GuideKhunPornsilp

รู้งี้ โดย นายพรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล มีนาคม 2556

ชื่อหนังสือ ผู้เขียน จำนวนหน้า พิมพ์ครั้งที่หนึ่ง จำนวน

รู้งี้ นายพรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล 231 หน้า มีนาคม 2556 n/a เล่ม

คำขอบคุณ ผมขอขอบคุณหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจที่ให้โอกาสแสดงความ เห็นผ่านสื่อเป็นประจำทุกเดือน จนเข้าเดือนที่ 61 และต่อไปอีก หลายๆ เดือน ขอบคุณ คุณสุกัญญา ใจชื่น ที่ช่วยตรวจและแก้ไขภาษาที่ใช้ใน บทความให้ดีขึ้น และคุณกรรณิการ์ โกมล ที่ช่วยทำหน้าที่ เลขานุการได้อย่างยอดเยี่ยม ที่สำคัญคือ คุณรัตนาภรณ์ พัชรินทร์ตนะกุล ที่เป็นกำลังใจใน ทุกเรื่อง

คำนำ บทความทั้งหมดนี้เป็นการรวบรวมจากสิ่งที่ผมเขียนใน ช่วง 5 ปีทผ่ี า่ นมา ซึง่ ได้มกี ารเผยแพร่แล้วทัง้ ในงานสัมมนาวิชาการ และในหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ คอลัมน์การค้า-ส่งออก และ บางท่านอาจจะได้อ่านบางส่วนแล้ว การบริหารประเทศไทยภายใต้เวทีโลกที่เกี่ยวโยงกันด้วย ข้อตกลง (Agreements) หลากหลายชนิด ตั้งแต่การเมือง ความ มัน่ คง เศรษฐกิจ สังคมและสิง่ แวดล้อมนัน้ เป็นหน้าทีข่ องคนสีก่ ลุม่ คือ นักการเมือง ข้าราชการ ผู้ประกอบการด้านเศรษฐกิจ และ องค์กรทีเ่ รียกตัวเองว่าไม่ใช่รฐั (Non-Governmental Organization) ซึ่งจะต้องร่วมกันสร้างความเข้มแข็งให้ประเทศไทย การบริหารประเทศผ่าน “ข้อตกลง” จะมีประสิทธิภาพ แค่ไหนก็ขึ้นอยู่กับเราทุกคน พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล มกราคม 2556

สารบัญ                           

AEO เ อเพ ง วภาพ อง การ สระเ อการ มครอง บ โภค แนวโ มการ มครอง บ โภค การส างสถา น เผ ญ กฤตการเ นอ างไทย 12 เ อน นตราย คแ งการปก องการ า อาเ ยน 10 การเจรจารอบโดฮา บการปก องตลาด ไทยไ อะไรจาก กฤตเศรษฐ จ 50 วาระแ งชา า วยการแ ญหาเศรษฐ จ และการเ องไทย ทางออกเศรษฐ จการเ องไทยภายใ การแ ง ว มาและ จะไปของมาตรการ ดห น น าเกษตร 8 กฤ สห ฐมองไทย (ไ มองสห ฐ) wto เธออ ไหน โลก อน NTBs ง งคม+ น ยม+การเ อง=โลกเ น? การส างสถา น : การเส มส าง การป บเป ยน การเ อมและการแ ง น ค.ศ.2050 (ตอน 1) ค.ศ.2050 (ตอนจบ) CA or C AEC Prompt หมดเวลาแ ว กระทรวงพา ช เธออ ไหน มองใ ก เ นใ ง

07 11 15 18 21 27 32 37 41 45 51 56 60 68 72 76 80 84 88 92 98 101 105 109 113 117 120

                                 

เ งแ แ งไ เ น สนามรบ ด าย เ ยวไ เ ยว ให ห อเ กไ ญ นคงแ มเหลว อาหารจะเ นยา ง าย เ าแ งเอาไป น Wrecked Trade Organization เ ดให ห ง 100 ขวบ หลอกฝ ง อ าหลอก วเอง อ ลและ นาจ ฐ แ ดออก กรม กกรม อกรมเจรจา สาเห ของความ ายแ รวยจ งแ เ งปลอม ใคร ก AEC ยก อ น ก าหาญ อ ต ต Just Do It Right วมประเทศ แ ไ วม ญญา นอ ภาค 2 ายก า ด สงครามโลก ค ง 4 AEC เ ม นเ อวาน ประเทศไทยขาดอาหาร ให เ กไ ญ บท ด ายเ ม AEC กรม กกรม อกรมเจรจา รอ กฤ อน กการเ องเธออ ไหน You’ll Be Left Alone ห งเสาห กสองเสา ก า วตาย วย นคอ ป น สส เธอเห อยแ นาจในเศรษฐ จให หายไป 15 แ ว

124 127 130 133 136 139 142 145 148 151 154 157 161 165 167 170 173 176 179 185 188 191 194 197 200 205 209 212 215 218 221 223 226 228

AEO

มีนาคม 2551

นับแตเหตุการณ 911 เปนตนมา ไดมมี าตรการเพือ่ ปองกัน การกอการรายหลายมาตรการ โดยเฉพาะมาตรการของสหรัฐอเมริกา ซึ่งเปนประเทศที่เกิดเหตุการณ 911 จากนั้นสหรัฐฯ ก็ไดผลักดัน ใหประเทศตางๆรวมถึงองคการระหวางประเทศ ตระหนักถึงความ สำคัญของการปองกันการกอการราย และมีมาตรการเพือ่ ปองกันการ กอการรายเชนเดียวกับตน เชน มาตรการตรวจสอบตูคอนเทนเนอร ดวยเครื่อง X-Ray (เรียกวา CSI : Container Security Initiative ซึ่งในระยะแรกกระทำเฉพาะ 20 ทาเรือใหญที่สงสินคาไปสหรัฐฯ มากที่สุด และเปนการตรวจโดยอาศัยระบบประเมินความเสี่ยงจาก profile แตสหรัฐฯ กำลังจะบังคับใหสินคาทุกตูคอนเทนเนอรที่เขา สหรัฐฯตองตรวจ X-Ray) มาตรการแจงขอมูลของสินคาลวงหนา 24 ชั่วโมงกอนนำสินคาลงเรือ (สหรัฐฯ และแคนาดาไดดำเนินการ แลว สวนสหภาพยุโรปหรือ EU จะเริ่มใชกลางปนี้) AEO (Authorized Economic Operator) ก็เปนอีก มาตรการหนึ่งที่สหรัฐฯผลักดันใหองคการศุลกากรโลก (WCO) ซึ่ง เปนองคการระหวางประเทศดานศุลกากร (มีสมาชิก 171 ประเทศ) ออกกรอบมาตรการภายใต WCO Framework of Standard (WCO FoS) ในสวนของเสาหลักของความสัมพันธระหวางศุลกากร กับธุรกิจ (Customs to Business Pillar) ตั้งแตป 2548 AEO หมายถึง องคกร/บริษทั ทีเ่ กีย่ วกับการเคลือ่ นยายสินคา อันไดแก ทุกองคกรที่อยูในหวงโซอปุ ทาน (supply-chain) ของ 07 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สินคา ซึง่ ไดรบั การรับรองจากศุลกากรวาไดปฏิบตั ติ ามมาตรฐานของ WCO ในเรื่องการรักษาความปลอดภัยในหวงโซอุปทาน ขอกำหนดของ AEO คือ AEO จะตองไมทำผิดกฎหมายใน ชวงระยะเวลาทีก่ ำหนด (ใหอำนาจแตละประเทศจะกำหนดแตกตาง กัน) AEO ตองมีระบบการจัดการและเก็บรักษาขอมูล และตรวจสอบ ได และ AEO ตองมีฐานะทางการเงินที่มั่นคง แตท่สี ำคัญ AEO จะตองมีระบบความปลอดภัยในดาน ตางๆ ไดแก ความปลอดภัยเกี่ยวกับสินคา (เชน มีการเก็บรักษา สินคาใหปลอดภัย มีการใช seal กับตัวสินคา และมีคูมือรักษา ความปลอดภัยในการผลิตสินคา) ความปลอดภัยในการขนสงสินคา ความปลอดภัยในอาคารสถานที่ และความปลอดภัยในตัวบุคลากร (เชนมีการตรวจสอบประวัตพิ นักงาน) รวมถึงตองมีแผนรองรับวิกฤต การกอการรายที่อาจจะเกิดขึ้น และแผนประเมินและติดตามเพื่อ ปรับปรุงกระบวนการความปลอดภัย อยางไรก็ตาม AEO เปนโครงการทีธ่ รุ กิจเอกชนเขารวมดวย ความสมัครใจ และใชวิธีการยื่นประเมินตนเอง (self assessment) จากมาตรฐานที่ศุลกากรกรกำหนด จากนั้นศุลกากรจะตรวจรับรอง แลวใหสถานะ AEO เนื่องจากการดำเนินการเพื่อใหได AEO มีคาใชจาย ดังนั้น ศุลกากรจะใหสิทธิประโยชนแกผูที่ได AEO ในรูปแบบตางๆ เชน การลดจำนวนขอมูลทีต่ อ งสงศุลกากร (EU ใหสทิ ธินแ้ี ก AEO ของตน) การผานพิธีการศุลกากรที่รวดเร็วขึ้น และหากตองเปดตรวจสินคา ก็จะตรวจ AEO กอน เพื่อลดระยะเวลาการรอคอย ขณะนี้ไดมีหลายประเทศดำเนินโครงการ AEO แลว โดย รู้งี้ 08

แตละประเทศจะมีรายละเอียดของมาตรฐาน AEO ที่ตางกัน เชน สหรัฐฯ (ใชชื่อวา C-TPAT ซึ่งเปน AEO เฉพาะดานการนำเขา) นิวซีแลนดใช AEO เฉพาะดานการสงออก และ EU ใช AEO ทั้ง ดานการนำเขาและสงออก สวนประเทศญี่ปุน เกาหลีใต และจีน รวมถึงไทย อยูในระหวางการศึกษา อนึ่ง ในสวนของประเทศไทย คาดวากรมศุลกากรจะนำ AEO มาใชราวตนป 2552 เมือ่ ครัง้ ทีส่ หรัฐใชระบบการตรวจสอบสินคาสงออกหลังจาก เหตุการณ 911 เชน จะตองแจงรายการสินคาใหศุลกากรสหรัฐ ทราบกอนการสงออก 24 ชั่วโมง หรือตองเอกซเรยตูสินคาสงออก เปนผลใหผูสงออกตองถูกเอาเปรียบจากบริษัทขนสงสินคาทางเรือ โดยการคิดคาใชจายฝายเดียวอยางไมเปนธรรม เชน เพิ่มคาเอกสาร สงออกโดยไมสามารถอธิบายตนทุนได ผูสงออกไดประทวงไปยัง บริษทั แตไมเกิดผลแตอยางไร และคาใชจา ยทีเ่ กิดขึน้ จากการซือ้ เครือ่ ง เอกซเรยโดยกรมศุลกากรในครั้งนั้นอีกประมาณ 5-600 ลานบาท หากมีการใชระบบใหมนี้ก็ยังไมทราบวาจะตองเพิ่มเครื่องเอกซเรย เปนจำนวนเทาไหร สิ่งที่กำลังเกิดขึ้นขณะนี้ก็คือการเพิ่มมาตรการปองกัน การกอการรายอยางถาวรและชอบธรรมของสหรัฐ เพราะเงื่อนไข ไดถูกนำเขาสูองคกรสากล ทั้งๆ ที่เรื่องนี้เปนเรื่องของสหรัฐประเทศ เดียวเทานัน้ ซึง่ เปนเรือ่ งทีแ่ สดงใหเห็นถึงพลังอำนาจของสหรัฐในการ กำหนดมาตรการทางการคาไดเหมือนกับมาตรการอืน่ ๆ เชน มาตรการ สุขอนามัยพืชและสัตว จึงขอผูส ง ออกเตรียมตัวเตรียมใจไดวา คาใชจา ย จะตองเพิ่มขึ้นอยางแนนอน 09 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ในฐานะที่เปนประเทศกำลังพัฒนาและยังตองพึ่งพารายได จากการคาระหวางประเทศ จึงขอเสนอใหดำเนินมาตรการดังตอไปนี้ เพือ่ หลีกเลีย่ งความเสียหายทีจ่ ะเกิดขึน้ อีกในอนาคต คือ หนึง่ เอกชน ตองทำงานกับรัฐอยางจริงจังเพื่อสรางศักยภาพในการผลิตสินคา โดยเฉพาะเรือ่ งมาตรฐานในตัวสินคาและกระบวนการผลิต สอง พัฒนา ระบบเชื่อมโยงของกลุมผูผลิตในขั้นตอนตางๆ อยางจริงจัง เรื่องนี้ ไมใชเรือ่ งงายเพราะเปนปรัชญาทีข่ ดั กับวัฒนธรรมไทย แตมนั เกิดขึน้ ไดถามีผูนำที่สามารถจะสรางกลไกในการรวมกลุมที่สรางประโยชน แกทกุ คน และสาม เมือ่ เราสรางสินคาทีม่ มี าตรฐานและคุณภาพแลว เราก็ตอ งสรางผูบ ริโภคใหมมี าตรฐานและคุณภาพเชนเดียวกัน มิฉะนัน้ สินคาทีเ่ ราผลิตก็ไมอาจขายไดภายในประเทศ เพราะผูบ ริโภคไมเห็น ความแตกตาง กระบวนการเหลานี้ใชเวลาอยางนอย 5-10 ปแตเราก็ตอง เริม่ ตัง้ แตวนั นี้ เพราะสิง่ ทีผ่ มตองการจะเห็นคือเรายังสามารถแขงขัน ในตลาดโลกไดและขณะเดียวกันสินคาจากภายนอกก็ไมสามารถจะ เขามาตีตลาดสินคาของเราไดงา ยๆ เพราะถูกตรวจสอบโดยผูบ ริโภค ของไทย และเมื่อถึงเวลานั้นคนไทยจะรวยและมีสุขภาพดีขึ้นอยูใน โลกยุคโลกาภิวัตนอยางสุขสบาย

รู้งี้ 10

เชื้อเพลิ งชีวภาพ มิถุนายน 2551 ในชวงเวลาเพียง 2-3 ป ราคาน้ำมันเชื้อเพลิงไดขยับเพิ่มขึ้น ถึง 2 เทาจากระดับ 60 ดอลลาร/บารเรลในป 2549 เปนทะลุ 130 ดอลลาร/บารเรลในปจจุบันแลว ยิ่ง Goldman Sachs คาดการณ วาราคาน้ำมันมีโอกาสไปถึง 150-200 ดอลลาร/บารเรล ก็ยิ่งทำให ราคาน้ำมันทะยานทำสถิติ new high อยางตอเนื่อง ผลจากภาวะดังกลาวมีผลใหเกิดความตองการเชื้อเพลิง อืน่ มาทดแทน เพราะสำนักงานพลังงานระหวางประเทศ (IEA) พบวา พลังงานทดแทนตางๆ จะแขงขันกับน้ำมันจากฟอสซิลได หากราคา น้ำมันดิบเกิน 60 ดอลลาร/บารเรล พลังงานทดแทนประเภทหนึ่ง ที่กำลังไดรับความนิยมอยางมาก คือ เชื้อเพลิงชีวภาพ (Biofuels) ซึ่งไดแก เอทานอล (ethanol) และไบโอดีเซล (biodiesel) โดย นำเชื้อเพลิงทั้งเอทานอลมาผสมในน้ำมันเบนซิน (เชน E10 และ E20 หมายถึง น้ำมันเบนซินที่มีเอทานอลผสมอยูในอัตรา 10% และ 20%) และนำไบโอดีเซลมาผสมในน้ำมันดีเซล (เชน B2 และ B5 หมายถึง น้ำมันดีเซลที่มีไบโอดีเซลผสมอยูในอัตรา 2% และ 5%) เพื่อขับเคลื่อนยานยนตเปนหลัก ผลดีอีกประการหนึ่งของเชื้อเพลิงชีวภาพ คือ ความสะอาด จากการใชเชือ้ เพลิง เพราะปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) นอยกวาเชื้อเพลิงจากฟอสซิลมาก ดังนั้น หลายประเทศจึงตั้งเปา การใชเชื้อเพลิงชีวภาพเพื่อตอตานภาวะโลกรอน เชน EU ตั้งเปา จะใช 5.75% ภายในป 2563 11 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เชื้อเพลิงชีวภาพมีวัตถุดิบหลากหลาย เชน เอทานอล สามารถใชขาวโพดเลี้ยงสัตว มันสำปะหลัง และออยมาเปนวัตถุดิบ ได สวนไบโอดีเซลก็สามารถใชปาลมน้ำมัน และถัว่ เหลือง เปนวัตถุดบิ ได ทั้งนี้ประเทศผูผลิตเอทานอลรายใหญของโลก คือ สหรัฐฯ และ บราซิล โดยสหรัฐฯจะผลิตเอทานอลจากขาวโพดเลีย้ งสัตว สวนบราซิล จะผลิตเอทานอลจากออย อยางไรก็ตาม ผลพวงจากปรากฏการณความตองการเชือ้ เพลิง ชีวภาพสูง ทำใหเกิดการบุกรุกทำลายปาเพื่อปลูกพืชพลังงานอยาง มาก เชน การบุกรุกปาอเมซอนเพือ่ ปลูกถัว่ เหลืองและออยในบราซิล การเผาปาเพื่อปลูกปาลมน้ำมันในอินโดนีเซีย ทำให EU ตั้งทาจะ กำหนดมาตรฐานของเชื้อเพลิงชีวภาพวาจะตองไมไดมาจากพื้นที่ที่ บุกรุกปา และยังมีประเด็นเรื่องหนี้คารบอน (carbon debt) เมื่อ ทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยมินนิโซตาของสหรัฐอเมริกา พบวาการ เปลี่ยนพื้นที่จากปาเปนพืชพลังงานเพื่อลด CO2 กลับไมเปนผลดี อยางทีค่ ดิ หากเทียบกับการประหยัดการปลอย CO2 ปริมาณคารบอน ที่ปลอยออกมาตอป โดยการเปลี่ยนผืนปามาปลูกปาลมน้ำมันใน อินโดนีเซียจะปลอย CO2 มากกวาถึง 423 เทา นั่นคือเกิดหนี้ คารบอน (carbon debt) 423 ป สวนกรณีการถั่วเหลืองในเขต ปาอเมซอนจะมีหนี้คารบอน 319 ป แตประเด็นที่ผูคนกลาวถึงเชื้อเพลิงกันมากในตอนนี้ คือ เชื้อเพลิงชีวภาพเปนตัวการของวิกฤตราคาอาหารของโลกแพง ตัวอยางทีเ่ ห็นไดชดั เจน คือ กรณีสหรัฐฯนำขาวโพดเลีย้ งสัตวถงึ 30% ของผลผลิตมาทำเปนเอทานอล มีผลใหราคาขาวโพดเลีย้ งสัตวแพงขึน้ จากประมาณ 100 ดอลลาร/ตันในป 2547 เปนกวา 200 ดอลลาร/ตัน รู้งี้ 12

ในปจจุบัน และกดดันใหราคาธัญพืชอื่นๆ มีราคาเพิ่มสูงตามไปดวย เชน ขาวสาลี ดังนั้น จึงมีเสียงเรียกรองใหลดการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพลง รวมทั้งเสียงจากบริษัทผูผลิตอาหารรายใหญของโลก เชน ไทสัน (Tyson) ประเด็นการคัดคานเชือ้ เพลิงชีวภาพยังรวมไปถึงการอุดหนุน การผลิต (subsidy) ขอมูลที่นาสนใจ คือ สหรัฐฯอุดหนุนการผลิต เอทานอลดวยการคืนภาษีสรรพสามิต (Excise Tax Credit) 51 เซนต/แกลลอน และเก็บภาษีนำเขาเพือ่ ปกปองผูผ ลิตภายในประเทศ อีก 14 เซนต/ลิตร สวน EU ก็ใชมาตรการเชนเดียวกับสหรัฐฯ ไดมีการพูดถึงสาเหตุของการเปลี่ยนแปลงการใชพลังงาน จากน้ำมันเพิ่มขึ้นอยางมากมาย คือจากการพัฒนาทางเศรษฐกิจใน ชวงทศวรรษนีข้ องสองประเทศใหญคอื จีนและอินเดีย แตขณะเดียวกัน ก็มีผูบริหารของประเทศในกลุมโอเปคออกมาใหขาวเร็วๆนี้วา สาเหตุที่แทจริงที่ทำใหราคาน้ำมันขึ้นสูงอยูขณะนี้และไมมีทีทาวา จะหยุดมาจากการเก็งกำไรเปนหลัก ซึ่งเปนความตองการเทียม แต เปนผลทางจิตวิทยาใหความตองการจริงตองเรงซื้อทำใหราคายังสูง อยูต ลอดเวลาดังทีเ่ ห็นกันอยูท กุ วัน จึงไมทราบวาจะโทษใครหรืออะไร ดีวาเปนสาเหตุที่แทจริง แตอยางไรก็ตามเราคงตองยอมรับสภาพนี้ ไป เนื่องจากไมมีใครจะไปบอกใหจีนและอินเดียลดการพัฒนาลงได หรือนักเก็งกำไรใหหยุดพฤติกรรมเก็งกำไร เมือ่ ยอมรับไดแลวคงตอง หาทางตอสูเพื่อใหการดำเนินธุรกิจและชีวิตอยูไดอยางราบรื่นและมี ความสุข ผมไมคอยหวงเรื่องการแขงขันทางธุรกิจมากไปกวาเรื่อง การปรับตัวในสวนของการบริโภคในระดับครัวเรือน ซึ่งหากไมลดลง อยางเปนระบบแลวปริมาณความตองการของพลังงานทดแทนก็จะ 13 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ตองเพิ่มมากขึ้น ซึ่งเปนผลผลิตของธัญพืช และเริ่มจะสรางปญหา ใหกบั สิง่ แวดลอม การเกิดขึน้ ของการกีดกันการคาแบบใหมในรูปของ การอุดหนุนการผลิตพืชพลังงานดังกลาว ขางตนซึ่งเปนอุปสรรคตอ การแขงขันและเปนตนทุนของประเทศกำลังพัฒนา และทีส่ ำคัญทีส่ ดุ คือเรือ่ งความมัน่ คงของอาหารของประเทศไทยซึง่ เปนเรือ่ งทีป่ ระมาท ไมไดวา วันหนึง่ เราอาจตองเปนประเทศนำเขาอาหาร จึงเสนอใหมกี าร จัดทำกลยุทธระดับชาติในการเตรียมรับเรือ่ งนีใ้ นระยะ 10 ปขา งหนา ไมทราบวารัฐบาลจะสนใจแคไหน เพราะถึงวันนี้ยังไมไดยินเรื่องนี้ อยางเปนรูปธรรมชัดเจน

รู้งี้ 14

องคการอิสระ เพื่อการคุมครองผูบริโภค ตุลาคม 2551

ตามวรรคสองของมาตรา 61 ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร ไทย พ.ศ.2550 ไดบญ ั ญัตวิ า “ใหมอี งคการเพือ่ การคุม ครองผูบ ริโภค ที่เปนอิสระจากหนวยงานของรัฐ ซึ่งประกอบดวย ตัวแทนผูบริโภค ทำหนาที่ใหความเห็นเพื่อประกอบการพิจารณาของหนวยงานของ รัฐในการตรา และการบังคับใชกฎหมายและกฎ และใหความเห็นใน การกำหนดมาตรการตางๆ เพื่อคุมครองผูบริโภค รวมทั้งตรวจสอบ และรายงานการกระทำหรือละเลยการกระทำอันเปนการคุมครอง ผูบริโภค ทั้งนี้ ใหรัฐสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินการของ องคการอิสระดังกลาวดวย” และตามมาตรา 302 ของบทเฉพาะกาล ใหกำหนดวาใหปรับปรุงพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญภายใน 1 ปนับแตวันประกาศใชรัฐธรรมนูญ จากบทบัญญัติดังกลาวทำใหตองจัดตั้ง “องคการอิสระเพื่อ การคุมครองผูบริโภค” เพื่อทำหนาที่ตามหนาที่และกรอบเวลาที่ รัฐธรรมนูญกำหนด ซึ่งถึงเวลานี้แมจะมีความคืบหนาไปบางแตก็ยัง เปนเพียงรางกฎหมายการจัดตั้งองคการอิสระฯเทานั้น เพราะยังมี ความคิดเห็นที่ไมตรงกันในหลายประเด็น ความจริงตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 ก็มีบทบัญญัติเชนนี้ แลวในมาตรา 57 ซึ่งบัญญัติวา “ใหมีองคการอิสระซึ่งประกอบดวย ตัวแทนผูบริโภค ทำหนาที่ใหความเห็นในการตรากฎหมาย กฎ และ 15 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ขอบังคับ และใหความเห็นในการกำหนดมาตรการตางๆ เพือ่ คุม ครอง ผูบริโภค” แตเนื่องจากรัฐธรรมนูญฉบับป 2540 ไมไดกำหนดกรอบ เวลาในการจัดทำพระราชบัญญัตปิ ระกอบตามรัฐธรรมนูญ ประกอบกับ ภาครัฐเห็นวาควรนำเรื่องนี้เปนสวนหนึ่งของ พรบ.คุมครองผูบริโภค ขณะทีอ่ งคกรภาคเอกชน (NGO) เห็นวาควรแยกเปนกฎหมายตางหาก ออกมา ดังนั้น จึงไมไดมีการดำเนินการใหเปนรูปธรรม ทัง้ นี้ ขณะนีม้ รี า ง พรบ.องคการอิสระฯอยู 2 ฉบับ ฉบับแรก ชื่อวา ราง พรบ.องคการอิสระผูบริโภค จัดทำโดยกลุม NGO หลาย องคกร เชน มูลนิธิเพื่อผูบริโภค สมาคมสิทธิเสรีภาพของประชาชน และเครือขายผูเสียหายทางการแพทย ซึ่งมีสาระสำคัญ คือ คณะ กรรมการองคการฯจะคัดเลือกจากองคกรที่คุมครองสิทธิผูบริโภค ตองทำงานเต็มเวลา และตองไมเปนผูบริหารหรือพนักงานในบริษัท หรือองคกรทีแ่ สวงหากำไร เวนแตจะพนตำแหนงมาไมนอ ยกวา 5 ป โดยมีหนาที่ใหความเห็น ตรวจสอบ รายงาน สงเสริมใหมีองคกร คุม ครองผูบ ริโภคใหเกิดขึน้ ในทุกจังหวัด และจัดประชุมสมัชชาตัวแทน องคกรผูบริโภค รวมถึงใหมีสำนักงานคณะกรรมการฯ เพื่อทำงาน ดานธุรการ การศึกษาวิจัย และอื่นๆ อีกฉบับหนึ่ง ชื่อวา พรบ.องคการอิสระเพื่อการคุมครอง ผูบริโภค จัดทำโดยหอการคาไทย โดยมีสาระสำคัญ คือ คณะ กรรมการองคการฯจะคัดเลือกจากบุคคลที่เปนตัวแทนขององคกร ผูบริโภค โดยมีหนาที่รับฟงความคิดเห็น สงเสริมการศึกษาวิจัย และ เผยแพรความรูแ กผบู ริโภค จัดประชุมสมัชชาตัวแทนองคกรผูบ ริโภค และทำรายงานสถานการณผบู ริโภค รวมถึงใหมสี ำนักงานคณะกรรมการฯ เพื่อทำงานดานธุรการ การศึกษาขอมูล และอื่นๆ รู้งี้ 16

ความแตกตางสาระสำคัญของราง พรบ. ทั้งสองฉบับมี นัยสำคัญยิ่ง เพราะเปนความแตกตางของแนวคิด เนื่องจากฉบับราง ของภาคสังคมตองการตีกรอบคอนขางเขมงวดโดยพยายามกีดกัน การมีสวนรวมของภาคเศรษฐกิจ แตรางของหอการคาไทยตองการ ที่จะแกความเขมงวดดังกลาวเพราะเห็นวาทุกคนในประเทศเปน ผูบริโภคและขณะเดียวกันทุกคนก็เปนผูผลิตดวย จึงปฏิเสธไมไดวา พรบ. นีต้ อ งรวมทุกภาคสวนใหมคี วามรับผิดชอบรวมกันเพือ่ การบริหาร และใชกฎหมายนี้อยางไดผลสูงสุด จึงหวังวา พรบ. ทั้งสองฉบับจะ ตองมีการพิจารณาควบคูกันไปในสภาผูแทนราษฎร และคลอดเปน กฎหมายที่ดีฉบับหนึ่ง ความเขมงวดของสังคมตอการดำเนินธุรกรรมทางเศรษฐกิจ เปนเรื่องที่ทุกทานตองใหความสนใจ เนื่องจากภาคการผลิตไดมีการ ทำลายทรัพยากรธรรมชาติอยางมากและไมมีมาตรการฟนฟูอยาง เพียงพอตลอดหนึ่งศตวรรษที่ผานมา จนเกิดปญหาตางๆ เชน ภาวะ โลกรอน หรือโรคใหมๆ หรือโรคที่หายสาบสูญไปแลวกลับมาระบาด ใหมอีก การสรางสมดุลใหกับธรรมชาติควบคูไปกับการสะสมความ มัง่ คัง่ จึงเปนมิตใิ หมของการดำเนินธุรกรรมทางเศรษฐกิจ กฎระเบียบ ใหมๆ จะมีการผลิตออกมาอยางตอเนื่อง ภาคธุรกิจจึงไมควรจะมอง ปรากฏการณนี้วาเปนเรื่องการกีดกันทางการคารูปใหม แตตองมอง วาเปนยุคแหงการเปลี่ยนแปลงปรัชญาในการผลิต การคาและการ บริโภคเพื่อนำไปสูสังคมโลกที่มีความสุขและมั่งคั่งในเวลาเดียวกัน ขอที่ไดเปรียบของไทยคือวาไดมีการทำลายธรรมชาตินอยกวาที่ เกิดขึ้นในประเทศพัฒนาแลวอื่นๆ จึง เสนอใหคิดวาจะใชเงื่อนไขนี้ ในการเพิ่มศักยภาพการแขงขันของไทยไดอยางไร?

17 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

แนวโนม ของการคุตุมลาคมครองผู บ  ริ โ ภค 2551 ในอดีตแนวคิดเรื่องการคุมครองผูบริโภคถือแนวคิดวา รัฐมี หนาที่ใหการคุมครองผูบริโภค ซึ่งละเลยบทบาทของภาคประชาชน ประกอบกับประชาชนยังไมคอยรวมตัวกัน และไมตระหนักถึงสิทธิ ของตนเอง ทำใหการดำเนินการคุม ครองผูบ ริโภคตกเปนภาระหนาที่ ของรัฐ และดำเนินการโดยรัฐมาโดยตลอด แตในปจจุบันมีแนวคิดวาการคุมครองผูบริโภคโดยภาค ประชาชน (People-based consumer protection) ทำใหภาค ประชาชน โดยองคกรเอกชน (NGO) สมาคมการคา และสื่อมวลชน มีบทบาทในการคุมครองผูบริโภคมากขึ้น ดังจะเห็นไดจากแนวคิด การจัดตั้งองคการอิสระเพื่อผูบริโภค (ซึ่งจะจัดตั้งขึ้นตามบทบัญญัติ ของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550 มาตรา 61) หรือทันตแพทยสภาก็มี ตัวแทนภาคเอกชนเขาไปเปนกรรมการในคณะกรรมการฯแลว และ คาดวาตัวแทนผูบริโภคจะเขาไปมีสวนรวมในสภาดานสาธารณสุข เพิ่มเติม เชน แพทยสภา เชนเดียวกับในตางประเทศ เชน อังกฤษ เมือ่ แนวคิดในปจจุบนั ไดเปลีย่ นแปลงเปนวา “ผูบ ริโภคเปน ศูนยกลาง” (Supremacy of consumer) (ทำนองเดียวกับ “ลูกคา คือ พระเจา”) ทำใหไดมีการบรรจุเรื่อง “การคุมครองผูบริโภค” ใน รัฐธรรมนูญเปนครั้งแรกในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ.

2540 และรัฐธรรมนูญฉบับนี้ยังไดมีบทบัญญัติ (มาตรา 57) ใหมี รู้งี้ 18

องคการอิสระเพือ่ ทำหนาทีใ่ หความเห็นในการตรากฎหมาย กฎ และ ขอบังคับ และใหความเห็นในการกำหนดมาตรการตางๆ เพือ่ คุม ครอง ผูบ ริโภค แตเนือ่ งจากรัฐธรรมนูญฉบับป 2540 ไมไดกำหนดกรอบเวลา ในการจัดทำพระราชบัญญัติประกอบตามรัฐธรรมนูญ ประกอบกับ ภาครัฐเห็นวาควรนำเรือ่ งนีเ้ ปนสวนหนึง่ ของพระราชบัญญัตคิ มุ ครอง ผูบริโภค ขณะที่องคกรภาคเอกชน (NGO) เห็นวาควรแยกเปน กฎหมายตางหากออกมา ดังนั้น จึงไมไดมีการดำเนินการใหเปน รูปธรรม เมื่อประเทศไทยไดประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหมในป 2550 จึงไดมีบทบัญญัติเพื่อจัดตั้งองคการอิสระฯอีกครั้งโดยบัญญัติ ในมาตรา 61 วา “ใหมีองคการเพื่อการคุมครองผูบริโภคที่เปนอิสระ จากหนวยงานของรัฐ ซึ่งประกอบดวยตัวแทนผูบริโภค ทำหนาที่ให ความเห็นเพือ่ ประกอบการพิจารณาของหนวยงานของรัฐในการตรา และการบังคับใชกฎหมายและกฎ และใหความเห็นในการกำหนด มาตรการตางๆ เพือ่ คุม ครองผูบ ริโภค รวมทัง้ ตรวจสอบ และรายงาน การกระทำหรือละเลยการกระทำอันเปนการคุมครองผูบริโภค ทั้งนี้ ใหรฐั สนับสนุนงบประมาณในการดำเนินการขององคการอิสระดังกลาว ดวย” และตามมาตรา 302 ของบทเฉพาะกาล ใหกำหนดวาให ปรับปรุงพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญภายใน 1 ปนับแตวัน ประกาศใชรัฐธรรมนูญ เพื่อมิใหเกิดปญหาความลาชาอยางที่เคย เกิดขึ้น ในรัฐบาล พลเอก สุรยุทธ จุลลานนท ยังไดออกกฎหมาย สำคัญเพื่อคุมครองผูบริโภคจำนวน 2 ฉบับ ไดแก พระราชบัญญัติ ความรับผิดตอความเสียหายทีเ่ กิดจากสินคาไมปลอดภัย พ.ศ. 2551 19 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

(PL law : Product Liability Law) ซึ่งมีผลใหผูประกอบการตอง ระมัดระวังในการผลิตและขายสินคา และยกมาตรฐานของสินคาให มีคณ ุ ภาพเพือ่ ไมใหเกิดความเสียหายแกผบู ริโภค และพระราชบัญญัติ วิธีพิจารณาคดีผูบริโภค พ.ศ.2551 ซึ่งเปนกฎหมายเพื่อใชพิจารณา คดีเกี่ยวกับผูบริโภค ดังนั้น การออกกฎหมายทั้ง 2 ฉบับนี้จึงนับเปนจุดเปลี่ยน ที่สำคัญของการคุมครองผูบริโภคของไทย นอกจากนี้ องคกรเอกชนและหนวยงานที่เกี่ยวของกับการ คุมครองผูบริโภคยังกำลังรางกฎระเบียบเพื่อยกระดับการคุมครอง ผูบริโภคใหมากขึ้น เชน ธรรมนูญสุขภาพดานการคุมครองผูบริโภค รวมถึงแนวคิดของ CSR (Corporate Social Responsibility) ก็ ระบุถึงการคุมครองผูบริโภคเชนกัน ดังนัน้ แนวโนมของการคุม ครองผูบ ริโภคจึงทวีความเขมขน ขึ้น ซึ่งจำเปนตองติดตามศึกษา และขณะเดียวกันก็ตองเรงปรับตัว เพื่อรองรับกระแสการเปลี่ยนแปลงที่กำลังจะเกิดขึ้น สภาหอการคาแหงประเทศไทยตระหนักถึงความสำคัญ ของสิทธิแ์ ละการไดรบั การปกปองของสุขอนามัย ความกินดีอยูด ขี อง ผูบริโภคจึงไดดำเนินการใหความรูแกสมาชิกและประชาชนทั่วไป ทัง้ ในกรุงเทพฯและตางจังหวัด โดยเฉพาะพระราชบัญญัติ “PL law” ขณะเดียวกันก็ไดจัดทำรางพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ มาตรา 61 ในการจัดตั้งองคการอิสระคุมครองผูบริโภคเพื่อนำเสนอ รัฐตอไป

รู้งี้ 20

การสรางสถาบัน : การเสริมสราง การปรับเปลี่ยน การเชื่อมและการแขงขัน พฤศจิกายน 2551

เราจะอธิบายอยางไรถึงความยากจนซ้ำซากในทามกลาง ความมั่งมี? หากเราทราบเหตุที่ทำใหมั่งมีแลว ดวยเหตุผลใดที่ ประเทศยากจนทั้งหลายจึงไมปรับนโยบายใหเกิดความมั่งมีขึ้น… เราจึงตองสรางแรงจูงใจใหลงทุนเพิ่มในเทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพ สูง การเพิ่มทักษะ และจัดใหตลาดมีประสิทธิภาพ แรงจูงใจเหลานี้ รวมอยูใน “สถาบัน”-Douglass C. North, 2000 การคาในศตวรรตที่ 21 มีความเสี่ยงลดนอยลงไปหลังจาก มีการพัฒนาเครือขายการคา ขอมูล การสรางความผูกพัน และ เชื่อถือ อยางไรก็ตามปญหาเปลี่ยนรูปแบบไป เชน ในปจจุบัน ผูประกอบการใหมอาจประสบปญหาทางการเมืองจากคูแขงและ จากหนวยงานรัฐเอง อยางไรก็ตาม ทุกประเทศก็ยังตองคาขายกัน ตอไปเนื่องจากมันเปนชองทางที่ชวยเพิ่มพลังทางเศรษฐกิจและลด ความยากจน สถาบัน หมายถึง กฎ กลไกการบังคับใชกฏ และ องคกร การสรางสถาบันนั้นแบงเปน 4 สวน 2 สวนแรกจะเปน สวนของเชิงสนับสนุน และ 2 สวนหลังจะเปนเรื่องของการนำ 2 สวนแรกไปใชใหเกิดผล 1. การสรางรูปแบบใหเสริมกับสถาบันที่มีอยูเดิม เชน การ 21 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เสริมสรางศักยภาพทรัพยากรมนุษยและเทคโนโลยทีม่ อี ยู เหตุผลคือ การสรางสถาบันใหมขึ้นมาไมใชเปนคำตอบเพราะวาสิ่งซึ่งเหมาะกับ ประเทศที่พัฒนาแลวอาจจะไมเหมาะกับประเทศกำลังพัฒนา 2. การคิดคนเปลีย่ นแปลงและปรับปรุงสถาบันทีม่ อี ยูใ หทำงาน ไดดีขึ้นและยกเลิกสวนที่ไมเปนประโยชน 3. ใชขอ มูลขาวสารและตลาดเสรี ซึง่ จะเปนตัวเชือ่ มโยงธุรกิจ และสนับสนุนการตลาด 4. สงเสริมการแขงขันระหวางรัฐ และ เอกชน ซึ่งจะชวย เกิดการสรางสถาบันใหมๆ ที่เปนประโยชน สถาบันสนับสนุนตลาดอยางไร ตลาดในประเทศพัฒนาแลวตางจากประเทศกำลังพัฒนา ในสวนของสถาบันการเงิน กฏระเบียบ ขบวนการยุติธรรม และ ขอมูลขาวสาร สิ่งทาทายเหลานี้ตอผูกำหนดโยบายวาจะตองสราง สถาบันขึ้นมาอยางไรใหชวยพัฒนาเศรษฐกิจและลดความยากจนใน ประเทศกำลังพัฒนา กรอบของสถาบันที่กลาวถึงนี้จะครอบคลุม 3 หลักตอไปนี้ 1. เปนตัวสงถายขอมูลดานตลาด สินคา และผูที่เกี่ยวของ ขอมูลเหลานั้นจะเชื่อมโยงผูประกอบการและรัฐในการออกกฏใหมี ประสิทธิภาพ 2. ความชัดเจนและการบังคับใชมาตราการทางทรัพยสนิ ทาง ปญญา ชวยใหเกิดความกระจางของแงกฏหมายเพิ่อลดขอถกเถียง 3. สถาบันเปนไดทง้ั เพิม่ และลดการแขงขัน การแขงขันทำให รู้งี้ 22

เกิดแรงจูงใจในการพัฒนา แตบางครั้งสถาบันก็เปนอุปสรรคตอการ แขงขันเนื่องจากความซับซอนและตนทุนในการบังคับใชกฏ เชนใน เรื่องทรัพยสินทางปญญา ทั้งสามหลักดังกลาวจะมีผลกระทบตอการจัดสรรสินทรัพย รายได ตนทุน ตลอดจนแรงจูงใจแกผมู สี ว นเกีย่ วของ และประสิทธิภาพ ของตลาด เชน การลงทุนจะเพิ่มขึ้นหากประเทศเจาบานมีคุณภาพ ในเรือ่ งกฏและการใชกฏหมายเกีย่ วกับทรัพยสนิ ทางปญญาและสิทธิ ในที่ดิน สถาบันสนับสนุนการเติบโตและลดความยากจนอยางไร สถาบันที่สนับสนุนการคามีพลังสูงที่กระทบพลเมืองใน ประเทศพัฒนาและกำลังพัฒนา ผลกระทบตอคนจนจะมีมากขึ้น หากสถาบันออนแอ สถาบันสะทอนถึงความสำเร็จและลมเหลวของ การพัฒนาเชนการจัดการทีด่ ขี องสถาบันการเงินทำใหเกิดการเติบโต ทางเศรษฐกิจ จะสรางสถาบันที่มีประสิทธิภาพอยางไร การสรางสถาบันที่มีประสิทธิภาพนั้นในเบื้องตนจะตอง ทราบวาจะสรางขอมูลขาวสารใหผใู ด และ สอง ทรัพยสนิ ทางปญญา และสัญญาการคาอื่นๆ มีความชัดเจนและไดรับการปฏิบัติ และ สาม อัตราการแขงขันมากหรือนอยในธุรกิจการคา การออกแบบ สถาบันจะตองสรางใหเกิดแรงจูงใจที่นำไปสูการบรรลุเปาหมาย การสรางสถาบันจึงตองคำนึงถึง 4 หลักดังตอไปนี้ 1. เสริมสรางสิ่งที่มีอยูแลว 23 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

2. ปรับเปลี่ยนสถาบันปจจุบันใหดีขึ้น 3. ใชขอมูลเชื่อมโยงทุกภาคสวน 4. สนับสนุนการแขงขัน ทั้งประเทศพัฒนาและดอยพัฒนาตางก็มีสถาบัน แตการวัด ผลงานนัน้ ตางกัน ประเทศพัฒนานัน้ วัดดวยตนทุนทีเ่ กิดขึน้ จากการ ดำเนินกิจกรรมของสถาบัน แตประเทศดอยพัฒนาตองปรับเปลี่ยน สถาบันใหเหมาะกับประเทศของตนกอน เชน เรือ่ งตนทุนการบริหาร สถาบัน เรื่องความโปรงใส องคการเสริมกฏระเบียบของประเทศพัฒนาและกำลังพัฒนา มีความสลับซับซอนคลายๆกัน แตระบบการบังคับใชกฏของประเทศ พัฒนานั้นดีกวาทำใหระบบการคาพัฒนาได (เชน ระบบศาลที่ดีกวา) จึงไมจำเปนตองสรางสถาบันใหม ประเทศกำลังพัฒนาก็มีสถาบัน ทางสังคมทีม่ ปี ระเพณีปฏิบตั บิ างอยาง เชน การรวมกลุม เปนสมาคม ตางๆ ตนทุน ศักยภาพ และการทุจริตคอรรัปชั่น ประเทศกำลังพัฒนามีปญาหาเรื่องกฏระเบียบยุงยากและ ทุจริตคอรรปั ชัน่ บางประเทศตองแกปญ  หานีโ้ ดยการใหบริษทั ตางชาติ ที่มีระบบที่ดีเขามาลงทุนในประเทศเพื่อจะไดแกไขปญหาของตน ในทางออม เชน ฮังการี และ เอสโทเนีย ยอมใหธนาคารตางชาติ เขามาทำธุรกรรม ประสิทธิภาพของบุคคลากร ทรัพยากรมนุษยเปนทุนที่มีความสำคัญในการนำมาใช รู้งี้ 24

บริหารสถาบัน การลงทุนในดานนีจ้ งึ คุม คาและทำใหสถาบันมีคณ ุ ภาพ และประสบความสำเร็จ เทคโนโลยี การนำเทคโนโลยีมาใชตอ งใหเหมาะสมกับระดับการพัฒนา ของประเทศ แตถา จะใหการพัฒนากาวกระโดด ผูร บั ผิดชอบนโยบาย จะตองทำใหการเขาถึงเทคโนโลยีงายขึ้น เนื่องจากกฏระเบียบของ ตลาดนั้นมีผลตอการนำเขาและสงออกของเทคโนโลยี กฏและมาตรฐาน มาตราฐานเปนสิ่งที่สามารถลดคาใชจายในการทำธุรกรรม ได แตเนือ่ งจากความสามารถในการปรับและใชมาตราฐานนัน้ ตางกัน ระหวางประเทศพัฒนาและกำลังพัฒนา ดังนั้น ขบวนการออกกฏ ตางๆจะตองโปรงใส นอกจากนั้นประเทศกำลังพัฒนาจะตองไดรับ ความชวยเหลือหรือรวมพลังกันเพือ่ การตอรองในเวทีระหวางประเทศ ความแตกตางของกฏหมายระหวางมลรัฐตางๆในประเทศ (ไมใชประเทศไทยในเวลานี)้ เปนผลมาจากระบบเศรษฐกิจและสังคม ทีแ่ ตกตางกัน ซึง่ บางครัง้ ก็เปนสิง่ ทีด่ ใี นประเด็นของสมรรถภาพ และ การกระจายผลประโยชนแตหากแตกตางกันมากเกินไปก็อาจเปน ผลรายตอตนทุน การสรางสถาบันที่ทำประโยชน บางครั้งแมระดับของประเทศอาจจะใกลเคียงกันแตความ แตกตางก็ยังมีอยูในรูปแบบอื่น เชน ภูมิศาสตร หรือทรัพยากร 25 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ดังนั้นผูวางนโยบายอาจจะตองเลือกใชหรือคิดคนสถาบันบางอยาง ใหเหมาะกับประเทศโดยความรวมมือจากชุมชน การคิดคนผานกระบวนการทดลองนัน้ เกิดขึน้ ไดหลายระดับ ตัง้ แตระดับการเมือง เศรษฐกิจ และภาคสังคม การทดลองนัน้ มีผลดี เนื่องจากความหลากหลายของผูมีสวนรวม และการไดเลือกสิ่งที่ดี มาใช แตตองระวังไมใหมกี ารทดลองมากมายจนเกินไป จนเปนผล ใหเกิดกฏระเบียบมากมายที่แตกตางกันจนเกินไป ผูใดสามารถคิด ไดกอนก็จะเปนผูนำในการปฎิรูป (สถาบัน) สถาบันที่เกิดขึ้นจากฝายใดยอมรับใชฝายนั้น การมีสวนรวมจากทุกฝายในสังคมจึงเปนประโยชนเพื่อจะ ไดสถาบันที่เหมาะสมกับสังคม การเชื่อมโยงสังคมดวยขอมูลและการคา การแลกเปลี่ยนขอมูลและการคาเสรีสนับสนุนการสราง สถาบันทางการคา การคาเสรีชวยใหตลาดมีความหลากหลายและ ชนาดใหญขึ้น เพิ่มเทคโนโลยี เพิ่มคูคา เพิ่มความเสี่ยง สิ่งเหลานี้ นำมาซึ่งขอเรียกรองใหมีการสรางและพัฒนาสถาบันใหมๆ เชน ใน กรณีประเทศไทย การเปดตลาดเสรีทำใหเกิดการปรับเปลีย่ นกฏหมาย การจัดการที่ดิน ประเทศกำลังพัฒนาสามารถนำเขาเทคโนโลยีทาง การเงินเนื่องจากประเทศขาดสถาบันในการกำกับเรื่องดังกลาวใหมี เสถียรภาพ นอกจากนั้นขาวสารขอมูลที่เสรียังชวยใหมีการพัฒนา ดานสถาบันดีขึ้น เชน เรื่องการเปดโปงการทุจริตคอรรัปชั่นโดยสื่อ ตางๆ เปนตน รู้งี้ 26

เผชิญวิกฤตการเงินอยางไทย ธันวาคม 2551

คงไมตองพูดซ้ำซากถึงสาเหตุของการลมสลายทางการเงิน ของสหรัฐอเมริกา และผลกระทบทีเ่ กิดขึน้ กับตัวสหรัฐฯ เอง ตลอดจน ทุกประเทศทัว่ โลก ผลกระทบทีเ่ กิดขึน้ เกือบจะคูข นานกับวิกฤตน้ำมัน ที่เปนสินคาผูกขาดของประเทศกลุมหนึ่ง โดยที่องคการการคาโลก ที่ชอบอางวาเปนองคการเดียวที่สามารถจัดการการคาใหเปนธรรม และเสรีแตกลับปลอยใหการคาน้ำมันผูกขาดโดยประเทศบางประเทศ จนสามารถกำหนดความรวยความจนใหแกทุกประเทศไดเพียง พริบตาเดียวหรืออารมณชั่ววูบเดียว สิ่งที่แปลกประหลาดมากก็คือ เมื่อเกิดเหตุการณน้ำมันแพง จนทำใหประเทศที่มีศักยภาพในการผลิตธัญพืชเปนวัตถุดิบใชผลิต ทดแทนน้ำมันเริม่ วางแผนเพิม่ ผลผลิตทางการเกษตร ในขณะเดียวกัน ก็ยับยั้งการสงออกสินคาเกษตรเพื่อความมั่นคงทางอาหารภายใน ประเทศ ซึ่งกลับถูกเหลาประเทศร่ำรวยออกมา “ประณาม” กัน ยกใหญวา จะทำใหกลุมประเทศยากจนทั้งหลายขาดแคลนอาหาร กันถวนทั่ว ซึ่งอาจนำมาซึ่งความอดอยากทั่วไป เพราะมีประชากร เกือบ 900 ลานคนทั่วโลกที่มีรายไดต่ำกวาเสนความยากจนและ กำลังขาดแคลนอาหาร โดยเฉพาะในกลุม ประเทศแอฟริกา และแปลก ตรงทีว่ า คนพูดนีไ้ มยกั กะไปประณามพวกรวยแลวยังโลภมากตองการ รวยยิ่งๆ ขึ้นไปอีกและเปนตนเหตุของความ “ทุรนทุราย”นี้ นอกจากนัน้ เลขาธิการองคการการคาโลกยังยืน่ หนาออกมา 27 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

พูดอยางเสียดายเชิงกระทบกระทั่งวา “หากการเจรจารอบโดฮาที่ คั่งคาง (เนื่องจากตกกระไดในนาทีสุดทาย) นั้นเปนผลสำเร็จแลว ปญหาที่กำลังเปนอยูจะไมเกิดขึ้น” เพราะองคการการคาโลกเปน สถานทีท่ จ่ี ะบันดาลใหเกิดความยุตธิ รรมทางการคาและจะแกปญ  หา ที่กำลังเกิดได การพูดเชนนี้เราสามารถแปลความไดวา เลขาธิการ คนนี้กำลังใชวิกฤตเปนโอกาสในการโฆษณาคุณภาพขององคกรของ ตนเองและโทษคนทั้งโลกวาชางไมฉลาดที่ไมยอมเจรจาใหมันจบๆ ไปสักที ทั้งๆ ที่แกก็ไดพยายามอยางที่สุดแลว เลขาธิการคนนี้ฉลาด พูดใหตัวเองไดเครดิต โดยที่ความจริงแลวตนเองลมเหลว (ไดขาววา จะลงสมัครรับเลือกตั้งอีกสมัย จึงเสนอใหประเทศสมาชิกทั้งหลาย คิดกันใหดีๆ กอนจะเลือกตั้งในอีกไมกี่เดือนขางหนา) เรื่องธัญพืชทดแทนน้ำมันเปนเรื่องที่สำคัญมากโดยเฉพาะ อยางยิ่งสำหรับประเทศไทย เพราะเปนทั้งสินคาทางเศรษฐกิจ และ เพื่อความมั่นคงของชาติ พวกเราจึงตองใหความสนใจและผลักดัน ใหเกิดเปนรูปธรรมใหไดแมจะตองใชเวลาสักหนอย หากมีเวลาเรา คงตองมาคุยเรื่องนี้กันอีก วิกฤตทางการเงินสหรัฐงวดนี้มีพลังมหาศาลเกินกวาชวงป ค.ศ. 1972 เสียอีกเพราะพฤติกรรมทางการคาและการลงทุนทั่วโลก ไดเปลีย่ นแปลงโฉมหนาไปมากมาย การเชือ่ มโยงของประเทศทัว่ โลก แนนหนาและอีรุงตุงนังจนยุงเหยิงและพึ่งพิงกันไปมามากกวาชวง ทศวรรษ 80 เพราะตอนนั้นกลุมประเทศสังคมนิยมทั้งหลายยัง ไมไดเขารวมวงศไพบูลยดว ย เมือ่ ตัวเลนทางเศรษฐกิจมีเพิม่ ขึน้ เชนนี้ ผลกระทบจึงแผขยายเปนวงกวางจนแทบจะหาฝงไมพบ โดยเฉพาะ ปญหาทางเศรษฐกิจในป พ.ศ.2552 นี้ยังเดาไมออกวาจะ “หมูหรือ รู้งี้ 28

จา” ในชวงนี้เราคงตองเฝาดูเหตุการณอยางใกลชิดทุกวันและ คอยฟงขาวใหมากๆ เขาไว เพราะทุกสถานีโทรทัศนทั้งภาษาไทย และเทศแขงกันเสนอและวิเคราะหเจาะลึกเพื่อจะไดนำไปวางแผน ทางธุรกิจของเราตอไป แมวาขาวสารจะมีมากมายจนบางครั้งสับสน แตกต็ อ งทนเอาหนอย โดยเฉพาะสถานการณในสหรัฐเนือ่ งจากกำลัง เปลีย่ นแปลงผูน ำอยูจ งึ จะมีมาตรการใหมๆ หรือบุคคลใหมๆ ทีจ่ ะถูก นำเสนอเขามาแกปญหา ที่วาสำคัญเพราะหากนายโอบามาเลือก คนผิดก็เหมือนกับเราเลือกคนผิดเหมือนกันเพราะหากนายโอบามา “ตาราย” ไปเลือกเอาคนหรือกลุมคนที่ไมมีความสามารถจริงแลว พวกเราก็จะถูกกระทบไปดวยเนื่องจากความเชื่อมโยงทางเศรษฐกิจ แนนแฟนสนิทชิดชอบกันทั่วโลกอยางที่บรรยายใหฟงแลว มีคนพูดกันมากมายวาประเทศไทยคงไมนาเปนหวงมาก เพราะเสถียรภาพทางการเงินของเรามัน่ คงมาก ซึง่ กลับกันกับสถานภาพ ในป พ.ศ.2540 ฟงดัง่ นีแ้ ลวก็สบายใจขึน้ เพราะจะไมไดยนิ ขาวบริษทั และธนาคารลมมากมายเหมือนป 40 แตปญหาเรื่องคนตกงานยัง เหมือนกันคือภาคธุรกิจจริง (real sectors) จะมีปญหาแนนอน โดยเฉพาะสินคาสงออกเพราะตลาดทัว่ โลกจะมีเงินนอยลง การนำเขา สินคาก็จะตองระมัดระวังโดยเลือกซื้อสินคาราคาถูกและซื้อใน ปริมาณนอยลงเพียงพอเพื่อใชบริโภคเทานั้น การบันเทิงเลี้ยงแขก และหรือการซื้อของแจกกันเหมือนกอนคงไมไดแลว ประเทศไทยจึง ถูกกระทบอยางแรงโดยเฉพาะสินคาฟุมเฟอย เชน อัญมณี สิ่งทอ เครื่องใชไฟฟา รถยนต เปนตน เมื่อประเทศไทยมีคนตกงานเพิ่มขึ้น ตนทุนสังคมก็เพิ่มขึ้น รัฐบาลจึงตองออกมาจัดการโดยดวน จึงขอ 29 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เสนอใหทำดังนี้ :Retraining : รีบหามาตรการ “ฝกใหม” ดวนเพื่อชวย เพื่อนของเราใหมีความรูและไมตกงานไปในตัว มาตรการนี้จะชวย ใหพวกเขาพรอมที่จะแขงขันตอไปไดเมื่อเศรษฐกิจดีขึ้นในอีก 2 ป ขางหนา Renovating : จัดใหมีเงินกองทุน 50,000 ลานเปน อยางนอยเพือ่ ปรับปรุงขบวนการผลิตและเปลีย่ นแปลงเครือ่ งจักรให บริษัทขนาดกลางและเล็กที่อยูเปนลานแหงทั่วประเทศแตไมจำเปน ตองทำทัง้ หมดหากแตตอ งเลือกเอากลุม ทีเ่ ชือ่ มโยงกับการสงออกกอน โดยการวางแผนพัฒนาทั้งหวงโซ (ไมใชเลือกเฉพาะกลุมที่มีลักษณะ แนวนอน) โดยเปนลักษณะแนวตั้งเพื่อจะไดสรางศักยภาพทั้งกลุม การผลิต Reeducating : ใหพวกนักศึกษาที่สำเร็จการศึกษาใหมๆ นั้นมีสิทธิเลือกที่จะเรียนตออีกสักปหรือสองป เปนการเพิ่มทักษะ และพรอมในการหางานใหมที่จะมีขึ้นในอนาคต นอกจากนีม้ กี ารคาดการณวา ตัวเลขสงออกของจะตกไปจาก ปนี้ถึง 10% คิดเปนมูลคา 18,000 ลานเหรียญสหรัฐ ซึ่งเปนมูลคา ทีม่ ากโขอยูส ำหรับประเทศไทยทีเ่ ศรษฐกิจขึน้ กับการสงออกถึง 65% ของรายไดประชาชาติ ตัวเลขนีจ้ งึ นำมาซึง่ ความคิดของพวกเราบางคน วา ถึงเวลาแลวทีจ่ ะตองพยายามสรางตลาดภายในใหเขมแข็งซึง่ ก็คง จะตองใชเวลา แตก็เปนเรื่องที่นาคิดและตองทำใหไดในอีกสัก 5-10 ปขางหนา ผมมีขอเสนอวา หากเราตองการที่จะทำเรื่องนี้ใหสำเร็จ เราตองเริ่มที่สรางผูบริโภคใหแข็งแรงขึ้นและวิธีทำก็คือการบังคับใช กฎหมายคุม ครองผูบ ริโภค การใหความรูแ กผบู ริโภคใหมคี วามสามารถ รู้งี้ 30

ในการเลือกบริโภคสินคาที่มีมาตรฐานและที่แนๆ คือเราเองทุกคนก็ เปนผูบริโภคดวย ดังนั้นจึงตองเริ่มที่ตัวเราเองกอนเปนแนแท วิกฤตทีเ่ กิดขึน้ ในขณะนีเ้ ปนเหตุใหเราจนลงทุกคน มากหรือ นอยตางกัน จึงตองทำความเขาใจโดยไมไปโวยวายใครเพราะภาพที่ ปรากฎขึ้นนี้จะทำใหเราเขาใจไดชัดเจนวาอำนาจรัฐประเทศอื่น ตางหากทีก่ ำลังกำหนดวิถเี ศรษฐกิจของเรา ดังนัน้ จึงไมตอ งไปโวยวาย หาเหตุวาทำไมรัฐไทยจึงชวยเราไดนอยนั่นเปนขอที่หนึ่ง สวนขอที่ สองก็คอื เราตองปรับเปลีย่ นวิธคี ดิ คือเราทุกคนตองพยายามชวยตัวเอง ใหมากที่สุด ตลอดจนองคกรภาคธุรกิจทั้งหลาย เชน สมาคมการคา ตางๆ จะตองเขมแข็งขึน้ เพือ่ แขงขันและตอสูก บั ปญหาทางเศรษฐกิจ ที่จะตองเกิดขึ้นอีก เนื่องจากเหตุการณวันนี้เปนเพียงหนังตัวอยาง เทานั้น จึงไมเชื่อวาโครงสรางเศรษฐกิจโลกจะแปรเปลี่ยนไปจากนี้ เพราะระบบปจจุบนั เอือ้ ประโยชนแกประเทศพัฒนาแลว ดังนัน้ พวกเขา คงไมมีความตั้งใจที่จะไปเปลี่ยนแปลงมัน ขอเนนวาองคกรภาคเอกชนดังกลาวสำคัญมากและตอง เสริมสรางศักยภาพใหแข็งแกรงขึ้นเพราะเราไมสามารถอาศัยรัฐไป แขงกับเอกชนตางชาติได เพราะรัฐมีขอจำกัดมากมาย คำตอบจึง อยูท เ่ี ราตองการพัฒนาและใหเอกชนแขงกับเอกชน โดยเฉพาะอยางยิง่ เอกชนในประเทศพัฒนาที่สามารถสรางความแข็งแกรง จนมีพลัง มหาศาลที่จะกำหนดกฎเกณฑการคาของโลกไดในปจจุบัน

31 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

12 เดือนอันตราย ธันวาคม 2551

ขาวสารเกี่ยวกับภาวะเศรษฐกิจทั่วโลกกำลังเปนที่นิยม มากกวาหลายๆ ปที่ผานมา เนื่องจากเหตุการณที่เริ่มตนจากการ ลมสลายของเศรษฐกิจภาคการเงินของสหรัฐ เราไดยนิ คำวา Subprime บอยครั้งเหมือนคำวา Obama ในชวงปที่ผานมา Subprime เปน ตนเหตุของการลมสลายทางเศรษฐกิจที่เริ่มตนจากสหรัฐและกำลัง กระจายไปทั่วโลก แตขณะเดียวกัน Obama ก็เปนความหวังของ ชาวสหรัฐวาจะเปนประธานาธิบดีคนตอไปที่จะสามารถเปลี่ยน (Change) และพลิกสถานการณได นโยบาย “เปลีย่ น” ของประธานาธิบดีสหรัฐคนใหมทเ่ี กีย่ วกับ การคาและเศรษฐกิจทีก่ ระทบประเทศคูค า ไดถกู นำเสนอ 2 ตอนทีแ่ ลว แตจะสรุปอีกครั้งดังนี้ :การนำเขาสินคา - ตองการใหมกี ารกำหนดมาตรฐานความปลอดภัยใหเขมงวดขึน้ - ตองการใหมีมาตรฐานสิ่งแวดลอมที่ดีขึ้น - ตองการใหมีมาตรฐานเพื่อดูแลแรงงานที่ดีขึ้น การปกปองตลาด - ตองการใหประเทศตางๆ เคารพและไมละเมิดทรัพยสิน ทางปญญาของสหรัฐ รู้งี้ 32

การคาทั่วไป - ตองการใหมีการทบทวนขอตกลงการคาเสรีที่สหรัฐจัดทำ กับกลุมประเทศในอเมริกากลาง (CAFTA) และกับแคนาดา และ เม็กซิโก (NAFTA) เนื่องจากสาเหตุภาวะตกงานเพิ่มขึ้น - ตองการใหประเทศทีส่ ง ออกสินคาไปสหรํฐเปลีย่ นนโยบาย โดยใหเพิม่ อัตราการบริโภคภายในใหมากขึน้ แทนทีจ่ ะพึง่ การสงออก อยางที่เปนอยูในปจจุบัน จากการติดตามการแกปญหาเศรษฐกิจของสหรัฐในสมัย รัฐบาลบุชจะเห็นวาแนวทางเหลานีก้ ำลังนำไปสูน โยบายของโอบามา (จะโดยบังเอิญหรือไมกต็ าม) ยกตัวอยางเรือ่ งการชวยเหลืออุตสาหกรรม รถยนตโดยมีเงื่อนไขเนนการแขงขันกับอุตสาหกรรมรถยนตคายอื่น อยางญี่ปุนและเกาหลี สิ่งที่คาดหวังวาจะตามมาคือ นอกจากการใช มาตรการอุดหนุนทางการเงินแลวยังจะมีมาตรการการปกปองตลาด ภายในประเทศเกิดขึ้นดวย มาตการการปกปองตลาดภายในประเทศจึงเปนสิง่ ทีเ่ ราตอง ติดตามตัง้ แตนต้ี อ ไปอีกอยางนอย 12 เดือนซึง่ เปนตัวเลขประมาณการ เนือ่ งจากการดำเนินการในดานกฎระเบียบตางๆ จะตองใชเวลา เชน การปรับเปลีย่ นงบประมาณ (การอุดหนุนสินคาเกษตรและอุตสาหกรรม) การสอบสวนการทุมตลาด (Anti-Dumping) หรือการใชมาตรการ ปกปอง (Safeguard) เปนตน ประเทศไทยจะตองเฝาติดตามความ เคลื่อนไหวของสหรัฐและประเทศในยุโรปและญี่ปุน ซึ่งเปนกลุมที่ นำเขาสินคาจากไทยอยางใกลชดิ เพราะมีศกั ยภาพยสงู ในการประดิษฐ มาตรการที่เปนอุปสรรค ทางการคาไดอยางมีประสิทธิภาพ 33 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

มาตรการที่กลาวมาขางตนหรือที่เราเรียกวา Non-Tariff Barriers (NTBs) ทีม่ กี ารคาดการณวา จะถูกนำมาใชเพิม่ ขึน้ จากหัวขอ ที่ทบทวนไวขางตนคือ การเพิ่มอัตราภาษีนำเขาสินคาใหเต็มเพดานที่ผูกพันไวใน WTO ตอสินคาทีเ่ รียกเก็บ (Applied Rate) ต่ำกวาทีผ่ กู พัน (Bound Rate)ไว เชนผูกพันไว 20% แตขณะนี้เรียกเก็บเพียง 5% เปนตน การเพิ่มการอุดหนุนสินคาเกษตรในอัตราที่ไมเกินที่ผูกพัน ไวใน WTO เชนกัน ในประเด็นนี้ก็อยากจะเตือนสหรัฐวามาตรการ นี้มีชองโหวมากมาย เชน แทนที่จะชวยเฉพาะเกษตรกรจริงกลับไป เกิดอานิสงคแกเกษตกรร่ำรวย เชน นาย David Rockefeller เนือ่ งจากเปนเกษตรกรฟารมขนาดใหญ (ฟารมขนาดใหญมเี พียง 10% แตไดรบั เงินอุดหนุนถึง 72% --ตัวเลขของ Environmental Working Group) มาตรการดานความปลอดภัยตอการนำเขาสินคาจากทาเรือ ตางๆ ซึ่งตองมีการตรวจสอบเพื่อหลีกเลี่ยงการกอการรายตอสหรัฐ เชน การขนสงอาวุธหรืออุปกรณทำใหเกิดคาใชจายและอุปสรรคตอ ประเทศกำลังพัฒนาบางประเทศเปนอยางมาก เนือ่ งจากตองเพิม่ ทัง้ ตนทุนการตรวจสอบและศักยภาพของบุคคลากรดวย มาตกรการการตรวจสอบสินคาทีใ่ ชประโยชนได 2 ลักษณะ (Dual Use) เชน เคมีภัณฑบางชนิดถูกใชในอุตสาหกรรมการผลิต แตขณะเดียวกันตัวมันเองอาจถูกนำไปใชเปนสวนหนึ่งของอาวุธก็ได ขณะนี้กำลังมีการทำบัญชีสินคาเหลานี้ซึ่งก็คาดหวังไดวาจะตอง มาตรการที่เปนอุปสรรคตอการคาอยางแนนอน สรุปในภาพรวมจะเห็นวาการสงออกสินคาจะมีอุปสรรค รู้งี้ 34

มากขึ้นดวย 2 สาเหตุคือตลาดในตางประเทศหดตัวเนื่องจากภาวะ เศรษฐกิจและการปกปองตลาดที่จะตองเพิ่มขึ้นเพราะตองการให อุตสาหกรรมของตนแขงขันกับสินคานำเขาได เชน กรณีของรถยนต สหรัฐที่กลาวมา สิ่งที่นาคิดสำหรับประเทศไทยคือจะใชอาวุธอะไร ในการฟนฝาอุปสรรคเหลานี้? เชนจะลดตนทุนการผลิตอยางไร? พรอมทัง้ เพิม่ ศักยภาพของตัวสินคาเพือ่ เอาชนะมาตรการการปกปอง ดังกลาวดวยอยางไร? และขณะเดียวกันก็สามารถปกปองตลาดภายใน ประเทศเพือ่ ใหสนิ คาไทยขายแขงกับสินคานำเขาอยางไร? เนือ่ งจาก การขยายตัวเศรษฐกิจภายในประเทศเปนเปาหมายที่สำคัญ เพราะ มีสัดสวนเกือบ 50% ของ GDP เลยทีเดียว คำตอบก็คือ :1. พิจารณาจัดการมาตรการการอุดหนุนสินคาเกษตรใหม โดยการวางแผนและมาตรการพรอมกับจำนวนเงิน ”ลวงหนา” ฤดู การผลิตซึ่งจะเปนผลใหเกิดการวางกลยุทธและยุทธศาสตรแกไข เกิดขึ้นไดทันฤดู 2. ทบทวนสินคาเกษตรทีไ่ ดรบั การปกปองภายใตโควตา 23 รายการใหม เนื่องจากสินคาบางรายการนำเขานอยกวาที่ปกปองไว หรือมากกวาที่ปกปองไวมากมาย ทำใหเกิดอุปสรรคในการจัดการ ของรัฐบาลและเอกชน ขณะเดียวกันเสนอใหพิจารณาสินคาที่ตอง การปกปองใหมภายใตกรอบการเจรจารอบ DOHA ซึ่งกำลังมีการ เจรจาในเรื่องนี้ที่เรียกวา Special Products 3. ชวยเหลือ SMEs ทัง้ ภาคบริการและสินคาใหเพิม่ ศักยภาพ การผลิตและเชื่อมโยงกับขบวนการผลิตทั้งหมดเพื่อเพิ่มศักยภาพ การผลิตทั้งหวงโซในดานตนทุนและการปกปองสังคม สิ่งแวดลอม หากทำสำเร็จเราจะตอบมาตรการ “การสืบยอนกลับ” (Traceability) 35 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

และมาตรการดานสังคมและสิ่งแวดลอมตางๆ ได 4. เพิม่ ศักยภาพของหนวยงานทีท่ ำงานดานมาตรฐานสินคา อุตสาหกรรมและเกษตรและอาหารใหมากขึน้ พรอมทัง้ บังคับใชกฎหมาย คุมครองผูบริโภคอยางมีประสิทธิภาพควบคูไปกับขอ 3 ขางตน สิ่งที่กำลังจะเกิดขึ้นเปนโจทยที่ไมสามารถทำไดโดยรัฐบาล ฝายเดียวแตจะตองรวมมือกันระหวางรัฐและเอกชนภาคธุรกิจ จึงขอเสนอวาใหเริ่มตนดวยการวางแผนรวมกันเปนรายกลุมสินคา และเชื่อมโยงไปยังหนวยงานของรัฐที่เกี่ยวของทั้งหมด เชน การ เชื่อมโยงผลิตภัณฑกวยเตี๋ยวนั้นก็ตองเริ่มตนตั้งแตโรงงานลงไปถึง ผูโรงสี ชาวนาและรวมถึงผูผลิตหีบหอ (Packaging) ตลอดจน สำนักงานอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข และสำนักงานมาตรฐาน สินคาเกษตรและอาหารแหงชาติกระทรวงกระเกษตร เปนตน เห็นไหมครับวาความคาดหวังของคนอเมริกันตอรัฐบาล โอบามาเปนความคาดหวังที่ตรงกับเหตุการณในสหรัฐและเชื่อมโยง ลงมาถึงประเทศไทยไดโดยอัตโนมัติซึ่งเปนเรื่องที่ไมบังเอิญอยาง แนนอนหากเรารูความหมายของคำวาโลกาภิวัตน

รู้งี้ 36

ยุคแหงการปกปองการคา กุมภาพันธ 2552

มีขาวชิ้นหนึ่งเมื่อวันที่ 26 มกราคม 2009 ที่อังกฤษ ซึ่ง สรุปไดวาประเทศทั้งหลายที่มีปญหาเรื่องความเชื่อถือ (credit) ทาง การเงินหรือขาดแคลนเงินไดเริ่มใชวิธีการซื้อขายสินคาโดยการ แลกเปลี่ยนสินคากับสินคาหรือเรียกวา barter trade โดยเฉพาะ การจัดหาสินคาเกษตรและอาหาร สัญญาซือ้ ขายหลายสัญญามีมลู คา ตั้งแต 5 ลานเหรียญสหรัฐถึง 500 ลานเหรียญสหรัฐ เหตุการณ ที่เกิดขึ้นนี้เปนเครื่องพิสูจน็วาไดเกิดผลกระทบอยางแทจริงแลวตอ ประเทศยากจนและกำลังพัฒนาเหลานี้หลายประเทศ เชน รัสเซีย มาเลเซีย เวียตนาม และโมรอคโค เปนตน การคาแบบแลกเปลี่ยนสินคากันระหวางสองประเทศนี้ ไมใชเรือ่ งใหม ในความเปนจริงแลวเปนการซือ้ ขายสินคายุคเริม่ ตนๆ ของมนุษยชาติก็ไดเนื่องจากยังไมไดมีวิวัฒนาการของตัวกลางของ การแลกเปลี่ยนหรือเงิน ในหลายปกอนหนานี้ประเทศไทยก็เคยใช มาตรการนีใ้ นการแลกเปลีย่ นขาวสารกับเครือ่ งบินทีใ่ ชในการเกษตร กับประเทศอินโดนีเซีย อยางไรก็ตามมาตรการนีไ้ มสามารถใชไดเปน เวลานานและครอบคลุมสินคาทุกชนิดแตเปนประโยชน ในขณะที่ ประเทศหนึ่งหรือหลายประเทศกำลังประสบปญหาทางการเงิน ภาวะวิกฤตเศรษฐกิจโลกเปนเหตุใหเกิดการนำมาตรการนี้ กลับมาใชใหมซึ่งพิสูจนและยืนยันวากฎระเบียบการคาที่ประเทศ สวนใหญตกลงกันยังไมสามารถบรรลุเปาหมายอยางแทจริง แมจะ มีการลดอุปสรรคทางการคาสินคาไปเปนอันมากทัง้ ในกรอบขอตกลง 37 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ในองคการการคาโลกและเขตการคาเสรีมากมายทั่วโลกกวา 200 ขอตกลงเพราะตัวบทกฎหมายและการบังคับใชกฎหมายในแตละ ประเทศยังมีความแตกตางกันมากและคงจะตองใชเวลาอีกนาน กวาระบบเสรีทางการคาจะบรรลุเปาหมายหรืออาจจะไมมวี นั เกิดขึน้ เลยก็ได ในชวงเวลาเดียวกันนีข้ า วรอนๆ ทีเ่ ราไดรบั ทราบตอเนือ่ งกัน ก็คือ มีการออกมาเรียกรองวาประเทศทั้งหลายไมควรปกปองตลาด (Protection) ซึ่งหมายถึงการเพิ่มมาตรการใหมๆ ทั้งเรื่องมาตรฐาน สินคา การใชกฎหมายปกปองการทุมตลาด (Anti-Dumping Law) การใชมาตรการปกปอง (Safeguard) ขอเรียกรองเหลานี้ สวนใหญ จะมาจากประเทศทีพ่ ฒ ั นาแลวและโดยฉพาะประเทศจีน จะถูกเรียกรอง มากที่สุดใหเลิกมาตรการปกปองตลาดโดยเนนโจมตีไปที่กลไกอัตรา แลกเปลี่ยนของเงินหยวนซึ่งถูกกลาวหาวา ออนเกินไป รัฐมนตรีคลัง สหรัฐคนปจจุบันถึงกับใชคำวาจีน “บิดเบือน” (Manipulating) อัตราแลกเปลี่ยนเงินหยวนจนเกือบจะเปนชนวนใหเกิดปญหาทาง การเมืองใหญโต อยางไรก็ตามก็มีขาววาประธานาธิบดีสหรัฐตองโทรศัพท สายตรงไปคุยกับประธานาธิบดีของจีนเพือ่ ยุตเิ รือ่ งรอนไประดับหนึง่ สวนจีนเองก็รตู วั ดีวา ตนจะตองทำอะไรบางอยางเพือ่ บรรเทา แรงกดดันจากนานาประเทศในเรือ่ งดุลการคา ดังนัน้ นายกรัฐมนตรีจนี จึงประกาศทีอ่ งั กฤษในชวงทีไ่ ปเยือนหลังการประชุม World Economic Forum ที Switzerland วาจะจัดการใหมกี ารซือ้ สินคาและเทคโนโลยี จากประเทศในยุโรปใหมากขึน้ ในขณะเดียวกันนายกรัฐมนตรีองั กฤษ ก็ประกาศวาจะขยายการสงออกไปจีนใหเพิม่ ขึน้ หนึง่ เทาตัวจาก 5 พัน รู้งี้ 38

ลานปอนดเปน 10 พันลานปอนดภายใน 18 เดือนขางหนานี้ ในทางตรงกันขามทางดานสหรัฐเองก็มขี า วออกมาหลายชิน้ เชน รัฐบาลจะสงเสริมแกมบังคับใหบางสาขาธุรกิจตองซื้อสินคาที่ ผลิตภายในประเทศเพิม่ ขึน้ หรือเรียกวา Buy American ซึง่ ก็ไดรบั การ วิพากษวจิ ารณอยางมากวาเปนมาตรการปกปองตลาดดีๆ นีเ่ อง (ในชวง วิกฤตเศรษฐกิจตั้งแตป พ.ศ. 2540 รัฐบาลไทยไดประชาสัมพันธให ลดการดืม่ ไวนนำเขาเปนเหตุใหบางประเทศในยุโรปออกมาโจมตีวา เปนการสรางมาตรการกีดกันทางการคา) และเริม่ มีคนสงสัยวาอเมริกา ยุคใหมกำลังสับสนกับการบริหารจัดการเศรษฐกิจวาจะยึดปรัชญา อะไรระหวางเสรีนยิ มกับปกปองนิยม เพราะมาตรการตางๆ ทีร่ ฐั บาล ประกาศใชในชวงวิกฤตเศรษฐกิจ เปนมาตการทีเ่ ปนการปกปองทัง้ สิน้ นับตั้งแตการนำเงินเขาชวยสถาบันการเงินโดยรัฐเขาไปถือหุน การ ชวยเหลืออุตสาหกรรมยานยนต มาตรการเหลานี้กำลังถูกตีความวา อาจเปนการใหการอุดหนุนภาคเอกชนโดยรัฐ ซึ่งขัดกับขอตกลงใน องคการการคาโลกหรือไม? เรื่องราวทั้งหมดที่กำลังเกิดขึ้นแสดงใหเห็นวทุกประเทศ ตางเห็นแกตัวกันทั้งนั้นหลังวิกฤตเศรษฐกิจ คือ ตองการใหประเทศ อื่นเปดตลาดแตในทางตรงกันขามตนเองก็ตองการปดตลาดเพื่อให บรรลุเปาหมายเดียวคือใหไดดุลการคากลับคืนมาใหเร็วที่สุด แลวประเทศไทยกำลังทำอะไรอยูบาง? ดุลการคาของเรา เริม่ ขาดดุลตัง้ แตปลายปทแ่ี ลว ตัวเลขการสงออกลดลงอยางตอเนือ่ ง และขาวลาสุดไทยไดเขาสูภ าวะเงินเฟอติดลบทีม่ โี อกาสนำไปสู “ภาวะ ราคาลด” หรือเงินฝด (deflation) ซึ่งจะเกิดขึ้นพรอมกับภาวะการ จางงานที่ลดลง ราคาสินคาลดลงเพระอุปสงคโดยรวมลดลง วิธีที่ 39 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

รัฐบาลแกกค็ อื ใหมกี ารเพิม่ การสงออกสินคามากขึน้ เพิม่ เม็ดเงินการ ลงทุนจากภาครัฐเพื่อกระตุนอุปสงคโดยรวม แตดูเหมือนวาความ เปนไปไดตอนนี้คือการใชจายของรัฐเทานั้นซึ่งก็เห็นไดจากการออก มาตรการทั้งการคลังและการเงินมากมาย จึงตองคอยดูกันตอไปวา มาตรการเหลานี้ตรงเปาประสงคเพียงใดซึ่งตองใชเวลาอยางนอย 6 ถึง 12 เดือนจากวันนี้ สิ่งที่ผมเปนหวงมากก็คือการสงออกสินคาที่ถูกกระทบจาก เหตุการณดังกลาวขางตนเพราะประเมินไดวาประเทศนำเขาสินคา จากไทยทั้งสามแหลงคือ สหรัฐ ยุโรป และญี่ปุน คงใชมาตการ ปกปองเพิ่มมากขึ้น อาเซียนรวมทั้งจีนแมจะเปนตลาดสงออกใหญ ของเราแตประเทศเหลานีก้ ถ็ กู กระทบจากวิกฤตเชนกัน จึงขอใหทำใจ และประคองตัวใหอยูรอดใหไดในชวงเวลาวิกฤตนี้และใหถือวาเปน บทเรียนใหมอีกชิ้นหนึ่งที่ย้ำใหเห็นวาเราตองเริ่มคิดที่จะปรับเปลี่ยน โครงสรางการผลิตสินคาและบริการของเราครั้งใหญใหทันกับการ เปลี่ยนแปลงของโลกที่เราไมอาจควบคุมไดเพราะจะมีปญหาที่ตาม มาติดๆหลังจากนี้ตอไปอีกก็คือ กระบวนการผลิตสินคาและบริการ ที่จะตองไมเพิ่มปญหาใหกับ 3 สิ่งตอไปนี้คือ 1. น้ำที่มีปริมาณจำกัด 2. ความมั่นคงทางพลังงาน และ 3. การเปลี่ยนแปลงของบรรยากาศ โลก บริษัทใดที่คิดคำตอบไดกอนยอมจะรอดพนจากวิกฤตครั้ง ตอไปซึ่งจะตองเกิดขึ้นอยางแนนอน เพราะประวัติศาสตรไดบันทึก ไวแลววาวิกฤตเศรษฐกิจโลกจะเกิดขึ้นเปนชวงๆคลายๆระลอกคลื่น ยาวที่บางชวงก็ทิ้งระยะหางเปนเวลา 40-60 ป บางชวงก็สั้นกวานั้น เรียกวา Kondratiev Waves รู้งี้ 40

อาเซียน 10 มีนาคม 2552

ชวงเวลานีเ้ ปนชวงวิกฤตเศรษฐกิจทัว่ โลกซึง่ คาดการณวา จะ กินเวลานานอยางนอย 2 ปจึงจะฟนกลับขึ้นมาเหมือนเดิม บางคน ใหชื่อภาวะในขณะนี้เรียกวา Reversed Globalization ขอแปลวา ภาวะสวนกลับของโลกาภิวัตนซึ่งคงหมายถึงภาวะโลกาภิวัตนสะดุด และเดินถอยหลัง เปนเหตุใหประเทศตางๆ ผลิตนโยบายปกปองการคา ในรูปแบบตางๆ ขณะเดียวกันกลุม ประเทศอาเซียน 10 ไดประชุมระดับผูน ำ เมื่อปลายเดือนกุมภาพันธตอเนื่องถึงตนเดือนมีนาคม 2552 เพื่อ ยืนยันความรวมมือในสามเสาหลักคือ 1. ความมั่นคง 2. เศรษฐกิจ และ 3. สังคมและวัฒนธรรม ซึ่งเปนการสวนทางกับ Reversed Globalization จึง ทำใหมคี ำถามวาโอกาสทีจ่ ะทำไดเร็วและสำเร็จนัน้ มีมากนอยแคไหน และอยางไร? มีทา นผูร ทู ศ่ี กึ ษาประวัตศิ าสตรการรวมตัวของประเทศ ตางๆโดยเฉพาะกรณีหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 วา “ความสำเร็จของ การรวมกลุมประเทศนั้นจะไมเกิดขึ้นหากไมมีประเทศมหาอำนาจ อยางเชนสหรัฐเขามามีบทบาทดวย เห็นไดจากตัวอยางของสันนิบาตชาติ (League of Nations) ที่กอตั้งขึ้นหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่ง ลมเหลวเพราะขาดสมาชิกอยางประเทศสหรัฐ” 41 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

อาเซียนกำลังจะพิสจู นวา ประวัตศิ าสตรไมจำเปนตองซ้ำรอย ตัวเอง (History Repeats Itself) แมสิ่งทาทายและอุปสรรคจะ มากมาย แตอาเซียนจะตองทำใหสำเร็จและในสวนของประเทศไทย ก็คงจะตองทำใหสำเร็จเชนกัน ความทาทายในสวนของเสาเศรษฐกิจมีดังตอไปนี้:1. การคาสินคาและอุปสรรคในเรือ่ งภาษีและมาตรการทีไ่ มใช ภาษี ความเขาใจของกรอบอาเซียนยังไมทั่วถึงในทุกระดับของ การผลิตและบริการ การเตรียมการเพื่อเจรจาที่มีเพียงรัฐและภาค ธุรกิจเขารวมนั้นไมเพียงพอ ดังนั้นจึงเปนภาระของทั้งรัฐและองคกร ธุรกิจจะตองทำงานอยางตอเนื่องจนกระทั่งผูประกอบการทุกคนที่ อยูใ นหวงโซการผลิตเขาใจตรงกันภายในเวลาอันสัน้ ภายใน 1 ปจากนี้ เชน ผลกระทบจากกำหนดการลดภาษีนำเขาสินคาระหวาง 10 ประเทศ การผลิตสินคาเพื่อใหไดถิ่นกำเนิดสินคาเพื่อจะไดรับผลประโยชน จากการลดภาษี และการเตรียมการเพือ่ หลบหลีกผลกระทบจากระบบ การปกปองการคาทีไ่ มใชภาษีอน่ื ๆหรือทีเ่ รียกวา Non-Tariff Barriers ซึ่งมีตัวเลขรวมกันทั้งหมด 10 ประเทศโดยประมาณถึง 500 กวา รายการ ซึ่งสวนใหญจะเปนเรื่องมาตรการการจัดการโควตานำเขา มาตรการศุลกากร มาตรการอุปสรรคดานเทคนิค สุขอนามัยและ สุขอนามัยพืช อาเซียนจะขจัดอุปสรรคเหลานี้ใหหมดไปตามเจตนารมณ ไดอยางไร หรือเปนเรื่องที่เปนไปไมไดเพราะผูบริโภคจะตองไดรับ การพัฒนาขึน้ เรือ่ ยๆ ความตองการสินคาทีป่ ลอดภัยจะมีมากขึน้ อยาง รู้งี้ 42

ตอเนือ่ งและจะขยายขอบเขตไปจนถึงการเรียกรองใหตอ งผลิตสินคา เพื่อปกปองสังคมและสิ่งแวดลอมมากขึ้น เชน การรักษาสิ่งแวดลอม น้ำ และ พลังงาน ดังนัน้ โครงสรางการผลิตสินคาจะตองมีการเปลีย่ นแปลงเพือ่ ตอบสนองตอสิง่ เหลานี้ นอกจากนัน้ โครงสรางองคกรและการบริหาร สถาบันรัฐและเอกชนก็จะตองปรับเปลี่ยนเชนกันเพื่อผลิตสินคาที่ สามารถตอบความตองการของประชาชนในอาเซียนและของโลก สมาคมการคามีหนาที่ที่จะตองเตรียมเงินทุนและบุคลากร ในการทำความเขาใจและเพิ่มศักยภาพในการผลิตใหกับสมาชิกโดย การลงมือทำงานตั้งแตวันนี้เปนตนไป 2. การลงทุนและการเคลื่อนยายคน เพื่อใหการเปดตลาดมีความสมบูรณในอนาคต อาเซียน 10 ไดวางพิมพเขียวอยางตอเนื่อง ดังนั้นหัวขอนี้จึงเปนเรื่องที่จะตอง ติดตามอยางใกลชดิ สาขาการลงทุนทีม่ กี ารเสนอใหสมาชิกลงทุนใน กลุมไดสูงถึง 70% ของทุนจดทะเบียนคือการทองเที่ยว การบิน โทรคมนาคม และ ธุรกิจสุขภาพ ขอสังเกตก็คือวาหากมีบริษัทใน ประเทศที่ 3 เชนสหรัฐไปลงทุนในประเทศที่เปนสมาชิกอาเซียน เชน สิงคโปร และขยายการลงทุนเขามาในไทยในฐานะที่เปนบริษัท ในอาเซียน (Foreign Owned ASEAN Based) ก็จะไดประโยชน จากขอตกลงนีโ้ ดยอัตโนมัตเิ พราะขอตกลงในอาเซียนไดเกีย่ วโยงไปถึง เงื่อนไขในขอตกลง GATS (มาตรา 6) ใน WTO ที่อนุญาตใหทำได ดังนัน้ ธุรกิจทีม่ ที นุ สูงจากประเทศนอกอาเซียนก็จะมีโอกาสที่ จะเขาลงทุนในตลาดอาเซียน เราจะใชประโยชนจากเงือ่ นไขนีอ้ ยางไร?

43 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

คำถามก็คอื ธุรกิจของไทยทีเ่ ปนเปาหมายของบริษทั ทุนใหญขา มชาติ ที่มีความตองการจะเขามาลงทุนในตลาดอาเซียนแตไมสามารถ เขามาไดในปจจุบันก็สามารถที่จะมาใชประโยชนจากขอตกลงของ อาเซียนไดในอนาคตอันใกลนี้ หากเราไมมีมาตรการถวงเวลาหรือ ปกปอง ประเด็นนี้จึงตองมีการศึกษาเพิ่มเติมอยางรีบดวนตอไป การตกลงในการเคลื่อนยายคนครอบคลุมเฉพาะแรงงานมี ฝมือ (Skilled Labor) และมีการทำขอตกลงรับรองรวมกันหรือ Mutual Recognition Arrangement (MRA) ในอาชีพเฉพาะ คือ วิศวกร สถาปนิก เปนตน ซึ่งนาจะเปนผลดีกับไทย เพราะจะทำให การเดินทางไปประกอบอาชีพสะดวกขึน้ เพียงแตเราตองมีมาตรการ ในประเทศอยางไรเพื่อปองกันการไหลของมันสมอง เชน นายแพทย เหมือนที่เราเคยกลัววาจะสรางแพทยไมพอในชวงที่เจรจาขอตกลง การคาเสรีกับญี่ปุนในกรอบ JTEPA (ไทยไดชะลอการทำขอตกลง เรื่องแพทย ทันตแพทยและบัญชีออกไป) คำถามนีก้ ค็ อื เรากลัวไหมหากวาการไหลออกของแรงงานฝมอื จะมีมากกวาแรงงานไรฝมือที่ไหลเขาไทยเหมือนที่เกิดขึ้นในเวลานี้? ไมมขี อ ตกลงใดทีส่ มบูรณแตสง่ิ ทีส่ ำคัญก็คอื หลังจากมีขอ ตกลง แลวผูลงนามจะตอง “สงมอบ” ใหไดในเวลาที่กำหนดอยางไร? ในขณะที่โลกกำลังแกวิกฤตอยูนั้นอาเซียนไดเขียนขอตกลง ที่สรางโอกาสใหกับทุกประเทศ ดังนั้นผูนำของไทยในทุกภาคสวน จีงมีภาระและความรับผิดชอบตองทำงานตอเนือ่ งพรอมๆ กันเพือ่ ให บรรลุเปาหมายอยางแทจริงภายในเวลาทีก่ ำหนดโดยทีไ่ มจำเปนตอง มีประเทศมหาอำนาจมาเปนสมาชิกหรือหุนสวนเพราะเขาเหลานั้น กำลังเรงแกปญหาของตนเองอยูทุกวินาที รู้งี้ 44

การเจรจารอบโดฮา กับการปกปองตลาด เมษายน 2552

ไมมีหลักฐานยืนยันวาการลมสลายของเศรษฐกิจภาคการ เงินของสหรัฐเปนผลมาจากการเปดเสรีทางการคา แตเปนเรื่องการ กำกับ ตรวจสอบ และขอกฎหมายของสหรัฐเองทีห่ ละหลวม ขาดแคลน และไมทันเกมของภาคธุรกิจ แตนาย Pascal Lamy1 เลขาธิการ องคการการคาโลกก็ยังพยายามพูดในที่ตางๆ วาเหตุการณดังกลาว จะไมเกิดขึ้นหากการเจรจาการคารอบโดฮาประสบผลสำเร็จ ยิ่งไป กวานั้นยังไดพูดอีกวาการปกปองตลาดที่เปนผลจากวิกฤติเศรษฐกิจ ในรอบนีจ้ ะไมเกิดขึน้ หากการเจรจารอบโดฮาประสบผลสำเร็จเชนกัน การปกปองตลาดหลังจากเกิดวิกฤติเปนเรือ่ งปกติ เพราะทุก ประเทศตองใชมาตรการกระตุน เศรษฐกิจภายในประเทศ ซึง่ หมายถึง การพยายามทีจ่ ะใหผบู ริโภคซือ้ สินคาทีผ่ ลิตในประเทศภายใตเงือ่ นไข ของขอตกลงการคาเสรีทุกกรอบอยูแลว ไมมีประเทศใดสามารถ ประกาศมาตรการปกปองพิเศษแตกตางโดยไมไดมีการตกลงไวกอน พูดงายๆก็คือวาทุกประเทศสามารถปกปองตลาดภายใตขอตกลงฯ ซึ่งสิ่งเหลานี้เกิดขึ้นตลอดเวลากอนวิกฤติเศรษฐกิจดวยซ้ำไป การเจรจารอบโดฮาจะสำเร็จหรือไมกต็ ามการปกปองตลาด ก็เกิดขึ้นอยูตลอดเวลาภายใตกติกาขอตกลงการคาโลกซึ่งเปนไป ตามเหตุผลหลักๆ ดังนี้ 1. ระดับการพัฒนาที่แตกตางกัน ประเทศกำลังพัฒนาและ 45 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ดอยพัฒนาตองการตลาดสงออกและการลงทุนจากประเทศพัฒนา แลว ภาษาการตลาดเรียกวา “buyer’s market” 2. หัวขอการเจรจาทุกหัวขอไดถกู กำหนดโดยประเทศพัฒนา แลว เชน การลดภาษีนำเขาสินคาซึ่งประเทศกำลังและดอยพัฒนา มีอตั ราเฉลีย่ ทีส่ งู กวา(จึงเกือบจะเปนการลดฝายเดียว) หรือ การจัดซือ้ จัดจางโดยรัฐ การลงทุน การปกปองทรัพยสนิ ทางปญญา โดยเฉพาะ เรือ่ งสิง่ บงชีท้ างภูมศิ าสตรจะเปนเรือ่ งทีช่ ดั เจนทีส่ ดุ ถึงความแตกตาง ระหวางสามกลุมประเทศดังกลาวเปนอยางดี 3. การเจรจาไมเปนประชาธิปไตยและโปรงใสตัง้ แตกอ นจบ รอบ Uruguay ดวยซ้ำไป เชน ประเด็นการอุดหนุนสินคาเกษตรที่ เจรจากันแคสองกลุมประเทศคือ สหรัฐและอียู 4. เนือ่ งจากการพัฒนาของประเทศตางๆ ตองดำเนินไปอยาง ตอเนื่องเพื่อสรางศักยภาพของผูบริโภคและปกปองสิ่งแวดลอมและ สังคม ดังนัน้ มาตรการใหมๆ ยอมจะตองถูกผลิตออกมาเพือ่ ตอบสนอง สิ่งเหลานี้ซึ่งเปนมาตรการกีดกันการคาโดยปริยาย เพราะประเทศ กำลังและดอยพัฒนาไมสามารถเรงศักยภาพใหทนั กับการเปลีย่ นแปลง เหลานี้ มาตรการที่ไมใชภาษีที่นำมาใชจึงเปนปกติ จึงอยากใหคิดใน เชิงบวกวาสิ่งเหลานี้เปนผลจากการพัฒนาของอุตสาหกรรม สังคม และ ผูบริโภค 5. แมข อตกลงที ่เ รี ยกว า Special and Differential Treatment ที่ใหประเทศพัฒนาใหความชวยเหลือแกประเทศกำลัง และดอยพัฒนา แตในความเปนจริงก็ไมใชสิ่งที่ไดรับการดำเนินการ อยางจริงจังโดยเฉพาะการเพิ่มศักยภาพเพื่อการแขงขัน เนื่องจาก เงินนอยและความจริงใจก็นอย รู้งี้ 46

โจทยของการคา การลงทุนที่เกิดขึ้นใหมจากวิกฤติน้ำมันใน ปทแ่ี ลวทีข่ น้ึ ไปถึงบารเรลละ USD147 นัน้ ทำใหเกิดปญหาเรือ่ งความ มัน่ คงทางอาหารเปนเหตุใหประเทศอยางเกาหลี ซาอุดอิ าเรเบีย ตอง หาเชาพืน้ ทีเ่ พาะปลูกสินคาเกษตรในประเทศรัสเซียและแถบอัฟริกา คำถามก็คือวา ผลิตผลที่ไดจะถูกนำเขาไปประเทศเกาหลี หรือซาอุอาเรเบียเทานัน้ หรือสงออกไปประเทศทีส่ ามดวย หากนำเขา ไปยังประเทศผูล งทุนเพือ่ รักษาความมัน่ คงทางอาหารแลวภาษีนำเขา จะเปนเทาไหร? จะขัดกับขอตกลงในรอบโดฮาที่กำลังเจรจาอยูหรือ เปลา? หรือเกาหลีจะตองทำ FTA กับประเทศที่ไปลงทุนเพื่อใหได สิทธิพิเศษทางภาษี? อยางไรก็ตามหัวขอการเจรจารอบโดฮาก็ยังวนเวียนอยูกับ การลดภาษีนำเขา การเปดตลาดสินคาบริการ (สำหรับรอบนี้ผมมี ความมัน่ ใจวาประเทศพัฒนาแลวคงไมเรียกรองการเปดตลาดการเงิน และธนาคารเหมือนทีผ่ า นมาเพราะวิกฤติครัง้ นีเ้ กิดจากตัวเองเปนเหตุ ดังนั้นตองไปจัด “บาน” ใหเรียบรอยกอน) ผมเห็นวาการเจรจารอบโดฮาไมไดแกปญ  หาการปกปองตลาด ที่เกิดขึ้นอยางแนนอน เพราะโจทยกับคำตอบอยูกันคนละระดับ ดังกลาว ดังนั้น ไมวาจะมีรอบโดฮาหรือไมก็ตามประเทศก็จะตอง เดินหนาตอไปเพื่อสรางความมั่งคั่งอยางสมดุลบนโครงสรางพื้นฐาน ของเราเองคือธุรกิจสองกลุมและหนึ่งเงื่อนไขดังตอไปนี้ กลุมสินคาและบริการ 47 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เราตองทบทวนวากลุมเกษตรและอาหารและอุตสาหกรรม การทองเที่ยวจะเปนกลุมอันดับแรก (first priority) ในการจัด โครงสรางการผลิตอยางไรใหแขงขันไดในทุกบรรยากาศและวิกฤติโลก ในอนาคต การจัดกลุมสินคาเปนหวงโซการผลิตทั้งระบบ โดยมี วิทยาศาสตรเปนตัวเสริมจะทำไดเร็วแคไหน (ถึงเวลาแลวทีก่ ระทรวง วิทยาศาสตรจะตองถูกนำเขามามีสว นรวมในการพัฒนาภาคการผลิต และบริการใหเปนสวนหนึ่งของกระทรวงเศรษฐกิจ) อุตสาหกรรม การทองเที่ยวนั้นเปนจุดเดนของเราและเรามีโครงสรางที่ดีอยูแลว แตตองพัฒนาใหดีขึ้นและหากเราทำสำเร็จก็จะเปนประโยชนใน ดานพัฒนาสังคมดวย เพราะไมมนี กั ทองเทีย่ วคนไหนอยากจะไปเทีย่ ว ประเทศที่มโี จร คนติดโรค คนโกง คอรรัปชั่นแนนอน สิ่งเหลานี้ ตองหมดไปการทองเที่ยวจึงจะพัฒนาได เงื่อนไข ชาตินิยม (Nationalism) เราเคยพูดกันเรื่องบริโภคสินคาภายในประเทศใหมากขึ้น ซึ่งเปนเรื่องถูกตอง ดังนั้น เราตองพัฒนาผูบริโภคใหมีความรูและ เรียกรองผูผ ลิตใหผลิตสินคาทีด่ มี มี าตรฐาน เราตองบังคับใชกฎหมาย ความรับผิดตอความเสียหายที่เกิดขึ้นจากสินคาที่ไมปลอดภัยหรือ เรียกวา Product Liability Law ซึ่งประกาศใชเมื่อเดือนกุมภาพันธ นี้อยางเขมงวด ผูผลิตสินคาจะตองไปศึกษากฎหมายนี้ซึ่งจะชวยให ทานพัฒนาสินคาได หากติดขัดปญหาเรื่องเงินเพื่อการลงทุนเพิ่มก็ สามารถปรึกษากระทรวงอุตสาหกรรมหรือแหลงเงินอื่นของรัฐได คนไทยพรอมและตองการชวยคนไทยดวยกันอยูแลว แตจะไปบังคับ รู้งี้ 48

ใหเขาซื้อของไมดีและราคาแพงก็คงเปนไปไมได ดังนั้น หากภาค การผลิตไดปรับปรุงผลิตภัณฑแลวผมก็รบั รองไดวา การบริโภคสินคา ภายในเกิดขึ้นไดแนนอน เชน ผลไมไทย ฯลฯ ในการประชุม G20 ครั้งนี้ยังไดพูดถึงการพัฒนาใหเกิดเศรษศาสตร “สีเขียว” ดวย ผม จึงยิ่งมั่นใจวาการพัฒนาขบวนการผลิตสินคาและบริการเพื่อการคา และสังคมจะหลีกเลี่ยงไมไดอยางแนนอน ทายนี้คงหลีกเลี่ยงที่จะไมพูดเรื่องการเมืองไมได ขอใหนัก การเมืองศึกษาพัฒนาการเศรษฐกิจโลกใหเขาใจและนำไปคิดเพื่อ แกไขปรับปรุงและหาทางออกใหกบั ประเทศดวย และขอใหเปรียบเทียบ (benchmark) ตนเองกับนักการเมืองประเทศที่พัฒนาแลววาเขามี คุณสมบัติอยางไรและตนเองจะแขงขันกับเขาอยางไร การแขงขัน ตองดำเนินการโดยทุกภาคสวนของสังคมประเทศจึงจะ “ชนะ” ได ทุกครั้งที่เกิดปญหาทางเศรษฐกิจในประเทศจะมีการพูดถึง ภาคการเมืองวา “ไมนิ่ง” ซึ่งหมายความวาเราตองการการเมืองที่มี เสถียรภาพ มีประสิทธิภาพ โปรงใส มีธรรมาภิบาล แตเราก็ไมเคยได จนกระทั่งปจจุบัน ขณะนี้ภาคการเมืองพูดถึงการสมานฉันทในประเทศซึ่งเปน สิ่งที่ทุกคนอยากได แตเราพบวาสิ่งแรกที่นักการเมืองผลักดันคือ ตองการแกรฐั ธรรมนูญทีต่ นเองเสียประโยชนหลายมาตรา เชน เรือ่ ง การยุบพรรคการเมืองหรือมาตราทีจ่ ะปลดปลอยนักการเมืองทีไ่ ดรบั โทษให “หยุดพัก” ทางการเมือง 5 ป กลับเขามาสูการเมืองใหม ไดเร็วขึ้น พวกนักการเมืองไมรูความหมายของสมานฉันทดวยซ้ำไป เพราะหากตองการสมานฉันทก็คือ ตองพรอมที่จะสละบางสิ่งเพื่อ 49 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

แลกกับสิ่งที่ตนอยากได ไมใชเรียกรองเอาแตไดอยางเดียว สิง่ ทีเ่ รียกรองนีไ้ มเปนประโยชนตอ เศรษฐกิจไทยอยางแนนอน ความเสียหายทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นจากเหตุการณทางการ เมืองในชวง 7-8 ปที่ผานมา เกิดจากนักการเมืองซึ่งไมเคยออกมา ยอมรับวาเปนความผิดของตน เราคงจะตองคิดหาทางฟองรองนัก การเมืองใหจายคืนความเสียหายดังกลาวซึ่งเปนจำนวนหลายแสน ลานบาท

รู้งี้ 50

ไทยไดอะไรจากวิกฤตเศรษฐกิจ 50 เมษายน 2552 เมือ่ วิกฤตการเมืองระหวางอิรคั และคูเวตสิน้ สุดลงเมือ่ ประมาณ 18 ปกอน ประธานาธิบดีบุชในฐานะผูปลดปลอยคูเวตไดประกาศ ภายหลังวาจะตองใหมีระเบียบโลกใหม “New World Order” โดย ไมไดพดู อะไรออกมาอยางชัดเจนวาจะทำอะไรแตมหี ลายทานชวยพูด แทนวาสหรัฐคงจะวางแผนในการจัดการโลก เนือ่ งจากเปนมหาอำนาจ หนึง่ เดียวทีเ่ หลืออยูเ พราะระบอบคอมมูนสิ ตไดลม สลายไปกอนหนา นี้แลว เวลาผานไปประมาณ 16 ปกวาๆ แตสหรัฐไมไดแสดงฝมือ อะไรใหเห็นวาไดสรางสรรคระเบียบอะไรใหมใหกับโลกสมดังคำ ประกาศแตอยางใด แตวลีเดียวกันนีก้ ก็ ลับถูกนำมาใชอกี ครัง้ แตคราวนี้ เปลงออกมาจากปากนาย Gordon Brown นายกรัฐมนตรีอังกฤษ ภายหลังการประชุม G20 ที่ London เมื่อวันที่ 2 กุมภาพันธ หลังจากทีป่ ระชุมไดออกมาตรการตางๆเพือ่ แกปญ  หาวิกฤตเศรษฐกิจ ทีม่ จี ดุ เริม่ จากสหรัฐภายใตการบริหารงานของประธานาธิบดี George W. Bush ซึ่งเปนลูกชายของประธานาธิบดีบุชเอง ตนเหตุของปญหาครัง้ นีเ้ กิดจากภาคการเงินทีไ่ มมกี ฎระเบียบ ที่ดีและมีประสิทธิภาพซึ่งตรงกับสมญานามของภาคเศรษฐกิจนี้วา Casino Economy นาย Greenspan อดีตประธานธนาคารชาติ ของสหรัฐก็ออกมายอมรับในขอบกพรองนี้ 51 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

วิกฤตนีม้ ผี ลกระทบทัว่ โลกเพราะอิทธิพลของความเชือ่ มโยง ทางเศรษฐกิจอยางแนบแนนภายใตโลกาภิวตั น โดยเฉพาะอยางยิง่ เริม่ ตัง้ แตสมัยประธานาธิบดีสหรัฐ นายโรนัล เรแกน รวมกับนายกรัฐมนตรี อังกฤษ นางมากาเกร็ต แธทเชอร ซึ่งเรียกยุคนี้วาเปนยุคเสรีนิยม ใหม (Neoliberalism) เชือ่ มโยงยุคดังกลาวกับขอเสนอในการใหยกเลิกกฎระเบียบ การคาหรือ “Deregulation” ซึ่งเปนหนึ่งในขอเสนอสิบขอของนาย John Williamsonในป ค.ศ.1989 ทีเ่ รียกวา Washington Consensus ในการแกปญ  หาวิกฤตเศรษฐกิจในกลุม ประเทศลาตินอเมริกา จนเปน เหตุใหเกิดวิกฤตในปจจุบัน จนนาย Gordon Brown อีกเชนกันที่ ประกาศหลังการประชุม G20 ครั้งนี้วา “Washington Consensus is over” วิกฤตครัง้ นีท้ ำใหทกุ ประเทศตองแกปญ  หารวมกันในสามเรือ่ ง ใหญๆ คือ :1. กระตุนภาคเศรษฐกิจในประเทศ 2. วางกฎเกณฑเพื่อดูแลภาคการเงินใหเขมงวด 3. ไมใหเกิดการกีดกันทางการคา มาตรการที่ประกาศออกมาครอบคลุมทั้งสามเรื่องอยาง ละเอียดเพื่อทำใหเกิดความเขมแข็ง ในการกำกับภาคการเงินใหมีความมั่นคง โปรงใส และระวัง ไมใหเกิดความเสีย่ งเปนตน ทานทีส่ นใจหาอานรายละเอียดเพิม่ เติมได เรื่องที่สำคัญสำหรับประเทศไทยคือ เรื่องการกีดกันทาง การคาซึ่งผูนำทั้ง 20 ประเทศตกลงกันดังนี้ :1. ไมใหมกี ารสรางมาตรการกีดกันใหมๆตอการลงทุน การคา และบริการ การจำกัดการสงออก หรือหลีกเลีย่ งการบังคับใชขอ ตกลง รู้งี้ 52

ใน WTO เพื่อเอื้อตอการสงสินคาออกของตน 2. จะไมสรางกฎระเบียบทีจ่ ำกัดการเคลือ่ นยายทุนโดยเฉพาะ ทุนที่สงไปยังประเทศกำลังพัฒนา 3. จะมุง มัน่ ใหมกี ารเจรจาขอตกลงการคาฯรอบโดฮาจนจบ อยางสมดุล พวกเรายอมรับวาวิกฤตครั้งนี้กระทบเปนวงกวางมากกวา วิกฤตเศรษฐกิจปพ.ศ. 2540 การสงสินคาออกของไทยในไตรมาสแรก โดยเฉลี่ยตกลงจากป 2551 ประมาณ 20% และคาดวาจะมีคน ตกงานกวาลานคน การที่จะเปลี่ยนระบบเศรษฐกิจของเราจากการ พึ่งพาการสงสินคาออกใหนอยลงจาก 70% ของผลิตภัณฑภายใน ประเทศเบื้องตน (GDP) นั้นเปนเรื่องตองใชเวลามาก และยังเกิด คำถามวาจำเปนจะตองทำอยางนั้นหรือเปลา ระบบทุนนิยมไดเกิดปญหาขึน้ แลวและจะตองมีการปรับปรุงให ดีขน้ึ (อาจจะมีคำเรียกใหมวา ทุนนิยมกำกับ-Regulated Capitalism?) ตอไปโดยเราจะตองรวมมือกับประเทศตางๆดังที่ไดกลาวมาขางตน แตในสวนของเราเองก็คงจะตองสรางเกราะปองกันขึน้ ในในสองเรือ่ ง ดังนี้ 1. สินคาและบริการ ตองทบทวนวากลุม เกษตรและอาหารและอุตสาหกรรมการ ทองเที่ยวจะเปนกลุมอันดับแรก (first priority) ในการจัดโครงสราง การผลิตอยางไรใหแขงขันไดในทุกบรรยากาศและวิกฤตโลกในอนาคต การจัดกลุม สินคาเปนหวงโซการผลิตทัง้ ระบบโดยมีวทิ ยาศาสตรเปน ตัวเสริมจะทำไดเร็วแคไหน (ถึงเวลาแลวที่กระทรวงวิทยาศาสตรจะ ตองถูกนำเขามามีสวนรวมในการพัฒนาภาคการผลิตและบริการให เปนสวนหนึ่งของกระทรวงเศรษฐกิจ) อุตสาหกรรมาการทองเที่ยว 53 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

นั้นเปนจุดเดนของเราและเรามีโครงสรางที่ดีอยูแลวแตตองพัฒนา ใหดีขึ้น และหากเราทำสำเร็จก็จะเปนประโยชนในดานพัฒนาสังคม ดวยเพราะไมมีนักทองเที่ยวคนไหนอยากจะไปเที่ยวประเทศที่มีโจร คนติดโรค คนโกง คอรรัปชั่นแนนอน สิ่งเหลานี้ตองหมดไปการ ทองเที่ยวจึงจะพัฒนาได 2. ชาตินิยม เราเคยพูดกันเรื่องบริโภคสินคาภายในประเทศใหมากขึ้น ซึ่งเปนเรื่องถูกตอง ดังนั้นเราตองพัฒนาผูบริโภคใหมีความรูและ เรียกรองผูผ ลิตใหผลิตสินคาทีด่ มี มี าตรฐาน เราตองบังคับใชกฎหมาย ความรับผิดตอความเสียหายที่เกิดขึ้นจากสินคาที่ไมปลอดภัยหรือ เรียกวา Product Liability Law ซึ่งประกาศใชเมื่อเดือนกุมภาพันธ นี้อยางเขมงวด ผูผลิตสินคาจะตองไปศึกษากฎหมายนี้ซึ่งจะชวยให ทานพัฒนาสินคาได หากติดขัดปญหาเรื่องเงินเพื่อการลงทุนเพิ่มก็ สามารถปรึกษากระทรวงอุตสาหกรรมหรือแหลงเงินอื่นของรัฐได คนไทยพรอมและตองการชวยคนไทยดวยกันอยูแลวแตจะไปบังคับ ใหเขาซื้อของไมดีและราคาแพงก็คงเปนไปไมได ดังนั้นหากภาคการ ผลิตไดปรับปรุงผลิตภัณฑแลว ผมก็รับรองไดวาการบริโภคสินคา ภายในเกิดขึ้นไดแนนอน เชน ผลไมไทย ฯลฯ ในการประชุม G20 ครัง้ นีย้ งั ไดพดู ถึงการพัฒนาใหเกิดเศรษศาสตร “สีเขียว” ดวย ผมจึง ยิง่ มัน่ ใจวาการพัฒนาขบวนการผลิตสินคาและบริการเพือ่ การคาและ สังคมจะหลีกเลี่ยงไมไดอยางแนนอน แมวา ประเทศในกลุม G20 จะประกาศวาจะไมปกปองการคา แตผมก็ไมเชือ่ วาจะเกิดขึน้ จริง เพราะในทางปฏิบตั นิ น้ั ยังคงไมมกี ลไก ที่สามารถบังคับไดอยางมีประสิทธิภาพไมวาจะเปนองคการ WTO หรืออื่นๆ ดังนั้นเราจึงตองชวยเหลือตนเองโดยการพัฒนาศักยภาพ รู้งี้ 54

การแขงขันทั้งตลาดสงออกและภายในประเทศอยูตอไปโดยการ ฉวยโอกาสทีป่ ระเทศเหลานีก้ ำลังออนแอและงวนอยูก บั การแกวกิ ฤต ซึ่งตองใชเวลาอยางนอย 1-2 ป นีค่ อื สิง่ ทีเ่ ราจะไดจากวิกฤตครัง้ นี้ หากพลาดโอกาสไปก็เปน ที่นาเสียดายอยางยิ่ง

55 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

วาระแหงชาติวาดวยการ แกปญหาเศรษฐกิจ และการเมื อ งไทย พฤษภาคม 2552 ไมมหี ลักฐานยืนยันวาการลมสลายของเศรษฐกิจภาคการเงิน ของสหรัฐเปนผลมาจากการเปดเสรีทางการคาแตเปนเรือ่ งการกำกับ ตรวจสอบ และขอกฎหมายของสหรัฐเองที่หละหลวม ขาดแคลน และไมทันเกมของภาคธุรกิจ แตนาย Pascal Lamy1 เลขาธิการ องคการการคาโลกก็ยงั พยายามพูดในทีต่ า งๆวาเหตุการณดงั กลาวจะ ไมเกิดขึน้ หากการเจรจาการคารอบโดฮาประสบผลสำเร็จ ยิง่ ไปกวานัน้ ยังไดพดู อีกวาการปกปองตลาดทีเ่ ปนผลจากวิกฤติเศรษฐกิจในรอบนี้ จะไมเกิดขึ้นหากการเจรจารอบโดฮาประสบผลสำเร็จเชนกัน การปกปองตลาดหลังจากเกิดวิกฤติเปนเรือ่ งปกติเพราะทุก ประเทศตองใชมาตรการกระตุน เศรษฐกิจภายในประเทศ ซึง่ หมายถึง การพยายามทีจ่ ะใหผบู ริโภคซือ้ สินคาทีผ่ ลิตในประเทศภายใตเงือ่ นไข ของขอตกลงการคาเสรีทุกกรอบอยูแลว ไมมีประเทศใดสามารถ ประกาศมาตรการปกปองพิเศษแตกตางโดยไมไดมีการตกลงไวกอน พูดงายๆก็คือวาทุกประเทศสามารถปกปองตลาดภายใตขอตกลงฯ ซึ่งสิ่งเหลานี้เกิดขึ้นตลอดเวลากอนวิกฤติเศรษฐกิจดวยซ้ำไป การเจรจารอบโดฮาจะสำเร็จหรือไมกต็ ามการปกปองตลาด ก็เกิดขึน้ อยูต ลอดเวลาภายใตกติกาขอตกลงการคาโลกซึง่ เปนไปตาม เหตุผลหลักๆ ดังนี้ รู้งี้ 56

1. ระดับการพัฒนาทีแ่ ตกตางกัน ประเทศกำลังพัฒนาและ ดอยพัฒนาตองการตลาดสงออกและการลงทุนจากประเทศพัฒนา แลว ภาษาการตลาดเรียกวา “buyer’s market” 2. หัวขอการเจรจาทุกหัวขอไดถกู กำหนดโดยประเทศพัฒนา แลวเชนการลดภาษีนำเขาสินคาซึ่งประเทศกำลังและดอยพัฒนามี อัตราเฉลี่ยที่สูงกวา(จึงเกือบจะเปนการลดฝายเดียว) หรือการจัดซื้อ จัดจางโดยรัฐ การลงทุน การปกปองทรัพยสนิ ทางปญญา โดยเฉพาะ เรือ่ งสิง่ บงชีท้ างภูมศิ าสตรจะเปนเรือ่ งทีช่ ดั เจนทีส่ ดุ ถึงความแตกตาง ระหวางสามกลุมประเทศดังกลาวเปนอยางดี 3. การเจรจาไมเปนประชาธิปไตยและโปรงใสตัง้ แตกอ นจบ รอบ Uruguay ดวยซ้ำไปเชนประเด็นการอุดหนุนสินคาเกษตรทีเ่ จรจา กันแคสองกลุมประเทศคือสหรัฐและอียู 4. เนือ่ งจากการพัฒนาของประเทศตางๆ ตองดำเนินไปอยาง ตอเนื่องเพื่อสรางศักยภาพของผูบริโภคและปกปองสิ่งแวดลอมและ สังคม ดังนัน้ มาตรการใหมๆ ยอมจะตองถูกผลิตออกมาเพือ่ ตอบสนอง สิ่งเหลานี้ซึ่งเปนมาตรการกีดกันการคาโดยปริยาย เพราะประเทศ กำลังและดอยพัฒนาไมสามารถเรงศักยภาพใหทนั กับการเปลีย่ นแปลง เหลานี้ มาตรการที่ไมใชภาษีที่นำมาใชจึงเปนปกติ จึงอยากใหคิด ในเชิงบวกวาสิง่ เหลานีเ้ ปนผลจากการพัฒนาของอุตสาหกรรม สังคม และ ผูบริโภค 5. แมขอ ตกลงทีเ่ รียกวา Special and Differential Treatment ทีใ่ หประเทศพัฒนาใหความชวยเหลือแกประเทศกำลังและดอยพัฒนา แตในความเปนจริงก็ไมใชสิ่งที่ไดรับการดำเนินการอยางจริงจัง โดยเฉพาะการเพิ่มศักยภาพเพื่อการแขงขันเนื่องจากเงินนอยและ ความจริงใจก็นอย 57 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

โจทยของการคา การลงทุนที่เกิดขึ้นใหมจากวิกฤติน้ำมันใน ปทแ่ี ลวทีข่ น้ึ ไปถึงบารเรลละ USD147 นัน้ ทำใหเกิดปญหาเรือ่ งความ มัน่ คงทางอาหารเปนเหตุใหประเทศอยางเกาหลี ซาอุดอิ าเรเบียตอง หาเชาพืน้ ทีเ่ พาะปลูกสินคาเกษตรในประเทศรัสเซียและแถบอัฟริกา คำถามก็คือวาผลิตผลที่ไดจะถูกนำเขาไปประเทศเกาหลี หรือซาอุดิอาเรเบียเทานั้นหรือสงออกไปประเทศที่สามดวย หาก นำเขาไปยังประเทศผูลงทุนเพื่อรักษาความมั่นคงทางอาหารแลว ภาษีนำเขาจะเปนเทาไหร? จะขัดกับขอตกลงในรอบโดฮาที่กำลัง เจรจาอยูหรือเปลา? หรือ เกาหลีจะตองทำ FTA กับประเทศที่ไป ลงทุนเพื่อใหไดสิทธิพิเศษทางภาษี? อยางไรก็ตามหัวขอการเจรจารอบโดฮาก็ยังวนเวียนอยูกับ การลดภาษีนำเขา การเปดตลาดสินคาบริการ (สำหรับรอบนี้ผมมี ความมัน่ ใจวาประเทศพัฒนาแลวคงไมเรียกรองการเปดตลาดการเงิน และธนาคารเหมือนทีผ่ า นมาเพราะวิกฤติครัง้ นีเ้ กิดจากตัวเองเปนเหตุ ดังนั้นตองไปจัด “บาน” ใหเรียบรอยกอน) ผมเห็นวาการเจรจารอบโดฮาไมไดแกปญหาการปกปอง ตลาดทีเ่ กิดขึน้ อยางแนนอนเพราะโจทยกบั คำตอบอยูก นั คนละระดับ ดังกลาว ดังนั้นไมวาจะมีรอบโดฮาหรือไมก็ตามประเทศก็จะตอง เดินหนาตอไปเพื่อสรางความมั่งคั่งอยางสมดุลบนโครงสรางพื้นฐาน ของเราเองคือธุรกิจสองกลุมและหนึ่งเงื่อนไขคือกลุมเกษตรและ อาหาร ประกอบกับเงื่อนไขหนึ่งขอคือความเปนชาตินิยมที่จะตอง สรางตลาดสินคาภายในประเทศใหตอบสนองความตองการของ ผูบริโภคที่ไดรับการพัฒนาและเขมแข็งขึ้น รู้งี้ 58

ขอมูลขางตนแสดงใหเห็นชัดเจนวาภาคเศรษฐกิจการคา เปนวาระแหงชาติแตแทจริงแลวตองยอมรับวาความมั่นคงทางการ เมืองไทยก็จำเปนจะตองถูกนำมาเสนอวาเปนวาระทีส่ ำคัญเชนเดียวกัน และจะตองไดรับการแกไขอยางรีบดวนไมแพกัน ขอใหนักการเมืองรีบไปศึกษาพัฒนาการเศรษฐกิจโลกให เขาใจและนำไปคิดเพื่อแกไขปรับปรุงและหาทางออกใหกับประเทศ ดวย ขอใหเปรียบเทียบ (benchmark) ตนเองกับนักการเมืองที่ดี ในประเทศอื่นวาเขามีคุณสมบัติอยางไรและตนเองจะแขงขันกับเขา อยางไร การแขงขันตองดำเนินการโดยทุกภาคสวนของสังคมประเทศ จึงจะ “ชนะ” ได

59 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ทางออกเศรษฐกิจการเมืองไทย ภายใตการแบงขั้ว พฤษภาคม 2552

การแบงขั้วทางการเมืองในยุคสงครามเย็นไดสลายไปหลัง ระบอบคอมมูนสิ ตลม สลายในป ค.ศ. 1989 ขณะนีค้ วามสัมพันธระหวาง สหรัฐและคิวบากำลังดีขึ้นเรื่อยๆ แตเกาหลีเหนือและอิหรานยังคง จะมีปญหาตอไป ความขัดแยงระหวางปาเลสไตนและอิสราเอลซึ่ง เปนความขัดแยงทีอ่ มตะก็คงไมผดิ แตคงเรียกไมไดวา เปนการแบงขัว้ ทางการเมือง อยางไรก็ตามโลกก็ยังไมมีสันติภาพอยางที่ตองการและที่ เรียกหา สงครามกลายเปนปรากฏการณปกติที่เกิดขึ้นทุกวัน การแบงขั้วระดับโลกทางเศรษฐกิจ ภายหลังสงครามโลกครัง้ ทีส่ องสิน้ สุดลงกลุม ประเทศพัฒนา ที่ชนะสงครามมีดำริวาจะตองมีการจัดการการคาและการลงทุนให เปนระบบและยุติธรรมโดยมีความเชื่อวาการลดอุปสรรคตางๆ เชน การลดภาษีนำเขาและมาตรการกีดกันภาษีและมาตรการการคาอืน่ ๆ จะนำไปสูการคาที่เสรีและเปนธรรม แตความพยายามในครั้งแรกในการจัดตั้งองคการที่เรียกวา International Trade Organization (ITO) ก็ไมประสบความสำเร็จ ดวยเปนเพราะสหรัฐอเมริกากลัววาองคการนี้จะสรางปญหาใหกับ การบริหารการคาภายในประเทศโดยฉพาะในดานเกษตรกรรม เปนขอสังเกตวาสหรัฐฯเปนประเทศที่แสดงอาการตั้งแต ตอนนั้นแลววาตองการปกปองตลาดของตน หรือหากสิ่งใดที่ไมได รู้งี้ 60

เปนประโยชนแกตนแลวก็จะไมตองการเขารวมกับประเทศอื่นๆ อยางไรก็ตาม การเจรจาดานการคาและลงทุนก็ดำเนินการตอไปโดย เปลี่ยนรูปแบบเปนการเจรจาภายใตขอตกลงที่เรียกวาความตกลง ทั่วไปวาดวยภาษีศุลกากรและการคาหรือ General Agreements on Tariffs and Trade (GATT) จนประสบความสำเร็จในป พ.ศ.

2537 และจัดตั้งองคการการคาโลกขึ้นมาดูแลขอตกลงดังกลาวใน ตนป พ.ศ. 2538 แมจะมีขอตกลงดังกลาวมาเปนเวลาประมาณ 15 ป แต เปาหมายก็ยังไมบรรลุและความเหลื่อมล้ำทางดานเศรษฐกิจของ ประเทศสมาชิกก็ยังคงอยูแมปริมาณการคาจะเพิ่มขึ้นโดยตลอด (ตาราง) ซึ่งอาจจะสรุปสาเหตุไดดังนี้ 1. ระดับการพัฒนาทีแ่ ตกตางกัน ประเทศกำลังพัฒนาและ ดอยพัฒนาตองการตลาดสงออกและการลงทุนจากประเทศพัฒนา แลว ภาษาการตลาดเรียกวา “buyer’s market” 2. หัวขอการเจรจาทุกหัวขอไดถกู กำหนดโดยประเทศพัฒนา แลวเชนการลดภาษีนำเขาสินคาซึ่งประเทศกำลังพัฒนาและดอย พัฒนามีอัตราเฉลี่ยที่สูงกวา (จึงเกือบจะเปนการลดฝายเดียว) หรือ การจัดซื้อจัดจางโดยรัฐ การลงทุน การปกปองทรัพยสินทางปญญา โดยเฉพาะเรื่องสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตรจะเปนเรื่องที่ชัดเจนที่สุดถึง ความแตกตางระหวางสามกลุมประเทศดังกลาวเปนอยางดี 3. การเจรจาไมเปนประชาธิปไตยและโปรงใสตัง้ แตกอ นจบ รอบ Uruguay ดวยซ้ำไปเชนประเด็นการอุดหนุนสินคาเกษตรทีเ่ จรจา กันแคสองกลุมประเทศคือสหรัฐและอียูที่เรียกวา Green Room 4. เนื่องจากการพัฒนาของประเทศตางๆ ตองดำเนินไป อยางตอเนือ่ งเพือ่ สรางศักยภาพของผูบ ริโภคและปกปองสิง่ แวดลอม 61 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

และสังคม ดังนั้นมาตรการใหมๆ ยอมจะตองถูกผลิตออกมาเพื่อ ตอบสนองสิ่งเหลานี้ซึ่งเปนมาตรการกีดกันการคาโดยปริยายเพราะ ประเทศกำลังพัฒนาและดอยพัฒนาไมสามารถเรงศักยภาพใหทนั กับ การเปลี่ยนแปลงเหลานี้ มาตรการที่ไมใชภาษีที่นำมาใชจึงเปนปกติ หากคิดในเชิงบวกสิ่งเหลานี้เกิดจากผลของการพัฒนาสังคมและ ผูบริโภคของประเทศอุตสาหกรรมโดยทั่วไป 5. แมมติทเ่ี รียกวา Special and Differential Treatment ที่ใหประเทศพัฒนาใหความชวยเหลือแกประเทศกำลังพัฒนาและ ดอยพัฒนา แตในความเปนจริงก็ไมใชสง่ิ ทีไ่ ดรบั การดำเนินการอยาง จริงจัง โดยเฉพาะการเพิม่ ศักยภาพเพือ่ การแขงขันเนือ่ งจากเงินนอย และความจริงใจก็นอย ความหงุดหงิดก็ยอมเกิดขึ้นเปนธรรมดาในกลุมประเทศ พัฒนานอยกวาโดยเฉพาะประเทศบราซิลและอินเดีย ซึง่ เปนประเทศ เศรษฐกิจใหญและทำหนาที่เปน “หัวหอก” ในการ “ปะทะ” กับ ประเทศพัฒนาในทุกกรอบการเจรจาโดยเฉพาะจะเห็นไดชัดเจนใน การเจรจากรอบลาสุดที่ชื่อวา Doha Development Agenda ที่ ยืดเยื้อมาแลวกวา 7 ป และไมมีทีทาจะสิ้นสุด และผมมีความเชื่อวา ระดับการพัฒนาทางเศรษฐกิจของสมาชิก WTO ก็ยังจะไมมีทาง พัฒนาใหอยูในระดับที่ไกลเคียงกันหากประเทศพัฒนายังไมเปลี่ยน ความคิดการแบงขั้วทางเศรษฐกิจซึ่งเปนปญหาโครงสรางตั้งแตตน การใหความชวยเหลือแกประเทศดอยพัฒนาดวยการให สิทธิพิเศษทางภาษีศุลกากรเชนระบบ Generalised System of Preferences (GSP) หรือ Everything But Arms (EBA) ก็ไม สามารถจะลดระดับการพัฒนาไดเพราะการนำเขาสินคานัน้ ผูซ อ้ื ไมได พิจารณาแคอตั ราภาษีนำเขาเทานัน้ แตยงั ตองมีการตรวจสอบมาตรฐาน รู้งี้ 62

สินคาดวยซึ่งประเทศพัฒนาก็มีมาตรการที่เขมงวดขึ้นเรื่อยๆ การแบงขั้วในระบบการคาโลกจึงยังคงมีอยูตอไปและมี่ขอ สงสัยวาถึงเวลาแลวหรือยังทีแ่ นวทางการจัดการระบบเศรษฐกิจโลก จะตองเปลี่ยนไป? หลังการเปดเสรีภายใตกรอบ WTO การคาก็ขยายมากขึ้น แตชองวางระหวางคนรวยและคนจนไมไดลดลง (ตามตาราง) ป

สงออก

นำเขา

1995-2000

5%

5%

2001

4

-4

2002

4 (6,424)

4 (6,685)

2003

16 (7,274)

16 (7,557)

2004

22 (8,880)

22 (9,215)

2005

14 (10,121)

13 (10,481)

2006

15 (11,762)

14(12,080)

ที่มา : WTO (ตัวเลขในวงเล็บเปนพันลานดอลลาร)

การแบงขั้วในกรณีของประเทศไทย .การเมืองไทยยุคใหมเริ่มตนที่ความออนแอตั้งแตปฏิวัติในป พ.ศ. 2475 แตเศรษฐกิจก็สามารถขยายตัวตลอดซึ่งก็ไมใชมาจาก ฝมือของฝายการเมือง ชวงป พ.ศ.2475-2500 เปนชวงที่ปกครอง โดยนักวิชาการ (Technocrat) และทหาร ชวงป พ.ศ.2550-2516 เปนชวงทีป่ กครองโดยเผด็จการทหาร ชวงปพ.ศ.2516-ปจจุบนั เปน 63 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ชวงทีส่ ลับกันไปมาระหวางประชาธิปไตยครึง่ ใบ ประชาธิปไตยเต็มใบ และรัฐประหาร การเมืองไมมีความตอเนื่องดังนั้นการเมืองจึงไมใช ผูกำหนดและชี้นำการพัฒนาทางเศรษฐกิจ ประเทศไทยเปนสมาชิก GATT ในป ค.ศ.1982 ลำดับที่ 25 และเปนสมาชิก WTO ในป ค.ศ.1995 ลำดับที่ 59 การดำเนิน กิจกรรมทางธุรกิจจึงตกอยูในกรอบที่ไมถูกกำหนดโดยรัฐบาลไทย ดวยปจจัยสำคัญตอไปนี้ • ไทยตองการการลงทุนและเทคโนโลยีจากตางชาติ • ไทยตองการสงออกสินคา • นักการเมืองไมเขาใจวิวัฒนาการของระบบเศรษฐกิจของ โลกจึงไมมีการสรางกฎหมายและแผนการพัฒนาการแขงขันเพื่อใช และชี้นำภาคการผลิต บริการ และการลงทุน • การเจรจาขอตกลงการคาระหวางประเทศเปนบทบาทของ ขาราชการโดยมีกระทรวงพาณิชยเปนกระทรวงหลัก การแบงขั้วที่หนึ่ง เปนการแบงขั้วระหวางภาคเศรษฐกิจและภาคการเมือง ผูบริหารภาคเศรษฐกิจยังยึดติดกับประเพณีและวัฒนธรรมเดิมๆ คือ ออนนอมตอภาคการเมือง ผลที่ตามมาก็คือไมสามารถจะสราง ศักยภาพการแขงขันไดแตเปนการรักษาระบบฮัว้ ระหวางนักการเมือง และกลุมทุนเทานั้น การวางแผนเพื่อใชทรัพยากรของชาติใหเกิด ประโยชนสงู สุดจึงไมเกิดขึน้ ภาคการเกษตรจึงยังลาหลัง การชวยเหลือ เกษตรกรทางการเงิน (Subsidies) จึงยังไมพัฒนาแตเปนการสราง โอกาสใหโกงกิน (Corruption)ระดับชาติ การแบงขั้วที่สอง รู้งี้ 64

เปนการแบงขัว้ ระหวางพรรคการเมืองทัง้ หลายแตนกั การเมือง เองกลับไมมีการแบงขั้ว พรรคการเมืองผลัดกันเปนรัฐบาลแตนัก การเมืองเปลี่ยนพรรคไดทุกพรรค จึงมีคำพูดวาการเมืองไมมีการ แบงขั้วแตเปนการแบงเค็ก หรือการเมืองไมมีมิตรแทและศัตรูถาวร เมื่อนักการเมืองออนแอประเทศก็จะพัฒนาลำบากเพราะอำนาจ การบริหารอยูที่นักการเมืองเปนผลใหการแกกฎหมายและระเบียบ ตางๆ ไมขึ้นอยูกับแนวคิดที่เปนสากลจึงไมสามารถตอบโจทยของ ระบบเศรษฐกิจโลกที่เคลื่อนที่เปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา ปญหาการแบงขัว้ ทางการเมืองในปจจุบนั (ปพ.ศ.2552) เปน ผลมาจากการสะสมปญหาของการเมืองมาตัง้ แตตน ทีท่ ำใหเกิดความ เหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจของคนไทยเปนอยางมากกลายเปนจุดออน ทางการเมือง เปนผลใหนักฉวยโอกาสทางการเมืองเห็นโอกาสและ เขามาสรางบทบาทไดอยางโดดเดน ปญหาที่เรื้อรังไดถูกสะสมเและกลายเปนสิ่งทาทายความ สามารถในการบริหารระบบเศรษฐกิจตอไปนี้ 1. เนือ่ งจากมีการลดกฎระเบียบการคาโลกอยางตอเนือ่ งเปน ผลใหบรรษัทขามชาติและทุนใหญเขาครอบงำรัฐ กฎระเบียบทาง การคา การลงทุนไมไดถูกกำหนดจากรัฐโดยทั้งหมดอีกตอไป แมวา รัฐจะกลับเขามามีบทบาทมากขึ้นในระยะนี้เพราะเกิดวิกฤติทางการ เงิน (ปพ.ศ.2550) แตเชือ่ วาจะเปนเพียงระยะสัน้ เทานัน้ หลังจากนัน้ ระบบก็จะกลับไปสูที่เดิม พลังของกลุมทุนใหญจะกลับมามีอำนาจ เหมือนเดิมดวยเหตุผลที่วาโครงสรางและแนวทางเศรษฐกิจโลก ภายใต WTO และ FTAs บีบบังคับใหเปนอยางนั้น 2. การแกปญ  หาทางเศรษฐกิจของประเทศไทยจะเกิดขึน้ ได หากเราไดรัฐบาลที่ใชอำนาจรัฐเพื่อจัดสรรทรัพยากรอยางยุติธรรม 65 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

และโปรงใส เทานั้น ขอเสนอแนะ ประเทศไทยตองจัดกลุม เกษตร อาหารและทองเทีย่ วใหเปน กลุมแนวหนา (Priority) เพื่อการแขงขันอยางยั่งยืน 1. เกษตรและอาหาร ไทยมีทุนทางโครงสรางพิ้นฐาน มีทุน บุคคลกร มีทรัพยากรและที่ดิน 160 ลานไร มีการพัฒนาอยาง ตอเนื่องจนสามารถสงออกสินคาไดเปนอันดับตนๆ ของโลก เชน ขาว ยางพารา อาหาร สับปะรดกระปอง น้ำตาล เนื้อไก กุง เปนตน อยางไรก็ตาม สิ่งที่ทาทายภาคการผลิตในวันนี้คือประเด็น ใหมๆ ทีข่ บวนการผลิตและสินคาตองตอบสนองซีง่ มีสามดานดังนีค้ อื ความปลอดภัย (safety) ในกระบวนการผลิตและในตัว ผลิตภัณฑซึ่งตองเปนไปตามเกณฑที่สากลกำหนดเปนอยางต่ำ ความมั่นคงของอาหาร (security) ประเทศตางๆ ไดเพิ่ม ความระมัดระวังเรื่องความมั่นคงทางดานอาหารตั้งแตมีวิกฤติทาง พลังงานเมื่อป พ.ศ.2551 ที่ขึ้นไปสูงถึง $147 ตอบาเรลเปนผลให ประเทศที่ตองนำเขาอาหารอยางเชนเกาหลีตองหาทางไปลงทุน ปลูกพืชเกษตรในตางประเทศ เชน รัสเซีย และขอสุดทายคือ ความยัง่ ยืนของสิง่ แวดลอมและสังคม (sustainability) ตัง้ แต บัดนีเ้ ปนตนไป ผูท จ่ี ดั การขบวนการผลิตตองคำนึงถึงปริมาณน้ำทีใ่ ช พลังงานที่ใชและอุณหภูมิของโลกใหไดสมดุลมากที่สุด การแกปญ  หาของขบวนการผลิตดังกลาวจะตองพัฒนาหวงโซ การผลิตทั้งระบบเปนลักษณะแนวตั้ง (Vertical) คือเริ่มตั้งแตการ พัฒนาวัตถุดบิ ไปจนถึงสินคาสำเร็จรูป โดยใชวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี เขามาชวยแกปญ  หา ดังนัน้ กระทรวงวิทยาศาสตรจงึ ตองเปนกระทรวง ที่มีบทบาทเปนอยางมากในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม รู้งี้ 66

2. การทองเทีย่ ว ไทยมีโครงสรางพืน้ ฐานอยูแ ลว เชน โรงแรม ระบบขนสงและการคมนาคม มีทรัพยากรบุคคล การพัฒนาธุรกิจการทองเที่ยวจะทำใหเกิดการพัฒนาสังคม และสิง่ แวดลอมไปพรอมๆ กัน เชน ตองมีการรักษาประเพณีวฒ ั นธรรม ที่ดี ตองมีกฎหมายที่ดีและการบังคับใชกฎหมายที่มีประสิทธิภาพ การสาธารณสุขตองดี ประเทศมีความสงบและประชาชนยิม้ แยมแจมใส เนือ่ งจากไมมใี ครอยากจะไปเทีย่ วประเทศทีโ่ จรผูร า ยชุกชุม ไมปลอดภัย มีโรคติดตอระบาด อาหารไมสะอาด พอคาไมซื่อสัตย ฯลฯ 3. สรางประสิทธิภาพของผูบริโภคใหแข็งแกรง ตองใหความรูแกผูบริโภคใหใชจายอยางมีประสิทธิภาพ จะตองสรางองคกรขึน้ มาเพือ่ ดำเนินการในเรือ่ งนีโ้ ดยใชระบบสงเสริม ผูผ ลิตทีส่ รางผลิตภัณฑทด่ี แี ละเปนประโยชนตอ ผูบ ริโภคและสิง่ แวดลอม องคกรเอกชนดานสังคมจะตองมีบทบาทในเรื่องนี้ ผูบริโภคจะตอง ใชประโยชนจากกฎหมายความรับผิดตอความเสียหายที่เกิดขึ้นจาก สินคาที่ไมปลอดภัย หรือ Product Liability Law (PL Law) 4. การเมือง มีการแบงขั้วเพราะแตกตางในวิธีการดำเนินการเพื่อทำให ประเทศเจริญ ยั่งยืน แตไมใชแบงขั้วเพื่อชิงอำนาจรัฐเทานั้น

67 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ที่มาและที่จะไปของ...มาตรการ อุดหนุนมิถสิุนายนนค2552าเกษตร ไมมใี ครปฏิเสธวารายไดของเกษตรกรเปนเรือ่ งสำคัญอันดับ หนึ่งแตดวยเงื่อนไขทางภูมิศาสตร ภูมิอากาศ เทคโนโลยีและการ ตลาดทำใหรายไดของเกษตรกรอยูในระดับต่ำตลอดมาเปนเหตุให คนที่ไมประสงคดีใชจุดออนนี้เขาหาประโยชนทางการเมืองอยาง ตอเนื่อง รัฐบาลทุกประเทศมีนโยบายชวยเหลือเกษตรกรโดยเฉพาะ มาตรการการอุดหนุนราคา สินคาเกษตรทั้งชวงเวลากอนและหลัง ความตกลงทัว่ ไปวาดวยภาษีศลุ กากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade) มาตรการอุดหนุนสินคาเกษตรตามขอตกลงดังกลาวแมจะ เปนผลใหเกิดความโปรงใสมากขึน้ แตกย็ งั มีปญ  หามากมายโดยเฉพาะ ประเทศกำลังพัฒนาอยางไทย ผลที่ไดจากขอตกลงในเรื่องนี้คือ เกิดมาตรการอุดหนุนสาม รูปแบบดังตอไปนี้คือ 1. การอุดหนุนที่บิดเบือนราคาสินคา 2. การ อุดหนุนทีท่ ำใหราคาสินคาบิดเบือนแตมเี งือ่ นไข และ 3. การอุดหนุน เปนการทั่วไป (ไมบิดเบือนราคา) แตผลการปฏิบัติมีชองโหวมากมายดังที่นายคริส เอ็ดเวิรดส ผูอ ำนวยการดานภาษีจากสถาบันเคโต ไดวเิ คราะหไวรวม 10 ประการ ถึงเหตุผลที่ตองลดการอุดหนุนในสหรัฐฯดังนี้ 1. การอุดหนุนเกษตรคือการโอนเงินจากผูเสียภาษีไปให รู้งี้ 68

เกษตรกรที่ร่ำรวย ในป ค.ศ.2005 รายไดเฉลี่ยของเกษตรกรโดย ประมาณ $79,965 ขณะที่รายไดของคนทั่วไปเพียง $63,344 การ อุดหนุนเกษตรใหสวัสดิการแกชาวนาร่ำรวยอยาง David Rockefeller และ Edgar Bronfman ดวย (ดูแลวจึงไมเปนที่นาเหมาะสม เทาไหร) 2. การอุดหนุนเกษตรเปนเงินที่จะไดแกฟารมใหญๆ ซึ่งมี เพียง 10% เทานั้นแตรับเงินอุดหนุนไปถึง 72% (ตัวเลขของ Environmental Working Group) 3. การอุดหนุนเกษตรเปนการฝนหลักการตลาด ทำใหมกี าร ผลิตเกินความตองการ และธุรกิจเกษตรกูยืมเงินมากเกินไป 4. จากตัวเลขของ Government Accountability Office พบวามีการจายเงินอุดหนุนทีไ่ มถกู ตองปละ $500 ลานโดยประมาณ ตั้งแตป ค.ศ.2000 รัฐบาลจาย $1.3 หมื่นลานอุดหนุนใหแกผูเปน เจาของฟารมโดยตัวเองไมไดทำฟารมเลย รัฐยังจายคาชวยเหลือ ผูประสบภัยแกเกษตรกรโดยที่เขาเหลานั้นไมไดตองการใชเงินจริงๆ หรือไมไดรองขอดวยซ้ำ 5. การอุดหนุนเกษตรเปนอุปสรรคตอธุรกิจของชาวอเมริกนั ที่มีความสามารถในการแขงขันจริงทำใหขอตกลงการคาเสรีตางๆ มีอปุ สรรคไปดวย การอุดหนุนคุกคามความมัน่ คงของโลกดวยเพราะ เปนอุปสรรคตอการแขงขันของประเทศที่ยากจนและขัดขวางการ เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจโดยใชเหตุ 6. โครงการอุดหนุนทำลายสิง่ แวดลอมเพราะทีด่ นิ ทีท่ ำฟารม นัน้ ตองใชปยุ มาก ทัง้ ๆ ทีใ่ นความเปนจริงทีบ่ างแหงนาจะปลอยทิง้ ไว ใหเกิดประโยชนในทางอื่น เชน ในดานสิ่งแวดลอมเชนเปนสวน 69 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สาธารณะ 7. โครงการอุดหนุนบางโครงการทำใหราคาสินคาบริโภค แพงขึ้น เชน นม น้ำตาล โดยใชเหต ุซึ่งไมเปนผลดีตอผูบริโภค 8. การยกเลิกการอุดหนุนทำใหเกษตรกรไดปรับการผลิต และเกิดการปรับปรุงหรือเปลี่ยนอาชีพและสรางสิ่งใหมๆ เหมือนกับ ที่ประเทศนิวซีแลนดที่แกไขเรื่องการอุดหนุนในป ค.ศ.1984 9. ในปจจุบันเกษตรกรมีรายไดคอนขางมั่นคงกวาสมัยกอน เกษตรกรสวนใหญมรี ายไดจากภาคนอกเกษตร ปจจุบนั มีเพียง 38% เทานั้นที่ทำการเกษตรเปนรายไดหลัก 10. การลดการอุดหนุน จะชวยลดภาระผูเสียภาษีและงบ ประมาณรัฐดวย งบประมาณที่ขาดดุลที่เกิดจากการอุดหนุนทำให เปนภาระแกชนรุนหลังโดยไมจำเปน ทัง้ หมดนีค้ งเปนปญหาทีเ่ หมือนและแตกตางระหวางประเทศ สหรัฐฯกับไทย แตคงไมลืมวาสหรัฐฯใหการอุดหนุนมานานกวาไทย และเกษตรกรของเขาไดรับประโยชน จนกระทั่งถึงเวลาที่มีคนอยาง นายคริสมาวิเคราะหวา จะตองพิจารณายกเลิกไดแลว แตในกรณีของ ไทยนั้นยังคงตองอุดหนุนตอไป ดังนั้นประสบการณของสหรัฐฯจึงนาเปนความรูที่เราตอง เรียนรูและนำมาปรับใหเขากับสภาพของเรา โดยเฉพาะในกรณี ตัวอยางจริง เชน ประเด็นที่รัฐรับซื้อประกันราคาที่สูงกวาตลาด อยางมากในกรณีขาวและขาวโพดของไทย เปนผลใหมีการลักลอบ นำเขาจากประเทศเพื่อนบานจนเปนปญหาทางการเมืองในประเทศ ถึงเวลาแลวที่เราตองมาวิเคราะหวาการอุดหนุนในประเทศ ไทยมีปญหาอยางไรเชนไร รู้งี้ 70

แมวา ขอเสนอเหลานีไ้ มใชเรือ่ งใหมแตเปนเรือ่ งทีผ่ เู กีย่ วของ ไมอยากทำหรือยากเกินกวาที่จะทำแตไมใชวาเปนไปไมได หากไม นำไปศึกษาและปฏิบตั ใิ หเกิดผลแลวผลรายทีจ่ ะตามมาก็คอื ในอนาคต อันใกลนี้เกษตรกรจะปลูกพืชเพื่อขายใหรัฐเทานั้น สิง่ ทีผ่ มตองการเห็นคือการเปลีย่ นแปลงโครงสรางการอุดหนุน ที่เปนประโยชนแกเกษตรกรไทย และขณะเดียวกันก็ปฏิเสธการเกิด ประโยชน "ตามน้ำ" แกเกษตรกรตางชาติที่มาโกงรัฐไทย เปนผลให สูญเสียเงินภาษีของเราแลวยังเปนการบิดเบือนราคาอีกตางหาก เปนการสรางตนทุนที่ทำใหเราแขงขันไมไดในตลาดโลก ทั้งหมดนี้มีแตเสียกับเสียหรือเสีย "สองตอ"

71 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

8กรกฎาคม วิกฤต 2552 เราควรจะเริม่ เสวนากันวาสิง่ ทีค่ วรจะเกิดขึน้ กับประเทศไทย หลังป พ.ศ.2553 ซึ่งเปนปที่คาดหมายกันวาเศรษฐกิจทั่วโลกนาจะ ฟน กลับคืนมานัน้ จะเปนอยางไรตอไป เราจะยังคงจัดการระบบเศรษฐกิจ ของเราเหมือนกอนที่จะมีวิกฤติ หรือจะมีการเปลี่ยนแปลง และ เปลีย่ นแปลงอยางไร? มีบางคนเคยเสนอใหลดอัตราการสงออกสินคา เพื่อหลีกเลี่ยงผลกระทบหากเกิดวิกฤติในอนาคต ขอเสนอนี้ยังไมมี คำตอบ ในความเห็นของผมนัน้ เรานาจะตองเลือกวาระบบเศรษฐกิจ ทีจ่ ะใชในการบริหารประเทศจะเปนอยางไรตอไป เชน ระบบเสรีนยิ ม เชนที่ผานมา หรือเสรีนิยมแบบกำกับโดยรัฐ (State Capitalism) ภายใตโครงสรางระบบเศรษฐกิจโลกที่คาดวาจะมีการเปลี่ยนแปลง อยางมากเชนกัน รวมทั้งผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของอากาศ โลก (Climate Change) ก็จะเปนโจทยในการจัดการการคาและ ระบบเศรษฐกิจโดยรวมในศตวรรษนี้ กอนอื่นผมขอนำเสนอ 8 วิกฤติของประเทศที่กำลังเผชิญ อยูซึ่งพวกเราจะตองชวยกันแกไขเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงของ โครงสรางดังกลาวขางตน ดังนี้ :1. วิกฤติการสงออกสินคา เปนวิกฤติที่ประเทศไทยไดรับ ผลกระทบมาจากวิกฤติภายนอกประเทศสงผลใหตัวเลขการสงออก ตกต่ำลงถึง 20% กวาใน 6 เดือนที่ผานมา เทียบกับป พ.ศ.2551 และคาดการณวา จะจบลงทีต่ ดิ ลบ 15% เปนอยางต่ำ ตัวเลขคอนขาง นาเปนหวงเนื่องจากนำไปเปรียบเทียบกับตัวเลขที่คอนขางสูงในป รู้งี้ 72

สุดทาย อยางไรก็ตาม สิ่งซึ่งทำไดตอนนี้ก็คือพยายามประคองสวน แบงตลาดไมใหลดลงเพื่อเตรียมตัวสำหรับปหนาเมื่อเศรษฐกิจของ ประเทศนำเขาฟนกลับมา 2. วิกฤติทนุ นิยม เปนวิกฤติทก่ี ระทบระบบเศรษฐกิจทัว่ โลก จากสาเหตุของวิกฤติการเงินเปนผลใหนายกฯประเทศอังกฤษออกมา แสดงความเห็นวาจะตองมีระเบียบโลกใหม (New World Order) รวมทัง้ อาจจะตองมีการทบทวนการลดกฎระเบียบการคา (Deregulation) ตางๆดวย จึงอยากเสนอใหพวกเราติดตามใกลชดิ ถึงวิวฒ ั นาการของ นโยบายนี้เพราะคงจะไดเห็นสิ่งใหมๆเกิดขึ้น 3. วิกฤติน้ำมัน เปนตนเหตุของปญหาอยางมากในชวงสอง ปที่ผานมา เชน ราคาพืชเกษตรพุงขึ้นสูงทำใหตนทุนการผลิตอาหาร สูงเปนเหตุใหบางประเทศขาดแคลนอาหาร เกาหลีและซาอุดอิ าเรเบีย ไดผลิตนโยบาย “ความมั่นคงอาหาร” (Food Security) โดยไปเชา ทีด่ นิ ในประเทศแถบอัฟริกาเพือ่ ปลูกธัญพืชซึง่ เปนเรือ่ งทีต่ อ งถกเถียงกัน ตอไปวาเปนการเริม่ ตนของระบอบอาณานิคมใหม (New Colonization) หรือไม? ประเทศไทยไมควรมองขามเหตุการณนเ้ี พราะจะมีผลกระทบ ตอการคาสินคาเกษตรอยางแนนอน 4. วิกฤติมาตรฐานสินคาและบริการ เมือ่ มีระบบโลกาภิวตั น ก็ยอมมีระบบการจัดการการเคลื่อนยายสินคาและบริการขนิดไร พรมแดน เนื่องจากภาษีนำเขาลดลงเรื่อยๆ การเคลื่อนที่ของสินคา และบริการขามประเทศยอมตองไมกระทบกับสุขอนามัยของมนุษย สัตวและพืชของประเทศนำเขา ดังนั้นประเทศที่พัฒนาแลวยอมตอง สรางมาตรการตางๆ ผาน “มาตรฐาน” ขึ้นมาดูแลหรือปกปองเปน ผลใหประเทศที่ไมสามารถปรับตัวไดประสบปญหาทางการคาและ 73 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ยังจะตองเผชิญกับปญหานีต้ อ ไป จึงเสนอวาประเทศไทยตองมุง พัฒนา เรื่องนี้อยางรวดเร็วเพื่อยกระดับการผลิต ผลพลอยไดทางออมคือ ผูบริโภคในประเทศจะไดรับประโยชนดวย 5. วิกฤติผบู ริโภค หลายทานไมเขาใจวาผูบ ริโภคจะเปนวิกฤติ ไดอยางไร ดังไดกลาวมาแลวในวิกฤติขอที่ 4 ที่วามาตรฐานสินคา และบริการตองไดรบั การพัฒนาเพือ่ ตอบสนองความตองการของผูซ อ้ื ในตางประเทศ แตการพัฒนาจะไมสมบูรณหากผูบริโภคในประเทศ ไมตอบสนอง ผลทีเ่ กิดขึน้ คือประเทศไทยจะผลิตสินคาสองมาตรฐาน คือมาตรฐานสงออกจะสูงกวามาตรฐานในประเทศ เปนการเปดโอกาส ใหประเทศที่จะสงสินคามายังไทยใชเปนขออางในการสงสินคาที่มี มาตรฐานต่ำ (ซึ่งเทียบเทากับมาตรฐานไทยในประเทศ) ผลที่เกิดขึ้น ก็คอื เราจะไมสามารถพัฒนาเศรษฐกิจโดยรวมไดเลย จึงเสนอวาภาค ธุรกิจจะตองมีสวนรวมในการพัฒนาผูบริโภคโดยการใหขอเท็จจริง ในมาตรฐานสินคา เชน เรื่องสารตกคางและการสรางโครงการ สนับสนุนผูผลิตที่ไดมาตรฐานใหไดรับสิ่งจูงใจในดานราคา ฯลฯ เรา คงมีการบานตองทำอีกมากในเรื่องนี้ตอไป 6. วิกฤติการใหการอุดหนุนสินคาเกษตร ประเทศไทยตอง มีการอุดหนุนสินคาเกษตรตอไปเนื่องจากปญหาราคาขายที่อิงราคา ตลาดโลกเปนหลัก แตวิธีการที่ใชอยูไมไดผลดี จึงตองหาวิธีใหมให ผลประโยชนตกแกเกษตรกรอยางแทจริงเพื่อจูงใจใหทำการเกษตร ตอไป 7. วิกฤติการจัดอันดับความสำคัญของอุตสาหกรรม ประเทศ ไทยคงไมสามารถเปน “จาว” ในสินคาและบริการทุกประเภท เรา ตองมีนโยบายในการจัดอันดับความสำคัญใหม อันดับทีห่ นึง่ ตองเปน รู้งี้ 74

ภาคเกษตรและอาหาร เนื่องจากเปนภาคเศรษฐกิจที่เรามีโครงสราง และประสิทธิภาพในระดับทีด่ ปี ระกอบกับกระแส “ความมัน่ คงอาหาร” ทีก่ ลาวขางตน กลุม ทีส่ องคือธุรกิจการทองเทีย่ วทีม่ โี ครงสรางทีพ่ รอม อยูแลว 8. วิกฤติการเมือง นักการเมืองตองเขาใจเศรษฐกิจโลกจึง จะสามารถดัดแปลงและขับเคลือ่ นเศรษฐกิจไทยได นักการเมืองตอง มีศกั ยภาพและแขงขันกับนักการเมืองทัว่ โลกเหมือนกับนักธุรกิจไทย ที่ตองแขงทั่วโลกเชนกัน การแขงขันอยางมีประสิทธิภาพนั้นจะตอง เปนการแขงขันทัง้ ระบบ ดังนัน้ ทุกภาคสวนของสังคมตองมีศกั ยภาพ ในการแขงขันตั้งแตการออกกฎหมายและระเบียบทีดี การบังคับใช กฎหมายมีประสิทธิภาพ โปรงใส ตรวจสอบได ตั้งแตปพ.ศ.2552เปนตนไปเศรษฐกิจไทยจะตองแขงขันใน บรรยากาศใหมภายใตกฎเกณฑใหมๆ ในดานนิเวศวิทยา (Ecology) ซึง่ ตองการการรวมมือกับประเทศทัว่ โลก ดังนัน้ เราจะตองมีเทคโนโลยี ใหมๆเพื่อเพิ่มผลิตภาพสินคา แตขณะเดียวกันก็ตองลดปริมาณการ ใชทรัพยากรน้ำ พลังงานและรักษาพืน้ ทีป่ า ไมใหมเี ทาเดิมหรือเพิม่ ขึน้ ในเวลาเดียวกัน สิ่งทาทายเหลานี้ไมตองรอคนรุนหลังแตตองเริ่มดวยคนใน ยุคปจจุบัน จึงถึงเวลาแลวที่การเปลี่ยนแปลงโครงสรางการผลิตจะ ตองเกิดขึ้นเพื่อเชื่อมโยงตั้งแตวัตถุดิบจนถึงสินคาสำเร็จรูปดวย เทคโนโลยีชั้นสูง ดังนั้นกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีและ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอมจะตองถูกรวมเขามาเปน กระทรวงเศรษฐกิจโดยเร็ว 75 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สหรัฐมองไทย(ไมมองสหรัฐ) กรกฎาคม 2552

สำนักงานผูแ ทนการคาสหรัฐหรือทีเ่ รียกวา United States Trade Representative (USTR) ทำรายงานประเด็นอุปสรรค ทางการคาของประเทศตางๆ ทุกป รายงานลาสุดฉบับประจำป ค.ศ.2009 ไดรับการเผยแพรออกมาในชวงปลายปที่แลวนั้น ระบุ วาประเทศไทยยังมีประเด็นอุปสรรคทางการคาที่ควรไดรับการ แกไขหลายขอซึ่งผมขอนำเสนอประเด็นหลักๆ 9 ประเด็นดังนี้:1. ภาษีศลุ กากร ประเทศไทยยังมีกำแพงภาษีนำเขาสินคา อยูในอัตราคอนขางสูงคือ 11.2% โดยเฉลี่ย และในบางสาขา มีอัตราสูงถึง 80% 2. มาตรการที่ไมใชภาษี เชน การจำกัดจำนวนนำเขา (Import Quota) ในสินคา 32 รายการ การคุมราคาสินคาและ การเก็บคาธรรมเนียมพิเศษเนื้อสัตว เชน เนื้อ หมู และไก 3. การจัดการเกีย่ วกับเรือ่ งการบริหารจัดการภาษีโดยทัว่ ไป ที่ยุงยากและไมโปรงใส (Non-Transparent) 4. อุปสรรคศุลกากร สหรัฐมีความกังวลอยางมากในประเด็น ความโปรงใสโดยเฉพาะการใชวธิ กี าร “ตีความ” ของกรมศุลกากร สหรัฐจึงเสนอใหมกี ารปฏิรปู กฎหมาย ระเบียบและประกาศตางๆ 5. มาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช มาตรการใน สินคาปศุสัตวไมโปรงใสและคอนขางเขมงวดกวาแนวทางสากลที่ พัฒนาโดยองคการการคาโลก(ดับบลิวทีโอ) รู้งี้ 76

6. การจัดซือ้ จัดจางโดยรัฐ รัฐอนุญาตใหบริษทั ไทยไดเปรียบ บริษทั ตางชาติในเรือ่ งราคาประมูลสูงถึง 7% (ในรายงานของ WTO ป ค.ศ.2007 ระบุเพียง 3%) เปนการทำใหบริษัทตางชาติ เสียเปรียบ รวมทัง้ มาตรการทีป่ ระเทศไทยประกาศในป ค.ศ.2001 ใหซื้อสินคาไทย (Buy Thai) เปนอุปสรรคตอการคาและเปน มาตรการที่ไมโปรงใส 7. ทรัพยสินทางปญญา สินคาที่ละเมิดสิทธิบัตรและ เครื่องหมายการคายังเปนปญหาแกเจาของสิทธิ์ การดำเนินการ ปราบปรามของภาครัฐยังไมตอ เนือ่ ง รวมทัง้ มาตรการทางกฎหมาย ยังเปนปญหา ทำใหอุตสาหกรรมสหรัฐสูญเสียรายไดประมาณ $400 ลานเหรียญในป ค.ศ.2007 เรื่องการบังคับใชสิทธิ์เพื่อผลิต และใชยารักษาโรคที่เรียกวา “Compulsory Licensing” ที่ทาง สหรัฐขอใหคำนึงถึงความซับซอนทางกฎหมายระหวางนโยบาย สุขอนามัยและทรัพยสินทางปญญา 8. ธุรกิจบริการทางการเงิน ยังมีขอจำกัดในการถือหุน ของตางชาติ ธนาคารตางชาติยังมีขอจำกัดในการเปดสาขา 9. ธุรกิจบริการดานสุขภาพ ยังมีขอจำกัดในการลงทุน ของตางชาติ เชน โรงพยาบาล และทันตกรรม ซึ่งพบความไม โปรงใสในการถือหุน ของตางชาติในกิจการโรงพยาบาลและบริการ ดานสุขภาพอื่นๆ นอกจากนัน้ องคการการคาโลกก็ไดทำการประเมินคูข นาน กันแตทำรายงานทุก 4 ปที่เรียกวา “WTO Trade Policy and Practices by Measures Thailand 2007” ซึ่งพอสรุปไดวา ปญหาทีก่ ลาวมาขางตนมีลกั ษณะคลายกันโดยเฉพาะประเด็นความ 77 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ไมโปรงใส เปนที่ยอมรับกันทั่วไปวาประเด็นความไมโปรงใสนั้นนา เปนหวงอยางยิ่ง และทำใหประเด็นอื่นๆ มีความเดนนอยลงไป หากเราสามารถแกปญหานี้จนเปนผลใหไมไปปรากฏในรายงาน ในปตอๆไปแลวก็จะเปนเรื่องที่นาชื่นชมอยางยิ่ง นอกจากนั้นผม ก็ไมเห็นวาเราจะตองกังวลมากนัก เพราะเปนเรื่องปกติที่ทาง สหรัฐจะตองพูดถึงในสิง่ ทีเ่ ขาตองการใหเราปรับปรุงเพือ่ ประโยชน ทางการคาหรือการลงทุนของเขา เชน เรื่องการเปดตลาดธุรกิจ บริการทางการเงิน ซึ่งผมมีความเห็นวานาจะเปนประเด็นที่ทาง สหรัฐตองพิจารณาใหมวาจะมีกลยุทธอยางไรตอไป เพราะสหรัฐ เปนตนเหตุของการลมสลายของธุรกิจบริการทางการเงินนำมา ซึง่ วิกฤติทว่ั ทัง้ โลกอยูใ นเวลานี้ สหรัฐไมนา จะเรียกรองใหประเทศ ไทยลดหรือเลิกกฎระเบียบในธุรกิจนี้เหมือนอยางที่เคยเรียกรอง มาตลอดอยางนอยก็จนกวาสหรัฐจะแกไขปญหาของตนเองให เสร็จเสียกอน ประเทศไทยคงไมสามารถแกไขปรับปรุงทุกประเด็นได เพราะบางเรื่องขัดกับผลประโยชนของเราเอง เชน เรื่องการให สิทธิแกผูผลิตในประเทศในการไดประโยชนจากราคาตาง (ขอ6) ซึง่ เปนเรือ่ งของระเบียบในประเทศทีม่ มี านานแลว แตเราก็คงตอง นำไปพิจารณาและดำเนินการตอไปเนื่องจากเอกสารเหลานี้ เผยแพรไปทัว่ โลก ซึง่ มีผลกระทบตอความนาเชือ่ ถือไดระดับหนึง่ ผมมีความเชื่อวาในรายงานปตอๆไปจะมีเรื่องเกี่ยวกับ สิง่ แวดลอม ซึง่ เปนประเด็นทีโ่ ลกกำลังสนใจ เชน การใชทรัพยากร น้ำ และพลังงานในการผลิตสินคาและบริการ อันออกมาในรูป รู้งี้ 78

ของ Footprint ตางๆ เชน water footprint และ carbon footprint รวมถึงภาษีคารบอนที่มีแนวโนมวาประเทศที่พัฒนา แลวอาจจะจัดเก็บจากประเทศกำลังพัฒนาฐานไมรวมลดการ ปลอยกาซเรือนกระจก ซึ่งสิ่งเหลานี้จะเปนมาตรการที่กลับขาง คือจะเปนรายงานที่บอกวาประเทศไทยไมสามารถผลิตสินคาได ตามทีก่ ำหนด จึงอยากใหตดิ ตามเรือ่ งเหลานีอ้ ยางใกลชดิ โดยเฉพาะ ผูประกอบการ การแขงขันทางการคาจะมีประสิทธิภาพอยางแทจริงก็ ตอเมือ่ เรา “รูเ ขา” ดวย ดังนัน้ จึงเสนอใหรฐั ซึง่ มีหนาทีน่ โ้ี ดยตรง ในการจัดการใหมาซึ่งขอมูลเชนเดียวกับสหรัฐโดยทำทุกปเชน เดียวกันและตั้งชื่อวา “National Trade Estimate Report on Foreign Trade Barriers (Selected Countries), Thailand Trade Representative (TTR)

79 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

WTO…… เธออยูไหน? สิงหาคม 2552

ในวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544 เปนวันที่สมาชิก องคการการคาโลก (WTO) ตกลงกันวาจะดำเนินการเจรจาเพื่อ นำไปสูขอตกลงการคาใหมหลังจากการใชมาตั้งแตป พ.ศ. 2538 สมาชิกไดรางปฏิญญาเรียกวา Doha Development Agenda (DDA) และกำหนดวาจะดำเนินการเจรจาใหเสร็จภายในเวลา 3 ป แตการเจรจาก็ลมเหลวเรื่อยมาจนถึงปจจุบันซึ่งชากวากำหนด ไป 8 ปแลวและไมมีทีทาวาจะเสร็จเมื่อไหร เพราะยังมีความ แตกตางในขอเรียกรองมากระหวางกลุม ประเทศพัฒนาและกำลัง พัฒนา เชน เรื่องการลดการอุดหนุนสินคาเกษตรเปนตน ในขณะเดียวกัน โลกก็ไดสรางกฎกติกาเรื่องสิ่งแวดลอม ขึ้นภายใตอนุสัญญาที่เรียกวา United Nations Framework Convention on Climate Change หรือ UNFCCC ซึ่งไดสราง พิธสี ารเกียวโตหรือ Kyoto Protocol มีเปาหมายในการลดภาวะ โลกรอนขึ้นใชกับประเทศที่รับรอง ความลาชาของความตกลงรอบโดฮาทำใหเกิดปญหา เพราะเกิด “คูแขง” อยางไมมีใครนึกถึงมากอน ความแตกตางก็ เพียงแตปฏิญญาโดฮาภายใต WTO นั้น ตั้งอยูบนปรัชญาของ การขยายการคาแต Kyoto Protocol นั้นตั้งอยูบนปรัชญาทาง ความยั่งยืนของสิ่งแวดลอมและทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งทั้งสอง ขอตกลงนี้นำไปสูผลกระทบตอการคาเหมือนๆกัน เรามาดูกันวา รู้งี้ 80

เงื่อนไขหลักๆที่จะกระทบกับการคาในสองขอตกลงนี้มีอะไรบาง เพื่อหาทางออกรวมกัน 1. เปรียบเทียบสิง่ ทีต่ รงกันขามกันของขอตกลงในประเด็น ที่เกี่ยวของกับการคาคือในปฏิญญาโดฮาขอที่ 31 ในหัวขอยอยที่ 3 ตองการใหลดหรือยกเลิกมาตรการทางภาษีและไมใชภาษีใน การสงเสริมการผลิตสินคาและบริการทีร่ กั ษาสิง่ แวดลอม แตขณะนี้ ประเทศทีพ่ ฒ ั นาแลวในกลุม ยุโรปและอเมริกากำลังสรางระเบียบ และกฎหมาย เพื่อปกปองตลาดผาน Kyoto Protocol โดยใช เงื่อนไขของภาวะโลกรอนดวยการเพิ่มมาตรการตางๆ เพื่อเก็บ ภาษีสินคานำเขา เชน Carbon Tax 2. ขอตกลงใน Kyoto Protocol อนุญาตใหมีกลไก “ความยืดหยุน ” (Flexibility) โดยอนุญาตใหประเทศในกลุม ทีต่ อ ง มีขอผูกพันลดกาซเรือนกระจก (เชน กาซคารบอนไดออกไซด) สามารถ “ซื้อ” สวนที่ลดได (Credit) จากอีกประเทศหนึ่งได โดยเฉพาะกลไกการพัฒนาที่สะอาด (CDM) ซึ่งอนุญาตใหซื้อ Carbon Credit จากประเทศกำลังพัฒนาได โดยขึน้ อยูก บั เงือ่ นไข และราคาตามที่ตกลงกัน การเปดโอกาสเชนนี้อาจดูดีที่จะสราง รายไดแกประเทศที่สามารถขาย Credit แตการคาสินคาชนิดนี้ จะยั่งยืนแคไหนนั้นยังรับประกันไมได เพราะผูซื้อตองการราคา และเงื่อนไขที่ดีที่สุดเสมอ และเมื่อมีการแขงขันกันมากในตลาด ราคาก็จะตกลงมาจนวันหนึ่งก็จะไมคุมกับการลงทุนซึ่งจะเปน ผลใหการแกภาวะโลกรอนไมสัมฤทธิ์ผล และประเทศผูขายจะ เสียเปรียบในที่สุด เนื่องจากตนทุนจากการลงทุนดวยเทคโนโลยี จากประเทศพัฒนา 81 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

3. ทีมเจรจาของไทยควรจะมีผแู ทนของกรมเจรจาการคา ระหวางประเทศ กระทรวงพาณิชย เนื่องจากเงื่อนไขในการ เจรจานั้นเกี่ยวของกับการคาและการลงทุน ซึ่งมีประเด็นที่ตอง เชื่อมโยงกับขอตกลงการคาที่ไทยไดทำกับประเทศตางๆ ทั้งใน WTO และ FTAs ทัง้ หลายซึง่ อาจขัดกับสิง่ ซึง่ ผูแ ทนของกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมกำลังเจรจาอยู 4. สิง่ ทีน่ า สังเกตคือประเทศพัฒนากำลังออกกฎระเบียบ มากมาย “กอน” ที่จะไดขอตกลงรวมกันดังนั้นมาตรฐานในการ กำหนดทั้งขั้นสูงและขั้นต่ำแกภาคคอุตสาหกรรมและขนสงที่จะ ปลอยกาซคารบอนไดเทาไหรก็ยังไมเกิดขึ้น จึงตองเรียนถามวา ประเทศไทยและอื่นๆ ที่เรียกวากลุม G77 นั้นจะแกปญหานี้ อยางไร เพือ่ ใหประเทศพัฒนาเหลานีห้ ยุดการดำเนินการไวชว่ั คราว จนกวาการเจรจาเพื่อตั้งเกณฑมาตรฐานดังกลาวบรรลุผลสำเร็จ 5. การออกกฎหมายและระเบียบตางๆ ที่เปนผลมาจาก ขอตกลงนี้จะตองดำเนินการอยางรวดเร็วและบังคับใชได และ เนื่องจากเปนขอผูกพันที่มีนัยสำคัญตอสังคมและเศรษฐกิจจึง เสนอใหดำเนินการตามมาตรา 190 ของรัฐธรรมนูญไทยฉบับป พ.ศ.2550 เพือ่ ใหประชาชนทัว่ ไปรับทราบโดยเฉพาะสมาชิกสภา ผูแทนทั้งสองสภาจะตองมีบทบาทในเรื่องนี้ 6. รัฐบาลไทยตองวางแผนชวยเหลืออุตสาหกรรมในการ ปรับตัวและเปลี่ยนโครงสรางการผลิตสินคาใหมใหมีผลิตภาพ เพิ่มขึ้น แตใชและทำลายทรัพยากรธรรมชาติเทาเดิมหรือนอยลง ดังนั้นการคิดคนเทคโนโลยีชั้นสูงจะตองเกิดขึ้นและนำมาใชเพื่อ ลดการใชพลังงานจากถานหิน น้ำมัน กาซธรรมชาติ รู้งี้ 82

องคการการคาโลก (WTO) กำลังถูกทาทายอยางหนัก นับตั้งแตประสิทธิภาพในการจัดการการเจรจารอบโดฮาที่ยืดเยื้อ มาถึง 8 ปแลวยังตองเผชิญกับคูตอสูในดานสิ่งแวดลอมที่นับวัน จะแข็งแรงขึน้ เรือ่ ยๆ หากปลอยไปเรือ่ ยๆ โดยไมมกี ารปรับเปลีย่ น กลยุทธสกั วันหนึง่ เราก็จะไดเห็นชือ่ องคการการคาโลก หรือ World Trade Organization (WTO) ถูกเปลีย่ นเปนองคการสิง่ แวดลอม โลก หรือ World Environmental Organization (WEO) แทนอยางแนแท

83 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

โลกรอน…..NTBs พุ ง  กันยายน 2552 มาตรการกีดกันการคาทีไ่ มใชภาษีหรือเรียกเปนภาษาอังกฤษ วา ”Non-Tariff Barriers” (NTBs) เปนมาตรการที่ถูกกลาวหามาก เนือ่ งจากเปนอุปสรรคในการสงออกสินคา NTBs กลายเปนสัญลักษณ ของความไมยุติธรรมทางการคา (Unfair Trade) เนื่องจากเกิดขึ้น สวนทางกับการลดอุปสรรคทางภาษี แตหากเรามองอยางยุติธรรม แลวก็จะเขาใจไดวา มาตรการเหลานี้พัฒนาพรอมๆ กับการพัฒนา ประเทศ เชน ความปลอดภัยอาหารยอมพัฒนาไปกับการพัฒนา คุณภาพชีวิต ดังนั้นมาตรการของประเทศพัฒนายอมตองเดินหนา ไปกอนกาวหนึ่งเสมอ จึงเปนผลใหเกิดเปนอุปสรรคทางการคาตอ ประเทศที่ดอยกวา อยางไรก็ตาม ผมไมไดสรุปวา NTBs เปนสิง่ ทีเ่ ราตองยอมรับ โดยปริยาย แตอยากจะบอกวาใหมองเหรียญทั้งสองดานและพัฒนา ในสิ่งที่เรายังขาดตกบกพรองอยู เพื่อใหเกิดศักยภาพในการแขงขัน ดังตัวอยางของเหตุการณ “รอน” ในวันนี้ ดังนี้ ตลอดระยะเวลาของการพัฒนาในชวง 100 กวาปที่ผานมา ไดกอใหเกิดภาวะเรือนกระจกโดยปริมาณกาซคารบอนไดออกไซด ที่เกิดจากการเผาผลาญเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิลและการตัดไม ทำลายปาเพิ่มขึ้นจาก 280 สวนในลานสวนเปน 384 สวนในลาน สวน ทำใหอุณหภูมิโลกเพิ่มขึ้นประมาณ 1 องศาเซลเซียส ภาวะโลกรอนเปนผลใหระดับน้ำทะเลเพิม่ สูงขึน้ สภาพภูมอิ ากาศ เปลี่ยนแปลง มีโรคอุบัติใหม พืชเกษตรจะมีผลิตภาพลดลงโดยเฉลี่ย รู้งี้ 84

30% (สหรัฐฯคาดวาผลผลิตพืชหลัก 3 ชนิด คือ ขาวโพด ถั่วเหลือง และฝาย จะมีผลผลิตลดลง 30-82% ขึ้นกับอัตราเรงของการเพิ่มขึ้น ของอุณหภูมิ) และหากไมไดทำอะไรเลย (Business as usual) ก็ คาดวาในราวป ค.ศ.2100 อุณหภูมิจะเพิ่มขึ้นสูงสุดถึง 6 องศา เซลเซียส ซึง่ หากถึงจุดนัน้ จะเกิดการสูญพันธของสิง่ มีชวี ติ จำนวนมาก ผืนโลกจะกลายเปนทะเลทราย พรอมกับการลมสลายของเมืองริม ฝงทะเล ในขณะเดียวกันจำนวนประชากรจะเพิม่ สูงขึน้ เรือ่ ยๆ จนถึง 9,000 ลานคนในป ค.ศ.2050 และสวนใหญจะอยูในประเทศดอย พัฒนาและกำลังพัฒนา กิจกรรมทีป่ ลอยกาซคารบอนจากการใชนำ้ มัน เปน 81% ซึ่งในสวนนี้เกิดจากการใชไฟฟา 32% อุตสาหกรรม 22% การขนสง 18% ครัวเรือน 6% พาณิชยกรรม 3% และเมื่อบวกกับ ที่เกิดจากการตัดไมทำลายปาอีก 19% รวมเปน 100% (เกษตรกรรมใชน้ำ 70% ขณะที่อุตสาหกรรมใชน้ำ 20% ครัวเรือนใชน้ำ 10%) การวางแผนการผลิตจึงจะตองตอบโจทยในอนาคตวาจะตอง ใหเกิดผลิตภาพเพิ่มขึ้น แตในขณะเดียวกันจะตองไมเพิ่มอุณหภูมิ และการใชทรัพยากรน้ำเพื่อหลีกเลี่ยงตนเหตุของภาวะโลกรอนที่ เกิดขึน้ จากการใชพลังงาน “นรก” เชน น้ำมัน กาซธรรมชาติ ถานหิน ดังนั้น นอกจากเราตองพัฒนาแหลงพลังงาน “สวรรค” เชน น้ำ ลม แสงแดด พลังงานชีวมวลแลว การคิดคนเทคโนโลยีเพื่อ ลดตนทุนสิ่งแวดลอมและเพิ่มผลิตภาพการผลิตในขณะเดียวกันจึง เปนเรื่องที่จำเปนอยางยิ่ง ดวยเหตุดังกลาวประเทศตางๆ จึงมีการเจรจาเพื่อใหมีขอ 85 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ผูกมัด (Commitment) ในการลดกาซเรือนกระจกรอบใหมตอจาก พิธีสารเกียวโต (สิ้นสุดในปค.ศ.2012) ซึ่งเทาที่ผมศึกษาแลวพอสรุป ไดดังนี้คือ 1. แมการเจรจาจะสำเร็จภายในปนี้วาประเทศภาคีจะตอง ผูกมัดการลดกาซเรือนกระจกในระดับหนึ่ง แตตราบใดที่สหรัฐยัง ไมยอมเขาเปนภาคีแลวความเปนไปไดในการลดกาซเรือนกระจก ระดับโลกก็ไมมีโอกาสจะสำเร็จได 2. ไมมบี ททีว่ า ดวยการระงับขอพิพาท (Dispute Settlement) ในพิ ธ ี ส ารจึ ง มี จ ุ ด บอดที ่ ท ำให ไ ม เ กิ ด ผลในการบั ง คั บ ใช อ ย า งมี ประสิทธิภาพ 3. ประเทศพัฒนาทีม่ ขี อ ผูกมัดตองลดกาซเรือนกระจกลง 5% ตามขอตกลงปจจุบันซึ่งเริ่มตั้งแตป ค.ศ.2008 นั้นตางก็ยอมรับวา ไมสามารถลดได จึงมีคำถามวาการเจรจาเพื่อลดเพิ่มในปตอๆ ไป จากนี้ไมวาตัวเลขจะเปนเทาไหรและตั้งตนจากปไหนถึงปไหนก็ตาม นั้นจะเปนไปไดอยางไร?

4. ขอถกเถียงที่สำคัญมากคือประเทศพัฒนาจะตองยอมรับ วาประวัตศิ าสตรเปนเรือ่ งทีต่ อ งคำนึง เนือ่ งจากเปนชวงเวลาทีป่ ระเทศ พัฒนาทำลายสิง่ แวดลอมและปลอยกาซเรือนกระจกมากกวาประเทศ กำลังพัฒนาทัง้ หลาย ดังนัน้ การคำนวนปริมาณการลดกาซเรือนกระจก นั้นจะตองตั้งอยูบนแนวคิดของ “รองรอยทางประวัติศาสตร” ซึ่งขอ เรียกวา “Historical Foot Print” ดังนั้นจะตองมีการสรางสูตร การลดทีเ่ ปนธรรมตอทุกฝายหากตองการขอตกลงเปนทีย่ อมรับและ ปฏิบัติได ประเทศยุโรปและอเมริกาคงเขาใจจุดบอดเหลานี้ดีจึงไดมี รู้งี้ 86

การสรางมาตรการตางๆ ขึ้นใชบังคับเอง เชน การที่จะเรียกเก็บคา ปลอยกาซคารบอนของสายบินไทยในการบินเขายุโรปภายใตโครงการ EU Emission Trade Scheme (EU-ETS) เปนเงินประมาณ 800 ลานบาทตอป เริ่มในป ค.ศ.2012 เปนตนไป ประเทศไทยคงตอง พิจารณาดำเนินการอยางใดอยางหนึ่ง เชน การเรียกเก็บเงินจาก สายการบินทุกสายที่บินเขาประเทศไทยในอัตราเดียวกันแตก็ยัง ไมไดขาววาจะมีมาตรการแตอยางใด เรือ่ งของภาวะโลกรอนจะสรางปญหาและอุปสรรคทางการคา อยางแนนอนดังตัวอยางขางตน อยางไรก็ตามผมก็ยังยืนยันวาการพัฒนาประเทศเปนเรื่อง สำคัญแมจะมี NTBs เกิดขึ้นคูขนานกันไปแตเราจะตองไมประมาท เพราะมาตรการเหลานีก้ ย็ งั มีสง่ิ ซอนเรนอยูด ว ยเสมอ ดังนัน้ ทางออก ทีด่ ที ส่ี ดุ คือการเฝาติดตามทุกเหตุการณอยางใกลชดิ พรอมทัง้ ปรับตัว อยางตอเนื่อง ตลอดจนทำงานรวมกับภาครัฐในการออกกฎระเบียบ ตางๆ เพื่อการใชบังคับอยางไดผล เพราะประเทศไทยไมใชเปนเพียง ผูสงออกสินคาแตเปนผูนำเขาสินคาดวย จึงมีความจำเปนอยางยิ่ง ในการดูแลผูบริโภคทั้งโลกดวยมาตรการและมาตรฐานเดียวกัน

87 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สังคม + ทุนนิยม + การเมือง =โลกเย็น? ตุลาคม 2552

คงไมมีใครคาดผิดวาการประชุมที่กรุงเทพเมื่อตนเดือน ทีผ่ า นมาในการเตรียมการเพือ่ นำไปสูก ารเจรจาพิธสี ารฉบับทีส่ อง ในการลดภาวะโลกรอนที่จะมีขึ้นในเดือนธันวาคมนี้ที่ประเทศ เดนมารกจะลมเหลวอยางแนนอน การที่สหรัฐไมไดเขารวมเปน ภาคีนั้นเปนสาเหตุหนึ่งดังไดกลาวมาแลว แตก็เปนเพียงเหตุ เล็กนอยเมื่อเทียบกับพื้นฐานของปญหาวาระบบทุนนิยมไมมี ประสิทธิภาพพอที่จะแกปญหานี้ได เพราะประเทศพัฒนายอม จะยึดอำนาจการตัดสินใจไวในมือดังนั้นการเจรจาประเด็นตางๆ จะสะทอนความตองการของประเทศพัฒนาเสมอ ความลมเหลว ครั้งนี้เปนบทเรียนของทั้งสองฝายที่ไดเรียนรูวา ทุนนิยมจะตอง ปรับตัวอยางไรใหสังคมและสิ่งแวดลอมอยูดวยกันได หรือภาค สังคมและสิง่ แวดลอมจะตองปรับตัวอยางไรใหอยูร ว มกับทุนนิยมได แมการเจรจาจะไมสำเร็จแตเรื่องการวางกฎเกณฑเพื่อ ใชในทางการคา การลงทุนยังจะมีการดำเนินตอไป ทัง้ รัฐบาลและ ธุรกิจในประเทศพัฒนารวมทัง้ สหรัฐ กำลังขมีขมันสรางกฎระเบียบ นำเขาสินคาซึง่ จะเปนภาระในดานตนทุนและศักยภาพการแขงขัน ของประเทศกำลังพัฒนา ที่ผมกลาวมานี้ก็เพื่อจะชี้ใหเห็นวา ไมวาโลกนี้จะมีขอ ตกลงฯหรือไมก็ตาม ประเทศพัฒนาก็ “ชนะ” ทั้งสองเกมส ประเทศไทยจะตองทำการบานเพื่อตอบโจทยดังตอไปนี้ รู้งี้ 88

1.) จะตองศึกษาใหไดตวั เลขขัน้ สูงวาจะลดกาซเรือนกระจก กีเ่ ปอรเซนตและจากปฐานอะไร 2.) อุตสาหกรรมใดทีจ่ ะถูกกระทบ จากการตองลดกาซเรือนกระจก 3.) รัฐจะมีมาตรการบรรเทา ผลกระทบตออุตสาหกรรมเหลานีอ้ ยางไร 4.) กฎหมายทีเ่ กีย่ วของ จะตองออกมาใหทันเวลารวมทั้งวิธีการบังคับใชกฎหมายตอง ชัดเจน 5.) การประชาสัมพันธเปนเรือ่ งทีส่ ำคัญและจะเปนตัวตัดสิน ความสำเร็จของโครงการนี้ เนื่องจากสิ่งที่กำลังทำอยูนี้เกี่ยวของ กับธุรกิจซึ่งตองการการทำกำไร ดังนั้นการปกปองผลประโยชน โดยการลอบบี้ก็จะเกิดขึ้นอยางแนนอน 6.) การเจรจานี้จะนำไป สูข อ ผูกพันอยางมีนยั สำคัญตอเศรษฐกิจ ดังนัน้ รัฐจะตองดำเนินการ เรือ่ งนีต้ ามขัน้ ตอนในมาตรา 190 ของรัฐธรรมนูญซึง่ ก็จะเปนการ ประชาสัมพันธไปในตัวดวย ภาคเศรษฐกิจทีน่ า เปนหวงมากทีส่ ดุ คือเกษตรและอาหาร เพราะวามีถิ่นกำเนิดในไทยเกือบทั้งหมด อุตสาหกรรมที่ลงทุน โดยบริษัทตางชาติจะไมถูกกระทบมากเนื่องจากการบริหารและ ตัดสินใจจะกำหนดมาจากประเทศตนกำเนิด ซึ่งจะตองมองภาพ ครอบคลุมทั้งโลกอยูแลว ดังนั้นอุตสาหกรรมเหลานี้จะไดรับการ ปกปองในระดับหนึ่ง เชน วิธีการปรับเปลี่ยนเทคโนโลยีการผลิต เปนตน อยางไรก็ตาม ความเสี่ยงยังคงมีอยูไมนอยเพราะเงื่อนไข การลดกาซเรือนกระจกทีไ่ ดรบั การตกลงจากประเทศ “แม” อาจ จะไมตรงกับนโยบายของไทยก็ไดเชนมีการเรียกรองสิทธิพิเศษ ทางภาษีในการนำเขาเทคโนโลยีหรืออุปกรณ เปนตน ดังนั้น สำนักงานสงเสริมการลงทุนคงตองเริ่มติดตามสถานการณใน ประเทศญี่ปุน สหรัฐและอียู วามีแนวโนมในเรื่องนี้อยางไร 89 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ภาคเกษตรและอาหารคงจะไมพน ทีจ่ ะตองถูกรวมเขาไป เปนกลุมสินคาที่จะตองลดกาซเรือนกระจก เพื่อปองกันความ เสีย่ งเราจึงตองรีบวิจยั วาสินคาแตละชนิดไดปลอยกาซเรือนกระจก และใชน้ำในอัตราเทาไหร (ผมไดขาววามีองคกรของรัฐบางแหง เริ่มดำเนินการไปบางแลว แตก็ยังมีความเปนหวงเนื่องจากรัฐยัง ไมไดจัดลำดับเรื่องนี้เปนนโยบายระดับแนวหนา) เหตุผลของการ เสนอการบานขางตนก็เนือ่ งจากวากติกาโลกยังไมไดกำหนดมาตรฐาน ในเรื่องนี้ ดังนั้นจึงเปนโอกาสของเราที่จะตองรีบดำเนินการเพื่อ เตรียมตัวเลขไวเพื่อใชในการเจรจาและบังคับใชกับสินคานำเขา ในอนาคต ผมทำนายวาการเจรจาในเดือนธันวาคมที่เดนมารกจะ ลมเหลวและคาดการณวาจะตองใชเวลาอีกนานหลายปหรืออาจ จะไมมีพิธีสารฉบับที่สองเลยก็ได หากแนวคิดของระบบทุนนิยม ยังเหนียวแนนและผูน ำทางการเมืองในประเทศทัง้ หลายยังไมกลา ตัดสินใจ และผมยังเชือ่ ตอไปวาความลมเหลวนีจ้ ะกระทบกับการ เจรจาเพื่อปดรอบโดฮาของ WTO ดวย ทายนี้ขอนำขอคิดเห็นที่รัฐมนตรี Connie Hedegaard ที่ดูแลเรื่องอากาศและพลังงานของเดนมารกวาขอตกลงที่จะ เกิดขึ้นไดนั้น จะตองประกอบดวยสาระสำคัญ 4 ประการคือ 1.) ทุกประเทศจะตองมีขอ ผูกมัดในการลดกาซเรือนกระจก 2.) การชวยเหลือดานการเงินเพือ่ ใหประเทศกำลังพัฒนาดำเนินการ ตามขอผูกมัดได 3.) มาตรการทีช่ ว ยเสริมใหประเทศเหลานีป้ รับตัว ใหเขากับภาวะความเปนจริงของอากาศที่ถูกกระทบจากภาวะ โลกรอน 4.) ความตกลงที่จะพัฒนาและใชเทคโนโลยี “เขียว” รู้งี้ 90

ในบทใหสัมภาษณเดียวกันรัฐมนตรี Connie ไดย้ำถึง ความสำคัญของภาคการเมืองที่จะตองกลาตัดสินใจเพื่อใหบรรลุ ผลสำเร็จของการเจรจาในครั้งนี้ สรุปไดวาความสำเร็จในการเจรจาอนุสัญญาลดภาวะ โลกรอนฉบับใหมที่เดนมารกปลายปนี้จะเกิดขึ้นไดตองมีสาม เงื่อนไข 1.) ประสิทธิภาพและความกลาในการตัดสินใจของภาค การเมือง 2.) ความเขาใจของภาคเศรษฐกิจวาถึงเวลาที่จะเกิด การเปลีย่ นแปลงของระบบทุนนิยมโลก 3.) ภาคสังคมทีต่ อ งเขาใจ วาบนโลกใบนี้ไมมีอะไร “ฟรี”

91 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การสรางสถาบัน : การเสริมสรางการปรับเปลี่ยน การเชื่อมและการแข ง ขั น พฤศจิกายน 2552 เราจะอธิบายอยางไรถึงความยากจนซ้ำซากในทามกลาง ความมัง่ มี? หากเราทราบเหตุทท่ี ำใหมง่ั มีแลว ดวยเหตุผลใดทีป่ ระเทศ ยากจนทั้งหลายจึงไมปรับนโยบายใหเกิดความมั่งมีขึ้น... เราจึงตอง สรางแรงจูงใจใหลงทุนเพิม่ ในเทคโนโลยีทม่ี ปี ระสิทธิภาพสูง การเพิม่ ทักษะ และจัดใหตลาดมีประสิทธิภาพ แรงจูงใจเหลานี้รวมอยูใน “สถาบัน”-Douglass C. North, 2000 การคาในศตวรรตที่ 21 มีความเสี่ยงลดนอยลงไปหลังจาก มีการพัฒนาเครือขายการคา ขอมูล การสรางความผูกพัน และ เชื่อถือ อยางไรก็ตาม ปญหาเปลี่ยนรูปแบบไป เชน ในปจจุบัน ผูประกอบการใหมอาจประสบปญหาทางการเมืองจากคูแขงและ จากหนวยงานรัฐเอง อยางไรก็ตาม ทุกประเทศก็ยังตองคาขายกัน ตอไป เนื่องจากมันเปนชองทางที่ชวยเพิ่มพลังทางเศรษฐกิจและลด ความยากจน สถาบัน หมายถึง กฎ กลไกการบังคับใชกฏ และ องคกร การสรางสถาบันนั้นแบงเปน 4 สวน 2 สวนแรกจะเปน สวนของเชิงสนับสนุน และ 2 สวนหลังจะเปนเรื่องของการนำ 2 สวนแรกไปใชใหเกิดผล 1. การสรางรูปแบบใหเสริมกับสถาบันที่มีอยูเดิม เชน การ รู้งี้ 92

เสริมสรางศักยภาพทรัพยากรมนุษยและเทคโนโลยทีม่ อี ยู เหตุผลคือ การสรางสถาบันใหมขึ้นมาไมใชเปนคำตอบเพราะวาสิ่งซึ่งเหมาะกับ ประเทศที่พัฒนาแลวอาจจะไมเหมาะกับประเทศกำลังพัฒนา 2. การคิดคนเปลีย่ นแปลงและปรับปรุงสถาบันทีม่ อี ยูใ หทำงาน ไดดีขึ้นและยกเลิกสวนที่ไมเปนประโยชน 3. ใชขอ มูลขาวสารและตลาดเสรี ซึง่ จะเปนตัวเชือ่ มโยงธุรกิจ และสนับสนุนการตลาด 4. สงเสริมการแขงขันระหวางรัฐ และ เอกชน ซึ่งจะชวย เกิดการสรางสถาบันใหมๆ ที่เปนประโยชน สถาบันสนับสนุนตลาดอยางไร ตลาดในประเทศพัฒนาแลวตางจากประเทศกำลังพัฒนา ในสวนของสถาบันการเงิน กฏระเบียบ ขบวนการยุตธิ รรม และขอมูล ขาวสาร สิ่งทาทายเหลานี้ตอผูกำหนดโยบายวาจะตองสรางสถาบัน ขึน้ มาอยางไรใหชว ยพัฒนาเศรษฐกิจและลดความยากจนในประเทศ กำลังพัฒนา กรอบของสถาบันที่กลาวถึงนี้จะครอบคลุม 3 หลักตอไปนี้ 1. เปนตัวสงถายขอมูลดานตลาด สินคา และผูที่เกี่ยวของ ขอมูลเหลานั้นจะเชื่อมโยงผูประกอบการ และรัฐในการออกกฏใหมี ประสิทธิภาพ 2. ความชัดเจนและการบังคับใชมาตราการทางทรัพยสนิ ทาง ปญญา ชวยใหเกิดความกระจางของแงกฏหมายเพิ่อลดขอถกเถียง 3. สถาบันเปนไดทง้ั เพิม่ และลดการแขงขัน การแขงขันทำให เกิดแรงจูงใจในการพัฒนา แตบางครั้งสถาบันก็เปนอุปสรรคตอการ 93 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

แขงขันเนื่องจากความซับซอนและตนทุนในการบังคับใชกฏ เชน ใน เรื่องทรัพยสินทางปญญา ทั้งสามหลักดังกลาวจะมีผลกระทบตอการจัดสรรสินทรัพย รายได ตนทุน ตลอดจนแรงจูงใจแกผมู สี ว นเกีย่ วของ และประสิทธิภาพ ของตลาด เชน การลงทุนจะเพิ่มขึ้นหากประเทศเจาบานมีคุณภาพ ในเรือ่ งกฏและการใชกฏหมายเกีย่ วกับทรัพยสนิ ทางปญญาและสิทธิ ในที่ดิน สถาบันสนับสนุนการเติบโตและลดความยากจนอยางไร สถาบันทีส่ นับสนุนการคามีพลังสูงทีก่ ระทบพลเมืองในประเทศ พัฒนาและกำลังพัฒนา ผลกระทบตอคนจนจะมีมากขึน้ หากสถาบัน ออนแอ สถาบันสะทอนถึงความสำเร็จและลมเหลวของการพัฒนา เชน การจัดการทีด่ ขี องสถาบันการเงินทำใหเกิดการเติบโตทางเศรษฐกิจ จะสรางสถาบันที่มีประสิทธิภาพอยางไร การสรางสถาบันที่มีประสิทธิภาพนั้นในเบื้องตนจะตอง ทราบวาจะสรางขอมูลขาวสารใหผใู ด และ สอง ทรัพยสนิ ทางปญญา และสัญญาการคาอื่นๆมีความชัดเจนและไดรับการปฏิบัติ และ สาม อัตราการแขงขันมากหรือนอยในธุรกิจการคา การออกแบบสถาบัน จะตองสรางใหเกิดแรงจูงใจที่นำไปสูการบรรลุเปาหมาย การสราง สถาบันจึงตองคำนึงถึง 4 หลักดังตอไปนี้ 1. เสริมสรางสิ่งที่มีอยูแลว 2. ปรับเปลี่ยนสถาบันปจจุบันใหดีขึ้น 3. ใชขอมูลเชื่อมโยงทุกภาคสวน 4. สนับสนุนการแขงขัน ทั้งประเทศพัฒนาและดอยพัฒนาตางก็มีสถาบัน แตการวัด รู้งี้ 94

ผลงานนั้นตางกัน ประเทศพัฒนานั้นวัดดวยตนทุนที่เกิดขึ้นจากการ ดำเนินกิจกรรมของสถาบันแตประเทศดอยพัฒนาตองปรับเปลี่ยน สถาบันใหเหมาะกับประเทศของตนกอน เชน เรือ่ งตนทุนการบริหาร สถาบัน เรื่องความโปรงใส องคการเสริม กฏระเบียบของประเทศพัฒนาและกำลังพัฒนา มีความสลับซับซอนคลายๆ กัน แตระบบการบังคับใชกฏของประเทศ พัฒนานั้นดีกวาทำใหระบบการคาพัฒนาได (เชน ระบบศาลที่ดีกวา) จึงไมจำเปนตองสรางสถาบันใหม ประเทศกำลังพัฒนาก็มสี ถาบันทาง สังคมทีม่ ปี ระเพณีปฏิบตั บิ างอยาง เชน การรวมกลุม เปนสมาคมตางๆ ตนทุน ศักยภาพ และการทุจริตคอรรัปชั่น ประเทศกำลังพัฒนามีปญาหาเรื่องกฏระเบียบยุงยากและ ทุจริตคอรรปั ชัน่ บางประเทศตองแกปญ  หานีโ้ ดยการใหบริษทั ตางชาติ ที่มีระบบที่ดีเขามาลงทุนในประเทศเพื่อจะไดแกไขปญหาของตนใน ทางออม เชน ฮังการี และ เอสโทเนีย ยอมใหธนาคารตางชาติ เขามาทำธุรกรรม ประสิทธิภาพของบุคคลากร ทรัพยากรมนุษยเปนทุนทีม่ คี วามสำคัญในการนำมาใชบริหาร สถาบัน การลงทุนในดานนีจ้ งึ คุม คาและทำใหสถาบันมีคณ ุ ภาพ และ ประสบความสำเร็จ เทคโนโลยี การนำเทคโนโลยีมาใชตอ งใหเหมาะสมกับระดับการพัฒนา ของประเทศ แตถา จะใหการพัฒนากาวกระโดด ผูร บั ผิดชอบนโยบาย จะตองทำใหการเขาถึงเทคโนโลยีงายขึ้น เนื่องจากกฏระเบียบของ ตลาดนั้นมีผลตอการนำเขาและสงออกของเทคโนโลยี 95 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

กฏและมาตรฐาน มาตรฐานเปนสิ่งที่สามารถลดคาใชจายในการทำธุรกรรม ได แตเนือ่ งจากความสามารถในการปรับและใชมาตราฐานนัน้ ตางกัน ระหวางประเทศพัฒนาและกำลังพัฒนา ดังนัน้ ขบวนการออกกฏตางๆ จะตองโปรงใส นอกจากนั้นประเทศกำลังพัฒนาจะตองไดรับความ ชวยเหลือหรือรวมพลังกันเพื่อการตอรองในเวทีระหวางประเทศ ความแตกตางของกฏหมายระหวางมลรัฐตางๆ ในประเทศ (ไมใชประเทศไทยในเวลานี)้ เปนผลมาจากระบบเศรษฐกิจและสังคม ที่แตกตางกันซึ่งบางครั้งก็เปนสิ่งที่ดีในประเด็นของสมรรถภาพและ การกระจายผลประโยชน แตหากแตกตางกันมากเกินไปก็อาจเปน ผลรายตอตันทุน การสรางสถาบันที่ทำประโยชน บางครั้งแมระดับของประเทศอาจจะใกลเคียงกันแตความ แตกตางก็ยังมีอยูในรูปแบบอื่น เชน ภูมิศาสตร หรือทรัพยากร ดังนั้นผูวางนโยบายอาจจะตองเลือกใชหรือคิดคนสถาบันบางอยาง ใหเหมาะกับประเทศโดยความรวมมือจากชุมชน การคิดคนผานกระบวนการทดลองนัน้ เกิดขึน้ ไดหลายระดับ ตั้งแตระดับการเมือง เศรษฐกิจ และภาคสังคม การทดลองนั้นมี ผลดีเนื่องจากความหลากหลายของผูมีสวนรวม และการไดเลือกสิ่ง ทีด่ มี าใช แตตอ งระวังไมใหมกี ารทดลองมากมายจนเกินไปจนเปนผล ใหเกิดกฏระเบียบมากมายที่แตกตางกันจนเกินไป ผูใดสามารถคิด ไดกอนก็จะเปนผูนำในการปฎิรูป (สถาบัน) สถาบันที่เกิดขึ้นจากฝายใดยอมรับใชฝายนั้น การมีสวนรวมจากทุกฝายในสังคมจึงเปนประโยชนเพื่อจะ รู้งี้ 96

ไดสถาบันที่เหมาะสมกับสังคม การเชื่อมโยงสังคมดวยขอมูลและการคา การแลกเปลี่ยนขอมูลและการคาเสรีสนับสนุนการสราง สถาบันทางการคา การคาเสรีชวยใหตลาดมีความหลากหลายและ ชนาดใหญขึ้น เพิ่มเทคโนโลยี เพิ่มคูคา เพิ่มความเสี่ยง สิ่งเหลานี้ นำมาซึง่ ขอเรียกรองใหมกี ารสรางและพัฒนาสถาบันใหมๆ เชนในกรณี ประเทศไทย การเปดตลาดเสรีทำใหเกิดการปรับเปลี่ยนกฏหมาย การจัดการที่ดิน ประเทศกำลังพัฒนาสามารถนำเขาเทคโนโลยีทาง การเงิน เนื่องจากประเทศขาดสถาบันในการกำกับเรื่องดังกลาวให มีเสถียรภาพ นอกจากนั้นขาวสารขอมูลที่เสรียังชวยใหมีการพัฒนา ดานสถาบันดีขึ้น เชน เรื่องการเปดโปงการทุจริตคอรรัปชั่นโดยสื่อ ตางๆ เปนตน

97 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ป ค.ศ. 2050 (ตอนที ่ 1) พฤศจิกายน 2552 วันนีจ้ ะเปนวันเริม่ ตนทีพ่ วกเราจะตองเริม่ คิดวาเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และวัฒนธรรมของไทยจะมีหนาตาอยางไรในป ค.ศ.2050 ในชวง 10 กวาปทผ่ี า นมาประเทศไทยเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ 2 ครั้งที่เปนเหตุใหเกือบเอาตัวไมรอด ครั้งที่ 1 ประเทศไทย เปนตนเหตุของวิกฤตซึ่งถูกขนานนามวา “ตมยำกุง” เปนผลให สถาบันการเงิน ธนาคารและธุรกิจลมละลายมากมาย รัฐบาลใน ขณะนั้นตองลาออก และผลสุดทายเราตองขอความชวยเหลือ จากกองทุนการเงินระหวางประเทศหรือ IMF วิกฤตเศรษฐกิจครั้งที่ 2 เกิดขึ้นเมื่อ 2 ปที่ผานมา แตคราวนี้ผูเปนตนเหตุเปนประเทศสหรัฐ วิกฤตครั้งนี้เปนผลมา จากการจัดการทางการเงินไรคณ ุ ภาพหรือ “Hamburger Crisis” เปนเหตุใหเกิดวิกฤตทั่วโลก การสงออกของไทยถูกกระทบอยาง รุนแรงเปนลูกโซและลามไปถึงอุตสาหกรรมตอเนื่องขนาดกลาง และเล็ก คาดการวาตัวเลขการสงออกของไทยในป พ.ศ.2552 จะติดลบถึง 20% และการเติบโตทางเศรษฐกิจจะติดลบถึง 3.5% เมื่อเทียบกับป พ.ศ.2551 อะไรเปนตนเหตุแทจริงของวิกฤตทั้งสองครั้ง? คำตอบคงไมใชประเทศไทยและสหรัฐแตอยูที่ระบบการ จัดการเศรษฐกิจของทั้งสองประเทศ ดังนั้นคำถามจึงตองสงไปที่ รู้งี้ 98

ระบบการจัดการเศรษฐกิจโลก ประเทศไทยและสหรัฐไดใชระบบการจัดการเศรษฐกิจ ทุนนิยมภายใตทฤษฎีเสรีนยิ มใหมหรือ Neoliberalism ทีม่ อี ทิ ธิพล สูงตั้งแตชวง ค.ศ.1980 เปนตนมา ระบบนี้มีรากฐานที่กอเกิด หลังจากสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลง มีการจัดตั้งกองทุนการ เงินระหวางประเทศ ธนาคารโลกและในที่สุดองคการการคาโลก ภายใตทฤษฎีนอ้ี ำนาจรัฐจะถูกสงผานไปใหภาคธุรกิจเชนตัวอยาง ขอเรียกรองใหออกกฎหมายการลงทุน การเรียกรองใหเปลีย่ นแปลง อัตราภาษี กฎระเบียบการลงทุน หรือตลาดนำเขามีอำนาจกำหนด มาตรฐานสินคา เปนตน ภายใตเสรีนิยมใหมประเทศพัฒนาจะใชขอตกลงการคา ระหวางประเทศเปนยุทโธปกรณ เชน “ความตกลงทั่วไปวาดวย ภาษีและการคา” หรือ แกตต แทนที่การใช “เรือปน” อยางที่ ประเทศตะวันตกเคยใชในยุคลาอาณานิคม (Colonialisation) แตปรัชญาก็ยังเหมือนเดิมคือการใหไดมาซึ่งดุลการคามากที่สุด พฤติกรรมทางการคาที่ไมเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา เปนเหตุใหเกิดวิกฤตดังทีไ่ ดกลาวมา ประเทศไทยนัน้ เปนทัง้ ตนเหตุ และผูร บั เคราะห คำถามคือวาเราจะจัดการกับเรือ่ งเหลานีอ้ ยางไร เพือ่ ใหเกิดความเข็มแข็งขึน้ เพือ่ นำไปสูก ารอยูด กี นิ ดีและมีความสุข ในป ค.ศ.2050? กอนที่ตอบคำถามถึงเรื่องการจัดการดังกลาว เราคงตองมาดูในสามเรื่องคือ การเปลี่ยนแปลง ความทาทายทั้ง ในภาพกวาง (Macro) และแคบ (Micro) ขอเริ่มตนดวยการ เปลี่ยนแปลงที่คาดวาจะเกิดขึ้นในชวงเวลานี้ดังนี้ 1) การลดเงื่อนไขและกฏเกณฑ (Deregulation) ของ 99 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ตลาดไดสะดุดลง ประเทศพัฒนาอาจจะตองกลับไปใชนโยบาย ปกปองตลาดมากขึ้น สหรัฐและประเทศพัฒนาจะปรับนโยบาย ภาคการผลิตใหมโดยอาจจะลดเศรษฐกิจภาคบริการทางการเงิน และขยายสวนของภาคการผลิตจริง (Main Street VS Wall Street) 2) การเมือง จะมีแนวโนมการจัดกลุม มากขึน้ (Regionalism VS Globalism) เพือ่ ความเขมแข็งของกลุม ภูมภิ าคในการแขงกับ อำนาจเดี่ยว เชน สหรัฐหรือสหภาพยุโรป เนือ่ งจากตลาดเสรีจะคูก บั การเมืองในระบอบประชาธิปไตย ดังนั้นจะตองมีการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในบางประเทศ เชน จีน เวียตนาม 3) การคาและการลงทุน การแขงขันระหวางองคการ การคาโลก (WTO) กับอีกสองสถาบันคือดานสิง่ แวดลอม (United Nations Framework Conference on Climate Change-UNFCCC) และขอตกลงการคาเสรีระดับภูมภิ าคและทวิภาคี (Regional and Bilateral Trade Agreements) สองขั้วนี้จะเปนปญหามากตอ นโยบายรัฐบาลในทุกประเทศเพราะเปนการตอสูร ะหวางทุนนิยม และสังคมนิยม หรือระหวางการทำกำไรกับการเพิม่ ตนทุน อยางไรก็ตาม ปญหานีจ้ ะแกไดตอ เมือ่ มีการเปลีย่ นแปลงใน 2 ดานคือ โครงสราง การผลิต และเศรษฐศาสตรสถาบันแนวใหม (New Institution Economy) ในการจัดการประเทศ

รู้งี้ 100

ป ค.ศ. 2050 (ตอนที ่ 2-จบ) ธันวาคม 2552 ตอนที่แลวเราไดพูดถึงการเปลี่ยนแปลงที่คาดวาจะเกิดขึ้น ในชวงกอนถึงป ค.ศ. 2050 แลว ในตอนนี้เราจะพูดถึงความทาทาย ที่คาดวาจะเกิดขึ้นในชวงเวลาเดียวกัน ซี่งจะกระทบตอการวางแผน การผลิตและบริการจนถึงกับจะตองมีการเปลี่ยนแปลงโครงสราง การผลิตดังกลาวทัง้ ระบบหรือบางสวนไดดงั ตอไปนี้ 1. จำนวนประชากร ของโลกจะเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องปละประมาณหนึ่งรอยกวาลานคน ซึง่ หากไมไดทำอะไรเลยจำนวนประชากรโลกจะสูงถึงประมาณ 9 พัน ลานคนในป ค.ศ.2050 และสวนใหญจะอยูในประเทศกำลังพัฒนา และดอยพัฒนา ในปดงั กลาวจำนวนประชากรไทยจะเปน 75 ลานคน โดยประมาณ 2. สังคมพัฒนาและกำลังพัฒนาบางสวนจะกลายเปน สังคมคนแก ทั้งสองขอนี้จะเปนตนทุนทางเศรษฐกิจ 3. การคาและ การลงทุนจะเนนไปสูพื้นที่ของภูมิภาคมากขึ้น ASEAN จะเปนพื้นที่ การคาและการลงทุนจากกลุมประเทศในภูมิภาคเดียวกัน เชน จีน อินเดีย ญึ่ปุน เกาหลี ออสเตรเลียและนิวซีแลนด การที่ ASEAN ไป ผนวกกับประเทศเหลานี้จึงเปนกลยุทธที่สำคัญและเปนประโยชน เพราะประเทศเหลานีม้ ที ง้ั เงินทุนและเทคโนโลโยที่ ASEAN ตองการ 4. ปญหาโลกรอนจะเปนอุปสรรคและโอกาสทางการคาและลงทุน ทัง้ นีข้ น้ึ อยูก บั วาเราจะจับประเด็นปญหาไดถกู ตองอยางไร? เชน การ ยอมรับวาปญหานี้มีความสำคัญตอการวางแผนการผลิตดังนั้นการ ผลิตที่ประหยัดพลังงานและน้ำจะตองเปนตัวบังคับในการสงเสริม 101 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การลงทุนและการใหสิทธิพิเศษทางภาษีอื่นๆ เพื่อเปนแรงจูงใจให เกิดการลงทุนเพือ่ รองรับตลาดในอนาคต ประเทศไทยไมมเี ทคโนโลยี ในการลดกาซเรือนกระจกและน้ำอยางมีประสิทธิภาพเพราะเทคโนโลยี ใหม (Super Technologies) จะตองทำใหเกิดการปลอยกาซเรือน กระจกติดลบ (Minus Emission) ดังนั้นเราควรจะพิจารณาในสวน ของการบริโภคใหเกิดการสูญเสียเปนศูนย (Zero Waste) ภาคการ ผลิตก็ควรจะศึกษาวาจะผลิตอยางไรใหเกิดสวน (Portion) ของการ ใชสินคาใหเหมาะสมกับลูกคาแตละวัย เชน ตัวอยางของการผลิต อาหารใหพอเหมาะและเหมาะสมกับวัยของผูบริโภคเปนตน 5. การ วิจยั และพัฒนาและลงทุนในเทคโนโลยีใหมจะตองเกิดขึน้ เพือ่ ตอบสนอง แนวโนมของตลาดดังทีไ่ ดกลาวในขอ 4 โจทยของเราก็คอื เราจะคิดคน ไดดวยตนเองหรือจะตองนำเขาทั้งหมด? กระทรวงวิทยาศาสตรจะ ตองมีบทบาทอยางไร? 6. พลังงานทดแทนจากธัญพืชจะเปนสินคา ที่ตองแขงขันกับความตองการบริโภคซึ่งจะกอใหเกิดปญหาความ มั่นคงอาหาร (Food Security) ดังนั้นการปรับเปลี่ยนโครงสราง การผลิตสินคาเกษตรจะตองเกิดขึ้นเพื่อเปนทั้งเกษตรแขงขันและ เกษตรบริโภค (Plantation vs Farm) การจัดการดานปจจัยการผลิต เชน เครื่องจักรกล ปุย เคมีเกษตร และน้ำมีประสิทธิภาพมากขึ้น ตลอดจนการอุดหนุนทางการเงิน (Subsidies) จะตองงายขึ้นและ โปรงใสมากขึ้น 7. ปรากฏการณที่เรียกวาการยึดที่ดินเพื่อทำการ เกษตรในประเทศดอยพัฒนาบางประเทศในอัฟริกาเพื่อขจัดปญหา การขาดแคลนอาหารของประเทศ เชน เกาหลี ซาอุดิอาเรเบีย สิงคโปร เปนตนหรือทีเ่ รียกวา “การยึดทีด่ นิ ” (Land Grabbing) นัน้ เปนโจทยสำคัญตอการวางแผนการตลาดของไทย เชน หากวาเกาหลี รู้งี้ 102

สงออกสินคาเกษตรเหลานั้นไปขายแขงกับเราในประเทศที่สาม ซึ่ง เปนการสวนทางกับนโยบายปกปองการเกษตรของตน เกาหลีกำลัง ดำเนินนโยบายการคาที่ขัดกันเองหรือเปลา? และไทยจะดำเนินการ อยางไร? เกาหลีคงไมไดทำอะไรผิดตอขอตกลงทางการคา แตเกาหลี อาจทำผิดมารยาททางการคาหรือเปลา? และ ASEAN จะดำเนินการ เจรจาใหมอยางไรกับเกาหลีภายใตขอตกลงการคาเสรีที่มีอยู 8. การ บริโภค ภาคการบริโภคของไทยยังไมพัฒนา ซึ่งหมายถึงขอมูลที่มี ไมเทากัน การใชกฎหมายภายในที่ไมมีประสิทธิภาพในการทำโทษ ผูผ ลิตทีป่ ลอมปนสินคา หรือกฎหมายทีเ่ กีย่ วกับการคุม ครองผูบ ริโภค การใหความรูแกผูบริโภคในการเลือกซื้อสินคาที่ไดมาตรฐานสากล เปนเรื่องสำคัญ เนื่องจากจะเปนการสรางอุปสงคแลวยังเปนการ สงเสริมการผลิตสินคาที่ไดรับการพัฒนาแลว ผูบริโภคที่มีความรูใน ตัวสินคาจะเปนเกราะปองกันและเปนเครื่องกีดกันสินคานำเขาที่ ไมมีมาตรฐานไปในตัว 40 ปตอจากนี้ จะเปนชวงที่ตองปรับเปลี่ยนโครงสรางการ ผลิตและการบริโภคครัง้ ใหญเพือ่ เขาสูเ ศรษฐกิจยัง่ ยืน (Sustainability Economy) เพือ่ การอยูร อดของจำนวนคนทีเ่ พิม่ ขึน้ แตตอ งใชทรัพยากร อยางประหยัด เชน ที่ดิน น้ำ พลังงานจากน้ำมัน กาซ ถานหิน และ ตองไปเพิ่มการใชพลังงานจากแสงแดด น้ำ ลม ธัญพืช เทคโนโลยี ใหม ระบบการจัดการเศรษฐกิจและการเมืองจะตองตอบสนองไป พรอมกัน เชน การจัดการเรื่องหวงโซการผลิตใหเชื่อมโยงกันเพื่อ การถายทอดเทคโนโลยีและลดตนทุน การปรับเปลีย่ นเรือ่ งความเชือ่ ใหเปนวิทยาศาสตรมากขึน้ วัฒนธรรมการดำเนินชีวติ และธุรกิจ อุปนิสยั การบริโภค ตลอดจนการออกกฎหมายและการบังคับใชกฎหมายใหมี 103 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ประสิทธิภาพสูงสุดอยางโปรงใสและเปนธรรม ยกเวนวาจะเกิดสงครามโลกครั้งใหมที่จะทำใหการบริหาร จัดการโลกเปลี่ยนไปอยางรวดเร็วแลวเวลา 40 ปตอไปนี้จะเปนชวง เวลาทีเ่ ราตองชวยกันสรางคำตอบใหเกิดขึน้ เพือ่ ประโยชนตอ ประเทศ ไทยทั้งดานเศรษฐกิจ สังคมและการเมือง

รู้งี้ 104

CA or C มกราคม 2553 Copenhagen Accord or Climate, Anyone? เปน คำถามวา “ทานจะซือ้ สัญญาโคเปนเฮเกนหรืออากาศครับ?” ตอไปนี้ สิ่งที่เราจะตองสนใจและดำเนินการตามที่ประเทศพัฒนาและ กำลังพัฒนาบางประเทศเขาชวยชีวิต COP15 (Conference of the Parties) ที่โคเปนเฮเกนเมื่อปลายสัปดาหที่สามของเดือน ธันวาคมที่ผานมา ซึ่งผมมีความเห็นวาการตกลงกันครั้งนี้เปนการ ใชอำนาจนิยม และไมเปนประชาธิปไตยอีกครั้งหนึ่งของประเทศ พัฒนาในการเจรจากฎระเบียบระหวางประเทศซึง่ เคยเกิดขึน้ แลว เมื่อครั้งสรุปรอบอุรุกวัยที่ประเทศสหรัฐและอียูปดประตูคุยกัน เองเพื่อสรุปประเด็นการอุดหนุนสินคาเกษตรและนำมาซึ่งความ สำเร็จของการเจรจาและกลายเปน WTO ครั้งนี้จึงเปนบทเรียน อีกครั้งวาประเทศกำลังพัฒนาจะตองเพิ่มศักยภาพตนเองให แข็งแกรงขึ้นกวานี้ เพื่อไมใหเกิดสภาพบังคับในลักษณะนี้อีก ในอนาคต ผมเชื่อวาประเทศกำลังพัฒนาอยูในฐานะไดเปรียบกวา ประเทศพัฒนาในการเจรจาเพราะโลกรอนเปนภาวะที่กอขึ้นโดย ประเทศพัฒนาตั้งแตศตวรรษที่ 19 และ 20 ติดตอกัน แตเกม กำลังพลิกกลับกลายเปนวาประเทศกำลังพัฒนากำลังเปนฝาย เสียเปรียบและจะตองเปนผูรับภาระมากกวาประเทศพัฒนาใน การลดภาวะเรือนกระจก เพราะขอตกลงโคเปนเฮเกนมุง ไปทีก่ าร 105 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ใชเงินชวยเหลือจากประเทศพัฒนาในการแกปญหาดังนี้ 1.) เงิน ชวยเหลือ 3 หมื่นลานเหรียญสหรัฐระหวางป ค.ศ.2010-2012 ผานสถาบันเรียกวา International Institutions เพื่อดูแลการ จัดสรรเงินใหสมดุลระหวางการปรับตัว การลดภาวะเรือนกระจก และการดูแลปา 2.) เงินชวยเหลือสวนที่สอง 1 แสนลานเหรียญ สหรัฐภายในป ค.ศ.2020 ซึ่งจะไดมาจากสวนของรัฐและเอกชน รวมกันจากหลายประเทศ แตตองรอการจัดตั้ง High Level Panel เพื่อศึกษาวาจะเรียกเก็บเงินนี้ไดอยางไร นอกจากนั้นยังมี เปาหมายจัดตั้ง Copenhagen Green Climate Fund เพื่อเปน กลไกเพื่อบริหารกลไกการเงินและโครงการตางๆ 3.) จะมีกลไกที่ เรียกวา Technology Mechanism เพื่อเรงพัฒนาและถายทอด เทคโนโลยี ขอเสนอทั้งหมดนี้ยังไมมีความผูกพัน ซึ่งอาจตองใช เวลาเจรจากันอีกเปนปๆ รวมทัง้ ตัวเลขทีป่ ระเทศพัฒนามีเปาหมาย จะลดนัน้ ก็ยงั ไมชดั เจนและผูกมัดมากนอยแตอยางไร นอกจากนัน้ ประเทศพัฒนายังมีโอกาส “ซือ้ ” คารบอนทีล่ ดไดโดยประเทศอืน่ ๆ ตามกลไกยืดหยุน (Flexibility) ทีเ่ รียกวา Clean Development Mechanism (CDM หรือที่เรารูจักในชื่อ Carbon Credit) ขอเสนอของภาคเอกชนไทยเพื่อการเจรจาครั้งนี้ คือ 1.) ประเทศไทยตองไมเขารับสัญญาวาจะตองลดกาซเรือนกระจก แตอยางใด เพราะสัดสวนการปลอยของเราเพียง 352 ลาน เมตริกตันโดยประมาณหรือ 0.9% เปนลำดับที่ 24 ของโลก 2.) การลดและปรับตัวจะตองใชเทคโนโลยี ความชวยเหลือจากประเทศ พัฒนาตองเปนการใหโดยไมมีเงื่อนไขทางทรัพยสินทางปญญา แตอยางใด เพราะเงื่อนไขนี้จะสรางตนทุนเพิ่มขึ้นและจะมีปญหา รู้งี้ 106

ในเรื่องความเปนเจาของ (Ownership) ของตัวสินคาตามมา ผมเตือนวาประเทศกำลังพัฒนาจะตองระวังเรื่องนี้เปนพิเศษ 3.) ประเทศไทยตองไมรบั เงือ่ นไขใหลดกาซเรือนกระจกเปนรายสินคา (Sectoral Approach) เพราะทำใหเกิดความเสียเปรียบของธุรกิจ ไทย เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศพัฒนานอกจากนั้นยังเปนการ สรางโอกาสทำกำไรจาก Carbon Credit ของประเทศพัฒนา ไดอกี ประเทศพัฒนาพยายามผลักดันใหมกี ารตกลงในหัวขอนีเ้ ปน อยางมาก 4.) การเจรจาขอตกลงใหมนั้นจะตองครอบคลุมทุก หัวขอ (Single Undertaking) โดยไมยกเวนหรือเลือ่ น (Deferred) ขอใดขอหนึ่ง เหตุผลเห็นไดจากตัวอยางที่ประเทศพัฒนาไดออก และกำลังออกมาตรการทางการคาใหมๆ สรางอุปสรรคและตนทุน ตอการสงออกสินคาของประเทศกำลังพัฒนา ทัง้ ๆ ทีข่ ดั ตอมาตรา 3.5 ในอนุสัญญา United Nations Convention on Climate Change (UNFCCC) ก็ตาม แตกเ็ ลีย่ งไปใชขอ ยกเวนทัว่ ไปมาตรา 20 ของขอตกลงทัว่ ไปวาดวยการคาและภาษีศลุ กากรหรือ GATT อยางนี้เขาเรียกวาศรีธนญชัยครับ จึงเสนอวาอยาไวใจเขาเปน อันขาด การผลิตสินคาที่ตองลดภาวะเรือนกระจกไปดวยนั้นเปน การสวนทางกับโครงสรางการผลิตหรือการพัฒนาทางเศรษฐกิจ ดังนั้นจึงเปนการยากที่จะตกลงกัน เพราะมันเปนการทำขอตกลง ที่เปนผลใหประเทศชะลอการพัฒนาลงไป เนื่องจากทุกประเทศ เชื่อวาการพัฒนาเกิดขี้นไดจากการผลิตที่ตนทุนถูก ดังนั้นจึงรับ ไมไดหากมีใครมาสั่งใหเพิ่มตนทุน ดังนั้นประเทศทั้งหลายจึงตาง เฝารอวาใครจะมีขอ เสนอทีเ่ ปนประโยชนตอ ตน เรียกภาษาชาวบาน วา “ใครจะอึดกวากัน” 107 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

จึงมีขอเสนอวาใหเลือกดังนี้ คือ 1.) ในกรณีที่เรา “ซื้อ” ขอตกลงโคเปนเฮเกน เราก็คงตองเหนื่อยตอไปในการที่จะตอง เจรจาเพื่อใหไดประโยชนทางการเงิน เทคโนโลยี การซื้อขาย Carbon Credit ตามกรอบที่ประเทศพัฒนาไดวางไว หรือวา 2.) ตองศึกษาเองวาหากตองลดภาวะเรือนกระจกสัก 15% จาก ปฐาน 1990 แลวจะตองใชเวลาและตนทุนเทาไหร? และพรอม จะดำเนินการลดตามเปาหมายของเราเองโดยการปรับเปลี่ยน โครงสรางทางเศรษฐกิจดานการผลิตสินคา การบริโภคใหเกิดขึ้น อยางรวดเร็วโดยไมพึ่งประเทศพัฒนา ผมไมซื้อ Copenhagen Accord ครับ และเสนอวา เราตองดำเนินการตามขอ 2 โดยเฉพาะอยางยิ่งตองเนนเรื่อง ศักยภาพการบริโภคกอน จึงเปนหนาทีข่ องรัฐและเอกชนทีจ่ ะตอง ทำงานรวมกันและเนนใหความรูแกพวกเรากันเองวาการบริโภค ที่ยั่งยืนนั้นสามารถทำได คนจนและคนรวยมีสิทธิ์เทากันที่จะได มีสุขภาพที่ดี อากาศที่บริสทุ ธ น้ำบริสุทธิ์ที่พอเพียงและไดระบบ เศรษฐกิจที่ยั่งยืนโดยไมตองรอใหมีสัญญาฯ กอน ทานเลือก C ที่มีหรือไมมี A ครับ

รู้งี้ 108

AECกุมภาพัPrompt นธ 2553 AEC Prompt ไมใชกรอบการคาเสรีใหมหากแตเปนกรอบ การทำงานต อ เนื ่ อ งของหอการค า ไทยที ่ จ ั ด ตั ้ ง ขึ ้ น เพื ่ อ ประสาน ติดตาม กำหนดยุทธศาสตร วางกลยุทธเพือ่ สรางศักยภาพการแขงขัน ใหกับผูประกอบการ หลังจากที่ขอตกลงเขตการคาเสรียุคเรงรัดใน กรอบ AFTA ที่เรียกสั้นๆ วา AEC ไดเริ่มมีผลใชบังคับอยางเปน ทางการตั้งแตวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2553 และกำหนดเปาหมายจะ เสร็จสมบูรณในป พ.ศ. 2558 ตัวเลขจากการสำรวจของมหาวิทยาลัย หอการคาในชวงที่ผานมาบอกเราวา การรับรูความเคลื่อนไหวของ การเจรจาของภาคเศรษฐกิจในชวงทีผ่ า นๆ มานัน้ อยูใ นระดับต่ำมาก สิ่งนี้ไมใชเรื่องแปลกใหมอะไรเพราะหากกลับไปทบทวนสถิติในอดีต ที่ผานมาก็จะยืนยันไดวาการรับรูของภาคเศรษฐกิจในกรอบการ เจรจาขอตกลงการคาเสรีในกรอบอื่นๆ ก็นอยเชนกัน วิเคราะหไดวา ปญหาที่เกิดขึ้นนี้เปนปญหาเชิงโครงสราง หากเราสืบยอนกลับไปในอดีตถึงการพัฒนาเศรษฐกิจของ ประเทศพัฒนาและยอนกลับมาเปรียบเทียบกับการใชขอมูลในการ เจรจาขอตกลงการคาตางๆ ก็จะพบวาขอมูลที่ประเทศพัฒนานำมา ใชในการเจรจากับประเทศกำลังพัฒนานั้นเปนขอมูลที่ไดสรางและ สั่งสมไวนานแลว เมื่อถึงเวลาเจรจาขอตกลงการคาระหวางประเทศ ในกรอบตางๆ ประเทศเหลานี้ก็เพียงแตนำขอมูลที่มีอยูมาเปนโจทย นำรองในการเจรจาเพือ่ ใหไดตามทีต่ อ งการเทานัน้ แตในทางกลับกัน ประเทศกำลังพัฒนานั้นเริ่มตนดวยการเจรจาเปนอันดับแรกแลวจึง 109 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ดำเนินการออกกฎหมายใหสอดคลองกับขอตกลงขั้นสุดทายจึงคอย ดำเนินการสรางศักยภาพการแขงขันภายใตโครงสรางที่ตรงกันขาม กันนี้ ประเทศกำลังพัฒนาตองเรงเพิ่มประสิทธิภาพการแขงขันใหได ในเวลาอันสั้นซึ่งไมใชเรื่องที่ทำไดงาย ทีเ่ ขียนมานีก้ เ็ พือ่ ใหพวกเรารับทราบถึงจุดออนของประเทศ ไทย ซึ่งเปนปญหาเชิงโครงสรางดังที่กลาวขางตน จึงเสนอใหชวยกัน หาทางปรับเปลี่ยนตอไป ปญหาดังกลาวนี้เกิดขึ้นเชนกัน เมื่อมีการ เจรจาขอตกลงที่เกี่ยวกับสิ่งแวดลอมซึ่งเปนประเด็นที่ภาคสังคมเปน ผูนำการเจรจา จะเห็นไดวาความสามารถของภาคสังคมก็ไมไดมี มากกวาภาคเศรษฐกิจ การเจรจาก็ยังนำโจทยของประเทศพัฒนา แลวมาหาคำตอบเพื่อกำหนดทาทีการเจรจา ดังนั้นคงไมตองกลาวหากันวาใครเกงกวาใคร ทั้งสองฝาย คงตองรวมมือกันเจรจา เนือ่ งจากขอตกลงทางการคาจะมีสว นกระทบ กับภาคสังคม และขณะเดียวกันการเจรจาขอตกลงของภาคสังคมก็ กระทบกับภาคเศรษฐกิจเชนกัน ตัวอยางเชน การเจรจาเรื่องภาวะ โลกรอนภายใตอนุสัญญา UNFCCC ในปจจุบันทั้งสองภาคสวนนี้จึง จะตองยึดผลประโยชนของประเทศไทยเปนหลักซึ่งประกอบดวย ความสามารถในการเจรจา การออกฎหมาย และการบังคับใชกฎหมาย ดังนั้นผูที่เกี่ยวของตั้งแตภาคเศรษฐกิจ การเมือง ราชการ และภาค สังคมจะตองสรางศักยภาพการแขงขันใหไดในระดับสากล ไมใชระดับประเทศหรือทองถิ่นเทานั้น AEC เปนกรอบการคาทีต่ อ งใหการเอาใจใสมากทีส่ ดุ ในขณะนี้ ดวยเหตุผลตอไปนี้ 1) เปนกลุมประเทศที่มีศักยภาพในการพัฒนา 2) มีโครงสรางพื้นฐานที่ดี 3) ประชากรมีความรู 4) มีทรัพยากร รู้งี้ 110

ธรรมชาติ 5) มีจำนวนประชากรรวมกันสูง (ประมาณ 580 ลานคน -พ.ศ.2553) และ 6) มีความเชื่อมโยงกับอีก 6 ประเทศคือจีน อินเดีย ญี่ปุน เกาหลี ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด ที่มีฐานะทาง เศรษฐกิจและเทคโนโลยีสงู และเมือ่ รวมกันทัง้ หมดแลวก็จะมีประชากร โดยรวมเทากับ 3.000 ลานคนโดยประมาณ AEC Prompt ที่ตั้งขึ้นจึงมีภารกิจที่สำคัญในการผลักดัน ใหกรอบการคานี้บังเกิดผลใหเร็วที่สุดโดยการเริ่มตนแกปญหาที่ คนพบจากการประชุมสมาชิกหอการคาทัว่ ประเทศเมือ่ ปลายป 2552 ที่เชียงใหมซึ่งมีทั้งหมด 6 เรื่องคือ 1) ขอมูลเกี่ยวกับประชาคม เศรษฐกิจ ASEAN ยังไปไมถึงผูเกี่ยวของเปนอยางมากโดยเฉพาะ ผูประกอบการขนาดเล็ก 2) กฎหมายใหมที่จะตองมีการดำเนินการ อยางตอเนือ่ ง ทัง้ การแกกฎหมายเกาและออกกฎหมายใหมใหสอดคลอง กับขอตกลงที่ดำเนินการแลวและกำลังจะดำเนินการตอไป 3) การ บังคับใชกฎหมายอยางมีประสิทธิภาพเชนเรื่องสุขอนามัยและ สุขอนามัยพืช มาตรฐานสินคา เปนตน 4) การทำยุทธศาสตรราย สินคาเพื่อแกจุดออนและสรางจุดแข็ง เชน ขาว สิ่งทอและเครื่อง นุงหม ธุรกิจสุขภาพ เปนตน 5) มาตรฐานสินคาและบริการ การคา สินคาและบริการจะตองถูกกำหนดดวยมาตรฐานเนือ่ งจากภาษีศลุ กากร ลดลงเหลือศูนย 6) การเพิ่มศักยภาพใหกับผูบริโภคตองมีแผนการ ในการเสริมสรางความรูใหกับบุคคลทั่วไปไดรับรูถึงการแขงขันและ ความสำคัญของการบริโภคโดยเนนสินคาและบริการที่ไดมาตรฐาน อุปสงคเปนปจจัยสำคัญที่กำหนดอุปทาน เราจึงตองเรงพัฒนาใน ภาคสวนนี้เพื่อเปนตัวกำหนดมาตรฐานการนำเขาสินคาและบริการ ตอไป 111 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ผลที่ไดคือความสามารถในเชิงแขงขันเปนผลใหการสงออก ไมถูกกีดกัน และขณะเดียวกันสินคานำเขาก็มีมาตรฐานสูงขึ้น เปน ประโยชนแกทุกภาคสวน ที่เราชอบเรียกวา Win-Win ซึ่งจะเกิดขึ้น ไดก็ดวยเงื่อนไขวาจะตองมีการสรางมูลคาเพิ่มและแบงสวนเพิ่มนี้ แกผูเกี่ยวของทั้งหมด มิฉะนั้นก็ยังจะตองมีคนหนึ่งเสียและอีกคนได อยูเสมอ

รู้งี้ 112

หมดเวลาแล ว มีนาคม 2555 หากพูดวาประเทศไทยมีระบบการคาเสรีแตไมมนี โยบาย เศรษฐกิจและการคาระหวางประเทศก็คงไมผดิ การเขาเปนสมาชิก ของ GATT ในป 2525 ก็เปนไปดวยความจำเปนมากกวาเปน เรือ่ งของนโยบาย เนือ่ งจากขณะนัน้ ไทยมีปญ  หาเรือ่ งการสงสินคา มันสำปะหลังเขาไปยังสหภาพยุโรป(อีย)ู การเขาเปนสมาชิกก็เพือ่ จะไดมีเวทีในการเจรจาอยางเปนทางการ ในชวงเวลากอนที่จะมี การเปลี่ยนผานรัฐบาลมายังชุดของ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร นั้น พรรคไทยรักไทยไดสงสัญญาณสูสาธารณะถึงขั้นที่วา จะใหประเทศไทยลาออกจากสมาชิกภาพขององคการการคาโลก (WTO) ทีเดียวซึ่งสรางความฮือฮามากในขณะนั้น แตหลังจากได จัดตัง้ รัฐบาลแลวการลาออกก็ไมเกิดขึน้ ในทางตรงกันขามรัฐบาล กลับเพิ่มการเจรจากรอบการคาเสรีสองฝายมากขึ้นไปอีก เชน สหรัฐฯ จีน อินเดีย เปรู บาหเรน ออสเตรเลีย ญี่ปุน เกาหลี และนิวซีแลนด เปนตน ซึ่งก็ไดสรางความฮือฮาอีกรอบ ปญหาที่เกิดขึ้นนั้นไมใชอยูที่การปรับเปลี่ยนนโยบาย อยางเดียวแตเปนความพรอมของบุคลากรของทั้งจากภาครัฐ และเอกชนดวย สิง่ ทีข่ าดแคลนมากทีส่ ดุ คือขอมูลทีจ่ ะนำมาอธิบาย และใชในการเจรจาในทุกกรอบ การดำเนินการจึงไมราบรืน่ เพราะ มีผูไมเห็นดวยมากมาย เชน การเจรจากับสหรัฐฯ จนเกิดการ ประทวงรุนแรงทีเ่ ชียงใหม สงผลใหหวั หนาทีมเจรจาฝายไทยตอง 113 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ลาออก แมจะมีการศึกษาถึงผลดีผลเสียตอประเทศไทยในบาง กรอบก็จริงอยู แตเปนการศึกษาคูข นานไปกับการเจรจา ภาคธุรกิจ ไดมีสวนรวมในการใหขอมูล แตก็ไมสามารถยืนยันไดวาเปน ความเห็นของผูมีสวนรวมเปนสวนใหญ เนื่องจากผลประโยชนที่ ขัดกันในบางธุรกิจ บางสาขาธุรกิจก็มีจำนวนบริษัทที่มีสวนรวม นอยเกินไป โดยสรุปก็คือวา การรวมตัวของภาคธุรกิจไมมากและ แข็งขันพอ เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศคูเจรจาอยางญี่ปุนซึ่งได ทำการศึกษาและวิจัยขอมูลอยางละเอียดกอนจะเจรจากับไทย เปนเวลา 2-3 ป เชนเดียวกัน สหรัฐฯไดจางบริษัทในประเทศไทย ศึกษาถึงผลกระทบจากการเจรจาขอตกลงการคาเสรีไทย-สหรัฐฯ กอนการเจรจาหลายเดือน และยังไดนำเสนอผลการศึกษาใหภาค เอกชนไทยไดรับทราบดวยซ้ำไป ลองมาดูภาพในอนาคตกันบาง สิง่ ทีจ่ ะเกิดขึน้ อยางตอเนือ่ งและจะมีผลกระทบภาคเศรษฐกิจและ สังคมคือการเจรจาขอตกลงการคาเสรีหนึง่ ฉบับระหวางไทยกับอียู ซึ่งเปนผลสืบเนื่องมาจากการเจรจาระหวางกลุมอาเซียน และอียู การเจรจาที่ผานมาใชเวลากวา 2 ป โดยไมบรรลุเปาหมาย เนือ่ งจากปจจัยทางการเมืองในพมาสวนหนึง่ และเวียดนามในฐานะ ผูนำการเจรจาก็ไมมีความสามารถผลักดันใหบรรลุผล ในที่สุดอียู ไดเปลี่ยนนโยบายเปนแยกเจรจาแบบรายประเทศ โดยเสนอใหมี การเริ่มตนดวยสิงคโปร เวียดนาม ไทย และอาจเพิ่มฟลิปปนส หรือมาเลเซีย อียมู คี วามปรารถนาทีจ่ ะเจรจากับไทยโดยสงผูแ ทน เจรจามาเยือนไทยหลายครัง้ ผูแ ทนภาคธุรกิจก็ไดสง หนังสือแสดง เจตจำนงคไปยังกระทรวงพาณิชยแลวแตกย็ งั ติดขัดในกระบวนการ รู้งี้ 114

เตรียมการเพื่อนำเขาสูการพิจารณาของรัฐสภา ซึ่งอาจจะตองใช เวลาอีกอยางนอย 6 เดือน ประเด็นที่นาเปนหวงคือวาอียูได เริ่มเจรจากับสิงคโปรและเวียดนามแลว ขาวลาสุดที่ไดรับมาคือ สิงคโปรเสนอใหมีการเจรจาสินคาเกษตรและอาหารดวย ความเสี่ยงก็คือหากประเทศไทยไมมีขอตกลงกับอียูแลว สิงคโปรกจ็ ะมีโอกาสสงออกสินคาชุดนีไ้ ปยังอียโู ดยมีประเทศไทย เปนฐานการผลิตใหกไ็ ด ประเทศไทยไดเดินทางมาถึงจุดทีต่ อ งวาง นโยบายเศรษฐกิจและการคาระหวางประเทศเพือ่ หลีกเลีย่ งความ เสียเปรียบ พรอมสรางความไดเปรียบในกระบวนการเจรจาขอ ตกลงการคาในอนาคต ตัวอยางเชน ตอไปนี้ขอตกลงใดก็ตามจะ ตองสอดคลองกับการเปดตลาดในเออีซหี รือการกำหนดกลุม สินคา และบริการหลัก เชน เกษตร อาหารและทองเที่ยว ดังนั้นการ เจรจาขอตกลงใดๆ จะตองเกิดประโยชนกับสินคา 3 สาขานี้ แต ในปจจุบันการเจรจากับประเทศใดนั้นผูเจรจาจะพิจารณาเฉพาะ กลุม สินคาและบริการทีค่ า กับประเทศนัน้ เปน "ธง" นำ เมือ่ เปลีย่ น ประเทศคูเจรจา "ธง" ก็เปลี่ยนไปซึ่งเปนอุปสรรคในการกำหนด นโยบายพัฒนากลุม สินคาทีเ่ ปน "ธง" นำอยางแทจริงได ยกตัวอยาง สินคาขาวซึ่งจะตองเปนสินคา "ธง" ในทุกกรอบการเจรจาแต เวลานี้กลายเปนเพียงสินคาตัวหนึ่งเทานั้น ซ้ำรายยังมีผลกระทบ จากการนำเขาจากคูแขง แตขณะเดียวกันก็ไมสามารถผลักดันให ประเทศผูนำเขาอยางฟลิปปนสเปดตลาดใหเต็มที่เปนตน เศรษฐกิจโลกและภูมิภาคกำลังปรับเปลี่ยนและประเทศ ไทยเปนผูเลนที่สำคัญในทั้งสองระดับดังนั้นจึงตองมีนโยบาย เศรษฐกิจและการคาระหวางประเทศอยางชัดเจนเพือ่ ใหทกุ รัฐบาล 115 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

นำไปปฏิบตั อิ ยางตอเนือ่ งแมจะมีการเปลีย่ นแปลงรัฐบาลเปนชวงๆ ก็เสียดายที่คนเขียนมาตรา 190 นึกไปไมถึงวายังมีประเด็นที่ สำคัญกวาดังไดกลาวมานี้ หากนึกถึงแลวเราคงไดมาตรา 190 ที่ สมบูรณกวานี้

รู้งี้ 116

กระทรวงพาณิ ช ย . ...เธออยู ไ  หน? เมษายน 2553 การเดินทางขององคการองคการการคาโลกมาถึงจุดทีต่ กอับ สุดขีดเพราะการเจรจาในกรอบหลักๆ คือ การลดการอุดหนุนสินคา เกษตร การลดภาษีสินคาเกษตรและอุตสาหกรรมยังไมมีทีทาวาจะ จบลงไดในปนี้ ยิ่งมีการเจรจากรอบการคารูปแบบใหมที่เปนคูขนาน เกิดขึ้น ซึ่งดูเหมือนจะเขมขนขึ้นเรื่อยๆ ที่เรียกอยางไมเปนทางการ วา Copenhagen Accord (CA) ดวยแลว ยิ่งทำใหการเจรจาเพื่อ ปดรอบของ Doha Development Agenda (DDA) ดังกลาวตก “กระปอง” ไปเลย ผมยังยืนยันวาการเจรจาขอตกลงเพื่อลดกาซเรือนกระจก เปนการเจรจาขอตกลงทางการคา ซึ่งหมายถึงวา ผลลัพธจะออกมา อยางไรก็จะตองกระทบกับการคาโดยตรง ดังนั้นผมจึงเรียกรองให มีการเปลี่ยนแปลงโครงสรางการเจรจาโดยใหกระทรวงพาณิชยเปน ประธานคณะเจรจา การจัดโครงสรางใหมจะแกปญ  หาไดมาก เนือ่ งจาก การเจรจากรอบสิ่งแวดลอมที่เรียกวา Kyoto Protocol หรือ Copenhagen Accord นั้นมีสวนที่เชื่อมโยงกับขอตกลงใน GATT ซึ่งกระทรวงพาณิชยโดยกรมเจรจาการคาระหวางประเทศจะตอง รูเรื่องดีกวาทุกกระทรวง ผมไมไดมีเจตนาจะกลาวหาวากระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมไมมีความสามารถเพียงพอแต ตองการใหเกิดประสิทธิภาพทีส่ งู สุดมากกวา ประเด็นการเจรจามีเพียง ประเด็นหลักประเด็นเดียวคือ การลดกาซเรือนกระจกหรือ Green House Gas (GHG) ณ วันนี้ยังไมสามารถบรรลุขอตกลงใดๆ เพราะ 117 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การเจรจาในระดับนี้มีผลกระทบตอการพัฒนาประเทศ การพัฒนา ประเทศตองใชทรัพยากรมาก เชน น้ำมัน กาซ ถานหิน น้ำ และ รวมถึงการตัดไมทำลายปาเพือ่ การเพาะปลูกพืชเกษตร ภายใตเทคโนโลยี ที่มีในปจจุบันความสามารถในการลด GHG ใหไดเปาหมายที่ตั้งไว คือไมเกิน 2 องศาเซลเซียสจากอุณหภูมิปจจุบันภายในป ค.ศ. 2050 นั้นเปนไปไมได การเจรจาระหวางประเทศจึงเกิดขึ้น เปาหมายของ การเจรจาก็คือใหไดขอตกลงที่ทุกประเทศไดประโยชน (Win-Win) การที่จะทำใหเกิดสภาพ Win-Win ได เปนสิ่งที่ยากที่สุด คำถาม คือประเทศไทยมีเปาหมายที่จะ Win อยางไร? ขอตกลงที่กอใหเกิด ประโยชนทกุ ฝายคือขอตกลงทีต่ อ งมีมลู คาเพิม่ (Value Added) หรือ ในทางตรงกันขามกันขอตกลงนั้นตองทำใหเกิดการปลดปลอยความ เสียหายแกประเทศทั้งหลาย สังเกตไดวาประเทศพัฒนาใชกลยุทธ ทั้งสองนี้ตลอดมา เชน การเสนอใหมีกองทุนปรับตัว (Adaptation Fund) หรือ โครงการที่เรียกวา Carbon Credit ที่อนุญาตให ประเทศพัฒนาซื้อ “ตัวเลขการลดกาซเรือนกระจก” ไดเพื่อทดแทน ปริมาณการปลอยกาซเรือนกระจกของตน (ประเทศขายจะไดเงิน จากการลดกาซเรือนกระจกและประเทศที่ซื้อจะไดตัวเลขเพื่อไปหัก จากภาระของตนทีต่ อ งลดกาซเรือนกระจก) อยางนีเ้ รียกวา Win-Win แตความยัง่ ยืนของ “ธุรกิจ” นีจ้ ะยาวนานแคไหนยังตองติดตามตอไป การที่จะใหประเทศจีนเขารวมเจรจากำหนดตัวเลขลดกาซนั้นไมใช เรื่องงาย นอกจากจะสรางมาตรการทางการคาในประเทศนำเขา เชน ภาษีนำเขาพิเศษ เงื่อนไขที่จะกำหนดการลด (Mitigation) กาซ เรือนกระจก จึงเปนเงื่อนไขหลักเงื่อนไขเดียวเทานั้นในการเจรจาขอ ตกลงนี้ การกำหนดปฐานและตัวเลขเปาหมายจึงเปนการบานเดียวทีท่ กุ รู้งี้ 118

ประเทศตองเตรียมตัวเพือ่ การเจรจา ซึง่ ยังแตกตางกันมาก เชน กลุม ประเทศยุโรปตองการใชปฐาน ค.ศ. 1990 แตประเทศสหรัฐอเมริกา เสนอป ค.ศ. 2005 ในสวนของตัวเลขที่จะลดนั้นก็ยังตางกันอีก เชน ประเทศในกลุมยุโรปเสนอ 45% แตญี่ปุนเสนอ 17% ภายในป ค.ศ.

2020 คำถามคือประเทศไทยไดมีการศึกษาและสรุปอยางไรในการ กำหนดตัวเลขทั้งสองตัวดังกลาวนี้ ผมพูดไดเลยวา “ไมมี” และก็ยัง ไมเคยไดยินดวยวารัฐไดวางนโยบายอยางไรทั้งการเจรจาและหลัง การเจรจา จึงเสนอใหประเทศไทยดำเนินการตอไปนี้ (1) กำหนด ตัวเลขเปน “ตุกตา” วาจะลดเทาไหรจากปฐานไหน เชน ลด 15% จากปฐาน 1990 (2) กำหนดวาสินคากลุมไหนจะตองลดเทาไหร ทัง้ นีจ้ ะตองศึกษาตัวเลขทีป่ ฏิบตั ไิ ด (3) ออกกฎหมายเก็บภาษีนำเขา สินคาทีป่ ลอยกาซเรือนกระจกเกินกวามาตรฐานสินคาไทย (4) กำหนด มาตรการชวยเหลือภาคอุตสาหกรรมและเกษตรทีจ่ ะไดรบั ผลกระทบ และ (5) กำหนดมาตรการสงเสริมการบริโภคยั่งยืน เชน การลด ปริมาณบริโภคตอคนหรือการบริโภคทีม่ คี วามสูญเสียเปนศูนย (Zero Waste Consumption) เรื่องโลกรอนไมเพียงแตเปนวาระแหงชาติ เทานั้นแตเปนวาระแหงโลกเลยทีเดียว เรื่องสำคัญขนาดนี้ยังไดรับความสนใจนอยมาก แมวาเรา จะมีประสบการณเจรจาขอตกลงการคาเสรีหลายกรอบเราก็ยงั วิเคราะห ไมไดวาการเจรจาในกรอบนี้ประเทศกำลังพัฒนาเปนฝายไดเปรียบ ประเทศพัฒนา และทีน่ า เปนหวงอยางยิง่ คือ เรายังจัดโครงสรางการ เจรจาไมตรงกับกรอบการเจรจาอีกดวย ดังนัน้ จึงไมนา จะมีใครปฏิเสธ หากจะเสนอใหกระทรวงพาณิชยเปนประธานคณะเจรจาของไทย 119 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

มองใหพฤษภาคม ถูก...เดิ น ให ถ ง ึ 2553 คงไมตองคำนวณกันใหยุงยากวาตัวเลขการเติบโตทาง เศรษฐกิจของไทยจะตกลงไปกี่จุดจากปที่แลว เพราะปญหาที่ เกิดขึ้นทั้งภายในและภายนอกประเทศมีมากมายจนนับไมไหว ภาคการสงออกปนข้ี องไทยนาจะไมถกู กระทบมากนัก แตปจ จัยที่ จะตองเฝาระวังคืออัตราแลกเปลี่ยนของเงินบาทกับเหรียญสหรัฐ โดยเปรียบเทียบกับอัตราแลกเปลี่ยนของสกุลเงินของประเทศที่ แขงขันการสงสินคาออกของไทย เชน เวียดนาม จีน อินโดนีเซีย เปนตน แตกอ็ ยากจะทำนายวาจากสภาพเศรษฐกิจโดยทัว่ ไปแลว แรงกดดันของอัตราแลกเปลี่ยนของเงินบาทก็คงจะอยูในแนวที่ แข็งคา ซึง่ ผูป ระกอบการสงสินคาออกคงจะตองจัดการความเสีย่ ง ดวยตนเองคือตองไมเก็งกำไรคาเงินบาท คาดวาตัวเลขสงออกใน ปนี้คงจะเพิ่มไดในอัตรา 15% จากป พ.ศ. 2552 โดยประมาณ แมจะมีผลกระทบบางจากยูโรโซน เชน วิกฤตการเงินในประเทศ กรีซ แตคงไมมผี ลมากนัก การทองเทีย่ วก็คงจะย่ำแยจากผลกระทบ ทางการเมืองในสองเดือนที่ผานมา ซึ่งคำนวนกันเปนตัวเลขก็คง ตกประมาณแสนลานบาท การลงทุนภายในประเทศคงจะหวัง อะไรมากไมไดเพราะโลกกำลังเปลี่ยนแปลง เนื่องจากมีประเทศ เกิดใหมและเปนคูแขงกับไทยทั้งภายในอาเซียนและในเอเชีย เชน จีนและอินเดีย ประเทศก็เหมือนสินคา ดังนั้นการนำเสนอ และจูงใจใหนักลงทุนตางชาตินำเงินเขาไปลงทุนก็ตองแขงขันกัน รู้งี้ 120

อยางเต็มกำลัง เรียกวาทัง้ ลดทัง้ แถมและสรางบรรยากาศทีเ่ หมาะสม อีกตางหาก นักลงทุนตางชาติจึงมีทางเลือกมากขึ้น การเจรจาขอตกลงการคาเสรีกย็ งั ไมหยุดนิง่ เชน สหภาพ ยุโรปกับสิงคโปร เวียดนาม และอีกหลายๆ คูในทวีปอื่นๆ แต ประเทศไทยนั้นไดหยุดนิ่งในเรื่องเหลานี้มาหลายปเพราะเหตุ ทางการเมือง โดยเฉพาะอยางยิ่งหลังจากที่มีขอจำกัดที่ระบุใน มาตรา 190 ในรัฐธรรมนูญปจจุบัน ขอตกลงการคาเสรีเปน เครือ่ งมือในการพัฒนาประเทศรวมตัง้ แตดา นการคาสินคา บริการ และการลงทุน แตจุดออนนั้นก็ยอมจะตองมีเชนกัน ดังนั้นความ เขาใจในความสำคัญของกลไกชิน้ นีจ้ งึ เปนเรือ่ งจำเปน ความสำเร็จ นัน้ อยูท จ่ี ดุ เริม่ ตนคือภาคธุรกิจ สังคมและนักการเมืองจะตองมอง เห็นภาพ ”ลวงหนา” เปนแนวเดียวกัน เปนที่นาเสียใจวาทั้ง 3 ภาคสวนนี้ไมเคยมองเห็นภาพเหลานี้เปนภาพเดียวกันเลย การ เมืองไทยไมไดเอือ้ หนุนภาคเศรษฐกิจ และขณะเดียวกันภาคสังคม ก็ไมเอือ้ หนุนภาคเศรษฐกิจดวยเชนกัน การบัน่ ทอนกำลังกันและกัน จึงเปนประโยชนตอ ประเทศอืน่ ๆ ทีแ่ ขงขันกับเราในตลาดโลก จาก กลุมขอตกลงการคาเสรีทั้งหมดที่เราไดผูกพันอยูนั้นมีขอตกลงใน กรอบอาเซียนหรือเออีซีที่จะมีผลกระทบตอเรามากที่สุด การใช ประโยชนจากขอตกลงนี้จึงเปนเรื่องที่พวกเราทุกคนจะตองทำ ใหได โดยเริ่มที่การเรียนรูและปรับตัว ซึ่งแบงเปนสองสวนคือ สวนการผลิต ซึง่ ตองใหไดตน ทุนทีแ่ ขงขันไดและมาตรฐานทีด่ กี วา เทคโนโลยีและนวัตกรรมจึงเปนตัวชวยในการปรับตัว สวนที่สอง คือการทีต่ อ งมีปรับแนวคิด คือตองยอมรับปรัชญาของการแขงขัน เสรี ซึ่งแนวคิดนี้จะไมเหมาะกับผูประกอบการที่ชอบการผูกขาด 121 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ทุจริตและไมโปรงใส การมีนวัตกรรมหรือไมนน้ั ตองเริม่ ตนทีค่ วาม ตองการแทจริง (Need) กอน ผมเชื่อวาคนไทยมีวิญญาณของ นักนวัตกรรมแตขอใหมีโอกาสและพื้นที่เทานั้น การมีขอตกลงการคาเสรีคือการเปดพื้นที่ใหกวางขึ้นแต เพื่อใหผูประกอบการที่ยังใหมตอเรื่องเหลานี้เกิดความสบายใจ จึงขอสรุปหัวขอหลักๆ เพื่อความงายตอการดำเนินการตอดังนี้ คือ 1) ภาษีนำเขา (Import Duty) ของสินคาทั้งของเราและ ประเทศคูส ญ ั ญา 2) กฎวาดวยถิน่ กำเนิดสินคา (Rules of Origin) ซึ่งมีรายละเอียดมากมายจึงแนะนำใหศึกษารายละเอียดกับกรม การคาตางประเทศ กระทรวงพาณิชย หรือกรมศุลกากร กระทรวง การคลัง เพียงแตบอกไดคราวๆวากฎนีจ้ ะชวยใหสนิ คาทีไ่ ดรบั การ ลดภาษีนำเขาเปนไปไดจริง 3) มาตรฐานสินคาที่ตองสากลและ เปนที่ยอมรับของประเทศนำเขา ในสวนของสินคาบริการ เชน การคมนาคม สื่อสาร ทองเที่ยวนั้น ก็ใหสนใจในสองเรื่องดังนี้คือ ั ญา ขอหนึง่ อัตราสวนของการลงทุนทีต่ กลงกันวาจะใหประเทศคูส ญ ลงทุนในธุรกิจนั้นๆ เปนอัตราสวนกี่เปอรเซ็นตเชน 100% หรือ 75% เปนตน และขอสอง ก็ใหดูวามีขอตกลงเรื่องการเคลื่อนยาย แรงงานทัง้ มีฝม อื และไรฝม อื ไดหรือไม นอกจากนัน้ เรายังกำลังเผชิญ กับการเจรจาขอตกลงการคาฉบับใหมลาสุดที่เปนแบบพหุภาคี ดวย คือการคาและบริการทีต่ อ งลดกาซเรือนกระจก (Greenhouse Gas) ซึง่ ตองสนใจใน 4 เรือ่ งตอไปนีค้ อื 1) ปริมาณทีจ่ ะตองผูกพัน วาประเทศไทยจะตองลดกาซเรือนกระจกเทาไหร (ตรงกันขามกับ การเจรจาขอตกลงการคาเสรีที่ใหดูวาจะมีการลดภาษีศุลกากร เทาไหร) หรือ Mitigation 2) จะตองมีมาตรการในการปรับตัว รู้งี้ 122

อยางไรหรือ Adaptation 3) จะมีขอ ตกลงในเรือ่ งมาตรการยืดหยุน เพื่อทดแทนจำนวนกาซเรือนกระจกที่จะตองลดซึ่งหมายถึง ประเทศที่ไมสามารถจะลดนั้นจะสามารถ ”ซื้อ” ตัวเลขปริมาณ ที่ไดจากการลดกาซเรือนกระจกของอีกประเทศหนึ่งอยางไรหรือ Flexibility 4) รูปแบบและโครงสรางการเจรจาของไทยจะเปน อยางไรหรือ Negotiation ภาคเศรษฐกิจของไทยจะตองปรับเปลี่ยนโครงสราง เนื่องจากมีสิ่งทาทายใหมๆ มากขึ้น ดังนั้นจึงขอใหทุกภาคสวน มองไปขางหนาอยางนอย 40 ปและวางแผนจัดการการบริหาร ภาคเศรษฐกิจอยางมีประสิทธิภาพทามกลางมรสุมทางการเมือง ที่โหมกระหน่ำชนิดที่ไมยอมหยุดยั้ง

123 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เกง....แต แ ข ง ไม เ ป น มิถุนายน 2553 สืบเนือ่ งจากปญหาสิง่ แวดลอมทีเ่ กิดขึน้ ในบริเวณมาบตาพุด จึงเปนเหตุใหรัฐบาลตั้งคณะกรรมการขึ้นมาชุดหนึ่งเพื่อหาคำตอบ จากโจทยทว่ี า โครงการหรือกิจกรรมทีอ่ าจกอใหเกิดผลกระทบอยาง รุนแรง ทั้งทางดานคุณภาพสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติและ สุขภาพ ซึ่งมีทั้งสิ้น 19 โครงการนั้นจะเขาขายมาตรา 67 วรรค 2 หรือไม โครงการหรือกิจกรรมทีถ่ กู จัดเขาในกลุม นีม้ หี ลายลักษณะและ รูปแบบ เชน การถมทะเล เหมืองแร นิคมอุตสาหกรรม สนามกอลฟ (ตั้งแต 9 หลุมขึ้นไป) และการทำเกษตรกรรมเชิงการคาเกี่ยวกับ วัตถุดิบการผลิตอาหารที่เกี่ยวเนื่องกับ GM เปนตน เพื่อใหเกิดความ โปรงใสจึงไดมีการตั้งคณะอนุกรรมการขึ้นชุดหนึ่งเพื่อกลั่นกรองโดย ใชวีธีการจัดใหรับฟงความเห็นดานเทคนิค (Technical Hearing) และรับฟงความคิดเห็นสาธารณะ (Public Hearing) ทั้งหมด 6 ครั้ง โดยจัดขึ้นในตางจังหวัด 4 ครั้งในชวงเดือนกุมภาพันธถึงมีนาคม ที่ เชียงใหม ขอนแกน ชลบุรี และนครศรีธรรมราช สวนอีก 2 ครั้ง หลังนั้นจัดขึ้นที่กรุงเทพในเดือนมีนาคมและเมษายนที่ผานมา ผมจะ ไมเลาในรายละเอียดวาไดพบอะไรบางในการเขารวมการประชุมทั้ง 6 ครั้งที่เกี่ยวกับพืช GM เนื่องจากการรับฟงความคิดเห็นสาธารณะ เปนเรื่องใหมสำหรับสังคมไทย ดังนั้นผมจึงใหคะแนนเกรด บี ใน สวนของประสิทธิภาพในการจัดการรับฟงความคิดเห็นทั้ง 6 ครั้ง เรื่องที่ผมไดพบเห็นและคิดวาสำคัญสำหรับสังคมไทยใน อนาคตซึ่งจะเชื่อมโยงกับประสิทธิภาพการแขงขันของประเทศเพื่อ รู้งี้ 124

ลดระดับความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจไดนั้นพอสรุปไดดังตอไปนี้:1) ขอมูลทีไ่ มสมดุล (Information Asymmetry) ความจริง ก็เปนเรื่องธรรมดาทั่วๆ ไปที่มีคนกลุมหนึ่งรูมากกวาอีกกลุมหนึ่ง แต ทีน่ า เปนหวงคือ ในการถกกันเรือ่ งของวิทยาศาสตรซง่ึ ตองมีการอางอิง หลักฐานหรือขอมูลเชิงประจักษนั้นขอโตแยงระหวางผูเห็นดวยกับ การใหยกกิจกรรมฯนี้ออกจากรายการ ”รุนแรง” นั้น มีมากมายเกิน กวาที่ผูที่ไมเห็นดวยจนไมสามารถอธิบายคัดคานไดอยางเปนจริง เปนจัง แตกลับใชขออางที่เปนเรื่องของความเชื่อที่เกิดจากขาวสาร หัวขอที่ตั้งไววาเปนการรับฟงความคิดเห็นในเรื่องเทคนิคจึงเปนการ ฟงขางเดียว เพราะขอโตแยงทางเทคนิคจากอีกฝายหนึ่งเปนเพียง การคาดเดา (Speculation) จากความกลัวเปนสำคัญ ลักษณะการ โตแยงในแนวนีจ้ ะสรางตัวอยางทีไ่ มดแี กอนุชนรุน หลัง สรุปแลวก็คอื ผมขอแนะนำวาพวกเราทุกคนตองเพิ่มวิชาการใหกับตัวเองมากๆ ความรุนแรงของการแขงขันเปนแรงกดดันใหผูแขงขันทุกฝายใน ตลาดตองเพิ่มศักยภาพโดยการเพิ่มความรูเปนอันดับแรก 2) อารมณที่ไมสมดุล นักวิชาการทั้งฝายทั้งขาราชการและ อาจารยจากมหาวิทยาลัยเปนผูท อ่ี ยูใ นวงการทีส่ งบและคิดเปนระบบ และเปนวิทยาศาสตรจงึ มีอารมณเปน “ครู” แตผทู ม่ี คี วามเห็นไมตรง กับทานเห็นจุดออนนี้จึงใชวิธีนำเสนอดวยลีลาที่รุนแรงและคอนขาง กาวราว ซึ่งไมสมควรที่จะนำมาใชโตตอบคนระดับครูเหลานี้ ผมได เรียนรูม ากอนหนานีว้ า กลยุทธนไ้ี ดถกู ใชบอ ยจนกลายเปน “ยีห่ อ ” ของ กลุม เหลานีไ้ ปแลว ตัวอยางก็มใี หเห็นไดไมยากหากเรามองยอนไปใน อดีตก็จะเห็นพฤติกรรมรุนแรงของการตอสูเรียกรองของกลุมกดดัน นี้ ผมยอมรับไดกับกลยุทธของทุกกลุมกดดันหรือกลุมผลประโยชน 125 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ในสังคมไทย แตยอมรับไมไดหากถึงขัน้ ทีไ่ มเคารพซึง่ กันและกัน เนือ้ หา นั้นมีความสำคัญกวาลีลา การแขงขันกันในตลาดโลกนั้นตองการ ความสามารถในเชิงเนื้อหา ดังนั้นผูเกี่ยวของจึงควรแสดงตัวอยางที่ สรางสรรคและเปนประโยชนตอประเทศ เปาของการแขงขันคือแขง กับประเทศอื่น ดังนั้นการทำใหองคกรในประเทศออนแอลงจึงเปน เหตุใหศักยภาพการแขงขันลดลง เพื่อใหบรรลุประสิทธิภาพผมจึง เสนอใหภาคธุรกิจมีบทบาทในการมีสวนรวมอยางแข็งขันในการ ประชุมชนิดนีท้ จ่ี ะมีขน้ึ อีกในอนาคต ภาคธุรกิจเปนสวนหนีง่ ของสังคม จึงตองมีหนาที่ในการเพิ่มศักยภาพเชนกัน ความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจในระดับระหวางประเทศและ ภายในประเทศนัน้ มีรปู แบบคลายคลึงกัน ประเทศยากจนไมสามารถ “กลบ” ชองวางนี้ เพราะประเทศพัฒนาไมยอมกระจายทรัพยากร ธรรมชาติในโลกใหยุติธรรมที่สุด ใชความสามารถในการแยงชิงและ สะสมโดยไมแบงปนและกระจายอยางเพียงพอ ในขณะเดียวกัน ผูบริหารของประเทศกำลังพัฒนาก็ไมมีความสามารถหรือยอมที่จะ กระจายทรัพยากรชาติใหยตุ ธิ รรมทีส่ ดุ เชนกัน พวกเราจะเฉลยปญหา นี้อยางไรโดยใช Keywords ตอไปนี้ ; รายไดเกษตรกร รายได แรงงาน การศึกษา การใชเทคโนโลยี การจัดกลุมธุรกิจยุทธศาสตร การจัดสรรทรัพยากรการผลิตประสิทธิภาพการผลิต การโกงกินใน ทุกระดับทั้งรัฐและเอกชน เมืองไทยตองมีการปรับเปลี่ยนโครงสรางความคิดและการ ผลิตตั้งแตวันนี้เพื่อใหเกิดความสมดุลและลดชองวางของรายไดเพื่อ จะไดมาซึ่งศักยภาพของการแชงขันตอไป รู้งี้ 126

สนามรบสุ ด ท า ย กรกฎาคม 2553 ในชวงสีส่ บิ กวาปทผ่ี า นมา ประเทศไทยขยายชองวางของ รายไดระหวางคนรวยกับคนจนมากขึ้น แปลความหมายไดวา สูตรการพัฒนาเพื่อความมั่นคงทางเศรษฐกิจคือการลงทุน การ พัฒนาดานเทคโนโลยี การสรางนวัตกรรมและการคาไมไดถูกใช ประโยชน ตัวเลขทางเศรษฐกิจโดยรวมโตขึน้ แตการกระจายรายได ระหวางคนรวยและจนไมแคบลง (Modernization without Development) แมไทยมีสัญญาการคาระหวางประเทศทั้งชนิด ระดับกลุม และทวิภาคีจำนวนหนึง่ โหล ก็ยงั ใชอธิบายไมไดวา ทำให เกิดประโยชนในการลดชองวางดังกลาวจริง จนกระทัง่ เกิดเหตุการณ วิกฤตเศรษฐกิจในป 2540 ตอเนื่องจนถึงวิกฤตการเงินในสหรัฐ ที่เริ่มตนในป 2551 ทุกอยางดูเหมือนจะกลับมาตั้งตนกันใหมวา จะจัดการกับระบบเศรษฐกิจโลกกันอยางไร อดีตเปนบทเรียนที่ จะตองรับรูเพื่อนำไปสูการแกไขใหดีขึ้น ประเทศไทยตองคิดกัน ใหมวาจะใหเศรษฐกิจนำการเมือง หรือการเมืองนำเศรษฐกิจ ทามกลางบรรยากาศการเปลี่ยนแปลงของการเมืองและสังคมที่ คอนขางรุนแรงในประเทศ อยางไรก็ตาม ขณะทีเ่ รายังตัง้ ตัวไมตดิ อยูนี้ ในเวทีโลกก็ไดมีการดำเนินการเพื่อกำหนดกฏเกณฑการ บริหารจัดการสิ่งแวดลอมโลกภายใตหัวขอ “Climate Change” (CC) นักการเมืองเปนผูต ดั สินใจขอตกลงการคาเสรีทผ่ี า นมา สราง ความไมสบายใจใหกับภาคสังคมเปนผลใหเกิดมาตรา 190 ใน 127 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

รัฐธรรมนูญไทยฉบับปจจุบัน สิ่งที่นาสนใจคือการเจรจา CC ที่ ผานมาตกอยูใ นการกำกับของกระทรวงและภาคสังคมมาตัง้ แตตน ทั้งๆที่เนื้อแทแลวเปนการเจรจาขอตกลงทางการคา คำถามจึง เกิดขึ้นวาภาคธุรกิจจะสบายใจไดอยางไร? ใครจะตอบคำถามนี้ ได? ขอนำเสนอขอเปรียบเทียบหัวขอสำคัญของการเจรจา ทั้งสองลักษณะสัญญาดังนี้ 1) การเจรจาขอตกลงทางการคามี เปาหมายเพื่อการลดอุปสรรคภาษีนำเขา แตการเจรจา CC มี เปาหมายเพือ่ ลดการปลอยกาซเรือนกระจก 2) การลดภาษีนำเขา มีตัวเลขแนนอนและสามารถกำหนดปเริ่มตนและสิ้นสุด แตการ ลดกาซเรือนกระจกไมมตี วั เลขเริม่ ตนทีแ่ นนอน เพราะแตละประเทศ ไมมีตารางการปลอยกาซฯเหมือนตารางภาษีนำเขาสินคา การ กำหนดปเปาหมายก็ยงั ขึน้ อยูก บั การเจรจาวาจะเปนป 2568 หรือไม?

3) มาตรการไมใชภาษีในขอตกลงทางการคาเปนมาตรการ ทีม่ เี ปาหมายสรางสมดุลใหกบั ระบบการผลิตและตลาดในประเทศ แต CC เปนขอตกลงที่เปนมาตรการทางการคาในตัวมันเอง การ เจรจาในกรอบนีจ้ งึ เปนเพียงการดึงเฉพาะมาตรการนีอ้ อกมาเจรจา ใหเปนขอตกลงทางการคาอีกหนึ่งฉบับ ดังนั้นมาตรการทางภาษี นำเขาจึงกลับกลายเปนตัวเสริมทีจ่ ะถูกนำไปใชเพือ่ ให CC บังเกิด ผลสำเร็จตามเปาหมาย ผมนำขอเปรียบเทียบสามขอหลักนีอ้ อกมา ใหเห็นถึงความแตกตางของขอตกลงที่เริ่มจากจุดที่แตกตางกัน แตลงทายเหมือนกัน จึงขอเรียกรองดังตอไปนี้: 1) คนเจรจาทั้ง ภาครัฐและสังคมจะตองรับฟงความเห็นของภาคธุรกิจเปนหลัก 2) รัฐซึ่งเปนเจาของรัฐวิสาหกิจจะตองมีสวนรวมในการลดกาซ รู้งี้ 128

เรือนกระจกดวย ดังนั้นหากมองในระดับประเทศแลวจะตองมี กลไกการกำหนดมาตรการใหชัดเจนวารัฐ (โดยผานรัฐวิสาหกิจ ทั้งหลาย) จะตองรับภาระเทาไหรและอยางไรเพื่อแบงเบาภาระ ตนทุนของธุรกิจเอกชนเพื่อการปรับตัวในการแขงขันตอไป เครือ่ งมือในการปรับตัวตองเริม่ ตนดวยขบวนการตอไปนี้ 1) การเขาใจปญหา 2) มาตรการชวยเหลือทางการเงินและ เทคโนโลยีซึ่งจะมีการเสนอในเวทีการเจรจา ขอเสนอทั้งสองนี้ สวนใหญจะตรงใจบรรดาประเทศกำลังพัฒนา จึงขอเสนอใหหนวยงาน รัฐที่เกี่ยวของคิดใหรอบคอบเพราะทุกอยางตองมีตนทุนทั้งนั้น เราตองคิดที่จะชวยเหลือตัวเองแทนที่จะคอยรับความชวยเหลือ เนื่องจากขอเสนอเหลานี้เปนเสมือนตัวกับดักที่ทำใหการเจรจา ของเราออนแอลง ประเทศไทยมีพื้นที่และประชากรไมมาก แตมี ศักยภาพในการผลิตและแขงขันสูงในระดับโลกในหลายๆ สินคา เชน ขาว อาหารสำเร็จรูป เนื้อสัตว มันสำปะหลัง สิ่งทอ เสื้อผา อัญมณี อุปกรณไฟฟาและอิเลคโทคนิคส ซึง่ ตองการปรับโครงสราง การผลิตครั้งใหญภายใตขอตกลงทางการคาทุกฉบับ ดังนั้นเราจึง ไมตองการขอตกลงทางการคาฉบับใหมที่เรียกวา CC นี้มาเปน เครื่องบั่นทอนศักยภาพ แตในทางตรงกันขามเราตองการใหเปน เครื่องมือในการเพิ่มศักยภาพจึงขอถามอุตสาหกรรมทั้งหมดซึ่งมี ทั้งธุรกิจเอกชนและรัฐวิสาหกิจวา ถึงเวลาแลวใชไหมที่ตองเรียก ประชุมครั้งใหญและกำหนดทิศทางเดินรวมกับภาครัฐและสังคม ใหชดั เจน ไมมใี ครตองการแพในสนามรบสุดทายเพราะโอกาสแกตวั นั้นเทากับศูนย ผมมีเปาหมายเดียวคือ ชัยชนะ 129 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เบี้ยสิวได ก เ ็ บี ย ้ ว งหาคม 2553 ภาพทีห่ นึง่ : คนขับรถในประเทศไทยสวนใหญขบั รถไดแตขบั ไมเปน หากไมเชือ่ ก็ลองขับรถไปบนทางดวนก็จะไดเห็นคนทีข่ บั รถชา จะขับชิดขวาใครตองการจะแซงก็ตองแซงซาย หรือไปยืนตรงสี่แยก ก็จะไดเห็นวาไฟจราจรสีแดงคือสัญญาณใหรถสองลอเครื่องวิ่ง เรียกวาฝาไฟแดงอยางถูกกฎหมาย เราจึงเรียนรูวาคนบางกลุมตั้งใจ ทำผิดกฎหมายหนาตาเฉย แลวจะบริหารประเทศกันอยางไร? ภาพที่สอง: เราจะปฏิบัติตามหัวขอในขอตกลงทางการคา ที่ไดถูกกำหนดไวโดยไมกลา “เบี้ยว” เพราะกลัวจะถูกฟองเมืองไทย มีปญหาเรื่องบังคับใชกฎหมายและการปฏิบัติตามกฎหมาย เมื่อหลายปกอนนักธุรกิจพยายามหาขอสรุปวาใครจะตอง เปนผูรับผิดชอบตอขยะจากสินคาอุปโภคและบริโภค เชน พวกถุง พลาสติก หรือขวดแกว หาขอสรุปไมได เพราะทัง้ ผูผ ลิตและผูบ ริโภค ไมตองการเสียภาษีเพิ่ม ผมเชื่อวาขอสรุปในเรื่องนี้จะเกิดขึ้นในไมชา และคาดหมายไดวาเราจะมีกฎหมายใหมที่กำหนดใหผูผลิตจะตอง เปนผูจายซึ่งจะเขาหลักการที่เรียกวา Polluter Pays Principle การเจรจากฎระเบียบใหมที่เกี่ยวกับเศรษฐกิจและการคาในเรื่อง สิ่งแวดลอมหรือเรียกสั้นๆวา “โลกรอน” นี้เริ่มตนดวยเปาหมายวา จะทำอยางไรใหการผลิตสินคาดวยกรรมวิธีและเทคโนโลยีใหมเปน ผลใหลดการปลอยกาซเรือนกระจก ซึ่งก็หมายความวาขอตกลงนี้ มุงเปาไปที่ “ผูผลิต” แตในระหวางที่มีการเจรจากันอยูนี้ก็เกิดมี ประเทศใหญประเทศหนึ่งแสดงความเห็นวาการที่มีการปลอยกาซ รู้งี้ 130

เรือนกระจกมากนัน้ เกิดจากเหตุของการบริโภคมากกวา เพราะผูผ ลิตตอง ผลิตสินคาตามความตองการ ความผิดจึงอยูท ผ่ี บู ริโภค เมือ่ เปาหมาย คือการลดกาซเรือนกระจก ดังนั้นการใชเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร ทีง่ า ยทีส่ ดุ ก็ตอ งมุง เปาไปที่ “ผูบ ริโภค” โดยใชวธิ เี ก็บภาษีจากผูบ ริโภค เมื่อสินคาราคาแพงขึ้นอุปสงคจะลดลงเปนผลใหการผลิตลดลงและ สุดทายการปลอยกาซฯก็ลดลงเอง ไมตองพัฒนาเทคโนโลยีใหเสีย เวลา เหมือนประเด็นที่ถกเถียงดังกลาวขางตนวาระหวางผูผลิตและ ผูบริโภคนั้นใครจะรับผิดชอบตอสิ่งแวดลอม ผมมีความเห็นวาขอเสนอทีเ่ รียกวา Consumption Approach นี้จะไมไดรบั การยอมรับจากนานาชาติ เพราะฉะนั้นไมตองศึกษา ขอดีขอเสียใหเหนื่อยยาก ในฐานะที่ผมทำธุรกิจมานานมีความเห็น เพิ่มเติมวาประเทศที่เสนอแนวทางนี้คงไมตองการเปดประเด็นใหม เพียงแตตอ งการใหเกิดแรงกระเพือ่ มขึน้ มาเทานัน้ ในทางตรงกันขาม ผมมีความเห็นวาหากตองการใหผูบริโภคมีสวนลดกาซเรือนกระจก ก็ตองเสนอใหมีการใชเทคโนโลยีเพื่อเพิ่มศักยภาพใหกับผูบริโภคใน การเลือกบริโภคสินคาทีผ่ ลิตจากมาตรฐานสิง่ แวดลอมหรือทีเ่ รียกวา Green Consumption ในสินคา Green Products ที่เขียนมาทั้งหมดนี้จะเกี่ยวหรือไมกับอุปนิสัยที่ขัดแยงกัน ระหวางคนที่ชอบทำผิดกฎหมายและคนที่ไมกลาทำผิดขอตกลง (กฎหมาย) ก็ได เพียงแตผมจะคอยเฝาดูวากลุมคนที่ไมกลาทำผิด ขอตกลงจะทำอยางไรหากขอตกลงการคาที่จำแลงมาในขอตกลง “โลกรอน” สิน้ สุดลงโดยไมมบี ททีว่ า ดวยกระบวนการระงับขอพิพาท?

(Dispute Settlement Mechanism) มีทั้งไฟจราจรและตำรวจ ยังฝาไดหนาตาเฉย แตนี่ไมมีทั้งไฟจราจรและตำรวจอีกตางหาก ก็ 131 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

คงเดาไมถกู วาใครจะเบีย้ วเกงกวากันในเวทีสากล ไมวา อะไรจะเกิดขึน้ ตอจากนี้ไปในเวทีการคาโลก ผมขอเตือนผูรับผิดชอบทั้งภาครัฐและ ธุรกิจวาการปฏิวัติการผลิตและบริโภคครั้งใหญในเมืองไทยจะตอง เกิดขึ้น ใครจะเริ่มกอน?

รู้งี้ 132

ใหญหรืกัอนยายน เล็ก2553ไมสำคัญ เมือ่ สัก 20 ปทผ่ี า นมาไดเกิดการเปลีย่ นแปลงเชิงโครงสราง การผลิตสินคาเกษตรระดับหนึง่ เนือ่ งจากการระบาดของโรควัวบา ในอังกฤษ ซึ่งเปนผลใหเกิดวิกฤตในหวงโซอาหารทั่วโลก จาก ผลกระทบในครัง้ นัน้ การสงออกสินคาปศุสตั วตอ งเผชิญกับขอกำหนด ดานมาตรฐานที่เขมงวดเริ่มตั้งแต การเลี้ยง การจับ การขนสง สัตวเขาโรงฆา ขบวนการฆา การขนสง จนถึงผูบริโภค มีการ เรียกรองจากประเทศนำเขาใหดูแลสัตวกอนฆาอยางเปนระบบ เพื่อไมใหสัตวเจ็บหรือปวย กลุมประเทศยุโรปเริ่มสรางมาตรการ ใหม เชน การสนับสนุนใหเลี้ยงไกไขในสนาม (Field) แทนที่จะ เลีย้ งในกรง โดยใหเหตุผลวาการเลีย้ งในกรงนัน้ จำกัดการเคลือ่ นไหว ของไก ตนทุนของไขที่ไดจากการเลี้ยงธรรมชาติดังกลาวจะตอง เพิม่ ขึน้ อยางนอย 10-20% ตอฟอง มีคำถามมากมายจากเกษตรกร วารัฐบาลจะชวยเหลืออยางไร เพราะตนทุนแพงขึ้น ราคาขายก็ ตองสูงขึน้ การเรียกรองใหรฐั สนับสนุนเปนเงินตอไขหนึง่ ฟองก็ตอ ง เกิดขึน้ แตทแ่ี นๆคือไขทไ่ี ดรบั การอุดหนุนและสงออกจากสหภาพยุโรป จะไดเปรียบในแขงขันกับไทยในประเทศแถบตะวันออกลางและ ฮองกง เทานั้นยังไมพอ ประเด็นของสิ่งแวดลอมก็เริ่มเขามา เกีย่ วของกับสินคาเกษตรเพิม่ ขึน้ เชน การอุดหนุนเพือ่ ใหเกษตรกร ปลูกพืชเพื่อรักษาภูมิทัศน ประวัตศิ าสตร วัฒนธรรมทองถิ่น (Multifunctionality of Agriculture) เพื่อสรางความชอบธรรม 133 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ในการอุดหนุนตอไป การอุดหนุนเกษตรมีความจึงสำคัญ ในระยะนี้ กระแสความมัน่ คงพลังงานดังลัน่ ขึน้ เรือ่ ยๆ พืชเกษตรไทยหลายชนิด เชน ถั่วเหลือง ขาวโพด ปาลม ออย มันสำปะหลังจะมีบทบาท ในดานพลังงานทดแทน การอุดหนุนเพื่อการผลิตสินคาเกษตร เพื่อพลังงานทดแทนจะตองมีขึ้นอยางแนนอน ทีไ่ ลเรียงมาแตตน ก็เพือ่ ทบทวนวาประเทศไทยไดดำเนินการ อยางไรตอกรณีการอุดหนุนพืชพลังงานทดแทน? การอุดหนุนสินคา เกษตรไทยยังมีปญหาที่ตองแกใหดีขึ้นตอไป ขณะเดียวกันก็ตอง เพิม่ หัวขอทีต่ อ งและปรับเปลีย่ นเพือ่ ใหเกิดศักยภาพในการแขงขัน และสวัสดิการของผูบริโภคและสิ่งแวดลอมเฉกเชนเดียวกับยุโรป ไดดำเนินการไปแลว จึงถึงเวลาแลวที่เราตองเปลี่ยนโครงสราง การอุดหนุนสินคาเกษตรใหเชื่อมโยงกับศักยภาพการแขงขันใน สามแนวทางคือ 1) ดานราคาที่แขงขันได 2) ดานมาตรฐาน การผลิตและ 3) สิ่งแวดลอมที่ดีเพื่อเปนฐานในการสรางความ มัน่ คงอาหารและพลังงานพรอมกัน ทานเชือ่ ไหมวามีประเทศพัฒนา บางประเทศที่นำเขาอาหารสุทธิกำลังนำเสนอใหประเทศสมาชิก เอเปค (ประกอบดวย 21 ประเทศ รวมสหรัฐ ญี่ปุน จีน ไทย และเอเชียแปซิฟกอีกหลายประเทศ) ใหยอมรับแนวคิดที่เรียกวา “การลงทุนการเกษตรกรรมอยางรับผิดชอบ” (Responsible Agriculture Investment) เปนชองทางใหเปดการลงทุนภาค การเกษตรจากตางประเทศ หากสิ่งนี้เกิดขึ้นไดจริงแลวประเทศ ที่ไดประโยชนคือประเทศที่นำเขาอาหารสุทธิ เพราะการลงทุน ยอมตองมาพรอมกับการคา เชน ประเทศญี่ปุนจะไดรับเกราะ ปองกันไมใหตอ งกังวลตอแรงกดดันใหเปดตลาดนำเขาสินคาเกษตร รู้งี้ 134

หรืออาหารอีกตอไป ฉลาดคิดนะครับ เราไมเคยคัดคานการลงทุน ทีม่ คี ณ ุ ภาพซึง่ หมายถึงเปนประโยชนกบั ทุกฝาย แตสง่ิ ทีเ่ ปนปญหา คือยังไมมใี ครศึกษาขอเสนอนีอ้ ยางถองแท ในสวนของผมนัน้ เห็นวา “When Food Security Comes In At The Door, Free Trade Flies Out Of The Window” กฎเกณฑการคาจะ เปลี่ยนอยางไรมาตรการอุดหนุนเกษตรก็ยังตองมีบทบาทตอไป ประสิทธิภาพในการบริหารงบประมาณอุดหนุนจะตัดสินวาเรา จะแขงขันอยางไร ไมใชเรื่องของประเทศใหญหรือเล็ก แตเปน เรือ่ งของความ “เกง” ตางหาก วลี “เล็กพริกขีห้ นู” หายไปไหน?

135 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

มั่นคงแต ล ม  เหลว ตุลาคม 2553 ทานจะตอบอยางไรหากมีคนถามทานวาประเทศไทยมีความ มัน่ คงอาหารหรือไม? คำตอบก็คงเปนคำถามกลับไปวา “ถามทำไม?” คนถามคงสติเสีย คำถามที่นาจะถามคือประเทศไทยมีความมั่นคง พลังงานหรือไม?มากกวา ในอดีตสองเรือ่ งนีแ้ ยกออกจากกันและไมมี ใครสนใจ ประเทศที่ผลิตอาหารไมพอก็สามารถนำเขาไดตลอดมา เหมือนประเทศทีข่ าดพลังงานก็นำเขาไดเชนกัน ประเทศไทยสงออก อาหารแตนำเขาพลังงาน ประเทศสิงคโปรนำเขาทัง้ อาหารและพลังงาน ประเทศพัฒนาแลว เชน กลุมยุโรปและอเมริกาเหนือ รวมทั้ง ออสเตรเลียผลิตอาหารเหลือจึงไมมคี วามจำเปนทีจ่ ะนำเขา ขอตกลง ทางการคาเสรีเปนเหตุใหการคาสินคาเกษตรและอาหารระหวาง ประเทศเพิม่ ขึน้ แตการเปดตลาดในลักษณะเชิงปริมาณนีย้ งั มีปญ  หา มากมายดวยขอจำกัดเชิงคุณภาพ เนื่องจากระดับการพัฒนาของ ประเทศสมาชิกไมเทากันและก็ไมมวี นั จะเทากันไดตลอดไป โดยรวม แลวภาพที่ปรากฏใหเห็นก็คือปริมาณการคาเพิ่มขึ้นแตตลาดก็ยัง ลมเหลวตอไป การไหลลืน่ ของสินคาเกษตรและอาหารก็ยงั ติดขัดดวย กฎระเบียบสุขอนามัยที่มีเขมขนขึ้นเรื่อยๆ ความไมมั่นคงอาหารใน บางประเทศก็ยังมีอยูตอไป หนทางแกไขก็คือตองเพิ่มผลผลิตและ แกไขปญหาตลาดไปพรอมกัน แตทานเชื่อหรือไมวาขณะนี้ประเทศ สมาชิกในกลุม APEC กำลังผลักดันใหยอมรับการลงทุนดานเกษตรกรรม ขามชาติโดยใชเหตุผลความไมมั่นคงอาหาร คำอธิบายคือประเทศ กำลังพัฒนาและดอยพัฒนาไมมคี วามสามารถในการผลิตเพราะขาด รู้งี้ 136

ความรูแ ละเครือ่ งมือ จึงถึงเวลาแลวทีจ่ ะตองเปดโอกาสใหตา งประเทศ เขาไปลงทุนเพือ่ แกปญ  หาความมัน่ คงอาหาร ฟงดูมเี หตุผลและนาชืน่ ชม มาก โดยเฉพาะหลักการที่นำเสนอก็ดูดี เชน 1) การเคารพสิทธิใน ที่ดินและทรัพยากร 2) การหารือและการมีสวนรวม 3) ความยั่งยืน ทางสิง่ แวดลอม เปนตน ผมไมขดั ของและสนับสนุนในความปรารถนาดี แตมีคำถามวาความลมเหลวของตลาดที่กลาวมาขางตนนั้นจะแก อยางไร? การเรียกชื่อการลงทุนวา “การลงทุนเกษตรกรรมอยาง รับผิดชอบ” (Responsible Agriculture Investment - RAI) มี เปาหมายในการเพิ่มปริมาณเทานั้น ดังนั้นการแกปญหาความมั่นคง อาหารก็ยังจะไมเกิดขึ้นตอไป ขอเสนอของผมก็คอื ใหแกปญ  หาของตลาดไปพรอมกัน เชน มาตรการการจัดสรรโควตานำเขา (ในกรณีของญี่ปุนตอการนำเขา ขาว) มาตรการการตอบโตการทุมตลาด (ที่สหรัฐและยุโรปใช ซึ่งมี ความไมโปรงใส) มาตรการการออกใบอนุญาตนำเขา (ประเทศจีนที่ ใชในกรณีนำเขาผลไม) มาตรการการติดฉลากสินคาและมาตรการ สุขอนามัยในขอที่เรียกวา “การปองกันไวกอน” (Precautionary Principle) ซึ่งสามารถหามนำเขาสินคาไดโดยที่ยังไมมีหลักฐานทาง วิทยาศาสตรพิสูจนอยางเพียงพอเปนตน นอกจากนั้นยังมีมาตรการ อุดหนุนสินคาเกษตรทัง้ ภายในประเทศและสงออกอีกเปนจำนวนเงิน มหาศาล ประเทศญี่ปุนผลักดันเรื่องดังกลาวนี้เปนอยางมาก ซึ่งผม คิดวามีเหตุผลที่ตองการเพิ่มความชอบธรรมในการปกปองตลาด ตนเอง เชน ญี่ปุนจะอางวาไมสามารถเปดตลาดขาวตลอดไปเพราะ ขาดความมัน่ คงอาหารโดยพิสจู นไดจากการออกไปลงทุนในตางประเทศ เพือ่ ประกันความขาดแคลนกะทันหันทีเ่ กิดจากการหามสงออกอาหาร 137 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

จากบางประเทศในชวงวิกฤตน้ำมันเมื่อสองปกอนหรือวิกฤตอากาศ ในปนี้ที่รัสเซีย พูดถึงตรงนี้ก็ทำใหนึกถึงความมั่นคงพลังงานวาหาก จะใชหลักการเดียวกันในการลงทุนปลูกธัญพืชเพือ่ เปนพลังงานทดแทน แลวก็นา จะไดรบั การสนับสนุนมากกวาเพราะจะเปนการยิงนกสามตัว ดวยกระสุนนัดเดียวคือ 1) ลดภาวะโลกรอน 2) ความลมเหลวของ ตลาดไดรบั การแกไขเพราะทุกประเทศตองการพลังงานทดแทน และ 3) ความมัน่ คงอาหารก็เปนจริงเพราะโครงสรางการผลิตสินคาเกษตร จะไดรบั การแกไขทัว่ โลก เพือ่ สรางความสมดุลระหวางพืชเพือ่ อาหาร และพลังทดแทน เงือ่ นไขของ RAI จะกอปญหาหากเราไมพฒ ั นา ทัง้ นี้ ขนาดของประเทศนั้นไมใชเรื่องสำคัญ สำคัญที่ใครเกงกวากันครับ

รู้งี้ 138

อาหารจะเป น ยา พฤศจิกายน 2553 หากผมจะพูดวาอาหารจะเปนยาก็คงไมมใี ครอยากจะฟง เพราะมันคงไมเปนและก็เปนไปไมได อาหารก็คืออาหาร ยาก็ คือยา สองสิง่ นีต้ า งกันสิน้ เชิง เราเชือ่ วาอาหารเปนตัวสรางรางกาย ใหแข็งแรงแตยาเปนตัวแกไมใหรา งกายทรุดโทรม ลองอานประโยค นีใ้ หมอกี ครัง้ อยางชาๆ และจะพบวา ขอสรุปสุดทายคือเหมือนกัน ใชหรือไม? โลกกำลังเขาสูยุคประชาชนอาวุโส อัตราเติบโตของ ประชากรในยุโรปบางประเทศเปนศูนยหรือติดลบ ในสวนของ เอเชียนัน้ ประเทศญีป่ นุ เปนประเทศแรกทีก่ ำลังเกิดปรากฏการณ นี้ อุตสาหกรรมในประเทศจึงตองปรับตัวเพื่อตอบสนองคนชรา เชน เครื่องอำนวยความสะดวกและปลอดภัย อาหารก็เปนสินคา ที่ตองปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตและการตลาด ในขณะที่คน ตายชาลงแตอัตราการเกิดก็ยังเพิ่มขึ้นในอัตราเฉลี่ย 100 กวา ลานคนทั่วโลกตอป การผลิตอาหารจึงตองเพิ่มขึ้นเกือบเทาตัว ในอีก 40 ปขางหนา แตเปาหมายที่จะใหการคาทั่วโลกลื่นไหล เพือ่ ใหเกิดการแบงงานกันทำระหวางประเทศนัน้ เปนเพียงทฤษฎี เทานัน้ วิเคราะหไดวา ความลมเหลวทีเ่ กิดขึน้ เนือ่ งจากสาเหตุของ การปรับตัวไมทันของทุกระบบในแตละประเทศนับแตการออก กฎหมาย การบังคับใชกฎหมาย การขาดประสิทธิภาพในการ ปรับตัวของผูผลิตสินคาและบริการและในที่สุดคือผูบริโภค เรา 139 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

จึงไดยินจนเบื่อแลววาประเทศพัฒนาสรางมาตรการการปกปอง ตลาดตลอดเวลา ซึ่งเปนการเอาเปรียบประเทศอื่น (Free Trade แตไมมี Fair Trade) ประเทศพัฒนาไมเรียกสิ่งนี้วาเปนมาตรการ ปกปอง (Protectionism) แตกลับเรียกวามาตรการที่ไมใชภาษี (Non-tariff Measures) หากศึกษาใหลึกแลวจะเห็นวาความ แปลกประหลาดไมไดอยูที่ปญหาเรื่องมาตรการทางการคาดังที่ กลาวมาเทานัน้ แตอยูท ร่ี ะบอบการเมืองของประเทศสมาชิกดวย เราตองถามวาระหวางสองประเทศที่ใชระบอบการปกครองที่ ตางกันจะมีผลกระทบตอขอตกลงการคาอยางไร? ทุนนิยมที่อยู ภายใตระบอบการปกครองทีต่ า งกันอยางสหรัฐและจีนหรือรัสเซีย (ยังไมไดเปนสมาชิก WTO) หรือระหวางทุนนิยมเสรีและทุนนิยม โดยรัฐ (State Capitalism) จะตอสูกันไปไดอีกนานเทาไหรก็ เปนเรือ่ งทีต่ อ งติดตามอยางใกลชดิ ตอไปวาใครจะตองปรับเปลีย่ น กอนและเปลี่ยนอยางไร ขณะนี้ทั่วโลกกำลังจับตามองที่เอเซียซึ่ง จะมีจนี และอินเดียเปนผูน ำวาจะเปนพืน้ ทีก่ ารเติบโตทางเศรษฐกิจ ใหม (Emerging Economies) เพราะเปนพื้นที่บริโภคที่ใหญเปน ครึ่งหนึ่งของโลก การเคลื่อนยายของทุนจะเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง ประเทศสหรัฐจะตองลดบทบาทอำนาจทางเศรษฐกิจ เงินดอลลาร จะมีคูแขงในฐานะสกุลเงินของโลก แตคนสวนใหญกลับลืมไปวา สหรัฐยังมีสอง “อำนาจ” ทีเ่ หนือกวาประเทศอืน่ คือ 1) เทคโนโลยี และ 2) กำลังทหาร (โดยเฉพาะทางทะเล) ซึ่งหมายความวา หากประเทศใดก็ตามที่ตองการจะเปนใหญใหครบแลวก็ตองมีอีก สองอำนาจนี้อยางเทาเทียมกันเปนอยางต่ำ หันกลับมามองประเทศไทยก็พบวายังมีเรื่องที่จะตอง รู้งี้ 140

เขาใจและดำเนินการอีกมากมายเพราะที่เลามาทั้งหมดนั้นเปน ปญหาของเราดวยทั้งนั้น เราจะฟนฝาไปไดอยางไร? นักการเมือง นักธุรกิจ นักนิยมสังคมกำลังคิดอะไรอยู? คิดถึงการอยูรอดของ ตนหรือของประเทศ? จะจัดการอยางไรกับปญหาใหมๆ ที่กำลัง เกิดเพิ่มขึ้น เชน ภาวะเรือนกระจก การเรียกรองใหเปดการ ลงทุนดานการเกษตร การผนวกประเทศเขาไปในกลุมอาเซียน ความสามารถของการผลิตเกษตรและอาหารจะลดนอยถอยลง ไปอีกเทาไหร? ถึงเวลาแลวหรือยังที่จะตองเลือกกลุมสินคาและบริการ หลักเพื่อเปนธงนำของประเทศ ถึงเวลาแลวหรือยังทีจ่ ะหาคำตอบใหกบั ประโยคแรกของ บทความนี้?

141 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สงทายปเกธัานวาคม ....แร ง เอาไปกิ น 2553 ฟงแลวรูส กึ อยางไรครับหากนักธุรกิจพมาประกาศในทีป่ ระชุม ACMECS ในระหวางการประชุมระหวางวันที่ 16 พฤศจิกายน 2553 ที่กัมพูชากอนการประชุมสุดยอดผูนำ 5 ประเทศวา ประเทศ พมาพรอมที่จะเปนแหลงวัตถุดิบใหประเทศไทยที่เปนครัวของโลก? นักธุรกิจพมาเขาใจตำแหนงประเทศไทยแลวคนไทยสวนใหญจะ ไมรูเรื่องเรื่อง AEC ไดยังไง? จากการสำรวจของหลายสำนัก พบวา คนที่บอกไมรูเรื่องขอตกลง AEC นั้นยังคงเปนตัวเลขที่สูงเกิน 80% คำถามที่นาจะถามเพิ่มพรอมกันไปคือ แลวรูจัก APEC ASEM ASEAN+3 และ +6 ACMECS BIMSTEC IMTGT GMS หรือไม คำตอบคงจะเปนที่นาสนใจ ผมคาดวาตัวเลขคงจะใกลๆกัน ปญหา มันอยูที่ไหน ไมมีใครตอบไดอีก แตคนที่ควรจะกังวลเรื่องนี้มากที่สุด คือ กระทรวงพาณิชย เพราะตองทำหนาที่เจรจา ตัวเลขสำรวจ ดังกลาวจึงบอกถึงความสำเร็จและลมเหลวของการเจรจาได ความจริง ก็ไมใชเปนความผิดของกระทรวงพาณิชยคนเดียว แลวเปนความผิด ของใคร? อยาไปหาคำตอบใหแตกแยกเลยดีกวา เอาเปนวาคนที่ ตองรูเ รือ่ งเหลานีค้ นแรกคือภาคธุรกิจ จึงเสนอวานักธุรกิจตองขวนขวาย หาความรูเ รือ่ งนีก้ อ นทีจ่ ะสายเกินไป หากทานแขงขันไมไดประเทศไทย ก็จะมีปญหาแนนอน คนที่สองที่สำคัญกวาดวยซ้ำไปก็คือผูบริโภค อยางเราๆนีแ่ หละ เราตองรีบหาความรูว า การบริโภคแบบไหนจึงเปน การบริโภคที่ประหยัดทรัพยากร ปลอดภัยตอสุขภาพ สรางความ มั่นคงใหระบบอาหารและสิ่งแวดลอม ฟงดูเหมือนเรื่องตลก แตก็คง รู้งี้ 142

จะฝากไวเพียงนี้กอน หันไปดูแถลงการณผูนำ APEC จากการประชุมชวง 13-14 พฤศจิกายน 2553 ที่โยโกฮามา ประเทศญี่ปุน ก็เห็นวาที่ประชุม พูดทุกเรื่องตั้งแตเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดลอม เชน เสนอใหสรุป การเจรจารอบโดฮาที่ยืดเยื้อมานานเกือบสิบปใหไดโดยเร็ว ตอตาน มาตรการปกปองการคา (Trade Protectionism) ยืนยันความผูกพัน (Commitment) ในการดำเนินมาตรการเพื่อความสำเร็จของการ เจรจาโลกรอน สรางความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจควบคูไ ปกับความ ยัง่ ยืนของสิง่ แวดลอม นอกจากนัน้ ยังมีเรือ่ งการรวมตัวเปนประชาคม การรวมตัวทางเศรษฐกิจและการใหเกิดขอตกลงการคาเสรีทเ่ี รียกวา Free Trade Area of the Asia-Pacific (FTAAP) แม APEC จะไมใชขอตกลงแตก็มีอิทธิพลสูง ดังนั้นจึงเปนเรื่องที่ผิดพลาดหาก มีใครบอกวาการตกลงใน APEC ไมมีความผูกพันใดๆ ไมเชื่อทานก็ ลองเฝาดูวา การยอบรับขอเสนอเรือ่ ง “การลงทุนเกษตรอยางรับผิดชอบ (Responsible Agriculture Investment)” นั้นจะพัฒนาอยางไร ตอไป? ความยัง่ ยืนของประเทศคือการจัดใหเศรษฐกิจ สังคม สิง่ แวดลอม เกิดความสมดุล ในทศวรรษตอไปนีจ้ ะเปนชวงเวลาทีท่ กุ ประเทศตอง เริ่มตนจัดความสมดุลดังกลาว ใครเริ่มกอนก็ชนะกอน ประเทศไทย มีภาคธุรกิจและสังคมที่ไมเขมแข็งทั้งคู ภาคธุรกิจออนแอเพราะไมมี นวัตกรรมจึงเปนเพียงเครื่องจักรรับจางการผลิต สำรวจดูตัวเองจะ พบวาเหลือแตธุรกิจเกษตรและอาหารที่พอเอาตัวรอดแตจะอยูได นานแคไหนก็ยังไมทราบไดเพราะมีปญหาซอนในเรื่องพลังงาน ทดแทนขึน้ มาอีก ภาคสังคมก็มปี ญ หาเพราะนำเขาโจทยจากตางประเทศ 143 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เหมือนกันเรียกวาเปนการรับจางการผลิตภาคสังคม ทัง้ สองภาคสวน นี้เดินออกจากกันเปนเสนขนาน เรื่องนี้จะจบลงดวยแพทั้งคู ทุกคน ยอมรับวาการพัฒนาในระยะเวลารอยกวาปที่ผานมาไดทำลาย ทรัพยากรและสิ่งแวดลอมลงมากแตก็ยอมรับวาระบบทุนนิยมยัง ตองเดินหนาตอไปโดยมีเงือ่ นไขวาตองมีการปรับตัวอยางรวดเร็วเพือ่ “กระชาก” สภาพเสือ่ มโทรมกลับมาเขาสูส มดุลใหมากทีส่ ดุ เศรษฐกิจ สีเขียว เศรษฐกิจคารบอนต่ำ เศรษฐกิจยั่งยืนอาจจะไมเพียงพอที่จะ เพิ่มทรัพยากรในอัตราที่เพียงพอกับการเพิ่มของประชากรในอีก 40 ปขางหนา ระบบเศรษฐกิจใหมจะตองสามารถเรียกคืนทรัพยากร กลับมา (Restoration) ใหมากที่สุด เชน พลังงาน ซึ่งจะตองใช เวลาสรางถึง 13,000 วันเพื่อใหเพียงพอกับปริมาณที่เราใชเพียง 1 วันเทานั้น ในชวงปที่ผานมา ผมไดเขียนเรื่องภาวะโลกรอน ขอตกลง ภาวะโลกรอน ขอตกลงการคาเสรี การรวมมือกันของภาคสังคมและ เศรษฐกิจ ความมั่นคงอาหารและพลังงาน ทั้งหมดนี้เปนเรื่องของเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอม โดยมีเปาหมายเพื่อใหมีการจัดสมดุล เพราะเห็นวาประเทศไทยจะ ตองมีการผนวกกำลังตอสูกับคูแขงที่อยูขางนอก มาถึงเวลานี้ก็ยัง มองไมเห็นมีทที า วาจะเกิดขึน้ ไดจริง ผมจึงตองยืนยันอีกครัง้ วา ความ สมดุลของประเทศไมมีทางเกิดขึ้นไดหากภาคเศรษฐกิจและสังคมยัง เดินเปนเสนขนานและจะเอาชนะซึ่งกันและกัน ความสามารถของ การแขงขันก็จะไมเกิด สิ่งแวดลอมธรรมชาติก็จะยังถูกทำลายตอไป และสุดทายความสุขก็จะลดลง แพทง้ั คู ประเทศไทยเสียหาย ตางชาติ จะชนะตอไป รู้งี้ 144

Wrecked Trade Organization? มกราคม 2554 เมื่อประมาณ 8 ปที่ผานมาผมไดพบกับนาย Pascal Lamy ตำแหนงในขณะนั้นคือ European Commissioner for Trade ซึง่ นาจะเทียบเทารัฐมนตรีการคาของสหภาพยุโรปทีก่ รุงเทพฯ ในการพบกันในเวลาสั้นๆนั้นผมไดมีโอกาสนำเสนอปญหากุงสด แชแข็งของไทยที่ถูกปฏิเสธการนำเขาจากประเทศในยุโรปดวย สาเหตุทม่ี สี ารตกคางเกินกำหนด เรือ่ งนีถ้ กเถียงกันพอสมควรเพราะ การไดมาตรฐานในเวลาหนึง่ ๆ ก็ไมใชจะใชไดตลอดไป หมายความวา มาตรฐานที่ไดจากขอมูลใหมทางวิทยาศาสตรสามารถเกิดขึ้นได ตลอดเวลา แตที่ผมไมสบายใจเปนอยางยิ่งก็คือสินคากุงไทยที่ ไมยอมรับโดยผูนำเขายุโรปนั้นมาจากสาเหตุที่ยุโรปไดคิดคน เครื่องตรวจที่ละเอียดกวาเครื่องเกา ซึ่งแปลวาเมื่อวานนี้เครื่อง ตรวจสารตกคางของยุโรปตรวจไดถึงระดับที่ 1.0 แตวันนี้ตรวจ ไดละเอียดขึ้นคือถึงระดับ 0.8 จึงมีความหมายวาสินคาไทยใน วันนี้มีสารตกคางเกินกำหนดทั้งๆ ที่เมื่อวานนี้ยังรับไดที่ระดับที่ 1.0 สมมุตวิ า พรุง นีย้ โุ รปคิดคนไดเครือ่ งใหมทต่ี รวจละเอียดขึน้ เปน ที่ระดับ 0.5 แลวสินคากุงของไทยก็คงตองถูกปฏิเสธการนำเขา อีกทั้งๆที่ผลิตไดที่ระดับ 0.8 หรือ 0.7 แลว ผมตอวานาย Lamy วามาตรฐานที่ตั้งไวที่ “ศูนย” นั้นบังคับใชไมได ดังนั้นทานไมควร จะปฏิเสธการนำเขาสินคาไทยจนกวาทานจะสามารถพัฒนา 145 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เครือ่ งของทานใหไดมาตรฐานทีน่ ง่ิ ๆเสียกอน นาย Lamy ตอบผม วาผมไมควรเอาเครือ่ งตรวจสารตกคางมาเปน “แพะรับบาป” เพราะ มาตรฐานสารตกคางที่กำหนดคืออยูที่ระดับ “ศูนย” ดังนั้นเมื่อ พบสารตกคางเกินศูนยก็แปลวาไมไดมาตรฐาน (แมเครื่องจะยัง ไมมีประสิทธิภาพวัดไดละเอียดขนาดนั้นก็ตาม) ผมก็ถามกลับไป วา “นี่แสดงวามาตรฐานความปลอดภัยอาหารและสุขภาพของ คนยุโรปนั้นยืดหยุนได? คือ ขึ้นและลงตามความสามารถของ เครื่องตรวจ? นาย Lamy ไมไดตอบผม เมื่อนาย Lamy มา เปนเลขาธิการใหญขององคการการคาโลกในวันที่ 1 กันยายน 2005 ซึง่ เปนชวงทีก่ ารเจรจารอบ Doha Development Agenda ผานมาเกือบ 4 ปแลว นาย Lamy มีความพยายามจะทำหนาที่ ใหการเจรจาจบใหไดโดยการเดินทางไปยังประเทศสำคัญๆเกือบ รอบโลก จนกระทั่งเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ (Hamburger Crisis) เลขาธิการองคการการคาโลกคนนีก้ ถ็ อื โอกาสเตือนประเทศตางๆ วาการปกปองการคา (Trade Protectionism) จะทำใหเศรษฐกิจ โลกเลวรายลงไปอีกและทางออกที่ดีที่สุดคือตองกลับมาใหความ สำคัญแกองคการคาโลกและเจรจารอบ Doha ใหเสร็จโดยเร็ว เรือ่ งนีจ้ ะเปนไปไดหรือไม?และอยางไร?นัน้ คงไมมปี ญ  หา แตปญ  หา อยูที่วาโลกจะยังมีองคการการคาโลกไวทำไมตางหาก? ผมตั้งชื่อองคการนี้ใหมดังที่ปรากฏในหัวขอบทความนี้ก็ ดวยเหตุผลโดยยอดังตอไปนี้ 1) เรื่องภาษี อัตราการลดภาษีใน กรอบ WTO นอยกวาและชากวากรอบอื่นๆ จึงเห็นผลประโยชน นอย จะตัง้ สูตรการลดภาษีในรอบใหมนข้ี น้ึ มาอยางไรก็ไมนา สนใจ แมผูนำประเทศสำคัญๆจะประกาศเจตนารมณใหมีการสรุปการ รู้งี้ 146

เจรจาใหไดเร็วที่สุด แตในทางปฏิบัติแลวการเจรจาก็ไมคืบหนา ไปมากกวาเดิม โดยเฉพาะปญหา Hamburger Crisis ในสหรัฐ ยังไมสามารถแกไขไดกลับสูภาวะปรกติก็ยิ่งทำใหความสำคัญ ของการเจรจาฯลดลงไปอีกเพราะประเทศตางๆ ตองแกไขปญหา เฉพาะหนากอน 2) เรื่องมาตรการที่ไมใชภาษี มาตรการอุดหนุน สินคาเกษตร มาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืชนั้น แมจะ ไมมกี ารเจรจาในกรอบทวิภาคีกไ็ มไดสรางปญหาเพิม่ เพราะเทากับ ไมไดและเสีย 3) มาตรฐานสินคา ในระยะหลังนี้มาตรฐานการ นำเขาไดพฒ ั นาไปมาก เอกชนในประเทศพัฒนาตางกำหนดมาตรฐาน ขึ้นเองมากมาย มีการฟองรองเรื่องนี้ใน WTO แตก็ไมเกิดผล อะไร จึงเปนเหตุใหความเชือ่ มัน่ ในองคการนีเ้ สือ่ มลงไปอีก 4) แม ในกรอบ WTO จะมีกระบวนการระงับขอพิพาท (Dispute Settlement) แตกใ็ ชเวลานานมากและคำตัดสินก็ไมสามารถบังคับ ใชไดทุกเรื่อง 5) เวลาเจรจาที่ทอดมายาวนานเกือบ 10 ป ทำให ความสนใจหมดไป โดยเฉพาะอยางยิ่งประเทศสมาชิกสวนใหญ ไดทำขอตกลงทวิภาคีหรือระดับภูมิภาคกันเกือบหมดแลว และ 6) ประเทศทัว่ โลกรวมทัง้ ไทยกำลังใหความสนใจกับขอตกลงการคา ฉบับใหมคอื เรือ่ งการปลอยกาซเรือนกระจกทีก่ ำลังเจรจาอยูแ ละ ดูเหมือนจะมีผลกระทบตอการคาและการลงทุนในประเทศตางๆ มาก ความหมายของ Doha Development Agenda จึงนอย การเจรจาจะสำเร็จหรือไมจึงไมใชประเด็นที่สำคัญตอ ใครเลยนอกจาก นาย Lamy คนเดียว ซึ่งอาจจะไมไดคำตอบ ที่นาพอใจเหมือนกับที่ผมยังไมไดรับคำตอบที่นาพอใจจากทาน จนถึงวันนี้ ระหวางทีร่ อกันอยูน จ้ี ะเปลีย่ นชือ่ องคการนีล้ ว งหนาไว กอนดีไหม?

147 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เกิดใหมกุหมภาพัลันงธ 2554 100 ขวบ มาตรฐานในการผลิตสินคา เปนเรือ่ งตองเดาใจกันวาใครจะ เริ่มทำกอนหรือเรียกรองกอนกันระหวางผูผลิตและผูบริโภค เมื่อประมาณชวงทศวรรษ 2520 ประเทศไทยประสบความ สำเร็จในการสงมะมวงสดพันธุแรกที่เรียกวาหนังกลางวันไปญี่ปุน โดยมีเงือ่ นไขทางเทคนิคและตนทุนทีจ่ ะไมขออธิบายใหปวดหัวในทีน่ ้ี แตสิ่งที่ไดพบดวยตัวเองในฐานะผูสงออกรายแรกก็คือเงื่อนไขที่ตอง ไปจัดหามะมวงสดจากฟารม ในตอนนัน้ เราจะพบวาหากไมมสี ง่ิ จูงใจ ในดานราคาทีเ่ กษตรกรตองไดรบั เพิม่ ขึน้ แลว การทีผ่ ซู อ้ื จะไดมะมวง ทีม่ คี ณ ุ ภาพเพือ่ ตอบสนองตลาดนัน้ ก็เปนไปไดยาก การพัฒนาสินคา เพื่อตอบสนองตลาดนั้นจะตองมีสิ่งจูงใจที่เปนรูปธรรมโดยทันที ดังนั้นการที่เราจะไปหวังใหเกษตรกรพัฒนาสินคาเพื่ออนาคตนั้น จึงเปนเรื่องที่เปนไปไมได เขาจะไมมีวันเชื่อวาการไมพัฒนาจะนำไป สูวิกฤตของธุรกิจในอนาคตเพราะจะไมสามารถแขงขันไดอีกตอไป เวลาผานไป 30 กวาปเราก็ยังพบวาปญหาเดิมยังคงอยู วิธีคิดยัง เหมือนเดิม จนมีการเรียกประเทศเหลานี้ซึ่งรวมทั้งไทยวาทันสมัย แตไมพัฒนา ปญหาการสงออกผักไปยุโรปเปนตัวอยางที่ดีที่ตอกย้ำ วาถึงเวลาแลวที่เราจะตองเปลี่ยนแปลงวิธีคิดใหม (แมผมจะมีความ เชื่อมั่นวารัฐบาลนี้จะแกปญหาแมลงและสารตกคางเกินขนาดของ ผักสดเหลานี้สำเร็จไดในเร็ววัน) วิกฤตครั้งนี้จะชวยใหเราไดตั้งตน กันใหมโดยเปดโอกาสใหผูประกอบการและเกษตรกรที่มีระบบการ ผลิตตามมาตรฐานดำเนินธุรกิจตอไปไดอยางเปนปกติ สวนผูที่เหลือ รู้งี้ 148

ก็ตองปรับปรุงกันตอไป ทีผ่ มเขียนมาทัง้ หมดนีก้ เ็ พือ่ ย้ำวา การพัฒนาสินคาตองเกิดขึน้ ตลอดเวลา โดยมีเปาหมายใหผู บริโภคไดรับสิ่งที่ดีกวาอยางตอเนื่อง ตองขอบคุณวิกฤตผักในครั้งนี้ที่ทำใหเกิดความเขาใจของคำวา “การแขงขัน” มากขึ้น! แนวคิดดังกลาวขางตนจะนาสนใจมากขึ้นหากเราจะอาน ขอความที่เกี่ยวกับโลกรอนดังนี้ “Climate Change is but one thread in a larger cloth, we cannot simply remove the thread, but must reweave the cloth” (Peter Senge: The Necessary Revolution) การเจรจาพหุภาคีเพือ่ ลดกาซเรือนกระจก ที่เม็กซิโกในปลายปที่ผานมาลมเหลวอีกครั้งและจะลมเหลวอีกใน ปลายปนท้ี ป่ี ระเทศอัฟริกาใต ดวยเหตุผลงายๆ ก็คอื วาประเทศทัง้ หลาย ไมเขาใจคำวาธุรกิจและสิง่ แวดลอมนัน้ มีตน ทุนทัง้ คู เชนเดียวกับกรณี มะมวงและผักที่ไดยกเปนตัวอยาง ปญหาอยูที่วาเราจะเลือกพัฒนา กอนหรือหลัง? ดูเหมือนเปนเรื่องงายๆ ซึ่งตองการการตัดสินใจโดย ดวน Peter เขียนไววาเราคงไมขจัด “เสนดาย” แตตอง “ทอผา ผืนนีใ้ หม” ประเทศไทยตองทอผาผืนนีใ้ หมหรือไม? ใครจะคิดอยางไร ก็คงไมนา เปนปญหาแตผมเสนอวาประเทศไทยตองคิดทอผาผืนนีใ้ หม การเริ่มตนทอก็คือการหาดายใหม พัฒนาระบบการทอใหม สราง ความรูใหม เทคโนโลยีใหม การจัดการใหม และที่สำคัญที่สุดก็คือ ตองเปลีย่ นวิธคี ดิ เสียใหม แต ณ วันนีย้ งั ไมมผี บู ริหารประเทศคนไหน ออกมาแสดงวิสยั ทัศนในเรือ่ งนี้ ผมไมอยากใหการแกปญ  หาโลกรอน เหมือนกับมะมวงและผัก เรือ่ งกาซเรือนกระจกไมใชเปนเรือ่ งคุกคาม ธุรกิจแมแตนอย แตเปนเรื่องที่กำลังสรางโอกาสใหเราในเชิงแขงขัน 149 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ในรูปแบบใหม ตาใครดีก็ได ตาใครรายก็เสีย เสียคราวนี้คงตองใช เวลาเกินกวาสามสิบปในการฟนกลับมาเหมือนเดิม หากไมสงสาร ตัวเองก็สงสารผมบางซึ่งตอนนั้นผมจะมีอายุ 100 ปพอดี

รู้งี้ 150

หลอกฝรั่ง....อยาหลอกตัวเอง มีนาคม 2554

กอนการเจรจาขอตกลงเรื่องการลดกาซเรือนกระจกนั้น ไดมขี อ ตกลงกันไววา การจะบรรลุขอ ตกลงไดนน้ั จะตองไดรบั เสียง สนับสนุนจากทุกประเทศหรือเปนฉันทามติ (Consensus) แตใน ความเปนจริงนั้นจะเปนไปตามอยางที่หลักการเขียนไวหรือเปลา ก็เปนอีกเรื่องหนึ่ง ในการประชุมเพื่อบรรลุขอตกลงการลดกาซ เรือนกระจกที่แคนคูน ประเทศเม็กซิโก ปลายปที่ผานมาไมเปน ไปตามฉันทามติเพราะมีหนึ่งประเทศที่เห็นตาง ซึ่งหมายความวา การประชุมตองยกเลิก แตสิ่งที่เกิดขึ้นจริงก็ไมใชสิ่งที่เราไดเห็น หลักการฉันทามติถูกทำลายลงราบคาบ คำถามคือเรายังจะไวใจ การประชุมในเรื่องนี้อีกหรือไม? อีกตัวอยางที่เกิดขึ้นกอนหนานี้ ก็คือ ที่ประชุมขอตกลงทั่วไปวาดวยภาษีศุลกากรและการคาที่ เรียกวาแกตต (นำมาสู WTO ภายหลัง) นั้น ก็ใชหลักการเดียวกัน แตสง่ิ ทีเ่ ปนจริงก็ไมใชสง่ิ ทีไ่ ดเห็นเชนกัน ความนาเชือ่ ถือขององคการ นี้ยังจะมีอยูหรือไม? กระแสความมั่นคงอาหารกำลังแรงจัด กลุม ประเทศยุโรปวิเคราะหวาปญหาเกิดจากอุปสงคที่เพิ่มขึ้นทั่วโลก ผลผลิตในประเทศสงออกตกต่ำ การหามการสงออก และการ เก็งกำไรแตไมเห็นพูดถึงตนเหตุสำคัญคือการขึ้นราคาของน้ำมัน เหตุการณทั้งสามนี้เปนสิ่งที่เราตองเรียนรูวา หากเราไม เกงขึน้ แลวก็อยาหวังเลยวาจะชนะใครได เราตองพึง่ ตนเองใหมาก ที่สุด และตองเกงขึ้นทุกวัน ไมเชนนั้นประเทศไทยก็จะแพทุกเวที 151 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การลมสลายทางเศรษฐกิจเกิดขึ้นครั้งแลวครั้งเลาเหมือนคลื่น ยาวคอนดราทีฟ (Kondratiev Wave) แตประเทศไทยก็ไมไดเนน ใหใชมาตรการแกปญ หาในภาคสวนของการบริโภค (Consumption) แตยังแกปญหาการผลิตเพื่อการบริโภคตอไป การแกวิกฤตตองมี มากกวาหนึ่งวิธี ตำราเศรษฐศาสตรบอกเราวาจุดที่สมดุลที่สุดคือ เสนอุปสงคกบั อุปทานตัดกัน แตเรากำลังแกปญ  หาโดยใหเสนหนึง่ วิ่งหนีอีกเสนหนึ่งไปเรื่อยๆ เศรษฐศาสตรโลกรอน (Climate Change Economy) กำลังบอกวาเรากำลังเขาสูยุคการจัดการ ทรัพยากร (Resource Management) หรือเขาสูย คุ เศรษฐศาสตร บริโภค (Consumptionomics) ซึ่งหมายถึงการบริโภคอยาง ยั่งยืน ซึ่งตองมีสามสิ่งคือ ตลาด เงิน และเทคโนโลยี การจัดการ เศรษฐกิจทุนนิยมเสรีใหมหรือ Market Fundamentalism เริ่มขึ้นตั้งแตตนทศวรรษ 80 ซึ่งเปนตนเหตุของวิกฤตการเงินครั้ง ลาสุดเพราะเกิดความ “หลวม” ขึ้นในระบบหรืออำนาจรัฐหลุด ออกจากระบบ มีคนใหความเห็นวาระบบทุนนิยมโดยรัฐ (State Capitalism) นาจะดีกวาระบบทุนนิยมเสรีเพราะรัฐควบคุมได แต เมื่อเปรียบเทียบระบบการจัดการเศรษฐกิจของจีนและอินเดีย แลวก็มีความเห็นวาระบบของอินเดียนาจะยั่งยืนกวา คำอธิบาย คือ การเมืองของอินเดียจะยั่งยืนกวา วางใจไดดีกวา เพราะเปน ระบอบประชาธิปไตยซึ่งมีการเปลี่ยนถายอำนาจเปนระบบและ ราบรื่น สรุปคือสรุปไมไดวาระบบใดดีกวาแตที่แนๆ คืออยูที่การ จัดการ ระบบการเมืองและเศรษฐกิจอยูค กู นั เหมือนฝาแฝด เพียง แตวาจะทำใหระบบทั้งสองนี้เกื้อหนุนซึ่งกันและกันอยางไร การ จัดการเศรษฐกิจเสรีไมใชเรื่องงายๆ ความยากเพิ่มขึ้นอีกหลาย รู้งี้ 152

เทาตัวเมื่อเขาสูยุคการจัดการเศรษฐกิจเสรีภายใตระบบคูขนาน ที่เรียกรองใหมีการจัดการทรัพยากรอยางมีประสิทธิภาพหรือที่ เรียกวา “สีเขียว” การเจรจาขอตกลงทั้งสองนี้ยังไมมีทีทาวาจะ เสร็จงายๆ ผมจึงเสนอวา ประเทศไทยตองไมรอใครอีกตอไปและรีบ จัดการแกโจทยคูขนานนี้ดวยตนเองโดยการพึ่งวิทยาศาสตรให มากที่สุด และเมื่อถึงจุดนั้นแลวความแข็งแกรงก็จะเกิดขึ้นและก็ พรอมที่จะเขาสูการเจรจาอยางมีประสิทธิภาพตอไป

153 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ขอมูลและอำนาจรั ฐ เมษายน 2554 พูดกันทุกแหงถึงป ค.ศ.2015 วาประเทศในกลุมอาเซียน 10 ประเทศจะเกิดเขตเศรษฐกิจเสรีซง่ึ เปนสิง่ ทีเ่ ขาใจผิดกันมาก ดังนัน้ จึงไมสงสัยเมื่อไดขาวผลการสำรวจวา 85% ของคนไทยไมรูจัก ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) เมื่อ 3 อาทิตยที่ผานมาผมไดนำผูประกอบการขนาดกลาง และยอมจำนวนหนึง่ ไปเชือ่ มโยงธุรกิจในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาวตามโครงการทีห่ อการคาไทยดำเนินการรวมกับสำนักงาน สงเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยอม เพื่อผลักดันใหมีการ ใชประโยชนจากขอตกลงนี้ใหมากที่สุด ประเทศเปาหมายตอไปคือ ราชอาณาจักรกัมพูชา สาธารณรัฐแหงสหภาพพมา และสาธารณรัฐ สังคมนิยมเวียดนาม ผลจากการเยือนลาวทำใหผมพบวานักธุรกิจ และรัฐของเขาเขาใจกรอบความตกลง AEC เปนอยางดี ลาวไดเขียน กฎหมายการสงเสริมการลงทุนฉบับใหม ลาวเปนประเทศที่ไมมีทาง ออกทางทะเล (Land Locked) แตก็ไดประกาศนโยบายวาจะเปน ประเทศ “เชื่อม” ทางบก (Land Link) ในภูมิภาคนี้ และเศรษฐกิจ จะตองควบคูกับความมั่นคงและวัฒนธรรม ผมยังไดไปชมกิจการที่ เรียกวา China City Complex ที่ลงทุนโดยจีนดวย ซึ่งเปนพื้นที่ ที่มีขนาดบรรจุรานขายปลีกประมาณ 150 ราน ผูผลิตไทยหลายคน หวงเรือ่ งนีว้ า จะแขงราคากับสินคาจีนไมไดหากอนุญาตใหเปดกิจการ เชนเดียวกันนี้ในไทย แตรูปแบบของการคาคลายๆ กันนี้ก็ไดมีการ ดำเนินการอยูแลวในหลายพื้นที่ในกรุงเทพฯ เชน โบเบ มาบุญครอง รู้งี้ 154

สำเพ็ง สินคาจีนราคาถูกๆ คงหาไดไมยากในสถานที่เหลานี้แลว จึง ไมเขาใจเหตุผลวาเจาของโครงการ City Complex มีเปาประสงค อะไรกันแน? ผมจึงเสนอใหศึกษาหัวขอตอไปนี้ 1) ผูลงทุนตองการ แคสรางรานเพื่อขายของถูกๆ เทานั้นหรือไม? 2) ราคาสินคาที่สง มาขายนั้นแทจริงแลวเปนตนทุนที่แทจริงหรือไม? 3) การที่จีนจะใช ไทยเปนฐานเพือ่ สงออกไปยังประเทศอืน่ ในอาเซียนนัน้ เปนไปไดตาม ขอตกลงถิ่นกำเนิดสินคาใน ASEAN-China FTAหรือไม? ตั้งแตวันที่ 11 มีนาคมที่ผานมาทั่วโลกพูดถึงคลื่นยักษ Tsunami และการรัว่ ของกัมมันตภาพรังสีจากโรงผลิตไฟฟานิวเคลียร ในญีป่ นุ ผลกระทบทางเศรษฐกิจเปนหัวขอทีพ่ ดู กันมากโดยไมเกรงใจ คนญี่ปุน แตที่แยไปกวานั้นคือ ขาวของผลกระทบจากการรั่วของ กัมมันตภาพรังสีทม่ี มี ากในชวงแรกจนรัฐบาลญีป่ นุ ตองออกมาขอรอง วาขอใหสื่อลดจำนวนขาวลงเพราะจะสรางความเสียหายมากหาก ขอมูลไมถูกตอง ในขณะเดียวกันคนทั่วโลกก็ไดเห็นและชื่นชมโดย ไมมเี หตุผลถึงความอดทนและเปนระเบียบของชาวญีป่ นุ ภายใตภาวะ วิกฤต มีขาววาองคกรสากล 7 แหงกำลังผลักดันใหกลุมประเทศ G-20 เพิ่มความเขมงวดของกฎระเบียบการนำเขาและสงออกสินคา เกษตร เชน เรื่องการอุดหนุนราคาที่บิดเบือนตลาด การหามการ สงออก จุดประสงคคือตองการใหมีระบบเพื่อตอบสนองตอความ ออนไหวของราคาสินคาอาหารที่จะกระทบตอความมั่นคงอาหารใน บางประเทศ จะสังเกตไดวาในรายงานนี้ไมไดกลาวถึงราคาน้ำมันที่ เปนตนเหตุที่สำคัญที่ทำใหอาหารแพง และสุดทาย วิกฤตโรงไฟฟา พลังนิวเคลียรในญีป่ นุ ครัง้ นี้ จะเปนเหตุใหมกี ารเปลีย่ นแปลงโครงสราง การใชน้ำมันและแกสทั่วโลกซึ่งจะกระทบกับภาวะโลกรอนตอไป 155 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ผมเริ่มตนที่กรอบการคาเสรีในอาเซียน ปญหาของ China City Complex โรงงานไฟฟาในประเทศญีป่ นุ แนวคิดการแกปญ  หา ความมั่นคงอาหารเชื่อมโยงกับโครงสรางใหมของการใชพลังงาน จะ เห็นวาขอมูลและการเขาถึงขอมูลจึงเปนเรื่องที่สำคัญที่สุด ขอมูล บางสวนเปนเรื่องของความมั่นคงของประเทศ รัฐบาลทุกประเทศจึง ตองเก็บอำนาจบริหารนี้ไว

รู้งี้ 156

แพ4 เมษายน คัดออก 2554 รอยกวาปที่ผานมาเริ่มตั้งแตกอนป ค.ศ. 1930 จนถึง 2007 ระบบเศรษฐกิจโลกไดเกิดวิกฤติรุนแรง และปรับเปลี่ยน หลายครั้งเปนคลื่นยักษที่เรียกวา Kondratieff Wave โลกได ผานการจัดการทางเศรษฐกิจโดยรัฐจนกระทั่งถึงปลายทศวรรษ ที่ 1900 เกิดการเปลี่ยนแปลงในระบบเมื่อรัฐเริ่มลดกฎเกณฑ และระเบียบทางการคาและการลงทุนภายใตกลไกของขอตกลง หลายชุด ซึ่งเปนการเปลี่ยนแปลงที่เปนผลใหเกิดวิกฤติเศรษฐกิจ ครั้งลาสุดที่เรียกวา Hamburger Crisis หากการเปลี่ยนแปลง ใหญไมเกิดขึ้นอีกครั้งในอนาคตอันใกลนี้แลว ก็ขอทำนายวาจะ เกิดวิกฤติเศรษฐกิจถดถอยอยางรุนแรงที่สุดในประวัติศาสตรข องมนุษยชาติพรอมๆ ไปกับการลมสลายของระบบการจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติ เชน ทรัพยากรดินและน้ำบริสุทธ และอาจ จะนำไปสูสงครามโลกอีกครั้ง การสรางความเขมแข็งของระบบเศรษฐกิจไทยภายใต ความเสี่ยงดังกลาวจึงตองการสถาบันที่เขมแข็ง มีศักยภาพและ ความพรอมในดานบุคลากรและทรัพยากรเปนผูนำเพื่อสราง แรงบันดาลใจใหเกิดการเปลี่ยนแปลงการบริหารเศรษฐกิจทั้ง ระดับจุลภาคและมหภาคเพือ่ การแขงขันในระบบเศรษฐกิจยุคใหม อยางยั่งยืนตอไป นอกจากสถาบันของรัฐที่ประกอบดวยพรรคการเมือง และราชการแลวหอการคาไทยยังตองมีบทบาทในการใหการ สนับสนุนเพือ่ ใหเกิดผลทางปฏิบตั ติ ามนโยบายและแผนทีไ่ ดกำหนด 157 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ไว ในการกำหนดยุทธศาสตรและกลยุทธนน้ั หอการคาไทยจำเปน จะตองรูวาแนวโนมเศรษฐกิจของโลกจะเปนอยางไร แนวโนมที่หนึ่ง โลกไดเรียนรูวาการบริโภคเกินขนาด (Over Consumption) เปนสาเหตุของการลมสลายทางเศรษฐกิจ ทีผ่ า นมา โลกาภิวตั นทางเศรษฐกิจประสบผลสำเร็จในระดับเดียว คือทำใหตลาดลดขอจำกัดของการเคลือ่ นทีข่ องสินคา บริการและ การลงทุนหรือเรียกวาโลกาภิวัตนอุปทาน (Globalization of Supply) เทานั้น เมื่อการเดินทางไกลสะดุดขาตนเองแทนที่ ประเทศทั้งหลายจะหยุดพักชั่วคราว แตกลับเดินหนาเปดตลาด ใหมากขึ้นไปอีก เชน สหรัฐและสหภาพยุโรปกำลังผลักดันเจรจา ขอตกลงการคาเสรีเพิม่ โดยกำหนดเงือ่ นไขการเปดตลาดใหเสรีขน้ึ กวาขอตกลงที่ไดดำเนินการไปแลวหรือเรียกวา High Quality Free Trade Agreement เปาหมายคือตองการใหกลุมประเทศ คูเ จรจาดำเนินกิจกรรมเศรษฐกิจเปนระบบเดียวหรือประเทศเดียว หอการคาไทยสนับสนุนใหไทยเขารวมในโครงสรางทางเศรษฐกิจ ใหมนี้ เพราะตระหนักวาขอตกลงฯเปนเครื่องมือในการพัฒนา เศรษฐกิจ แนวโนมที่สอง ภาวะโลกรอนหรือ Global Warming บางทานเขาใจวาการเจรจาการลดคารบอนเปนเรื่องเกี่ยวของ กับสิ่งแวดลอม แตผมเห็นวาเรื่องนี้เปนเรื่องการเจรจาขอตกลง ทางการคาซึง่ สวนทางกับการเจรจาขอตกลงทีก่ ลาวขางตน ดังนัน้ ภาพที่เราจะไดเห็นคือ 1. ตลาดการคาและการลงทุนจะยังเปด มากขึ้น และ 2. มาตรการดานความปลอดภัยตอสุขภาพอนามัย ความมั่นคงและยั่งยืนของหวงโซอุปทาน เชน เรื่องความมั่นคง อาหารจะเขมงวดขึ้น และ 3. มาตรการทางดานความยั่งยืนใน การใชทรัพยากรธรรมชาติจะมีมากขึน้ ซึง่ การใชปรัชญาเศรษฐกิจ รู้งี้ 158

สีเขียวหรือ Green Economy นั้นอาจไมเพียงพอ ประเทศไทย ตองปรับระบบเศรษฐกิจใหมากกวาเขียว การแขงขันใหไดจริง จะตองใชระบบเศรษฐกิจที่เรียกวา เศรษฐกิจคืนกลับ หรือ Restorative Economy สำหรับหอการคาไทยแลวการดำเนินการเพิ่มศักยภาพ การแขงขันภายใตมิติใหมนั้นตองจัดทำยุทธศาสตรหลักดังนี้ 1. ยุทธศาสตรรายสาขาของสินคาและบริการ หอการคาไทย จะต อ งจั ด ทำยุ ท ธศาสตร ร ายสิ น ค า ที ่ ส ำคั ญ ต อ เศรษฐกิ จ ทั ้ ง อุตสาหกรรมและภาคเกษตรและอาหาร เชน ขาว มันสำปะหลัง น้ำตาล ปาลมน้ำมัน ขาวโพดเลี้ยงสัตว ปศุสัตวและสัตวน้ำ เปนตน เพือ่ นำไปสูก ารผลิตอยางยัง่ ยืนโดยการเพิม่ การใชเทคโนโลยี หรือยายฐานไปประเทศอืน่ ตอไป 2 ภาคบริการ เชน อุตสาหกรรม ทองเที่ยว หรือ บันเทิง การตั้งเปาใหประเทศไทยสรางรายได จากการทองเทีย่ วนัน้ ไมเพียงแตจะตองมีโรงแรมทีม่ รี ะดับมาตรฐาน โลกเทานั้นแตการสรางใหประเทศไทยเปนประเทศ “ทองเที่ยว” (Tourism Country) เปนเรื่องที่ทาทายเปนอยางยิ่ง 2. ยุทธศาสตรเพิม่ ศักยภาพของผูบ ริโภคเพือ่ ใหสอดคลอง กับตลาด (Quality Consumption) การใหความรูในการเลือก ใชสินคาที่เหมาะสมกับสุขภาพ รักษาทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม ตลอดจนการเพิ่มความรูใหแกผูบริโภคในการเลือก ซื้อสินคาและบริการที่ผลิตภายใตกฎระเบียบใหมซึ่งเรียกวา โลกาภิวัตนอุปสงค (Globalization of Demand) ขอจำกัดของ ประเทศไทยในวันนี้คือ 1) ความเขาใจแนวโนมการเปลี่ยนแปลง ของเศรษฐกิจโลกยังไมตรงกันและ 2) ผูม สี ว นเกีย่ วของอีกสองสวน คือภาคการเมืองและราชการนัน้ ยังไมสามารถดำเนินการใหสอดคลอง กับแนวโนมที่กำลังจะเกิดขึ้นได 159 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ดังนั้น การแกไขกฎหมายและระเบียบจะตองสอดคลอง กับภาวะเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลง การแขงขันระดับประเทศนั้น จำเปนตองผนึกกำลังในทุกระดับตัง้ แตภาคธุรกิจ ราชการและการเมือง

รู้งี้ 160

ทุกกรมคืพฤษภาคม อกรมเจรจาฯ 2555 ก็ไมมีทางจะทราบไดวาระบบเศรษฐกิจอะไรที่จะถูกพัฒนา ขึ้นมาใชกันอีกเพื่อใหเหมาะสมกับภาวะที่เปลี่ยนแปลงอยูในขณะนี้ เปนปสุดทายแลวที่ประธานาธิบดีโอบามาจะทำหนาที่ครบ วาระ 4 ป ในชวงทีท่ า นไดรบั เลือกใหเขามาบริหารประเทศนัน้ ภาวะ เศรษฐกิจสหรัฐกำลังอยูใ นชวงวิกฤตหนัก เนือ่ งจากฟองสบูแ ตกหรือ เรียกวา Hamburger Crisis ประธานาธิบดีใชคำวา “เปลีย่ น” (Change) ในการหาเสียงจนไดรบั คะแนนเสียงอยางทวมทน สามปกวาทีผ่ า นมา ไดพิสูจนแลววาสภาพเศรษฐกิจของสหรัฐไมไดดีขึ้นอยางที่คาดไว แตก็ไมเลวลงไปจากเดิม ผมคาดวาประธานาธิบดีโอบามาจะไดรับ เลือกตัง้ เปนสมัยทีส่ อง ดวยเหตุผลทีว่ า คูแ ขงทีเ่ ห็นอยูใ นขณะนีไ้ มได แสดงแนวคิดอะไรใหมๆ ทีพ่ อจะโดนใจคนอเมริกนั ไดเลย สภาพเศรษฐกิจ ของยุโรปก็มสี ภาพคลายกับสหรัฐ แตทแ่ี ยกวาก็คอื อียนู น้ั ประกอบดวย 27 ประเทศ ซึ่งมีอธิปไตยของตนเอง นั่นก็หมายความวาการจะใช นโยบายรวมชิ้นเดียวกันนั้นจะลำบากเปนอยางยิ่ง เชนตัวอยางของ กรีซที่กำลังเกิดขึ้น ผมสรุปวาความผิดพลาดทางเศรษฐกิจของกลุมประเทศ ทัง้ สองเกิดจากสาเหตุเดียวคือ การบริโภคเกินขนาดของคนในประเทศ ซึ่งเปนผลจากโลกาภิวัตนอุปทานอยางแทจริง วิธีแกไขก็คงจะตอง ทำใหเกิดโลกาภิวัตนอุปสงคใหได การสรางอุปสงคที่ดีคงตองเปน การบานใหทุกประเทศนำไปคิดตอ ประเทศไทยก็จะตองมีคนคิด เชนกัน ใครคิดไดก็ขอใหบอกดวย จะไดนำไปปฏิบัติใหเกิดภูมิคุมกัน 161 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ไมใหเศรษฐกิจลมสลายอีกครั้ง ที่นาศึกษาเปนอยางยิ่งคือทั้งสหรัฐ และสหภาพยุโรปยังเดินหนาเจรจาขอตกลงการคาเพิ่มกับหลาย ประเทศ โดยเฉพาะกับกลุมประเทศในอาเซียน เชน สิงคโปร เวียดนาม บรูไน มาเลเซีย ซึ่งหมายความวาการเปดเสรีทางการคา ยังเปนยุทธศาสตรในการจัดการระบบเศรษฐกิจที่สำคัญตอไป ใคร จะคิดอยางไรก็เปนสิทธิสวนบุคคล แตผมเชื่อวาขอตกลงการคาเสรี เปนเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจที่เราตองนำไปใชใหเกิดผล อยางแทจริง ปลายป ค.ศ. 2001 ประเทศสมาชิก WTO ไดมีขอตกลง รวมกันที่เรียกวา Doha Development Agenda (DDA) ซึ่งระบุวา ใหประเทศตางๆ ลดภาษีใหสนิ คาและบริการสิง่ แวดลอม (Environmental Goods and Services) เพื่อเปดโอกาสใหมีการพัฒนาการผลิตเพื่อ ความยั่งยืนของสิ่งแวดลอมแตเปาหมายนี้ก็ยังไมสามารถบรรลุผล จนถึงบัดนี้ ผมสรุปไดวาสาเหตุเกิดจากสิ่งตอไปนี้คือ ขอ 1 ประเทศ สมาชิกไมเห็นความสำคัญของขอตกลงนี้ ขอ 2 โจทยนี้ยากเกินกวา ที่จะตอบไดงายๆ เชน สินคาและบริการอะไรที่จะเขาขายการลด ภาษี ผมมีความเห็นวาการกำหนดคำจำกัดความนี้ไมสามารถทำได เพียงแคตัวสินคาเทานั้น แตตองพิจารณาขบวนการผลิตของสินคา นั้นๆ ประกอบกันดวย ขณะที่สมาชิกทั้งหลายยังตกลงกันไมไดอยูนั้น ก็ไดมีการ เจรจาเรื่องการลดภาวะโลกรอนแทรกขึ้นมา ภายใตสหประชาชาติ ทีเ่ รียกวา United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) ตั้งแตป ค.ศ. 1992 ซึ่งมีเปาหมายลดกาซ เรือนกระจก โดยกำหนดตัวเลขของปฐานและเปอรเซ็นตที่จะตอง รู้งี้ 162

ลดเปนการทัว่ ไป แมขณะนีย้ งั ไมมขี อ ตกลงรวมกัน แตประเทศพัฒนา แลวบางประเทศก็เริม่ ออกกฎระเบียบใชบงั คับแลว สิง่ ทีป่ ระเทศไทย ตองดำเนินการดวนก็คือ จัดตั้งทีมเจรจาที่เขาใจเศรษฐกิจ การคา และการลงทุน เพราะผมมีความเห็นวา UNFCCC เปนการเจรจา ขอตกลงการคาฉบับใหมที่สวนทางกับขอตกลงการคาเสรี เพราะ โทษของการปฏิบัติไมไดก็คือสินคาสงออกจะถูกเก็บภาษีนำเขา การ เปลี่ยนแปลงเชิงโครงสรางของระบบการผลิตของไทยจะตองเกิดขึ้น อยางรวดเร็วเพือ่ รองรับกับขอตกลง “แฝด” ทีก่ ำลังเกิดขึน้ ขอตกลง UNFCCC จะเปนขอตกลงในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศเชนกัน เมื่อนำทั้งสองขอตกลงมาตอกัน เราก็จะเห็นสิ่งตอไปนี้ ขอ 1 ตนทุน สินคายังตองมีการพัฒนาใหแขงขันในตลาดโลกอยางตอเนื่อง ขอ 2 เทคโนโลยีการผลิตตองมีความสามารถที่จะผลิตสินคาที่ทำลาย ทรัพยากรธรรมชาตินอ ยทีส่ ดุ และขณะเดียวกันก็ปลอยกาซเรือนกระจก นอยที่สุดเชนกัน ขอ 3 การผลิตสินคาตองเชื่อมโยงหวงโซการผลิต ทั้งระบบเพื่อใหไดเปาหมายของขอ 1 และ 2 ขอ 4 กฎหมายและ ระเบียบจะตองไดรับการแกไขใหสอดคลองเพื่อสงเสริมโครงสราง การผลิตยุคใหม และขอ 5 ภายใตบริบทนีบ้ ริษทั ใหญหรือเล็กไมสำคัญ เทากับประสิทธิภาพในการปรับตัว สิ่งที่สำคัญคือสิ่งแวดลอมไมใชประเด็นสุดทายที่มีอิทธิพล ตอระบบการผลิต แตยังมีประเด็นทางสังคมดานอื่นๆ ที่จะเกิดขึ้น อยางมีนัยสำคัญอีก เชน แรงงาน ทรัพยสินทางปญญา การฟอกเงิน การกอการราย เปนตน ซึ่งผมเห็นวา มิติทางการคาใหมๆ ที่ทาทาย เหลานี้เปนโอกาสของเราที่จะใชเปนเครื่องมือในการพัฒนาประเทศ ตอไป การดำเนินการใหไดผลสำเร็จนั้น จะตองรวมมือกันระหวาง 163 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เอกชน และรัฐ กรมแรกทีส่ ำคัญคือ กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ เพราะ เปนหนาดานในการเจรจาขอตกลง ดังนั้นกรมเจรจาฯ จึงตองสราง บทบาทของตนใหสอดคลองกับหนาที่ดังนี้ ขอ 1 ตองสามารถ คาดการณลวงหนาถึงแนวโนมเศรษฐกิจโลกไดอยางนอย 10 ป ขอ 2 ตองสามารถอธิบายสิ่งที่ตนคาดการณใหสังคมเขาใจได ขอ 3 ตอง สามารถสรางความนาเชื่อถือ (Credit) ใหกับตนเองได ขอ 4 ผล การเจรจายอมไมเปนไปตามที่ตองการไดทุกเรื่อง กรมเจรจาฯ ตอง สามารถอธิบายใหกลุม คนทีข่ ดั แยงกันในผลประโยชนเขาใจได ขอ 5 กรมเจรจาฯ ตองสามารถติดตามผลการเจรจาใหเกิดขึ้นไดจริงคือ ทำใหกรมอืน่ ๆ ทีต่ อ งดำเนินการตามขอตกลงไดลงมือปฏิบตั จิ ริง เชน การแกกฎหมาย เปนตน ผมเชื่อวากรมเจรจาฯ มีจดุ ออนมาก เนื่องจากมีอำนาจจำกัด ดังนั้นกรมฯ จึงตองสรางพันธมิตรกับภาค ธุรกิจและหนวยงานอื่นๆ ที่จะชวยในการ “สงมอบ” สินคาตาม ขอตกลง ทัง้ หมดนีย้ งั ไมรวมถึงการทีก่ รมเจรจาฯ จะตองสรางและรักษา คนเกงๆ ไวใหได เพราะหากไมมีคนแลว สิ่งที่กลาวมาทั้งหมดก็คือ ความฝนเทานั้นเอง

รู้งี้ 164

สาเหตุแหมิถงุนายนความพ า ยแพ 2554 มีนักการเมืองอาวุโสและผูบริหารประเทศของประเทศ หนึ่งในกลุมอาเซียน เคยพูดไวเปนที่นาสนใจอยางยิ่งคือ รัฐบาล จะไมสนใจวาประชาชนคิดอยางไร แตจะทำในสิง่ ทีค่ ดิ วาดีสำหรับ ประเทศตอไป คำพูดนีแ้ สดงถึงความมัน่ ใจของผูน ำประเทศในการ เลือกตัง้ ครัง้ ลาสุด ฝายคานไดเกาอีเ้ พิม่ ขึน้ 4 ทีน่ ง่ั และขณะเดียวกัน คะแนนเสียงโดยรวมของรัฐบาลตกต่ำทีส่ ดุ ในประวัตศิ าสตร เหตุผล ของผูที่เลือกฝายตรงขามรัฐบาลคือ 1) ที่อยูอาศัยยังขาดแคลน หนัก 2) เงินเฟอสูง และ 3) แรงงานตางชาติในประเทศมาก เกินไป รัฐบาลทีเ่ คยมัน่ ใจสูงตองคิดหนักวาจะปรับตัวอยางไรเพือ่ ดึงความมั่นใจของประชาชนกลับคืนมา การเปลี่ยนแปลงรัฐบาล ทุกครัง้ มักจะเกิดจากปญหาทางเศรษฐกิจ การแกปญ  หาเศรษฐกิจ จึงเปนเปาหมายหลักของทุกประเทศ การจัดการเศรษฐกิจอยาง มีประสิทธิภาพจึงเปนเปาหมายที่สำคัญของทุกประเทศ ประเทศ ไทยจะมีการเลือกตั้งในวันที่ 3 กรกฎาคม นี้ ผลการเลือกตั้งจะ ออกมาอยางไรนั้นก็คงเดากันไมยาก นั่นคือ เรายังจะมีรัฐบาล ผสมหลายพรรคตอไป การมีรฐั บาลหลายพรรคก็ไมไดหมายความวา การบริหารเศรษฐกิจของประเทศจะมีปญหามากไปกวารัฐบาล พรรคเดียว เหตุผลก็คอื ประเทศไทยไมเคยเปลีย่ นระบอบเศรษฐกิจ เปนอยางอื่นนอกจากทุนนิยม ปญหาจึงอยูที่รัฐบาลซึ่งมีที่มาที่ หลากหลายนับตั้งแตรัฐบาลเผด็จการทหาร ประชาธิปไตยครึ่งใบ 165 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

และเต็มใบจะเขาใจปญหาและมียทุ ธศาสตรในการบริหารอยางไร? เมื่อเปรียบเทียบการจัดการระหวางไทยกับประเทศที่ ผมกลาวมาขางตนก็จะไดผลเหมือนกันคือ ที่อยูอาศัย เงินเฟอ และแรงงานตางชาติ การเปลี่ยนแปลงในการจัดการโครงสราง เศรษฐกิจจะตองเกิดขึ้นและตองเกิดที่ผูบริหารกอนอื่น ลาสุด ประเทศดังกลาวไดประกาศเปลี่ยนแปลงผูบริหารชนิดที่เรียกวา “ลางบาง” กันเลยทีเดียว เปนการตัดสินใจทีก่ ลาหาญและยอมรับ กระแสประชาชนอยางยิ่ง ผมกำลังรอดูวาอะไรจะเกิดขึ้นในการ เมืองไทยหลังการเลือกตั้งวันที่ 3 กรกฎาคมนี้ บางทานอาจจะ เถียงวาประวัติศาสตรและระบบการเลือกตั้งของเราไมเหมือนกับ ของ “เขา” แตผมมองวาความฉลาดของนักการเมืองของเรากับ ของเราไมนา จะตางกันมาก แตความแตกตางของผลงานทีช่ ดั เจน ที่ผานมา และที่กำลังจะเกิดขึ้นจึงอยูที่สองอยางคือ 1) ความ กลาหาญในการเปลี่ยนแปลง และ 2) ความกลาหาญที่จะตอง ลดและเลิกคอรรปั ชัน่ ใหไดกเ็ ทานัน้ เอง เพราะแมวา เราจะมีปญ  หา จากการบริหารเศรษฐกิจสามอยางเหมือนกับเขา แตเราตางจาก เขาก็ตรงที่เรายังไมมีอีกสองความ “กลาหาญ”

รู้งี้ 166

รวยจริกรกฎาคม งแตเ2554 กงปลอม คงไมมีใครเถียงวารายไดของคนๆหนึ่งยอมจะมาพรอมกับ ประสิทธิภาพของคนนั้น แตหากใชเวลาผลิตเทาเดิมโดยมีผลผลิต ไดมากขึ้นรายไดก็ตองเพิ่มขึ้นอยางแนนอน แตคำถามในวันนี้คือ ทำไมยังมีคนจนมากมายในประเทศไทยที่มีประสิทธิภาพการผลิต ไมดอ ยกวาคนงานในงานเดียวกันในอีกประเทศหนึง่ ในยุโรป แตกย็ งั ไดรับรายไดท่อี าจตางกันถึง 20 เทา การลดตนทุนแรงงานโดยการ ยายฐานการผลิตไปยังประเทศที่มีคาแรงถูกกวา จึงเปนสิ่งที่เกิดขึ้น ตลอดเวลาทีผ่ า นมา แตกไ็ มสามารถจะดำเนินการไดทกุ อุตสาหกรรม การผลิตสินคาและบริการ เชน การเคลื่อนยายคนขับรถโดยสารไทย ไปขับรถในประเทศยุโรปนัน้ คงจะทำไมไดงา ยๆ เพราะประเทศร่ำรวย ไมยอมเปดตลาดใหมีการยายแรงงานเขาประเทศ (ซึ่งเปนประเด็นที่ ถกเถียงกันวาโลกาภิวัตนนั้นยังเดินทางไปไมถึงจุดสูงสุด) แตก็ไมได หมายความวาคนขับรถไทยมีประสิทธิภาพต่ำกวาคนขับรถฝรัง่ คนนัน้ หรือหากจะขับรถไมไดประสิทธิภาพเทากันแตก็คงไมตางกันมากถึง 20 เทาแนนอน ดังนั้นคำถามจึงอยูที่วาใครกันแนในประเทศไทยที่เปนเหตุ ใหคนรายไดนอ ยยังจนอยูอ ยางนัน้ ? คำตอบจึงนาจะอยูท ว่ี า คนรวยไทย มีความสามารถดอยกวาคนรวยในยุโรปตางหากจึงเปนเหตุใหไม สามารถยกระดับรายไดของคนจนทั้งประเทศใหสูงขึ้น ที่เขียนมาทั้งหมดนี้จะถูกหรือผิดก็คงไมตองการใหถกเถียง กันเพียงแตจะย้ำวาภารกิจในเรื่องยกระดับรายไดคนจนนั้นเปนของ 167 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

คนรวยทุกคน จึงขอใหทานเพิ่มความสามารถขึ้นไปอีกเพราะที่ทาน รวยมาไดนั้นอาจจะไมใชความสามารถตนเอง แตอาจเปนโอกาสที่ เปดใหและหยิบฉวยไดในเวลาทีพ่ อเหมาะเทานัน้ และหากยังไมแนใจ วาที่วิเคราะหไปนั้นถูกหรือผิดก็คงตองเสนอใหติดตามการกลับมา ของอเมริกาวาจะมายิ่งใหญไดอีกภายในเวลาไมนานจากนี้หรือไม? มีหลายทานแสดงความมัน่ ใจเปนอยางมากวาเศรษฐกิจจีนจะแซงหนา อเมริกาขึ้นเปนอันดับหนึ่งใน 10 ปจากวันนี้ แตผมไมเชื่อวาการ คาดการณนี้จะเปนไปไดดวยเหตุผลสองประการคือ 1) พื้นฐานและ โครงสรางในดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรม และ 2) ความเปนเสรีนิยมของสองประเทศที่แตกตางกัน ความสามารถใน การแขงขันที่ดูเหมือนอเมริกาจะตกต่ำอยูในเวลานี้แตหากเราจะ มองไปขางหนาสักสิบหรือยี่สิบปแลวก็ไมแนวาคำทำนายในวันนี้จะ เปนจริง เพราะแมวา การเคลือ่ นยายการผลิตสินคาดวยแรงงานราคา ถูกจะยังตองดำเนินการตอไป แตเมื่อแรงงานจีนแพงขึ้นเรื่อยๆแลว เปาหมายการเคลื่อนยายฐานการผลิตจะไปยังประเทศใดตอไปอีก? ราคาของสินคาวัตถุดิบที่แพงขึ้นเรื่อยๆ ของจีน ปญหาและตนทุน Logistics โดยเฉพาะปญหาทรัพยสนิ ทางปญญาทีไ่ มไดรบั การปกปอง ยอมจะเปนอุปสรรคตอการลงทุนเพิ่ม ซึ่งประเทศอเมริกาก็ยังตอง รักษาความรูเหลานี้ไวและเมื่อไหรก็ตามที่สามารถเพิ่มเครื่องกล หรือหุน ยนตเขามาแทนทีค่ นไดเพียงพอแลวปรากฏการณ เคลือ่ นยาย ฐานการผลิตกลับ หรือ Back-shoring ก็อาจจะเกิดขึ้นทันที ประเทศไทยจะได ร ั บ ผลกระทบจากปรากฏการณ ก าร เปลี่ยนแปลงครั้งใหมนี้อยางแนนอน ดังนั้นการเตรียมตัวตอนรับ อยางมีประสิทธิภาพจึงตองเริ่มดำเนินการโดยทันทีโดยเฉพาะใน รู้งี้ 168

ดานนวัตกรรมและเทคโนโลยีซง่ึ เปนเรือ่ งพูดกันมากในทุกเวทีสมั มนา แตพดู แลวก็แลวกันไป เพราะคนรวยและผูบ ริหารรัฐไมเห็นความสำคัญ ของสิ่งนี้อยางแทจริง เนื่องจากคนรวยก็ยังจองแตจะซื้อเทคโนโลยี เพราะงายและถูกกวาลงทุนจางคนไทยคิดให จึงสรุปไดเร็วและสั้นๆ วา คนรวยไทยไมเกงจริง

169 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ใครรูจัก สิAEC ยกมื อ ขึ น ้ งหาคม 2554 ปทแ่ี ลวตัวเลขจากการสำรวจของมหาวิทยาลัยหอการคา ไทยปรากฏออกมาวามีคนไทยไมรจู กั ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน หรือ AEC นั้นมีสูงถึง 85% สรางความตกใจใหกับภาครัฐ โดยเฉพาะกระทรวงพาณิชยทม่ี หี นาทีด่ แู ลการเจรจาและใหความรู แกประชาชน ปทผ่ี า นไปจึงเปนปทก่ี รมเจรจาการคาระหวางประเทศ ทำงานอยางหนัก ขณะนีย้ งั ไมมกี ารสำรวจตัวเลขใหมแตผมเชือ่ วา ตัวเลขคงเทาเดิม คนไทยสวนใหญใชหลัก “ปลอดภัยไวกอน” คือตอบไมรูจะปลอดภัยดี เอาเปนวาควรถามคำถามใหมวาเคย ไดยิน AEC หรือไม? ผมเชื่อวาตัวเลขจะดีขึ้น ในความเห็นของ ผมแลวการแคไดยินก็พอแลวเพราะจะใหรูนั้นยากมาก เนื่องจาก รายละเอียดมีมากมาย คนที่ “ไดยิน” แลว ก็ขอใหหาขอมูลเพิ่ม ในสวนที่เกี่ยวกับธุรกิจของตนตอไป สำหรับคนรูจริงก็ขอถามวา ป ค.ศ. 2015 นั้นมีความหมายอะไรกันแน? ลองตอบกันเอง นะครับ ในระหวางนี้ผมขอเสนอใหเตรียมตัวเพิ่มอีก 6 เรื่อง ดังนี้ คือ 1) การประสานขอมูลของอีกสองเสาหลักที่เรียกวา การเมือง และความมัน่ คง ประชาสังคมและวัฒนธรรมกับเสาเศรษฐกิจ แต ในขณะนีผ้ มยังไมเห็นมีการดำเนินการซึง่ เปนความเสีย่ งเนือ่ งจาก ไมมใี ครจะแกไขขอบกพรองไดหากขอตกลงในแตละเสาขัดแยงกัน 2) การใหความรูใ นการใชประโยชนจากขอตกลงอยางมีประสิทธิภาพ รู้งี้ 170

ยังไมมีการดำเนินการอยางเปนรูปธรรม การใชประโยชนจาก AEC จะตองเชื่อมโยงหวงโซการผลิตของสินคาแตละชนิดอยางมี ประสิทธิภาพ 3) การสรุปขอตกลงมาตรฐานสินคาและบริการ รวมกันระหวางประเทศอาเซียนจะตองบรรลุผลใหเร็วที่สุดเพื่อ ขจัดอุปสรรคการนำเขาสินคาระหวางกัน 4) การปรับโครงสราง การผลิตสินคาโดยเฉพาะภาคเกษตรจะตองดำเนินการทันทีเพื่อ การแขงขัน ผูบริโภคจะตองไดรับการพัฒนาขีดความสามารถใน การเลือกซื้อสินคาที่ปลอดภัยตอสุขภาพ การจัด Zoning การ รวมกลุมเปนสหกรณ หรือเปนบริษัทใหญโดยการรวมพื้นที่เขา ดวยกันโดยใชเครื่องมือทางการเงินอุดหนุนเกษตรกรจะตอง ดำเนินการอยางมีประสิทธิภาพ 5) พื้นที่อาเซียนจะเปนพื้นที่ ลงทุนที่สำคัญจากประเทศที่พัฒนาแลว เชน ญี่ปุน ซึ่งจะยาย ฐานการผลิตเนื่องจากมีปญหาพลังงาน การลงทุนในผลิตภัณฑ ที่มีชิ้นสวนมากๆ จะถูกกระจายไปยังหลายประเทศและนำไป ประกอบในประเทศสุดทายเพื่อสงออก หลายประเทศในอาเซียน ยังเปนประเทศพัฒนานอยสุด (Least Developed Countries) ซึ่งไดรับสิทธิพิเศษภาษีศุลกากรจากประเทศพัฒนาบางประเทศ ดังนั้นผูลงทุนจะตัดสินใจในการสงออกจากประเทศเหลานี้ (ซึ่ง ไมใชประเทศไทย) เราตองเตรียมพรอมเรื่องแรงงาน เครื่องจักร เทคโนโลยี สิ่งอำนวยความสะดวก ความมั่นคงทางการเมือง อยางไร? 6) เรื่องอาเซียนเปนเรื่องเปลี่ยนแปลงชีวิตของคนไทย ในทุกดาน เยาวชนรุนหลังตองเปนชาวอาเซียนเชื้อชาติไทย เพื่อ ใหบรรลุเปาหมายทีแ่ ทจริงตองมีการเตรียมตัวและสรางศักยภาพ ตัง้ แตเด็ก ดังนัน้ มหาวิทยาลัยหรือโรงเรียนจะตองมีหลักสูตรอาเซียน 171 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ในปหนาเปนตนไป เพราะอาเซียนไมมีแคเพียง 10 ประเทศแต ยังไดผนวกกับอีก 6 ประเทศ คือ จีน อินเดีย ญี่ปุน เกาหลี ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด ประชากรรวมกันเทากับครึง่ หนึง่ ของ โลก และขนาดเศรษฐกิจจะยิ่งใหญขึ้นแทนตะวันตกในไมชาครับ การเรียนรูไมมีวันสิ้นสุด ภารกิจคือ สรางคนไทยรุนใหม ใหเปนหนึ่งในอาเซียนใหได

รู้งี้ 172

กลาหาญกันยายน ซื่อ2554สัตย ดุสิต กลาหาญและซื่อสัตยเปนคุณสมบัติพื้นฐานที่นานับถือและ สนับสนุน มีวสิ ยั ทัศน ทำงานหนักและเอือ้ เฟอ ตอเพือ่ นและผูร ว มงาน เปนคุณสมบัติของผูนำ ในฐานะผูรวมงานมานานผมพบสิ่งเหลานี้ใน ตัวของคุณดุสติ นนทะนาคร ประธานหอการคาไทยและสภาหอการคา แหงประเทศไทยคนที่ 21 การจากไปกอนเวลาสรางความสูญเสีย ครั้งยิ่งใหญแกสถาบันทั้งสองและประเทศไทย เศรษฐกิจโลกกำลังเขาสูภาวะวิกฤติครั้งใหมหรือไมยังเปน ขอถกเถียงกันอยางตอเนื่อง เริ่มตนจากการลมสลายของ ญี่ปุน สหรัฐ ตามดวยยุโรป สามกลุมประเทศมหาอำนาจทางเศรษฐกิจ ตัง้ แตหลังสงครามโลกทีส่ อง ประเทศญีป่ นุ จะตองมีการปรับโครงสราง ทางเศรษฐกิจครั้งยิ่งใหญเพื่อแกปญหาการขาดแรงงานเนื่องจาก เขาสูภาวะสังคมคนแกซึ่งคาดการณกันวาคนที่อายุเกิน 65 ปจะมี ประมาณ 23% หรือ 18.3 ลานภายในไมกี่ปขางหนา และจำนวน ประชากรโดยรวมจะลดลงเรือ่ ยๆ ดังนัน้ การหวังพึง่ การบริโภคภายใน ประเทศเปนตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจเชนที่ผานมาจะไมสามารถทำได อีกตอไป ญี่ปุนจะตองทำใหผูหญิงในวัยทำงานเปนแรงงานทดแทน ในสวนที่ขาดไปอยางไร? ญี่ปุนจะผอนคลายนโยบายใหรับแรงงาน ตางชาติทั้งที่มีฝมือและไมมีฝมือเขาประเทศใหมากขึ้นไดอยางไร? ญี่ปุนจะใชเทคโนโลยีดานพลังงานทดแทนใหเปนประโยชนตอการ ฟนฟูเศรษฐกิจเพื่อการแขงขันภายใตบรรยากาศใหมไดอยางไร?

173 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การเมืองญี่ปุนที่ออนแอไมสามารถแกปญหาเศรษฐกิจได ถึงแมจะ เปลี่ยนขั้วจากพรรคที่ครองอำนาจนานถึง 59 ปแตสถานการณก็ยัง ไมดขี น้ึ การเปลีย่ นนายกรัฐมนตรีปล ะคนโดยเฉลีย่ ในชวง 6 ปทผ่ี า นมา นั้นจะตองไดรับการแกไข นักการเมืองจะตองปรับตัวอยางไร? ในสวนของทางตะวันตกนัน้ ก็มปี ญ หาเรือ่ งหนีส้ นิ ทีม่ ากลนพนตัว และความนาเชื่อถือที่ลดลงตลอดเวลา สรางความไมแนนอนใหแก การลงทุน อัตราแลกเปลีย่ น การปกปองตลาดภายใน เปนตน ประเทศ เหลานีจ้ ะตองดำเนินการแกไขเพือ่ ไมใหเกิดภาวะลมสลายแบบตอเนือ่ ง (Domino) โดยเริ่มจากการแกไขปญหาภายในประเทศ โดยเฉพาะ ในเรื่องของการบริโภคที่เกินขนาด (Excessive Consumption) อยางไร? การประสานนโยบายกันเพือ่ ใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุดรวมกัน เพือ่ ปองกันการเกิดปญหากระทบในเชิงลบกับอีกประเทศหนึง่ อยางไร? ในขณะเดียวกันการเจรจากรอบขอตกลงทีเ่ รียกวา Doha Development Agenda (DDA) ก็ยังไมมีทีทาวาจะจบลงไดในปนี้และอาจจะตองรอ อีกอยางนอย 2 ป เพราะปหนาสหรัฐจะมีการเลือกตั้งประธานาธิบดี คนใหมอีกแลว อยางไรก็ตามไดมีความพยายามที่จะทำความตกลง ในบางเรือ่ ง เชน การยกเลิกภาษีและโควตาสินคาใหประเทศดอยพัฒนา เพือ่ จะใชเปนจุดเริม่ ตนในการผลักดันใหเกิดขอตกลงทัง้ หมดไดในทีส่ ดุ แตก็ไมประสบความสำเร็จ ในชวงหลังประเทศพัฒนาบางประเทศ ไดเสนอใหเพิ่มการเจรจาในเรื่องอัตราแลกเปลี่ยน ภูมิอากาศ ความ มั่นคงอาหาร พลังงาน การลงทุน การจัดซื้อจัดจางของภาครัฐ การ ใชมาตรการการหามการสงออกอาหาร เปนตน จะเห็นวาโอกาสที่ จะบรรลุผลสำเร็จนั้นถอยออกหางไปทุกนาที การจะใชเวทีนี้เพื่อแก ปญหาเศรษฐกิจและการคาโลกดังทีไ่ ดกลาวมาขางตนก็คงเปนไปไมได รู้งี้ 174

เมือ่ เวทีระดับนีอ้ อ นแอประเทศตางๆ จึงเพิม่ การเจรจาระดับสองฝาย และหลายฝายกันอยางมากมายตามที่ปรากฎอยูทุกวันนี้ ปญหาเศรษฐกิจโลกที่กำลังเกิดขึ้นในวันนี้ จะตองไดรับการ แกไขเพือ่ หลีกเลีย่ งความขัดแยงซึง่ อาจจะเปนชนวนของสงครามโลก ครัง้ ตอไปได ทุกคนยอมรับวาการแกปญ  หาทีส่ ลับซับซอนทีเ่ กีย่ วของ กับหลายประเทศและยังรวมไปถึงการบริโภคดวยนั้นเปนเรื่องยาก แตจะกลายเปนเรื่องงายๆ หากผูนำทั้งหลายมีความกลาหาญและ ซื่อสัตยเปนพื้นฐาน

175 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

Just Do It Right ตุลาคม 2554 จำนวนผูขาดอาหารในโลกปจจุบันนี้มีประมาณหนึ่งพัน ลานคน และในจำนวนที่เทากันนี้ก็ยังเขาไมถึงน้ำสะอาดดวย แต จะเปนกลุม คนเดียวกันหรือไมนน้ั ไมไดระบุในรายงานขององคการ อาหารสากลที่เรียกยอๆ วา FAO การแกปญหานี้ใหสำเร็จใน เร็ววันคงเปนไปไมไดเพราะเปนปญหาที่ซับซอน เชน ภูมิอากาศ ความสมบูรณของดิน น้ำ เทคโนโลยี และรายไดของประชาชน เปนตน ประชาชนในประเทศเหลานีจ้ งึ ตองหารายไดจากอาชีพอืน่ เพื่อซื้ออาหารและน้ำตอไป ปญหาจึงอยูที่วาอาชีพอะไรจึงจะทำ เงินไดมากพอจะซือ้ อาหารและน้ำดังกลาว ANUGA เปนงานแสดง สินคาอาหารทีใ่ หญทส่ี ดุ ในโลกทีจ่ ดั โดยประเทศเยอรมัน ปนจ้ี ดั ขึน้ ในระหวางวันที่ 8 - 14 เดือนตุลาคม มีบริษัทเขารวมประมาณ 6,000 กวารายจากรอยกวาประเทศสวนใหญเปนบริษทั ขนาดกลาง และยอมประมาณ 85% ในโลกนี้จึงมีทั้งผูผลิตอาหารเกินและ ขาดควบคูกันไป ทางแกไขของปรากฏการณ “ขาดและเกิน” นี้ ก็คือทุกประเทศตองเปดตลาดและการลงทุนอยางเปนระบบให มากขึ้นกวาปจจุบัน ยาขมหมอใหญของการเปดตลาดนีค้ อื ศักยภาพการแขงขัน ของแตละประเทศซึ่งตองแกไขดวยสี่หลักตอไปนี้คือ 1) การเพิ่ม การศึกษาของประชาชน 2) การวิจัยและพัฒนา 3) การ ปรับปรุงโครงสรางพื้นฐานการผลิต และ 4) กฎระเบียบที่ตอง รู้งี้ 176

สรางใหเกิดความสมดุลระหวางธุรกิจและสังคม แตถาหากทุก ประเทศยังยืนยันจะเลือกวิธีปกปองตลาดเหมือนในปจจุบันแลว ผลลัพธก็คือปญหาการขาดแคลนอาหารที่เห็นอยูในทุกวันนี้ ใน วันเปดงาน ANUGA นั้น มีผูนำทั้งจากภาคการเมืองและธุรกิจ จากประเทศเยอรมันและอิตาลีไดพูดถึงความสำคัญของความ ปลอดภัยอาหาร ความสำคัญของการผลิตอาหารใหไดจำนวน เพิ่มขึ้นเพื่อสนองอุปสงคของประชากรโลกที่เพิ่มขึ้นเชนกัน แตที่ ผมแปลกใจคือผูพูดไมไดเนนถึงความสำคัญของการใชทรัพยากร ธรรมชาติ 20 ปที่ผานมา งาน ANUGA ไดพัฒนาไประดับหนึ่ง คือสามารถเปลีย่ นจากงานทีผ่ มเคยเรียกวา “Salmon and Wine Fair” เปนงานแสดงอาหารที่แทจริง ประเทศไทยก็ไดพัฒนาจาก การเปนผูเขารวมที่มีจำนวนเพียงสามบริษัทเมื่อประมาณ 20 ป กอนเพิ่มขึ้นเปนจำนวนกวารอยราย ซึ่งตองชื่นชมกรมสงเสริม การสงออก กระทรวงพาณิชย ที่ทำงานไดอยางมีประสิทธิภาพ ประเภทสินคาก็ไดพฒ ั นาจาก “วัตถุดบิ ” เปนสินคาสำเร็จรูปเกือบ ทัง้ หมด ซึง่ ก็เปนการแสดงใหเห็นวาความสามารถในการผลิตของ ไทยนัน้ ไดพฒ ั นาถึงระดับโลกแลว แตผมก็ยงั ไมไดเห็นประเทศใด นำเสนอเรือ่ งกระแสโลกรอนทีจ่ ะกระทบกับธุรกิจ มีเพียงประเทศ ซิลีที่ขึ้นปายคำวา Carbon Neutral ซึ่งก็ไมไดมีความหมายอะไร ที่นาสนใจคือ ประเทศเยอรมันยอมใหนำตับหานจากฝรั่งเศสเขา รวมงาน ซึ่งก็เปนเรื่องที่ทราบกันดีวาเปนการเลี้ยงแบบ Forced Feeding ขัดตอหลักการเรื่องสวัสดิการสัตว (Animal Welfare) ซึง่ เปนมาตรการทางการคาทีก่ ลุม ประเทศในยุโรปใหความสำคัญสูง 177 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ทัง้ หมดนีค้ อื ความแตกตางระหวางกฎระเบียบและการคา จริง ดังนัน้ ประเทศไทยจะตองเขาใจถึงความเปนพลวัตของทัง้ สอง สิ่งนี้และตั้งอยูบนความไมประมาท สิ่งทาทายทั้งสี่ขอดังกลาว ขางตนจึงตองไดรับการขานรับจากรัฐบาลและรีบดำเนินการใน ทันทีโดยเฉพาะปญหาโครงสรางโดยเริ่มตนที่น้ำซึ่งกำลังทวม ประเทศในเวลานี้จะตองไดรับการแกไขใหหมดไปภายในเวลาสั้น ที่สุด เราจะตองไมทำอะไรไปตามสถานการณหรือ Just Do It แตตองทำใหไดความยั่งยืน หรือ Just Do It Right

รู้งี้ 178

น้ำทวมประเทศ แตไมทวมปญญา พฤศจิกายน 2554

หลายทานคงไมตอ งการทราบถึงสาเหตุของน้ำทวมประเทศ ไทยคราวนีว้ า เกิดจากอะไร เมือ่ หาสิบปกอ นก็ไดเกิดน้ำทวมเชนเดียวกัน ไมมใี ครพูดถึงวิธแี กปญ  หาน้ำทวมจากเหตุการณครัง้ นัน้ เพราะวิธกี าร เหลานั้นคงลาสมัยไปแลวหรือไมมกี ารบันทึกไว ทุกวันนี้เราจึงไดยิน และฟงถึงสาเหตุและวิธีการแกไขผานทางสื่อทั้งของเอกชนและรัฐ แตสดุ ทายน้ำก็ยงั เดินหนาทวมตอไป เราไดบทเรียนจากน้ำทวมคราวนี้ ในเรื่องใดและอยางไร?

1. ดานเศรษฐกิจ ความสูญเสียทางเศรษฐกิจทีเ่ พิม่ ขึน้ ทุกวัน ถึงวันนี้ตัวเลขนาจะอยูประมาณหาแสนลานบาทซึ่งรวมทั้งทรัพยสิน โรงงาน พื้นที่ทางการเกษตรและโอกาสทางธุรกิจ และหากการทวม ของน้ำขยายเขาไปทางตะวันออกและใจกลางกรุงเทพแลว ความ เสียหายก็จะเพิม่ ขึน้ เปนสองเทา สิง่ ทีส่ ำคัญกวาและพวกเราสวนใหญ พูดถึงนอยมากก็คอื เรือ่ งความเสียหายทีก่ ระทบกับธุรกิจในตางประเทศ ที่มีสาย การผลิตเชื่อมโยงกับไทย เชน ธุรกิจชิ้นสวนอิเลคโทรนิคส ซึง่ เปนปรากฏการณเดียวกันกับเมือ่ หลายเดือนกอนทีธ่ รุ กิจยานยนต ของไทยไดรับผลกระทบจากเหตุการณ Tsunami ที่ญี่ปุน เปนผลให โรงงานประกอบรถยนตหลายแหงในไทยตองหยุดการผลิตชั่วคราว ในชวงที่ผานมามีคนถามผมวาประเทศไทยจะมีปญหาเรื่อง ความมั่นคงอาหารหรือไม? ความหมายของความมั่นคงอาหารกวาง 179 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

กวาการขาดแคลนชั่วคราว เรายังไมมีปญหาเรื่องความมั่นคงอาหาร แตมปี ญ  หาเรือ่ งการขาดแคลนชัว่ คราวเนือ่ งจากถูกกระทบจากสีส่ าเหตุ หลักคือ 1) พื้นที่การเกษตรประมาณสิบลานไรจมอยูใตน้ำเปนผล ใหปริมาณขาวและพืชผักหลายชนิดขาดหายไป 2) ระบบขนสง มี ปญหาเพราะถนนถูกตัดขาดเปนผลใหอปุ สงคและอุปทานไมสามารถ พบกันได และ 3) ผูบริโภคเกิดความตระหนกและซื้อสินคามาก เกินความจำเปนทำใหสินคาบางสวนหายไปจากตลาดสงผลใหราคา พุง ขึน้ สูง และสุดทายพอคาบางคนกักตุนเพือ่ ทำกำไรเพิม่ สินคาบริโภค ที่มีปญหาคือน้ำดื่มบรรจุขวด บะหมี่สำเร็จรูป ไขไก ปลากระปอง เปนตน รัฐบาลไทยแกปญหานี้ดวยการนำเขาสินคาจากตางประเทศ เพื่อลดแรงกดดันของราคาซึ่งเปนเรื่องที่นาสนับสนุน แตขอสงสัย ของผมคือกระทรวงสาธารณสุขไมไดออกมาแสดงบทบาทสำคัญ แตกลับกลายเปนกระทรวงพาณิชย? การนำเขาอาหารจะตองไดรับ การดูแลเรื่องมาตรฐานของสุขอนามัยโดยไมมีขอยกเวน เราคงไม ตองการนำเขาสิ่งปนเปอนอาหารที่จะนำความไมปลอดภัยเขา ประเทศไทยเพราะนั่นจะไมคุมคากวาการแกปญหาเฉพาะหนา เราอาจจะตองใชเวลาหลายปในการหารายไดเพิม่ เพือ่ ทดแทน จำนวนเงินที่สูญหายไปจากน้ำทวมครั้งนี้ สิ่งที่ภาคเอกชน 3 สถาบัน คือ สภาหอการคาแหงประเทศไทย สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศ ไทย และสมาคมธนาคารไทย หรือ กกร. (คณะกรรมการรวม) เสนอ เพื่อฟนฟูคือ การระดมทรัพยากรบุคคลจากทั้งภาครัฐและเอกชนใน การดำเนินการระบายน้ำ (Dewatering) ใหเร็วที่สุด และรวมทั้ง การชดเชยในเรื่องการลดภาษี เชน ภาษีนิติบุคคล ภาษีศุลกากร การนำเขาเครื่องจักรเพื่อทดแทนที่เสียหาย ดอกเบี้ยเงินกูที่ต่ำ การ รู้งี้ 180

ทบทวนการขึ้นคาจางแรงงานขั้นต่ำ และการตั้งกองทุนฟนฟูธุรกิจ ขนาดกลางและยอมจากเงินภาษีนติ บิ คุ คลทีร่ ฐั จะลดให 7% ในปหนา ซึง่ เงินสวนนีเ้ อกชนเสนอจะไมรบั ไปหนึง่ ปโดยจะบริหารจัดการกองทุน นี้ดวยตนเอง คำถามสุดทายจากผูประกอบการทั้งในและตางประเทศคือ รัฐบาลไทยจะสรางความมั่นใจใหพวกเขาอยางไรวาประเทศไทยจะ ไมเกิดน้ำทวมในลักษณะนี้อีกตลอดไป? ระบบเศรษฐกิจเสรีนั้นมา พรอมกับศักยภาพการแขงขันของทุกภาคสวนในประเทศ วันนี้เรา พบวาสหรัฐอเมริกา ญี่ปุน ประเทศในยูโรโซน กำลังมีปญหาเชนกัน เมื่อเจาะลึกลงไปก็จะพบวาสาเหตุของปญหาคือการปรับตัวของ สถาบันตางๆ ทีไ่ มทนั ตอการคืบหนาอยางรวดเร็วของ “ตลาด” เชน เรื่องการแกกฎหมาย ระเบียบ และการบังคับใช ปญหาประชากร ที่มีอายุยืนยาวขึ้นแตอัตราการเกิดที่ลดลง ปญหาการเคลื่อนยายคน (Immigration) ที่ไมสอดรับการพัฒนาประเทศ การบริโภคที่เกินตัว (Excessive Consumption) คุณภาพของการศึกษาและการวิจยั และ พัฒนา ระบบเศรษฐกิจยุคปจจุบนั หรือ Market Fundamentalism ซึง่ ดำเนินมาตัง้ แตสมัยทศวรรษ 1980 นัน้ คงจะถึงเวลาตองปรับเปลีย่ น ตอไป คำถามคือผูบริหารเศรษฐกิจของประเทศไทยจะตองรับรูและ เขาใจพรอมทั้งวางแผนอยางไร?

2. ดานสังคม เมือ่ ตอนทีผ่ มเปนเด็กนัน้ ผมไดอา นหนังสือฝรัง่ เกีย่ วกับเหตุการณทด่ี วงจันทรจะพุง เขาชนโลกเปนผลใหทกุ ประเทศ ตองรวมมือกันขจัดมหาภัยที่กำลังจะเกิดขึ้น ประเทศที่เปนศัตรูกัน ตองรวมมือกันเพราะมีศตั รูรว ม (Common Enemy) เดือนทีผ่ า นมา คนไทยทุกคนมีศัตรูรวมกันคือ “น้ำ” ซึ่งเหมือนกับญี่ปุนที่เกิดวิบัติ 181 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สามอยาง (Triple Tragedies) คือ Tsunami, แผนดินไหว และ โรงงานไฟฟานิวเคลียรระเบิด แตการตอบสนองตอมหันตภัยระหวาง คนสองประเทศแตกตางกัน เราชืน่ ชมชาวญีป่ นุ ทีม่ คี วามอดทน เสียสละ รักเพือ่ นรวมชาติ โดยไมเคยเรียนรูถ งึ เหตุและผลและตอบตัวเองไมได วาทำไมคนไทยจึงไมเหมือนคนญีป่ นุ เราจึงไดเห็นคนบางสวนไมยอม ออกจากบานเพราะหวงทรัพยสินแตไมหวงชีวิตวาจะกินอยูอยางไร? ครั้งนี้เราโชคดีที่ศัตรูของเราเปนน้ำซึ่งยึดประเทศของเราไดไมนาน แตหากเปนอะไรบางอยางที่ตองการจะเขามาอยูอยางถาวรแลวเรา คงตองหาคำตอบไวลว งหนาวาจะปรับเปลีย่ นสังคมอยางไรใหมคี วาม เขมแข็งกวานี้ซึ่งอาจไมตองเทาคนญี่ปุนแตก็ตองแข็งแรงพอที่จะ ยึดโยงประเทศใหอยูไดอยางมั่นคงและสงบสุข 3. ดานสิ่งแวดลอม มีคนอยูสองกลุม กลุมที่หนึ่งที่เชื่อใน ทฤษฎีภาวะโลกรอนที่เกิดขึ้นจากผลของการสะสมกาซคารบอนมา รอยกวาป แตบางคนก็เชือ่ วาอากาศทีเ่ ปลีย่ นแปลงอยูท กุ วันนีเ้ กิดจาก แกนโลกที่หมุนผิดไปและจะกลับมาเหมือนเดิม ใครจะเชื่ออยางไรก็ ไมนามีปญหาแตปญหาอยูที่วาธุรกิจ การคา การลงทุนไดถูกกระทบ แลวเนือ่ งจากจุดเนนของอุปสงคไดเปลีย่ นแปลงไป เพือ่ ความอยูร อด ของธุรกิจการจัดการทุนจะตองเปลี่ยนไปซึ่งมีหลายแนวทางเชน Circular Economy, Low Carbon Economy, Green Economy, Beyond Green Economy, หรือแมกระทัง่ Restorative Economy เลือกไดตามชอบใจ แตผมขอเลือกระบบที่หาซึ่งหมายถึงหากเราใช ทรัพยากรธรรมชาติไปหนึ่งสวนแลวจะตองนำคืนกลับมามากกวา สวนทีใ่ ชไป แนวทางของการดำเนินเศรษฐกิจในอนาคตจึงมีแกนของ ความยัง่ ยืนของสิง่ แวดลอมและยุตธิ รรมของสังคมเปนหลัก ซึง่ หมายถึง รู้งี้ 182

อัตราความเสรีของตลาดที่ผานมาจะตองถูกปรับเปลี่ยนไป 4. ดานการเมือง ชือ่ ของพรรคการเมืองหลายพรรคทัง้ ในและ ตางประเทศบอกถึงแนวนโยบายของพรรค เชน เสรีนยิ มประชาธิปไตย สังคมประชาธิปไตย แรงงาน อนุรักษนิยม เปนตน แตในระยะหลัง นโยบายพรรคไมสอดคลองกันกับชื่อ คงเดากันไมยากวาสาเหตุนั้น เกิดจากการเปลี่ยนของระบบอยางตอเนื่องมาประมาณ 30 ปแลว ั ลักษณดงั ทีย่ กตัวอยาง แตการเมืองไทยไมเคยเปลีย่ น เพราะไมเคยมีสญ ขางตน เราจึงเดากันไมออกวาชือ่ นโยบายและการปฏิบตั ขิ องการเมือง ไทยนัน้ ตรงกันหรือไม ระบอบประชาธิปไตยของเราลมเหลวมาตลอด มันจึงมีแตชอ่ื เทานัน้ พวกเราจึงตองเผชิญกับปญหามากมายเมือ่ ระบบ การจัดการเศรษฐกิจโลกเปลี่ยนตั้งแตทศวรรษ 1980 และรวมทั้งที่ กำลังจะเปลีย่ นตอไปอีกในอนาคตอันใกล เนือ่ งจากการเมืองมีอทิ ธิพล และสัมพันธอยางใกลชดิ กับเศรษฐกิจ การจัดการเรือ่ งน้ำทวมจึงเปน ตัวอยางแสดงใหเห็นถึงประสิทธิภาพของการเมืองไทย แตผลทีป่ รากฏ ใหเห็นคือการจัดการทางการเมืองไมมปี ระสิทธิภาพ มีความขัดแยง ตัง้ แตระดับบริหารจนถึงชาวบาน ความแตกแยกในทางการเมืองราวลึก หากเราไมสามารถปรับความแตกแยกใหลดลงเหมือนกับทีจ่ ะพยายาม ปรับลดความเหลื่อมล้ำรายไดของคนในสังคมไปพรอมกันแลวเราคง จะพบกับความลมเหลวทั้งสองอยาง น้ำทวมคราวนี้ตองเปนบทเรียนที่คนฉลาดตองใชเพื่อให เกิดประโยชนแกประเทศเพราะการเมืองไมไดหมายเพียงแคมีพรรค การเมืองและนักการเมืองเทานัน้ แมประเทศใหญอยางสหรัฐอเมริกา เองก็ตองปรับตัวและปรับเปลี่ยนโครงสรางการเมือง เศรษฐกิจและ สังคม เนื่องจากลืมตัวไปวาระบบที่ใชมาตั้งแตหลังสงครามโลกครั้ง 183 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ที่สองนั้นจะอยูไดตลอดไป แมกระทั่งมีคำเตือนจากผูเชี่ยวชาญดาน อเมริกาซึ่งเปนชาวรัสเซียในชวงหลังป ค.ศ. 1989 หรือหลังรัสเซีย ลมสลายวา “เราจะสรางสิ่งซึ่งเลวรายใหเกิดแกทาน สิ่งนั้นก็คือการ ขจัดศัตรูตัวสุดทายใหทาน” ซึ่งหมายความวาสหรัฐที่ปราศจากศัตรู สำคัญหรือการเปน Sole Power คงจะมีอนาคตทีน่ า เปนหวง กลาวคือ ใครก็ตามทีไ่ มมคี แู ขง คนๆนัน้ ก็จะประมาทซึง่ จะนำไปสูค วามหายนะ นอกจากนั้นก็ยังมีการวิเคราะหวานักเศรษฐศาสตรการเมืองที่โดงดัง อยางคารล มารกซ ดวยวา “ทานผิดทุกเรื่องที่เกี่ยวกับระบอบ คอมมูนิสต แตถูกทุกเรื่องที่เกี่ยวกับระบอบทุนนิยม” ซึ่งหมายความ วาเราเดินทางไปไมถึงเปาหมาย แตเดินอยูบนเสนทางที่มีปญหา มากมาย ตัวอยางทัง้ สองเปนอุทาหรณใหเราศึกษาเพือ่ นำไปปรับเปลีย่ น โครงสรางทุกระดับซึ่งตองใชความสามารถ ซื่อสัตย กลาหาญ โดย มีเปาหมายที่ความเจริญทางเศรษฐกิจ ความยุติธรรมในสังคม และ สิ่งแวดลอมที่ยั่งยืน น้ำทวมคราวนี้จึงเปนจุดเปลี่ยนที่สำคัญและเราตองหยิบ ฉวยโอกาสนี้เพิ่มศักยภาพทุกระบบของไทยใหหลุดพนจากกับดักที่ เรียกวา Middle Income Trap ใหได

รู้งี้ 184

นอมินีภาคธันวาคม 2 ร2554ายกวาที่คิด หากมีบริษทั ในอเมริกาลงทุนในประเทศไทยโดยใชนอมินี แลว ในเวลาไมนานจากนี้บริษัทนี้ก็จะมีสิทธิไปลงทุนในกลุม ประเทศอาเซียนโดยถือหุนได 70% เนื่องจากเปนบริษัทไทย แตในทางกลับกันหากบริษัทนี้ไมไดมาลงทุนในประเทศไทยและ ตองการจะไปลงทุนในกลุมอาเซียนโดยใชสิทธิถือหุน 70% แลว ก็อาจจะตองถูกบังคับใหตอ งสอบผานขอกำหนดบางอยาง การใช นอมินไี ทยจึงชวยเสริมใหบริษทั อเมริกนั ดังกลาวไดสทิ ธิทไ่ี มควรได เมื่อหลายปกอนหนานี้ประเทศไทยมีปญหาคนไทยพา นักลงทุนตางชาติเขามาถือหุนในกิจการที่ตองหามผานตัวแทนที่ เรียกวา “นอมินี” สังคมตื่นตัวและมีการพยายามเขียนกฎหมาย เพือ่ แกไขปญหานีแ้ ตกย็ งั ไมสำเร็จ บริษทั ทีม่ นี อมินกี ค็ อื บริษทั ไทย แตมีเจาของเปนตางชาติโดยแอบแฝงภายใตผูถือหุนปลอมที่เปน คนไทย ผมไมทราบวาจะใหคำจำกัดความบริษัทเหลานี้วาอะไร เพราะทำถูกกฎหมายโดยนิตนิ ยั แตพฤตินยั นัน้ ผิดกฎหมาย เหตุผล ของพวกที่เห็นดวยกับนอมินีคือ 1) เปนการขยายการลงทุนโดย ตางชาติและสรางงานใหคนไทย 2) นอมินีเกิดขึ้นในประเทศไทย นานมากแลว หากฝนจะเปลีย่ นแปลงก็รงั แตจะทำลายบรรยากาศ การลงทุน ที่สำคัญคือจะกระทบกับบริษัทตางชาติในไทยจำนวน มาก เปนการยอมรับโดยปริยายวาทำผิดมานานแลวก็ขอใหผิด ตอไป ปญหานอมินีจึงคาราคาซังจนถึงทุกวันนี้ สังคมไทยตอง 185 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ตั้งสติใหดีวาจะเดินหนาแกไขเรื่องนี้หรือไมเพื่อสรางประโยชน ตอเศรษฐกิจและสังคมเนื่องจากเปนเรื่องใหญที่ผูมีอำนาจไมเคย สนใจหรืออาจจะเปนนอมินีเสียเอง เหตุผลของการปกปองบางอาชีพเพื่อคนไทยเพราะเรา เห็นวาอาชีพนั้นเปนความมั่นคงของชาติหรือเปนอาชีพที่คนไทย สวนใหญยงั ไมสามารถแขงขันกับตางชาติได ประเทศไทยจึงมีกฎหมาย สงวนอาชีพใหคนไทยหลายรายการ เชน อาชีพเกษตรกรหรือ นายหนา(Broker) บริษัทตางชาติที่เคยทำกิจกรรมเปนนายหนา มากอนจึงใชวิธีหลีกเลี่ยงโดยตั้งบริษัทขึ้นมาใหมอีกหนึ่งบริษัท โดยใหคนไทยถือหุนใหญและดำเนินธุรกรรมตอเนื่องไดทันที บริษัทใหมที่ตั้งขึ้นนี้บริหารโดยผูบริหารตางชาติชุดเดิม ทั้งๆ ที่ ถือหุนเปนสวนนอย คนไทยที่เปนนอมินีไดผลประโยชน ผูลงทุน ตางชาติไดประโยชน ผูเสียหายคือประเทศไทย คำอธิบายงายๆ ก็คือ 1) มีการทำผิดกฎหมายแตไมมีใครสามารถจะดำเนินคดีได เปนผลใหเกิดความเชื่อใหมวาการทำผิดเปนเรื่องถูกตอง และ 2) ประเทศไทยไมสามารถพัฒนาตอไดเพราะบริษัทที่มีศักยภาพ ถือโอกาสเขาครอบงำกิจกรรมทีส่ งวนใหคนไทยจึงไมคมุ ทีจ่ ะพัฒนา ตัวเอง อีกทัง้ กฎหมายก็มชี อ งโหว และทีส่ ำคัญคือนักธุรกิจบางคน ไมมีจริยธรรม จึงเปนบทพิสูจนวากฎหมายไมใชเครื่องมือเดียวที่ ใชในการบริหารประเทศแตคนไทยตองมีศีลธรรม คุณธรรมและ จริยธรรมประกอบกันดวย การเจรจาขอตกลงการคาเสรีชดุ อาเซียน ทีก่ ำลังดำเนินอยูอ ยางเขมขนนัน้ มีขอ บทการลงทุนทีจ่ ะเปดโอกาส ใหตา งชาติเปนเจาของธุรกิจไดถงึ เจ็ดสิบเปอรเซ็นตในบางรายการ ดังที่ไดกลาวขางตน ความแตกตางระหวางการเปดตลาดตาม รู้งี้ 186

ขอตกลงและการปกปองเพื่อคุมครองอาชีพใหคนไทยนั้นคือการ พัฒนาศักยภาพของประเทศ การเจรจาเปดตลาดตองมีขอมูล และเตรียมพรอมเพือ่ เผชิญกับการแขงขัน แตการทีม่ ปี รากฏการณ นอมินคี อื การทำใหคนไทยไมสามารถพัฒนาเพราะ “พืน้ ที”่ ไดถกู ยึดไปโดยพวกนอมินีเรียบรอยแลว นอมินี จึงเปนพฤติกรรมทีเ่ ลวรายเกินกวาใครคิดถึง เปน จุดเริ่มตนของการทุจริตคอรรัปชั่น และทำลายประเทศในที่สุด นอมินีภาค 1 ทำใหเราไมพัฒนา นอมินีภาค 2 กำลังทำใหเรา ถูกประนามและสูญเสียความนาเชื่อถือระดับประเทศ

187 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สงครามโลกครั ง ้ ที ่ 4 มกราคม 2555 หากทานมีเงินหรือทองจำนวนหนึง่ ทีส่ ะสมไดจากการทำงาน อยางหนักและดวยความซื่อสัตยมาตลอดชีวิตอยูในธนาคารใน ประเทศไทยที่เริ่มเกิดความไมแนนอนในทางการเมืองและเศรษฐกิจ แลว ทานจะตัดสินใจทำอะไรกับสมบัติเหลานี้? ทานอาจจะตัดสินใจ ขนออกไปฝากในธนาคารในประเทศที่คิดวามีความปลอดภัยกวา คำถามตอไปก็คือ ประเทศอะไรที่ปลอดภัยที่ทานพอจะไวใจไดใน ขณะนี?้ ผมไมทราบวาประเทศไทยมีทองหรือเงินฝากไวทป่ี ระเทศใด ในยุโรปหรือสหรัฐ หากมีจริงก็คงจะตองติดตามขาวประเทศเวเนซูเอลา ที่ถอนทองจำนวนแรกออกจากประเทศอังกฤษ 2 รอยกวาตันคิด เปนเงินประมาณ 11,000 ลานเหรียญสหรัฐ และยังกำลังจะถอน สวนที่สองหรือสามอีกในเร็วๆนี้ ความไมมั่นคงทางเศรษฐกิจในกลุม ประเทศพัฒนาแลวเปนโรคที่ยังรักษาไมหายและอาจจะตองใชเวลา อีกหลายป จึงเปนสาเหตุหลักทีท่ ำใหรฐั บาลเวเนซูเอลาตัดสินใจดังกลาว คำถามที่สองก็คือการตัดสินใจสงทองกลับบานจะหนีพนอันตราย ไดจริงหรือ? หากวาเหตุการณที่เกิดขึ้นนี้เปนผลจากความหมดความ นาเชื่อถือในประเทศอังกฤษแลวเวเนซูเอลาคงตองหาประเทศที่มี ระดับความนาเชือ่ ถือทีส่ งู กวา คำถามทีส่ ามคือประเทศทีว่ า นีอ้ ยูไ หน? ประเทศเยอรมัน ฝรั่งเศส หรือ สหรัฐ? สหรัฐเปนประเทศที่แปลก คือมีเงินไมขาดมือ แมขาดดุลการคามหาศาล ซึ่งคำนวณถึงวันนี้แลว ทุกครัวเรือนเปนหนี้ประมาณ 30,000 เหรียญสหรัฐเปนอยางต่ำ รู้งี้ 188

สหรัฐตองปดกวาดบานใหไดกลับมายิ่งใหญอีกครั้ง สงครามของโลก ครัง้ ตอไปนีส้ หรัฐจะไมมญ ี ป่ี นุ เยอรมัน อิตาลี และระบอบคอมมิวนิสต เปนคูต อ สูห ลักแตจะเปนทุกประเทศทีไ่ มมขี อ ตกลงทางการคาทวิภาคี กับสหรัฐซึ่งสหรัฐไดตกลงไปแลว 17 ขอตกลงและลาสุดไดเพิ่มอีก 3 ประเทศคือ เกาหลี ปานามา และโคลัมเบีย หากมองไปขางหนาสัก 5 ปเราก็อาจไดเห็นจำนวนขอตกลงเพิ่มขึ้นระหวางประเทศในกลุม ASEAN กับสหรัฐ และเมื่อเรามองใหไกลออกไปอีกเราก็จะเห็น ความเชื่อมโยงระหวาง ASEAN กับ จีน อินเดีย ญี่ปุน เกาหลี ออสเตรเลียและนิวซีแลนด เมือ่ ถึงเวลานัน้ สงครามก็อาจจะยุตเิ พราะ สหรัฐไดไปกวาครึง่ โลก ซึง่ เปนครึง่ โลกทีจ่ ะเปนตัวขับเคลือ่ นเศรษฐกิจ โลกในศตวรรษ 21 สิ่งที่เราจะไดเห็นหลังสงครามโลกครั้งนี้คือการปรับระบบ เศรษฐกิจของสหรัฐเพือ่ ลดตัวเลขขาดดุลการคาดวยการสงออกสินคา เทคโนโลยีสูงโดยเฉพาะที่สัมพันธกับการผลิตและบริการที่ลดกาซ เรือนกระจก ขณะเดียวกันสหรัฐก็จะตองแกปญหาการบริโภคเกิน ขนาด (Overconsumption) ดวยการทบทวนโครงสรางภาษีใน ประเทศเสียใหม แตการแกปญหาก็คงจะยาก หากนักการเมืองจาก สองพรรคของสหรัฐยังแตกแยกอยางแรง (Polarized) เชนในปจจุบนั การประทวงที่เรียกวา “Occupy Wall Street” ในปจจุบันไมใช เรื่องที่สหรัฐทำขอตกลงการคาเสรีมากเกินไปแตมาจากสาเหตุของ ความแตกตางของรายไดระหวางผูบริหารและพนักงานซึ่งมากถึง 300 เทา สรางความเหลื่อมล้ำระหวางชนชั้น ซึ่งแปลวาตลอดเวลา ประมาณ 40 ปที่ผานมานั้น การจัดการเศรษฐกิจของสหรัฐมีปญหา คือผลิตภาพการผลิตสินคาตกต่ำ แตกลับไปเพิ่มในภาคบริการทาง 189 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การเงินซึ่งไมไดสรางมูลคาเพิ่มที่แทจริง ประเด็นสุดทายคือ สหรัฐ ตองทบทวนนโยบายเศรษฐกิจที่ปลอยให “ตลาด” เปนตัวกำหนด มากเกินไป เครื่องมือที่สหรัฐกำลังใชอยูคือการทำขอตกลงฯดังที่ได กลาวขางตน และสุดทายผมเชือ่ วาสหรัฐจะแกปญ  หาการเมืองพรอมๆ กับลดชองวางระหวางชนชั้นได ดังนัน้ ประเทศไทยจึงตองเลือกเดินทางรวมไปกับกลุม ประเทศ ในภูมภิ าคนีใ้ หได การจะมีขอ ตกลงการคาเสรีกบั ประเทศใดนัน้ ไมเปน การสรางปญหาเพิม่ หากเรามีเปาพัฒนาเศรษฐกิจประเทศอยางชัดเจน

รู้งี้ 190

AEC เริกุ่มมภาพัตนนธ เมื อ ่ วานนี ้ 2555 ทานคงทราบดีวา เราดูละครไทยพรอมๆกับเพือ่ นของเรา ที่สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว หรือที่กัมพูชา พวกเขา ฟงภาษาไทยได เราอาจจะไมไดดูละครของพวกเขา และเราก็พูด ภาษาของเขาไมได ลองเดาสิครับวา 10 ปจากนี้ไปจะเกิดอะไร ขึน้ อีก ทุกอยางจะเหมือนวันนีห้ รือเราจะดูละครจากเพือ่ นบาน โดย มีตัวอักษรไทยหรือเรียกวา Sub-title วิ่งอยูหนาจอ การสื่อสาร ระหวางคนในกลุมประเทศอาเซียนอาจจะไมใชอังกฤษเปนภาษา หลักอีกตอไป แลวภาษาอะไรทีพ่ วกเราจะใชกนั ? ภาษาไทย เวียดนาม บาฮาซา? ปที่ผานมานี้เราจะไดยินคำวา “AEC” เกือบทุกวัน แต ผลสำรวจออกมาทีไร จำนวนคนรูเรื่องนี้ก็นอยเต็มที นากลุมใจ จริงๆ AEC เปนสวนหนึง่ ของขอตกลงของประชาคม 10 ประเทศ ที่ประกอบดวย ไทย มาเลเซีย สิงคโปร ฟลปิ ปนส อินโดนีเซีย บรูไน เวียดนาม พมา ลาว และ กัมพูชา มีคนพูดกันมาวา ตอจากนีไ้ ปคนไทยจะเปนคนอาเซียน ประเทศไทยจะเปนสวนหนึง่ ของอาเซียนซึ่งหมายถึง พื้นที่ 10 ประเทศนี้จะเปนพื้นที่ที่เปน ฐานการผลิตและตลาดเดียว ฟงดูคลายๆกับวาประเทศไทยจะ หายไป? หรือหากไมหายไปอยางที่วาแลวมันจะกลายเปนอะไร? การรวมตัวกันของกลุม ประเทศเหลานีเ้ ปนผลใหระบบการบริหาร เศรษฐกิจ การคา การลงทุนเปลี่ยนแปลงดังนี้ 1) ภาษีนำเขา สินคาของทุกประเทศจะตองลดใหลงไปเปนศูนย แตเนื่องจาก 191 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

แตละประเทศมีความแตกตางของศักยภาพการแขงขัน ดังนั้น จำนวนปที่ใชในการลดภาษีดังกลาวจึงแตกตางกัน เชน ไทยอาจ ลดภาษีนำขาขาวเปนศูนยในปนี้ แตฟลิปปนสอาจจะลดเทากับ ไทยไดในอีก 5 ป เปนตน 2) การลดภาษีเปนการใหประโยชน เฉพาะประเทศในกลุมนี้เทานั้น ดังนั้นขอตกลงที่เรียกวา “ถิ่น กำเนิดสินคา” ซึ่งกำหนดวาสินคาที่คาขายระหวางกันนั้นจะตอง มีมูลคาเกิดขึ้นในประเทศผูผลิตเปนเทาไหรหรือเปนกี่เปอรเซ็นต เชน 40 ใน 100 ซึ่งแปลวาผูผลิตสามารถนำเขาวัตถุดิบเปน มูลคาได 60 บาท และ 3) สินคาสงออกจะตองไดมาตรฐานตาม ที่ประเทศนำเขากำหนด เชน มาตรฐานสารตกคางในอาหาร เปนตน โดยสรุปแลวผูที่ผลิตสินคาเพื่อการสงออกสามารถเขาใจ เบื้องตนไดวาจะผลิตสินคาอยางไร? ไมนาจะยากเย็นอะไร? หาก ยั ง ไม เ ข า ใจก็ ข อให ต ิ ด ต อ กรมเจรจาการค า ระหว า งประเทศ กระทรวงพาณิชย ในวันพรุงนี้ และบอกเขาวาสินคาของทานมี หวงโซการผลิตเปนอยางไร? เชน ผาผืนทีผ่ ลิตอยูน น้ั ประกอบดวย มูลคาฝาย ดาย แรงงาน ไฟฟา ฯลฯ เทาไหร ที่เลามานี้เปนสามหลักสำคัญเบื้องตนที่เราจะเขาใจ AEC ได แนนอนเรื่องนี้คงไมจบลงแคนี้ เรายังมีขอตกลงเกี่ยวกับ การคาบริการซึ่งมีถึง 12 สาขาใหญ เชน ทองเที่ยว โทรคมนาคม การศึกษา คาปลีกคาสง เปนตน สิ่งที่เขาตกลงกันก็คือ จำนวน หุนที่บริษัทในประเทศภาคีมีสิทธิจะลงทุนได เชน ตกลงวาให บริษัทในสิงคโปรลงทุนในธุรกิจโรงแรมในไทยได 70 เปอรเซ็นต เปนตน สวนที่สองก็คือจำนวนผูบริหาร(แรงงาน)ที่อนุญาตให เขามาทำงานได นอกจากนั้นก็ยังมีขอตกลงเกี่ยวกับอาชีพเฉพาะ รู้งี้ 192

เชน วิศวกร สถาปนิก แพทย นักบัญชี เปนตน ใครที่มี อาชีพเหลานี้ก็เตรียมตัวเดินทางไปทำงานในตางประเทศไดเลย คำถามคือประเทศไทยจะยอมรับแพทยจากบางประเทศในอาเซียน ไดทันทีหรือไม คงตอบยากนะครับ ดังนั้นประเทศทั้งหลายจึง ตองชวยกันเขียนมาตรฐานอาชีพใหตรงกันกอนซึ่งคงใชเวลาอีก หลายป เมือ่ ถึงเวลานัน้ พวกเราทัง้ หลายในอาเซียนก็จะไดใชสนิ คา ราคาถูกลง เดินทางไปประกอบอาชีพงายขึน้ สามารถเปนเจาของ บริษัทในสิงคโปรและที่อื่นๆ ครับ คงจะรวยกันใหญ สุขภาพก็จะ ดีขึ้นเพราะหมอไมขาดตลาด แตที่สำคัญคงไมลืมประโยคอมตะ ที่วา “ไมมีอะไรฟรีในโลกนี้” ดังนั้นการพัฒนาภาคการผลิตทั้งสินคาและบริการและ ความสามารถเฉพาะตนก็ตองรีบทำตั้งแตวันนี้เพราะ AEC นั้น ไมใชจะเริ่มตนในป ค.ศ. 2015 แตไดเริ่มตนแลวตั้งแตเมื่อวานนี้

193 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ประเทศไทยขาดอาหาร มีนาคม 2555 ความมั่นคงอาหารเปนหัวขอที่พูดถึงกันทั่วโลกแตก็ยังไม สามารถหาขอสรุปไดวาจะแกไขอยางไร Mr. Pascal Lamy เลขาธิการองคการการคาโลกคนปจจุบันพูดถึงการผลิตที่ไมสมดุล ในหมูประเทศทั้งหลาย เชน บางสินคาผลิตไดแค 2 หรือ 3 ประเทศ เชน ขาวโพด ถั่วเหลือง ขณะเดียวกันก็พูดถึงการคาวายังมีปญหาในประเด็นที่ยัง มีการหามการสงออก การอุดหนุนสินคาเกษตร เขาไมไดแนะนำ ทางออกอะไรนอกจากใหประเทศทั้งหลายไปคิดหาทางออกกันเอง (ทานใชคำวา We need to ask the difficult questions) เมื่อ ทานไมฟนธงผมก็จะฟนธงใหทานเอง ผมวาปญหานี้เริ่มตนจากคำ จำกัดความขององคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาติ หรือเรียกสัน้ ๆวา FAO วา ความมัน่ คงอาหารจะมีไดตอ งประกอบดวย 4 เงื่อนไขคือ 1) ตองมีจำนวนเพียงพอ 2) ตองเขาถึงได หมายถึง ราคาตองพอสมควร 3) ตองปลอดภัย และสุดทายคือตองมีจำนวน สม่ำเสมอดวย ลองเดากันซิครับวามีประเทศไหนบางที่ทำไดครบ 4 เงื่อนไข? ดูเหมือนวาประเทศไทยไมนาจะมีปญหาเพราะมีจำนวน เพียงพอสำหรับบริโภคภายใน และสงออก แตผมมีความเห็นวาหาก เราไมเริม่ วางยุทธศาสตรความมัน่ คงอาหารควบคูก บั พลังงานทดแทน รู้งี้ 194

แลว เราก็จะมีปญหาขาดอาหารอยางแนนอน ตอไปนี้คือเงื่อนไขที่ ตองนำไปคิดกันตอวาจะแกกันอยางไร 1) ไมมีการตัดสินใจวาเราจะใหความสำคัญสินคาเกษตร กลุมไหนเปนอันดับตนๆ เชน ขาว มันสำปะหลัง ออย ยาง ปาลม ราคาน้ำมันทีส่ งู จะเปนแรงกดดันใหมกี ารเปลีย่ นการปลูกพืชดวย ดังนัน้ จึงตองวางแผนวาจะใหปลูกพืชเพื่อพลังงานเปนสัดสวนเทาไหร?

2) ไมมีแผนการจัดการน้ำและดินเพื่อการเกษตร 3) ไมมแี ผนในการใหการอุดหนุนเกษตรกรใหโยกยายอาชีพ เชน ยายจากการปลูกถั่วเหลืองไปปลูกยาง เปนตน การปลอยให เกษตรกรเลือกปลูกพืชตามตลาดดังที่เปนอยูขณะนี้ จะมีผลใหเกิด ความเสีย่ งวาสินคาเกษตรทีใ่ ชเปนอาหารอาจจะขาดแคลนในอนาคต นอกจากนัน้ ยังมีสง่ิ คุกคามทีป่ ระเทศนำเขาอาหารสุทธิ เชน ประเทศ ตะวันตก เอเชีย และตะวันออกกลางบางประเทศไปลงทุนปลูกพืช เกษตรในทวีปแอฟริกา ผลทีต่ ามมาคือตลาดสงออกของเราจะหดหาย ไปบางสวนหรือทั้งหมดภายใน 3-5 ปนี้ 4) การจำกัดการสงออก เมื่อประเทศประสบปญหาในการ ผลิต เชน โรคระบาด ภัยธรรมชาติรายแรง 5) การลงทุนปลูกพืชเกษตรบางชนิดในประเทศเพื่อนบาน เปนสิ่งหลีกเลี่ยงไมได เพราะไมสามารถขยายพื้นที่ในประเทศไดอีก ปญหาคือจะตองชวยเหลือเกษตรกรไทยอยางไรไมใหเกิดผลกระทบ

6) ความปลอดภัยอาหารเปนเรื่องที่ตองดำเนินการตอเนื่อง ดังนั้นการใหความรูแกเกษตรกรควบคูกับความชวยเหลือในการ ปรับปรุงกระบวนการผลิตเปนสิ่งจำเปน เชน การใชเครื่องทุนแรง

7) การพัฒนาการบริโภคภายในประเทศ (Quality Consumption) 195 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ตองควบคูกันไป สินคาอาหารที่บริโภคในประเทศตองมีมาตรฐาน เทากับที่สงออกดวย ดังนั้นการใหความรูผูบริโภค การจัดการตลาด ตลอดจนออกกฎหมายเปนมาตรฐานบังคับใหผูผลิตตลอดหวงโซ ผลิตสินคาใหไดมาตรฐานความปลอดภัย เปาหมายของประเทศพัฒนาและกำลังพัฒนาที่ขาดแคลน อาหาร (Food Insecurity) นั้นมีวาระซอนเรนอยางแนนอน เพราะ ปญหานีไ้ มใชเริม่ เกิดขึน้ ในชวงวิกฤติราคาน้ำมันสูงอยางกาวกระโดด แตเปนการฉวยโอกาสจากสถานการณดังกลาว คือ ตองการรักษา มาตรการอุดหนุนสินคาเกษตรในประเทศตอไป พรอมๆกับการจำกัด การนำเขาเพื่อตองการปกปองเกษตรกร และยังกลับไปลงทุนปลูก ในประเทศที่ 3 อีก ดังนั้นการขาดแคลนอาหารจึงไมใชผลผลิตที่ ไมพอ แตเปนเรื่องของตลาดที่ลมเหลวที่ประเทศเหลานี้เปนตนเหตุ ทั้งสิ้น

รู้งี้ 196

ใหญเเมษายน ล็กไม2555สำคัญ เมือ่ ถึงทางตันทีจ่ ะผลักดันใหการเจรจารอบลาสุดทีเ่ รียกวา Doha Development Agenda ในกรอบการคาโลก บางประเทศ ก็ไดนำเสนอความคิดวา นาจะมีการตกลงในประเด็นทีม่ คี วามเห็น ตรงกันมากที่สุดกอน เชน “การอำนวยความสะดวกทางการคา” และ “การเก็บภาษีการคาผานระบบ E-Commerce” เปนตน เพื่อเปนการนำทางใหไปสูความสำเร็จของทุกหัวขอในอนาคต ขอเสนอนี้เปนการบอก “ยอมแพ” โดยปริยาย นิยายเรื่องนี้ยาว มากและอาจจะจบไมลงเหมือนละครบางเรื่องที่คนแตงตายกอน จะแตงเรื่องจบ เมื่อตลาดสหรัฐและยุโรปไมสามารถเปนที่พึ่งอีก ตอไป ประเทศสงออกใหญที่สุดอยางจีนก็หันกลับมาขยายตลาด ภายในประเทศ ดังนั้นการลงทุนโครงการใหญๆ และมาตรการ เพิ่มรายไดใหกับประชาชนโดยรวมจึงเปนจุดเนนในการบริหาร เศรษฐกิจตั้งแตบัดนี้ นักการเมืองไทยก็เคยนำเสนอแนวคิดนี้แต ยังไมมวี ธิ กี ารดำเนินการอยางเปนรูปธรรม นอกจากการขึน้ คาจาง แรงงานและเงินเดือนขั้นต่ำ ระบอบการปกครองที่ตางกันเปนผล ใหเกิดผลลัพธที่แตกตางของประสิทธิภาพการบริหารเศรษฐกิจ ซึ่งเราคงจะตองติดตามตอไปวาในระยะยาวแลวระบอบใดจะ เปนผูชนะ กลุมประเทศในขอตกลงเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ที่มี ระดับการพัฒนาเศรษฐกิจทีแ่ ตกตางกันมากมายตัง้ แตระดับพัฒนา 197 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

เชน สิงคโปรจนถึงดอยพัฒนาอยางพมา กัมพูชา และลาว ซึ่ง ไดรับสิทธิพิเศษทางภาษีศุลกากรจากกลุมประเทศยุโรปจะเปน ประโยชนแกการลงทุนของไทยอยางแนนอน การยายหรือเพิ่ม ฐานการผลิตจากไทยไปยังประเทศเหลานี้ไดเกิดขึ้นแลวโดย ไมตองรอใหมีแรงกดดันจากการขึ้นคาจางในเดือนเมษายนนี้ ทานลองเดาตอไปวาอะไรจะเกิดขึน้ กับเราหากระบอบการปกครอง ของประเทศเหลานีพ้ ฒ ั นาขึน้ เรือ่ ยๆ เชน เรือ่ งความโปรงใสในการ ออกกฎหมายและการบังคับใชกฎหมาย การแกปญ  หาคอรรปั ชัน่ การถายทอดอำนาจอยางราบรื่น? คำตอบก็ไมยากหากเพียงแต เราทั้งหลายจะเขาใจคำวาแขงขันใหตรงกัน การแขงขันทางเศรษฐกิจไมใชเรือ่ งการทำลายลางระหวาง ประเทศหรือระหวางคนกับทรัพยากรธรรมชาติอยางที่เขาใจกัน ซึ่งก็เหมือนกับมีการทำนายวาจะมีการโคนระบบทุนโดยชนชั้น กรรมกรนั่นเอง การปรับเปลี่ยนของระบบทุนในยุโรปเปนผลให ความแตกตางของคนในสังคมลดลง แตวิกฤติทางเศรษฐกิจก็ยัง เกิดขึ้นเปนชวงๆ ซึ่งโดยสรุปแลวเปนการเกิดจากเหตุของการเก็ง กำไรหรือบริโภคที่เกินขีดทั้งสิ้นหรือความโลภและตะกละเปน สาเหตุหลัก การลมสลายทางเศรษฐกิจของสหรัฐและยุโรปในชวง หลายปที่ผานมาจึงยังแกไขใหกลับมาเหมือนเดิมไมได ประเทศ ตะวันตกคงจะ “ตก” จริงๆ แลว เพราะปลอยใหตลาดเปนตัว กำหนดระบบเศรษฐกิจจนจัดการไมได จึงมีการคาดกันวารัฐคง ตองเขามาจัดการระบบเศรษฐกิจอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งอาจจะเปนผล ใหกฎหมายและระเบียบทางการคาตางๆ จะเรียงหนากันออกมา แตกลับไมมีใครพูดถึงการจัดการดานอุปสงคใหเหมาะสมอยางไร รู้งี้ 198

และทีน่ า แปลกใจก็คอื นโยบายของกลุม ประเทศเหลานีก้ ย็ งั ตองการ เดินหนาเปดตลาดตอไปซึง่ ดูเหมือนวาจะสวนทางกับวิกฤติทก่ี ำลัง เกิดขึ้น ผมเห็นวาปรากฏการณนี้เปนกลยุทธของฝายตะวันตกที่ จะเขาครอบงำตลาดในวงกวางอีกครัง้ และครัง้ นีจ้ ะสรางสิง่ ทาทาย มากมายใหแกตนเองและประเทศคูส ญ ั ญาเปนอยางยิง่ หากตองการ เปนผูช นะในเกมสใหมนป้ี ระเทศไทยก็ตอ งเริม่ ปรับระบบเศรษฐกิจ ใหเกิดขึน้ ตามแนวดังนี้ 1) ระบบการผลิตทีเ่ พิม่ ประสิทธิภาพและ ประหยัดทรัพยากรไปพรอมกัน การผลิตภายใตระบบเศรษฐกิจ สีเขียวเปนแคเพียงทำเทากับคนอื่นเทานั้น การแขงขันใหชนะได ก็จะตองผลิตใหเขียวเขมกวาคนอื่น การผลิตสินคาใหไดตามนี้จะ ตองดำเนินการทั้งหวงโซ ซึ่งจะเกี่ยวพันกับระบบสนับสนุนอื่นๆ ดวย เชน การขนสง เปนตน 2) การบริโภคที่พอเพียงไมทำลาย ทรัพยากรธรรมชาติและสุขภาพเพื่อประหยัดคายาและหมอ ขอใหเขาใจวาการบริโภคเพิ่มเปนการทำลายเศรษฐกิจและลด ศักยภาพการแขงขันของประเทศเหมือนสหรัฐและบางประเทศ ในยุโรปที่ผานมา การแขงขันจึงไมใชแคผลิตเกงเทานั้น แตตอง บริโภคเกงดวย การสรางระบบเศรษฐกิจใหมกำลังจะเกิดขึน้ เพือ่ หลีกเลีย่ ง การลมสลายของประเทศทัว่ โลก ใครจะยอมใหเปนไปตามยถากรรม ก็เชิญตามสบาย แตผมมั่นใจวาเราแกไดเนื่องจากผมมีความเชื่อ และมั่นใจวาในระบบใหมนี้รูปรางเล็กหรือใหญไมใชเรื่องสำคัญ แตที่สำคัญคือใครเกงกวากัน

199 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

บทสุดทเมษายน ายเริ2555่มที่ AEC EBAs ยอมาจาก Everything But Arms ซึ่งมีความหมาย วาประเทศพัฒนานอยทีส่ ดุ ซึง่ มีอยูท ง้ั หมด 48 ประเทศ และสวนใหญ เปนประเทศในทวีปอัฟริกา เชน ทานซาเนีย เซเนกัลและในทวีปอื่น เชน โคลัมเบีย เนปาล บังคลาเทศ แตที่นาสนใจที่สุดในขณะนี้ คือ ในกลุมประเทศอาเซียนสามประเทศซึ่งประกอบดวย กัมพูชา ลาว เมียนมาร (พมา) จะไดรับสิทธิพิเศษทางภาษีศุลกากรเปนศูนย ใน การสงสินคาทุกชนิดเขาไปยังกลุมประเทศในสหภาพยุโรป นอกจาก สิทธิประโยชนทางภาษีนำเขาดังกลาวแลว ขอจำกัดดานจำนวนนำเขา หรือโควตานำเขาก็ยังไมมีอีกดวย ยกเวน ขาว น้ำตาล และกลวย ในบางชวงเวลาทีก่ ำหนดไว การใหสทิ ธิพเิ ศษนีเ้ ริม่ ตัง้ แต 1 กุมภาพันธ 2001 เปนตนไป โดยยังไมมีเวลาสิ้นสุด ผมเขาใจวาสิทธิพิเศษทาง ภาษีที่กลาวนี้เปนสาเหตุหลักที่เปนพลังขับเคลื่อนใหมีการลงทุนใน ประเทศเหลานี้และจะมีเพิ่มขึ้นเมื่อบรรยากาศทางการเมืองในพมา ดีขน้ึ ขาวลาสุดคือประเทศในสหภาพยุโรปและสหรัฐเตรียมทีจ่ ะยกเลิก การคว่ำบาท (Sanction) แกประเทศพมาหลังการเลือกตั้งซอมใน วันที่ 1 เมษายนที่ผานมา จึงไมตองสงสัยเลยวาทำไมพมาจึงเปน ประเทศเนื้อหอม องคกรธุรกิจทั้งไทยและหลายประเทศไดเดินทาง ไปเยือนเพือ่ ศึกษาหาลูท างทำการคาและลงทุน ในอีกไมเกินหาปการ ลงทุนในโครงสรางพื้นฐาน เชน ถนน รถไฟ สนามบิน และตึกระฟา ก็จะเกิดขึน้ พรอมๆ กับการยายฐานการผลิตสินคาทีเ่ หมาะกับแรงงาน รู้งี้ 200

จำนวนมากและคาจางที่ยังต่ำ ภายในอีก 5 ปจากนี้ไปประเทศพมา ก็จะสงออกสินคาเหมือนที่ไทยเคยผลิตไปยังกลุมประเทศลูกคา เดียวกับไทยแตจะแขงขันไดดีกวาเพราะสิทธิของ EBAs ดังกลาว คาแรงขั้นต่ำที่เพิ่มขึ้น 300 บาทตอวันไมใชปญหาหลักในการกดดัน ใหเกิดการยายฐานการผลิตจากไทย แตเปนแรงกดดัน “เพิ่ม” ที่ให มีการเคลือ่ นยายฐานการผลิตเร็วขึน้ หาปขา งหนาจึงเปนหาปอนั ตราย ทีผ่ บู ริหารประเทศไทยจะตองกลาตัดสินใจดำเนินการอยางเปนรูปธรรม วาจะกำหนดยุทธศาสตรรายสินคา บริการและการลงทุนอยางไร การ รอใหปญหาถึงขั้นวิกฤติแลวจึงแกไขดังเชนที่ผานมานั้น จะตองไม เกิดขึ้นอีกเพราะนักลงทุนไทยจะตองดิ้นรนเพื่อความอยูรอดและ ผลกำไร ภาระจึงตกแกผบู ริหารประเทศทีจ่ ะตองแสดงความสามารถ แตวนั นีก้ ย็ งั ไมเห็นวาจะทำอะไรเปนชิน้ เปนอัน แมกระทัง่ ความหมาย แทจริงของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) ก็ยังไมเขาใจ เชน รัฐมนตรีบางทานก็ยังพูดซ้ำซากวาการเคลื่อนยายแรงงานจะเสรีใน ป 2015 เปนตน นักการเมืองจะตองเรงออกกฎหมายที่เกี่ยวของกับ ขอตกลงในอาเซียน เพือ่ เปนฐานในการพัฒนาแทนทีจ่ ะเนนกฎหมาย เกีย่ วกับการเขาสูอ ำนาจเชนการแกรฐั ธรรมนูญ นักการเมืองคงเขาใจ วาพวกตนตองไดอำนาจมากอน แลวการดำเนินการที่เหลือจึงจะ งายขึ้น ผมไมคิดอยางนั้นเพราะในปจจุบันนี้หลายสวนของอธิปไตย ของประเทศถูกกำหนดอยูในหลายบทของขอตกลงการคา และยังมี หลายทานกังวลวาสัญญาการคาเสรีมีผลใหอธิปไตยของไทยลดลง จะเปนจริงหรือไมนน้ั ผมคงไมอยากตอบทันที แตผมแนะนำใหศกึ ษา วาอำนาจอธิปไตยจะลดลงเทาไหรหากไมมขี อ ตกลงฯ และขอใหศกึ ษา ตัวอยางของไตหวันวาไดรบั ผลกระทบเพียงใด หลังจาก “หลุด” 201 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ออกจาก “วงจร” ในขณะนี้ เนื่องจากมีจีนเขาไปแทนที่ตำแหนงใน สหประชาชาติในชวง 30 ปที่ผานมา วันนี้ตองถามวา “ไตหวัน” เธอ ยังสบายดีอยูหรือ? ปลายเดือนที่ผานมา ผมไดไปรวมการประชุมระดับอาเซียน และสหภาพยุโรปครัง้ ทีส่ องทีเ่ รียกวา ASEAN-EU Business Summit ที่กรุงพนมเปญ กัมพูชา ซึ่งเปนการประชุมระดับรัฐมนตรีพาณิชย ของประเทศอาเซียนและอียูเปนเวลาสองวัน สหภาพยุโรปมีความ มุงมั่นที่จะเขามามีบทบาทในกลุมประเทศ ASEAN ดวยเหตุผลสอง ประการคือ 1. ASEAN เปนกลุม ทีจ่ ะมีอตั ราการเติบโตทางเศรษฐกิจ สูง โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อมีการเชื่อมโยงดวยขอตกลงการคากับอีก หกประเทศ คือ จีน อินเดีย ญี่ปุน เกาหลี ออสเตรเลีย และ นิวซีแลนด และ 2. สหภาพยุโรปไมตองการใหสหรัฐมีอิทธิพล เหนือตนในพื้นที่เหลานี้โดยเฉพาะอยางยิ่งสหรัฐกำลังเจรจากับกลุม ประเทศในอาเซียนเพือ่ เขาสูข อ ตกลงทีเ่ รียกวา Trans-Pacific Strategic Partnership (TPP) เชน สิงคโปร บรูไน มาเลเซีย เวียดนาม และจะตามมาดวยญี่ปุน จีน เปนตน ขอแนะนำทั่วไป (General Recommendations) จากการประชุมมีหกขอคือ 1. เดินหนา เจรจาขอตกลงในกรอบ ASEAN-EU กับสิงคโปรและมาเลเซียให เสร็จโดยเร็วเพื่อนำไปสูความสำเร็จของ ASEAN-EU Free Trade Agreement ตอไป 2. ใหมีการปรับกฎระเบียบของประเทศตางๆ ในอาเซียนใหตรงกันเพือ่ ใหเกิดความสะดวกในการคาและการลงทุน ในป 2015 3. ใหมีการพบปะแลกเปลี่ยนความเห็นระหวางภาค ธุรกิจของกลุมประเทศใน ASEAN และ EU อยางสม่ำเสมอเพื่อ ใหเกิดโอกาสใหมๆ และการสนับสนุนการรวมตัวของ ASEAN ตอไป รู้งี้ 202

4. ใหมีความรวมมือระหวาง EU และ ASEAN ในการสงเสริม ความรวมมือในดานกฎระเบียบและเทคนิคเพือ่ ขจัดปญหาการกีดกัน การคาตอกัน 5. กลุมประเทศ EU และ ASEAN ตองปรับปรุง ใหมีความสะดวกในการทำการคาและการลงทุนภายใตโครงการ EU-ASEAN Trade and Investment Work Programs และ 6.

EU จะใหความชวยเหลือในดานการสรางความเขาใจในกฎระเบียบ การดำเนินธุรกิจของ EU เพื่อใหธุรกิจของ ASEAN สามารถเขาถึง ตลาด EU ไดงา ยขึน้ เรือ่ งเหลานีจ้ ะตองมีการติดตามผลในการประชุม ในปหนาที่ประเทศบรูไน ที่ผมเลามาทั้งหมดนี้มีจุดประสงคใหพวกเราทราบวาความ เปน AEC นั้นไมใชครอบคลุมพื้นที่แคสิบประเทศ ที่มีประชากร 600 ลานคนหรือมีรายไดประชาชาติรวมกัน 1.8 ลานลานเหรียญสหรัฐ ซึ่งเปนอันดับ 9 ของโลกเทานั้น แตตองการใหทราบวา การเดินทาง ไปสูเ ปาหมายของการพัฒนาทีม่ น่ั คง ยัง่ ยืนและมีความสุขนัน้ พวกเรา ตองเตรียมตัวดังนี้ 1. ตองเขาใจและรับทราบวาประเทศไทยไดกาว เขาไปสูวงจรการรวมตัวกับกลุมประเทศตางๆ อยางเปนระบบแลว นักธุรกิจ ภาคประชาชนหรือเอ็นจีโอ ราชการและนักการเมือง ตอง รีบศึกษาเรื่อง AEC อยางถองแท 2. ปรับปรุงความรูภาษาอังกฤษ ใหใชงานได หากเพิ่มภาษาในอาเซียน เชน เวียดนาม หรือ บาฮาซา ไดอีกหนึ่งภาษาก็จะเปนประโยชนมากขึ้น 3. การแขงขันไมใชสิ่ง เลวรายแตเปนเครือ่ งมือในการพัฒนาในทุกดาน การแขงขันในกรอบ ที่ไดตกลงกันจะเปนวิธีที่ดีที่สุดเมื่อเทียบกับการแขงขันที่ไมมีกรอบ หรือเปรียบไดกับการตอยมวยสากลกับมวยวัด ความสามารถในเชิง การแขงขันจะตองเกิดขึ้นในทุกภาคสวนของสังคมไทย 4. กรอบการ 203 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

คาเสรีไมไดกำหนดใหผบู ริโภคตองดำเนินการอยางไร ดังนัน้ ผมเสนอ วาตองสรางศักยภาพการแขงขันของประเทศใหแกรงโดยผานการ บริโภคของคนในประเทศ การใหความรูในการบริโภคอยางยั่งยืน มีสติ ตามกำลังทรัพย ปลอดภัยจากโรค และตามมาตรฐานตอง เกิดขึ้นกับคนไทยทุกคน AEC เปนเพียงบททดลองที่หนึ่งเทานั้น

รู้งี้ 204

ทุกกรมคือกรมเจรจาฯ พฤษภาคม 2555

ก็ไมมที างจะทราบไดวา ระบบเศรษฐกิจอะไรทีจ่ ะถูกพัฒนา ขึน้ มาใชกนั อีกเพือ่ ใหเหมาะสมกับภาวะทีเ่ ปลีย่ นแปลงอยูใ นขณะนี้ เปนปสุดทายแลวที่ประธานาธิบดีโอบามาจะทำหนาที่ ครบวาระ 4 ป ในชวงที่ทานไดรับเลือกใหเขามาบริหารประเทศ นั้น ภาวะเศรษฐกิจสหรัฐกำลังอยูในชวงวิกฤตหนัก เนื่องจาก ฟองสบูแตก หรือเรียกวา Hamburger Crisis ประธานาธิบดี ใชคำวา “เปลี่ยน” (Change) ในการหาเสียงจนไดรับคะแนน เสียงอยางทวมทน สามปกวาทีผ่ า นมาไดพสิ จู นแลววาสภาพเศรษฐกิจ ของสหรัฐไมไดดีขึ้นอยางที่คาดไว แตก็ไมเลวลงไปจากเดิม ผม คาดวาประธานาธิบดีโอบามาจะไดรับเลือกตั้งเปนสมัยที่สอง ดวยเหตุผลที่วา คูแขงที่เห็นอยูในขณะนี้ไมไดแสดงแนวคิดอะไร ใหมๆ ที่พอจะโดนใจคนอเมริกันไดเลย สภาพเศรษฐกิจของยุโรป ก็มีสภาพคลายกับสหรัฐแตที่แยกวาก็คืออียูนั้นประกอบดวย 27 ประเทศซึ่งมีอธิปไตยของตนเอง นั่นก็หมายความวาการจะใช นโยบายรวมชิ้นเดียวกันนั้นจะลำบากเปนอยางยิ่ง เชนตัวอยาง ของกรีซที่กำลังเกิดขึ้น ผมสรุปวาความผิดพลาดทางเศรษฐกิจของกลุมประเทศ ทั้งสองเกิดจากสาเหตุเดียวคือ การบริโภคเกินขนาดของคนใน ประเทศ ซึ่งเปนผลจากโลกาภิวัตนอุปทานอยางแทจริง วิธีแกไข ก็คงจะตองทำใหเกิดโลกาภิวตั นอปุ สงคใหได การสรางอุปสงคทด่ี ี 205 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

คงตองเปนการบานใหทุกประเทศนำไปคิดตอ ประเทศไทยก็จะ ตองมีคนคิดเชนกัน ใครคิดไดก็ขอใหบอกดวย จะไดนำไปปฏิบัติ ใหเกิดภูมิคุมกันไมใหเศรษฐกิจลมสลายอีกครั้ง ที่นาศึกษาเปน อยางยิ่งคือทั้งสหรัฐและสหภาพยุโรปยังเดินหนาเจรจาขอตกลง การคาเพิม่ กับหลายประเทศ โดยเฉพาะกับกลุม ประเทศในอาเซียน เชน สิงคโปร เวียดนาม บรูไน มาเลเซีย ซึ่งหมายความวาการ เปดเสรีทางการคายังเปนยุทธศาสตรในการจัดการระบบเศรษฐกิจ ทีส่ ำคัญตอไป ใครจะคิดอยางไรก็เปนสิทธิสว นบุคคลแตผมเชือ่ วา ขอตกลงการคาเสรีเปนเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจที่เรา ตองนำไปใชใหเกิดผลอยางแทจริง ปลายป ค.ศ. 2001 ประเทศสมาชิก WTO ไดมีขอตกลง รวมกันที่เรียกวา Doha Development Agenda (DDA) ซึ่ง ระบุวาใหประเทศตางๆ ลดภาษีใหสินคาและบริการสิ่งแวดลอม (Environmental Goods and Services) เพื่อเปดโอกาสใหมี การพัฒนาการผลิตเพื่อความยั่งยืนของสิ่งแวดลอม แตเปาหมาย นี้ก็ยังไมสามารถบรรลุผลจนถึงบัดนี้ ผมสรุปไดวาสาเหตุเกิดจาก สิ่งตอไปนี้คือ ขอ 1 ประเทศสมาชิกไมเห็นความสำคัญของ ขอตกลงนี้ ขอ 2 โจทยนี้ยากเกินกวาที่จะตอบไดงายๆ เชน สินคาและบริการอะไรทีจ่ ะเขาขายการลดภาษี ผมมีความเห็นวา การกำหนดคำจำกัดความนี้ไมสามารถทำไดเพียงแคตัวสินคา เทานัน้ แตตอ งพิจารณาขบวนการผลิตของสินคานัน้ ๆ ประกอบกัน ดวย ขณะทีส่ มาชิกทัง้ หลายยังตกลงกันไมไดอยูน น้ั ก็ไดมกี าร เจรจาเรือ่ งการลดภาวะโลกรอนแทรกขึน้ มา ภายใตสหประชาชาติ รู้งี้ 206

ที่เรียกวา United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) ตัง้ แตป ค.ศ. 1992 ซึง่ มีเปาหมาย ลดกาซเรือนกระจก โดยกำหนดตัวเลขของปฐานและเปอรเซ็นต ที่จะตองลดเปนการทั่วไป แมขณะนี้ยังไมมีขอตกลงรวมกัน แต ประเทศพัฒนาแลวบางประเทศก็เริม่ ออกกฎระเบียบใชบงั คับแลว สิ่งที่ประเทศไทยตองดำเนินการดวนก็คือ จัดตั้งทีมเจรจาที่เขาใจ เศรษฐกิจ การคา และการลงทุน เพราะผมมีความเห็นวา UNFCCC เปนการเจรจาขอตกลงการคาฉบับใหมที่สวนทางกับ ขอตกลงการคาเสรี เพราะโทษของการปฏิบัติไมไดก็คือสินคา สงออกจะถูกเก็บภาษีนำเขา การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสรางของ ระบบการผลิตของไทยจะตองเกิดขึ้นอยางรวดเร็วเพื่อรองรับกับ ขอตกลง “แฝด” ที่กำลังเกิดขึ้น ขอตกลง UNFCCC จะเปน ขอตกลงในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศเชนกัน เมือ่ นำทัง้ สอง ขอตกลงมาตอกัน เราก็จะเห็นสิง่ ตอไปนี้ ขอ 1 ตนทุนสินคายังตอง มีการพัฒนาใหแขงขันในตลาดโลกอยางตอเนือ่ ง ขอ 2 เทคโนโลยี การผลิตตองมีความสามารถที่จะผลิตสินคาที่ทำลายทรัพยากร ธรรมชาตินอยที่สุดและขณะเดียวกันก็ปลอยกาซเรือนกระจก นอยที่สุดเชนกัน ขอ 3 การผลิตสินคาตองเชื่อมโยงหวงโซการ ผลิตทั้งระบบเพื่อใหไดเปาหมายของขอ 1 และ 2 ขอ 4 กฎหมาย และระเบียบจะตองไดรับการแกไขใหสอดคลองเพื่อสงเสริม โครงสรางการผลิตยุคใหม และขอ 5 ภายใตบริบทนี้บริษัทใหญ หรือเล็กไมสำคัญเทากับประสิทธิภาพในการปรับตัว สิง่ ทีส่ ำคัญคือสิง่ แวดลอมไมใชประเด็นสุดทายทีม่ อี ทิ ธิพล ตอระบบการผลิต แตยงั มีประเด็นทางสังคมดานอืน่ ๆ ทีจ่ ะเกิดขึน้ 207 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

อยางมีนัยสำคัญอีก เชน แรงงาน ทรัพยสินทางปญญา การ ฟอกเงิน การกอการราย เปนตน ซึ่งผมเห็นวา มิติทางการคา ใหมๆ ที่ทาทายเหลานี้เปนโอกาสของเราที่จะใชเปนเครื่องมือใน การพัฒนาประเทศตอไป การดำเนินการใหไดผลสำเร็จนั้น จะ ตองรวมมือกันระหวางเอกชน และรัฐ กรมแรกที่สำคัญคือ กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ เพราะเปนหนาดานในการเจรจาขอตกลง ดังนั้นกรมเจรจาฯ จึง ตองสรางบทบาทของตนใหสอดคลองกับหนาที่ดังนี้ ขอ 1 ตอง สามารถคาดการณลว งหนาถึงแนวโนมเศรษฐกิจโลกไดอยางนอย 10 ป ขอ 2 ตองสามารถอธิบายสิ่งที่ตนคาดการณใหสังคมเขาใจ ได ขอ 3 ตองสามารถสรางความนาเชื่อถือ (Credit) ใหกับ ตนเองได ขอ 4 ผลการเจรจายอมไมเปนไปตามที่ตองการได ทุกเรื่อง กรมเจรจาฯ ตองสามารถอธิบายใหกลุมคนที่ขัดแยงกัน ในผลประโยชนเขาใจได ขอ 5 กรมเจรจาฯ ตองสามารถติดตาม ผลการเจรจาใหเกิดขึ้นไดจริงคือทำใหกรมอื่นๆ ที่ตองดำเนินการ ตามขอตกลงไดลงมือปฏิบัติจริง เชน การแกกฎหมาย เปนตน ผมเชื่อวากรมเจรจาฯ มีจุดออนมาก เนื่องจากมีอำนาจจำกัด ดังนั้น กรมฯ จึงตองสรางพันธมิตรกับภาคธุรกิจและหนวยงาน อื่นๆ ที่จะชวยในการ “สงมอบ” สินคาตามขอตกลง ทัง้ หมดนีย้ งั ไมรวมถึงการทีก่ รมเจรจาฯ จะตองสรางและ รักษาคนเกงๆ ไวใหได เพราะหากไมมีคนแลว สิ่งที่กลาวมา ทั้งหมดก็คือความฝนเทานั้นเอง

รู้งี้ 208

รอวิพฤษภาคม กฤติ2555 กอน ในชวงนี้เราคงตองพูดถึงพมากันใหมาก โดยเฉพาะอยางยิ่ง พมาเปนสมาชิกหนึ่งใน ASEAN หัวขอยอดฮิตก็คือการเขาไปหา โอกาสการคาและการลงทุนหลังจากพมาเริ่มการพัฒนาระบอบการ ปกครอง แตขณะเดียวกันก็มเี สียงเตือนจากนักวิชาการหลายทานวา ไมควรจะรีบรอนเพราะการเปลีย่ นแปลงเพิง่ เริม่ ตนเทานัน้ จึงมีความ ไมแนนอนอยูสูง ดังนั้นนักธุรกิจควรจะตองถือหลักคอยเปนคอยไป จะดีกวา ตองขอบคุณทานที่ออกมาเตือนแตก็คงหยุดกระแส “พมา ฟเวอร” ไมไดอยูดี วันนี้จึงขอเสนอขอมูลเพิ่มเติมดังนี้ EBAs ยอมาจาก Everything But Arms ซึ่งมีความหมาย วาประเทศพัฒนานอยทีส่ ดุ ซึง่ มีอยูท ง้ั หมด 48 ประเทศและสวนใหญ เปนประเทศในทวีปอัฟริกา เชน ทานซาเนีย เซเนกัลและในทวีปอื่น เชน โคลัมเบีย เนปาล บังคลาเทศ แตที่นาสนใจที่สุดคือในกลุม ประเทศอาเซียนมีอยูส ามประเทศซึง่ ประกอบดวย กัมพูชา ลาว และ พมา (แมวา ขณะนีพ้ มาจะยังไมไดรบั สิทธินค้ี นื เพราะปญหาเรือ่ งแรงงาน แตก็คาดวาจะไดคืนในไมชานี้) จะไดรับสิทธิพิเศษคือ ไมมีโควตา และภาษีศุลกากรในการสงสินคาทุกชนิดเขาไปยังกลุมประเทศใน สหภาพยุโรป ยกเวน ขาว น้ำตาล และกลวย ในบางชวงเวลาที่ กำหนดไว การใหสทิ ธิพเิ ศษนีเ้ ริม่ ตัง้ แต 1 กุมภาพันธ 2001 เปนตนไป โดยยังไมมีเวลาสิ้นสุด ผมเขาใจวาสิทธิพิเศษทางภาษีที่กลาวนี้เปน สาเหตุหลักทีเ่ ปนพลังขับเคลือ่ นใหมกี ารลงทุนในประเทศเหลานีแ้ ละ จะมีเพิ่มขึ้นเมื่อบรรยากาศทางการเมืองในพมาดีขึ้น ขาวลาสุดคือ 209 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

กลุมประเทศในสหภาพยุโรปไดยกเลิกคว่ำบาทเปนเวลาหนึ่งป หลังการเลือกตั้งซอมในวันที่ 1 เมษายนที่ผานมา จึงไมตองสงสัย เลยวาทำไมพมาจึงเปนประเทศเนื้อหอม คาดวาในอีกไมเกินหาป การลงทุนในโครงสรางพื้นฐาน เชน ถนน รถไฟ สนามบิน และ ตึกระฟาก็จะเกิดขึ้นพรอมๆกับการยายฐานการผลิตสินคาที่เหมาะ กับแรงงานจำนวนมากและคาจางที่ยังต่ำ ภายในอีก 5 ปจากนี้ไป ประเทศพมาก็จะสงออกสินคาเหมือนทีไ่ ทยเคยผลิตไปยังกลุม ประเทศ ลูกคาเดียวกับไทยแตจะแขงขันไดดกี วาเพราะสิทธิของ EBAs ดังกลาว คาแรงขั้นต่ำที่เพิ่มขึ้น 300 บาทตอวันไมใชปญหาหลักในการกดดัน ใหเกิดการยายฐานการผลิตจากไทย แตเปนแรงกดดัน “เพิ่ม” ที่ให มีการเคลื่อนยายฐานการผลิตเร็วขึ้น หาปขางหนาจึงเปนหาปอันตรายที่ผูบริหารประเทศไทย จะตองกลาตัดสินใจดำเนินการอยางเปนรูปธรรมวาจะกำหนด ยุทธศาสตรรายสินคา บริการ และการลงทุนอยางไร การรอให ปญหาถึงขั้นวิกฤติแลวจึงแกไขดังเชนที่ผานมานั้น จะตองไมเกิดขึ้น อีกเพราะนักลงทุนไทยจะตองดิ้นรนเพื่อความอยูรอดและผลกำไร ภาระจึงตกแกผบู ริหารประเทศทีจ่ ะตองแสดงความสามารถ แตวนั นี้ ก็ยังไมเห็นวาจะทำอะไรเปนชิ้นเปนอัน นักการเมืองจะตองเรงออก กฎหมายทีเ่ กีย่ วของกับขอตกลงในอาเซียนเพือ่ เปนฐานในการพัฒนา เชน มาตรการการอุดหนุนสินคาเกษตรทีจ่ ะตองปรับใหเกิดการแขงขัน ที่ดีขึ้นซึ่งไมใชแคจำนำราคาอยางเดียว กฎหมายที่เกี่ยวกับการเรง ใหเกิดโครงการ “National Single Window” ที่เชื่อมโยงขอมูล ระหวางหนวยงานรัฐเพือ่ ใหเกิดความสะดวกในการสงออกสินคาไทย เปนตน ขอใหสละสิทธิอำนาจที่เคยมีอยูในแตละหนวยงานเพื่อเปด รู้งี้ 210

มิติใหมของการแขงขัน เพราะหากแตละหนวยงานของรัฐยังยึดติด อยูกับอำนาจแลวประเทศไทยก็คงตองเกิดวิกฤติ และการแกปญหา เมื่อวิกฤตินั้นไมใชวิถีของคนเกงอยางแนนอน

211 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

นักการเมือมิถุนง...เธออยู ไ  หน? ายน 2555 คงไมมใี ครปฏิเสธวาเศรษฐกิจและการเมืองจะตองสนับสนุน กันและกันและเดินคูกันไป สิงคโปรพัฒนาเศรษฐกิจไปไดดีและ อยางตอเนื่องนั้นก็ดวยสถาบันทั้งสองดังกลาวแข็งแรงและไม ขัดแยงกัน ความจริงก็เปนตัวอยางที่ไมนาจะเลียนแบบยากนัก หากมีใครสักคนสามารถสรางความเขาใจใหคนในประเทศเขาใจ วาประเทศกำลังจะเดินไปทางไหน? อาทิตยทผ่ี า นมาไดมกี ารประชุม ประจำปขององคกรเอกชนไทย ซึ่งประกอบดวย หอการคาไทย สภาอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย และสมาคมธนาคารไทย หรือ คณะกรรมการรวม (กกร.) กับองคกรเอกชนของญี่ปุน(Nippon Keidanren) ขอเสนอโดยสรุปของทัง้ สองฝายคือใหมกี ารเพิม่ การ เปดตลาดสินคา บริการและการลงทุนภายใตขอ ตกลงการคาฉบับ ปจจุบนั ใหมากขึน้ และทีส่ ำคัญกวานัน้ คือจะมีการจัดตัง้ คณะทำงาน ติดตามการใชประโยชนของขอตกลงนี้ ซึ่งเปนมิติใหมของกรอบ ขอตกลงการคาที่ไทยไดทำไวกับทุกประเทศ การมีคณะทำงาน จะชวยใหการใชประโยชนจากขอตกลงความรวมมือระหวางสอง ฝายเปนไปอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น เชน ขอตกลงความ รวมมือทางวิทยาศาสตร พลังงาน เกษตร สิ่งทอและเสื้อผา เปนตน โดยแทจริงแลว ขอตกลงเหลานี้มีความสำคัญกวาการ ลดภาษีสินคา เนื่องจากเปนความรวมมือในการพัฒนาศักยภาพ การแขงขันอยางยั่งยืน หวังวาผลการประชุมของภาคเอกชนสอง รู้งี้ 212

ฝายในครัง้ นีจ้ ะกอใหเกิดแรงผลักดันใหรฐั บาลเดินหนาอยางรวดเร็ว เพราะเราไดเสียโอกาสเปนอยางมากในชวง 5 ปที่ผานมา สวน ในระดับโลกนั้น ทุกประเทศก็ยังมีปญหาวาการเจรจาการคาโลก รอบโดฮายังคงไมคืบหนา อุปสรรคที่ทำใหเกิดความลาชานั้นเปน เพราะปญหาการตัดสินใจของนักการเมือง ปญหาอยูที่วานัก การเมืองจะตัดสินเรื่องนี้ภายใตเงื่อนไขอะไร? เชน เงื่อนไขการ ใชประโยชนเพือ่ พัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ หรือเพือ่ ไมใหกระทบ กับคะแนนเสียงเลือกตั้งของตน? หากเปนเงื่อนไขแรกแลว เราก็ จะไดเห็นยุทธศาสตรการพัฒนาเศรษฐกิจ แตหากเปนเงื่อนไข หลังแลว เราก็จะไดเห็นความยืดเยื้อของการเจรจาดังที่เปนอยูใน ขณะนี้ ประเทศไทยจะเลือกทางออกไหนก็ไมสำคัญเทากับวา โจทยการพัฒนาประเทศนั้นไดปรากฏตัวขึ้นอยางชัดเจน การ ตัดสินใจโดยไมตองรอผลสำเร็จของโดฮาก็นาจะเกิดขึ้นไดแลว ผมไมเชื่อวาประเทศสมาชิกของ WTO นั้นรอใหมีขอตกลงกัน กอนทีจ่ ะกำหนดยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศ ดังนัน้ ใครมีหนาที่ ตัดสินใจก็คงตองรีบดำเนินการดวน เพราะศักยภาพการแขงขัน เกิดจากการรวมพลังสองฝายคือการเมืองและธุรกิจดังกลาวขางตน อาทิตยนี้เราไดตอนรับผูอำนวยการองคการการคาโลกซึ่งมารวม ประชุม World Economic Forum ทานไดใหความเห็นหลาย เรื่องที่นาสนใจ โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับเรื่องความมั่นคงอาหารวา ปญหาสำคัญอยูที่ยังไมมีหลักเกณฑในการกำหนดไมใหประเทศ สงออกอาหารใชมาตรการ “หามสงออก” (Export Restriction) อาหาร โดยใหเหตุผลวาประเทศนำเขาอาหารมีมาตรการการนำเขา 213 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

คอนขางมาก จึงนาจะตองมีมาตรการเกีย่ วของกับการสงออกดวย ใครจะเห็นดวยกับทานหรือไมนั้นไมใชเปนเรื่องสำคัญเทากับที่วา ปญหานี้เปนปญหาการเมืองมากกวาเศรษฐกิจเพราะหากเรา พิเคราะหในแนวเศรษฐกิจแลวจะเห็นวา วิธีการแกปญหานี้ตอง เริ่มที่การจัดการเรื่องมาตรการการนำเขา เพราะเปนอุปสรรค ตอการสงออก หรือหากการสงออกไมมอี ปุ สรรคจากประเทศนำเขา แลวปญหาการขาดแคลนอาหารก็จะหมดไปเชนเดียวกับการ สงออกน้ำมัน ซึ่งไมมีปญหาการนำเขาจึงไมมีใครเรียกรองใหแก ปญหาความไมมั่นคงน้ำมัน โดยการหามประเทศสงออกกำหนด มาตรการ “หามการสงออก” การประชุม World Economic Forum ในไทยปลาย พฤษภาคมนีเ้ ปนทีน่ า จับตามองเปนอยางยิง่ การประชุมนีไ้ มเกีย่ ว กับขอตกลงใดๆแตก็ครอบคลุมปญหาคลายๆกัน เชน เรื่องการ เงิน โครงสรางพื้นฐานและสถาบัน การขนสง เกษตร โลกรอน เปนตน ขอมูลจากการประชุมนี้จะมีผลตอเศรษฐกิจไทยไมมาก ก็นอย การเตรียมการเพื่อเผชิญกับปญหาทางเศรษฐกิจและการ แขงขันจะตองเริม่ ทีค่ วามเขาใจทีต่ รงกันระหวางฝายการเมืองและ เศรษฐกิจ สองสถาบันนี้เปนฝาแฝดกัน ความสามารถที่แตกตาง กันจึงเปนเรื่องที่นาเปนหวงเปนอยางยิ่ง ความสำเร็จไมใชเกิด จากความสามารถในการจัดการประชุมที่ดีและสวยงามแตอยูที่ การใชประโยชนจากผลของการประชุมตางหาก

รู้งี้ 214

You’ll Be Left Alone กรกฎาคม 2555 คำถามทีน่ า จะไดคำตอบงายๆ คือ “เวลาทานจะตัดสินใจไป ทองเที่ยวตางประเทศนั้น ทานคิดวาปจจัยอะไรที่สำคัญที่สุด” การ แขงขันดานธุรกิจทองเทีย่ วยอมเหมือนกับการสงสินคาไปตางประเทศ กุญแจสำคัญคือ ผลิตใหไดมาตรฐานนำเขา เชน ความปลอดภัยตอ มนุษย สัตว พืช สิ่งแวดลอม และสินคาเหมาะสมกับกลุมผูบริโภค เปาหมาย บางประเทศทีไ่ มนยิ มสงเสริมการทองเทีย่ วเพราะมีรายได จากทางอื่นเพียงพอแลว หรือกลัววานักทองเที่ยวที่เขาประเทศจะ หลบหนีและสรางปญหาสังคมในภายหลัง ประเทศญี่ปุนเปนหนึ่งใน กลุมประเทศดังกลาว แตเมื่อเศรษฐกิจมีปญหามาหลายปเราจึงได เห็นวาประเทศนีก้ ำลังเปดประเทศตอนรับนักทองเทีย่ วเพือ่ เพิม่ รายได ทดแทนจำนวนที่ขาดหายไป ดวยคาของเงินเยนที่สูงมากในขณะนี้ ผมจึงไมแนใจวาจะมีนักทองเที่ยวเขาประเทศเทาไร ดังนั้นภารกิจนี้ จึงไมใชงายๆของสมาพันธธุรกิจญี่ปุน (Nippon Keidanren) ที่จะ ตองทำหนาทีส่ ง เสริมการทองเทีย่ วญีป่ นุ เปนครัง้ แรกในประวัตศิ าสตร ประเทศไทยมีกระทรวงการทองเทีย่ วและกีฬาทำหนาทีเ่ พิม่ จำนวนนักทองเทีย่ ว ซึง่ ทำงานไดผลดีระดับหนึง่ แตกำลังจะมีปญ  หา เพราะหัวใจสำคัญทีน่ กั ทองเทีย่ วคำนึงถึงเปนอันดับแรกคือ ความปลอดภัย ในชีวิตและทรัพยสิน ปญหาที่เกิดขึ้นที่ภูเก็ตกับแหมมออสเตรเลีย จึงตองไดรบั การแกไขอยางถาวร ผมจึงเสนอใหผปู ระกอบการทองเทีย่ ว ที่ภูเก็ตลงทุนในเรื่องนี้เองเพราะคุมทุนอยางแนนอนเมื่อเทียบกับ 215 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

การลงทุนไปแลวจำนวนมหาศาล เมื่อไมนานมานี้ผมไดรับการยืนยันจากรองผูแทนการคา สหรัฐ (US Trade Representative) วาประเทศสิงคโปรกำลังเจรจา เปดตลาดสินคาเกษตรและอาหารกับสหรัฐภายใตกรอบการคา Trans Pacific Partnership หรือ TPP สิ่งที่กำลังเกิดขึ้นคือ ประเทศในอาเซียนเกือบทัง้ หมดรวมทัง้ ไทย อาจจะตองสงออกสินคา กลุมดังกลาวผานสิงคโปรไปยังตลาดสหรัฐอีกครั้งดังที่เกิดขึ้นในอดีต หลายสิบปที่ผานมาดวยเหตุผลของความแตกตางของภาษีนำเขา สหรัฐที่สิงคโปรจะไดรับเปนพิเศษภายใตกรอบอาเซียนหรือ AEC ประเทศไทยคงจะยังไมมีการเจรจาในกรอบนี้ในเร็ววันเนื่องจาก ปญหาของความเห็นที่แตกตางกันมาก ดังนั้นทางออกที่จะเกิดขึ้นก็ คือ 1) เตรียมตัวขายสินคาเกษตรและอาหารผานสิงคโปรตอไปหรือ 2) คนที่เห็นไมตรงกันตองหาทางประนีประนอมและเดินหนาเจรจา ขอตกลงการคา TPP ใหเกิดผลประโยชนกับประเทศมากที่สุด นอกจากนี้ คงไมมใี ครปฏิเสธไดวา ขณะนีโ้ ลกกำลังเปลีย่ นแปลง เนื่องจากเศรษฐกิจของสหรัฐและยุโรปออนกำลังลง แตจีน อินเดีย และ ASEAN จะเปนพื้นที่การเติบโตทางเศรษฐกิจขึ้นมาแทน โลก ใบนี้อาจจะไมมีอำนาจเดี่ยว (Single Power) อีกตอไป ประเทศ จีนจะ “แกกอนรวย” บราซิล รัสเซีย อินเดีย และอัฟริกาใต ก็ ยังเปนไดแคกลุมเศรษฐกิจใหม (Emerging Economies) โลกใบนี้ จะไมมีขั้วและกลุมอีกตอไป แตจะตองประสานประโยชนกันผาน สถาบันและขอตกลงตางๆ เชน WTO IMF World Bank ขอตกลง ทางการคาและสิ่งแวดลอมที่มีอยูอยางมากมายและเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โลกใบนี้กำลังจะมีชองวางผูนำ (Leadership Vacuum) อยางที่ รู้งี้ 216

ไมปรากฏมากอน ไมวา ทานจะเห็นดวยกับแนวโนมนีห้ รือไมกต็ าม จากสภาพที่เห็นอยูในหลายเรื่องขางตน ผมจึงขอเสนอเพื่อ ความไมประมาทวา ภาคธุรกิจจะตองเปนผูนำในการปรับเปลี่ยนให ทันกับความเปลี่ยนแปลงเพราะเปนสวนของสังคมที่ยืดหยุนที่สุด การแกปญหาที่ภูเก็ตจะเปนเครื่องพิสูจนวาเราจะทำไดจริงหรือไม หากทำไมไดแลวผมก็เชือ่ วาการผจญภัยและฟนฝาอุปสรรคเพือ่ ชัยชนะ ภายใตกรอบ AEC ก็คงจะยาก ตัวอยาง Keidanren และสิงคโปร ที่ไดยกไวขางตนนาจะเปนบทเรียนใหทุกคนไดไมมากก็นอย

217 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

หนึ่งเสาหลั ก สองเสาหั ก ? กรกฎาคม 2555 ชวงที่ผานมามีขาวที่นาสนใจและสามารถนำไปใชเปน ประโยชนได ขาวทีห่ นึง่ คือ ประเทศในอาเซียนตกลงกันวาจะไมลด ภาษีนำเขาบุหรี่ ขาวทีส่ องคือ ประเทศในกลุม อาเซียนไมสามารถ ออกแถลงการณรวมหลังจากประชุมระดับรัฐมนตรีตางประเทศ ที่กัมพูชาในสัปดาหที่ผานมา ซึ่งเปนครั้งแรกในประวัติศาสตร อาเซียน ทานจะคิดอยางไรเกี่ยวกับขาวทั้งสองก็เปนเรื่องสิทธิ สวนบุคคล แตสำหรับผมนั้นมีความเห็นวาสองเสาหลักที่จะพา เราไปสูการรวมตัวใหเปน ASEAN Community ซึ่งเรียกวา เสา สังคม-วัฒนธรรม และ ความมั่นคง-การเมืองนั้น กำลังจะสราง ปญหาใหกับเสาเศรษฐกิจ สิ่งที่นาหวงคือ สามเสานี้กำลังเดินไป ในทิศทางเดียวกันหรือไม? ผมยืนยันวาการไมลดภาษีนำเขาบุหรี่ นั้น ไมไดมีอิทธิพลเพียงพอใหลดการสูบบุหรี่ได เพราะหากเปน เชนนั้นจริงแลวเราก็นาจะสนับสนุนใหเพิ่มภาษีดวยซ้ำไป และที่ นาแปลกใจมากขึ้นไปอีกก็คือ มีหมอคนหนึ่งใหสัมภาษณวาเรา ควรมีขอ หามบริษทั ขายสุราทำกิจกรรม CSR (Corporate Social Responsibility) เพราะกลัววาบริษัทเหลานี้มีวาระซอนเรนใน การแอบขายเหลาดวย การมุง เปาแตการออกกฎเพราะเชือ่ วาเปน เครื่องมือสุดทายที่จะนำไปสูความสำเร็จนั้นเปนไดแคความหวัง แตการจะดำเนินการใหสำเร็จนั้นตองมีกระบวนการบังคับใชที่มี ประสิทธิภาพพรอมๆ กับการใหความรูและสงเสริมใหผูบริโภคมี รู้งี้ 218

คุณภาพเพิ่มขึ้น ความลมเหลวของการประชุม ASEAN ชี้ใหเห็น ถึงผลประโยชนของประเทศมีความสำคัญกวาความสมัครสมาน (Solidarity) ของกลุม ที่ผมเขียนมาทั้งหมดนี้มีจุดประสงคเพื่อให เห็นวาอีกสองเสานัน้ มีความสำคัญสูงพอๆกับเสาเศรษฐกิจ ดังนัน้ ผูท เ่ี กีย่ วของกับการเจรจาของทัง้ สองเสาจะตองมีประสิทธิภาพสูง เพือ่ เสริมภาคเศรษฐกิจ แตเทาทีเ่ ห็นไดในขณะนีก้ ค็ อื ทัง้ สามเสา นั้นตางคนตางเดิน ซึ่งอาจทำใหบาน ASEAN ลมไปกอนที่จะ สรางเสร็จ โดยสรุปก็คือคนทั้งสี่กลุมในประเทศ ซึ่งประกอบดวย 1) เศรษฐกิจ 2) สังคม 3) ขาราชการ และ 4) นักการเมือง จะ ตองเขาใจปรัชญาของ ASEAN เทากันและเดินไปสูความสำเร็จ อยางราบรื่นและรวดเร็วพรอมๆ กัน การกลาวหาภาคเศรษฐกิจ วาไดประโยชนฝายเดียวนั้นก็ควรหมดไปไดแลว ผมถูกตอวาจากผูแทนการคาสหรัฐวา ไทยเลือกเจรจา ขอตกลงการคาเสรีกับสหภาพยุโรป(อียู) แตยังไมมีสัญญาณวา จะเจรจากับสหรัฐ ประเด็นที่สหรัฐแปลกใจมากกวานั้นคือการ ตัดสินใจของรัฐบาลไทยที่รวดเร็วเกินคาด ซึ่งอันที่จริงแลวไมนา จะแปลกใจวาการตัดสินใจของไทยครัง้ นีต้ ง้ั อยูบ นเหตุการณวกิ ฤต จากการสงออกสินคาที่ลดลงตอเนื่องในปนี้ และที่สำคัญคือกำลัง มีสัญญาณวาไทยจะถูกอียูตัดภาษีพิเศษที่เรียกวา Generalized System of Preferences (GSP) ซึง่ ประเทศพัฒนาใหกบั ประเทศ กำลังพัฒนาและดอยพัฒนาดวยจุดประสงคเพื่อสงเสริมใหเกิด การสงออกสินคาเพิ่มขึ้นเพื่อเปนการสรางรายได แตสิทธินี้จะถูก ตัดหรือลดลงหากเปาหมายไดบรรลุแลว เชน รายไดประชาชาติ ของประเทศผูรับสิทธิเพิ่มขึ้นสูงเกินเสนที่กำหนดไว การถูกตัด 219 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

สิทธินี้เปนผลใหสินคาไทยไมสามารถแขงขันกับประเทศอื่นที่ ยังคงไดรับสิทธิฯ วิธีแกไขคือการจัดใหมีขอตกลงการคา (FTA) กับอียู เพื่อจะไดเจรจาใหคงสิทธิไวซึ่งหากทำไดก็จะไดสิทธิเปน การถาวรตอไป ผมไมอยากเห็นการตัดสินใจเจรจาขอตกลงการคาเสรีที่ เรียกวา Trans-Pacific Partnership (TPP) กับสหรัฐเกิดจาก เหตุวิกฤตเหมือนกับที่เกิดขึ้นกับอียู เพราะจะเปนการย้ำวาเสา การเมืองและสังคมของเรายังมีปญหา ดังนั้นเพื่อเปนการเพิ่ม ประสิ ท ธิ ภ าพของทั ้ ง สามเสาผมจึ ง เสนอให ม ี ก ารสร า งกลไก แลกเปลีย่ นความเห็นกันและกันอยางสม่ำเสมอ เพือ่ ปรับสิง่ ทีเ่ ห็น ตางกันใหสามารถนำประเทศไทยไปสูความสำเร็จและเปนสุข อยางยัง่ ยืนเพราะการรวมกลุม อยางแข็งแรงและเปนสุขใน ASEAN นัน้ ทัง้ สามเสาของประเทศไทยตองไมขดั กันเองจนออนแอกันไปหมด

รู้งี้ 220

ฆาตัวตายดกันวยายนยป2555นคอรรัปชั่น ผมมีประสบการณเรื่องการตอสูกับการเรียกเก็บคาลงนาม ในหนังสืออนุญาตใหดำเนินธุรกิจบางเรื่อง ซึ่งการตอสูดำเนินไปถึง ระดับผูบริหารสูงสุดของประเทศ แมจะตอตานไดผลสำเร็จแตก็คง ยังไมชนะเด็ดขาด ผลที่ไดคือเสี่ยงตอการสรางศัตรูกับนักการเมือง บางคน และมีสิทธิ์ตกงาน พรอมกับประณามฟรีๆ แตผมก็จะ ยืนหยัดตอไป เรื่องการตอตานคอรรัปชั่นจึงเปนเรื่องยากเนื่องจาก มันไดฝงลึกเขาไปในเนื้อสังคมไทยจนกลายเปนสวนหนึ่งของวิถีการ ดำเนินชีวิตประจำวันไปแลว การตอตานใหไดผลนั้นจะตองรวมตัว กันเปนกลุม การดำเนินการตามลำพังจะขาดพลังและเสี่ยงเกินไปที่ จะถูกกลั่นแกลงมากมาย เชน กรณีตรวจบัญชีบริษัท คอรรัปชั่นคือการสรางความเหลื่อมล้ำในสังคม คนสุจริต จะเสียเปรียบคนทีใ่ หสนิ บน การสรางนวัตกรรมการโกงจึงเกิดขึน้ แทนที่ การสรางนวัตกรรมการผลิต หากปลอยเรื่องนี้ใหผานไปโดยไมมีการ แกไขแลวความเหลื่อมล้ำจะกวางขึ้นเรื่อยๆ เมื่อไดฟงขอมูลจากผล สำรวจวามีทั้งผูใหญและเด็กไทยเห็นดวยเกิน 50% วา คอรรัปชั่น เปนสิง่ ทีย่ อมรับไดหากตนไดรบั ประโยชนดว ยก็ทำใหมองเห็นอนาคต ประเทศไดเลยวาจะมืดหรือสวางแคไหน? หากประเทศไทยเปนคน แลวผมก็คงสรุปไดวานาทีสุดทายคงจะใกลเขามาแลว เพราะวาใน ระยะยาวการแขงขันทางการคาคงตองใชเงินอยางเดียว องคกรรัฐ ที่จัดตั้งขึ้นเพื่อชวยเหลือบริษัทขนาดกลางและยอมก็คงจะตองถูก ยกเลิกเพราะการตอสูทางการคาไมตองการคนเกงอีกตอไป เรื่องนี้ 221 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

จะเปนงูกินหางจนหาทางออกไมพบ แตที่แนๆคือสังคมจะลมสลาย เพราะคนไมคิดอะไรใหมๆ ที ่ ผ มหยิ บ ยกเรื ่ อ งนี ้ ข ึ ้น มาเพราะเห็ น ข อ มู ล ในข อ ตกลง ASEAN Community ที่ประกอบดวยสามเสาหลักนั้นไดระบุเรื่องนี้ อยูในสองเสาคือเสาสังคมและวัฒนธรรมซึ่งมีเปาหมายใหมีการออก ระเบียบใหประเทศทั้งหลายไปแกไขปญหาคอรรัปชั่น แตผมไมเห็น เรื่องนี้ในเสาเศรษฐกิจนอกจากคำวาความโปรงใส (Transparency) เทานั้น ผมจึงเสนอใหองคกรรัฐที่มีหนาที่เกี่ยวของกับการเจรจาไป ประสานกับสมาชิกอีกเกาประเทศใหบรรจุวาระของเรือ่ งนีใ้ หชัดเจน เพื่อหาทางแกไขปญหานี้คูขนานไปกับการรวมตัวทางเศรษฐกิจโดย ดวนตอไป ในการเจรจาขอตกลงการคากับสหภาพยุโรปและสหรัฐนั้น มีหลายทานเปนหวงเรื่องการถูกเอาเปรียบจากบริษัทขามชาติเรื่อง การเขาถึงยารักษาโรค แตไมยอมพูดถึงปญหาคอรรัปชั่นในระบบวา จะจัดการอยางไร? นักลงทุนตางชาติมีความเปนหวงหลายเรื่อง เชน 1) กฎหมายคุมครองการลงทุน 2) ปญหาแรงงาน 3) โครงสราง และสิ่งอำนวยความสะดวก แตที่หวงมากที่สุดคือ ปญหาคอรรัปชั่น ในทำนองเดียวกันนักลงทุนไทยก็ใหความสำคัญกับสิ่งเหลานี้ ปญหา คอรรปั ชัน่ เปนตนทุนการทำการคา (Transaction Cost) ปญหาเดียว ทีไ่ มสามารถคำนวนตัวเลขได ซึง่ ขัดกับหลักใหญของการดำเนินธุรกิจ อยางยิ่ง แตสิ่งที่สำคัญกวานั้นก็คือความนาเชื่อถือ (Creditability) ซึง่ เปนคุณสมบัตทิ ม่ี คี า ทีส่ ดุ ในตัวคนและประเทศ ไมมคี วามนาเชือ่ ถือ ก็คือไมมีอนาคต ปญหาคอรรัปชั่นจึงเปนเงื่อนไขหนึ่งที่จะกำหนด ความสำเร็จของ AEC รู้งี้ 222

สส. เธอเหนื อ ่ ยแน ตุลาคม 2555 วันนีข้ อพูดถึงเรือ่ งกฎหมายสำคัญๆ ทีม่ ผี ลกระทบตอการ แขงขันของไทย ฉบับแรกคือ กฎหมายการแขงขันทางการคา ซึ่งเปนกฎหมายที่ใชแลวสิบกวาป แตไมมีผลอะไรเลย จึงถึงเวลา ที่จะตองหาวิธีแกไขอยางรีบดวน “การเอาคูแขงมาเปนเพื่อน แต เอาลูกคาเปนศัตรู” เปนคำอธิบายของการ “ฮั้ว” หรือ Cartel ทานจะเชือ่ หรือไมกต็ าม แตลองอานเรือ่ งจริงตอไปนีแ้ ละพิจารณา เองครับ ธุรกิจรับจางขนถายสินคาทางทะเลก็เหมือนธุรกิจทั่วไป คือ มีชว งเวลาทำกำไรและขาดทุน ประเทศไทยไมมบี ริษทั รับขนสง สินคาทางเรือ ดังนัน้ จึงขาดอำนาจตอรองระดับหนึง่ ตรงขามกับ ธุรกิจขนสงทางอากาศซึง่ ประเทศไทยเปนเจาของสายการบินไทย นอกจากการทำรายไดใหกบั ประเทศแลว ธุรกิจทัง้ สองนีย้ งั มีความ สำคัญตอความมั่นคงของประเทศดวย เชน เมื่อครั้งสหรัฐทำ สงครามกับเวียดนามอยูนั้น สายเดินเรือพาณิชยของสหรัฐยังมี บทบาทขนสงยุทธปจจัยและอืน่ ๆทีเ่ กีย่ วของ อยางไรก็ตาม เหตุผล ที่สนับสนุนวาการมีสายเดินเรือของตนเองจะทำใหตนทุนการ ขนสงสินคาถูกลงนั้นก็ยังเปนคำถามอยู เพราะธุรกิจตองแขงขัน กัน ดังนั้นราคาจึงขึ้นอยูกับเงื่อนไขของตลาดมากกวา สิ่งสำคัญ ที่มีผลกระทบตอธุรกิจของสายเรือคือธุรกิจสงออก-นำเขาสินคา และราคาน้ำมัน คาขนสงจึงเปนตนทุนที่สำคัญของผูสงออกและ นำเขาสินคาดวย พวกเราคงไมติดใจเรื่องคาขนสง เพราะมีการ 223 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

แขงขันในระดับหนึ่งแตสิ่งที่สรางความไมเปนธรรมตอธุรกิจก็คือ คาใชจายสวนเกินอื่นๆ เชน คาใบขน ใบตราสงฯ ซึ่งบริษัทเรือ ประกาศเรียกเก็บเพิ่มเปนครั้งๆ โดยไมอธิบายเหตุผล และที่นา สังเกตเปนอยางยิง่ คือ บริษทั เหลานีจ้ ะประกาศเรียกเก็บคาใชจา ย ดังกลาวพรอมๆกันและในอัตราเดียวกันดวย ซึ่งทำใหเราคิดเปน อยางอื่นไปไมไดนอกจากการสอพฤติกรรม “ฮั้ว” อยางแนนอน พฤติกรรมเชนนี้เปนที่รับทราบของกระทรวงพาณิชยแตยังทำ อะไรไมไดถนัด กฎหมายยังมีปญหาและตองแกไข ปญหาที่สองคือกฎหมายกรมศุลกากร ซึ่งมีความสำคัญ สองระดับคือ เกี่ยวกับการจัดเก็บรายได และความมั่นคงของ ประเทศ บทบาทในประเด็นแรกนัน้ จะลดนอยลงไปเรือ่ ยๆ เนือ่ งจาก การลดลงของภาษีนำเขาสินคาตามขอตกลงการคาเสรี (FTAs) หลายฉบับ ดังนัน้ การแกไขใหยกเลิกการใหรางวัลนำจับแกเจาหนาที่ นาจะไมมีใครขัดของ การยกเลิกรางวัลนำจับจะชวยไมใหเกิด วัฒนธรรมเหลื่อมล้ำระหวางเจาหนาที่รัฐตางกระทรวง เพราะ ขึ้นชื่อวาเจาหนาที่รัฐก็ควรจะตองทำหนาที่ตามกฎหมายอยูแลว การใหรางวัลนำจับยังจะชวยลดการคอรรปั ชัน่ ไดมากขึน้ อีกตางหาก กฎหมายฉบับทีส่ ามทีเ่ ปนความเปนความตายของประเทศ คือกฎหมายที่เกี่ยวกับการปองกันการกอการรายและฟอกเงิน ซึ่งจะออกไมทันเดือนกุมภาพันธปหนา ผลที่จะเกิดขึ้นคือการถูก ตรวจสอบ “การเดินทางของเงิน” ที่เปนปจจัยสำคัญของการทำ ธุรกิจขามชาติ ซึ่งอาจจะรวมถึงการใชบัตรเครดิตในตางประเทศ นอกจากความนาเชื่อถือ (Creditability) ของประเทศที่สูญหาย รู้งี้ 224

แลวตนทุนการทำธุรกรรมทางการคาจะสูงขึ้น ดังนั้นผูทำหนาที่ ออกกฎหมาย (Law Makers) จึงตองรีบทำงานดวนเพราะ ผลกระทบตอเศรษฐกิจไทยจะใหญมากเกินการคาดเดาได สุดทายสำหรับวันนี้คือ กฎหมายสงเสริมการลงทุนที่ สำนักงานสงเสริมการลงทุน (บีโอไอ) มีผลงานที่ดีเยี่ยมเพราะ สามารถสรางงานใหคนไทยมากมายจนเกิดขาดแคลนในบางธุรกิจ การปรับตัวของกลุมธุรกิจที่ยังตองการแรงงานถูกจะตองเกิดขึ้น  หาของเวลาทีต่ อ งใชในระหวางเปลีย่ นผานกำลังสงผลกระทบ แตปญ รุนแรง บีโอไอตองดำเนินการใหบริษัทที่ไดรับสงเสริมฯ สามารถ แขงขันตอไปใหได คำตอบทัง้ หมดหาไดจากผูอ อกกฎหมาย (Law Makers) ไทย

225 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

อำนาจในเศรษฐกิ จ ใหม พฤศจิกายน 2555 “The Race Is Over” Mitt Romney ประกาศบนเวที หลังทราบผลการเลือกตัง้ วาแพประธานาธิบดีโอบามา การแขงขันได จบลงแตการดำเนินการทางการเมืองยังคงตองมีตอ ไป พรรคลีพบั ริกนั ครองเสียงขางมากในสภาผูแทนขณะที่พรรคเดโมเครตครองเสียง ขางมากในวุฒสิ ภา ความสมดุลของอำนาจจึงเกิดขึน้ ระดับหนึง่ เพราะ นักการเมืองมีหนาทีจ่ ดั สรรทรัพยากรของชาติใหเกิดประโยชนสงู สุด ดวยความยุติธรรม ผมคาดหวังวาประธานาธิบดีโอบามาจะสามารถ ดำเนินนโยบายที่หาเสียงไวใหไดเปนผลสำเร็จภายในสี่ปจากนี้ไป ความแข็งแรงทางเศรษฐกิจของสหรัฐจะสงผลใหประเทศไทยได ประโยชนจากการสงออกสินคาอยางแนนอน ความเสีย่ งของเศรษฐกิจ โลกยังคงไมหมดไปดวยสิ่งตอไปนี้ 1) การเมืองโลกที่ยังมีการตอสู กันระหวางรัฐ (State) และองคกรนอกรัฐ (Non-State) ปรากฏการณ นีค้ งจะไมหมดไปงายๆ เหมือนกับสงครามระหวางรัฐเพราะไมสามารถ หาตัวตนคนนอกรัฐเหลานี้ได ผลกระทบทางเศรษฐกิจจะมากหรือ นอยก็ขึ้นอยูกับความรุนแรงที่เกิดขึ้น รัฐบาลทั้งหลายคงตองเปนผูมี หนาที่ดำเนินการตอไป 2) น้ำ พลังงาน อาหารและแรธาตุหายาก (Rare Earth) จะเปนกลุม สินคาทีท่ วีความสำคัญขึน้ เรือ่ ยๆ เศรษฐกิจ ใหม (New Economy) จะเนนสินคาทั้งสี่นี้ ซึ่งจะกระทบกับไทย อยางแนนอน การปรับตัวตองเริม่ ตัง้ แตการเขาใจถึงโครงสรางเศรษฐกิจ ใหมวา การผลิตสินคาจะตองเริ่มตนที่ความยั่งยืนของสิ่งแวดลอม ตามดวยสังคมและธุรกิจโดยมีภาคการเมืองเปนอันดับสุดทาย รู้งี้ 226

ในตอนเริ่มตนบทความนี้ ผมเขียนวา การเมืองเปนปจจัย สำคัญที่มีผลตอการดำเนินการของเศรษฐกิจ ซึ่งก็ยังคงเปนเชนนั้น อยู เพียงแตนำ้ หนักของความสำคัญในระบบเศรษฐกิจใหมนน้ี ำ้ หนัก ของรัฐจะเปนอันดับสุดทาย สิ่งที่ทาทายพวกเราก็คือ การหาผูนำ ที่จะดำเนินการใหสำเร็จตามลำดับดังกลาว แผนฯ 11 ของสภา พัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช) ที่เปดใหภาคธุรกิจเขามา มีสว นรวมในการขับเคลือ่ นใหยทุ ธศาสตรเปนจริงนัน้ ภาคธุรกิจเกษตร และอาหารซึ่งมี ขาว ปาลม มันสำปะหลัง ขาวโพดเลี้ยงสัตว ออย และน้ำตาล มีความเห็นตรงกันทั้งหวงโซการผลิตวา การจัดการ หวงโซการผลิต (Supply Chain) โดยใหทุกภาคสวนของการผลิต มีสวนรวมรับผิดชอบในการผลิตสินคาที่มีมาตรฐานภายใตเศรษฐกิจ ใหมเปนเรื่องที่หลีกเลี่ยงไมได หลายทานอาจคัดคานวาเรื่องนี้คง เปนไปไมไดหากรัฐบาลไมเปนผูเริ่มตน แตผมกลับเห็นวาผูที่เริ่มตน การจัดระเบียบใหหวงโซการผลิตรวมตัวกันอยางมีประสิทธิภาพนั้น ตองเริ่มตนจากผูประกอบการคนแรกคือผูที่อยูใกลตลาดที่สุด เชน ผูสงออก ซึ่งเปนผูที่มีขอมูลตลาดกอนคนอื่น ปรัชญาของผูบริโภคเปลี่ยนไปชนิดกลับหนามือเปนหลังมือ ภายในชวงสิบกวาปทผ่ี า นมา จึงเปนโอกาสของผูท ส่ี ามารถปรับโครงสราง การผลิตไดใหมทง้ั หมด ซึง่ เริม่ โดยการปรับกรอบความคิด (Mindset) ใหม เพราะการตอนรับเศรษฐกิจใหมนก้ี ารเปลีย่ นแปลงหรือ Change นัน้ ยังไมเพียงพอ แตจะตองเปนการสรางใหมหมด (Reconstruction) จึงจะสมน้ำสมเนื้อเพราะการบริหารโลกตอจากนี้ไปจะอยูในระบอบ ใหมทเ่ี รียกวา “ขอตกลง” ซึง่ รวมทัง้ FTA (Free Trade Agreement) สิ่งแวดลอม แรงงาน เนื่องจากโลกจะไมมีประเทศใดประเทศหนึ่ง เปนใหญโดยมีอำนาจเดียวอีกตอไป 227 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

หายไปธันวาคม152555ปแลว ขณะที่การเจรจาลดภาวะโลกรอนที่ Qatar ในอาทิตย ทีผ่ า นมาลมเหลวอีกครัง้ ดวย 2 ปญหาหลักคือ ประเทศพัฒนาแลว บางประเทศไมยอมยกเลิกผลประโยชนที่ไดจากการลดกาซฯ ภายใตขอตกลงเดิม หรือที่เรียก วา “Hot Air” แตที่สำคัญกวา คือ การไมยอมผูกพันของกลุมประเทศพัฒนาแลววาจะใหความ ชวยเหลือในจำนวนเงินประมาณแสนหกหมื่นลานเหรียญสหรัฐ แกประเทศกำลังพัฒนาในการตอสูก บั ผลกระทบจากภาวะโลกรอน เชน อากาศแลง น้ำทวม ระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้น และพายุ ความ ลมเหลวในการเจรจาไมไดหมายความวาธุรกิจจะรอดพนจาก ผลกระทบทางการคาทีป่ ระเทศพัฒนากำลังสรางขึน้ อยางตอเนือ่ ง แมสหภาพยุโรปจะเลือ่ นการใชมาตรการเก็บคาปลอยกาซคารบอน ของเครื่องบินที่บินเขานานฟายุโรปไปอีก 1 ป แตก็ยังวางใจไมได วามาตรการดังกลาวจะไมถูกนำกลับมาใชในอนาคต ตัวอยางนี้ บอกเราวาการมีขอ ตกลงฯหรือไมนน้ั ไมใชเรือ่ งทีส่ ำคัญเปนอันดับ แรก แตทส่ี ำคัญกวาคือความเขาใจถึงระบบการจัดการทางเศรษฐกิจ ตางหาก มีคนพูดเสมอวาการเจรจาขอตกลงการคากับประเทศ สหภาพยุโรปและอเมริกานั้นจะมีแตบริษัทใหญที่ไดประโยชน โดยเฉพาะบริษัทที่สงออกสินคาเกษตรโดยการเปรียบเทียบจาก จำนวนเงินที่ไดรับจากการสงออกกับความสูญเสียที่คำนวณจาก ที่ตองซื้อยารักษาโรคแพง เปนที่นาเสียดายอยางยิ่งคือ ผูพูดไมได รู้งี้ 228

นำเสนอขอมูลทีส่ ำคัญคือเม็ดเงินทีต่ กแกเกษตรกรและผูผ ลิตอืน่ ๆ ในหวงโซทั้งหมดซึ่งมีหลายลานครอบครัว เราจะประนีประนอม ความเห็นที่แตกตางนี้ไดอยางไร? หากเราไมมีคำตอบในเรื่องนี้ แลวเราจะไปเจรจาขอตกลงลดภาวะโลกรอนไดอยางไร? เนือ่ งจาก เปาหมายของขอตกลงการคาเสรีและภาวะโลกรอนนั้นตางกัน แตใชกลไกทางเศรษฐศาสตรเหมือนกัน เมื่อเขียนถึงตรงนี้แลว ผมก็เชื่อวาทานคงเห็นภาพวาการเดินทางของระบบเศรษฐกิจจะ ตองเปลี่ยนเข็มทิศนำทางอยางแนนอน ดังนั้นการที่ประเทศไทย จะมีขอตกลงเพิ่มจึงไมนาจะจำเปนเลยหากเราสามารถนำโจทย ที่เราคาดการณไดมาใชเปนเครื่องมือในการปรับเปลี่ยนระบบ การผลิตสินคาและบริการพรอมๆ กับการบริโภคใหมหมด คำถาม ก็คือเราจะเริ่มไดเมื่อไหร? คำตอบคือ “ไมมีคำตอบ” เนื่องจาก เรายังหาทางประนีประนอมกันระหวางกลุม ผลประโยชน (Interest Group) และกลุม กดดัน (Pressure Group) ไมได การดำเนินการ โดยการประชุมและพยายามหาทางออกกันเองในระดับกรมฯ ที่ผานมานั้นคงจะไมมีวันสำเร็จ เพราะตางคนตางก็นำเสนอ รายละเอียดวาใครจะไดหรือจะเสียอะไรเปนจำนวนเงินเทาไหร? นอกจากนัน้ ก็ยงั มีประเด็นความไมไวใจในตัวแทนของรัฐอีกตางหาก ภายใตสถานการณที่นาอึดอัดนี้ ผมเสนอใหผูนำของทั้ง 3 ฝายคือ รัฐบาล ธุรกิจ และสังคม หาทางออกรวมกัน เพราะ การกำหนดเข็มทิศเดินทางของประเทศตอไปนี้จะตองเกิดจาก ความรวมมือแบบสามประสาน เนือ่ งจากสิง่ ทีเ่ กิดกับภาคใดภาคหนึง่ จะกระทบอีกสองภาคอยางแนนอน แมวา ปใหมนจ้ี ะยังไมมโี อกาส 229 พรศิลป์ พัชรินทร์ตนะกุล

ไดเห็นปรากฏการณใหมที่คาดหวังไวแตผมก็เชื่อวาความรวมมือ สามฝายนีจ้ ะเกิดขึน้ กอนทีป่ ระเทศไทยจะเกิดปญหาซ้ำซากตอเนือ่ ง เปนเวลา 15 ปแลว ขอใหทุกทานมีความสุขและสำเร็จในปใหม อยางตอเนื่องและกลับมาพบกับป 2556 ที่จะเปนปที่ 16 ซึ่งควร จะหลุดจากชวงที่ “หายไป” เหมือนญี่ปุนที่ “หายไป” ยี่สิบป แลวครับ

รู้งี้ 230

ข้อตกลงระหว่างประเทศเป็นสถาบันในการบริหารประเทศเพื่อ การพัฒนาสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง เพราะเราพัฒนาเอง ไม่ได้เนื่องจากการเมืองล้มเหลว...... มีสี่คนในสี่บทบาทในประเทศไทยที่มีภาระในการบริหารประเทศ นักการเมือง ข้าราชการ นักธุรกิจ และ ภาคสังคม ความแตกต่างทางความคิดไม่ใช่สิ่งอันตรายต่อประเทศแต่ความ เกลียดกันจะพาให้ประเทศไปสู่ความหายนะ ไม่ว่าจะมีหรือไม่มี FTA ………คนไทยจะต้องเก่งขึ้นและโกงน้อยลง..........