Εξέλιξη του ∆είκτη Τιμών Τροφίμων κατά τη διάρκεια των ετών 1990-2012. Γκούμας Στράτος. Πτυχιούχος Οικονομολόγος. MSc ‘Εφαρμοσμένη Οικονομική και Χρηματοοικονομική (Ε.Κ.Π.Α./ Τμήμα Οικονομικών)’ Team Site: A.E.A.C. Co. Project Manager-Site Administrator e-mail: s_4goum@yahoo.com , My Blog, Twitter 20/02/2013
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1
Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων-ΔΤΤ (στην αγγλική Food Price Index- FPI ), αποτελεί ένα στατιστικό μέτρο που δείχνει την μηνιαία μεταβολή των διεθνών τιμών ενός συνόλου τροφίμων. Πιο συγκεκριμένα ο FPI αποτελείται από 5 δείκτες, οι οποίοι με την σειρά τους αντιπροσωπεύουν ένα καλάθι τροφίμων. Οι δείκτες που αποτελούν των FPI είναι οι εξής. 1) Δείκτης Τιμών Κρέατος (Meat Price Index) 2) Δείκτης Τιμών Γαλακτοκομικών (Dairy Price Index) 3) Δείκτης Τιμών Ζάχαρης (Sugar Price Index) 4) Δείκτης Τιμών Δημητριακών (Cereal Price Index) 5) Δείκτης Τιμών Ελαιών/Λιπων (Oils/Fats Price Index). Οι υπο-δείκτες αυτοί που συντελούν τον Δείκτη Τιμών Τροφίμων περιλαμβάνουν ένα σύνολο τιμών τροφίμων. Ο Δείκτης Τιμών Κρέατος αποτελείται από εννιά είδη κρέατος, ο Δείκτης Τιμών Γαλακτοκομικών από πέντε γαλακτοκομικά προϊόντα, ο Δείκτης Τιμών Ζάχαρης από τέσσερα είδη ζάχαρης, ο Δείκτης Τιμών Δημητριακών από είκοσι έξι είδη δημητριακών και τέλος ο Δείκτης Τιμών Ελαιών/Λιπων από έντεκα είδη ελαιών/λιπών. Συνολικά ο FPI αποτελείται από πενήντα πέντε τιμές τροφίμων. Αρκετοί ερευνητές- αναλυτές έχουν εξετάσει το θέμα της εξέλιξης της τιμής των τροφίμων και έχουν καταλήξει ότι παρατηρείται μια ανοδική τάση. Ο οργανισμός Overseas Development Institute εξετάζοντας δεδομένα του Δείκτη Τιμών Τροφίμων
από το Ιανουάριο 1980-
Ιανουάριο 2008, διαπίστωσε ότι την περίοδο από 1980-1986 ο FPI παρουσίαζε πτωτική πορεία, ενώ το 1987 η πτώση ήταν ραγδαία και παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα μέχρι το 2000 (με εξαίρεση το 1990 όπου παρουσιάστηκε άνοδος η οποία διήρκησε ένα έτος περίπου). Από 1
Πηγή: Food and Agriculture Organization of the United Nations
1
το 2000 και έπειτα ο FPI μεταβάλλεται ανοδικά με ραγδαίο ρυθμό. Εκτός από τον FPI έχουν λάβει στοιχεία και για την τιμή του πετρελαίου, η οποία μεταβάλλεται ανάλογα με τον FPI. Ως έτος βάσης για τα δεδομένα τους έχουν λάβει το 2005 (βλέπε Γράφημα 1). ΓΡΑΦΗΜΑ 1.
Commodity Food Price Index, 2005 = 100, includes Cereal, Vegetable Oils, Meat, Seafood, Sugar, Bananas, and Oranges Price Indices Crude Oil (petroleum), Price index, 2005 = 100, simple average of three spot prices; Dated Brent, West Texas Intermediate, and the Dubai Fateh. Source: IMF Commodity Price data, downloaded 12 March 2008 from http://www.imf.org/external/np/res/commod/index.asp.
Σε έρευνα οι Rabah Arezki και Markus Brückne έλαβαν δεδομένα από το 1970-2007 και εξέτασαν σε 120 χώρες την επίδραση της μεταβολής της τιμής των τροφίμων στους δημοκρατικούς θεσμούς. Διαπιστώσαν ότι στις χαμηλά εισοδηματικά χώρες η αύξηση της τιμής των τροφίμων οδηγεί σε εξεγέρσεις και επαναστάσεις, ενώ αντιθέτως στις υψηλά εισοδηματικά χώρες η μεταβολή στην τιμή των τροφίμων δεν επηρεάζει τους δημοκρατικούς θεσμούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στις φτωχές χώρες η άνοδος των τιμών στα τρόφιμα οδηγεί πιο εύκολα τους πολίτες σε αποκλεισμό από τα βασικά αγαθά με αποτέλεσμα να δημιουργείται έντονο κλίμα μεταξύ πολιτών και κυβέρνησης.
2
Σε άλλη έρευνα. το 2009, η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, αναλύοντας κυρίως τα δεδομένα και την τάση για την περίοδο 2007-2008, αλλά και προηγουμένων περιόδων, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι υψηλές τιμές των τροφίμων οδηγούν εκατομμύρια Αφρικανών στην εξαθλίωση. Παράλληλα οι υψηλές τιμές των καυσίμων αυξάνουν του πληθωρισμό και εντείνουν το πρόβλημα. Πολλοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για την άνοδο των τιμών, ωστόσο οι αφρικανικές κυβερνήσεις θα πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για την εξασφάλιση της ευμάρειας των πολιτών τους. Εντούτοις, το θετικό που εντοπίζεται σε αυτή την κατάσταση είναι ότι επειδή οι περισσότερες χώρες είναι γεωργικές, θα μπορούσαν να αποκομίσουν κέρδη από τις αυξημένες τιμές με την εντατικοποίηση της καλλιέργειας, την πρόσληψη εργατικού δυναμικού, την εκμετάλλευση εύφορων εκτάσεων και την εξαγωγή των γεωργικών προϊόντων τους. Η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης δεσμεύτηκε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην παροχή βοήθειας και τον σχεδιασμό των στρατηγικών για την αντιστάθμιση έναντι των τιμών ώστε να αποκομισθούν οφέλη. Σε πρόσφατη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2012, διαπιστώθηκε ότι οι υψηλές τιμές των τροφίμων έχουν πλέον καθιερωθεί, παρόλο που 870 εκατομμύρια ανθρώπων ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας και χωρίς πρόσβαση σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Αν εξακολουθήσει αυτή η τάση τα φαινόμενα υποσιτισμού και φτωχοποίησης θα ενταθούν σύμφωνα με την ερευνά. Σε ανάλογα συμπεράσματα για την ΕΕ-27 καταλήγει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε μελέτη της το 2008. Διαπιστώνει ότι οι τιμές των τροφίμων τα τελευταία χρόνια κινούνται ανοδικά εξαιτίας διαφορών παραγόντων, όπως οι κλιματικές αλλαγές, η χρήση των βιοκαυσίμων, η αυξανόμενη ζήτηση κυρίως από Ινδία- Κίνα για ρύζι και σιτάρι, καθώς και το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος. Χρησιμοποιώντας επίσης δεδομένα των νοικοκυριών από προηγούμενες μελέτες, έχουν εκτιμήσει ότι τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, σε σχέση με εκείνα που διαθέτουν
υψηλό εισόδημα, δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για τις
επισιτιστικές τους ανάγκες, επομένως η αύξηση στις τιμές θα επηρεάσει περισσότερο τα οικονομικά αδύναμα νοικοκυριά, τα οποία φαίνεται να είναι λιγότερο ευέλικτα στην προσαρμογή των δαπανών τους.
3
Σε μελέτη της UNICEF το 2011, στην οποία εξετάστηκε η μεταβολή των τιμών των τροφίμων σε 58 αναπτυσσόμενες χώρες, περιγράφηκαν αρχικά οι πιθανές αιτίες για την αύξηση των τιμών (π.χ. καιρικές συνθήκες, συναλλαγματικές ισοτιμίες, κερδοσκοπικές κινήσεις κτλ) και κατέληξαν ότι από το μέσα του 2010 και έπειτα οι τιμές αυξηθήκαν σημαντικά στο 60% των υπό εξέταση χωρών. Εκείνες που έχουν πληγεί περισσότερο είναι οι χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Νότιας Ασίας, όπου οι πολίτες έχουν εξαντλήσει όλα τα περιθώρια αντιμετώπισης για το αυξημένο κόστος των τροφίμων (π.χ. λιγότερα γεύματα, περισσότερες ώρες εργασίας, μείωση δαπανών σε άλλες δραστηριότητες κτλ) γεγονός που συνεπάγεται ότι όλο και περισσότεροι πολίτες βρίσκονται στο όριο κάλυψης των βασικών αναγκών τους. Το έγγραφο καταλήγει ότι θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν άμεσα οι κυβερνήσεις για να καλύψουν αυτό το χάσμα και να ανακάμψουν οι κοινωνίες.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Στην μελέτη αυτή, θα εξετάσουμε την μηνιαία, τριμηνιαία και ετησία διαχρονική μεταβολή της τιμής του FPI. Έχουμε στην διάθεσή μας τόσο τις τρέχουσες όσο και τις αποπληθωρισμένες τιμές, οπότε θα μπορέσουμε να συγκρίνουμε τα δυο αυτά μεγέθη. Επίσης θα εξετάσουμε αν υπάρχει περιοδικότητα στην εξέλιξη του FPI, καθώς και μερικά σημαντικά γεγονότα τα οποία επηρέασαν σημαντικά τον δείκτη. Αρχικά θα κατασκευάσουμε ένα αυτοπαλινδρομο υπόδειγμα (AR model), με το οποίο θα ελέγξουμε την επιρροή στην τρέχουσα τιμή του FPI και του αποπληθωρισμενου FPI τόσο από της προηγουμένη τιμή όσο και από την προηγουμένη εποχιακή τιμή τους, χωρίς ωστόσο να λαμβάνουμε υπόψη άλλες μεταβλητές οι οποίες δύναται να επηρεάζουν τον FPI. Η ανάλυση τούτη αφορά τα μηνιαία και τριμηνιαία δεδομένα μας. Εκτός από τον Δείκτη Τιμών Τροφίμων, έχουμε συλλέξει δεδομένα σε ετησία βάση για τον παγκόσμιο πληθυσμό, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν με τις ετήσιες τιμές των δεικτών ώστε να εξεταστεί αν υπάρχει σχέση μεταξύ αυτών των δυο παραγόντων.
4
∆Ε∆ΟΜΕΝΑ Η ανεύρεση των δεδομένων έγινε από τον οργανισμό Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). Στην διάθεση μας έχουμε 2 σετ δεδομένων. Στο πρώτο, ο FPI αναφέρεται σε τρέχουσες τιμές ενώ στο δεύτερο έχει αποπληθωριστεί. Η περίοδος που θα εξετάσουμε είναι απο 1/1990- 12/2012. Οι τιμές είναι σε μηναία, τριμηνιαία και ετησία βάση. Επίσης να επισημάνουμε ότι οι τιμές έχουν ως έτος βάση την περίοδο 2002-2004 σύμφωνα με τα στοιχεία της FAO, ενώ οι αποπληθωρισμένες τιμές έχουν υπολογιστεί με βάση το Δείκτη Τιμών Παραγωγού από τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας (Manufactures Unit Value 2
Index- MUV ) χρησιμοποιώντας ως έτος βάσης την περίοδο 2002-2004. Ο MUV περιλαμβάνει τις τιμές των εξαγωγικών προϊόντων των πέντε πιο ανεπτυγμένων οικονομιών (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Γερμάνια, Γαλλία και Αγγλία, εν συντομία G-5). Αρχικά οι τιμές υπολογίζονται στο τοπικό νόμισμα κάθε χώρας και έπειτα μετατρέπονται σε δολάρια ΗΠΑ με βάση τις αντίστοιχες ισοτιμίες. Τα δεδομένα για τον πληθυσμό (1990-2050) τα συλλέξαμε από την βάση δεδομένων του οργανισμό United State Census Bureau Τα δεδομένα που χρησιμοποιήσαμε τα έχουμε εισάγει σε ένα αρχείο excel και μπορείτε να τα κατεβάσετε εδώ
2
Για περισσότερες πληροφορίες για τον MUV βλέπε Παγκόσμια Τράπεζα
5
ΑΝΑΛΥΣΗ
Ξεκινώντας την ανάλυσή μας θα παραθέσουμε τρία γραφήματα με τις τιμές του FPI, ώστε να έχουμε την γενική εικόνα της εξέλιξης του δείκτη. Στο πρώτο γράφημα (Γράφημα 2) έχουμε τις μηνιαίες τιμές του FPI και του αποπληθωρισμένου FPI, στο δεύτερο γράφημα (Γράφημα 3) έχουμε τις τριμηνιαίες τιμές, ενώ στο τρίτο τις ετήσιες (Γράφημα 4) Από το Γράφημα 1, παρατηρούμε ότι από το 1990- τέλη 2006, υπάρχουν μικρές και ομαλές διακυμάνσεις στην τιμή του δείκτη. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών ο δείκτης κυμαίνεται σε ένα εύρος μεταξύ 85 και 135. Από τις αρχές 2007- τέλη 2011 σημειώνονται έντονες διακυμάνσεις. Για ένα έτος περίπου, από αρχές 2007- αρχές 2008, ο δείκτης κινείται συνεχώς ανοδικά από το 130 στο 220, ενώ το αμέσως επόμενο διάστημα, από αρχές 2008- αρχές 2009, παρατηρείται κατακόρυφη πτώση από το 220 στο 150. Κατά τη διάρκεια 2009-2010 ο δείκτες σταθεροποιείται σχετικά κοντά στο 160, ενώ από τα μέσα του 2010- τέλη 2011 η τιμή συνεχίζει να κινείται πάλι ανοδικά μέχρι το 230 περίπου. Ήδη από τις αρχές του 2007 ξεκίνησε κρίση στην αγορά τροφίμων με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι τιμές σε βασικά αγαθά. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στις εκτιμήσεις για την αύξηση του παγκοσμίου πληθυσμού, καθώς και στην χρήση των γεωργικών προϊόντων ως εναλλακτικές πηγές ενέργειας (βιοκαύσιμα). Πολλές χώρες, ιδίως υποανάπτυκτες, ήρθαν αντιμέτωπες με την εξής ιδιάζουσα κατάσταση. Τα γεωργικά προϊόντα, οι ανεπτυγμένες χώρες τα χρησιμοποιούσαν εκτός από τροφή και ως
πηγή ενεργείας. Η αυξημένη ζήτηση για
επιπλέον τρόφιμα, τα οποία θα χρησιμοποιόντουσαν ως ενέργεια, ώθησε τις τιμές ανοδικά με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των υποανάπτυκτων χωρών να μην έχει πρόσβαση σε τρόφιμα λόγω οικονομικής αδυναμίας. Ως εκ τούτου, από την μια πλευρά έχουμε πλεονάζουσες ποσότητες τροφίμων οι οποίες χρησιμοποιούνται ως πηγές ενεργείας και από την άλλη έχουμε κατοίκους υποανάπτυκτων χωρών που απεβίωναν λόγω ασιτίας. Δυστυχώς τα βιοκαύσιμα παρόλο που αρχικά φανήκαν μια λύση στο ενεργειακό πρόβλημα, η οποία θα είναι φιλική προς το περιβάλλον, είχε σημαντικές παράπλευρες απώλειες. Παράλληλα, ένα ακόμη πλήγμα ηρθε να προστεθεί την ίδια περίοδο, όταν ξεκίνησε η πετρελαϊκή κρίση, με τις τιμές να σκαρφαλώνουν πάνω από 100$/βαρέλι και να συμπαρασύρουν στον ίδιο ρυθμό ένα εύρος προϊόντων και υπηρεσιών (κόστος μεταφορών- ενέργειας, χημικά, καύσιμα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, πλαστικά κτλ).
6
Ένα ακόμη σημείο που αξίζει προς σχολιασμό είναι ότι κατά τη διάρκεια του 1990-μέσα 2006, οι τρέχουσες και οι αποληθωρισμένες τιμές του FPI κινούνται στο ίδιο επίπεδο, ενώ αρκετές φορές συμπίπτουν. Από το Β εξάμηνο του 2006 έως 2012 διαπιστώνουμε ότι η διαφορά τους επεκτείνεται σημαντικά, ειδικότερα από τις αρχές 2007- μέσα 2008 και από το 2010-2012 Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τούτα τα έτη ο δείκτης MUV κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα, από 111-118 μονάδες (Στοιχεία Παγκόσμιας Τράπεζας). Να επισημαίνουμε επιπροσθέτως ότι ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός σε παγκόσμιο επίπεδο κατά τη διάρκεια των ετών 2006-2008 κινούταν σε υψηλό επίπεδο (2006Æ 5,8%, 2007Æ5,7% 2008Æ8,3%. Στοιχεία Παγκόσμιας Τράπεζας). Στο αντίθετο άκρο έχουμε την περίοδο 1998-2003, οπού οι αποπληθωρισμένες τιμές είναι οριακά υψηλότερες των τρεχουσών, γεγονός που συνεπάγεται ότι την περίοδο εκείνη ο δείκτης MUV (και κατά συνεπεία ο πληθωρισμός) ήταν σε χαμηλά επίπεδα, από 96106 μονάδες.
7
ΓΡΑΦΗΜΑ 2- Μηνιαίο γράφημα FPI και FPI Deflated
250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0
ΜΗΝΑΣ
8
3/2010
5/2008
7/2006
9/2004
11/200
1/2001
3/1999
5/1997
7/1995
9/1993
11/199
FPI FLI DEFLATED
1/1990
FPI
ΓΡΑΦΗΜΑ FPI
ΓΡΑΦΗΜΑ 3- Τριμηνιαίο γράφημα FPI και FPI Deflated
250,0
ΓΡΑΦΗΜΑ FPI
150,0
FPI FPI DEFLATED
100,0 50,0 0,0 19 90 19 _1 92 19 _1 94 19 _1 96 19 _1 98 20 _1 00 20 _1 02 20 _1 04 20 _1 06 20 _1 08 20 _1 10 _1
FPI
200,0
ΤΡΙΜΗΝΟ
9
250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0
ΓΡΑΦΗΜΑ FPI
FPI FPI_DEFLATED
19 90 19 92 19 94 19 96 19 98 20 00 20 02 20 04 20 06 20 08 20 10 20 12
FPI
ΓΡΑΦΗΜΑ 4- Ετήσιο γράφημα FPI και FPI Deflated
ΕΤΟΣ
10
Εκτός από τα γραφήματα, έχουμε διεξάγει επίσης μια υποτυπώδη οικονομετρική και οικονομική ανάλυση χρησιμοποιώντας ένα κατάλληλο οικονομετρικό πρόγραμμα (EViews). Θα εξετάσουμε αν οι μεταβολές του FPI και του αποπληθωρισμού FPI (FPI deflated), επηρεάζονται τόσο από την προηγουμένη ημερολογιακή τιμή τους όσο και από την προηγουμένη εποχιακή ημερολογιακή τιμή. Για να το επιτύχουμε αυτό, θα χρησιμοποιήσουμε ένα βασικό αυτοπαλινδρομο σχήμα (ARModel) το οποίο προσδιορίζει την επίδραση των προηγουμένων τιμών της μεταβλητής πάνω στην τρέχουσα τιμή Το γενικό μοντέλο AR(p) ορίζεται ως εξής. Έστω ότι Υ η μεταβλητή μας τότε. AR(p): Yt=c+a1*Yt-1+ a2*Yt-2+…+ap*Yt-p +et (p υποδηλώνει των αριθμό υστερήσεων) Αρχικά να αναφέρουμε ότι έχουμε χρησιμοποιήσει τα μηνιαία και τριμηνιαία δεδομένα για την ανάλυση. Έχουν εκτιμηθεί δυο μοντέλα ξεχωριστά για τους FPI και τον FPI deflated. Στο πρώτο ελέγχουμε αν υπάρχει επίδραση μόνο από την προηγουμένη τιμή, ενώ στο δεύτερο έχουμε εισάγει και την προηγουμένη εποχιακή τιμή. Οι σχέσεις μας είναι οι εξής
Μηνιαία Ανάλυση
Τριμηνιαία Ανάλυση
FPI
FPI deflated
Α Μοντέλο
FPIt= a1*FPIt-1 + et
FPI_defl = a1*FPI_defl t-1 + et
Β Μοντέλο
FPIt= a1*FPIt-1 + a2* FPIt-12 + et
FPI_defl= a1*FPI_defl t-1 + a2* FPI_defl t-12 + et
Α Μοντέλο
FPIt= a1*FPIt-1 + et
FPI_defl = a1* FPI_defl t-1 + et
Β Μοντέλο
FPIt= a1* FPIt-1 + a2* FPIt-4 + et
FPI_defl= a1*FPI_defl t-1 + a2*FPI_defl t-4 + et
-------Ορισμός των μεταβλητών-------. FPI: Ποσοστιαία μεταβολή του Δείκτη Τιμών Τροφίμων FPI_defl: Ποσοστιαία μεταβολή του αποπληθωρισμένου Δείκτη Τιμών Τροφίμων
11
Από τις παραπάνω σχέσεις είναι κατανοητό ότι στην μηνιαία ανάλυση θα εκτιμήσουμε την επίδραση της προηγουμένης μηνιαίας τιμής καθώς και της προηγουμένης δωδεκάμηνης τιμής, ενώ στην τριμηνιαία ανάλυση θα εκτιμήσουμε την επίδραση του προηγούμενο τριμήνου καθώς και του αντιστοίχου τριμήνου από το προηγούμενο έτος. Τα αποτελέσματα των εκτιμήσεων παρουσιάζονται στους παρακάτω πίνακες, στους οποίους έχουν υπολογιστεί οι συντελεστές των AR(p) υποδειγμάτων, η στατιστική σημαντικότητα των συντελεστών (για επίπεδο σημαντικότητας α=5%) καθώς και ο συντελεστής προσδιορισμού R2. Να προσθέσουμε επίσης ότι οι σειρές, όπως τις μετασχηματίσαμε (λαμβάνοντας δηλαδή τις ποσοστιαίες μεταβολές) είναι στάσιμες και δεν παρουσιάζουν αυτοσυσχέτιση μέχρι και 6ης τάξης για τα μηνιαία δεδομένα και 2ης τάξης για τα τριμηνιαία δεδομένα, σύμφωνα με τον έλεγχο Breusch–Godfrey ΠΙΝΑΚΑΣ 1- ΜΗΝΙΑΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Στατιστικά ΜΟΝΤΕΛΟ
Συντελεστές
Σημαντικός
R2
(α=0.05) FPIt= a1*FPIt-1 + et
0.43
ΝΑΙ
0.18
FPIt= a1*FPIt-1 + a2* FPIt-12 + et
0.45 / -0.08
ΝΑΙ/ ΟΧΙ
0.20
FPI_defl = a1*FPI_defl t-1 + et
0.21
ΝΑΙ
0.04
FPI_defl= a1*FPI_defl t-1 + a2* FPI_defl t-12 + et
0.22/ -0.03
ΝΑΙ/ ΟΧΙ
0.05
ΠΙΝΑΚΑΣ 2-ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Στατιστικά ΜΟΝΤΕΛΟ
Συντελεστές
Σημαντικός
R2
(α=0.05) FPIt= a1*FPIt-1 + et
0.15
ΟΧΙ
0.01
FPIt= a1*FPIt-1 + a2* FPIt-4 + et
0.15/ -0.09
ΟΧΙ/ ΟΧΙ
0.01
FPI_defl = a1*FPI_defl t-1 + et
0.12
ΟΧΙ
0.01
FPI_defl= a1*FPI_defl t-1 + a2* FPI_defl t-4 + et
0.10/ -0.12
ΟΧΙ/ ΟΧΙ
0.02
12
Από τους παραπάνω πίνακες παρατηρούμε ότι στην μηνιαία ανάλυση, η προηγουμένη περίοδος έχει θετική επίδραση στην τρέχουσα περίοδο, τόσο στο μοντέλο του FPI όσο και στον αποπληθωρισμένο FPI. Ωστόσο στο δεύτερο μοντέλο, παρατηρούμε ότι η εισαγωγή της προηγουμένης δωδεκάμηνης τιμής δεν έχει επίδραση στην τρέχουσα περίοδο καθώς δεν είναι στατιστικά σημαντική. Το αρνητικό πρόσημο που εκτιμήθηκε δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε επακριβώς που οφείλεται και τι δηλώνει, καθώς με τα στοιχεία που έχουμε δεν μπορούμε να εξάγουμε ολοκληρωμένα συμπεράσματα. Το μοναδικό ίσως που θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε είναι η ύπαρξη ενός είδους κυκλικότητας στους δείκτες από έτος σε έτος, δηλαδή αν το έτος t ο δείκτης κινείται ομαλά και ανοδικά τότε το έτος t+1 ίσως κινείται ομαλά καθοδικά. Με τη βοήθεια των παραπάνω γραφημάτων διακρίνουμε ότι πιθανόν να ισχύει αυτή η κυκλικότητα με μερικές ίσως εξαιρέσεις ανά σύντομες περιόδους. Να σημειώσουμε επίσης ότι ο δείκτης R2 είναι ιδιαιτέρα χαμηλός σε όλα τα υποδείγματα, γεγονός που αποθαρρύνει για την περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων και των υποδειγμάτων (Για χρονολογικές σειρές εύλογο θα ήταν ο R2 >0.8). Ενδιαφέρουσα είναι και η διαφορά του R2 μεταξύ των αποτελεσμάτων του FPI και του αποπληθωρισμενου FPI όσο αφορά τα μηνιαία αποτελέσματα. Παρατηρείται σημαντική απόκλιση, γεγονός που συνεπάγεται ότι ο πληθωρισμός επηρεάζει ιδιαιτέρα ο μοντέλο μας. Βέβαια, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε εμπεριστατωμένα την αιτία τούτης της απόκλισης, καθώς ο πληθωρισμός από τα ιστορικά στοιχεία που είναι στη διάθεση μας (π.χ. από Eurostat, Παγκόσμια Τράπεζα) δεν μεταβάλλεται σημαντικά σε διάστημα λίγων μηνών, οπότε ουσιαστικά λειτουργεί ως ‘’πολλαπλασιαστής’’ στα δεδομένα του δείκτη. Ναι μεν λοιπόν αναμενόταν η διαφορά μεταξύ των συντελεστών a1, a2 των δυο υποδειγμάτων, αλλά ίσως όχι τόσο ουσιαστική διαφορά μεταξύ των R2 . Τελειώνοντας δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τα εξής για τα υποδείγματα μας. 1) Το AR(p) υπόδειγμά μας είναι γραμμικό. Ο χαμηλός R2 εκφράζει ότι δεν υπάρχει γραμμική σχέση, κάλλιστα όμως θα μπορούσε να υπάρχει αλλού είδους σχέση (π.χ. τετραγωνική, λογαριθμική κτλ). 2) Έχουμε λάβει υπόψη μόνο την προηγούμενες τιμές της μεταβλητής μας. Η προσθήκη επιπλέον
μεταβλητών
(π.χ.
διάφοροι
εισοδηματικοί δείκτες, ΑΕΠ κτλ)
χρηματιστηριακοί
δείκτες,
τιμές
πετρελαίου,
σίγουρα θα βοηθούσε την ερμηνευτικότητα του
υποδείγματος.
13
Για τα τριμηνιαία αποτελέσματα παρατηρούμε ότι δεν υφίσταται επίδραση στην τρέχουσα περίοδο ούτε από το προηγούμενο τρίμηνο ούτε από το αντίστοιχο τρίμηνο της προηγουμένης περιόδου. Οι λόγοι είναι οι ίδιοι που προαναφέραμε, οπότε δεν χρήζει επιπλέον ανάλυσης. Παρακάτω παραθέτουμε και τα στοιχεία για τους δείκτες FPI, αποπληθωρισμένου FPI και του παγκοσμίου πληθυσμού. Δεν ακολουθεί κάποια ανάλυση, απλώς θα εξετάσουμε αν οι μεταβολές στον παγκόσμιο πληθυσμό επηρεάζουν τους δείκτες σε ετησία βάση. Τα στοιχεία για τον παγκόσμιο πληθυσμό τα λάβαμε από την υπηρεσία United State Census Bureau.
ΠΙΝΑΚΑΣ 3* % ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΕΤΟΣ
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
FPI
FPI DEFLATED ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
FPI
FPI DEFLATED
1990
5.277.725.410
105,4
103,2
1991
5.360.628.665
103,6
102,4
1,56%
-1,75%
-0,78%
1992
5.443.740.826
108,5
105,4
1,54%
4,59%
2,92%
1993
5.525.753.998
104,6
101,4
1,50%
-3,62%
-3,85%
1994
5.606.338.688
110,6
107,5
1,45%
5,52%
5,79%
1995
5.687.011.326
123,2
109,6
1,43%
10,79%
2,00%
1996
5.766.435.620
129,1
118,5
1,39%
4,73%
7,83%
1997
5.846.871.429
118,5
116,3
1,39%
-8,62%
-1,92%
1998
5.925.770.871
107,1
111,8
1,34%
-10,10%
-3,93%
1999
6.003.771.994
92,4
94,8
1,31%
-14,76%
-16,48%
2000
6.081.002.937
90,4
92,9
1,28%
-2,22%
-2,07%
2001
6.157.756.751
93,4
101,4
1,25%
3,26%
8,75%
2002
6.234.277.496
89,9
97,8
1,24%
-3,80%
-3,56%
2003
6.310.549.064
97,7
98,0
1,22%
8,35%
0,15%
2004
6.386.542.886
112,4
103,7
1,20%
14,03%
5,67%
2005
6.462.181.426
117,3
103,3
1,18%
4,25%
-0,37%
2006
6.537.660.423
126,7
108,2
1,16%
7,66%
4,58%
2007
6.613.222.370
158,7
127,7
1,15%
22,58%
16,65%
2008
6.688.888.440
199,8
147,6
1,14%
23,01%
14,45%
2009
6.764.650.308
156,9
123,9
1,13%
-24,14%
-17,47%
2010
6.840.423.256
185,3
139,4
1,11%
16,61%
11,77%
2011
6.916.178.298
227,6
154,0
1,10%
20,56%
9,95%
2012
6.991.800.919
211,7
141,4
1,56%
-1,75%
-0,78%
*Πηγή: United State Census Bureau (ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ), FAO (FPI, FPI DEFLATED)
14
Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι οι μεταβολές του πληθυσμού δεν συνάδουν πάντα με τις μεταβολές των δεικτών. Ωστόσο μακροπρόθεσμα, τόσο ο πληθυσμός όσο και οι δείκτες αυξάνονται, οπότε θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε με επιφύλαξη ότι ο πληθυσμός επηρεάζει τους δείκτες. Από την οικονομική σκοπιά του ζητήματος, τούτο το γεγονός όντως αληθεύει, καθώς η αύξηση του πληθυσμού της Γης, αυξάνει την ζήτηση για τροφή και αγαθά, οπότε οι τιμές των προϊόντων θα αυξάνονται. Αν λάβουμε υπόψη και τις εκτιμήσεις της υπηρεσίας United State Census Bureau για τον πληθυσμό μέχρι το 2050, οπού θα φτάσει περίπου τα εννιά δισεκατομμύρια, είναι επόμενο να αναμένουμε περαιτέρω αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων μακροπρόθεσμα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1) Παρατηρούμε, διαχρονικά, αύξηση των τιμών του FPI, ειδικότερα από τα μέσα του 2007 και έπειτα. Την περίοδο εκείνη ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση η οποία ξεκίνησε από τον τραπεζικό τομέα των ΗΠΑ και επηρέασε ολόκληρο το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, με τις επιδράσεις να φαίνονται ακόμα και την σημερινή περίοδο. Παράλληλα οι τιμές του πετρελαίου την περίοδο εκείνη σημείωσαν σημαντική άνοδο με αποτέλεσμα να επιβαρυνθούν αισθητά πολλά προϊόντα και υπηρεσίες και κατά συνεπεία ο FPI. Από το Γράφημα 2, παρατηρούμε την μεγαλύτερο άνοδο της τιμής του δείκτη για ένα περίπου έτος, από τον Απρίλιο 2007 έως Μάιο 2008, και αμέσως μετά ακολουθεί η μεγαλύτερη πτώση μέχρι τα τέλη του 2008. Γενικά, από το Β εξάμηνο 2007 μέχρι τα τέλη του 2012 διαπιστώνονται οι μεγαλύτερες διακυμάνσεις. Τις προηγούμενες περιόδους (1990- Α εξάμηνο 2007), ο δείκτης κινείται ομαλά χωρίς να παρουσιάζει έντονες μεταβολές. 2) Από το αυτοπαλίνδρομο υπόδειγμα δεν εντοπίστηκε ιδιαίτερη σχέση μεταξύ των τρεχουσών τιμών του FPI και του αποπληθωρισμένου FPI με τις προηγούμενες τιμές τους. Υπάρχει αμυδρή επίδραση χωρίς ωστόσο να είναι ξεκάθαρα τα αποτελέσματα. Κατά ένα βαθμό, όπως προκύπτει από τις εκτιμήσεις μας, οι τρέχουσες τιμές μάλλον κινούνται ανεξάρτητα από τις προηγούμενες. Επίσης δεν εντοπίσαμε ούτε κάποιου είδους εποχικότητα. Όπως βέβαια αναφέρθηκε προηγουμένως, η προσθήκη επιπλέον παραγόντων θα ερμήνευε ορθότερα τις μεταβολές του δείκτη.
15
3) Εκτός από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, άλλοι παράγοντες που επιδρούν στον δείκτη είναι η τιμή του πετρελαίου, τα βιοκαυσιμα, οι νέες μορφές καλλιέργειας, οι μεταβολές του παγκόσμιου πληθυσμού, χρηματοοικονομικοί παράγοντες, καθώς και οι φυσικοί πόροι που παρέχει η Γη. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη το ενδεχόμενο ότι στο εγγύς μέλλον πολλά τμήματα του πληθυσμού ίσως δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά, αν οι τιμές των τροφίμων συνεχίσουν να αυξάνονται με αυτό το ρυθμό. Ήδη σχεδόν όλες οι αφρικανικές χώρες έχουν πρόβλημα υποσιτισμού. Χώρες όπως τις νοτιοανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής βρίσκονται στο κατώφλι της αδυναμίας να προμηθεύονται τα προς το ζην. Αναφορές του Ο.Η.Ε κα της Παγκόσμιας Τράπεζας συνηγορούν ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι αμείβονται με λιγότερο από 1.25$ την μέρα, γεγονός που αντανακλά σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών των τροφίμων, ότι θα πληθαίνουν οι πολίτες που δεν θα έχουν πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες. Ανησυχητικό είναι επίσης και το γεγονός ότι ο Δείκτης Φτώχιας
(ο
οποίος
αντικαταστάθηκε
από
τον
Πολυδιάστατο
Δείκτης
Φτώχιας-
Multidimensional Poverty Index 3 ) αυξάνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πολίτες που δεν πληρούν τα κριτήρια αξιοπρεπούς διαβίωσης. 4) Μακροπρόθεσμα, η αύξηση του πληθυσμού της Γης θα ωθήσει ανοδικά τις τιμές σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Μελέτες από διάφορους οργανισμούς (UNICEF, Παγκόσμια Τράπεζα κτλ), καταδεικνύουν ότι οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων θα οδηγήσουν ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού σε υποσιτισμό, με αποτέλεσμα χώρες που ακόμα δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα, μελλοντικά να βρεθούν αντιμέτωπες με πρωτόγνωρες καταστάσεις, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα. Φαινόμενα όπως η μετανάστευση εξαιτίας του αποκλεισμού από βασικά αγαθά θα είναι συχνά τις επόμενες δεκαετίες. Η τεχνολογική πρόοδος στις καλλιέργειες και στην παραγωγή καθώς και η οικονομία στους φυσικούς πόρους θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αρκεί οι κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν ουσιαστικά το ζήτημα.
3
Multidimensional Poverty Index: Αποτελείται από στοιχεία που αφορούν την Υγειά (παιδική θνησιμότητα, διατροφή), Εκπαίδευση (αριθμός ατόμων σε ένα νοικοκυριό όπου κανένας δεν έχει ολοκληρώσει 5ετη εκπαίδευση, αριθμός παιδιών που δεν πηγαίνουν σχολείο) και το Επίπεδο Ζωής (περιουσιακά στοιχεία, πρόσβαση σε ηλεκτρική ενεργεία, πρόσβαση σε νερό, είδος ενεργείας που χρησιμοποιείται στην μαγειρική, εγκαταστάσεις υγιεινής)
16