Rok VIII Nr 2/2004
Czasopismo projektantów, architektów i inwestorów
Sto
Budowaç Êwiadomie.
Sufity o akustycznych zaletach Dynamika i stabilnoÊç 2–3
Nowy stadion dla Bazylei Czerwony ˝ar 8-9
Renowacja dworca w Bia∏ymstoku Uroda profili 15
Nowe ˝ycie w londyƒskich dokach Wie˝e nad Tamizà 4–6
Most Kotlarski w Krakowie Wizytówka miasta 10-11
Renowacja bramy Pa∏acu Branickich Podlaski Wersal 16
Z po˝eracza – energetyczny minimalista Radykalna przemiana 7
Kompleks biurowo-handlowoserwisowy w Warszawie Na miar´ Mercedesa 12–14
Prezentacja obiektu
Sufity o akustycznych zaletach Dynamika i stabilnoÊç
Pó∏nocno-zachodnia wie˝a o wysokoÊci 105 metrów przewy˝sza wszystkie inne budynki i sk∏ada si´ z dwu wzajemnie wsuni´tych w siebie bry∏
W ostatnich latach banki znacznie rozszerzy∏y swojà dzia∏alnoÊç, doprowadzi∏y do jej globalizacji i znacznego przyspieszenia. Równie˝ holenderski bank ABN-AMRO – jeden z najwi´kszych na Êwiecie – poszerzy∏ i zwi´kszy∏ swojà obecnoÊç w Amsterdamie, miejscu swych narodzin. Jego oddzia∏y rozprzestrzeni∏y si´ szybko po ca∏ym mieÊcie, poniewa˝ g∏ówny budynek nie by∏ w stanie zaspokoiç ciàgle rosnàcego zapotrzebowania na powierzchnie. Z tego powodu w 1991 roku zarzàd banku podjà∏ decyzj´ o budowie nowej siedziby centrali w Amsterdamie-Buitenveldert. Jej zadaniem mia∏o byç po∏àczenie wszystkich cz´Êci firmy, a tak˝e materializacja architektonicznych ambicji inwestora – obecnej na ca∏ym Êwiecie grupy bankowej. Do konkursu zaproszono siedem renomowanych biur architektonicznych stawiajàc im zadanie zaprojektowania nowej, g∏ównej siedziby, mieszczàcej oko∏o 3000 miejsc pracy. Mia∏a ona tak˝e umo˝liwiaç elastyczne dostosowanie wn´trz do przysz∏ych potrzeb banku. Ostatecznie zarzàd banku wybra∏ projekt biura Pei Coob Freed & Partners. Ci nowojorscy architekci podzielili ca∏y program przestrzenny na kilka budowli o zró˝nicowanej wysokoÊci i zgrupowali je wokó∏ wielkiego dziedziƒca. Dzi´ki takiemu pomys∏owi ten budowlany kompleks wyglàda na zewnàtrz jak zespó∏ oddzielnych bry∏, tworzàc jednak od wewnàtrz funkcjonalnà jednoÊç. Najbardziej widoczny element znajduje si´ na pó∏nocnozachodnim naro˝niku zespo∏u. Wysoki, stupi´ciometrowy,
Audytorium centrum kongresowego mieÊci 225 osób i jest zoptymalizowane pod wzgl´dem akustycznym za pomocà bocznych „˝agli” z p∏yt StoSilent Panel
2
StoJournal 2/2004
dwudziestoczterokondygnacyjny budynek sk∏ada si´ z dwu wzajemnie wsuni´tych w siebie bry∏ i cz´Êci ∏ukowej, wyrastajàcej bezpoÊrednio z krzywizny sàsiedniego wschodniego skrzyd∏a i przenikajàcej wy˝szà, prostopad∏oÊciennà bry∏´ wysokoÊciowca. Takie zestawienie ma szczególnie symboliczny charakter: rozmach wyra˝a dynamik´ przedsi´biorstwa, zaÊ mocna, wspierajàca tarcza – jego stabilnoÊç. Taki podzia∏ ról powtarza tak˝e ukszta∏towanie elewacji. ¸ukowà bry∏´ pokrywajà szk∏o i srebrzyste, aluminiowe panele, zaÊ podwieszonà elewacj´ tarczy tworzà p∏yty z kamienia Virginia Black w kolorze antracytu – granitu ze srebrzystymi wtràceniami. Budowle wzniesiono w tradycyjnej technologii betonu monolitycznego,a ich zewn´trznà pow∏ok´ stanowià klimatyzowane elewacje, z∏o˝one z 3500 prefabrykowanych elementów. Nowa siedziba centrali mia∏a bowiem byç nie tylko odpowiednio reprezentacyjna, ale równie˝ w najwy˝szym stopniu energooszcz´dna, co w tym wypadku oznacza∏o zastosowanie systemu odzyskiwania ciep∏a, cyfrowo regulowanej kli-
matyzacji oraz dynamicznej, reagujàcej na zmian´ nat´˝enia Êwiat∏a dziennego instalacji oÊwietleniowej. Klimatyzacja pomieszczeƒ biurowych o Êredniej powierzchni 12 metrów kwadratowych jest w komfortowy sposób wspomagana przez instalacj´ sufitów ch∏odzàcych; w podwieszone sufity akustyczne we wszystkich wn´trzach w∏àczone zosta∏y elementy ch∏odzàce. Uj´to je w przygotowanym przez architektów bardzo szczegó∏owym projekcie sufitów. Konwencjonalna konstrukcja wsporcza s∏u˝y jako podstawa do monta˝u wielkoformatowych, lekkich i trudnozapalnych p∏yt akustycznych StoSilent Panel, wykonanych z granulatu szk∏a porowatego. Jako bezspoinowà pow∏ok´ wierzchnià na p∏ytach sufitu zastosowano warstw´ StoSilent Superfein na spoiwie silikatowym, o g∏adkiej strukturze powierzchni. Takie wykoƒczenie pomieszczeƒ w znacznym stopniu wp∏ywa na stworzenie komfortowego, ergonomicznego i budzàcego zaufanie Êrodowiska pracy. Wiadomo przecie˝, jak bardzo wa˝na jest w operacjach finansowych dyskrecja.
Ca∏y kompleks zró˝nicowanych pod wzgl´dem wysokoÊci budowli wp∏ywa na wizualny odbiór zarówno naro˝nika pó∏nocno-zachodniego z jego dwucz´Êciowym wysokoÊciowcem, jak i po∏udniowo-wschodniego z liczàcà 70 m naro˝nà wie˝à
Strefy komunikacyjne przy wejÊciach do dêwigów osobowych oÊwietla Êwiat∏o poÊrednie. Uk∏ad Êrodkowej cz´Êci podwieszonego sufitu podkreÊla kierunek przejÊcia, a skoÊnie uniesione pola prowadzà do pionowych zamkni´ç
Obiekt: ABN – AMRO World Headquarters Amsterdam W ciàgach komunikacyjnych du˝y nacisk po∏o˝ono na plastyczne ukszta∏towanie sufitów
Projekt: budowa kompleksu biurowego Inwestor: ABN-AMRO Bank N. V. Amsterdam Projekt architektoniczny: Pei Coob Freed & Partners Nowy Jork Projekt wykonawczy sufitów akustycznych: Iston bv Haaksbergen Wykonanie sufitów akustycznych: Verwol Projektafbouw Opmeer
Zró˝nicowane formy sufitów z p∏yt akustycznych StoSilent Panel podkreÊlajà charakter poszczególnych pomieszczeƒ. Zaokràglony sufit z poÊrednim oÊwietleniem w hallu przed wejÊciem do sal konferencyjnych tworzy spokojny, relaksujàcy klimat
Produkty Sto: StoSilent Panel StoSilent Superfein Zdj´cia: Raoul Suermondt
StoJournal 2/2004
3
Prezentacja obiektu
Nowe ˝ycie w londyƒskich dokach Wie˝e nad Tamizà
Mieszkania nad wodà cieszà si´ coraz wi´kszym powodzeniem. Wiele europejskich miast portowych – Kopenhaga, Hamburg i Amsterdam – dokona∏o przemiany swojej nie u˝ytkowanej od dawna portowej infrastruktury, odkrywajàc po∏o˝one najcz´Êciej blisko miejskich centrów nadwodne tereny dla potrzeb urbanistycznego rozwoju. Pionierem tego procesu jest Londyn, ze swoimi, pochodzàcymi z XVIII wieku dokami o ∏àcznej powierzchni 22 kilometrów kwadratowych. W tamtym okresie Londyn prze˝ywa∏ wielki handlowy rozkwit. Magazyny, portowe pirsy i place prze∏adunkowe w pobli˝u mostu London Bridge p´ka∏y wprost w szwach. Koniecznym rozwiàzaniem sta∏o si´ poszerzenie rozbudowy tych obiektów w kierunku wschodnim, w dó∏ Tamizy, na niedost´pne dotàd, bagniste tereny. W latach 1790 – 1830 powsta∏o tutaj wiele magazynów i basenów portowych. Dotychczasowe wsie – Limehouse i Wapping – zosta∏y stopniowo wch∏oni´te; pracownicy magazynów i stoczni osiedlili si´ w powsta∏ej dzielnicy East End, która sta∏a si´ swoistym zapleczem Londynu. Po okresie rozwoju koniunktura zacz´∏a si´ pogarszaç. Do lat szeÊçdziesiàtych XX wieku sytuacja na terenach doków zmieni∏a si´ dramatycznie. Morski transport towarów odbywa∏ si´ coraz cz´Êciej w kontenerach i ca∏kowicie pomija∏ stare tereny prze∏adunkowe. W latach siedemdziesiàtych portowe zak∏ady, jeden po drugim, zaprzestawa∏y swojej dzia∏alnoÊci. Pozosta∏y po nich olbrzymie, nie budzàce ˝adnego zainteresowania, zniszczone i ponure tereny. W roku 1981 rzàd Margaret Thatcher utworzy∏ London Docklands Development Corporation (LDDC), urzàd planowania o prywatno-ekonomicznej strukturze, który przyjà∏ na siebie zadanie stymulowania rozwoju terenów starych doków. Przed-
4
StoJournal 2/2004
si´biorstwo typu non-profit, jakim by∏o LDDC, nie dzia∏a∏o jednak na podstawie obszernego planu strukturalnego, lecz praktykowa∏o planowanie typu demand-led-planning. Jego istota polega∏a na kierowaniu si´ bezpoÊrednio popytem i podejmowaniu daleko idàcych decyzji dotyczàcych tych terenów, przy udziale przedstawicieli miejscowej spo∏ecznoÊci. Pojawi∏y si´ pierwsze pozytywne rezultaty takich dzia∏aƒ. Wiele wydawnictw prasowych opuÊci∏o legendarnà ulic´ Fleet Street i osiedli∏o si´ na Isle of Dog, obszarze po∏o˝onym w wielkim zakolu Tamizy – uprzywilejowanym pod wzgl´dem podatkowym. W tym samym czasie coraz bardziej popularne stawa∏o si´ te˝ mieszkanie w „loftach”, co pociàgn´∏o za sobà coraz wi´kszà liczb´ przebudowywanych starych magazynów. Isle of Dogs sta∏a si´ jednà, gigantycznà budowà – zacz´∏o rodziç si´ ca∏kiem nowe miasto w mieÊcie. W latach 1981-91 na terenach doków zbudowano ponad 15 tys. nowych mieszkaƒ, a do 1998 roku zanotowano nap∏yw 49 tys. nowych mieszkaƒców i przyrost 60 tys. miejsc pracy. A˝ 81 proc. nowo zbudowanych mieszkaƒ jest w∏asnoÊcià mieszkaƒców, podczas gdy przed 1981 r. udzia∏ ten wynosi∏ zaledwie 5 proc. Potwierdza to, i˝ rozwiàzane w 1998 r. LDDC stworzy∏o i ugruntowa∏o na tych terenach tak˝e ca∏kiem nowà struktur´ spo∏ecznà. Uda∏o si´ to równie˝ dzi´ki temu, ˝e uznano sàsiedztwo wody za szczególnà jakoÊç, z wdzi´cznoÊcià wykorzystanà przez architektów. Przyk∏adem mo˝e byç ca∏kiem nowe uporzàdkowanie historycznych terenów wokó∏ basenu Limehouse Basin na zachodnim kraƒcu Isle of Dogs. Nowa za-
Smuk∏e s∏upy sprawiajà, ˝e dziewi´ciokondygnacyjna bry∏a The Pinnacle wyglàda jak zawieszona w powietrzu. Powierzchnia elewacji jest w du˝ym stopniu zamkni´ta
budowa pomieÊci∏a 262 apartamenty w szeÊciu budynkach, z których najbardziej spektakularny – lÊniàcy bielà The Pinnacle – opierajàc si´ na smuk∏ych podporach wznosi si´ na wysokoÊç dziewi´ciu kondygnacji.
Wielka, ocieplona w systemie StoTherm Classic tarcza Êciany wystaje jak ˝agiel ponad wysoki budynek przy Limehouse Basin, chroniàc go przed oddzia∏ywaniem komunikacyjnego ha∏asu
1. Ocean Wharf 2. Pierhead Lock 3. Limehouse Basin 4. The Boardwalk Trafalgar Way
Elewacja jednego z pi´ciu rozciàgni´tych w poziomie budynków przy Limehouse Basin – wystajàce, tynkowane tarcze na lÊniàcych b∏´kitem s∏upach
Obiekt: Limehouse Basin Projekt architektoniczny: Robert MacDonald Associates Londyn Inwestor: Bellway Homes Ltd. Wykonawca: Renocon Ltd. Londyn Produkty Sto: StoTherm Classic StoColor Maxicryl Zdj´cia: Paul Tyagi
Obiekt: Ocean Wharf Projekt architektoniczny: Jestico & Whiles Londyn Inwestor: Furlong Homes plc Waltham Cross Wykonawca: Telling Group Ltd. Wolverhampton Produkty Sto: StoTherm Classic StoSilco Color Zdj´cia: Paul Tyagi
Otwarty od strony wody – ze swoimi wielkimi balkonami i wysokimi na ca∏à kondygnacj´ przeszkleniami – od strony tylnej jest prawie ca∏kowicie zamkni´ty. Takie ukszta∏towanie elewacji stanowi swojego rodzaju tarcz´, chroniàcà przed ha∏asem od strony sàsiadujàcych bezpoÊrednio z zabudowà autostrady i linii kolejowej. Ta poczàtkowo prosta, nabierajàca póêniej rozmachu tarcza przyjmuje marynistycznà form´ ˝agla. Tworzy jà betonowa konstrukcja, pokryta ociepleniem w systemie StoTherm Classic ze styropianem o gruboÊci 70 mm, stanowiàcym jednoczeÊnie izolacj´ akustycznà. Elewacje pi´ciu innych, rozciàgni´tych w poziomie budynków pokrywa z kolei w du˝ej cz´Êci ok∏adzina z ceg∏y ceramicznej. Ich bry∏y podzielone sà na cofni´te, górne kondygnacje mieszkaƒ typu penthouse i wystajàce, ocieplone i otynkowane na bia∏o, wsparte na b∏´kitnych kolumnach tarcze. WejÊcia zaakcentowane sà czerwonobràzowymi s∏upami i wystajàcymi konstrukcjami dachowymi. W odleg∏oÊci pi´tnastu minut spacerem od renomowanych obiektów Canary Wharf, koszty mieszkaƒ wynoszà tutaj od 170 000 funtów za jednopokojowy apartament, do okràg∏ego miliona funtów za penthouse. W obiekcie Ocean Wharf wspó∏grajà ze sobà dwie przeciwstawne formy budowli – le˝àca, siedmiokondygnacyjna, pod∏u˝na bry∏a i oderwana od niej dwunastokondygnacyjna wie˝a o przekroju eliptycznym. Na poziomie parteru obie cz´Êci ∏àczy dwukondygnacyjny hall. Tak˝e tutaj charakterystyczne jest zró˝nicowane rozwiàzanie materia∏owe elewacji – utrzymany w ciep∏ym, ˝ó∏tym tonie klinkier przeciwstawiony jest g∏adkiej, kolorowej powierzch-
ni tynku. Kryje ona warstwy systemu StoTherm Classic, optymalizujàcego bilans energetyczny budynku. Powierzchnie uskoków i wyst´pów elewacji dodatkowo podkreÊla pokrywajàca je farba silikonowa. Zgrupowane wokó∏ obszernego dziedziƒca cz´Êci obiektu mieszkalnego Pierhead Lock wykazujà dynamiczne stopniowanie, znajdujàce swój kulminacyjny punkt w wysokiej, ukoronowanej masztem budowli frontowej. Wystajàce, ukszta∏towane na podobieƒstwo dysków balkony dodajà jej formalnego dramatyzmu i znajdujà swoje odbicie w cylindrycznych klatkach schodowych oraz po∏o˝onej naprzeciw, okràg∏ej budowli. Wszystkie elewacje na Êcianach murowanych z betonu komórkowego pokryte sà warstwami systemu ociepleniowego StoTherm Classic, z izolacjà ter-
Dwunastokondygnacyjna, eliptyczna wie˝a obiektu Ocean Wharf ∏àczy na elewacji utrzymany w ciep∏ym tonie klinkier z b∏´kitnymi powierzchniami tynku
Siedmiokondygnacyjna bry∏a Ocean Wharf po∏àczona jest ze swoim wysokim „bratem” dwukondygnacyjnym hallem. Wyst´py i uskoki elewacji podkreÊla zró˝nicowana kolorystyka
StoJournal 2/2004
5
Wystajàce, zaokràglone balkony umo˝liwiajà najlepszy widok na Tamiz´, a Êwiat∏o i cieƒ plastycznie modelujà bry∏y budowli
Pierhead Lock sk∏ada si´ z wielu zró˝nicowanych pod wzgl´dem wysokoÊci bry∏ budowli. Dominujàcymi formami sà tutaj cylindry i tarcze
Obiekt: Pierhead Lock Projekt architektoniczny: Goddard Manton Londyn Wykonawca: Ardmore Construction Glasgow Produkty Sto: StoTherm Classic Stolit QS K Zdj´cia: Paul Tyagi
6
StoJournal 2/2004
Budowla przy Boardwalk Trafalgar Way sk∏ada si´ z pokrytych klinkierem prostopad∏oÊcianów i ∏àczàcych je kolorowych tarcz. Te w kolorze ˝ó∏tym u∏atwiajà lokalizacj´ wejÊç
micznà o gruboÊci 70 mm i lÊniàco bia∏ym tynkiem Stolit QS na spoiwie organicznym o bardzo drobnym uziarnieniu. Ta wielowarstwowa struktura Êciany umo˝liwia uzyskanie wspó∏czynnika u o wartoÊci 0,30 W/m2K i oszcz´dnoÊç powierzchni wewnàtrz budynku, wynoszàcà ∏àcznie 240 metrów kwadratowych. Form´ tarcz na elewacji wykorzystuje tak˝e mieszkalna zabudowa The Boardwalk Trafalgar Way na wschodnim cyplu Isle of Dogs. B∏´kitna tarcza wspiera tutaj uformowany trójkàtnie na wàskim pó∏wyspie budynek frontowy, z którego szczytu rozciàga si´ widok na Millenium Dome na przeciwleg∏ym brzegu Tamizy. Zaokràglona, utrzymana w ˝ó∏tym kolorze tarcza Êciany podkreÊla wejÊcie do budynku. Powierzchnie obu pokryte sà barwionym tyn-
kiem Stolit K na spoiwie organicznym o uziarnieniu 1,5 mm. Tak˝e tutaj system ocieplajàcy StoTherm Classic przyczynia si´ do poprawy bilansu energetycznego budowli. O ile poszczególne budowle sà bardzo interesujàce architektonicznie, o tyle proces planowania LDDC doprowadzi∏ ostatecznie do powstania urbanistycznej ∏ataniny, z∏o˝onej z wielu oddzielnych „samotników”. Odwiedziny doków mo˝na dzisiaj porównaç do podró˝y przez architektoniczne pomys∏y minionego stulecia, z kilkoma architektonicznymi atrakcjami, lecz bez stworzenia modelowego charakteru kompleksowej przemiany tych po∏o˝onych blisko ÊródmieÊcia, zaniedbanych terenów portowych.
Elewacj´ budowli Boardwalk Trafalgar Way od strony ulicy tak˝e podzielono na pojedyƒcze, wystajàce i cofni´te fragmenty. Ten kubistyczny podzia∏ jeszcze podkreÊla zró˝nicowanie kolorystyczne i materia∏owe
Obiekt: The Boardwalk Trafalgar Way Projekt architektoniczny: Robert MacDonald Associates Londyn Inwestor: Bellwy Homes Ltd. Wolverhampton Wykonawca: Telling Group Ltd. Wolverhampton Produkty Sto: StoTherm Classic Stolit K Zdj´cia: Paul Tyagi
Modernizacja bloku mieszkalnego
Z po˝eracza – energetyczny minimalista Radykalna przemiana Mówi si´ zwykle, ˝e ze starego domu nie mo˝na zrobiç budynku niskoenergetycznego. W bamberskiej dzielnicy Südwest mo˝na napotkaç przyk∏ad ca∏kowicie temu przeczàcy. Modelowa modernizacja, wymuszona przez organizacj´ zajmujàcà si´ ochronà Êrodowiska naturalnego i krajowe przepisy, stworzy∏a ca∏kiem nowy wymiar. Jej realizacja umo˝liwi∏a przemian´ marnotrawcy energii we wzór jej oszcz´dzania. Dzi´ki przemyÊlnemu po∏àczeniu nowych rozwiàzaƒ z dziedziny techniki i budownictwa, radykalnemu zmniejszeniu uleg∏o zu˝ycie energii pierwotnej i emisja CO2. Przy rocznym zapotrzebowaniu na energi´ na poziomie 40 kWh/m2 te dwa mieszkalne bloki utrzymujà si´ nawet poni˝ej granicy niskoenergetycznego standardu. Wi´kszoÊç niezb´dnej energii grzewczej dostarcza za poÊrednictwem pompy cieplnej pole geotermiczne, stworzone za pomocà dwudziestu wierceƒ na g∏´bokoÊç 90 metrów. Umieszczone na dachu dwa kolektory s∏oneczne o powierzchni 60 metrów kwadratowych wspomagajà system ogrzewania i podgrzewajà wod´ u˝ytkowà. Nadmiar ciep∏a z kolektorów s∏onecznych zostaje doprowadzony do pola geotermicznego, podobnie jak ciep∏o, odzyskane z kontrolowanego nawiewu i wywiewu powietrza. W trakcie modernizacji kuchni, ∏azienek i wymiany okien zainstalowano w mieszkaniach elementy nawiewne i wywiewne, zapewniajàce dostatecznà wentylacj´ podstawowà. Przy zbyt du˝ej wilgotnoÊci w pomieszczeniach zapewniajà one tak˝e dodatkowy dop∏yw powietrza. Te techniczne elementy majà jednak sens jedynie w po∏àczeniu z przedsi´wzi´ciami typu budowlanego. Nowe termoizolacyjne przeszklenie oraz ocieplenie elewacji, dachów i stropów piwnic obni˝y∏y zu˝ycie energii o ponad 75 procent.
Dzi´ki takim rozwiàzaniom 79 procent aktualnego zapotrzebowania energetycznego na ogrzewanie i wod´ u˝ytkowà mo˝na pokryç ze êróde∏ energii odnawialnej. Energia pierwotna jest przy tym niezb´dna jedynie do zasilania elektrycznych pomp, wentylatorów i elementów sterowania. Wy∏àcznie w okresach szczytowego zapotrzebowania energetycznego 73 mieszkania pobierajà dodatkowe ciep∏o z sàsiedniej lokalnej centrali grzewczej. Wszystkie te dzia∏ania zapobiegajà ∏àcznie emisji 252 ton dwutlenku w´gla w ciàgu roku. Starà, wielobarwnà i pokrytà siatkà spoin ok∏adzin´ z p∏yt w∏óknowo-cementowych zastàpiono bia∏ym tynkiem na spoiwie organicznym, wyraênie poprawiajàcym wyglàd zewn´trzny bry∏y budynku. Dzi´ki przeniesieniu wielu instalacji zasilajàcych do jednego pionu, umieszczonego przy Êcianie zewn´trznej klatek schodowych, uda∏o si´ usunàç ich niepraktyczne rozproszenie. Stare boczne okna zastàpiono bardziej skutecznym oÊwietleniem
Stare elewacje pokryte by∏y p∏ytami w∏óknowocementowymi. W efekcie ca∏a bry∏a by∏a ma∏o spoista, rozbita optycznie na niewielkie powierzchnie
od strony frontowej. Dzi´ki temu modernizacja doda∏a tej, wyposa˝onej w liczne tarasy budowli, energetycznej Êwie˝oÊci i pomog∏a uzyskaç zupe∏nie nowy wyglàd.
Po modernizacji dominujàca na Êcianach biel pozwala na lepsze rozpoznanie kompozycyjnej jednoÊci i struktury bloku mieszkalnego
Obiekt: zespó∏ mieszkaniowy Bamberg – Südwest Projekt: ekologiczna modernizacja Lokalizacja: Salierstrasse 4 – 10 i 12 -18 Bamberg Inwestor: Joseph – Stiftung Bamberg Projekt architektoniczny: Joseph – Stiftung Bamberg
Na modernizacji skorzysta∏a nie tylko funkcjonalnoÊç, lecz tak˝e wyglàd zewn´trzny budynków. Strefy klatek schodowych zosta∏y wyraênie zaakcentowane, ich elewacje pozbawione podzia∏ów, a oÊwietlenie wn´trz uleg∏o znacznej poprawie.Typowe dla budynków z tarasami liczne wyst´py i uskoki stanowi∏y znaczne utrudnienie przy opracowaniu szczegó∏ów systemu ociepleniowego
Wykonawca: BBs Dach GmbH Bamberg Produkty Sto: StoTherm Classic StoTherm Mineral Stolit Zdj´cia: Rolf Nachbar
StoJournal 2/2004
7
Prezentacja obiektu
Nowy stadion dla Bazylei Czerwony ˝ar
Elewacj´ zewn´trznà tworzy 4360 zamontowanych pionowo, przezroczystych kopu∏
Dla uzyskania odpowiedniego efektu optycznego podpory drugiego poziomu balkonów sà ledwo widoczne. Nadaje to trybunie wizualnej lekkoÊci
Obiekt: Stadion St. Jakob-Park Bazylea Projekt: budowa obiektu sportowego Lokalizacja: St. Jakob-Strasse 395 Bazylea Inwestor: Winterthur Versicherung, Suva, Pensionskasse Basler Staatspersonal Projekt architektoniczny: Herzog & de Meuron Bazylea Projekt kolorystyczny: Herzog & de Meuron z Rémy Zaugg i Michéle Zaugg-Röthlisberger Generalny wykonawca: Marazzi AG Berno Wykonanie pow∏ok: Schweitzer Sine AG Bazylea Wykonanie oznakowania: TOP Siebdruck Münchenstein Produkty Sto: StoCryl V 100 QS StoLook Metallic StoCryl In StoColor Maxicryl StoPox WL 100/200 StoColor Latex 5000 Sto-PremiumColorlac Satin AF Sto-PremiumColorlac Gloss AF Zdj´cia: Hans Ege
8
StoJournal 2/2004
O starej Êwiàtyni pi∏karskiego kultu w Bazylei nikt ju˝ nie chcia∏ rozmawiaç. Pod koniec 1998 stary stadion zwany Jogelli zosta∏ w koƒcu rozebrany, by zrobiç miejsce nowemu, nowoczesnemu i pod wieloma wzgl´dami zaskakujàcemu obiektowi. Plany nowego Jogelli’ego powsta∏y w renomowanym bazylejskim biurze architektonicznym Herzog & de Meuron. Jego szefowie – Jacques Herzog i Pierre de Meuron – znani sà jako zajadli kibice klubu FC Basel i praktykujàcy mi∏oÊnicy gry w pi∏k´. To by∏ szcz´Êliwy zbieg okolicznoÊci. Dzi´ki temu w Bazylei znajduje si´ dzisiaj przejrzyÊcie i jasno zaprojektowany sportowy obiekt, zaskakujàcy nie tylko swoim wyglàdem zewn´trznym. Herzog i de Meuron znani sà z eksperymentalnego podejÊcia do pow∏ok projektowanych przez siebie budowli. Gra za pomocà plastycznych ornamentów, materia∏ów i struktur prowadzi zawsze do ca∏kiem nowych niespodzianek. T´ tradycj´ podtrzymuje tak˝e stadion Jogelli. Jego elewacje sk∏adajà si´ z dok∏adnie 4360 poliw´glanowych przeêroczystych kopu∏Êwietlików, które zwykle montowane sà na dachach. Tutaj zamontowano je w p∏aszczyênie pionowej. Nadaje to tej
„skrzyni ze Êci´tymi kraw´dziami” wyglàd, który mo˝na umieÊciç gdzieÊ mi´dzy szlifowanym, szlachetnym kamieniem a… powietrznà poduszkà. W dniach pi∏karskich rozgrywek dramatyzm dodatkowo roÊnie – stadion wydaje si´ ˝arzyç na czerwono. Dzi´ki swojej przejrzystoÊci pow∏oka przepuszcza Êwiat∏o. W czasie meczu wn´trze stadionu jest oÊwietlone, a dominujàce tam czerwone Êwiat∏o wydostaje si´ na zewnàtrz. Czerwieƒ, klubowy kolor FC Basel, obejmuje przede wszystkim obszar trybun, betonowe podpory i dolne powierzchnie drugiego poziomu balkonów. Wynurza si´ tak˝e na le˝àcych z ty∏u galeriach i wejÊciach na widowni´. Czerwieƒ towarzyszy widzom w czasie gry i, jako szczególna oprawa, wzmacnia optyczne dzia∏anie zielonego koloru murawy. W drugim z klubowych kolorów – niebieskim – utrzymane sà wszystkie, wykonane z tworzywa sztucznego siedzenia na stadionie, specjalnie zaprojektowane przez architektów. Sanitarne i serwisowe boksy w galeriach opatrzone sà weso∏ymi piktogramami i pokryte spokojnà, srebrzystà pow∏okà. Ze wzgl´du na to, ˝e drugi poziom balkonów jest wyraênie cofni´ty poza smuk∏y dach,
a jednoczeÊnie wystaje za pierwszy poziom bez widocznych podpór, tak˝e widok wn´trza stadionu jest spokojny i nie ulega optycznemu podzia∏owi na oddzielne elementy. Lo˝e zosta∏y przez architektów umieszczone w pod∏u˝nym budynku, który usytuowany jest bezpoÊrednio przy d∏u˝szym boku stadionu i przewy˝sza go o kilka kondygnacji. Ta bry∏a, ze swoimi uformowanymi w kszta∏cie kàta ostrego zakoƒczeniami, mieÊci – poza lo˝ami – tak˝e siedzib´ zarzàdu zwiàzku pi∏karskiego, centrum prasowe, urzàdzenia serwisowe, w kondygnacji podziemnej – centrum handlowe, a w górnych – dom spokojnej staroÊci. To pozornie abstrakcyjne zestawienie pozwala jednak na integracj´ stadionu z przestrzenià miasta. Sta∏ si´ on w ten sposób elementem codziennego, miejskiego ˝ycia, a nie tylko punktem sporadycznych spotkaƒ. To wielofunkcyjny, zlokalizowany na obrze˝ach kompleks, dzi´ki któremu miasto uzyska∏a nowe centrum wraz z pochodzàcymi od niego, nowymi impulsami natury urbanistycznej. Herzog i de Meuron poszli ju˝ dalej: do Monachium, gdzie bez trudu wygrali konkurs na nowy stadion dla klubu FC Bayern.
Wyraêne oznakowanie, obok weso∏ych piktogramów, precyzyjnie prowadzi przez ró˝ne strefy stadionu
Na specjalnie ukszta∏towanych siedzeniach z tworzywa sztucznego znajduje tutaj miejsce 35 000 kibiców pi∏ki no˝nej. Do spójnej koncepcji ca∏oÊci nale˝y tak˝e bliskoÊç widowni i boiska
Budowa stanu surowego z elementów prefabrykowanych trwa∏a tylko trzy miesiàce. Dzi´ki zastosowaniu pow∏oki ze StoCryl V 100 QS harmonogram robót nie by∏ zagro˝ony – i to pomimo niekorzystnych warunków atmosferycznych
StoJournal 2/2004
9
Prezentacja obiektu
Most Kotlarski w Krakowie Wizytówka miasta
Most Kotlarski wyró˝nia si´ oryginalnym, dynamcznym kszta∏tem ∏ukowej konstrukcji
Przekazany do u˝ytku w grudniu 2001 r. most Kotlarski w Krakowie jest cz´Êcià projektowanej trasy Kotlarskiej, która po∏àczy centrum miasta z jego po∏udniowymi dzielnicami. Ta pi´kna budowla komunikacyjna wyró˝nia si´ oryginalnym, dynamicznym kszta∏tem ∏ukowej konstrukcji stalowej w formie wyd∏u˝onej soczewki, sk∏adajàcej si´ z czterech ∏uków górnych i tylu˝ dolnych oraz ortotropowego pomostu. Autorem koncepcji architektonicznej mostu, uznanej przez jury zorganizowanego przez SARP konkursu za najlepszà, jest arch. Witold Gadomski. Projekt koncepcji konstrukcyjnej opracowa∏ krakowski Transprojekt, gdzie przygotowano równie˝ dokumentacj´ budowlanà i wykonawczà. Most zbudowa∏
10
StoJournal 2/2004
– jako generalny wykonawca – Mostostal Kraków SA. Konstrukcj´ noÊnà pomostu stanowi stalowa p∏yta ortotropowa, sk∏adajàca si´ z blachy o gruboÊci 12 mm, pod∏u˝nych ˝eber korytkowych i poprzecznych ˝eber dwuteowych opartych na pod∏u˝nych belkach g∏ównych usytuowanych w p∏aszczyznach dêwigarów ∏ukowych. Belki g∏ówne sà po∏àczone z ∏ukami
Przekrój pod∏u˝ny mostu
górnymi wieszakami, a z ∏ukami dolnymi – s∏upami dwuteowymi. Podpory mostu stanowià masywne filary ˝elbetowe na brzegach rzeki, posadowione na palach o Êrednicy 1,5 m i d∏ugoÊci 17 m. Monta˝ tego jednoprz´s∏owego mostu odbywa∏ si´ w dwóch etapach. Blok z∏o˝ony z pomostu oraz ∏uków dolnych zosta∏ zmontowany na prawym
brzegu Wis∏y, a nast´pnie nasuni´ty na podpory. Potem przeprowadzono monta˝ ∏uków górnych, st´˝eƒ i wieszaków. Warto w tym miejscu dodaç, i˝ d∏ugoÊç stalowego prz´s∏a ∏ukowego mostu Kotlarskiego wynosi 166 m i jest najd∏u˝szym takim prz´s∏em w Polsce. Na pomoÊcie o ca∏kowitej szerokoÊci 36,84 m znajdujà si´ dwie dwupasmowe jezdnie,
Przekrój poprzeczy w Êrodku rozpi´toÊci prz´s∏a
Nawierzchnie jezdni po∏o˝ono na pod∏o˝u gruntujàcym StoPox ZNP i warstwie poÊredniej StoPox TEP Multi Top
Chodniki i Êcie˝ki rowerowe mostu wykonano z materia∏ów Sto-ispo o sprawdzonych walorach u˝ytkowych
dwa chodniki dla pieszych, dwie Êcie˝ki rowerowe oraz – w osi mostu pomi´dzy ∏ukami wewn´trznymi – zarezerwowana przestrzeƒ dla torowiska szybkiej kolei miejskiej majàcej po∏àczyç po∏udniowe i pó∏nocne dzielnice Krakowa. Wykonanie powierzchni u˝ytkowej mostu poprzedzi∏o bardzo staranne oczyszczenie i odt∏uszczenie stalowej p∏yty ortotropowej. Na tak przygotowana powierzchni´ p∏yty na∏o˝ono dwie warstwy gruntujàcej ˝ywicy epoksydowej StoPox ZNP, zapewniajàcej trwa∏e zabezpieczenie antykorozyjne, bowiem materia∏ ten, zawierajacy rozpuszczalnik, dzi´ki zawartoÊci aktywnych przeciwkorozyjnych pigmentów wià˝e na stali i ˝elazie, stanowiàc pow∏ok´ gruntujàcà pod kolejne warstwy.
Po u∏o˝eniu dwu warstw pow∏oki StoPox ZNP i zasypaniu wierzchniej warstwy drobnym piaskiem kwarcowym, na cz´Êç p∏yty mostu przeznaczonej dla ruchu ko∏owego na∏o˝ono warstw´ materia∏u epoksydowo-smo∏owego StoPox TE 21, zasypanego drobnym t∏uczniem bazaltowym – zapewniajàcym dobrà przyczepnoÊç nak∏adanej naƒ warstwy wierzchniej jezdni z asfaltobetonu. Natomiast w cz´Êci p∏yty przeznaczonej pod chodniki i Êcie˝ki rowerowe na wy˝ej opisane pod∏o˝e gruntujàce StoPox ZNP u∏o˝ono pow∏ok´ epoksydowo-poliuretanowà StoPox TEP Multi Top z lekkà domieszkà piasku kwarcowego. Ale same nawierzchnie chodników i Êcie˝ek rowerowych wykonane zosta∏y w zu-
pe∏nie odmienny sposób. Na chodnikach Êwie˝o u∏o˝onà warstw´ StoPox TEP Multi Top zasypano – a˝ do zupe∏nego nasycenia – piaskiem kwarcowym, uzyskujàc w ten sposób efekt trwa∏ej antypoÊlizgowoÊci. ZaÊ na Êcie˝kach rowerowych u∏o˝ono jeszcze jednà warstw´, tym razem z elastycznej ˝ywicy epoksydowej StoPox PH-DVE w kolorze czerwonym. Most Kotlarski w Krakowie to budowla na wskroÊ nowoczesna. Zarówno pod wzgl´dem architektonicznym i konstrukcyjnym, jak te˝ technologii wykonania poszczególnych prac oraz u˝ytych materia∏ów. To prawdziwa wizytówka odzyskujàcego blask Krakowa. Pawe∏ Danielewicz Doradca Techniczny ds. Cretec
Obiekt: Most Kotlarski w Krakowie Inwestor: Gmina Miasta Kraków Projekt architektoniczny: Studio Archi 5 Witold Gaw∏owski wraz z zespo∏em Projekt konstrukcyjny: Transprojekt Kraków Bogdan Majcherczyk wraz z zespo∏em Generalny wykonawca: Mostostal Kraków SA Produkty Sto-ispo: StoPox IHS BV StoPox ZNP StoPox TEP Multi Top StoPox TE 21 StoPox PH DVE Zdj´cia: Andrzej Ziemkiewicz
StoJournal 2/2004
11
Prezentacja obiektu – wywiad
Na miar´ Mercedesa Rozmowa z Mariuszem Rutzem, architektem i wspó∏w∏aÊcicielem spó∏ki J.S.K. Architekci, która zaprojektowa∏a dla koncernu DaimlerChrysler kompleks biurowo-handlowo-serwisowy, w tym najwi´kszy w Europie Ârodkowo-Wschodniej salon sprzeda˝y samochodów Mercedes-Benz w Warszawie
– Co si´ kryje pod nazwà J.S.K. Architekci? – JesteÊmy cz´Êcià grupy J.S.K. – jednego z najwi´kszych w Niemczech biur architektonicznych, za∏o˝onego w 1963 roku we Frankfurcie nad Menem, zatrudniajàcego dwustu projektantów. W Polsce funkcjonujemy od 1998 roku, jako spó∏ka prawa polskiego, zatrudniajàc dwunastu architektów. Naszym klientom zapewniamy kompleksowà obs∏ug´ projektowà, poczynajàc od prac urbanistycznych, poprzez projektowanie architektoniczne i wystrój wn´trz – po projekt management i us∏ugi inwestora zast´pczego. Projektujemy budynki biurowe i mieszkalne, hotele, centra handlowe, jednak naszà g∏ównà specjalnoÊcià sà obiekty komunikacyjne, takie jak terminale lotnicze i kolejowe, terminale cargo, centra lotnicze. Od lat pe∏nimy rol´ generalnego projektanta lotnisk: we Frankfurcie nd Menem, Düsseldorfie oraz Münster-Ostnabrück. Aktualnie wed∏ug naszych projektów i z naszym udzia∏em powstaje centralne lotnisko Berlina – Schönefeld. Nasze roczne obroty si´gajà 17,5 mln euro. W Polsce jednym z naszych najwi´kszych projektów jest kompleks biurowo-handlowoserwisowy koncernu DaimlerChrysler, w∏aÊnie zrealizowany w Warszawie. MieÊci si´ tam m. in. obszerne centrum handlowo-serwisowe samochodów Mercedes-Benz, Smart i Maybach. Jest to najwi´kszy w Eu-
12
StoJournal 2/2004
niowym i konferencyjnym oraz budynkiem biurowym. Nie jest wi´c jednym z wielu punktów sprzeda˝y i serwisu samochodów produkowanych przez koncern, lecz integruje te funkcje, stanowi przede wszystkim jego g∏ównà siedzib´ w Polsce. Dla nas, architektów, projekt by∏ wi´c wyzwaniem szczególnym, którego istota polega∏a na uzyskaniu efektu synergii poprzez zintegrowanie w jednym obiekcie tak ró˝nych funkcji – zarówno pod wzgl´dem u˝ytkowym jak i formalnym. – Architekt przyst´pujàc do projektowania obiektu przeznaczonego do prezentacji, sprzeda˝y i obs∏ugi technicznej samochodów okreÊlonej marki, chcàc nie chcàc w∏àcza si´ we wspó∏ropie Ârodkowo-Wschodniej salon sprzeda˝y tych samochodów. – Czy projektowanie tego kompleksu by∏o dla architekta zadaniem interesujàcym? – Wprawdzie nie by∏ to pierwszy nasz projekt wykonywany na zamówienie koncernu DaimlerChrysler, którego cz´Êcià jest Mercedes Car Group, ale by∏o to zadanie szczególne, dla architekta niezmiernie interesujàce. WczeÊniejsze nasze prace projektowe dla Mercedesa dotyczy∏y obiektów biurowych w Niemczech. Tymczasem warszawska siedziba koncernu DaimlerChrysler stanowi kompleks budynków o ró˝nym przeznaczeniu. Pod wzgl´dem funkcjonalnym ∏àczy salon sprzeda˝y i serwisu pojazdów Mercedes Car Group z oÊrodkiem szkoleWa˝nym elementem wystroju warszawskiego salonu samochodowego Mercedesa sà barwne ekrany wewnàtrz przestrzeni ekspozycyjnej, o szlachetnej fakturze stiuku, wykonane przy u˝yciu StoLook Marmorino
zawodnictwo producentów samochodów, w tym wypadku samochodów presti˝owych... – Wspó∏zawodnictwo mi´dzy producentami samochodów ulega bez wàtpienia coraz wyraêniejszemu zaostrzeniu. Z tego powodu ka˝dy z nich stara si´ jeszcze wyraêniej wydobyç profil w∏asnej marki i uczyniç go niepowtarzalnym. Wa˝nà rol´ odgrywa w tym punkt sprzeda˝y – miejsce gdzie mo˝na pojazd oglàdaç, kupowaç, a potem poddawaç obs∏udze. Wielkie koncerny samochodowe majà pewne wyobra˝enie tego, w jaki sposób chcà prezentowaç si´ na zewnàtrz. To wyobra˝enie przybiera postaç
StoJournal 2/2004
13
Farba StoColor Crylan barwi na niebiesko portale wejÊciowe oraz betonowe tarcze na fasadzie salonu
katalogu definiujàcego pewne elementy, które muszà si´ znaleêç w zamawianym obiekcie. Elementy te stanowià harmonijne sk∏adniki otwartego systemu wzorniczego dla pomieszczeƒ wystawienniczych wszystkich salonów sprzeda˝y, w tym wypadku Mercedesa. Podstawowà ideà, która znalaz∏a urzeczywistnienie w zaprojektowanym przez nas warszawskim salonie samochodów Mercedesa, jest podkreÊlenie wysokiej klasy sprzedawanych w nim samochodów, ich komfortu i wyp∏ywajàcego zeƒ presti˝u. Generalnà zasadà, która przyÊwieca∏a
nam w jego projektowaniu by∏a komunikatywnoÊç i czytelnoÊç funkcji – przy zachowaniu najwy˝szej jakoÊci rozwiàzaƒ estetycznych i materia∏owych. Nie jest rzeczà przypadku w jakiej cz´Êci tego salonu stoi okreÊlony rodzaj samochodów: najwy˝szej klasy samochody osobowe, samochody dla m∏odszych klientów, czy te˝ samochody dostawcze. Dla ka˝dej z tych grup pojazdów zaprojektowaliÊmy przyporzàdkowane jej miejsce, którego klimat sprzyja podkreÊleniu walorów produktu. Istotnà rol´ w kszta∏towaniu tego klimatu spe∏ni∏ wspomnia-
ny inwestorski katalog „firmowych” elementów i detali architektonicznych, stosowanych we wszystkich salonach sprzeda˝y Mercedesa. Jednym z takich elementów sà barwne ekrany wewnàtrz przestrzeni ekspozycyjnej, o szlachetnej fakturze stiuku, wykonane przy u˝yciu specjalnego materia∏u StoLook Marmorino, produkowanego przez firm´ Sto-ispo. Nie jest to zresztà jedyny materia∏ tej firmy, jaki zosta∏ u˝yty w pracach wykoƒczeniowych warszawskiego salonu sprzeda˝y Mercedesa i ca∏ego kompleksu biurowohandlowo-serwisowego DaimlerChrysler. Farba Sto-ispo barwi na niebiesko portale wejÊciowe oraz betonowe tarcze na wschodniej fasadzie salonu samochodowego. Jej zastosowanie tak˝e nie by∏o dzie∏em przypadku; daje ona bowiem gwarancj´, ˝e ów firmowy kolor Mercedesa nie przyblaknie nawet po wielu latach. Kolejnym rozwiàzaniem technologicznym Sto-ispo, który wykorzystaliÊmy projektujàc cz´Êç biurowà warszawskiego kompleksu, by∏ bezspoinowy system akustyczny, który nie tylko zapewnia dobrà akustyk´ sal konferencyjnych, lecz umo˝liwia tak˝e zachowanie jednolitych tafli sufitów, nawet w du˝ych pomieszczeniach. – ZnajomoÊç walorów tych materia∏ów pozwala sàdziç, ˝e mia∏ pan z nimi do czynienia ju˝ wczeÊniej... – W istocie. Jak ju˝ wspomnia∏em, nasze biuro architektoniczne zajmuje si´ projektowaniem obiektów, których wysokie walory u˝ytkowe i formalne, a co za tym idzie i najwy˝sza jakoÊç wykoƒczenia, sà podstawowym wymogiem inwestorów. A spe∏nienie tego ostatniego wymogu by∏oby trudne bez u˝ycia dobrych, niezawodnych materia∏ów wykoƒczeniowych. Takich na miar´ Mercedesa... – Dzi´kuj´ za rozmow´.
Obiekt: kompleks biurowohandlowo-serwisowy w Warszawie Inwestor: DIL Polska sp. z o.o. U˝ytkownicy obiektów: DaimlerChrysler Automotive Polska DaimlerChrysler Services Leasing DaimlerChrysler Services Bank Polska DaimlerChrysler Fleet Management Firmowy salon sprzeda˝y i punkt serwisowy Mercedes-Benz Warszawa Projekt architektoniczny: J.S.K. Architekci sp. z o.o. Warszawa Wykonawca: Zublin Polska sp. z o.o. Poznaƒ Systemy Sto-ispo: Bezspoinowy system akustyczny StoSilent Panel Produkty Sto-ispo: StoSilent Fix StoSilent Plan StoSilent Panel StoSilent Superfein StoPlex W StoPrep Miral StoLevell Uni StoLevell In F Sto-Baukleber Sto-Dispersionskleber StoMiral Nivell StoColor Crylan StoLook Metallic StoLook Marmorino StoLook Wax Zdi´cia: J. M. Goliszewski & J. Woêniak / Epoka T. Wernicki
Rozmawia∏: Teodor Wernicki
Kompleks budynków DaimlerChrysler w Warszawie • • • • • • • • • • Dobrà akustyk´ sal konferencyjnych zapewniajà sufity wykonane w technologii bezspoinowego systemu akustycznego StoSilent Panel
14
StoJournal 2/2004
Powierzchnia dzia∏ki Salon sprzeda˝y Mercedes-Benz Warszawa Pomieszczenia serwisu Mercedes-Benz Warszawa Pomieszczenia biurowe Centrum konferencyjne Centrum szkoleniowe Pomieszczenia gastronomiczne Powierzchnia gara˝u naziemnego Powierzchnia gara˝u podziemnego Koszt budowy kompleksu
57798 m2 5218 m2 3405 m2 20553 m2 722 m2 1105 m2 680 m2 5996 m2 3135 m2 250 mln z∏
Renowacje zabytku
Renowacja dworca w Bia∏ymstoku Uroda profili
Dworzec w Bia∏ymstoku jest bardzo charakterystycznym budynkiem z prze∏omu wieków. Bogato rzeêbione i boniowane elewacje pe∏ni∏y od poczàtku reprezentacyjne funkcje wa˝nej stacji na trasie Wiedeƒ-Petersburg. Niestety, jak wiele innych budynków z XIX w. w Polsce, obiekt ten w ostatnich latach stopniowo niszcza∏, a wczeÊniejsze cz´Êciowe remonty mia∏y jedynie charakter doraêny. Wreszcie w latach 2002-2003 budynek doczeka∏ si´ kompleksowej renowacji, która ca∏kowicie odmieni∏a obraz zniszczonych elewacji i wn´trz. Dokumentacja projektowa zosta∏a wykonana przez S.B.P. Projekt z Bia∏egostoku. Ca∏oÊcià prac kierowa∏ architekt Marek Tekieƒ. Technologi´ remontu elewacji przyj´to w oparciu o materia∏y Sto-ispo. Zasadniczym problemem prac elewacyjnych by∏y doÊç du˝e gruboÊci boni i profili, które w praktyce nale˝a∏o odtworzyç w ca∏oÊci. Wymaga∏o to zarówno u˝ycia specjalistycznych materia∏ów, jak i wysokiej jakoÊci wykonawstwa. W tej sytuacji specjaliÊci Sto-ispo zaproponowali przygotowanie ró˝nego rodzaju zapraw – zale˝nie od miejsca i sposobu ich nak∏adania. Warstwy podk∏adowe wykonano z niskoskurczowych zapraw wapienno-trassowych, oczywiÊcie specjalnie zbrojnych elastycznymi siatkami. Warstwy wykoƒczeniowe – wykonywane
dzie gipsowe lub akrylowe nie nadawa∏y si´ na tego typu elewacje. Firma Sto-ispo i tym razem znalaz∏a rozwiàzanie; ˝àdany efekt mo˝na by∏o uzyskaç przy u˝yciu StoPrep Miral – silikatowej pow∏oki poÊredniej z wype∏niaczami. Materia∏ ten ma bardzo wysokà dyfuzj´ pary wodnej, niezbyt wysokà wytrzyma∏oÊç dopasowanà do zabytkowego pod∏o˝a i daje si´ szlifowaç bàdê obrabiaç na sucho. Ciekawym rozwiàzaniem technologicznym by∏o tak˝e wykonanie warstw coko∏owych ze specjalnie zbrojonych, odpornych na uderzenia p∏yt StoVentec. By∏o to konieczne, poniewa˝ cz´Êç Êcian zosta∏a ocieplona przy u˝yciu mi´kkich systemów z we∏nà mineralnà. Wszystkie Êciany zosta∏y pomalowane specjalnà farbà StoLotusan. Ta mikrosilikonowa farba produkcji Sto-ispo posiada dodatkowo zdolnoÊç samozmywania, co z pewnoÊcià b´dzie mia∏o znaczenie przy takim obiekcie jak dworzec. Stacja na dawnej trasie Wiedeƒ Petersburg znów sta∏a si´ jednym z najbardziej reprezentacyjnych budynków Bia∏egostoku. Robert Koprowicz Konsultant technologiczny Sto-ispo
w technice ciàgnionej – nak∏adano z elastycznego materia∏u Stuckoplan spezial. Wiele ele-
mentów dekoracyjnych przygotowywano w pracowniach, a póêniej wykonane z materia∏u StoDeco Form tzw. odlewy montowano na Êcianach budynku. Na koƒcowy efekt – zgodnie z wymogami s∏u˝b konserwatorskich – mia∏y z∏o˝yç si´ wierzchnie warstwy tynków wraz z kolorystykà. Powierzchnia tynków na niektórych Êcianach z za∏o˝enia mia∏a byç bardzo g∏adka. Jednak wi´kszoÊç tradycyjnych, mineralnych wypraw tynkarskich ze wzgl´dów technologicznych musi zawieraç dodatki kruszyw, które tutaj powodowa∏y jednak zbyt ostrà faktur´ (taka powierzchnia by∏a akceptowana tylko w niektórych miejscach). Z kolei g∏a-
Obiekt: Dworzec kolejowy w Bia∏ymstoku – renowacja Dokumentacja projektowa: S.B.P Projekt, Bia∏ystok Inwestor: Polskie Koleje Paƒstwowe Wykonawca: Kontbud, Bydgoszcz Produkty Sto-ispo: StoDeco Form Stuckoplan spezial Trass-Kalk StoPrep Miral StoVentec Trägerplatte Sto-HydroGrund StoLotusan StoFassadenspachtel ispo Klasyk StoPrim Grundex System ociepleniowy Ispotherm A
StoJournal 2/2004
15
Renowacje zabytku
Renowacja bramy wjazdowej Pa∏acu Branickich w Bia∏ymstoku Podlaski Wersal
Pa∏ac Branickich w Bia∏ymstoku to jeden z naszych z najwspanialszych barokowych zespo∏ów pa∏acowo-ogrodowych, zwany nawet Podlaskim Wersalem. To pi´kne za∏o˝enie powstawa∏o w dwóch etapach. W pierwszym pi´trowy pa∏ac Wiesio∏owskich z prze∏omu XVI i XVII w. rozbudowano dla stolnika koronnego Stefana Branickiego, wg projektu jednego z najznamienitszych architektów dzia∏ajàcych na terenie Polski – Tylmana z Gameren. Natomiast StoJournal Czasopismo projektantów, architektów i inwestorów Nr 2/2004, nak∏ad: 15 000
Wydawca: Sto-ispo sp. z o.o. 03-872 Warszawa, ul. Zabraniecka 15
Redakcja: Teodor Wernicki, Aleksandra Zych-Màczka 03-872 Warszawa, ul. Zabraniecka 15 tel. +48 22 511 61 49 fax +48 22 511 61 41 info.pl@stoeu.com www.sto.pl
Zamówienia bezp∏atnej wysy∏ki StoJournal prosimy przesy∏aç faksem: +48 22 511 61 41
w drugim etapie od 1728 r. do II po∏. XVIII w. pa∏ac i otoczenie przekszta∏cono w wielkà rezydencj´ dla hetmana wielkiego koronnego Jana Branickiego. II wojna Êwiatowa nie oszcz´dzi∏a gmachu, ale po spaleniu w 1944 r. cz´Êciowo go odbudowano i zrekonstruowano. Obecnie jest siedzibà Akademii Medycznej. Trwajàce od kilku lat dalsze prace rewaloryzacyjne majà przede wszystkim na celu konserwacj´ i renowacj´ elewacji budynków kompleksu wraz z przywróceniem kolorystyki i ogólnego wygladu najbardziej zbli˝onego do pierwowzoru. Na tym etapie przeprowadzono równie˝ renowacj´ pi´knej bramy, otwierajàcej oÊ ca∏ego za∏o˝enia pa∏acowego. Budynek ten pochodzi z drugiego etapu rozbudowy kompleksu wg proj. Jana Klemma i ma charakter arkadowego ∏uku triumfalnego zwieƒczonego gliorettà. Ca∏oÊç prac elewacyjnych bramy prowadzi∏a firma budowlanokonserwatorska Kontbud z Bydgoszczy, a zadanie doboru technologii materia∏ów renowacyjnych otrzyma∏a firma Sto-ispo.
Zniszczenia wyst´pujàce na elewacjach budynku bramy by∏y niestety bardzo typowe i dotyczy∏y g∏ównie odparzeƒ starych tynków podk∏adowych na wszystkich kondygnacjach oraz zawilgocenia strefy coko∏owej. Stàd te˝ wczeÊniejsze programy naprawcze by∏y doÊç proste; polega∏y na wymianie tynków i za∏o˝eniu silnych opasek na cokole. Budynki zabytkowe podlegajà jednak zupe∏nie innemu re˝imowi technologicznemu. W∏aÊnie dlatego zbyt silne tynki cementowe czy cementowo-wapienne nie tylko same szybko ulegnà zniszczeniu, ale mogà te˝ spowodowaç stopniowà degradacj´ ceglanych Êcian przez wzrost zawilgocenia czy wprowadzenie do muru szkodliwych soli. Nale˝a∏o wi´c wyraênie rozgraniczyç sk∏ad wypraw – zale˝nie od przyczyn zniszczeƒ. Na cokole, ze wzgl´du na obecnoÊç soli rozpuszczalnych, firma Sto-ispo zaproponowa∏a wykonanie szerokoporowych tynków renowacyjnych WTA, zaÊ na wy˝szych kondygnacjach zastosowanie wypraw wapienno-trassowych. Tynki renowacyjne, dzi´ki swojej porowatoÊci i wysokiej dyfuzyjnoÊci, posiadajà zdolnoÊç kumulowania soli bez blokowania wilgoci zawartej w murze. Dlatego jest to najtrwalszy obecnie sposób na wykonanie tynku coko∏owego w obiekcie zabytkowym. Z kolei zaprawy trassowe, zastosowane na kondygnacjach, to jedne z najstarszych zapraw hydraulicznych, wykorzystywane jeszcze przez staro˝ytnych Rzymian. Trass to zastyg∏a lawa wulkaniczna, dzi´ki jego dodatkowi klasyczna zaprawa wapienna staje si´ znacznie bardziej odporna na warunki zewn´trzne, przy zachowaniu najwa˝niejszych cech potrzebnych do renowacji zabytku – wysokiej paroprzepuszczalnoÊci, niskiego skurczu i niezbyt wysokiej wytrzyma∏oÊci mechanicznej. Przy renowacji pa∏acowej bramy zastosowano, g∏ównie ze wzgl´dów ekonomicznych, wapno zawierajàce ok. 55% trassu (Trass-Kalk), na bazie którego wykonawca przygotowywa∏, bezpoÊrednio na placu budowy, wyprawy podk∏adowe. Proporcje z kruszywem ustalano zale˝nie od miejsc wykonania tynku i rodzaju zaprawy – inne by∏y dla profili, inne dla warstw przeznaczonych na p∏aszczyzny. Na ca∏oÊç elewacji na∏o˝ono koƒcowà zacierk´, której faktur´ wybrano – z udzia∏em nadzoru konserwatorskiego – po wielu próbach. Zastosowano specjalnà szpa-
chl´ ispo Klasyk, zawierajàcà mikrow∏ókna, materia∏ o bardzo niskim skurczu, bardzo dobrej przyczepnoÊci i wysokiej elastycznoÊci. Ostateczny wyglàd mia∏ nadaç elewacji oczywiÊcie kolor. Poczàtkowo planowano na∏o˝enie farb silikatowych – jednak usytuowanie obiektu w centrum miasta oraz wysokie ryzyko zabrudzeƒ na coko∏ach (brama nadal pe∏ni funkcj´ przejazdowà) sprawi∏y, ˝e farby musia∏y mieç w∏aÊciwoÊci hydrofobowe. Takie warunki spe∏nia∏y tylko farby krzemoorganiczne (silikonowe). Zastosowano wi´c czysto silikonowà farb´ StoSilco Color. Prace ukoƒczono w lipcu 2004 r. Robert Koprowicz Konsultant technologiczny Sto-ispo
Obiekt: Brama wjazdowa Pa∏acu Branickich w Bia∏ymstoku Nadzór konserwatorski: Barbara Kubisa Inwestor: Urzàd Wojewódzki w Bia∏ymstoku Wykonawca: Kontbud, Bydgoszcz Produkty Sto-ispo: Trass-Kalk Trass-Kalk-Porengrundputz WTA Trass-Kalk-Sanierputz WTA ispo Klasyk StoPrim Micro StoSilco Color
Sto NowoÊci Czasopismo wykonawców budowlanych. Ukazuje sie dwa razy w roku. Prezentuje nowe osiàgni´cia w pracach badawczych i rozwojowych Sto-ispo, porady dotyczàce zastosowania i obróbki materia∏ów, wywiady oraz wiele innych informacji przydatnych wykonawcom budowlanym. Zamówienia bezp∏atnej wysy∏ki Sto NowoÊci prosimy przesy∏ac faksem: +48 22 511 61 41