal dienstverlening (aan loketten, via telefoon en online) te integreren en te optimaliseren.

Maar vergeet niet dat er een hele administratie achter steekt, vandaag vaak nog georganiseerd in silo’s, die deze omschakeling moet maken.

Verandermanagement is daarom noodzakelijk met een toegevoegde waarde op ieder moment in het transformatietraject. Want een aantal mensen zullen door de digitalisering hun jobinhoud volledig zien veranderen en elders opnieuw moeten worden ingeschakeld.

Het wordt voor de overheid bovendien een uitdaging om zich te tonen als een aantrekkelijke werkgever voor digital natives. En ook intern moet de overheid nog meer de principes van Het Nieuwe Werken toepassen. Ik denk maar aan leiderschap. Het Nieuwe Werken verandert de manier waarop er leiding wordt gegeven met meer nadruk op de resultaten en minder op directe controle. De HR afdeling moet de leidinggevenden helpen om de nieuwe leiderschapsstijl te omarmen.”

WELKE ROL SPEELT KPMG hIERbIj? GC: “Vanuit KPMG ondersteunen we al die initiatieven. Enerzijds helpen we bij de impact op het operating model en de organisatiestructuur. Anderzijds begeleiden we ook de medewerkers om mee de digitale shift te maken. Concreet werken we momenteel bijvoorbeeld samen met het kabinet van Minister De Croo (Digitale Agenda) en met

JUnI-JULI 2017 JUN-JUL

LOGISTICS&&manufacturing MANUFACTURING Logistics

het directoraat-generaal Digitale Transformatie binnen de nieuwe FOD B&O. Deze DG heeft als opdracht de regering en de federale organisaties bij de digitalisering van hun dienstverlening te ondersteunen.

klant, het bedrijf, al zullen er altijd mensen zijn die liever naar een stadhuis gaan in plaats van hun vraag online af te handelen. Eén van de skills van de Ambtenaar 2.0 zal een nog grotere klantgerichtheid zijn.

Hoe meer dat pure transactionele taken worden geautomatiseerd, hoe Met het kabinet van minister Van- klantgerichter de medewerkers zuldeput (Ambtenarenzaken) denken len moeten zijn voor de meer ‘highwe mee na hoe de overheid inno- end’ dienstverlening.” vatie kan stimuleren en hoe ze op een efficiënte manier de nieuwe KAN DE OVERhEID DIE DIGITALE generatie ambtenaren kan aantrek- OMSLAG MAKEN, DENK jE? ken. We bepalen ook mee de skills GC: ” Het ontbreekt niet aan goede van de ‘Ambtenaar 2.0’ en hoe deze intenties, dat zie je in de beleidste ontwikkelen. Welke skills zijn de nota’s. De uitdaging is de implekomende jaren nodig om mee te mentatie, al ben ik optimistisch. kunnen met de nieuwe technologie Het feit dat we een federale minisen om de dienstverlening efficiën- ter van digitale agenda en nu ook ter en klantgerichter te maken? De een directoraat-generaal Digitale digitale ambitie moet met andere Transformatie hebben, verhoogt woorden echt realiteit worden, niet de kans op succes. Er verandert alleen voor de klanten van over- duidelijk iets. Belangrijk wordt het heidsorganisaties maar ook voor de vinden van de politieke consensus eigen medewerkers.” in ons complexe partijlandschap en overheidsstructuur.

KAN jE bEDRIjVEN EN OVERhEIDS- Daarnaast moeten we de mensen zelf meekrijgen. Dat is cruciaal. Het is INSTELLINGEN VERGELIjKEN? belangrijk dat een overheidsorganiGC: “Ja vind ik wel, zeker de grote satie die wil digitaliseren, dat doet in bedrijven beschikken vaak nog over overleg met haar klanten, de eindgeeen silo georganiseerde administra- bruikers. Een co-creatief participatief tie en over hiërarchische structu- platform waarbij zowel het personeel ren. De ‘digital by default’ gedachte als de burger vanaf het begin wordt die bijvoorbeeld in de banken sterk betrokken zoals binnen Digipolis leeft, zal ook in de overheid moeten Antwerpen is een mooi voorbeeld gelden. Het gaat uiteindelijk om de van hoe het kan en waaruit ideeën verwachtingen van de burger, de komen die toepasbaar zijn.”

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

BELGISCHE MAAKBEDRIJVEN KLAAR VOOR INDUSTRY 4.0 Uit een onderzoek van PwC BelgiĂŤ blijkt dat 93% van de respondenten erkent dat Industry 4.0 voor betere resultaten kan zorgen. Ze verwachten door de technologische vernieuwingen de kosten elk jaar met gemiddeld 2,5% te kunnen terugdringen en de efficiĂŤntie jaarlijks met 2,4% te kunnen verhogen. Het onderzoek vond plaats bij dertig ondernemingen die samen een omzet van 16,4 miljard euro hebben en meer dan 33.000 mensen tewerkstellen.

MORE TOUCH. MORE PC. MORE POWER. www.br-automation.com/multitouch

< < < < < < < < <

Automation Panel | Panel PC | Automation PC Multi-touch | Single-touch Widescreen | 4:3 Landscape | Portrait Support arm | Cabinet | Stainless steel Any combination possible Smart Display Link 3 | 100 m Intel Core i3 | i5 | i7 Intel Atom Bay Trail

26

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

CASE STUDY: SONACA DOET PLM STANDAARDISATIE IN SAMENWERKING MET SIEMENS

STANDAARDISATIE Arn Borstlap

LIGT AAN DE BASIS VAN SMART MANUFACTURING

Jeroen De Rycke, CIO van het Waalse Sonaca, en lid van de CxO Expert Group, leidde in samenwerking met Siemens de PLM standaardisatie in zijn bedrijf in goede banen. “Het komt er op neer dat “you have to sell well to get buy in”.

Je kan Jeroen De Rycke gerust een atypische CIO noemen. Met opleidingen in de kinesitherapie en modeontwerp koos Jeroen toch voor de IT wereld. Hij werkt bij Sonaca, dat een van de paradepaardjes van de Waalse industrie is, en voor een groot deel in handen van het Waalse Gewest. Dit bedrijf ontwikkelt, maakt en assembleert vliegtuigonderdelen voor onder meer Airbus, Dassault en Embraer. Door een recente overname van het Amerikaanse LMI Aerospace krijgt Sonaca ook toegang tot de Amerikaanse markt, en in het bijzonder Boeing.

“We maken de zogenaamde ‘flaps’, de bewegende vleugelonderdelen en de ‘slat’, het voorstuk van de vleugel”, verduidelijkt Jeroen. “Dat zijn essentiële onderdelen. Daarnaast fabriceren we ook grote en kleine onderdelen van de vliegtuigromp. Zowel het design als de productie van grote en kleine volumes doet Sonaca ‘in house’.”

OPERATIONAL EXCELLENCE

Jeroen De Rycke, CIO van het Waalse Sonaca, en lid van de CxO Expert Group: “Door onze core systemen en applicaties te standaardiseren kunnen we flexibeler werken, en meer ‘agile’ op de toekomst inspelen.”

partner. Siemens staat open voor dit soort van partnerships en zoekt indien nodig ook intern naar de nodige oplossingen en contacten.”

Een van de recente IT-projecten waarvoor Sonaca de hulp van Siemens kreeg, was de standaardisatie van VOORDELEN PLM (Product lifecycle management, een informatiemanagement systeem dat data, processen en business- Deze standaardisatie is positief op verschillende gebiesystemen integreert). “Het doel van die standaardisatie den. Jeroen somt enkele voordelen op: is ‘Operational Excellence’,” vertelt Jeroen De Rycke.

“Door onze core systemen en applicaties te standaardi- »» We werken nu met een open transparant systeem. seren kunnen we flexibeler werken, en meer ‘agile’ op Upgrades duren veel minder lang dan ervoor. de toekomst inspelen. Dankzij deze standaardisatie beheren we nu alle informatie over de volledige levenscy- »» Voorheen beschikten we over diverse PLM’s per clus van een product efficiënt en kostenbewust, zowel klant, ze waren met andere woorden gecustomiin design als de productie. Deze standaardisatie nam 2 seerd. Door deze standaardisatie kan IT voortdujaar in beslag. We vonden in Siemens een betrouwbare rend kleine verbeterstappen nemen. Nieuwe tools

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

27

LOGISTICS & MANUFACTURING

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

COBOTS

Sonaca is een van de paradepaardjes van de Waalse industrie en is voor een groot deel in handen van het Waalse Gewest.

Een andere Industrie 4.0 toepassing is de installatie van cobots die mee de kwaliteitscontrole kunnen doen. “Ze doen metingen en voeren kwaliteitstesten uit, vooral van de kleinere onderdelen. We deden inspiratie op na een bezoek bij Jtekt , een van de Waalse Fabrieken van de Toekomst. Dit bedrijf heeft een eerste ervaring met kwaliteitsinspectie door cobots. Ook over de installatie van een industriële wifi en over een IoT (Internet of Things) netwerk zoals Lora denken we na. Onze visie op Industry 4.0 is : We want to maintain durably the profitability and the local employment within a quick and flexible industrial environment by using effective,smart methods and most advanced Technologies.”

zoals Augmented Reality kunnen eenvoudig worden geconnecteerd.

INNOVATIE »» Een ander voordeel is dat we sommige processen terug in vraag hebben gesteld. Wat doen we, en waarom doen we dat zo? Kan het beter? Dankzij deze standaardisatie hebben we onze processen fel ingekort, ik denk maar aan de goedkeuringsprocedures in de designafdeling.

Sonaca blijft investeren in innovatie: “Een opvallend innovatief project is de productie van de Sonaca 200, een tweezittervliegtuig waarvan er reeds 22 verkocht zijn. Het is een opleidingsvliegtuig dat we aan vliegscholen willen verkopen en waar we een pay per use model onderzoeken” aldus Jeroen.

»» Een gestandaardiseerd PLM betekent bovendien ‘one source TRANSVERSAAL ZELFSTUREND TEAM of truth’. Alle informatie bevindt zich nu in PLM en iedereen weet waar het te vinden is. Alle afdelingen werken met Een andere opvallende methode om Industry 4.0 en de digitadezelfde data. lisering bij Sonaca verder te introduceren is de organisatie van een transversaal netwerk van mensen uit verschillende depar»» Nog een voordeel is een sterke vereenvoudiging van de da- tementen en met een grote proceskennis. “Het is een niet-hitastromen. Want vliegtuigonderdelen designen is een com- ërarchisch netwerk om transversale processen lean te houden plex gegeven, honderden suppliers bouwen mee aan een en waaraan we IT-ondersteuning koppelen. In dit netwerk zitvliegtuig. ‘Collaborative design’ brengt mee dat tussen de ten mensen van quasi alle afdelingen, ze maken de vertaalslag PLM van de machinebouwer en die van de suppliers bijzon- tussen de processen en IT. Dergelijk transversaal netwerk dat der veel data worden uitgewisseld. We werken nu altijd met inmiddels een volledig zelfsturend team is geworden, kan Sonde laatste designversie. aca competitief voordeel bezorgen, samen met onze ideeën om steeds slimmer te designen en te assembleren.” »» Een zelfde standaardisatie-oefening willen we met het ERP systeem ook doen. Hiervoor zijn we nu enkele voorberei- “Andere IT-projecten die ons competitief voordeel opleveren dende fases aan het afronden. zijn de digitale werkplek waarbij we intern beter proberen te communiceren, samen te werken en informatie te delen. Door SLIMMER PRODUCEREN EN INDUSTRY 4.0 onder meer Sharepoint en Office 365 te introduceren, hebben we een belangrijke stap gezet.”

“Standaardisatie is een basisvereiste voor de toepassingen van Industry 4.0, wat wij ‘smart manufacturing’ noemen,” aldus Je- BUY IN VERKRIJGEN roen De Rycke. “Een van die Industry 4.0 toepassingen is Augmented Reality. Door de technische fiche te projecteren op het “Het komt er op neer dat “you have to sell well to get buy in”. vliegtuigonderdeel willen we de productiviteit verbeteren en la- Ik vertrek graag van een goed concept om dan dit uit te werken ter eventuele fouten detecteren zoals vergeten boorgaten die met naar pragmatische projecten. Ik probeer collega-directieleden een speciale camera onmiddellijk kunnen worden opgespoord. via een gemeenschappelijke visie en strategie achter onze proOp die manier worden onze arbeiders dichter bij de kwaliteit van jecten te krijgen. Het werken met relevante, kortlopende POC’s het proces betrokken. Het idee kreeg vorm na een bezoek aan de (Proof of Concept, testproject) werkt doeltreffend. Het is duibekende technologiebeurs Hannover Messe.” delijk, IT vormt een belangrijke schakel in de verdere groei van Sonaca.”

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

28

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

LOGISTICS & MANUFACTURING

Bi-Monthly CxO Redactie

HEADLINES

Jean-Luc Manise

EMO HANNOVER 2017

ABB NEEMT B&R OVER

From 18 to 23 September 2017, international manufacturers of production technology will be spotlighting “Connecting systems for intelligent production” at the EMO Hannover 2017. The world’s premier trade fair for the metalworking industry will be showcasing the entire bandwidth of today’s most sophisticated metalworking technology, which is the heart of every industrial production process. The fair will be presenting the latest machines, plus efficient technical solutions, product-supportive services, sustainability in the production process, and much, much more. Info : http:// www.emo-hannover.de

ABB heeft de acquisitie van B&R aangekondigd. Bernecker & Rainer is leverancier van op product- en software-gebaseerde open architectuur oplossingen voor machine- en fabrieksautomatisering. Het in 1979 opgerichte bedrijf heeft zijn hoofdkwartier in Eggelsberg (Oostenrijk) en telt meer dan 3000 medewerkers, waarvan 1000 R&D en application engineers. In Nederland heeft B&R een vestiging in Breda.

JOBS IN TRANSPORT EN LOGISTIEK

Dit jaar komen er in België 3.600 jobs bij in het transport en de logistiek. Dat blijkt uit de laatste TL Hub Barometer. Omdat er op de arbeidsmarkt in die sector CHEMIE- EN FARMASECTOR CREËERT een tekort heerst, zullen veel ondernemingen moeite 1.400 NIEUWE JOBS hebben bij het invullen van hun vacatures voor logistieke arbeiders en truckchauffeurs. Om deze onderneDe Belgische chemie-, kunststoffen- en farmasector mingen te ondersteunen in hun zoektocht, lanceert TL heeft de voorbije twee jaar 1.400 nieuwe jobs gecre- Hub een nieuw platform: www.workinlogistics.be. Dat ëerd. Dat is de sterkste jobaangroei sinds tien jaar. De is uitsluitend gericht op arbeidersprofielen. jobcreatie situeert zich voornamelijk in ondernemingen met meer dan 100 werknemers en wordt sterk gedragen door de groei in de farma. Voor een industriële sector is het ook opvallend dat 52% van de nieuwe jobs zijn ingevuld door vrouwen. Naast een significante stijging van de tewerkstelling laat de sector ook absolute recordcijfers optekenen voor omzet, export en R&D. Dat blijkt uit de economische kerncijfers die sectorfederatie essenscia heeft bekend gemaakt.

CONFIGUREERBARE BESTURINGSSYSTEMEN Pilz, specialist in automatiseringstechniek, lanceert het besturingssysteem PNOZmulti 2, s een open, configureerbaar besturingssysteem dat onafhankelijk van de hogere installatiebesturing in vele branches wordt toegepast. Voor het eerst zijn er geen in- en uitgangen op het apparaat aanwezig. Een fijnere granulariteit door de toepassing van de beschikbare uitbreidingsmodulen zorgt voor een exacte afstemming van de besturingsopbouw op de toepassing. PNOZ m B1 is vanaf versie 10 van de softwaretool PNOZmulti Configurator toepasbaar.

JUN-JUL 2017

Dit jaar komen er in België 3.600 jobs bij in het transport en de logistiek, zo blijkt uit de laatste TL Hub Barometer.

WWW.CXONET.BE

Visit us at INDUmation.be on February 8,9 or 10 in Kortrijk Xpo. Hall 6, booth number A10.

When mass production can meet individual demands.

Even Karlaâ&#x20AC;&#x2122;s.

Thatâ&#x20AC;&#x2122;s Ingenuity for life.

Until now, production processes were either fast or flexible. Intelligent machines have changed that. For a cosmetics company this means being able to produce an entire range of shampoos using a single assembly line. It means being able to bring their products onto shelves in half the time. It also means being able to react efficiently to even the most individual customer demands.This matters because it is a competitive edge for the manufacturer. And it ultimately makes real what matters by opening up many new possibilities for everyone. And thatâ&#x20AC;&#x2122;s Ingenuity for life.

www.siemens.be/industrie

Cleaning

Catering

Reception Services

Security

Building Maintenance

Solutions

L’entreprise facilitaire la plus orientée client

www.facilicom.be

LES BONNES PERSONNES AU BON ENDROIT

CYBER SECURITY

IS CYBER SECURITY ALLEEN EEN ZAAK VAN DE IT-AFDELING?

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

ICT PAGINA 32: Thema artikel

Is cyber security alleen een zaak van de IT-afdeling?

“Informatiebeveiliging is niet enkel de taak van IT management maar des te meer een belangrijke verantwoordelijkheid van de raad van bestuur en het hogere business management,” zegt Steven De Haes van Antwerp Management School, en lid van de CxO Expert Group. Wat is de visie de leden van de CxO Expert Group hierover?

PAGINA 34

Prijs heeft grootste invloed op omzet PAGINA 36

Bi-monthly headlines

LEES VERDER PAGINA 32

EXPERT GROUP ICT

Peter Bal

VP CIO Wabco Europe

Catherine Hellebaut

Regional Business Service ERP & IT Leader Benelux 3M Benelux

Erwin Verstraelen CIO Aveve

Chris Borremans

General manager European IT Komatsu Europe

Christophe Huygens Professor KU Leuven

Stijn Viaene

Ass. Prof. of Management Information Systems Partner of Vlerick Business School

Jan Buys

IT Manager Accor Hotels Belgium

Nick KETELS

ICT Operations Manager Jan De Nul Dredging N.V.

Christiaan De Backer

CIO Tom Tom Group

Prof. dr.

Steven De Haes

Herman De Prins

Jeroen De Rycke

Frank De Saer

Manager IT Services and Business Processes Tiense Suikerraffinaderij

Geert Christiaens

Christiaan Peeters

Christiaan Polet

Wim Schollaert

Kalman Tiboldi

Freddy Van den Wyngaert

Patrick VERMEULEN

IT Manager Arteco - Total België

Departementshoofd ICT UZ Gent

Director Knowledge & Research AMS

ICT Manager Gates Europe

CIO UCB

CIO TVH - Thermote & Vanhalst

CIO Sonaca

CIO Agfa-Gevaert Group

CIO Eandis

CIO Umicore

32

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

CxO Redactie

CYBER SECURITY

IS CYBER SECURITY ALLEEN EEN ZAAK VAN DE IT-AFDELING? “Informatiebeveiliging is niet enkel de taak van IT management maar des te meer een belangrijke verantwoordelijkheid van de raad van bestuur en het hogere business management,” zegt Steven De Haes van Antwerp Management School, en lid van de CxO Expert Group. Wat is de visie van de leden van de CxO Expert Group hierover?

Steven De Haes van Antwerp Management School, en lid van de CxO Expert Group: “Snel en flexibel kunnen beschikken over betrouwbare informatie vormt een belangrijk onderdeel van het zakenleven; Informatie is in vele gevallen de onderscheidende productiefacEXECUTIVE tor en snel over de juiste gegevens SUMMARY kunnen beschikken is belangrijk om tijdig de juiste beslissingen te Informatiebeveiliging behandelt alle nemen en zo misschien een concurbeveiligingsaspecten rentieel voordeel uit te lokken.” van informatie (gesproken, WAT IS INFORMATIEBEVEILIGING geschreven, elektronisch of elk ander media) en “Informatiebeveiliging behandelt heeft als doel om alle beveiligingsaspecten van indeze informatie formatie in gesproken, geschreven, toegankelijk te maken elektronisch of elk andere vorm. voor zij die er recht Informatiebeveiliging heeft als doel op hebben en deze tevens te beschermen om deze informatie toegankelijk tegen verlies en te maken voor zij die er recht op ongeoorloofde hebben en deze tevens te beschertoegang of men tegen verlies en ongeoorloofd wijzigingen. Binnen toegang of wijzigingen. Samengevat dit informatiebeveiligingsbeleid speelt kunnen we stellen dat deze doelstelniet alleen IT maar lingen bereikt zijn als : des te meer business * ­ alle informatiesystemen been executive schikbaar zijn, ingezet kunnen management een worden wanneer ze nodig zijn belangrijke rol. en dat ze op een voldoende Om dit alles op wijze een aanval kunnen weerte starten bieden concrete raamwerken staan of snel kunnen herstellen zoals COBIT en ISO van eventueel opgelopen fouten 27000 een goed (beschikbaarheid) vertrekpunt.” * ­ alle informatie enkel toegankelijk is voor zij die er recht op info@cxonet.be

JUN-JUL 2017

Steven De Haes van Antwerp Management School, en lid van de CxO Expert Group: “Informatiebeveiliging is niet enkel de taak van IT management maar des te meer een belangrijke verantwoordelijkheid van de raad van bestuur en het hogere business management.”

hebben (vertrouwelijkheid) * a­lle informatie beschermd is tegen ongeoorloofde wijzigingen of fouten zodat deze juist, volledig en geldig is en blijft (integriteit) * ­elke elektronische transactie of informatie-uitwisseling tussen bedrijven, klanten, leveranciers en partners volledig betrouwbaar is (betrouwbaarheid) Een goed beheer rond informatiebeveiliging voorziet in een strategische aanpak zodat deze doelstellingen worden gehaald, de risico’s worden beheerd, de organisatorische hulpmiddelen correct worden ingezet, en de successen en mislukkingen opvolgt van het ganse informatiebeveiligingsprogramma.”

EEN BELANGRIJKE ROL VOOR IT EN BUSINESS MANAGEMENT Informatiebeveiliging is niet enkel de taak van IT management maar des te meer een belangrijke verantwoordelijkheid van de raad van bestuur en het hogere business management. Uiteraard wordt informatie in organisaties veelal beheerd en verwerkt in IT systemen en IT management heeft een belangrijke verantwoordelijkheid om de beveiliging binnen en rond deze systemen te waarborgen. Anderzijds is het duidelijk dat informatie uiteindelijk een cruciale productiefactor blijft voor het bedrijf. Deze moet een duidelijke beveiligingsstrategie bevatten die geïntegreerd moet

WWW.CXONET.BE

33

worden in alle bestaande bedrijfsprocessen en dus opgesteld moet worden vanuit business management.

metrieken. Doelstellingen en hun metrieken voor informatiebeveiling moeten op het niveau van business en IT worden gedefinieerd en hun onderlinge relatie moet duidelijk Om tot een goed werkende infor- zijn. matiebeveiliging te komen is het dan ook belangrijk dat het business HOE STARTEN? en IT management gezamenlijk een kader creëert waarbinnen een Eén van de beschikbare praktische informatie beveiligingsprogram- raamwerken die een aantal duidelijma vorm krijgt en opgevolgd kan ke richtlijnen voor informatiebeveiworden. Een dergelijk beveiligings- liging aanreiken is COBIT (Control programma moet er uiteindelijk Objectives for Information and revoor zorgen dat informatie op een lated technologies). COBIT brengt degelijke manier beschermd wordt, een aantal goede praktijken samen in overeenstemming met de waarde voor het beheer, de controle en de die het vertegenwoordigd voor het beveiliging van informatietechnobedrijf. logie in het algemeen. Andere veel vermelde raamwerken in het inforDOELEN EN METRIEKEN DEFINIËREN matiebeveiligingsdomein zijn “ISO VOOR INFORMATIEBEVEILIGING 27000” en “The Standard of Good Practice for Information Security”.

Het beveiligen van informatiesyste- Beide raamwerken zijn zeer commen moet ervoor zorgen dat de in- plementair aan COBIT en kunnen tegriteit van de informatie bewaard dus als een geheel gebruikt worden blijft en dat de impact van beveili- om een gepast informatiebeveiligingsincidenten wordt geminima- gingbeleid uit te bouwen. liseerd. Zoals eerder aangegeven is het opstellen van een informatie be- TIENSE SUIKERRAFFINADERIJ veiligingsplan cruciaal. Het succes van een dergelijk beveiligingsplan “Het spreekt voor zich dat cyber kan pas gemeten worden als er dui- security binnen Tiense Suikerrafdelijke objectieven worden voorop- finaderij en bij uitbreiding binnen gesteld samen met de bijbehorende de Südzucker groep sinds lang een

Geert Christiaens Manager IT Services & Business Processes van de Tiense Suikerraffinaderij en lid van de CxO Expert Group: “Natuurlijk werden de nodige monitoringinstrumenten geïnstalleerd om mogelijke bedreigingen te detecteren, te onderscheppen of te blokkeren.”

JUN-JUL 2017

ICT

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

prioriteit is,” zegt Geert Christiaens Manager IT Services & Business Processes en lid van de CxO Expert Group.

“Dit is een prioriteit niet alleen voor IT maar voor alle medewerkers van ons bedrijf. Onze Security Group met leden van alle IT afdelingen van alle landen, komt regelmatig samen om IT Security items te bespreken en beveiligingsstrategieën te bepalen. Er is tevens een nauwe samenwerking met de firma die ons de beveiligingssuites aanlevert.

En natuurlijk werden de nodige monitoringinstrumenten geïnstalleerd om mogelijke bedreigingen te detecteren, te onderscheppen of te blokkeren.”

SECURITY OFFICER “In ieder land is er ook een Security Officer aangeduid die elk probleem aan de Security Group moet melden en maandelijks een Security Report moet opmaken. Daarenboven loopt er sedert enige tijd een sensibiliseringscampagne binnen de groep om alle medewerkers er attent op te maken om voorzichtig met IT-activiteiten om te springen. Er worden regelmatig mailings rondgestuurd met allerlei preventieve informatie of met meldingen van acute bedreigingen. Aan medewerkers wordt ook gevraagd om verdachte en twijfelachtige zaken onmiddellijk te melden. Eén raad : bij de minste twijfel moet je een beroep doen op IT. Dit is natuurlijk een blijvende moeilijke opgave want de veiligheid is zo sterk als de zwakste schakel. En jammer genoeg zijn niet alle medewerkers even attent. Dus blijft het een continue taak om de mensen te blijven aanzetten om hiervoor aandacht te hebben. Het mag duidelijk zijn dat voor ons bedrijf IT security een zaak van allemaal is.”

WWW.CXONET.BE

34

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

IN SAMENWERKING MET ANTWERP MANAGEMENT SCHOOL

Andries Reymer Business Design & Innovation Coach, Antwerp Management School

DE KLANT BEPAALT DE JUISTE PRIJS In de geglobaliseerde context waar wij met zijn allen in werken en willen presteren botsen we meer en meer tegen concurrenten die vol inzetten op kost- en prijs ‘optimalisatie’. Voor de Belgische bedrijven met de gekende, hoge loonkost, kan dat problematisch zijn.

Als je in een commodity markt zit waar de verschillende producten weinig of niet van elkaar verschillen heeft de klant niets anders dan de prijs om zijn keuze op te baseren. Uit onderzoek van McKinsey (REF) komen verschillende elementen naar voor die een bedrijf kan gebruiken om de omzet te doen stijgen. Het element dat naar voor komt met de grootste invloed op de omzet is prijs. Een stijging van 1% in prijs kan 8 tot 12% omzet stijging teweeg brengen.

PRIJSMETHODES Er zijn verschillende methodes die gebruikt worden om de prijs te bepalen:

neemt de tweede methode veel meer de externe context mee. Wat beide methodes missen is het uitgaan van eigen kracht. De cost plus vertrekt van de eigen zwakte, namelijk de kost. De competition based van de concurrentie en wat zij al dan niet doen. Maar hét wapen voor Belgische bedrijven om zich te onderscheiden van de (oosterse) concurrentie is een waardegedreven prijs. De idee is dat we gebruik maken van onze nabijheid om met onze klanten te gaan praten.

de organisatie. In verschillende spreadsheets heb je aangetoond dat effectief, als je alle kosten naast de inkomsten legt er nog een mooie ROI in zit. Wat op dit punt niet in rekening wordt genomen is dat deze kosten en inkomsten verwachte kosten en inkomsten zijn. Deze zijn gebaseerd op veronderstellin- Het betrekken van onze klant, in gen en prognoses van verschillende een zogenoemd, gebruikersondermensen. zoek kan enerzijds nieuwe features of waarde elementen aan het licht Competition based brengen die tot nu toe als ‘niet beNaast cost plus wordt er in de in- langrijk’ waren geklasseerd binnen dustrie gebruik gemaakt van com- het bedrijf. Anderzijds kunnen we petition based pricing. vragen aan de klant wat hij bereid zou zijn om te betalen voor beSimpel gesteld is dit over de schut- paalde features of producten. Deze ting kijken en zien wat de concuren- ‘waarde elementen’ en ‘willingness tie doet. Wij maken een gelijkaardig to pay’ is enorm waardevol in de product als onze concurrent, welke ontwikkeling van nieuwe producprijs houden zij aan? Vandaar uit ten of diensten én in het definiëren wordt dan gekeken hoe het bedrijf van de juiste prijs. Dus zowel in zich positioneerd ten opzicht van waardecreatie als in waardecaptade concurrent en de prijs wordt op tie! basis hiervan gezet. Dit wordt vaak in combinatie met de cost-plus oefening gedaan en is zeker nuttig.

Cost Plus In een cost plus prijszetting wordt er gekeken naar de (verwachtte) kosten. Hierop wordt een marge geplakt, welke men wil verdienen, et vòila, men heeft een prijs. Innovatietrajecten worden hier vaak pas opgestart wanneer in een business case kan aangetoond worden Value dat het te ontwikkelen item een Terwijl de eerste methode voorzekere winst kan betekenen voor al vertrekt van ìn de organisatie,

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

Panneaux photovoltaïques : de nouvelles

possibilités s’offrent aux entreprises !

Les panneaux photovoltaïques coûtent de moins en moins cher et en placer offre une belle opportunité aux entreprises de stabiliser partiellement le prix de leur consommation énergétique.

C’est pourquoi ENGIE Electrabel lance de nouvelles offres pour leur permettre de profiter pleinement du soleil… comme une formule en tiers investisseur.

Comment fonctionne la formule du tiers investisseur ?

« ENGIE SUN4BUSINESS s’occupe de tout, détaille Françoise Sotiau, Project Manager Distributed Generation B2B chez ENGIE Electrabel. Nous investissons la somme nécessaire à l’achat du matériel, la construction et l’installation des panneaux photovoltaïques.

Nous assurons aussi la maintenance, faisons les demandes de subsides et de certificats verts en fonction des réglementations régionales et prenons en charge tous les aspects juridiques. » Concrètement, cela signifie que l’entreprise n’investit pas le moindre centime dans l’installation des panneaux photovoltaïques. Elle peut ainsi conserver son capital et le consacrer à sa croissance pendant que sa facture d’électricité diminue ! Cette diminution s’explique par le fait qu’ENGIE SUN4BUSINESS conserve, pendant toute

la durée du contrat, un droit sur les toits où sont installés les panneaux et revend l’électricité produite à l’entreprise pour un prix inférieur à celui du marché (voir tableau). Par contre, l’entreprise devient propriétaire de l’installation à la fin du contrat. « Cela permet à l’entreprise de générer encore plus de bénéfices à ce moment-là, car l’électricité produite ne lui coûtera presque plus rien à l’exception des frais de maintenance des panneaux », souligne Françoise Sotiau. Et de conclure : « ENGIE Electrabel propose par ailleurs à l’entreprise de réinjecter l’électricité non consommée sur le réseau. Étant donné la qualité des installations actuelles, l’entreprise pourra donc utiliser ses panneaux pendant une quinzaine d’années exclusivement pour son propre profit. » Afin d’être rentable pour les deux parties, le projet doit respecter une série de critères propres au modèle du tiers investisseur comme une taille mini-

mum pour l’installation, un certain prix payé actuellement pour l’électricité par l’entreprise ou encore sa consommation électrique.

L’implantation joue également un rôle prépondérant comme critère d’éligibilité à la formule du tiers investisseur. Et pour cause, les aides à l’investissement proposées par les autorités régionales sont essentielles pour assurer la rentabilité de l’installation en fonction des caractéristiques techniques.

Intéressé ?

Vous souhaitez installer des panneaux photovoltaïques et aimeriez connaître les différentes possibilités pour votre entreprise ? Rendez-vous sur la page www.engie-electrabel. be/contactB2B ou envoyez-nous un e-mail à l’adresse sun4business@engie.com. Nous analyserons ensemble et sans engagement les possibilités pour permettre à votre entreprise de profiter elle aussi des rayons du soleil.

Panneaux photovoltaïques : une formule rentable Bruxelles Investissement propre Tiers investisseur

Wallonie (1) Investissement propre Tiers investisseur

Flandre Investissement propre Tiers investisseur

Taille

250 kWc

250 kWc

250 kWc

250 kWc

750 kWc

750 kWc

Investissement de départ Panneaux propriété de l’entreprise

275 000 €

0 €

275 000 €

0 €

750 000 €

0 €

Après 10 ans

Après 10 ans

Après 15 ans

Certificats verts

230 x 2,4 x 65 € = 35 880 €/an pdt 10 ans

Perçus par le tiers investisseur

230 x 1,53 x 65 € = 22 873 €/an pdt 10 ans

Perçus par le tiers investisseur

675 x 39,33 € = 35 880 €/an pdt 15 ans

Perçus par le tiers investisseur

Économie grâce à la production locale d’électricité

230 x 115 €/MWh = 26 450 €/an hors frais d’exploitation et d’entretien

230 x 100€/MWh = 23 000 €/an

230 x 115 €/MWh = 26 450 €/an hors frais d’exploitation et d’entretien

230 x 30 €/MWh = 6 900 €/an pdt les 10 premières années

675 x 115 €/MWh = 77 625 €/an hors frais d’exploitation et d’entretien

675 x 15€/MWh = 10 125 €/an

5 ans

Pas d’investissement initial, économies dès la 1re année

6 à 7 ans

Pas d’investissement initial, économies dès la 1re année

8 ans

Pas d’investissement initial, économies dès la 1re année

Investissement rentabilisé (2)

(1) A partir de 1/7/2017, le coefficient des certificats est revu à la baisse, de 2 à 1,53 pour une installation de 250 kWc. Nous avons tenu compte de ce nouveau coefficient dans ce tableau. Afin de pouvoir encore bénéficier de l’ancien régime de support, la réservation des certificats verts de votre projet doit se faire avant le 30/6/2017. (2) En cas d’autoconsommation à 100%, et sur base d’un prix de l’électricité de 115 €/MWh. Les prix repris dans le tableau ci-dessus ont une valeur exclusivement indicative et sont susceptibles de varier en fonction des caractéristiques spécifiques de chaque installation.

36

ICT

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Bi-Monthly

HEADLINES Jean-Luc Manise

2 MILLIONS D’ANDROÏD INFECTÉS PAR FALSEGUIDE A partir de jeux tels que Fifa Mobile ou Pokemon accessibles sur le Google Play Store, le maliciel Falseguide s’est propagé sur plus de 2 millions d’utilisateurs Android. C’est l’éditeur Check Point qui a identifié ce malware présent dans une quarantaine de fausses applications mobiles. Lorsqu’elle est téléchargée, l’appli demande un droit d’aministrateur. Si, car il n’est pas normal qu’une application demande ce droit, l’utilisateur valide la demande, l’appli se connecte au système de messagerie Firebase Cloud Messaging, également géré par Google. Cela lui permet de recevoir des liens de téléchargement pour télécharger le Malware. Une fois installé, il lance un processus en arrière plan qui déclenche l’apparition de pubs intempestives mais peut aussi être utilisé pour lancer des attaques de déni de service, ou pénétrer un réseau local. Google, une fois averti par Check Point, a supprimé toutes les applications mais elles sont sans doute encore installées sur certains Smartphones. La liste de ces applications malveillantes est disponible sur le site de Check Point

60 % DE PÉNÉTRATION POUR GOOGLE CHROME Un Android qui a le vent en poupe. Selon StatCounter, le système d’exploitation de Google contrôle 37,93 % du marché pour 37,91 % chez Microsoft. Côté navigateur, Google Chrome est majoritaire avec 60 % du marché, loin devant Edge et Mozilla Firefox à environ 15 %. Cela explique sans doute la décision d’exclure l’accès à Chrome à partir de son nouveau portable Surface laptop, disponible sous Windows 10s, une version allégée. En effet, seul Windows Edge sera autorisé en tant que navigateur par défaut sur le nouvel appareil.

C’est une stratégie plus radicale que celle adoptée par Google avec ses Chromebook qui, s’ils se limitent eux aussi au seul environnement Chrome, permettent de changer de navigateur par défaut.

INTEL CORRIGE DEUX FAILLES DE SÉCURITÉ MAJEURES Toujours côté sécurité, Intel a annoncé début mai avoir corrigé deux failles de sécurité présentes dans une grande partie des processeurs équipant les PC professionnels, partant du Nehalem (2008) jusqu’au Kaby Lake (2017). Cette faille se situe au niveau de «l’Active Management Technology», une application qui per-

JUN-JUL 2017

met aux administrateurs d’accéder et de gérer à distance les flottes d’ordinateurs d’entreprises. Si celle-ci est activée, des utilisateurs mal intentionnés peuvent prendre le contrôle de la machine. Les grands OEM comme Acer, Dell, HP ou Lenovo vont diffuser les patchs nécessaires mais les entreprises ayant assemblé eux mêmes leur matériel en s’approvisionnant auprès de petits fabricants ne bénéficieront pas de cette protection. Du coup, Intel a diffusé à leur intention un guide complet permettant de désactiver la pile Active Management Technology. Selon Intel, les ordinateurs grand public ne sont pas concernés.

2 failles de sécurité permettant de prendre le contrôle de l’ordinateur identifés sur différents familles de processeurs Intel introduites depuis 2008.

LA BELGIQUE AU MWC A l’occasion du Mobile World Congress qui s’est tenu à Barcelon en avril dernier, L’Awex, Digital Wallonia, Flanders Investment & Trade et Invest-export.brussels ont investi dans un pavillon commun qui a accueilli 38 sociétés. Parmi elle, Gemotions, une entreprise basée à Lasne qui propose d’organiser des chasses au trésor dans différentes villes en Belgique. Une fois le parcours établi, des énigmes sont envoyées aux joueurs qui peuvent s’affronter en équipe. La bonne réponse envoyée par SMS permet d’avancer dans le jeu. Des sociétés comme Delhaize, ING, Pairi Daiza, Securitas ou Swift ont déjà fait appel à Gemotions pour organiser une activité de Team Building basée sur ce concept. A Barcelone, on pouvait également découvrir l’application de Sentiance qui utilise les données fournies par la puce GPS des smartphones. Uber, par exemple, fait appel à la société pour analyser la manière dont conduisent ses chauffeurs.

WWW.CXONET.BE

38

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

START WITH THE RIGHT THINGS

CxO Redactie

LOOKING TO IMPROVE ORGANISATIONAL PRICING MATURITY ?

We have been asked multiple times : what is best practice to increase the monetization capabilities?

Where should we start ? “Developing organisational pricing maturity is never easy,” says Britt Dejager, project manager European Pricing Platform.

right things right at the right moment, with lot of attention to get sales aligned and connected from the start. We discuss/learn how to start from vital pricing analytics, understanding what happens and why it happens, to connect finance/sales into the discussions.

Only when you installed margin improvement projects successfully, realised to install price integrity (selling the right products at the right price to the right customers), installed a consistent discount and surcharge policy - and adequate quoting and escalation process - you can start with your next pricing priorities.”

CLEAR ROADMAP “Of course some projects will run in parallel, but make sure your roadmap is clear. You need a clear vision and plan to improve organisational pricing maturity.”

Britt Dejager, project manager European Pricing Platform: “Developing organisational pricing maturity is never easy. Connect with peers to learn and discuss and reflect on their experience. Wisdom of the crowd works.”

EXECUTIVE SUMMARY

Britt Dejager: “From what European Pricing Platform ‘EPP’ has seen in the last 10 years : it's important to do the right things right at the right moment. This means, do not try to start (expensive) value based pricing projects if you have no idea about your market segmentation. Forget difficult price strategy discussions if your discounts are still very much unconditional and your margins for similar customers are very scattered because you have not a consistent surcharge policy.”

Some good advice from the European Pricing Platform: “Do the right things right at the right moment. This means, do not try to start (expensive) value based pricing projects if you have no idea RIGHT THINGS FIRST about your market segmentation.”

“Start with the right things first is our advice : start info@cxonet.be your price/margin improvement projects, doing the

JUN-JUL 2017

“Your team will grow now. You will need to install a value culture now, where value pricing means little or nothing without effective value communication or sales teams not trained to sell and defend your value. Sales, marketing, finance and product management will need to be aligned.”

Britt Dejager recently took full responsibility for the EPP Learning & Development programmes (open and in-company) - and the EPP CPM (certification programme). He is also supporting the CPM Alumni community. More info on the Certified Pricing Manager programme can be found here. http://www.pricingevents.eu/certification/

WWW.CXONET.BE

OMNICHANNEL

INSPELEN OP DE VERWACHTINGEN VAN ONZE KLANTEN

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

SALES & MARKETING PAGINA 38

De e-commerce markt wordt steeds volwassener. “In een veranderende wereld is het belangrijk om relevant te blijven voor de klant,” zegt Koen Van Gerven, CEO van bPost en lid van de CxO Raad der Wijzen. bpost werkt samen met interessante start-ups zoals Parcify en CityDepot om de klant steeds beter en sneller te bedienen.

Looking to improve organisational pricing maturity PAGINA 40 - Thema artikel

Omnichannel: ‘Inspelen op de verwachtingen van onze klanten’ PAGINA 42

LEES VERDER OP PAGINA 40

Industry 4.0 happens outside, on the market

EXPERT GROUP SALES & MARKETING

Nathalie Arteel

Guy Claes

Jurgen De Wever

Commercieel directeur Arteel Recognition Solutions

Marketing & Communication Manager, Facilicom Services Group Belgium

Marketing Manager Siemens

Johan Vanden Bergh

Johan Van Den Broeck

Patrick Van der Avert

Marketing manager KIA Motors Belgium

Annick Verhalle Director Marketing & Strategy Benelux TNT Express

Exec VP Commercial VYNOVA

Jan Vroemans

Marketing manager Jaguar Land Rover Belux

Manager Corporate Communications & Marketing Belux Atradius Credit Insurance

Jan Dobbenie

Chief Market Officer ENI Belgium

Peter Van Eycken

Sales Director BeLux Unify Communications

Véronique Fauconnier

Business Development Director Nova Relocation

Arnold Van Garsse

Marketing & Sales Manager Bulo Office Furniture

Dirk Hendrickx

Vice President EMEA Barco

Anne Van Gils

Marketing manager Gosselin Group

Dirk Momont Sr. Sales Director Western Europe Oracle Belgium

Ward Van Rijckeghem

Marketing Communication Manager Bekaert

Steve Muylle

Professor of Marketing Partner of Vlerick Business School

Steven Vansnick

Sales manager Ricoh Belgium

Stéphane Thiery

Directeur du Marketing de la Mobilité durable TEC

Geert Verbelen

Director Marketing & Program Office DHL Parcel Belgium

40

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

OMNICHANNEL

INSPELEN OP DE VERWACHTINGEN CxO Redactie

VAN ONZE KLANTEN De e-commerce markt wordt steeds volwassener. “In een veranderende wereld is het belangrijk om relevant te blijven voor de klant,” zegt Koen Van Gerven, CEO van bPost en lid van de CxO Raad der Wijzen. Bpost werkt samen met interessante start-ups zoals Parcify en CityDepot om de klant steeds beter en sneller te bedienen.

“In een veranderende wereld is het belangrijk om relevant te blijven voor de klant,” zegt Koen Van Gerven, CEO van bpost en lid van de CxO Raad der Wijzen. “bPost bedient diverse types van klanten: er is de verzender van een brief of pakketje, maar ook de ontvanger ervan. Het is duidelijk dat de verwachtingen anders kunnen liggen. bpost moet inspelen op al die verwachtingen, en inspelen op zijn veranderingen in gedrag.”

BPOST ZET STERK IN OP DE E-COMMERCE. WELKE TREND SPRINGT ERUIT?

EXECUTIVE SUMMARY Klanten willen steeds sneller en beter bediend worden.

“Maar inspelen op de verwachtingen van de klanten en op zijn veranderingen in gedrag, vraagt vaak om een fundamentele verandering in de processen,” vertelt Koen Van Gerven, CEO van bpost.

Bij AS Adventuren leren we enkele aandachtspunten voor een succesvolle omnichannelstrategie.

“De flexibiliteit, en dan met name de snelheid en de plaats van levering. Er is ’same day delivery’ en dus ook leveren tijdens het weekend. De levering gebeurt bij de mensen thuis, in parcel lockers, ophaalpunten of via geolocatie. Er is de ‘two-men delivery’ waarbij een technicus ook meteen de aansluiting van huishoudapparaten zoals een wasmachine verzorgt, enzovoort.”

DE KLANT WIL STEEDS SNELLER BELEVERD WORDEN?

KVG: “De digitale wereld geeft bedreigingen in de brievenactiviteiten, maar ook opportuniteiten info@cxonet.be in het pakjesgebeuren. Producten

JUN-JUL 2017

die ‘s avonds besteld zijn via internet, worden de volgende ochtend al door de postbode geleverd. Wij zien veel nieuwe mogelijkheden.

Ons aanbod naar levering of thuisbezorging is aangepast: we leveren op zaterdag, zondag en tijdens de avonduren. We hebben Bringr gebouwd, een deelplatform voor het leveren van pakketten, en participeren in Parcify, een start-up die gebruik maakt van gps-gegevens om de exacte positie van klanten te bepalen en daar ook het pakje af te leveren. Dat maakt dat het mogelijk Koen Van Gerven, CEO bpost en lid van de CxO om pakjes af te leveren wanneer die Raad der Wijzen: “We hebben Bringr gebouwd, klant op pad is. We luisteren goed een deelplatform voor het leveren van pakketten, en participeren in Parcify, een start-up die naar de verwachtingen van onze gebruik maakt van gps-gegevens om de exacte klanten en passen onze processen positie van klanten te bepalen en daar ook het daarop aan. Ook een bedrijf als pakje af te leveren.”

City Depot dat voor de distributie in grote steden zoals Gent zorgt, pakketten per dag sorteren. Het doet ons beleveringsmodel aanpas- betekent bijkomende werkgelegensen.” heid, zeker voor laaggeschoolden.”

WAT IS DE AANLEIDING VAN HET WAAROM IS INTERNATIONALISENIEUWE SORTEERCENTRUM IN NE- RING BELANGRIJK VOOR EEN BEDER-OVER-HEEMBEEK? DRIJF ALS BPOST? KVG: “We willen onze pakjes op één plaats sorteren zodat we nog sneller kunnen leveren. Nu doen we dit in Antwerpen en Charleroi.

De opening van het nieuwe sorteercentrum is in oktober voorzien, we draaien proef vanaf juni. Op een oppervlakte van 100.000 vierkante meter zullen we meer dan 300.000

KVG: “De brievenpost is vooral een binnenlandse activiteit. E-commerce is daarentegen veel internationaler. Meer dan de helft van wat de Belgen online kopen komt uit het buitenland. Onze Belgische markt is klein, onze internationale markt zeer groot. Internationalisering betekent voor ons duurza-

WWW.CXONET.BE

41

SALES & MARKETING

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

me groei en dynamiek en daarom willen we ook inspelen op de pakjesstromen buiten België. Ze geven een basis om naar de juiste schaal te groeien.

Landmark Global is ons bedrijf in VSA waarin we kleine e-tailers helpen om internationaal te gaan. Wij zorgen dat hun pakjes buiten de VS ingeklaard worden, bij de bestemmeling afgeleverd worden en we organiseren de ‘return service’. Zo nodig doen we ook de pakjesvoorbereiding. We zijn daar een kleine speler op een grote markt, met veel potentieel. Met PostNL wilden we een grotere thuismarkt maken van een 30 miljoen klanten, wat ons de 4de operator in Europa zou gemaakt hebben.”

online kanalen) niet zonder slag of stoot. Belangrijke aandachtspunten bij die evolutie waren: 1. Management alignment. Alle neuzen in dezelfde omnichannelstrategie richting. Daartoe worden heel wat in-store trainingen georganiseerd. Nieuwe medewerkers krijgen een intense coaching, waarin het belang van omnichanneldenken vervat zit.

2. Continue samenwerking tussen verkoopteams en het e-commerceteam. Het e-commerceteam wordt betrokken bij sales meetings en bepaalde stappen binnen e-commerce worden eerst overlegd met de winkelmanagers.

3. IT. Hoe eenvoudiger de con-

HOE KIJKT U TERUG OP DE OVER- sument zijn goederen online kan NAMEPOGING VAN POSTNL? bestellen, hoe gesofisticeerder de KVG: “Het was een mooi project, maar die bladzijde is omgeslagen.

Het heeft wel duidelijk gemaakt voor de buitenwereld dat het stof weg is bij bpost, dat we een sterke en gezond bedrijf zijn met ambitie.

Deze overnamepoging heeft een positieve impact op onze medewerkers. Ze zijn fier want ze werken voor een sterk en ambitieus bedrijf en dat is ooit anders geweest. We zullen opportuniteiten op de internationale markt blijven grijpen.”

OMNICHANNEL IN DE RETAIL Relevant blijven voor de klanten.

Omnichannel is een cross-channel businessmodel waarmee bedrijven de customer experience kunnen verhogen. In de competitieve retail markt vinden we mooie voorbeelden van hoe een stevige omnichannelstrategie haar vruchten afwerpt.

Bij outdoor retailer AS Adventure Group verliep de evolutie van ‘bricks’ (fysieke winkel) naar ‘bricks & clicks’ (fysieke winkel met

JUN-JUL 2017

IT-infrastructuur achter de schermen in elkaar steekt. De online klant kan zijn pakket thuis of in een winkel ontvangen. Hij kan zijn pakket online terugsturen of naar een winkel terugbrengen. Dit klinkt evident, maar dat is het niet. De online aankopen moeten immers gelinkt worden met de kassa’s in de fysieke winkels. Bovendien worden er op de website van AS Adventure contentartikels aan de producten gekoppeld om zo de winkelbele-

Koen Van Gerven, CEO bpost: “Meer dan de helft van wat de Belgen online kopen, komt uit het buitenland. Onze Belgische markt is klein, onze internationale markt zeer groot.”

ving van de online shopper optimaal te maken.

LOGISTIEK Daarnaast is het voor een retailer als AS Adventure belangrijk om de leverbeloften waar te maken.

Bij het bestellen ziet de klant hoelang hij zal moeten wachten op zijn pakje. Als de klant voor acht uur ’s avonds een artikel bestelt dat in het magazijn ligt, dan heeft hij dat de volgende dag in huis. De picking gebeurt op een conventionele manier, met pickkarren en orderpicktrucks. AS Adventure liet een transportband installeren om de weborders efficiënter te verzamelen. Om de opslag en orderverzameling voor zowel de winkels als de webshop in goede banen te leiden, werd het ERP systeem verder uitgebreid op maat van de groeiende organisatie.

BIS designs, advises, integrates and maintains

audiovisual solutions

> Learn more at www.bis.be

WWW.CXONET.BE

42

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

SALES & MARKETING

SERIES: CEO, REDESIGN YOUR SUPPLY CHAIN (3)

INDUSTRY 4.0 HAPPENS Jan Lagast is managing partner of Forte, European specialists in industrial sales & marketing 4.0. Forte offers career and team mentoring for sales & marketing managers, executive education to enlighten their bosses, and help communications managers create strong industrial brands that are real ecosystem-magnets.

Forte boosts your readiness for the commercial side of industry 4.0. www.forte.eu

OUTSIDE, ON THE MARKET

The future of your company is not hidden in your financial numbers. It will be based on the future design of the market. Since that design will change several times, supply chain redesign will be your lifetime job.

Many people believe Industry 4.0 is all about increasing internal efficiency and providing a better answer to (yesterday’s) challenges. The most important impact of I4.0, however, is not within the walls of your company. Industry 4.0 happens outside, on the market. Industry 4.0 is changing the game of the market in every sector – and definitely when you are into B2B. CEO’s who want to prepare for I4.0, should therefore be careful not to spend too much time with technology providers. Go see the market first. And go all the way downstream towards the final consumer of each supply chain in which you play some role of importance.

Evaluate the supply chain you are currently working in, and simulate the effects of several potential new supply chain designs tomorrow. This is no exact science, though, and there is only one certainty: thanks to I4.0, the future of your company is not where it is today.

Their demand on their turn, depends on the demand of their customers, and if their customers are businesses too, their customers’ demand again depends on … etc. That’s a fundamentally different ballgame.

THE FUTURE WILL NOT BE EXTRAPOLATED FROM LAST YEAR’S BALANCE SHEET

When the supply chain design changes, the demand could remain stable, or it could grow along with your customer’s demand, or it could be gone like melting snow, even while your (old) customers are attaining skyrocketing numbers. Derived demand in combination with a changing supply chain design, is why you cannot predict the future of your company based on the information that is contained within the walls of your company and its information systems. So, be careful with extrapolations. Do not overvalue annual forecasting and budgeting based on the numbers of the past three years. Although classic financial planning is DERIVED DEMAND REQUIRES YOU TO LOOK BEYOND useful for sizing and simulation purposes, the future YOUR CLIENTS business numbers are hidden in the magic of the unIt all is caused by the very nature of B2B marketing, the discovered supply chains. so-called “derived demand”, i.e. market demand that depends on another market demand. B2C markets SUPPLY CHAIN RE-DESIGN WILL BE A LIFELONG TASK have a direct demand: a series of customers need so- FOR THE CEO mething and that’s your demand. Easy, clear. And very When the supply chain design remains stable, CEO’s different from B2B. In B2B, your company’s demand already have a tough day-to-day struggle to safeguard depends on the demand of your company’s customers. their numbers and keep on proving they can add value to their box in the existing supply chain, using sales & marketing and sourcing & purchasing as their outward-bound connectors to the other boxes up and down the value stream. But when the supply chain design is changed, there is no way a CEO can safeguard the numbers by merely looking at the internal processes and the connectors. All of a sudden, one has to look for new value chains. And since those designs will change drastically several times over the next decades, this will require a constant attention from the top.

In B2B, your company’s demand depends on the demand of your company’s customers.

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

Customer centricity

Hoe medewerkers een betere band smeden met klanten Medewerkers staan steeds meer onder druk om beter te presteren. Toch mik je als organisatie beter niet op harde verkooptargets, maar op een sterkere band met klanten. Sinds kort bestaat er een opleidingstraject Connected to my Customer dat – dankzij blended learning en een intensieve betrokkenheid van verschillende stakeholders – medewerkers klantgerichter maakt.

Medewerkers staan steeds meer onder druk om beter te presteren.

Toch mik je als organisatie beter niet op harde verkooptargets, maar op een sterkere band met klanten. Sinds kort bestaat er een opleidingstraject Connected to my Customer dat – dankzij blended learning en een intensieve betrokkenheid van verschillende stakeholders – medewerkers klantgerichter maakt.

Klantgerichtheid is een must

Als je niet klantgericht bent, vertrek je vanuit je aanbod en ga je daarmee aan de slag. Maar weet je dan of je echt relevant bent voor je klant? Als je je klant echt leert kennen, zijn doelen ontdekt, de gewenste communicatiestijl en de emoties die aan de basis liggen van zijn beslissingen, dan pas kan je echt je meerwaarde tonen.

Customer centricity is geen buzzword.

Het concept heeft zijn voordelen bewezen. “Het is een kwestie van gezond boerenverstand: een betere relatie zorgt voor meer inzichten. Die gebruik je om je klanten nog beter van dienst te zijn, met een sterker aanbod en een aangepaste communicatiestijl.

Het gevolg daarvan is een betere band met je klant én betere zakelijke resultaten”, vertelt Koen Dierckx, Learning Consultant bij Kluwer Opleidingen.

Alles begint bij de medewerkers die in direct contact staan met de klant.

Zij zijn verantwoordelijk om de relatie continu te versterken. Daarvoor zijn

er enkele vaardigheden – maar ook de juiste attitude – nodig. Het is een manier van denken en handelen, die enkel leidt tot succes wanneer je inzicht hebt in de impact van emoties op jezelf en je klant. Meng dat met een gezonde dosis empathie en de juiste communicatievaardigheden, en je hebt alle ingrediënten om tot een betere relatie te komen.

De weg naar customer centricity begint bij jezelf

Je kunt niet starten zonder het juiste streefdoel. “En dat gaat echt niet over financiële targets of cross- en upselling. Het echte doel is vertrouwen creeren bij je klant. Dat is de enige echte basis voor commitment op de lange termijn”, licht Koen Dierckx toe.

Het is van belang om eerst jezelf beter te leren kennen. Want dat is de sleutel tot succes. Hoe neem je beslissingen? En wat is de impact van jouw emoties op je denken en handelen?

Het antwoord op die vragen geeft je meer inzicht in wat er zich onder je hersenpan afspeelt, waardoor je jouw emoties beter kunt inschatten én sturen.

De klant: wie en waarom?

“De klant leren kennen doe je niet door het gesprek op te bouwen naar een snelle deal”, zegt Koen Dierckx.

“De heilige graal is simpel: de juiste vragen stellen. En vooral: goed luisteren.” Wie inzicht krijgt in de realiteit

van de klant – zijn meningen, emoties, waarden en context – kan dus pas echt bouwen aan de relatie.

Verbind met communicatie

Verbinden met klanten staat gelijk aan vertrouwen creëren. De trust equation van David Maister stelt dat er pas vertrouwen is als je je oriënteert op de emoties en doelen van je klant en je eerlijk en transparant bent in je woorden en daden. Oplossingen bieden die volledig aansluiten bij de doelen van je klant is dus de boodschap. Anders wordt het vertrouwen snel met de grond gelijkgemaakt. Daarnaast heeft verbinding ook met communicatie te maken. Wanneer je de communicatiestijl – woordkeuze en lichaamstaal – van je klant overneemt, voelt hij zich comfortabel en begrepen.

Klantgerichtheid in 6 stappen 1

Streef naar het juiste doel: een betere band met je klant

2

Ontdek jezelf en je emoties

3

Leer je klant kennen door vragen te stellen

4

Bouw vertrouwen op

5

Verbind met communicatie

6

Overtuig met aangepaste boodschappen

Meer inzichten?

Meer weten over customer centricity? Download de whitepaper van Kluwer Opleidingen op opleidingen.wolterskluwer.com/customercentricity

44 44

Business Magazine on innovation, leadership, strategy and vision BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

FACILITY MANAGEMENT

ISS verzorgt Integrated facIlIty management (Ifm) bIj aaK

CxO Redactie

“SucceSvol Ifm valt of Staat met vertrouwen” ‘De Solo’, zo staat het bedrijf AAK in Merksem in de volksmond bekend. AAK is een beursgenoteerd bedrijf, gespecialiseerd in value-adding oplossingen met plantaardige oliën en vetten. AAK wordt facilitair volledig ontzorgd door ISS Facility Services.

executIve Summary AAK is een beursgenoteerd bedrijf, gespecialiseerd in value-adding oplossingen met plantaardige oliën en vetten. ISS Facility Services past er reeds vijf jaar Integrated Facility Management met succes toe. content@cxonet.be

JUnI-JULI 2017 JUN-JUL 2017

“Vijf jaar loopt ons contract met AAK intussen,” vertelt Patrick Simons, key account manager bij ISS. “Door de facilitaire diensten te integreren, bespaart AAK niet alleen op kosten, maar wint het bedrijf ook aan efficiëntie en flexibiliteit.”

Welke diensten verleent ISS bij AAK? “Het aanbod is breed,” zegt Hans Gulickx, de ISS contract manager die op de AAK-site de leiding heeft over een team van 11 medewerkers. “We staan in voor het onderhoud van de gebouwen, inclusief de verwarmings- en aircoinstallatie, en de schilderwerken. Daarnaast verzorgen we de cleaning, catering en receptie. Via subcontracSan Tickle, European Supply Chain Procurement Manager bij AAK : tors onderhouden we de groenperken en schakelen we “Facilitaire dienstverlening is een gevoelige materie waar iedereen wel een veiligheidspersoneel in. Maar onze rol is er vooral een mening over heeft.” van actief meedenken en oplossingen zoeken met en voor de klant. Zo hielpen we vorig jaar met de voorbereiding op belangrijke hygiëne-audits bij een fabriek grote aantal leveranciers clusteren om kostenbesparing die AAK had overgenomen in Bastogne.” en synergie te realiseren. Het is best een bewogen traject geweest - facilitaire dienstverlening is een gevoelige materie waar iedereen wel een mening over heeft. Maar Permanent on SIte we hadden onze visie en we hebben er onze schouders Patrick Simons: “Essentieel voor IFM is dat de contract onder gezet, samen met de partner, in een geest van manager en zijn team permanent op de site aanwezig co-development. Sinds dit jaar beheert ISS autonoom zijn. Alleen zo kan je kort op de bal spelen en proactief een eigen budget voor de facilitaire werking. IFM werkt zijn. Hans illustreert met een voorbeeld. “Onze handy- hier zeer goed en is ondertussen echt ingeburgerd in men lopen voortdurend controlerondes: ze checken de het hele bedrijf.” verlichting, de netheid van de vloeren, de goede wer- Welke tip geeft San Tickle mee aan organisaties die op king van installaties, enz. Mankementen worden snel IFM willen overstappen? “Als je het goed aanpakt, biedt opgespoord en opgelost. Ik communiceer proactief IFM inderdaad meer efficiëntie en service voor minder met AAK zodat mijn klant op de hoogte blijft van wat kosten. Maar je moet grondig je huiswerk maken, want IFM is geen gemakkelijke oefening. Durf duidelijke bewe allemaal doen.” slissingen te nemen en je koers aan te houden, ook als het moeilijk gaat – een can do-mentaliteit heb je nodig. vertrouwen moet groeIen Leer ook los te laten, zodat vertrouwen kan groeien, en San Tickle is European Supply Chain Procurement bouw daar dan verder op. AAK en ISS hebben over de Manager bij AAK: “IFM was een idee dat ik samen met jaren heen een sterk wederzijds vertrouwen ontwikeen collega in Nederland heb ontwikkeld, jaren gele- keld. En dat is fundamenteel voor succesvolle IFM.” den al. We wilden de operationele FM-taken en het

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

INTEGRATED FACILITY MANAGEMENT (IFM)

IFM IS MEER DAN EEN TREND

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Het Integrated Facility Management-model legt de facilitaire organisatie, inclusief het management ervan, volledig bij een externe facilitaire dienstverlener. Een (kosten)efficiënte oplossing.

Maar waarom vertaalt dit zich dan zo weinig naar het facilitaire landschap in België?

LEES VERDER OP PAGINA 45

FACILITY MANAGEMENT PAGINA 44

Succesvol IFM valt of staat met vertrouwen PAGINA 45 - Thema artikel

IFM is meer dan een trend PAGINA 47

7 argumenten voor een succesvolle huur(her)negotiatie PAGINA 48

Fleet management herdenken

EXPERT GROUP FACILITY MANAGEMENT

Erik Aerts

Exploïtatieverantwoordelijke Decathlon Benelux

Ann Troch

Facility Manager SAS Institute

Sébastien Berlanger

Facilities Manager Coca-Cola Enterprises Belgium

Koen Van Haelst

Directeur facilitaire diensten Provinciebestuur Antwerpen

Jeroen Boon FacilitiesProjects-Risks Floré Group

Steve Calmein Facility manager Johnson Controls

Theo Casteels Facility Manager Atlas Copco

Stephane De Klerck

Building Infrastructure Manager The Brussels Airport Company

Frank Geets

Administrateur generaal Agentschap voor Facilitair Management

Mieke Loncke Directeur IFMA

Geert Mertens

Facility, Property & Technical Manager PMV

46

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

CxO Redactie

INTEGRATED FACILITY MANAGEMENT (IFM)

IFM IS MEER DAN EEN TREND Het Integrated Facility Management-model legt de facilitaire organisatie, inclusief het management ervan, volledig bij een externe facilitaire dienstverlener. Een (kosten)efficiënte oplossing. Maar waarom vertaalt dit zich dan zo weinig naar het facilitaire landschap in België?

EXECUTIVE SUMMARY Het integreren van diverse facilitaire diensten bij één partner lijkt een (kosten)efficiënte oplossing. Maar waarom vertaalt dit zich dan zo weinig naar het facilitaire landschap in België? info@cxonet.be

JUN-JUL 2017

Traditioneel wordt facilitaire dienstverlening in losse segmenten gecontracteerd, zoals schoonmaak, beveiliging, onderhoud en catering.

Dat resulteert in weinig synergie tussen de verschillende disciplines.

Bij Integrated Facility Management of IFM wordt het volledige pakket aan facilitaire dienstverlening inclusief het management uitbesteed bij één partij. Het concept biedt zo een maximale integratie van operaMieke Loncke, directeur IFMA, en lid van de CxO Expert Group: “Het FM (Facility Management)-Trendrapport van IFMA gaf aan dat hoewel 47% van de totale FM-markt in België uitbesteed werd, slechts 0,5% tionele processen en levert tegelijhiervan als Integrated FM-contract besloten werd.” kertijd een (kosten)efficiënte oplossing. Maar waarom vertaalt dit zich dan zo weinig naar het facilitaire onderneming, hetgeen door een ex- facilitaire organisatie, hetgeen de landschap in België? terne dienstverlener onvoldoende kostenefficiëntie positief beïnvloed.” gerealiseerd zou kunnen worden.

FM TRENDRAPPORT De Facility Manager anno 2015 zag NEDERLAND dus geen stijging van het percentaMieke Loncke, directeur van ge van IFM-contracten tegen 2018. “Zijn de bezorgdheden van de FaIFMA: “Het FM (Facility Manage- Ondanks het stijgende percentage cility Manager ondertussen wegment)-Trendrapport van IFMA, van uitbestede diensten, zou de gewerkt? Beschikken we vandaag dat een beeld schetst van de trends sturing en de organisatie van deze de dag over voldoende IFM-sucen ontwikkelingen van de Belgi- diensten dus intern bij het facilitair cesverhalen om sceptische Facility sche FM-markt anno 2015, gaf aan departement blijven.”

Managers over de streep te trekken? dat hoewel 47% van de totale FMOnze noorderburen hebben het markt in België uitbesteed werd, DIENSTVERLENERS concept alvast volledig omarmd. slechts 0,5% hiervan als Integrated Daar is zelfs de derde generatie FM-contract besloten werd. Twee “Facilitaire dienstverleners zagen IFM-outsourcingcontracten al in jaar geleden geloofde de Facility de toekomst rooskleuriger in en werking getreden: een outcome Manager niet in het uitbesteden van voorspelden wel degelijk een toena- based partnership, waarbij partijen het strategisch en tactisch deel van me van IFM naar 2018. Integrated nog meer dan voorheen focussen op de FM-werkzaamheden. Hij wens- Facility Management biedt immers duurzaam partnership en innovatie. te immers controle te houden over veel voordelen: de opdrachtgever de diensten die aangeboden wer- bepaalt zélf het strategisch facilitair Benieuwd naar de evolutie in ons den, vreesde een kwaliteitsverlies beleid dat de dienstverlener zal im- eigen land? Het FM-Trendrapport in de diensten en meende dat hij plementeren en profiteert van diens België 2017, een samenwerking tusmet het facilitair departement een specialistische kennis en expertise op sen IFMA België en Procos Group, belangrijke meerwaarde bood aan het gebied van FM. Bovendien doet zal hier ongetwijfeld een helder het ondersteunen van de missie, de dienstverlener suggesties naar licht op schijnen. De publicatie is visie en het strategisch plan van de optimalisatie van de gezamenlijke voorzien eind dit jaar.”

WWW.CXONET.BE

47

faCiLity MANAGEMENT management FACILITY

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

CxO Link in assOCiatiOn with Cresa

7 argumenten voor een succesvolle huur(her)negotiatie

“Vaak worden huurkosten als een ‘noodzakelijk kwaad’ beschouwd waar weinig aan te doen valt! Het tegendeel is waar. Dankzij onderstaande tips bent u in staat om uw huurkost tot -40% te doen dalen … maar u mag ons uiteraard ook bellen,” stellen Anthony Huygen en Geert Claus van Cresa.

1) INDEXATIES: Huurprijzen zijn door de jaarlijkse indexaties sneller gestegen dan de marktprijzen . Zo is een huurcontract dat in december 2016 na 9 jaar eindigde met +18% gestegen over deze looptijd. Als zittende huurder betaalt u dus meer dan uw nieuwe buur.

2) GROTE KANTOORLEEGSTAND : De leegstand is op veel plaatsen nog spectaculair te noemen. Zo kampt de Brusselse periferie met een leegstand van 30%. Een huurder die 2.000m² huurt in een gebouw/park van 20.000m² waar momenteel 6.000m² leegstaat, zou er bij zijn vertrek bovendien voor zorgen dat de leegstand zou stijgen van 30% naar 40%. Eigenaars zijn bereid tot serieuze inspanningen voor zittende huurders om die extra leegstand te vermijden.

3) BELANG RUIMTELIJKE EFFICIËNTIE: Oudere kantoorgebouwen zijn qua modulatie niet de meest efficiënte. Het toenmalige kantoormeubilair was bovendien veel groter. Vermits u slechts de netto m² gebruikt maar wel voor alle bruto m² te samen huur betaalt heeft de efficiëntie een grote impact op uw huurkost (zie tabel).

4) MAAK EEN STAY OR LEAVE BUSINESS CASE OP: Hierdoor kan u in alle objectiviteit de beste strategische keuze nemen. En ‘de markt opgaan’ doet uw huidige ei-

JunI-JuLI 2017 JUN-JUL

GEBOUW A

GEBOUW B

GEBOUW C

Huurprijs (€/m²/jaar)

125

120

115

<e>o/Bruto verhouDinF FehuurDe opp.

75%

70%

65%

<e>o oppervlakte volFens noDen (m²)

1.000

1.000

1.000

Bruto te huren oppervlakte (m²) Totale jaarlijkse huurkost (€)

CxO Link biedt bedrijven federaties en overheidsorganisaties toegang tot de CxO Community. Cresa is verantwoordelijk voor de inhoud van dit artikel.

1.333

1.429

1.538

166.625

171.480

176.870

genaar beseffen dat de onderhande- CONCLUSIE : Negotiëren is meer dan huurprijzen vergelijken en het ling geen ‘formaliteit’ is. succes hangt af van de argumenten 5) BEGIN ER TIJDIG AAN: Om die men op tafel legt. Deze komen geloofwaardig over te komen be- uit een gedetailleerde ‘stay or leave’ gint met best 8-12 maanden op business case die alle ruimtelijke, voorhand voor oppervlaktes van technische, financiële en contrac500-1.000m² (en 12-18 maanden tuele aspecten vergelijkt. Dit stelt u in staat om recurrent tussen -20% voor grotere oppervlaktes). en -40% te besparen op uw huur6) BETAAL NIET VOOR ONNO- kosten!

DIGE FLEXIBILITEIT: Gebruik maken van een break na 3 jaar Benieuwd hoeveel u kan besparen? betekent dat u uw huiswerk niet Contacteer ons en na vrijblijvende goed gemaakt hebt. Indien u toch analyse van uw huurcontract koonduidelijkheid heeft over uw toe- men wij bij u terug met een becijkomstige noden, flexibiliseer dan ferd besparingspotentieel en een 1 verdieping door deze jaarlijks passende strategie. Oh ja, …als opzegbaar te maken in combinatie ‘tenant only’ vastgoed- en werkmet een langere vaste huurtermijn plekadviseur werken wij exclusief (5-7-9) voor de rest. In totaliteit zal voor huurders en is uw informatie u goedkoper uitkomen én toch de in vertrouwelijke handen. gewenste flexibiliteit op maat hebben.

Anthony Huygen

Geert Claus

7) HERBEKIJK UW RUIMTENODEN: Een innovatiever kantoorconcept met een ander type meubilair kan al snel een ruimte- én Cresa: De Hene 10, 1780 Wemmel, huurbesparing opleveren van 10- tel : 02 453 95 50, www.cresa.be, ahuygen@cresa.com 20%.

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

48

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

NIEUWE TECHNOLOGIEEN LUIDEN (R)EVOLUTIE IN

AUTONIEUWS Erwin De Weerdt

FLEET MANAGEMENT HERDENKEN Bedrijven groeien, andere overleven. Verschillende omstandigheden hebben een verschillende impact op het fleet management van morgen. Om te duiden wat er gaande is, vat CxO hierbij enkele belangrijke tendensen samen, die de komende jaren het vlootbeheer grondig gaan beïnvloeden.

TCO

gevallen terugdringen en hun personeel best voldoende rijvaardigheidstrainingen aanbieden, maar het mag niets extra kosten.

De ‘Total Cost of Ownership’ is dé magische term die centraal Bedrijven willen meer en betere veiligheidsvoorzieningen in hun staat bij vlootbeheer. Elke kostenfactor kan de TCO verhogen auto’s. Sommige zitten standaard op de auto terwijl andere niet of verlagen. Fluctuerende brandstofprijzen, rijden op diesel, gas, echt op een bedrijfswagen thuishoren. benzine of electriciteit, belastingen, afschrijvingstermijn, bijkomende lasten en taksen, aankoopcondities, kortingen, toebeho- NIEUWE VOERTUIGEN BESTELLEN ren, … al deze elementen bepalen uiteindelijk de TCO. Hogere aankoopprijzen en budgetbeperkingen maken het soms moeilijk Fleet managers klagen vaak over het ontbreken van een stanom de vervanging van “einde-contract-auto’s” en de aankoop daard-modeljaar. De verschillende productieschema’s van de van nieuwe bedrijfswagens te optimaliseren. autofabrikanten zijn een bron van ergernis. Heel dikwijls zit er geen lijn in de aankondiging van nieuwe modeljaarspecificaties, VEILIGHEID de intro van nieuwe modellen en de uiteindelijke start van de productie zelf. Wie nieuwe auto’s wil bestellen moet ‘oude’ karDe veiligheid van zowel de bestuurder als de auto is voor fleet ren uit roulatie nemen. Vooruitplannen is niet altijd evident net managers een topprioriteit. Zij hopen dat wie met een bedrijfs- zo min als afspraken nakomen rond volumeaankopen. Daarom wagen rijdt zich aan de veiligheidsvoorschriften en verkeersre- moeten fleet managers soms overgaan tot de aankoop van stockgels zal houden en dat zij bv. niet zullen bellen en sms-sen tijdens wagens. het rijden. Echter, wie met een bedrijfswagen onderweg is, leeft en werkt in een zogenaamde ‘geconnecteerde’ omgeving die tot SEGMENTVOORKEUREN VERSCHUIVEN heel wat verstrooidheid aanleiding geeft. Soms is het gewoon een kwestie van kiezen tussen stoppen (en tijd verliezen) of doorrij- Er doen zich verschuivingen voor in verschillende voertuigden (en risico’s nemen). segmenten. Zo is er een groeiende acceptatie van crossovers en SUVs als vlootvoertuig. Zij worden niet langer beschouwd als DUURZAME VEILIGHEID luxemodellen, integendeel. Zij zorgen voor een interessante TCO omwille van hun veelzijdigheid en sterke restwaarde. AnEen groeiende trend is de convergentie van veiligheid en duur- dere fleet managers wijzen op een gebrek aan interactie tussen zaamheid, toevallig twee belangrijke factoren waar de directive autobouwers en vlooteigenaars, en velen zien steeds meer chaufop toekijkt. Aan de fleet manager om beide begrippen op hun feurs in het verkeerde voertuig met de verkeerde uitrusting voor waarde in te schatten. Bedrijven willen uiteraard het aantal on- hun werk.

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

49

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

FACILITY MANAGEMENT

INTERNE SPANNINGEN Fleet managers staan onder druk om het aantal ongevallen terug te dringen. De bemoeienissen van HR, de juridische dienst en risicomanagers voeren die druk nog op. Risicobeheer komt nu zelfs tussen in de keuze van automodellen. Omdat vlootveiligheid nu ook gaat over bv. milieu en gezondheid, moeten fleet managers hun collega-vakspecialisten uitleggen hoe fleet management functioneert en aantonen hoe zij al die uiteenlopende eisen gaan integreren in een haalbaar vlootbeheer.

LAKSHEID BIJ LAGE BRANDSTOFPRIJZEN Er heerst veel onzekerheid over brandstofmarkt op de langere termijn. En welke impact kunnen alternatieve brandstoffen en De ‘Total Cost of Ownership’ is dé magische term die centraal staat bij vlootbeheer. Elke -technologieën hebben op het vlootbeheer in het algemeen? Miskostenfactor kan de TCO verhogen of verlagen. schien dient zich een momentum aan voor het ontwikkelen van nieuwe strategieën: het verminderen van het verbruik via telematica-oplossingen, rijgedrag-analyse, voertuigspecificatie en hun kiespubliek. Maar de naleving van die regeltjes vergt vaak gewichtsbesparing. Creativiteit en innovatiespelen een belang- bijkomende financiële inspanningen van bedrijven, dikwijls ten rijke rol bij het terugdringen van de carbon footprint. nadele van de de productiviteit van hun medewerkers.

RISICO OP ZWAKKE OVERNAMEPRIJZEN

TECHNOLOGIE GAAT VEEL VERANDEREN

De vlootindustrie heeft jarenlang kunnen steunen op een sterke tweedehandsmarkt, zolang de vraag groter was dan het aanbod.

Maar het overaanbod van tweedehandsvoertuigen, wegens de stijgende verkoop van nieuwe wagens, en het uit roulatie gaan van nogal wat leasewagens, tasten de overnameprijzen aan. En dan is er het fenomeen van de ‘personal lease’ die de consument direct afsluit bij een merk. Het valt inderdaad op dat heel wat autofabrikanten terug de controle willen krijgen over het ganse levensproces van hun auto’s.

Nieuwe technologieën gaan het vlootbeheer zwaar beïnvloeden.

Geconnecteerde auto’s en autonoom rijdende voertuigen zullen een enorme impact hebben op vlooteigenaars, op de wegeninfrastructuur, op gangbare business models en op bezitters van een bedrijfswagen. Fleetowners bereiden zich beter voor op de komst van nog meer Advanced Driver Assistance Systems (ADAS).

Mobiele technologie maakt binnen nu en vijf jaar inherent deel uit van efficiënt vlootbeheer en het zal een hele uitdaging zijn de snelheid van de informatie-uitwisseling te plannen en te beheersen. Meer telematica in bedrijfsvoertuigen zal het rijgedrag veiliger maken en de operationele efficiëntie te verbeteren. Misschien komen anderzijds een aantal privacywetten haaks staan op rijgedragsanalyses of op de localisatie van bedrijfsvoertuigen.

De volgende trend is, hoe dan ook, de generatie van voorspellende informatie via telematicaverbindingen met motordiagnostiek.

BEDRIJFSWAGEN OF MOBILITEITSVERGOEDING Heel wat bedrijven bieden hun werknemers de keuze tussen een bedrijfswagen of een ‘mobiliteitsvergoeding’. In vele gevallen kijken jongere werknemers naar die vergoeding als een soort extra zakgeld. Wat iets anders is dan de vergoeding die ze krijgen voor het onderhoud bij de inzet van hun eigen voertuig voor beroepsdoeleinden. Bedrijfswagen vs vergoeding blijft dus, zeker in ons land, een heet hangijzer.

HET PROBLEEM VAN DE REGELNEVEN Fleet managers moeten hard werken om de constant veranderende veiligheids- en milieureglementen na te leven. De controle op het naleven van voorschriften is een manier van de federale, regionale of zelfs gemeentelijke overheid om te waken over de openbare veiligheid en controle uit te oefenen op de impact van de industrie op het algemeen welzijn. Zo kunnen lokale overheden belastingen heffen zonder op de tenen te trappen van

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

My assets. My choices.

Give my children a reputable education

Develop a reputable brand for my children

Whatever your choices, ING Private Banking does its utmost to help you realise them.

The management of a family business often associates professional and private assets. The choices you make for one generally impact on the other.

You can rely on our experts to grow your assets.

Discover our family business approach on ing.be/privatebanking

Investment and/or insurance offer subject to acceptance by ING Belgium (or, where appropriate, the relevant insurance company) and to mutual agreement. Terms and conditions (regulations, rates, key information documents for investors or savers and other supplementary information) available from any ING branch or on www.ing.be. ING Belgium SA/nv – Bank – avenue Marnix 24 – B-1000 Brussels – Brussels RPM/RPR – VAT : BE 0403.200.393 – BIC : BBRUBEBB – IBAN : BE45 3109 1560 2789. Insurance broker registered with the FSMA under the number 12381A. Publisher : Inge Ampe – Cours Saint-Michel 60 – B-1040 Brussels

FAMILIEBEDRIJVEN

FAMILIEBEDRIJVEN: IDEALE PROOI VOOR RISICOKAPITALISTEN

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

FINANCE & LEGAL PAGINA 68 - Thema artikel

In Vlaanderen en Wallonië zijn 80% van de bedrijven familiebedrijven (in Brussel ‘slechts’ 65%). Deze ruggengraat van de economie is echter zeer fragiel.

Familiebedrijven: Ideale prooi voor risicokapitalisten PAGINA 55

LEES VERDER OP PAGINA 52

Een kredietverzekeraar is een onzichtbare bank PAGINA 56

Kredietverzekering: de marktsituatie anno 2017

EXPERT GROUP FINANCE & LEGAL

Bart Adam

Global CFO Securitas Group

Filips Hostyn CFO Waterleau

Rudy Aernoudt Professor UGent

Luc Janssens

Financieel directeur

Erik Boone

CFO Gosselin Group

Johan Lambrecht

Hoogleraar KU Leuven Campus Brussel

Jeroen Cludts Finance & Administration Manager Benelux, Vitra Belgium

Paul Lievens CFO Ondernemingen Jan De Nul

Sylvain dal Vecchio

Finance Director Belgium & Luxemburg Fujitsu Technology Solutions

Johan Maes Directeur Financieren Aquafin

Guy De Roover CFO Esselte

Regine Slagmulder

Ass. Prof. of Accounting & Control Partner of Vlerick Business School

Patrick Descamps CFO EOC Belgium

Bruno Thollebeke CFO Randstad Group Beluw

Rudi De Winter CFO Van Laere

Marc Van Gastel

Head of Department Invest FIT

Robert Hoeckx Director Finance Newell Brands

52

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

Dit artikel werd geschreven door Rudy Aernoudt, lid van de CxO Expert Group.

FAMILIEBEDRIJVEN

FAMILIEBEDRIJVEN: IDEALE PROOI VOOR RISICOKAPITALISTEN In Vlaanderen en Wallonië zijn 80% van de bedrijven familiebedrijven (in Brussel ‘slechts’ 65%).

Deze ruggengraat van de economie is echter zeer fragiel.

EXECUTIVE SUMMARY

Familiebedrijven proberen zo veel mogelijk zelf te financieren en wanneer dat niet lukt, gaan ze naar de bank. Risicokapitaal vermijden zij meestal als de pest. De familie wil zelf eigenaar zijn, liefst voor 100%.

Er zijn immers geen pottenkijkers gewenst. De bank, dat valt nog mee want als men die tijdig terugbetaald moeit die zich niet met de bedrijfsstrategie. Academici noemen dit de pecking order theorie (de pikorde theorie): eerst autofinanciering, dan bankfinanciering en in aller nood risicokapitaal. Daardoor zijn familiebedrijven vrij solvabel met een solvabiliteit (eigen vermogen over balanstotaal) dat de norm van 33% meestal ver overschrijdt.

De fragiliteit is dus niet financieel van aard, maar is verbonden met het familiaal karakter van deze bedrijven. Voor een vierde van de familiebedrijven dient immers een opvolging te worden gezocht binnen de vijf jaar. Voorheen werd de opvolging heel vaak verzekerd door de zonen en dochters van huize.

Daarmee kwam tegelijkertijd de droom van de ouders in vervulling.

Nu blijkt echter dat die er minder en minder zin in hebben. Niet ominfo@cxonet.be dat de zaken niet floreren, maar

In Vlaanderen en Wallonië zijn 80% van de bedrijven familiebedrijven (in Brussel ‘slechts’ 65%). Deze ruggengraat van de economie is echter zeer fragiel. De fragiliteit is niet financieel van aard, maar is verbonden met het familiaal karakter van deze bedrijven.

JUN-JUL 2017

omdat de volgende generatie gewoon ander levensdoelen heeft. Zij gaan studeren en willen een academische carrière, of vertrekken naar het buitenland, of willen liever een leven waar de balans werk – vrije tijd evenwichtiger is, of ze hebben gewoon gezien dat de ouders eigenlijk een hondenleven hebben en daarvoor niet maatschappelijk worden beloond.

VERMIJDT OASE - TOESTANDEN Bedrijfsleiders die (tijdig) inzien en aanvaarden dat de komende generatie het stuur niet zal overnemen, kunnen proactief op zoek gaan naar een geïnteresseerde partij. Studies tonen echter aan dat zij daar zo lang mogelijk mee wachten, vaak tot ze geconfronteerd worden met een noodtoestand. In Nederland wordt een dergelijke noodsituatie aangeduid met het acroniem “OASE”, dat staat voor overlijden, arbeidsongeschiktheid, stoppen met werken en echtscheiding. Onderzoek in Nederland leert dat ongeveer een derde van de familiebedrijven in een tijdspanne van tien jaar met minstens één noodsituatie werd geconfronteerd. Ongeveer 40 procent van de familiebedrijven

heeft evenwel geen idee van de gevolgen van de plotse verdwijning van de bedrijfsleider of van de eigenaar (studie FBNet).

IDEALE PROOI Wat de fragiliteit is voor het familiebedrijf, is een opportuniteit voor de venture kapitaal wereld.

Databases helpen hen de ideale overnameprooien te identificeren.

Dit gebeurt op basis van volgende criteria: het bedrijf heeft een ‘oudere’ bedrijfsleider (55+), is winstgevend, heeft nog groeipotentieel en een beperkte schuldratio. Wie aan deze vier criteria voldoet - en dat zijn er heel wat ondermeer als gevolg van de pikordementaliteit – komt op de shortlist van most wanted.

Na de identificatie gaan de risicokapitalisten op basis van een overnameprijs inschatten. De basis is meestal de ebit (earnings before interest and taxes) of de ebitda (earnings before interest, taxes, depreciation and amortisation).

Afhankelijk van de sector wordt een multiplier (een vermenigvuldigingsfactor) gehanteerd die meestal varieert van drie tot tien. Het over-

WWW.CXONET.BE

53

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

FINANCE & LEGAL

grote deel van de transacties wordt beklonken aan vier tot zes maal de ebitda. Deze zogenaamde multipliers liggen voor niet-beursgenoteerde bedrijven – wat de meeste familiebedrijven ook zijn – vaak 25 tot 35 procent lager dan voor vergelijkbare beursgenoteerde bedrijven(1).

Stel: u hebt een bedrijf met een ebitda van één miljoen euro. Er wordt overeengekomen dat de gehanteerde multiplier vijf is. De waarde van uw bedrijf wordt dan op vijf miljoen euro geschat. U stemt als verkoper in principe in met dat bedrag. Nu pas begint de echte analyse. De due diligence, de grondige Rudy Aernoudt, lid van de CxO Expert Group, is professor aan de Universiteit Gent, departement Accounanalyse van alle balansposten en de ting, Corporate Finance& Taxation. elementen van de resultaten, kan tot sterke aanpassingen leiden van dit initieel bedrag. Stel dat finaal over te nemen bedrijf naast com- ren - die niet geïnteresseerd waren wordt afgeklopt op een prijs van merciële schulden en schulden in- in het bedrijf maar meestal wel in vier miljoen euro of multiplier vier. zake belastingen en sociale zeker- de bedrijfswaarde - via een schenheid slechts beperkt lange termijn king en de overlater geniet van een Belangrijker dan de correcties is schulden heeft bij de banken. De welverdiende rust. wie de rekening betaalt. En hier bestaande jaarlijkse aflossing voor komt het ingenieuze. De familieon- die bankkredieten bedraagt 300.000 Overnemer en overlater zijn dus derneming die wordt overgenomen euro. Dan is de kasstroom van één tevreden. De enige dupe van het zal immers zelf de rekening beta- miljoen euro vrij ten belope van verhaal is het bedrijf zelf dat haar len. Hoe werkt dat? Wel de overna- 700.000 euro. Het over te nemen schuldratio sterk zal zien opklimme zal gefinancierd worden via via bedrijf gaat dus een krediet aan van men. Om erin te slagen de krelangetermijnschulden. Bovendien 3.500.000 op 5 jaar. Deze fondsen dieten tijdig terug te betalen, zulworden die schulden aangegaan, worden meestal via een newco (een len een strikter kredietbeheer en niet door de overnemer, maar door soort holdingstructuur) naar de structurele hervormingen om de de over te nemen onderneming. overnemer versluist, die dan deze rendabiliteit te behouden, behoren Het is immers de vennootschappen fondsen gebruikt om de aankoop tot de taken van de nieuwe manatoegestaan (sinds 2009 wat België van het bedrijf te financieren. Voor ger. Wanneer deze taak volbracht betreft) om hun overtollige liquidi- de prijs van 500 000 euro koopt de is, kan de overnemer een schuldenteiten voor te schieten, uit te lenen overnemer dus een dus een bedrijf vrij, rendabel bedrijf verkopen aan alsook om een zekerheid te stellen met een ebitda van één miljoen een zeer interessante prijs. Hoeft met oog op het verkrijgen van hun euro. Als dat geen koopje is! het ons te verwonderen dat tachtig eigen aandelen door een derde. De procent van alle risicokapitaal opekasstroom laat hier toe om de bank Voor de overlater maakt het eigen- raties dergelijke hefboomoperaties terug te betalen. De niet-benutte lijk niets uit. Hij of zij incasseert - zoals dat heet in het jargon - zijn? kasstroom vormt de terugbeta- een mooie prijs. Ironie van het lingscapaciteit voor bijkomende verhaal is dat de risicokapitalist die kredieten. tijdens de werking van het bedrijf (1) Voor een gedetailleerde analyse: R. werd gemeden, nu plots de partner Aernoudt, Financieel Management toeBANKSCHULDEN bij uitstek wordt bij het stopzetten gepast, Intersentia, 2016 of Financial van de activiteit. De overnameprijs Management in Practice (eng), IntersenStel dat in ons voorbeeld dat het wordt wat verdeeld over de kinde- tia, 2017.

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

Accélérer la création et le développement de l’activité économique en Wallonie

union wallonne des entreprises L’Union Wallonne des Entreprises (UWE) est l’organisation des employeurs privés qui agit pour assurer la prospérité de la Wallonie, à travers la mise en place et le soutien d’un climat et d’un cadre qui permettent la création et le développement d’entreprises compétitives et durables.

Une vocation de rassembleur… Liège, Brabant wallon, Hainaut, Luxembourg, Namur : des entrepreneurs de toute la Wallonie se retrouvent à l’UWE. C’est un des seuls lieux où toutes les branches de l’industrie et des services sont représentées, de même que tous les types d’entreprises, de la petite entreprise familiale à la grande multinationale.

L’UWE promeut un monde patronal fort. Ses moyens proviennent des cotisations des membres, en direct ou via leur fédération sectorielle. Ils sont aujourd’hui plus de 6.500 à nous faire confiance pour les représenter au mieux de leurs intérêts. L’UWE est l’union wallonne des entreprises et non l’union des entreprises wallonnes, histoire de permettre aussi aux entreprises étrangères établies en Wallonie d’être représentées par l’UWE dans tous les lieux de décision du pays.

Union Wallonne des Entreprises www.uwe.be Chemin du Stocquoy 3 • 1300 Wavre 010/47.19.40 • info@uwe.be

55

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

FINANCE Finance&&LEGAL LegaL

krEdiEtvErzEkEring

EEn krEdiEtvErzEkEraar is EEn onzichtbarE bank

CxO Redactie

Uit een studie van Atradius blijkt dat 92% van de Belgische bedrijven het afgelopen jaar met een te late factuurbetaling van een b-to-b klant werd geconfronteerd. “Toch blijft het aantal kmo’s met een kredietverzekering laag,” zegt Christophe Cherry, Country Manager van Atradius Belux en lid van de CxO Raad der Wijzen.

Een kredietverzekering heeft tot doel een verzekerde te vergoeden voor de vaststaande financiële verliezen opgelopen ten gevolge van de definitieve of vermoede insolventie van zijn debiteur. Christophe Cherry schotelt cijfers voor. “Op een potentieel van nagenoeg 100.000 Belgische bedrijven – dit zijn alle bedrijven die hun klanten krediettermijnen verstrekken - zijn er 5.000 kredietverzekerde bedrijven.

In de balans van een bedrijf vertegenwoordigen schuldvorderingen 30 à 40 procent van de activa.

Onderzoek wijst uit dat een onbetaalde factuur aan de basis ligt van een derde van de faillissementen.

Kredietverzekeringen beschermen vandaag 60 miljard aan facturen en commerciële transacties. Je kan een kredietverzekeraar dus beschouwen als een onzichtbare bank.”

WEinig kmo’s Toch blijft de penetratie van kredietverzekeringen in de Belgische kmo’s nog relatief laag. “Kredietverzekeringen worden als duur ervaren. Daarnaast vinden de kmo’s het beheer ervan complex en tijdrovend. Bovendien willen veel kmo’s de vergoeding sneller ontvangen dan de vooropgestelde termijn van 6 maanden na vaststelling. Daarom lanceerde Atradius recent Cashfirst. be met een ‘pay as you go’ prijsstructuur: je betaalt enkel als je er gebruik van maakt. De instap kan volledig

JUnI-JULI 2017 JUN-JUL

Christophe Cherry, Country Manager van kredietverzekeraar Atradius Belux en lid van de CxO Raad der Wijzen: “Onderzoek wijst uit dat een onbetaalde factuur aan de basis ligt van een derde van de faillissementen.”

online gebeuren. De vergoeding van zijn in dienst van de klant,” vereen wanbetaling gebeurt binnen de klaart Christophe Cherry. “’Customaand na vaststelling.” mer satisfaction staat bij Atradius op gelijke hoogte met employee satisfaction en operationele uitmunrisk managEmEnt bij Export Een kredietverzekeraar kan ook tendheid.” kmo’s met internationale groei- Welk toekomstperspectief ziet Chrisplannen ondersteunen. “Atradius tophe Cherry voor de kredietverbeschikt over financiële en econo- zekeringsmarkt? “De kredietverzemische gegevens van 200 miljoen be- kering van de toekomst zal digitaal, drijven wereldwijd. Daarmee kunnen transactioneel en zonder tussenperwe de winstgevendheid van bedrijven sonen gebeuren,” voorspelt Chrisen regio’s nagaan en groeisegmenten tophe Cherry. “Daarnaast zien we in specifieke landen aanduiden.” de opkomst van de ‘insuretechs’, dit zijn de fintechs van de verzekeringswereld, die met nieuwe platforms de toEkomst Atradius is marktleider in krediet- markt bestormen. De combinatie verzekeringen, een positie die het van dergelijke insuretech platforms, bedrijf vooral de afgelopen jaren ondersteund door een betrouwbare veroverd heeft, samen met een goe- verzekeraar, lijkt me de winnende de reputatie. “Al onze processen formule van de toekomst.”

ExEcutivE summary Kredietverzekeringen beschermen vandaag 60 miljard aan facturen en commerciële transacties. Toch blijft de penetratie van kredietverzekeringen in de Belgische kmo’s nog relatief laag.

“Kredietverzekeringen worden als duur ervaren,” zegt christophe cherry, country Manager van kredietverzekeraar atradius Belux. content@cxonet.be

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

56

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

CxO Redactie

KREDIETVERZEKERINGEN

DE MARKTSITUATIE

ANNO 2017 In België zijn vandaag slechts 4% van de ondernemingen kredietverzekerd. De markt kent een moeizame groei en de aanbieders bekampen elkaar voornamelijk op basis van steeds lager wordende premies. Nieuwe klanten winnen gaat zeer moeizaam en bestaande klanten stellen steeds hogere eisen waardoor de prijzen onder druk komen.

EXECUTIVE SUMMARY Kredietverzekeringen zijn zeer technische, kennisintensieve producten. Door gebrek aan kennis zijn deze verzekeringsproducten nog niet populair bij de bedrijven die ze wel zinvol zouden kunnen aanwenden. Joran Calluy bereidt aan de Universiteit Antwerpen een thesis over kredietverzekeringen voor. Dit artikel is een fragment eruit. info@cxonet.be

JUN-JUL 2017

(fragment uit thesis van Joran Cal- zekeringsproduct. De kmo biedt luy, Universiteit Antwerpen) een groot potentieel, zowel voor de verzekeraar als voor de kmo’s.

De voornaamste marktspelers in de oligopolie zijn Euler Hermes, Een belangrijke opmerking hierAtradius en Coface, ook wel ‘the bij is het definiëren van het begrip big three’ genoemd. Hierachter zit ‘kmo’. Becue omschrijft een kmo een grote kloof die wordt opgevuld in de kredietverzekeringswereld als door enkele kleinere spelers als Cre- volgt: ‘wanneer we spreken over dendo, een nieuwe groep opgericht kmo’s dan denken we de facto in de door een samenwerking tussen het eerste plaats aan kleine micro-onvroegere Delcredere, Credimundi dernemingen met een omzet kleien Trade Credit. Euler Hermes en ner dan 8.8 miljoen euro’.

Atradius zijn doorheen de jaren voornamelijk gegroeid door fusies Kmo’s zijn kortzichtiger in veren overnames. Coface daarentegen gelijking met multinationale onkende een eerder organische groei dernemingen, hierdoor lijkt een aangevuld met enkele kleine over- kredietverzekering voor hen niet names of fusies. aangewezen. Voor een kmo is de premie gekoppeld aan kredietverKMO PROBLEMATIEK zekering een grote kost, waardoor het afsluiten van een polis links Een bijkomstig actueel pijnpunt blijft liggen. Zonder faling in een blijkt uit de literatuur, interviews mogelijk verzekerd jaar ziet de en eigen bevinding de KMO markt kmo de premie als verloren geld, te zijn. De verschillende spelers er wordt dan niet tussengekomen hebben elk een product in de aan- door de verzekeraar en het geld is bieding op maat van een KMO. weg. In de ogen van de kmo is er Deze producten vinden tot op van- geen ROI. (Volcke) daag hun weg echter niet tot bij de KMO’s. Grote verzekerden kennen Bijkomstig speelt de hogere premie daarboven steeds meer macht aan ook een gevoelige rol. In vergelijzichzelf toe en willen steeds meer king met multinationale ondernemaatwerk en betere prijzen ten mingen betalen kmo’s meer voor koste van het klassieke kredietver- het verzekeren van hun risico. De

te betalen premie varieert afhankelijk van de omzet, sector en het land. Premies schommelen tussen 0.05% en 0.50% op de omzet van het bedrijf. Een hogere omzet resulteert hierbij in een lagere premie. Multinationals slagen er namelijk in betere polisvoorwaarden en lagere premies te onderhandelen door het uitbuiten van hun onderhandelingsmacht ten opzichte van de verzekeraar.

Afwezigheid van intern creditmanagement bij een kmo maakt dat het aanbrengen van deze producten zeer tijdsintensief verloopt voor een makelaar. Vergeleken met de gespendeerde tijd wordt de makelaar slechts matig vergoed bij een kmo, waar de omzet lager ligt. Makelaars verkiezen vaak een samenwerking met grotere ondernemingen waar een financieel manager aan het hoofd staat van een creditmanagement team bevoegd voor deze materie. (Becue 2016, Vuylsteke 2016)

WWW.CXONET.BE

Maak kennis met de Olibra. trendstop.be/olibra

MOMENTS LIKE THESE Graduation, a new baby, getting married, your first big move — relocation is a life event. Our most important job is making sure that this big event is seamless and stress free.

With Altair Global’s assistance, your employees will be guided through their relocation with ease – and when your employees are happy and productive, so are you.

FULL-SERVICE GLOBAL MOBILITY CAPABILITIES • Immigration Services

OUR JOB BRINGS BALANCE TO YOURS

• Destination Services

We function as a true partner to our clients and work hard to ensure our service and partnership are of value to you. Working with Altair Global, you and your employees never have to miss the moments that matter the most.

• Departure Services • International Assignment Management • Move Management • Consulting Services • Property Management

DON'T MISS A MOMENT. WORLDWIDE LOCATIONS EMEA Brussels, Belgium Paris, France London, United Kingdom The Hague, The Netherlands

AMERICAS Plano, Texas Walnut Creek, California Shelton, Connecticut Minnetonka, Minnesota

info@altairglobal.eu

www.AltairGlobal.com

ASIA Shanghai, China Singapore

RELOCATION

WHAT’S AN EXPAT ANYWAY?

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

From career opportunities and wanderlust to dreams of a better life at your new destination: There are lots of reasons to become an expat. At the headquarters of Komatsu in Brussels - Komatsu is an international company of Japanese origin, active in civil engineering - the Japanese company has employed 17 expats.

HUMAN RESOURCES PAGINA 60 - Thema artikel

Relocation: What’s an expat anyway?

LEES VERDER OP PAGINA 60

EXPERT GROUP HUMAN RESOURCES

Agnes Bosmans HR Director VITO

Frank Heuts

Koenraad D’Helft

Chief People Officer ISS

Denise Laros

Prof. dr. Peggy De Prins

Ann De Ryck

Patrick Muylle

Kristian Vandenhoudt

Docent en academisch verantwoordelijke HRM AMS

General Manager Human Resources Komatsu

HR Manager The Cotton Group

Directeur personeel en organisatie Campina Belgium

Ann Verhoeven

Vicky Welvaert

Anneleen Wouters

Corporate HR Manager Egemin

HR Director Asco Industries

HR Director Caterpillar Belgium

Director talent, learning and operational effectiveness Delhaize

HR Manager Atlas Copco

Koen Dewettinck

Walter Engels

Raymond Evens HR manager DHL Global Forwarding (Belgium)

Directeur personeelsbeleid De Lijn

Sonia Frey

Sabine Gekiere

Marc Van Hoecke

Pascale Van Hoecke

Geert Van Hootegem

Wouter Van Linden

Linda Verdonck

Ass. Prof. of HRM Director part-time MBA programme Vlerick Business School

HR Counsel KPMG

HR Manager Aveve

Hoogleraar KULeuven

HR Director KPMG

HR Dept. Director McDonalds’ Belgium

Director Human Resources Ricoh Belux

60

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

Thema-artikel

CxO Redactie

RELOCATION

WHAT’S AN

EXPAT

ANYWAY?

From career opportunities and wanderlust to dreams of a better life at your new destination: There are lots of reasons to become an expat. At the headquarters of Komatsu in Brussels - Komatsu is an international company of Japanese origin, active in civil engineering - the Japanese company has employed 17 expats.

Nowadays, more and more young people between 20 and 39 years of age, rather than senior managers or well-to-do retirees, are considering living in a foreign country as a serious option. The fluctuating, flexible globalized world economy changes the way they think about going abroad.

EXECUTIVE SUMMARY Moving to a foreign country is not something for everyone.

Without the right personal qualities and professional qualifications, leaving your old life behind and starting a new one can quickly turn into a complete disaster. The number of Belgians living and working abroad is on the rise. In December 2016, more than 442.000 countrymen stayed abroad, or almost 1 in 25.

Moving to a foreign country is not something for everyone. Without the right personal qualities and professional qualifications, leaving your old life behind and starting a new one can quickly turn into a complete disaster. Instead of savoring tarte tartin in a snug Parisian café, your dream of moving to France may end in a run-down, overpriced Parisian flat where you’ll be frantically trying to brush up your business French in order to finally land a job.

EXPATS AT KOMATSU

At the headquarters of Komatsu in Brussels - Komatsu is an international company of Japanese origin, active in civil engineering - the Japanese company has employed 17 expats. Frank Heuts is General info@cxonet.be Manager Human Resources at Ko-

JUN-JUL 2017

Trainees are young people who gain international experience and knowledge in supporting activities.

The duration of the expat period depends on the level. Expat executives work 4 to 5 years, managers 3 to 4 years and trainees 1 to 2 years.

After their expat period, they return to their hometown in Japan.

Note that Japanese expats have a different culture than we do. They work primarily for the company.

Although the individual situation of one expat It is the company that decides for can seldom be compared to that of another, them. The function or location there are some characteristics most expats where they get started is less imporhave in common. tant to them. European expats have matsu Europe and member of the more freedom of decision.”

CxO Expert Group: “Spread across the various branches in Europe, “At Komatsu, there are also 5 Euour company has about 50 expats. ropean expats active. They work for 80 percent of them are Japanese. a short or long period of time acThey gain experience at the various cording to local employment conbranches, in order to take on exe- ditions and enjoy benefits such as cutive, management or trainee po- housing, a school for the children sitions later on. “ and help in finding a job for their partner. There are not a lot of BelTHREE LEVELS gian expats working for Komatsu, although every now and then a BelKomatsu’s Japanese expats are em- gian stays over at a foreign branch ployed on three levels: as executive, for a short or long period of time manager or trainee. Frank Heuts: to acquire further skills in a speci“The executives are CEOs or VPs. fic topic such as financial manageThe managers are engineers, tech- ment.” nical experts or product managers.

WWW.CXONET.BE

61

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

HUMAN RESOURCES

INCREASING NUMBER OF BELGIAN EXPATS ABROAD The number of Belgians living and working abroad is on the rise.

In December 2016, more than 442.000 countrymen stayed abroad, or almost 1 in 25. This figure is estimated by the non-profit organization International Contacts, which promotes international mobility with Belgians, and is about 16 percent higher than in 2012.

The remarkable increase is mainly due to the increased popularity of growth economies in, inter alia, Asia and Latin America. For example, between 2012 and 2016, 45 percent more Belgians left for the United Arab Emirates, where 3.390 countrymen are living now.

Frank Heuts is General Manager Human Resources at Komatsu Europe and member of the CxO Expert Group: â&#x20AC;&#x153;Spread across the various branches in Europe, our company has about 50 expats.

COMMON EXPAT ATTRIBUTES Although the individual situation of one expat can seldom be compared to that of another, there are some characteristics most expats have in common. They are usually highly educated and enjoy a higher than average income. In many cases they receive lucrative expat allowances which cover relocation costs and plane tickets, tuition fees for their childrenâ&#x20AC;&#x2122;s education at international schools and other perks. However, expats often face specific challenges, too.

For instance, many expats do not speak the local language(s) very well and have to deal with the language barrier. They may also be dealing with culture shock and their own cultural, social, and racial prejudice, or struggle with the local standards of living, for example, when relocating from an industrial nation to a developing country.

Also Morocco, Turkey and the BRIC economies (Brazil, Russia, India and China) have attracted a lot more Belgians over the last four years. Our neighbors however clearly remain the leading countries in the number of Belgian expats, although their popularity has decreased slightly since 2012. France reached around 126.000 countrymen at the end of last year. The Netherlands (36.618) and Germany (26.755) complete the top 3.

International Contacts obtained the figures from the Federal Public Service Foreign Affairs and from the Planning Bureau, which count the number of expats based on the number of countrymen registered with a Belgian embassy or consulate. This concerns Belgians who live, work or do an internship abroad. Students who go abroad with a program like Erasmus are not taken into account.

THE ASSOCIATION OF BELGIAN RELOCATION AGENTS (ABRA) The Association of Belgian Relocation Agents (ABRA) is a non-profit organization established in 2001 to uphold the highest standards of quality and professionalism in the Belgian relocation industry.

The relocation members have been thoroughly screened by EuRA and must adhere to the EuRA Rules of Conduct. Many of the members have also obtained the EuRA Quality Seal, which means that they have been audited for excellence in service provision and process management. The association has made great strides in raising the profile of ABRA and its members both in Belgium and internationally. In addition, they actively work to support the members by identifying problems and providing solutions to issues that confront those in the relocation industry.

Past and present initiatives include representing members regarding legal formalities at City Halls, highlighting problems relating to health insurance for expats, promoting better relations between our members and the BIV/IPI, seeking solutions to insurance for relocation companies, and providing professional advice on VAT issues.

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

Hoe weet jij dat je mama of papa je doodgraag ziet?

1 kind op 10 kan deze vraag niet beantwoorden.

Wereldwijd zijn er zoâ&#x20AC;&#x2122;n 220 miljoen kinderen die zonder de zorg van een moeder of vader moeten opgroeien. Daar brengt SOS Kinderdorpen verandering in.

Elke dag geven we kinderen opnieuw een ouder, een thuis en een toekomst. En dat blijven we doen tot ĂŠlk kind de zorg krijgt die het nodig heeft.

Maak voor 1 kind het verschil.

Word peter of meter op sos-kinderdorpen.be

REEKS OVER ONDERNEMERS EN ONDERNEMERSINZICHTEN (1)

CIRCulaIRE ECONOMIE MET wINSTOOgMERK

BUSINESS business MAGAZINE magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

GENERAL general MANAGEMENT management PAGINA pagINa64: 63 Thema Artikel

In Kruishoutem opende het bedrijf Aqua4C in november 2015 de ecologische viskwekerij Omegabaars. Voor ceo Stijn Van Hoestenberghe was het een droom die uitkwam. Hij kon via het opstarten van zijn bedrijf zijn onderzoek naar duurzaam geteelde vis omzetten in de praktijk. Stijn Van Hoestenberghe is CEO van een atypische startup in de zeer specifieke sector van de aquacultuur. lEES VERDER Op pagINa 64

cxo raad der wijzen, zie fotogalerij pag 8-9 8

9

BUSINESS WEBZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

BUSINESS WEBZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

ERELID RECENT TOEGETREDEN LID

ALGEMENE DIRECTIE GROTE ONDERNEMINGEN

RAAD DER WIJZEN CONSEIL DES SAGES BOARD OF THE WISE The Board of the Wise is a group of entrepreneurs, general managers and directors of SME’s, multinationals and non-profit organisations who decided to join the CxO community.

In both CxO Magazine Print and CxO Weekend the members of the Board of the Wise are sharing their knowledge and inspiring vision through interviews and articles.

Frédérique Bruggeman

Managing Director Robert Half België en Luxemburg

Luc Opdebeeck

Antoon De Proft

Prof. dr.

Marc De Vos Directeur Itinera Institute

Mark Eyskens Minister van Staat

Dirk Fransaer Afgevaardigd bestuurder Vito

Marion Debruyne

Decaan Vlerick Business School

Ingrid Lieten

Managing Director Life TechValley

Paul Matthyssens Decaan Antwerp Management School

Claire Tillekaerts

Gedelgeerd Bestuurder Flanders Investment & Trade

Marc De Baere Managing Director Panasonic Energy Belgium NV

Jean-François Guerrier

Luc Hellemans CEO Arcadis

CEO Harvest Group

Eric Ignoul

Ludo Langen

Danny VandeVyver

Koen Van Gerven

Piet Vandendriessche

Managing director Fujitsu Technology Solutions

Site Manager DSV Solutions

Peter Lauwers

Ronnie Leten

Jan Vercammen

Chris Wuytens

Head of KPMG Advisory

Voorzitter Beheerraad Electrolux

Frank Van Massenhove Directeur FOD Sociale Zekerheid

Country Manager Hewlett-Packard Belgium

Jan Ronsse Country Leader Oracle

Jean-Paul Van Avermaet Managing director G4S Belgium & Luxemburg

Walter Van den Bossche CEO Eandis

Managing director Unify Belgium & Luxemburg

CEO Bpost

CEO Deloitte Belgium

CEO Egemin Automation

ALGEMENE DIRECTIE COMMUNITIES

Bernard Caprasse Gouverneur Provincie Luxemburg

Lodewijk De Witte

Gouverneur Provincie Vlaams-Brabant

Marc Lambotte CEO Agoria

Herman Reynders

Gouverneur Provincie Limburg

Mieke Van Gramberen CEO Flanders Synergy

Katharina Müllen

Voorzitter ALIVE Dialogue

Karel Vinck

Coordinator at the EU Commission

Olivier Willocx Gedelgeerd bestuurder BECI

ALGEMENE DIRECTIE KMO’S

Eddy Bonne

Roger Kesteloot

Paul Lembrechts CEO VRT

Fons Leroy

Gedelegeerd Bestuurder VDAB

CEO Federale Verzekering

Managing Director Acerta Consult

BESTUURDERS GROTE ONDERNEMINGEN

Directeur Generaal De Lijn

Tom Meeus

Dean Solvay Business School

Gouverneur Provincie Antwerpen

Christophe Cherry

President EMEA Rockwell Automation

Bruno van Pottelsberghe

Cathy Berx

Country Director Atradius Belux

Hedwig Maes

ERELID RECENT TOEGETREDEN LID

BESTUURDERS COMMUNITIES

CEO Septentrio

Kris Cloots

Country manager ISS

Luc Van den Brande

Voorzitter Raad van Bestuur VRT

Eric Verrept

Administrateurgeneraal Vlaamse Gemeenschapscommissie

Managing Partner Romulus NV

Anja Capelle

Algemeen directeur The Reference

Rudi Deruytter CEO DATEX-CKV-Goffin Kredieten

Viv Hermans CEO Arminios International

Jan Heiremans

Fabienne Verbeeck

Isabelle Hoebrechts

Managing Director Stepstone

Gedelgeerd Bestuurder Group NDLE Automation

Gedelegeerd Bestuurder/Founder 361°

Patrick Van Lijsebetten

Willy Van Overschée

Marc Van Rompaey

Wim Hoeckman

Erwin Jansen

Peter Leyman

CEO Victor Buyck Steel Construction

Managing Director These Days

Managing Director Ryhove

Walter Vermeeren

Hans Verrijcken Chairman Coteng NV

CEO Smart Carriers

Sandra Schuerewegen

ONDERNEMERS KMO’S Geert Stienen CEO Agidens International

Gonzales Stubbe

CEO Group S

Paul Van de Perre CEO Caesar Real Estate Fund

Pascale Van

Paul Cools Lawyer & partner Laon

JUN-JUL 2017

Gabriël Fehervari President Worldlinx

Eddy Helsen CEO Vicre

Nicolas Saverys

Gedelegeerd bestuurder Exmar

Damme

General Manager Dell

CEO Atlantae

CEO CIMCIL

CEO Aquantis

Managing Director Altair Global Holding

Peter Willems

Marleen Smekens

Managing Partner Mentorprise

WWW.CXONET.BE

JUN-JUL 2017

WWW.CXONET.BE

CEO Brunel Consultants

Circulaire economie Circulaire economiemet metwinstoogmerk winstoogmerk pagINa 66

PAGINA 66 the best out of the digital Taking

Taking the best out of the digital revolution revolution

64

BUSINESS Business MAGAZINE Magazine ON on INNOVATION, innovation, LEADERSHIP, leadership, STRATEGY strategy AND and VISION vision

Thema-artikel

CxO Redactie

REEKS OVER ONDERNEMERS EN ONDERNEMERSINZICHTEN (1)

Deze tekst is een voorpublicatie uit ‘Hoek af 2. De kroonjuwelen.’ Hoek af is een boekenreeks van Eric Kenis over ondernemers en ondernemersinzichten.

Stijn Van Hoestenberghe kweekt met een handvol medewerkers de omegabaars, een duurzame Belgische vis die groeit in puur hemelwater en uitsluitend vegetarisch voedsel eet. Het productieproces is een uniek voorbeeld van zero waste en een model van circulaire economie met een winstoogmerk. Aqua4C is op vandaag een B2B bedrijf. De omegabaars wordt verkocht aan distributeurs die verkopen aan restaurants, traiteurs en viswinkels.

lEKKERE DuuRZaME VIS

ExECuTIVE SuMMaRy Omegabaars is een atypische startup in de zeer specifieke sector van de aquacultuur waarin eerder al projecten zijn mislukt. De viskwekerij heeft een oppervlakte van 2.600 vierkante meter op een site van in totaal 10 hectare en vergde een investering van 4 miljoen euro.

In de reeks over Ondernemers en ondernemersinzichten: CeO Stijn Van Hoestenberghe. .”

Stijn Van Hoestenberghe is CEO van een atypische startup in de zeer specifieke sector van de aquacultuur. “Ik ben eigenlijk altijd al een groene jongen geweest. Aquacultuur boeit me enorm, omdat ik vind dat de zee eigenlijk best wat meer ruimte en adem zou mogen krijgen. We weten dat er in grote mate overbevissing is op zee. In België wordt jaarlijks 300.000 ton vis verbruikt. Maar er is tot nu toe nauwelijks lokaal gekweekte vis bij.

De voornaamste reden om met het kweken van de omegabaars te beginnen, bestond er dan ook in om aan de consument een lekkere vis te kunnen aanbieden die op alle vlakken duurzaam is.

Ook de veeteelt moet natuurlijk nog flink wat stappen zetten op weg naar een grotere duurzaamheid, maar de visteelt hinkt op dat vlak nog verder achterop. Ik vond dat het hoog tijd was om daar iets aan te doen. De meeste vissen zitten in een systeem dat het milieu vervuilt. content@cxonet.be Daarom kiest Aqua4C voor een

JUnI-JULI 2017 JUN-JUL

Stijn Van Hoestenberghe, CEO van Omegabaars. “Omegabaars is een atypische startup in de zeer specifieke sector van de aquacultuur waarin eerder al projecten zijn mislukt. Investeerders wisten bovendien zeer goed dat het bedrijf de eerste drie jaar geen inkomsten zou kunnen boeken.”

systeem met zoveel mogelijk hergebruik. Wij streven naar een nulwaterverbruik en nulwaterlozing en kweken een vis die ook geen vismeel in de voeding nodig heeft. Op die manier onderscheiden we ons van alle andere viskwekers in Europa. Het duurzaamheidsaspect heeft in mijn beslissing om ondernemer te worden een doorslaggevende rol gespeeld.”

venaan. Ik ben dan op reis geweest naar Australië en ik heb er de vis bekeken in zijn natuurlijke habitat.

Een belangrijke voorwaarde voor aquacultuur is dat de vissen zich kunnen voortplanten in gevangenschap. Men deed dat al in Australië, vooral om natuurlijke stromen te herbevolken. Ik zag er ook dat men het afvalwater gebruikte voor het bemesten van tuintjes.

Op basis van alles wat ik in Aus-

EEN STEEN VERlEggEN IN DE RIVIER tralië had gezien, heb ik in Leuven “De opstart van het bedrijf is eigenlijk het logische gevolg van een aaneenschakeling van gebeurtenissen. Voor mijn doctoraatsthesis ben ik begonnen met het opmaken van een lijst van vissen die duurzaam gekweekt kunnen worden. De omegabaars stond op die lijst bo-

zelf een labo gebouwd. In zakken van tien liter hebben we een paar duizend visjes getransporteerd. Ik heb daar mijn doctoraat over geschreven, met vooral aandacht voor de aspecten rond duurzaamheid en voortplanting. En dan ben ik eigenlijk opgepikt door de culinaire wereld die vond dat ik me niet kon

www.cxonet.be WWW.CXONET.BE

beperken tot onderzoek naar duur- water van onze kwekerij zal naar zaamheid maar eigenlijk ook de vis- de tomatenkwekerij gaan om de planten te voeden. Dat is een echte sen moesten kweken.” win-winsituatie: wij hoeven niets te lozen en Tomato Masters kan een stuk besparen omdat het minder CIRCulaIRE ECONOMIE water en meststoffen nodig heeft.

“Duurzame visteelt is in België een Dat is wat wij onder circulaire ecorelatief nieuw gegeven. We wilden nomie verstaan: de optimalisering een gezonde vis en daarom wordt van de energie- en afvalstromen. hij geteeld met enkel plantaardig Op termijn willen we trouwens ook voedsel. Dat betekent dat we geen de ingewanden van de vissen hergewilde vis hoeven te gebruiken voor bruiken voor de farma-industrie.” ons voedsel. De omegabaars groeit snel en levert graatloze, witte filets op. Ook het feit dat de vis geen EEN MIx VaN SMaRT EN STupID territoriaal gedrag vertoont, is be- MONEy langrijk. Hij voelt zich dus goed in gesloten systemen waarin hij in een ”Omegabaars is een atypische starschool kan zwemmen. tup in de zeer specifieke sector van de aquacultuur waarin eerder al projecten zijn mislukt. Investeer“Dat is wat wij onder circulaire ders wisten bovendien zeer goed economie verstaan: de optimali- dat het bedrijf de eerste drie jaar sering van de energie- en afval- geen inkomsten zou kunnen boeken. Desondanks had ik het al bij al stromen.” niet zo moeilijk om investeerders te (Stijn Van Hoestenberghe) vinden.

De vis is weinig vatbaar voor ziekten en kan dus zonder hormonen of antibiotica worden grootgebracht.

Omdat duurzaamheid zo belangrijk is, hebben we gekozen voor een viskwekerij die werkt als een gesloten systeem: het water wordt gezuiverd en maximaal hergebruikt. Om de impact van het bedrijf op de natuur te beperken, werd ook een unieke samenwerking opgezet met de tomatenkwekerij Tomato Masters die net naast de ecologische viskwekerij ligt.”

RESTwaRMTE “Wij krijgen de restwarmte van de serres aangeleverd om ons water op te warmen. En we maken ook gebruik van groene stroom die zij opwekken via een warmtekrachtkoppeling. Het gefilterde afval-

JUN-JUL 2017 JUnI-JULI

GENERAL MANAGEMENT general management

BUSINESS Magazine MAGAZINE on ON innovation, INNOVATION, leadership, LEADERSHIP, strategy STRATEGY and AND vision VISION Business

beide vlakken was Omegabaars overtuigend genoeg. De investeerders geloofden in mijn visie op kweekvis en in mijn inzet en passie om het bedrijf te doen uitgroeien tot een succes.”

FINaNCIERINg “In eerste instantie heb ik geld gevonden bij de KU Leuven. Daarna ook bij enkele professoren en bij het investeringsfonds Gemma Frisius van de universiteit, waarvan ook KBC en BNP Paribas Fortis deel uitmaken. Voorts heb ik zelf een spaarpot geïnvesteerd ter waarde van een huis. Familie en vrienden zijn spontaan komen aankloppen met het aanbod om het project financieel te steunen. En tot slot zijn ook nog twee business angels met geld over de brug gekomen.”

“Investeerders kijken altijd naar een project en naar de bezieling en de visie van wie er achter zit.”

Investeerders kijken altijd naar een project en naar de bezieling en de visie van wie er achter zit. En op

HOEK aF Deze tekst is een voorpublicatie uit ‘Hoek af 2. De kroonjuwelen.’ Hoek af is een boekenreeks van Eric Kenis over ondernemers en ondernemersinzichten.

Eric Kenis wordt de jeugdtrainer van de topondernemers genoemd. Hij is naast auteur en publicist ook projectontwikkelaar en projectleider in ondernemerschapsprojecten rond onder meer adviesraden, investor & personal readiness en de start-upcultuur.

‘Hoek af2. De kroonjuwelen’ is vanaf 21 juni online en op de roadshow verkrijgbaar. www.hoek-af.be

HOEK AF Eric Kenis

Fotograaf Lies Willaert

65

21 buitengewone ondernemers en startups

WWW.CXONET.BE www.cxonet.be

66

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

GENERAL MANAGEMENT

IN COLLABORATION WITH THE SOLVAY BUSINESS SCHOOL

CxO Redactie

TAKING THE BEST OUT

OF THE DIGITAL REVOLUTION With the rise of the Internet, distribution channels entered the digital scope as well in the form of e-commerce and e-supply-chains, before things got wild. “Web 2.0 and social media massively disrupted the marketing profession and businesses discovered the notion of virality,” dixit Nicolas van Zeebroeck, Professor of Innovation, IT Strategy and Digital Business at Solvay Brussels School (ULB).

HOW DO STARTUPS LEVERAGE THE- re of tasks and the skills needed in the workplace. The second point of SE DIGITAL OPPORTUNITIES? This creates a new matrix on which entire new businesses can be built. e-Founders, the start-up studio co-founded by Quentin Nickmans, has made a business out of it. Among these, Textmaster is the ‘Uber’ of professional translation, a marketplace matching thousands of translators with clients in need for translation. One of the major risks, for incumbent firms, is to end up in the unenviable position of commodity providers in platform ecosystems.

SHOULD GOVERNMENTS WORRY ABOUT IT, AND HOW SHOULD THEY REACT?

EXECUTIVE SUMMARY The digital opportunities creates a new matrix on which entire new businesses can be built. One of the major risks, for incumbent firms, is to end up in the unenviable position of commodity providers in platform ecosystems.

How should governments react? info@cxonet.be

JUN-JUL 2017

What should governments do about this evolution? Laurent Hublet, in charge of the Digital Belgium agenda of Deputy Prime Minister de Croo, stresses two points of concern. The first involves the impact of digitization on jobs. Although some worrying views have been published in recent years, one should not confound substitution and complementarity. In many instances, digital technology will not replace human jobs, but complement them. This will lead to some job displacements, but will more importantly affect the natu-

major concern for the government is the need for funding. Digital businesses often require heavy upfront investments (typically R&D) and massive marketing efforts (since reaching a global scale as fast as possible is a key condition for success).

Digitization is changing the world, at an unprecedented pace. The transformation, however, is not limited to the business. Technology, as always, has a potential of shaping institutions, whether economic or social. Digital technology is no exception, as it changes the need for physical capital and vertical integration, enabling asset-light models and demand-side economies of scale (aka network effects). This can only lead to new forms of value creation (ever more fragmented) and distribution (ever more con-

Nicolas van Zeebroeck, Professor of Innovation, IT Strategy and Digital Business at Solvay Brussels School (ULB).

centrated). Now, is a good time for companies to act, and for governments to adapt market structures, regulation, and lifelong educational programmes.

About the Solvay Brussels School: www.solvay.edu

SOLVAY BUSINESS VOICE SERIES The Solvay Business Voice Series (BVS) is a monthly conference organized by the Solvay Brussels School of Economics and Management at the ULB campus (Solbosch) and invites experts including successful entrepreneurs, business leaders, economists and politicians as guest speakers. If you are interested to join the BVS or to be our next speaker, please contact us: bvs@solvay.edu

WWW.CXONET.BE

67

BUSINESS MAGAZINE ON INNOVATION, LEADERSHIP, STRATEGY AND VISION

CxO Magazine is een drietalige uitgave van CxO Europe bvba en ver­schijnt 6 maal per jaar met een oplage van 20.000 exemplaren. Het tijdschrift kan bekomen worden via een lidmaatschap aan 140,00 euro excl. BTW, inbegrepen een jaarabonnement op het magazine en het elektronisch archief en 15% korting op CxO Conferenties. Het lidmaatschap voor Europa bedraagt 155,00 euro en 170,00 euro buiten Europa.

CxO Magazine est une édition trilingue de CxO Europe sprl qui paraît 6 fois par an avec un tirage à 20.000 exemplaires. On peut se procurer le magazine par une adhésion à 140,00 euros hors TVA qui comprend un abonnement annuel sur le magazine et l’archive électronique et 15% de rabat aux conférences de CxO. l’Adhesion pour l’Europe est à 155,00 euros et hors Europe à 170,00 euros.

Jan Callant Hoofdredacteur | Rédacteur en chef Dirk Vermant Uitgever | Editeur – Directeur

Arn Borstlap Eindredactie | Coördinatie Herman Van den Keybus Lean Service & Administration Sylvie Scherrens Sales Manager Dirk Vackier Business Relations Manager Kathleen De Smet Secretariaat | Secrétariat Raad der Wijzen | Conseil des Sages Fotogalerij van de leden: p. 8-9 Galerie de photos des membres : p. 8-9

Uitgeverij – Redactie – Administratie – Regie | Maison d’éditions – Rédaction – Administration – Régie CxO Europe C. Van Kerckhovenstraat 106, 2880 Bornem Tel.: +32 (0)3 889 52 59 Fax: +32 (0)3 899 03 78 info@cxonet.be www.cxonet.be

Redactie | Rédaction Arn Borstlap, Jef Brouwers, Jan Callant, Karis De Decker, Jan De Kimpe, Erwin De Weerdt, Glenn Fredrix, Frans Godden, Marc Honnay, Dirk Huygens, Bruno Koninckx, Jan Lagast, Jean-Luc ­Manise, Steve Mertens, Wim Vandenberghe, Herman Van den Keybus Fotografie | Photographie & Cover Bart Vercammen Vertalingen | Traductions BLS Lay-out | Mise en page Jan Callant, Aurel Patru Verantwoordelijke uitgever | Editeur responsable Dirk Vermant C. Van Kerckhovenstraat 106, B-2880 Bornem e-mail: dirk.vermant@cxonet.be

Niets uit deze uitgave mag verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt worden zonder schri f telijke toestemming van de uitgever. De publicitaire aankondigingen vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de uitgever. Ondertekende artikels vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteur(s).

Feitengegevens in de ‘monthly headlines’ vallen onder de verantwoordelijkheid van de inzender.

Cette édition ne peut pas être re­ produite et/ou publiée sans l’auto­ risation écrite de l’éditeur. Les annonces publicitaires ne relèvent pas de la responsabilité de l’éditeur. Les articles signés relèvent de la responsabilité de l’/des auteur(s).

Les faits communiqués dans les ‘monthly headlines’ relèvent de la responsabilité de l’envoyeur.

© CxO Europe bvba.

Uitgeversbedrijf CxO Europe is lid van de Unie van de ­Periodieke Pers/La Maison d’editions CxO Europe est ­membre de l’Union de la Presse Périodique

LIJST VERMELDE ORGANISATIES EN BEDRIJVEN IN DEZE EDITIE VAN CXO MAGAZINE AAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Acer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Aertssen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13 Airbnb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Airbus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Alfa Romeo Stelvio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Altair Global . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Antwerp Management School . . . . . . . . 31-33 Aqua4C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 AS Adventure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Atradius Belux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 B&R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 BIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Bpost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Bringr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Check Point . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Cimcil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 CityDepot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Coface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Dassault en Embraer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Delhaize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Dell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 DifTar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13 Digital Wallonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Duck Academy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Egemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13 Engie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 European Pricing Platform . . . . . . . . . . . . . 38

JUN-JUL 2017

Fabricom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13 Facilicom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Faculty Club . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Familiebedrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51-53 Flanders Investment & Trade . . . . . . . . . . . 36 FOD Beleid & Ondersteuning . . . . . . . . . . . 22 Forte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Gemma Frisius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Google Play Store . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Group NDLE Automation . . . . . . . . . . . . 12-13 Hannover Messe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Hoek Af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 HP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Industry 4.0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27-42 ING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50-36 Intel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Internet of Things . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Invest-export Brussels . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 ISS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 KBC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 KPMG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22-23 KU Leuven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Landmark Global . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 L’Awex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Lenovo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 LMI Aerospace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Lora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Omegabaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63-65

Omnichannel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39-41 Opel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Pairi Daiza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Parcify . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Post NL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Regus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Securitas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Siemens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Sonaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26-27 SOS Kinderdorpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Swift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Tiense Suikerraffinaderij . . . . . . . . . . . . . 31-33 Tomato Masters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Trendstop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Uber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Universiteit Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Universiteit Gent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Vlerick Business School . . . . . . . . . . . . . . 14-15 Waals Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Wolters Kluwer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

WWW.CXONET.BE