Vormgeving in de openbare ruimte

Vormgeving in de openbare ruimte STUDIO MAATWERK & STUDIO 1:1 SELECTED PROJECTS 2012

SELECTED PROJECTS STUDIO MAATWERK / STUDIO 1:1

CONCEPT / VISIE Deze uitgave is een gezamenlijk initiatief van designstudio’s Studio 1:1 en Studio Maatwerk.

Al enkele jaren bestaat er tussen deze ruimtelijk ontwerpstudio’s een vruchtbaar samenwerkingsverband dat zich specialiseert in ontwerp opdrachten voor gemeentes en woningbouwverenigingen. Hoewel we weldegelijk twee aparte designbedrijven zijn, staan bij ons beiden de overlappende kenmerken betrokkenheid, durf en pragmatisme hoog in het vaandel. Deze kwaliteiten komen telkens terug in onze gezamenlijke projecten. Om u deze en andere projecten van onze eigen leest te presenteren hebben we besloten de beste ontwerpen te bundelen in het blad dat voor u ligt. Hieronder gaan we in meer detail in op onze gedeelde uitgangspunten in ontwerpen van de openbare ruimte.

GEZAMENLIJKE VISIE Wij ontwerpen in een context. De uitkomst van een ontwerpproces hangt ten eerste af van de locatie, een behoefte en een gebruiker, of het nu gaat om een interactieve gevelschildering of de vormgeving van een natuur- en recreatiegebied.

Een succesvol samenspel tussen deze drie is van essentieel belang. Om dit te bewerkstelligen doen we degelijk onderzoek naar de mogelijkheden ter plaatse en maken we gebruik van de specifieke sociale en natuurlijke kenmerken die aanwezig zijn.

We werken betrokken. Dat betekent dat we betrokken zijn bij zowel de opdrachtgever als de eindgebruiker. We houden de lijntjes kort. We bouwen bij elke stap in het ontwerpproces de

mogelijkheid in voor terugkoppeling. Veranderingen in de woonomgeving brengen bij bewoners gepassioneerde reacties teweeg, die we positief inzetten om de betrokkenen trots deel uit te laten maken van het resultaat. We brengen de verschillende partijen die bij de uitvoering betrokken zijn bij elkaar en doen dat op zo’n manier dat er een sociale meerwaarde ontstaat.

We durven te doen. We beginnen energiek en lokken zo inbreng uit van allerlei kanten. Verschillende opvattingen komen zo constructief samen.

Door reflectie aan te moedigen tijdens het proces bepalen de betrokkenen samen de optimale vorm. Wij beschouwen, analyseren en voeren uit, om zo het best werkende ontwerp te garanderen.

Op de volgende pagina’s vindt u een dertiental projecten beschreven. Hoewel hier de nadruk ligt op reeds uitgevoerde projecten op woningbouw en gemeenteniveau, zijn voor de volledigheid ook enkele projecten toegevoegd die qua schaal en status afwijken. Deze projecten tonen de breedte aan competenties die deze twee studio’s in huis hebben.

AUGMENTED REALITY In opdracht van Woonbedrijf bedachten Studio Maatwerk en Studio 1:1 een ontwerp voor het schilderen van een zijgevel van een appartementencomplex aan de Von Flotowlaan, zodat met behulp van een daarbij ontwikkelde interactieve ‘augmented reality’ smartphone-applicatie de gevel tot leven kan worden gebracht. Dit is voorzover bekend de eerste keer dat deze technologie direct op architectuur is ingezet.

Titel OpenHuisAR Opdrachtgever Woonbedrijf, SWS Hhvl Ontwerp Studio Maatwerk & Studio 1:1 Status Uitgevoerd Datum/periode Oktober 2011 Locatie Von Flotowlaan, Eindhoven Betrokken partijen de Eindhovense school Van Tour schilderwerken, Beyond Reality BV

OPEN HUIS AR

OPEN HUIS AR

ONTWERPVRAAG Woonbedrijf liet Studio Maatwerk en Studio 1:1 uitzoeken of een reguliere schilderbeurt van de zijgevel van een appartementengebouw aan de Von Flotowlaan niet iets extra’s op kon leveren voor de wijk en haar bewoners.

applicatie. Het betrekken van studenten uit de omgeving maakt het ontwerp contextspecifiek en legt een onmiskenbare verbinding tussen de onderwijsinstelling en de bewoners van de flat en haar omgeving.

AANPAK Studio Maatwerk en Studio 1:1 ontwikkelden het idee om een nieuwe techniek, augmented reality (AR), toe te passen in de openbare ruimte. Deze techniek maakt gebruik van een unieke 2D-afbeelding , ook wel ‘marker’ genoemd. Door de camera van een smartphone op een dergelijk icoon te richten kan de techniek een tweede laag over de real-time video-input projecteren. De studio’s zijn daarmee de eerste die deze ‘toegevoegde realiteit’ op een directe manier toepassen op architectuur en haar omgeving. Na het format te hebben getest werden verschillende partijen benaderd om mee te helpen aan de realisatie.

Multimediastudenten van de nabijgelegen de Eindhovense school ontwikkelden de digitale kant van de applicatie, terwijl Beyond Reality verantwoordelijk was voor de verwerking tot

RESULTAAT Het resultaat is een op zichzelf al verrassend ontwerp waar een schildering in de vorm van een huis op de gevel de aandacht trekt. De mogelijke interactie via de gratis te downloaden‘OpenHuisAR’-app geeft een ruimtelijke meerwaarde aan het project en geeft de mogelijkheid op een speelse en onverachte wijze te verbinden met een anders zo alledaagse omgeving. Deze mogelijkheid moedigt ontmoetingen en sociale interactie aan: het verschijnen van dit moderne fenomeen is voor bewoners en studenten een welkome aanleiding voor een praatje. De rol van de studenten in het ontwerpproces geeft hen tevens een gevoel van trots: het gevoel verantwoordelijk te zijn voor het ontwerp helpt de binding met de directe omgeving van de onderwijsinstelling en de buurt.

PICKNICK BANK XXL In opdracht van Woonbedrijf ontwierp en realiseerde Studio Maatwerk een unieke extra grote picknickbank in een groenvoorziening aan de Karel de Grotelaan in Eindhoven. Deze opgeschaalde picknickbank geeft de gebruiker een plek waar je je weer klein mag voelen en levert een opvallende en uitnodigende ontmoetingsplek op. Het ontwerp werd genomineerd voor de Brabantse straatkunstprijs 2011.

Titel Picknickbank XXL Opdrachtgever Woonbedrijf SWS Hhvl Ontwerp Studio Maatwerk Status Uitgevoerd Datum/periode Mei- Juni 2011 Locatie Karel de Grotelaan, Eindhoven Betrokken partijen Mieke Meijer, VanTour BV, Verse Beeldwaren

PICKNICKBANK XXL

ONTWERPVRAAG De Picknickbank XXL is een onderdeel van het Design in de wijk project met als onderliggende gedachten, ‘de kunst van het samenleven’.

AANPAK Studio Maatwerk ging op zoek naar een oplossing waarin de kunst van het samenleven een centrale plek inneemt. Inspelend op het gegeven dat schaalverandering vaak een vervreemdende werking heeft, besloot Studio Maatwerk het bekende ontwerp van de picknickbank te vergroten. De gedachte hierachter is dat door het meubilair te vergroten de gebruikers zichzelf klein zullen voelen, waardoor herinneringen aan de kindertijd en speelsheid die daarmee gepaard gaat worden gemobiliseerd.

RESULTAAT De in de openbare ruimte geplaatste picknickbank XXL laat een plek onstaan waar men experimenteel de ruimte kan beleven en deze belevenis kan delen met anderen, of het nu gaat om een picknick met vrienden of een verbaasde woordenwisseling over het ontwerp met een onbekende passant.

VOGEL STAD Een stad voor een gemengde vogelgemeenschap. Eveline Visser onderzocht op welke wijze er voor de stadsvogel een onderkomen te bedenken is die appelleert aan de stadse omgeving waarin de vogels leven zodat thema’s als schaal, massaproductie en tevens zichtbaarheid van deze gevederde stadsbewoners naar voren komen.

Titel Vogelstad Ontwerp Eveline Visser (Studio 1:1) Status: Prototype Datum/periode Januari - Juni 2010 Tentoonstellingen: Everyday Dutch; Selfridges – London, MyWay – Milaan, Architectuur Bienale – Tallinn, Dutch Design Week – Eindhoven, ViaMilano; RAI – Amsterdam

VOGELSTAD

Architectuur biennale Tallinn, Estland

VOGELSTAD

AANPAK Om aan deze voorwaarden te voldoen onderzocht Visser de woonwensen van de gevleugelde stadbewoner, die de urbane omgeving een aantrekkelijk woongebied vindt vanwege de aanwezigheid van warmte en voedsel. Ze kwam tot de conclusie dat een verzameling van nestkasten voor zogenaamde holenbroeders kon voorzien in een stadse woongemeenschap voor vogels. Door de specifieke woonwensen van de potentiĂŤle bewoners in kaart te brengen, komen de afmetingen binnen het Vogelstad-ontwerp erg nauwkeurig. De pimpelmees wil bijvoorbeeld een opening van 28 mm. doorsnede, de koolmees 32 mm, en de bosuil zal niet geĂŻnteresseerd zijn als de ingang kleiner is dan 80 mm. Terwijl de ene soort vogel een breed huisje wil, kan een ander de voorkeur hebben voor hoog en smal.

De 33 samengevoegde nestkasten, die voldoen in de woonwensen van 33 verschillende soorten vogels die in stedelijk gebied voorkomen maken Vogelstad tot een experimentele leefgemeenschap voor de gevleugelde bewoners van de stad.

Want ook de diversiteit van de vogelgemeenschap in de stad bepaalt mede het succes: niet alle vogels wonen graag in elkaars buurt, en bij de plaatsing van het rek hebben hoogte

en natuurlijke omgeving een grote invloed op welke vogels het rek met nestkasten als thuishaven zullen zien. Na nominatie voor de Rene Smeets prijs en de presentatie van Vogelstad tijdens de Graduation Show van de Design Academy 2010, kwam er brede aandacht op gang en werd het ontwerp, inmiddels ondergebracht bij Studio 1:1 getoond in verschillende Europese tentoonstellingen, waaronder het Londense warenhuis Selfridges.

RESULTAAT Het resultaat van het onderzoek is een meer dan manhoog rek met 33 nestkasten die voldoen aan de woonwensen van 33 verschillende stadsvogels. Het zachtgroene rek van bijna 3 meter hoog maakt een grote indruk en verwijst met zijn vorm tegelijkertijd naar uitdrukbare plastic figuurtjes in een frame en het bovenaanzicht van een stedenbouwkundig plan. Dit spel met schaalvergroting en verkleining zorgt ervoor dat het ontwerp opvalt.

De iconische weergave van vogelhuisjes richt hiermee ook de aandacht op de aanwezigheid van vogels in de stad. Deze en andere unieke kenmerken hebben er voor gezorgd dat Vogelstad nog steeds het object is van interesse van verschillende architecten, bouwbedrijven en woningbouwverenigingen.

HET BLADERDEK HEKWERK In opdracht van Woonbedrijf ontwierp Studio Maatwerk een afsluiting van twee buitentrappen. Dit ontwerp resulteerde in een opvallend en strak gevormd rood hekwerk afgewerkt met een bladerpatroon. Studio Maatwerk maakte bij dit ontwerp gebruik van de bestaande trapelementen en wist zo een veilige omgeving een vriendelijk karakter te geven.

Titel Het Bladerdekhekwerk Opdrachtgever Woonbedrijf SWS Hhvl Ontwerp Studio Maatwerk Status: Uitgevoerd Datum/periode Januari-Mei 2011 Locatie Hedastraat, Eindhoven Betrokken partijen Sol Sierhekwerken, Mary Fontaine (kleur kunstenares)

ONTWERPVRAAG Woonbedrijf vroeg om na te denken over de vorm en implementatie van een nieuwe afscheiding van collectieve woonruimte en groenvoorziening in een wooncomplex aan de Hedastraat. Het bestaande hekwerk had door pinnen en stekels een onvriendelijk en aggressief karakter en was aan vervanging toe.

AANPAK Studio Maatwerk besloot de nadruk te leggen op een hekwerk met een kwalitatieve uitstraling, die enerzijds de wooncomplexen functioneel een veilige nooduitgang biedt, en anderzijds een ruimtelijke toevoeging is voor de wijk. Door het bestaande betonnen trapelement te accentueren in het hekwerk, behoudt het gebouw zijn karakter en ontstaat er een esthetisch hekwerk in de openbare ruimte. Sol Sierhekwerk voerde het ontwerp uit en in samenwerking met kleurkunstenares Mary Fontaine werd voor de felle rode kleur gekozen.

RESULTAAT Het resultaat is een esthetisch oogstrelend ontwerp dat tevens aan haar functionele eisen voldoet. Het bladerpatroon zorgt voor een vriendelijke uitstraling en de uitvoering in dunne lijnen zorgt voor een speelsheid die door de lichtinval kan worden vergroot in schaduwen. Daarnaast wordt de belofte van veiligheid ingewilligd zonder daarmee concessies te doen aan de omgevingservaring van de bewoners.

HET BLADERDEK HEKWERK

MUUR SCHILDERINGEN In opdracht van verschillende woningbouwcorporaties heeft Studio Maatwerk muurschilderingen in de openbare ruimte uitgevoerd.

Hoewel de functie van de muurschilderingen verschilde van graffitipreventie tot verfraaiing van de wijk, stond bij elk van de schilderingen de samenwerking met de bewoners centraal.

Titel Muurschilderingen Opdrachtgever Rochdale & Wooninc.

Ontwerp Studio Maatwerk Status: Uitgevoerd Datum/periode 2008 tot heden Locatie Eindhoven & Amsterdam

ONTWERPVRAAG De vragen van Rochdale en Wooninc liepen uiteen, maar betroffen de wens van het duurzaam visueel verbeteren van een plek in de wijk. Vaak betrof het plekken met graffiti-overlast.

AANPAK Uitgaande van de wens de bewoners te betrekken bij het project en zo een schildering op te leveren die voor en door de wijk is ontstaan, trad Studio Maatwerk in gesprek met omwonenden in de ontwikkeling van de ontwerpen. In een enkel geval betrof dat slechts contact met de bewonerscommissie, in andere gevallen werd gekozen voor een stemronde of het ontwikkelen van een eigen interpretatie op de tekeningen van de kinderen die de ruimte gebruiken. Ook werden in sommige gevallen bewoners betrokken in de uitvoering.

MUURSCHILDERINGEN

RESULTAAT Het resultaat van de muurschilderingen is steeds het ontstaan van een nette en prettige plek die past in de context en positief afstraalt op de omgeving. Op een muur waar graffiti wordt vervangen door een esthetisch ontwerp is de kans op terugkeer klein. Tevens groeit de betrokkenheid van de bewoners met de openbare ruimte doordat zij tijdens de ontwikkeling zijn geconsulteerd en een deel hebben uitgemaakt van de uitvoering.

ONDERZOEKSVRAAG Rene Vullings legde zich in dit onderzoek toe op de functie die verloren gebouwen kunnen spelen in een samenleving en hoe deze niet meer bestaande stadsaanzichten kunnen worden verbeeld, om zo herinneringen aan een specifieke tijd en plaats te faciliteren.

AANPAK Het kwam Vullings voor dat in het huidige digitale tijdperk fysieke en tastbare verbindingen met het verleden in belang afnemen, terwijl juist fysieke objecten met hun onvergankelijkheid een onomstotelijke verbinding verbeelden.

Een begraafplaats bijvoorbeeld zegt iets over de mensen die in haar omgeving gewoond hebben en biedt een plek om deze personen en het verleden te herinneren. Elke stad kent een geschiedenis waarin gebouwen

verloren zijn gegaan, door oorlog, brand, natuurgeweld, doordat ze in de weg stonden of simpelweg omdat ze niet meer gebruikt werden. Bij vrijwel alles wat verloren gaat, spelen herinneringen en persoonlijke verhalen een belangrijke rol.

Door de kracht van de fysieke herinnering te gebruiken in zijn ontwerp, ontwikkelde Vullings voor De verloren stad een verzameling van gebouwen die een stad ooit rijk was.

RESULTAAT Geïnspireerd op ‘conversation pieces’, tafelobjecten die in de 17de eeuw gebruikt werden om gesprekken op gang te brengen, bestaat de verloren stad uit fysieke objecten die elk relateren naar verloren gebouwen en op die manier herinneringen representeren, conserveren en de verhalen en gesprekken over de verloren gebouwen op gang blijven brengen..

DE VERLOREN STAD

Met De Verloren stad presenteert Rene Vullings een serie ‘conversation pieces’ die verloren gegane gebouwen van een stad representeert, om zo de herinneringen die met deze gebouwen verbonden zijn levend en bespreekbaar te houden.

Titel De Verloren stad Ontwerp René Vullings (Studio Maatwerk) Status: Prototype (afstudeerontwerp) Datum/periode Juni 2011 Locatie Eindhoven

ICT EXPERTISE CENTER Door stichting Kennisnet werd Studio 1:1 gevraagd voor het ontwerp en uitvoering van een ICT test- en onderwijsruimte in hun kantoor in Zoetermeer. Zij besloten zich voor het ontwerp te inspireren op innovatie, hetgeen een ruimte opleverde die zich sterk onderscheidt van de rest van het gebouw, en zowel op visueel als functioneel gebied appelleert aan de nieuwe technologie die er wordt getest en getoond. De totaalbeleving maakt hierdoor een verregaande ICT-ervaring mogelijk.

Titel ICT-expertisecenter ‘De verdieping’ Opdrachtgever Stichting Kennisnet Ontwerp Studio 1:1 Status: Uitgevoerd Datum/periode Oktober 2010 – Maart 2011 Locatie Paletsingel 32, Zoetermeer Betrokken partijen Aannemer De Wilde, Unique Lights, De Boer Technieken, Blok Meubel, Instaal, Kerst Koopman, Feek, De Kieviet modern wonen, Pixel Hobby BV, Jet & Kees Grafisch ontwerp, Uitvoerende Kunst

ICT EXPERTISE CENTER

ICT EXPERTISE CENTER

STICHTING KENNISNET Een expertise centrum op het gebied van ICT in Nederland. Kennisnet biedt als publieke ict ondersteuningsorganisatie alle onderwijsinstellingen in het basis-, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs onafhankelijke expertise en gratis diensten bij het effectief gebruik van ict.

AANPAK Uitgaande van de etage binnen het bestaande kantoorpand in Zoetermeer waar het ontwerp zou worden gerealiseerd, besloot Studio 1:1 voor een flexibele indeling te kiezen waarbij de ruimte verschillend inzetbaar is voor zowel plenaire sessies als groeps- of individueel werk. Slim gebruik van de ruimte speelt een rol bij het bepalen van de functie van een werkplek: afgesloten naar buiten voor geconcentreerde ‘denktank’ of vrijblijvende staanplekken voor informele ontmoetingen.

Ze besloten te kiezen voor een inrichting waarin elk losstaand element bijdraagt aan een totaalbeleving, waarbij nieuwsgierigheid en een lage instapdrempel centraal staan.

Om de beleving van verwondering ruimtelijk kracht bij te zetten, besloot Studio 1:1 verschillende bekende objecten te verschalen, zoals het patroon van een printplaat als volglijnen op de vloer en als led-verlichting in de lucht, akoestische oplossingen verwerkt in een paneel van tweedehands toetsenborden en een vergrootte blauwe internetstekker van piepschuim. Naast voornamelijk eigen ontwerp heeft Studio 1:1 bij de ontwerpfase tevens andere ontwerpers betrokken. Met daarbij nog de uitvoerende partijen voerden zij de supervisie en sturing over een variëteit aan betrokkenen.

RESULTAAT Het resultaat van het ontwerp is een expertisecentrum dat zich duidelijk onderscheidt van de rest van het kantoorgebouw en door een verruimtelijking van de ICT-ervaring het gevoel van verwondering van de bezoeker weet te versterken. Strakke lijnen en een gidsende inrichting zorgen ervoor dat de ruimte op intuïtieve wijze effectief gebruikt kan worden, met niveaus van formaliteit die elke vorm van kennisoverdracht mogelijk maken.

De toevoeging van schaalvergrotingen en -verkleiningen van bekende ICT-iconen geeft het geheel een verbindend thema, terwijl elk van de elementen ook op individueel niveau de aandacht trekt.

ICT EXPERTISE CENTER

DESIGN IN DE WIJK Middels veldonderzoek in opdracht van Woonbedrijf in de wijk Gestel werd vormgeving door bewoners in de eigen openbare ruimte zichtbaar. Deze informele initiatieven voor het vormgeven van de eigen leefomgeving leidden tot de ontwikkeling door Studio Maatwerk van vier sociaal betrokken producten: het vogelwijkhuis, de bloempot-stoeptegel, de buurbank, de picknick bank XXL en de skylineschuttingstrip.

Titel Design in de wijk Opdrachtgever Woonbedrijf SWS Hhvl Ontwerp Studio Maatwerk Status: Uitgevoerd Datum/periode 2011 Locatie Stadsdeel Gestel, Eindhoven Betrokken partijen Ploegmakers Cultuurtechniek BV, Figuur Deco, Job Martens (ontwerper)

ONDERZOEKSVRAAG Studio Maatwerk werd gevraagd door Woonbedrijf onderzoek te doen naar een manier om wijkverbeteringen in krachtwijken in Gestel dichter bij de bewoner te brengen.

AANPAK Studio Maatwerk redeneerde dat met het motto ‘Jij bent!’ het initiatief weer bij de bewoner terecht kon komen. Door de nadruk te leggen op samenleven, ontmoeten en zelf doen kan hij deelnemen als vormgever van zijn eigen leefomgeving. Zij onderzochten dat door mensen bij elkaar te brengen in de wijk, een kwaliteitsimpuls ontstaat die een versterkend effect heeft op de netwerken en kwaliteiten die van nature al in de wijk aanwezig zijn.

Bewoners geven op slimme manier ‘de kunst van het samenleven’ weer in hun leefomgeving.

Door voort te bouwen op deze kwaliteit heeft Studio Maatwerk gestimuleerd uitwisseling tussen generaties en cohesie tussen culturen te laten ontstaan. Incidentele initiatieven krijgen zo de potentie om te worden ingezet voor een verbetering van de wijk.

Door de bewoner tevens als uitvoerder in te zetten, kan de ontmoeting leiden tot een DESIGN IN DE WIJK

diepgaande uitwisseling tussen bewoners die reguliere verschillen naar de achtergrond laat verdwijnen en de sociale cohesie verbetert en netwerk in de wijk mogelijk maakt. Uiteindelijk worden producten als de buurbank en de bloempottegel aangeboden die de bewoners in kunnen zetten om de wijk en eigen woning te versterken. Bijvoorbeeld wanneer de picknick bank XXL als bouwpakket aankomt op locatie kan deze door de bewoners in elkaar gezet worden in het kader van een wijkbijeenkomst, daarna gebruikt wordt voor de activiteiten van de actiedag en vervolgens achterblijven als ontmoetingsplek in de wijk.

RESULTAAT Uitgaande van de tijdens het onderzoek aangetroffen initiatieven ontwikkelde Studio Maatwerk samen met bewoners van Gestel en verschillende andere vormgevers een reeks van vier producten die geboren zijn uit de wensen van een wijk en die ontmoeten en samenleven vooropzetten om zo wijkverbetering mogelijk te maken die ontstaat waarbij de bewoner wordt geëmancipeerd en zelf wordt aangezet in actie te komen.

VERBINDING TUSSEN GEMEENTEHUIS EN KASTEEL GELDROP Studio Maatwerk ontwikkelde samen met ontwerper Jan-Pieter Meeuws voor de Gemeente Geldrop een toevoeging op het stedenbouwkundige plan van Aad Trompert om zo de Mierloseweg een groener en langzamer karakter te geven en als natuurlijke verbinding te laten dienen tussen het centrum en de nabijgelegen Kasteeltuinen.

NATUURLIJKE AS ONTWERPVRAAG De gemeente Geldrop vroeg Studio Maatwerk en Jan-Pieter Meeuws om een plan te ontwikkelen waarbij het aanzien van de Mierloseweg zou worden veranderd om een groene verbinding tussen het centrum en de kasteeltuinen te laten ontstaan. Met de veranderende rol van de gemeente Geldrop in het achterhoofd was een integratie van het landschap en stadsgroen gewenst.

AANPAK Het ontwerperscollectief besloot dat de Mierloseweg doormiddel van een herziening van de ruimtelijke inrichting een veel groener en langzamer karakter kan krijgen. Waar nu de straat overduidelijk gescheiden is van zijn groene omgeving, kunnen aanpassingen er voor zorgen dat de straat kan functioneren als verbinding tussen centrum en Kasteeltuin. De omgeving wordt hierdoor vriendelijker voor fietsers en voetgangers, en auto’s krijgen het idee te gast te zijn, hetgeen bijdraagt aan een omgeving met langzaam karakter.

Met een klimaat waarin steeds minder de nadruk komt te liggen op groei, potentie en winst, stellen Studio Maatwerk en Jan-Pieter Meeuws dat het regionale, het natuurlijke en kwaliteit steeds belangrijkere kenmerken zijn van een dorpsomgeving. De zoektocht naar eigenheid en de drang om te onderscheiden zijn belangrijke factoren om rekening mee te houden. Deze elementen zullen in de toekomst de identiteit van het dorp bepalen. Ook zullen deze elementen een belangrijke rol spelen bij de keuze om zich al dan niet in het dorp te vestigen, dicht bij de voorzieningen, maar met het landschap om de hoek.

RESULTAAT Zo past volgens het ontwerperscollectief de Natuurlijke As bij de strategie van het centrumplan. Deze visie toont aan dat de verbinding van het centrum met het landschap en kasteeltuinen - en de daarbij komende kwaliteiten - van belang zijn voor het dorp, haar inwoners en bezoekers. De positieve eigenschappen van dorp en landschap worden weer getoond en bezoekers krijgen de mogelijkheid langer te genieten van de beleving van Geldrop.

Titel Natuurlijke As Opdrachtgever Gemeente Geldrop Ontwerp Studio Maatwerk & Jan-Pieter Meeuws Status Ontwerpvisie Datum/periode 2010 - 2011 Locatie Mierloseweg Geldrop Betrokken partijen Gemeente Geldrop, Stichting De Langzame Stad, Goudappel Coffeng (verkeerskundige), Aad Trompert (stedenbouwkundige)

SLOOP WONINGEN Studio Maatwerk werkte samen met bewoners en illustratoren om de sloopwoningen van Wooninc aan het Volmolenplein en Twijnstraat in de periode van leegstand een tijdelijke nieuwe figuratieve functie te geven. Dit resulteerde in een kleurrijk ensemble dat tevens door de buurt erg positief werd ontvangen.

Titel Sloopwoningen Opdrachtgever Wooninc.

Ontwerp Studio Maatwerk Status Uitgevoerd Datum/periode 2008 Status Uitgevoerd Locatie Volmolenplein en Twijnstraat, Geldrop Betrokken partijen Bunnik BV, Decofiti (illustrator), Mattijs Arts (illustrator), Michiel Vlaanderen (illustrator), Jongeren Centrum de Lounge

ONTWERPVRAAG Steeds meer geconfronteerd met de sloop van oude woningen vroeg woningbouwcorporatie Wooninc Studio Maatwerk na te denken over hoe er met sloopwoningen kan worden omgegaan in de periode tusssen het verlaten van de laatste bewoners en de eigenlijke sloop. Juist op het moment dat de planken voor de ramen worden getimmerd is de woning geen woning meer, maar een herinnering naar wat er ooit was.

Het confronterende beeld van een dichtgetimmerde woning is dan het enige wat over blijft.

Wat kunnen deze gerelegeerde gebouwen nog betekenen voor de wijk? Hoe kunnen ze worden gebruikt in een nieuwe tijdelijke toestand? Hoe kun je ze van uiterlijk veranderen zodat ze een nieuwe uitstraling krijgen?

AANPAK Studio Maatwerk was van mening dat het juist belangrijk is dat je in de peiode van leegstand iets extra’s toevoegt aan de woningen. Om te voorkomen dat de soms voor langere periode leegstaande gebouwen een negatieve uitstraling krijgen op de rest van de buurt. Het idee om de huizen van kleuren en afbeeldingen te voorzien was geboren. Via Jongerencentrum de Lounge kwam Studio Maatwerk in contact met jongeren in de buurt die werden betrokken bij het ontwerp en de uitvoering. Ook werden verschillende illustratoren in de hand genomen, en zo werden de sloopwoningen ieder unieke kunstzinnige objecten waarin de wijk ook haar eigen hand kon herkennen.

RESULTAAT Het resultaat van het ontwerp was een serie sloopwoningen die na hun functie als huis nu werden ingezet als kunstobjecten die aan de buurt een toevoeging leverden. Het project kenmerkt zich als “voor en door de wijk”, de betrokkenheid van de bewoner sprak zowel in de actieve deelname bij de realisering als in de waardering en gevoel van eigenaarschap bij het uiteindelijke figuratieve resultaat.

SLOOPWONINGEN

SLOOPWONINGEN

Het tweede blok sloopwoningen totaal ingepakt in behang, waardoor de woningen binnenste buiten worden gekeerd.

OPEN STADHUIS Eveline Visser combineerde in dit afstudeerontwerp de visuele kenmerken van het gesloopte markante oude stadhuis met de functionaliteit van een sportkooi om zo jongeren een prominente plek in de stad te bieden en op hetzelfde moment een esthetische en nostalgische toevoeging te realiseren voor het stadsaanzicht, waardoor verleden en heden, oud en jong met elkaar in verbinding worden gebracht in een bekende ontmoetingsplek met een hernieuwde publieke functie.

Titel Open Stadhuis Ontwerp Eveline Visser (Studio 1:1) Status Afstudeerontwerp Datum/periode Februari 2010 - Juni 2010 Betrokken partijen Heras Hekwerk, Gemeente Eindhoven, RHC (Regionaal Historisch Centrum)

ONDERZOEKSVRAAG Met het oog op de afwezigheid van sportfaciliteiten als voetbalkooien in het centrum van Eindhoven onderzocht Visser de mogelijkheid om zowel jeugd de mogelijkheid te geven de ruimte in de stad prominenter te gebruiken en deze kooiconstructies zo te ontwikkelen dat ze meer in verbinding staan met de stadsomgeving. Omdat de kooien op dit moment primair uit hekken bestaan, met als doel de bal tegen te houden, voegt de kooi weinig toe aan zijn omgeving, waardoor het een gemeente vaak veel moeite kost om (in samenspraak met een wijk) een geschikte plek te vinden voor een nieuwe voetbalkooi / jongerenplek.

AANPAK Door het gebrek aan animo voor esthetisch onaantrekkelijke eenvoudige voetbalkooien in het centrum van Eindhoven besloot Visser dat de zoektocht zou moeten leiden tot een ontwerp dat een figuratieve toevoeging aan de stad gaf . Visser heeft het probleem opgelost door het oude neo-gotische stadhuis van Eindhoven, dat in 1957 werd afgebroken, te gebruiken in de vormgeving. Om verschillende redenen hebben veel oude karakteristieke panden door de jaren heen moeten wijken, wat vaak gepaard gaat met een gevoel van verlies voor omwonenden. Door de vorm van

OPEN STADHUIS

bekende maar verdwenen gebouwen te gebruiken in de vormgeving van voetbalkooien wordt zo een nostalgische verwijzing naar het verleden samengevoegd met een functioneel ontwerp.

Op deze manier wordt een markant en herkenbaar stadsgezicht teruggehaald, en weerklinkt de publieke functie in het gebruik ervan door jeugd als ontmoetingsplek waar verschillende sociale evenementen kunnen plaatsvinden. Door de nadruk op sport en cultuur kunnen meerdere doelgroepen gebruik maken van de plek. Jongeren worden zo meer een onderdeel van de stad en hoeven niet uit te wijken naar een afgezonderde plek om hun identiteit te profileren, hetgeen verbindingen tussen de verschillende generaties makkelijker mogelijk maakt.

RESULTAAT De stalen constructie van het Open Stadhuis volgt de contouren van het markante gebouw en wordt voltooid door het hekwerk rondom.

De opvallende kooi, met zijn zweem van nostalgie, fungeert letterlijk als een ‘open’ huis: de publieke functie van de kooi voor sport en cultuur legt de nadruk op de toegankelijkheid van het ontwerp. Tegelijkertijd biedt de vormgeving het stadsaanzicht een toegevoegde waarde door het verleden op functionele wijze uit te beelden.

ONTMOETINGS HALLEN CAVALLILAAN In de aanloop naar het ontwerp van vijf verschillende ontmoetingshallen voor appartementencomplexen van Woonbedrijf aan de Cavallilaan in Eindhoven voerde Studio Maatwerk onderzoek uit vanuit een van de woningen.

Gebaseerd op de behoefte van de bewoners op herkenbaarheid, eigen identiteit en geborgenheid ontwierpen zij voor de entreehallen een open en heldere aankleding en voorzagen zij elk complex van een plek om het onderlinge informele contact tussen bewoners te faciliteren en aan te moedigen.

Titel Ontmoetingshallen Cavallilaan Opdrachtgever Woonbedrijf SWS Hhvl Ontwerp Studio Maatwerk Status: Uitgevoerd Datum/periode September-November 2010 Locatie Cavallilaan, Eindhoven Betrokken partijen Job Martens (ontwerp zitmeubilair), Spaan Projecten (uitvoering stoffering), Van Tour BV

ONTWERPVRAAG Woonbedrijf vroeg Studio Maatwerk onderzoek te doen naar de woonbeleving in een van de betrokken complexen aan de Cavallilaan. Doordat de doorstroom van bewoners in het complex hoog ligt is er een slechte binding tussen de bewoners en hun leefomgeving. De vraag was hoe een herinrichting van de gezamelijke ruimte hier verandering in kon brengen.

AANPAK Studio Maatwerk besloot twee weken door te brengen in een van de appartementen van de Cavallilaan om een analyse te maken van de plek en haar bewoners. Een van de resultaten van dit onderzoek was dat de mogelijkheden van de toegangshallen tot sociale ruimte niet werden benut. Per appartementencomplex maken ongeveer 30 verschillende individuele huishoudens collectief gebruik van deze doorgang, hetgeen een ideaal uitgangspunt voor verbeteringen opleverde. Studio Maatwerk realiseerde dat om iedereen zich hier prettig te laten voelen een heldere prettige indeling van belang was. Een andere uitkomst

CAVALLILAAN

van het onderzoek was dat om een binding met de leefomgeving en de medebewoners te stimuleren een eigen identiteit essentieel is. Zo werd besloten om de vijf complexen elk een eigen kleur en vorm te geven en deze in de gemeenschappelijke ruimte – zowel binnen als buiten – terug te laten komen.

Voor het zitmeubilair voor de ingangen werd ontwerper Job Martens in de arm genomen.

RESULTAAT Alle vijf entrees van de woningcomplexen zijn elk uitgevoerd in een herkenbare kleur en basisvorm, met als resultaat een eigen identiteit die verbinding met- en tussen de bewoners aanmoedigt. Anonimiteit wordt tegengegaan, nr. 128 is zo verworden tot die flat met de blauwe driehoek. Op deze manier wordt elk blok een beetje persoonlijker en krijgen ze een duidelijkere identiteit. De hallen zijn geheel gerenoveerd en voor de entrees zijn ontmoetingsplekken gecreëerd die bewoners uitnodigen of uitdagen elkaar te ontmoeten en eventueel een praatje te maken. De bankjes voor de deur versterken de mogelijkheid van sociale interactie tussen de bewoners.

HET EHN In zijn afstudeerontwerp conceptualiseerde Lucas Zoutendijk de mogelijkheid om het hoogspanningsnetwerk in Nederland in te zetten als natuurlijke corridors binnen de Ecologische Hoofd Structuur (EHS). Op deze manier wordt de beschikbare ruimte die de bouwbeperkingen rondom het hoogspanningsnet veroorzaakt benut voor het creëren van een hoogwaardige ecologische verbinding. Dit project is inmiddels na aanvraag vanuit Studio 1:1 geselecteerd door het Fonds BKVB en het Nai voor het fonds “Studio for Unsollicited Architecture”. Het verdere onderzoek, in samenwerking met’professionele partners, wordt in juni 2012 in het Nederlands Architectuur instituut gepresenteerd.

Titel Het Ecologische HoogspanningsNetwerk (EHN) Ontwerp Lucas Zoutendijk (Studio 1:1) Status: In ontwikkeling Datum/periode Februari - Juni 2010 (afstudeerontwerp) Januari 2012 – Heden (Studio for Unsollicited Architecture) Locatie Nederland Betrokken partijen Fabric, Stedenbouwkunde en architectuur, LOLA Landschaps Architectuur, Alterra, Onderzoeksinstituut Stedelijke Ecologie Wageningen

Ecologische Hoofd Structuur Hoogspannings Netwerk

ONDERZOEKS- EN ONTWERPVRAAG De onderzoeksvraag voor dit ontwerp was hoe het tracé van het Nederlandse hoogspanningsnetwerk inzetbaar was als versterking van de EHS. In een context waarin bezuinigingen’ op natuurbehoud en de zoektocht naar inzetbare ruimte belangrijke onderwerpen zijn in landelijke planning leek een combinatie een waardevolle oplossing te herbergen.

In Nederland zijn in 1995 de doelstellingen voor de EHS gedefinieerd, om in de komende jaren kerngebieden meer met elkaar te verbinden door middel van ‘verbindingszones’.

De provincies zijn verantwoordelijk voor het naleven van deze doelen, die in 2018 voltooid moeten zijn. Uit onderzoek bleek echter dat het verbindingsproces, vooral door de vele veranderingen in het beleid, moeizaam verloopt. Hierdoor komt de deadline in het geding.

AANPAK Uit onderzoek bleek dat het bovengronds hoogspanningsnet in Nederland op honderden locaties door stedelijk gebied loopt.

Omdat de ruimte rond deze lijnen vrij dient te blijven van bebouwing bestaan er (vooral in bebouwd gebied) lange lege stroken.

Meestal staan de omringende huizen hier met de ‘achterkant’ naar toe, en is de strook zelf minimaal benut. Tevens bleek dat er in de komende jaren op ongeveer 155 locaties nieuwbouwwijken gepland zijn, waar nu al hoogspanningslijnen lopen. Hier zal over het algemeen een nog bredere strook vrij blijven van bebouwing dan bij oudere bebouwing vanwege een aanpassing van de norm in 2005.

Zoutendijk onderzocht hoe de ruimte onder de hoogspanningstracés deel zou kunnen uitmaken van de EHS, en daarmee dienen

als nieuwe ‘Ecologische HoogspanningsVerbinding’. Door deze twee netwerken ‘over elkaar’ te leggen, werd zichtbaar waar op deze manier nieuwe verbindingen ontstaan. Opvallend genoeg zijn er mogelijkheden in zowel rurale als urbane gebieden. Op deze manier worden omringende natuurgebieden van een stad of wijk juist met elkaar verbonden in plaats van gescheiden.

Door te kijken naar de grondsoort en welk niveau het grondwater heeft, kan bepaald worden welke verschillende ecosysteemtypes er mogelijk te realiseren zijn. Dit is de basis voor welke zoogdieren en amfibieën gebruik kunnen gaan maken van het nieuwe Ecologische Hoogspannings Netwerk.

RESULTAAT Het resultaat van het onderzoek leverde een overzicht van mogelijkheden op, die op het moment verder worden uitgewerkt nadat Studio 1:1 met het voorstel voor verder onderzoek naar het Ecologische Hoogspannings Netwerk een prestigieuze onderzoekbeurs van de “Studio for Unsollicited Architecture” heeft binnengehaald. Eerder onderzoek door Zoutendijk wordt nu in samenwerking met de juiste professionele partijen uitgewerkt tot een integraal beleidsadvies waarin stedenbouwkunde, landschapsarchitectuur en stadsecologie allemaal in worden vertegenwoordigd.

In de huidige fase blijkt dat er een veelheid aan mogelijkheden ontstaat, waarbij zowel natuurbeheer als recreatief groen kunnen worden aangelegd, afhankelijk van de context en de wensen van de omgeving. Duidelijk is wel dat de ontwerpvisie een revolutionaire kijk op ruimtegebruik en betrokkenheid bij het milieu heeft geïntroduceerd die ook voor de toekomst een duidelijke potentie bezit.

COLOFON Deze uitgave is een gezamenlijk initiatief van designstudio’s Studio 1:1 & Studio Maatwerk.

STUDIO 1:1 www.studio1op1.nl info@studio1op1.nl Lucas Zoutendijk, Eveline Visser studio adres stratumsedijk 67h 5611 NC eindhoven STUDIO MAATWERK www.studiomaatwerk.nl info@studiomaatwerk.nl Bjørn Andreassen, Rene Vullings, Laurens Manders studio adres Akkerstraat 30 5615 HR Eindhoven TEKST Reinier Vriend GRAFISCH ONTWERP Erik Slijpen www.erikslijpen.nl FOTOGRAFIE Alle fotografie; Studio 1:1 & Studio Maatwerk met uitzondering van; Picknickbank XXL, Ontmoetingshallen, Bladerdekhekwerk & Design in de Wijk door: Verse Beeldwaren www.versebeeldwaren.nl ICT Expertise Center ‘De Verdieping’ door: Sanne Donders www.sannedonders.nl De Verloren Stad door: Vincent van Gurp www.vanvincent.nl

UITGEVER In eigen beheer OPLAGE 400 stuks REAGEREN Heeft u een vraag / opmerking over dit blad?

Of wilt u reageren op een bepaald artikel?

Neem dan gerust contact met ons op.

We horen graag van u. info@studio1op1.nl info@studiomaatwerk.nl

STUDIO MAATWERK + STUDIO 1:1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel de grootste mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van dit blad, zijn redactie en uitgever niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of besissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Niet altijd kunnen rechthebbende van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald. Belanghebbenden kunnen contact opnemen met de uitgever.

STUDIO MAATWERK & STUDIO 1:1 www.studiomaatwerk.nl

www.studio1op1.nl