Brochure Het Huis 2021

Het Huis Neutrale bezoekruimte Antwerpen-Brugge-Leuven

“Mama scheldt papa uit, wat moet ik nu?“ Kinderen op het slagveld van een vechtscheiding.

Waargebeurd verhaal. Getuigenis. Instant tips & tricks. Psychologische reportage.

Hoe kunt ú Het Huis actief helpen?

PERSOONLIJKE GETUIGENIS

“Mijn vader stal mijn jeugd, Het Huis gaf me die terug.”

Mijn vader was een echte wolf in schapenvacht. In de maatschappij droeg hij altijd een masker. Soms was hij de clown die alles voor elkaar had, hij kon huilen wanneer het hem goed uitkwam.

Wanneer we alleen waren leefden we in een Jeckyll and Hyde-verhaal: dan kon de zachtaardige versie plots switchen naar de agressieve versie die ook nog eens seksueel overschrijdend gedrag vertoonde.

Na zijn escapades dreigde hij ermee dat hij mijn dierbaren wat zou aandoen als ik mijn mond zou openen. Dus ik zweeg.

Ik ontwikkelde al snel een tactiek waarbij ik lachte zodat niemand mij – noch de situatie – in vraag stelde. Een pittige case voor Het Huis. Uiteindelijk slaagden Het Huis en onze advocaat erin dat ik mijn vader niet meer hoefde te zien.

Pas toen kon ik mijn verwerkingsproces starten.

Toen ik twintig was werd ik opnieuw door elkaar geschud: mijn vader zocht weer contact, met de boodschap dat hij huidkanker had en terminaal was.

Mijn eerste reactie was opluchting.

“Oef, daar ben ik vanaf. Die hoef ik dan ook nooit meer te zien.”

Uiteraard had ik – na al wat hij ons had aangedaan – nog veel pijn. En vergeven zal ik het hem nooit.

Het was mijn oma die me de wijze raad

2

gaf om dit hoofdstuk in mijn leven af te sluiten door een laatste confrontatie met hem aan te gaan.

Zo kon ik hem nog zeggen wat hij bij me had aangericht, zodat ik niet mijn hele leven met onbeantwoorde vragen en wrok bleef zitten.

De dag dat ik hem terugzag in het ziekenhuis herinner ik me nog goed. We hadden een gesprek in de tuin. Deze stap zette ik niet voor hem, wel voor mezelf.

Eindelijk kon ik de dingen die me zó hadden beschadigd benoemen. Ik kreeg ook de kans om hem te vragen waarom hij me dit had aangedaan.

Hij kreeg op dat moment ook de kans om zich te verontschuldigen.

Dit moment heeft me heel erg geholpen in het loslaten van mijn verleden. Het hoofdstuk “mijn vader” was geschreven en ik kon het boek dichtslaan.

Daardoor kreeg ik ook rust binnenin mezelf.

Wanneer ik nu terugdenk aan Het Huis, bekruipt me het zeer ongemakkelijk gevoel.

Dan zie ik het kind dat twee dagen van tevoren al beefde voor dát moment.

Wanneer ik dan in Het Huis arriveerde, klapte mijn mond in een slot en weigerde mijn lichaam dienst.

Dat veranderde al gauw door de be-

trokkenheid van de deskundige medewerkers van Het Huis. Zij gaven me het zelfvertrouwen waarnaar ik zo hunkerde. De vrijwilligers stralen sereniteit uit, waardoor je vanzelf al tot rust komt en een veilig gevoel krijgt.

Toen ik als jong kind in Het Huis terechtkwam stond dat zelf nog in de kinderschoenen: Rita had maar enkele collega’s om zich heen. Sinds dat moment van aankomst ben ik nooit meer bang geweest: ik kreeg éindelijk het gevoel dat er me niets meer kon overkomen. Zij gaven me de moed om over de problemen die ik met mijn vader had te praten.

De tussenkomst van Het Huis was voor mij een verlossing. Door mezelf te mógen en kunnen uiten is mijn leven heel erg veranderd, in de positieve zin. Ik vind het bijzonder om te zien hoe kleinschalig Het Huis is gestart en nu open gebloeid is naar een prachtige locatie met een geweldig team van vrijwilligers.

Intussen ben ik 29 en vraag ik nog steeds raad aan Rita wanneer ik dreig vast te lopen in een situatie. Het Huis is voor mij een essentiële waarde geworden in mijn leven: dé ultieme verlossing eigenlijk.

Ik ben ervan overtuigd dat veel kinderen dit gevoel ervaren wanneer ze terugdenken aan Het Huis.

Anoniem

Wat is Het Huis?

Het Huis organiseert sinds 1998 contacten tussen ouders, grootouders en hun kinderen. Deze kinderen zijn vaak de dupe van een vechtscheiding. Het contact tussen de ouders is dermate ontwricht dat het noodzakelijk is om een onafhankelijke en veilige plek te bieden waar het contact hersteld kan worden.

Het Huis is een zelfstandige organisatie die een neutrale bezoekruimte biedt, waar zowel ouders als grootouders hun (klein)kinderen onder begeleiding kunnen ontmoeten. Dit gebeurt uitsluitend in opdracht van de rechtbank.

Het kind komt in Het Huis op de allereerste plaats. Kinderen krijgen er alle vrijheid om te spelen, te lachen, te praten, maar vooral om zichzelf te zijn. Het Huis werkt uitsluitend met vrijwilligers en is actief in Antwerpen, Brugge en Leuven.

Teksten en interviews: © Aloka Liefrink (auteur en life coach) Foto’s en grafische vormgeving: Jan van den Berg (Studio Finton) 3

INTERVIEW

Rita Hey: “Er is weinig dat niet kan worden opgelost met een tasje koffie”

Rita Hey (r) in gesprek met schrijfster Aloka Liefrink.

4

Ik werd ontvangen door een warme, goedlachse vrouw bij een heerlijk kopje koffie en wat lekkers. Niet alleen de omgeving liet een bijzondere indruk op me na, ook Rita’s antwoorden en verhalen ontroerden me erg.

Het Huis zet zich belangeloos in voor (groot)ouders en kinderen die verwikkeld zijn in vechtscheidingen. De medewerkers van Het Huis vangen alle partijen op en proberen zoveel mogelijk die partijen in constructieve communicatiemodus te krijgen. Het kind krijgt een veilig luisterend oor zodat het het gevoel krijgt gehoord en begrepen te worden.

Interview: Aloka Liefrink Vanwaar jouw drijfveer om zo intensief voor Het Huis te werken?

Het is nooit de bedoeling geweest om op zo’n grootschalig niveau met Het Huis aan de slag te gaan. We zijn nu bijna vijfentwintig jaar verder en de smeekbedes om geholpen te worden blijven binnenstromen.

Kan ik stellen dat het een uit de hand gelopen hobby is geworden?

Nee, eigenlijk niet. Ik noem het een uit de hand gelopen passie: een hobby stop je wanneer je er geen zin meer in hebt.

Het is meer een passie die een groot deel van jezelf wordt. Dit is gewoon onderdeel van mijn leven.

Hoe ziet je dagelijkse leven er dan ongeveer uit?

Wanneer ik naar Het Huis ga, heb ik niet het gevoel dat ik naar mijn werk vertrek.

Toch ben ik altijd ruim op tijd aanwezig.

Het fijne is dat ik hier ook héél graag ben.

Mijn uurrooster is heel wisselend: op sommige dagen ben ik hier klaar om vier uur, andere dagen ben ik hier aanwezig tot half elf in de avond.

Niemand legt me dit op, ik heb echter

een heel groot plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel.

Wat is er minder leuk aan je baan in Het Huis?

Het is niet altijd even makkelijk om je grenzen te bewaken omdat je steeds wil helpen en in deze sector zijn er ook vaak grote noodkreten.

Door de vele aanvragen vind ik het verschrikkelijk om andere prangende situaties op een wachtlijst te moeten zetten, dan breekt mijn hart.

Als er iets is wat we nu net niét moeten zijn is het ‘succesvol’, we zouden eigenlijk niet ‘nodig’ moeten zijn.

Het geeft echter wel aan dat we een niche in de markt hebben gevonden en die ook invullen. Daar zijn we met ons team terecht ook heel fier op.

5

Hoe ben je ertoe gekomen om Het Huis op te richten?

Deels vanuit mijn persoonlijke bagage dacht ik: ‘Hier moet dringend iets veranderen.’

Ik vind het erg belangrijk dat kinderen ábsoluut géén partij mogen zijn binnen een gerechtelijke procedure die zich afspeelt tijdens vechtscheidingen.

Waarom denk jij dat Het Huis in de toekomst meer aandacht moet verdienen?

Qua cliënteel heeft Het Huis zéker geen aandacht meer nodig. Het Huis moet zeker meer in de kijker komen door de ‘eigen-zinnige methodiek’ en daar zouden we eindelijk wel oprecht voor erkend mogen worden door middel van een subsidie.

Waarom is jullie plan van aanpak zo uniek, Rita?

Wij benaderen onze cliënten ‘à la carte’.

Dat wil niet zeggen dat we voor elke client een andere werkwijze hebben, want we hebben een zéér strikt huishoudelijk regelement waar iedereen zich aan dient te houden.

De ‘à la carte-aanpak’ houdt in dat we

naast een zeer gevarieerd publiek ook een gevarieerd team aan sterk opgeleide medewerkers hebben. We hebben cliënten uit ‘de vijfde wereld’ waarmee ik niet wil zeggen dat ons cliënteel ‘marginaal’ is, wel dat we iedereen kunnen aanspreken op zijn/ haar eigen niveau.

Onze familiaire aanpak maakt het voor iedereen toegankelijk om met ons te praten. Dit alles in een familiale sfeer en dat schept een – terecht – gevoel van veiligheid. We werken letterlijk en figuurlijk laagdrempelig: in ons gebouw in Antwerpen hebben we zelfs geen opstapje. (Lacht.)

Ik kan me voorstellen dat jullie wel met pittige scènes te maken hebben aangezien jullie mensen in problematische situaties opvangen.

Dat gebeurt zeker wel. Het is zo dat we minder problemen hebben met cliënteel dat uit de middenklasse komt omdat die doorgaans gewenst gedrag vertonen.

Hoogopgeleide mensen hebben vaak zeer dure advocaten en voeren hun strijd op zeer hoog niveau. Laagopgeleide mensen vertonen makkelijker ruzie-

“Het is verschrikkelijk om je kind bij wildvreemden te moeten achterlaten tijdens een gerechtelijke procedure!”

Rita Hey

6

makend gedrag. Door onze aanpak lukt het om met deze beide bevolkingsklassen om te gaan.

Wat doen jullie bij riskante situaties?

Dan hebben we een ‘hold-up alarm’. Dat is een stil alarm waarvan we de knop kunnen indrukken zodat de politie meteen wordt gealarmeerd. We zijn op dat moment rechtstreeks verbonden met de radiokamer.

Dit gebruiken we uiteraard enkel bij zeer ernstige conflicten en voor sommige cliënten biedt dit veiligheid. Daarnaast hebben we ook camerabewaking tijdens de bezoekuren.

Het Huis Antwerpen

Welke is jouw persoonlijke aanpak in conflictsituaties?

Ik stel mij steeds zo empathisch mogelijk Ouders hebben ábsoluut geen recht op op. Ik ga er ook steeds vanuit dat menhun kinderen! Dat wordt maar al te diksen vanuit hun eigen oogpunt handelen. wijls vanuit een omgekeerd perspectief Je kunt eeuwig doorgaan over een halfbekeken. Eén ding is zeker: kinderen vol glas of een glas dat halfleeg is: alles hebben recht op hun beide ouders. Kinheeft te maken met je eigen perceptie deren hebben niet om hun ouders geop de wereld. Dus vanuit die kijk kan vraagd en ouders hebben een plicht om men nooit onpartijdig zijn, maar je kan verstandig zorg te dragen voor hun kind. wél meervoudig partijdig zijn.

Heb jij een pasklare oplosBedenk dat je als (groot)ousing bij dreigende conflic“Wij der je kind naar wildvreemten? benaderen den moet sturen binnen een Jázeker! Er is niets dat niet gerechtelijke procedure, opgelost kan worden met mensen dan is een empathische houeen tasje koffie. à la carte.” ding vereist. Je (klein)kind in Op die manier haal je mendeze situatie moeten achsen uit een moeilijke situterlaten is verschrikkelijk! atie zonder dat je dit beDus ook die cliënten krijgen noemt. Je stapt letterlijk uit een schouderklop en geruststellende de crisis naar een plek op veilige afstand woorden. Het is een kunst om niet in waar gemoedsrust heerst. Samen eten medelijden te vervallen, maar wel in meof drinken creëert ook samenhorigheid, deleven. voor veel mensen het moment op een dag om naar elkaar te luisteren.

“Ik betaal alimentatie hé, dus ik heb recht op mijn kinderen!” Deze stelling Dat tasje koffie staat al klaar voordat we vind ik verschrikkelijk onrechtvaardig. überhaupt een gesprek beginnen. Dat Hoe sta jij daarin, Rita? nodigt uit en haalt stress weg.

7

REPORTAGE

Het verhaal van Veerle:

‘Ik zou het niet erg vinden dat papa dood zou gaan, dan krijgen mama en ik geen klappen meer’ De ouders van Veerle scheidden toen ze bijna 10 was. Toen ze dat hoorde, vond ze dat niet eens zo erg. Meer nog: ze voelde zich opgelucht. Geen knallende ruzies meer, geen (stilzwijgende) verwijten, geen borden en andere voorwerpen die door het huis heen vlogen.

De spanningen thuis zorgden ervoor dat ze zich niet meer kon focussen op school, en dat was voor de prestatiegerichte Veerle een hel. Op een dag vroeg de meester haar hoe het met haar ging.

Het Huis Brugge 8

Het kleine meisje barstte ongecontroleerd in snikken uit, waarna de leraar haar naar een vertrouwenspersoon van het CLB (centrum voor leerlingenbegeleiding) stuurde.

Vanaf toen dacht ze dat alles beter ging.

Ze voelde zich niet alleen. De begeleidster van het CLB zocht contact met Het Huis. Daar werd Veerle met open armen en een luisterend oor opgevangen.

Veerle vertelde dat ze wel begreep waarom haar ouders uit elkaar waren gegaan, maar ze had nog steeds gehoopt dat het ooit weer goed zou komen.

De hoop dat haar ouders elkaar niet meer zouden slaan of uitschelden bleef een constante. Veerle wist op die leeftijd al wel dat haar vader al eerder ‘poging tot doodslag’ op zijn geweten had en dat haar moeder geen aanklacht had durven indienen. Ze legde het uit, maar begreep de impact van haar woorden nog niet, zei ze later.

In Het Huis durfde ze ook vertellen dat ze het niet erg vond als haar vader dood

Het Huis Leuven

zou gaan, omdat haar moeder en zij dan geen klappen meer zouden krijgen. En als haar vader dood was, dan kon hij haar moeder nooit doodslaan.

Ook na de scheiding bleef Veerles vader haar moeder ernstig lastigvallen. Hij stalkte haar en bedreigde haar met de dood. Veerles moeder zocht haar heil in kalmeermiddelen, antidepressiva en alcohol waardoor haar bewustzijn in de opvoeding van Veerle ook compleet weg-ebde.

De coördinatrice van Het Huis nam alle tijd die ze kon vrijmaken om naar Veerle te luisteren, en bedacht in de avonduren wanneer iedereen naar huis was hoe zij en haar team Veerle konden helpen.

Pas toen Veerle het hele verhaal eruit Uiteindelijk kreeg het team het voor elhad gegooid, volgde er – tot ieders’ verkaar om Anja - de moeder van Veerle bazing – helemaal geen opluchting. Wel aan hun praattafel te krijgen. wanhoop. Grote tranen rolden van haar Daardoor vond Anja de moed om aangifwangen. Na gerichte doorvraagtechniete te doen bij de politie, doorgedreven ken kwam de vrijwilligtherapie te volgen om ster van Het Huis kwam haar verleden te verVeerle tot de kern: ‘Nu werken en van de midheb ik hier alles verteld, delen af te komen. Ze ‘Ik ga hier en nu weet ik niet meer heeft nu een leuke baan zeker niet lachen wat ik nog aan mijn vaals kledingverkoopster of wenen, want dat der of moeder kán veren woont nu met Veerkomt in een verslag tellen. Ik ga hier al zeker le – die inmiddels bijna terecht dat iedereen niet lachen of huilen 18 is – in een leuk huisje. kan meelezen.’ want dat komt vast dan Veerle ziet haar vader in een verslag dat iederniet meer en ze mist een kan lezen.’ hem ook niet.

Hoewel de vrijwilligster erop bleef hameren dat ze het beroepsgeheim dat nooit zou schenden, bleef de diepgewortelde angst op Veerles ziel kleven.

Veerle maakt nu plannen om te gaan studeren voor maatschappelijk werkster om jongeren in vechtscheidingen professioneel te kunnen begeleiden.

9

PSYCHOLOGIE

Wonden die kinderen oplopen bij vechtscheidingen, hoe voorkom je die als ouder?

“Toen je veertig jaar geleden met een echtscheiding aankwam, was je een vreemde eend in de bijt. Nu is het héél normaal om te scheiden wanneer het echt niet meer gaat. Maar wat als je echtscheiding ontaardt in een vechtscheiding?” ook even uit je eigen strijdgevoelens te Volwassenen nemen bij een echtscheistappen en focus te leggen op het geding een ingrijpende beslissing, waarin drag van je kind. het kind wordt meegesleurd. Het kind Ouders die zien dat het gedrag van het vraagt hier niet om en de ouders zijn kind verandert, roepen wel eens theravaak erg druk bezig met het verwerken peutische hulp in. Toch ligt het woord van hun eigen emoties. ‘therapie’ in dit verhaal nog in de taboeUit mijn praktijkervaring merk ik dat hoek want veel volwassenen – maar ook deze heftige situaties vaak gepaard kinderen – schamen zich hiervoor. De gaan met haat, nijd, verdriet en niet zelouders zien hun scheiding als “falen” en den wordt er ook agressie gebruikt. ik merk dat het kind dikHoe moet het nu met het wijls denkt: ‘Ik kan dit best kind? goed verwerken want ik Als ouder in deze situatie Een kind ben niet gestoord.’ heb je in het heetst van de kán en mág strijd niet altijd door hoe Loyaliteit en begrip het nu écht met je kind niet kiezen tussen Kinderen hebben normaligaat. Wat ik merk is dat de ouders ter in alle omstandigheden men veronderstelt dat het loyaliteit ten opzichte van kind deze episode moet hun beide ouders. Toch verwerken, en dat het tijd kan er een loyaliteitsconflict ontstaan nodig heeft om aan de nieuwe situatie te tijdens een vechtscheiding. wennen. Dat is zeker waar.

Wanneer men over kinderen en scheiWat me opvalt is dat ouders denken dat ding praat passeren woorden als begrip kinderen met een bepaald probleem ziten loyaliteit regelmatig de revue. ten, maar dat het kind in wezen met iets Jonge kinderen hebben vaak geen notie heel anders in de knoei zit. Probeer dan 10

van wat er nu precies misging tussen hun ouders. Ze herinneren zich wellicht ruzies, maar de inhoud daarvan kunnen ze – logischerwijs - (nog) niet vatten.

Kinderen hebben ook nog niet de mogelijkheid om in de verre toekomst te denken, laat staan dat ze weten hoe ze met een toekomstplan moeten omgaan.

Eén ding is wel zeker voor het kind: ‘Het hier en nu is aan diggelen geslagen.’ Die bewustwording alleen al is traumatiserend.

Psychiater Böszörményi-Nagy omschrijft dat begrip en loyaliteit in theorie aangeven dat er een band tussen het kind en de ouders bestaat, of het kind dat nu wil of niet.

Het kind heeft zijn leven te danken aan beide ouders en heeft dan ook geen keuze dan loyaal te zijn naar beide ouders toe.

Deze loyaliteit kan niet worden stuk gemaakt. De existentiële loyaliteit kan na verloop van tijd worden uitgediept en dan spreekt men over verworven loyaliteit. Dit ontstaat wanneer beide ouders het kind correct verzorgen en opvoeden.

Tijdens een vechtscheiding kan het kind geconfronteerd worden met een groot dilemma. Wanneer het kind het gevoel krijgt te moeten kiezen tussen diens moeder of vader, krijgt het te maken met een innerlijk conflict: een kind wil van nature geen van beide ouders te kort doen.

En hoe meer het kind druk ervaart om wél een partij te kiezen, hoe groter het innerlijk conflict. Dit kan de psychische gezondheid van het kind in gevaar brengen.

Als volwassene in een vechtscheiding proberen we het kind – normaliter – wel

Een vechtscheiding zoals een kind het ziet

te begrijpen. Enkel werkt de ratio van een volwassene héél anders dan die van een kind.

Wanneer de vader slecht praat over moeders’ leven - en daar ook naar handelt – dan komt het kind in een zwaar gewetensconflict. Het kind vindt dat mama het heus wel op orde heeft, en snapt niet waarom papa daar anders over denkt.

Volwassenen in vechtscheidingen zijn dikwijls erg met hun eigen emoties in de weer. Bijvoorbeeld: venijn, haat, jaloezie op de nieuwe partner, woede na bedrog, verdriet etc.

11

heeft om een oordeel te vellen over Een kind kan hier niets mee: kijkt erop vader of moeder, en dat ook zeker niet toe en voelt zich machteloos. hoeft. Wanneer men het kind - ook on‘Als papa een idioot is die het niet voor bewust – dwingt tot het vormen van een elkaar heeft, dan ben ik dat ook want ik mening over de ex, dan breng je het in ben deels ook papa.’ een zéér moeilijk parket.

Met bovenstaand inzicht is het wijs om je kind geen enkele mening te laten vorBedenk dat het kind niet men over je ex, onder heeft gekozen voor een welke vorm dan ook: dit vechtscheiding, en de vormt juist de haard van pijn die daaraan voorafgevechtskampen.

Loyaliteit ging. De keuze om uit elAls ouder win je er niets tijdens een vechtkaar te gaan is gestoeld mee, behalve leed bij je scheiding zorgt voor op een volwassenprokind. een diepe verwarring blematiek. Zo kan een Bedenk ook dat het bij een kind kind nog niet met hart kind in de toekomst en ziel begrijpen wat begeen basisinstrumenten drog in een relatie met meekrijgt om sterk om een volwassene doet. Het heeft ook nog te gaan met conflicten. Wanneer het engeen notie van ruzieonderwerpen die kel haat, woede, verdriet en verbittering ingrijpend zijn voor volwassenen. heeft gezien wordt ook emotieregulering een pittige uitdaging voor het kind.

Rouwproces en verwerking van het kind Wat kun jij als ouder doen in deze situAls ouder zit je wellicht midden in een atie? rouwproces. Heimwee naar de mooie Als ouder doe je er zéér wijs aan om het kanten van je ex, naar de leuke dingen kind ábsoluut niet in aanraking te laten die jullie samen deelden, etc. komen met loyaliteitsconflicten! Dit geHet kind rouwt echter ook. vaar sluipt er sneller in dan men denkt.

Hoe kinderen rouwen en verwerken is Enkele voorbeelden: van veel factoren afhankelijk: leeftijd, • Papa vindt mama een hoer omdat karakter maar ook de plaats in het gezin hij werd bedrogen door haar. en geslacht.

• Mama vindt papa een harteloos Een goede begeleiding hierin is essenmens omdat hij het gezin verliet. tieel. Die begeleiding kan van buitenaf • Papa vindt de nieuwe partner van komen, maar als ouder kun je ook al heel mama dom terwijl het kind het naar wat doen om je kind te helpen. de zin heeft met de plusouder en Als het kind de situatie moeilijk lijkt te die helemaal zo niet ziet. verwerken, schaam je dan niet om hulp Bij alle voorgenoemde voorbeelden spebij deze verwerking in te roepen. len verwoestende emoties van de ex op de voorgrond en vergeet men dat het Aloka Liefrink kind zware loyaliteitsconflicten krijgt.

Bedenk dat het kind (nog) niet de tools 12

Instant tips & tricks voor de ouder(s) in vechtscheiding 1. Bereid je kind voor op de scheiding, zo voorkom je een schok. Bespreek dit als ouder(s) vooraf en breng dit besluit op een serene duidelijke manier met de reden hiervan in hapklare taal.

Bijvoorbeeld: ‘Mama en papa zijn te verschillend om elkaars partners te blijven.’

2. Kinderen verwerken een scheiding makkelijker als ouders alle praktische factoren goed blijven overleggen op een volwassen manier.

Maak zéker geen ruzie (meer) in het bijzijn van het kind! Dit maakt de schade bij het kind alleen groter. Het kind kan hierdoor later onkundig worden in het oplossen van problemen binnen partnerrelaties. Er kunnen op vroegere leeftijd al problemen ontstaan bij de emotieregulering van het kind.

3. Probeer je verwerking bij jezelf te houden, of deel het met een andere volwassene. Jonge kinderen nemen spanningen en stemmingen heel erg op. Je kind kan ook jouw leegte niet opvullen of je de situatie niet oplossen.

Gebruik je kind daarom zeker niet als boodschapper!

4. Jonge kinderen zijn bang(er) om hun ouders te verliezen. Kinderen die wat ouder zijn kunnen last hebben van gewetensproblemen.

‘Als ik maar braver was geweest, dan hadden papa en mama geen ruzie om mij hoeven te maken.’ Maak daarom goed duidelijk dat er niets veranderd is in jullie liefde voor het kind!

5. Gezamenlijke uitjes kunnen kinderen in verwarring brengen. Ze kunnen zich nog niet uiten. Echter bij veel kinderen leeft de hoop dat hun ouders weer bij elkaar komen. ‘Het was toch gezellig, dus waarom die breuk?

Misschien hebben ze zich vergist?’

6. Praat met je kind over de scheiding en motiveer het kind ook om erover te praten. Zo krijg je als ouder inzicht wanneer en waarvoor er eventuele externe hulp nodig is.

7. Maak goed duidelijk dat jullie geen partners meer zijn en dat dit ook zo blijft.

Blijf ook respect voor elkaar, en elkaars leven, tonen naar het kind toe.

8. Ouders hebben het doorgaans druk met hun eigen rouwproces waardoor de focus even niet meer op de opvoeding ligt. Wanneer je als ouder de scheiding moeilijk verteert, doe dan beroep op een therapeut zodat je er optimaal voor jezelf en je kind kan zijn.

9. Waak voor (onbewuste) isolatietechniek door o.a. verwennerijen.

Sommige ouders hebben de neiging om het kind te verwennen, ‘zodat het wel een keuze zal maken’. Bijvoorbeeld: bij papa krijgen ze de laatste nieuwe games, die daar ook moeten blijven. De zin om naar mama te gaan is dan kleiner. Een kind heeft regels en – zeker in deze fase – véél veiligheid nodig. Door het te verwennen gaat het kind zich niet alleen stuurloos voelen, het krijgt opnieuw met loyaliteitsproblemen te kampen.

Door het te verwennen vraag je non-verbaal om een kant te kiezen.

10. Is je kind al wat ouder? Dan kun je het onderscheid tussen partner- en ouderschap goed uitleggen. Jullie zijn geen partners meer, wel voor altijd ouders. Kinderen die dit meekrijgen hebben het doorgaans makkelijker in hun verwerkingsproces.

13

INTERVIEW

Ondernemer en voorzitter van Het Huis John Coose:

“Het sponsoren van goede doelen maakt je als ondernemer een rijker mens.”

John Coose is niet alleen een gepassioneerd ondernemer in zijn eigen bedrijf Eltherm-Isolatie, hij is ook de bijzonder betrokken voorzitter van Het Huis.

John heeft al heel wat leed gezien en wil er – binnen zijn mogelijkheden – alles aan doen om dit te voorkomen. Deze ondernemer wordt gekenmerkt door zijn humane betrokkenheid.

Hoe komt het dat jij als succesvol ondernemer zo betrokken bent geraakt bij Het Huis?

Dankzij de Fifty-One serviceclub in Leuven. Elk jaar zoeken wij binnen onze Dienst aan de Gemeenschap een goed doel. Na een optreden kwamen Andrea Croonenberghs en Martine Bellinck naar me toe en vroegen me of onze Club Het Huis financieel wilde steunen. Dat sprak me aan omdat er dringend budget nodig was om die organisatie te onderhouden.

Na twee à drie jaar sponsor te zijn geweest werd me de vraag gesteld of ik voorzitter van Het Huis wilde worden.

Dat wilde ik heel graag, maar dat werd te veel werk naast het runnen van mijn eigen onderneming. Vorig jaar werd ik opnieuw gevraagd als voorzitter en vond ik dat de tijd daar rijp voor was.

14

Niet alleen de periode leende zich ertoe: ik voelde me intussen ook erg betrokken bij Het Huis.

Dit thema raakt me tot in de kern en daarom engageer ik me graag voor dit ‘vergeten’ maatschappelijk probleem.

Ik bekijk Het Huis als een waardevol bedrijf, een érg belangrijke organisatie die een grote meerwaarde biedt voor onze maatschappij.

Wat zou jij graag verbeteren aan Het Huis zoals het er nu voor staat?

Eén ding is zeker: er zou een verfrissende wind moeten waaien in Het Huis.

Door gebrek aan middelen, missen we ook een bedrijfsstructuur. We hebben dringend nood aan een vaste medewerker die de coördinatie van Het Huis op zich neemt. Het zou meer dan zonde zijn mocht dit project door essentiële zuurstof, en dan bedoel ik een subsidie of sponsoring, teloorgaan. De continuïteit van Het Huis is van primordiaal belang in deze maatschappij waar vechtscheidingen schering en inslag zijn.

Wat ontroert jou als voorzitter van Het Huis het meest?

Héél veel! Ik ben altijd een maatschappelijk betrokken ondernemer geweest.

Toekijken op lijdende mensen kan ik niet. Zo zie ik medewerkers van Het Huis zich uit de naad werken, zonder enige

tegemoetkoming. Zij werken samen met kwetsbare kinderen, (groot)ouders, moeten samenwerken met rechtbanken etc. Wanneer ik dit aanschouw, zie ik dat de medewerkers eerder worden afgestraft dan beloond voor hun inzet om deze doelgroep te helpen. Naar mijn beleving zien sommige rechters dit als een businessmodel. Néé, we hebben het over kinderen in zéér kwetsbare situaties die professionele hulp nodig hebben. Het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk) krijgt wel een subsidie.

Het Huis wordt jammer genoeg overgeslagen.

Heb jij tips voor andere maatschappelijk betrokken ondernemers?

Zeker! Empathie. Zelf ben ik een invoelende, betrokken persoonlijkheid. Ik mis bij sommige bedrijfsleiders het tonen van maatschappelijke betrokkenheid.

Sommige ondernemers denken: ‘De zaken gaan goed, dus alles is goed.’ Dat vind ik persoonlijk een moeilijke stelling om mee om te gaan. Ik mis dikwijls mildheid in de zakenwereld omdat er vaak geen tijd wordt vrijgemaakt voor sociaal engagement.

Ook als dit project voor mij stopt, dan ga ik zeer zeker verder met een volgend goed doel waarvoor ik een meerwaarde kan betekenen. Het geeft je als ondernemer bijzonder veel voldoening om goede doelen te sponsoren. Het is heel makkelijk om bedrijven te sponsoren, maar een project waarbij gevoel gemoeid is, maakt van jou als ondernemer een rijker mens.

15

INTERVIEW

Andrea Croonenberghs: “Probeer je ex niet te ‘ontmoederen’ of te ‘ontvaderen’.“ Actrice, zangeres en voormalig omroepster van de VRT Andrea Croonenberghs zet zich al jaren in als ambassadrice van Het Huis.

Ze maakte alle ontwikkelingen van dichtbij mee.

Je maakt al vanaf de oprichting in 1998 deel uit van Het Huis. Hoe kijk je na die jaren terug op je ambassadeurschap?

In het begin was mijn betrokkenheid minder groot. Die is gegroeid naarmate ik Het Huis beter leerde kennen. Ik ging steeds beter begrijpen hoe er gewerkt werd en ook hoe vaak kinderen, die in liefdevolle omstandigheden op de wereld gezet zijn, de dupe worden van een breuk tussen hun ouders.

Waarom heb je juist Het Huis uit16

gekozen als project om je schouders onder te zetten?

Ik ben ervan overtuigd dat kinderen hun beide ouders willen kennen. Dat ze dat referentiekader nodig hebben. Het is tegennatuurlijk dat kinderen wiens ouders niet meer door één deur kunnen, afgesloten zouden worden van één van die ouders. Kinderen willen en hoeven die keuze niet te maken. Kinderen zijn ook ontzettend loyaal tegenover hun ouders. Het Huis probeert de band tussen ouder en kind altijd te bewaren of te herstellen. In Het Huis wordt er ook

echt geluisterd naar het kind. Het kind komt op de eerste plaats en dat is heel belangrijk.

Hoe zou je Het Huis als organisatie beschrijven?

Het Huis werkt op een professionele manier samen met justitie, maar drijft toch volledig op de niet aflatende inzet van vrijwilligers. Dat is een bizarre situatie. En dat heeft te maken met de keuze om aan verslaggeving te doen. Van elk bezoek wordt een verslag gemaakt dat aan de rechter wordt overgemaakt. Die informatie is bijzonder waardevol. Maar omdat deze werkwijze niet strookt met de wet op de privacy die gerespecteerd wordt in de reguliere (lees gesubsidieerde) neutrale bezoekruimte valt Het Huis dus niet onder het Ministerie van Welzijn. Al begint men ook in de reguliere sector stilaan de waarde van de verslaggeving in te zien. Er is dus één en ander in beweging.

Heb je vanaf de beginsituatie tot nu veel veranderingen opgemerkt binnen Het Huis? Welke belangrijke zaken heeft de organisatie zoal verwezenlijkt vanaf de oprichting?

De werkwijze die Het Huis aanhangt is niet veranderd. Maar de organisatie zelf is groter geworden, waardoor er geprofessionaliseerd moest worden. En met onze nieuwe voorzitter John Coose aan boord zal die professionalisering zich nog scherper aftekenen.

Het Huis is ook een paar keer ‘verHuisd’ en is er qua accommodatie, omgeving, inrichting en dus qua gezelligheid en huiselijkheid alsmaar op vooruit gegaan. Er

hebben veel mensen met een groot hart heel wat middelen geschonken die Het Huis hebben gemaakt tot wat het nu is.

En het feit dat de verslaggeving nu ook stilaan zijn intrede vindt in de reguliere sector bewijst dat de werking heel waardevol is. De belangrijkste verwezenlijking is natuurlijk dat er in de neutrale bezoekruimte ontelbaar veel mannen en vrouwen vader en moeder ‘mochten’ zijn en de band met hun kind(eren) hebben kunnen bewaren of herstellen en zelfs versterken.

Is er een boodschap die je vanuit jouw ervaringen van Het Huis graag zou willen meegeven aan families die in een (v)echtscheidingssituatie zitten of meegemaakt hebben?

Aan mensen die mekaar het licht niet meer in de ogen gunnen zou ik willen zeggen: probeer je ex niet te ‘ontmoederen’ of te ‘ontvaderen’. Waarom zou diegene waarmee je samen voor dat kind gekozen hebt, geen goede ouder meer kunnen zijn omdat jullie geen koppel meer zijn? Stop met het alleenrecht op te eisen voor een kind. Uw kind verdient dat niet.

Speciaal voor de lezers van dit boekje heeft Andrea een videoboodschap opgenomen. Door het scannen van de code wordt u direct doorgestuurd naar het filmpje.

17

Het Huis Antwerpen is gevestigd in een 13e eeuws klooster met de naam ‘Berne Scot’, waarvan de naam Beerschot is afgeleid.

Wittestraat 116/3 2020 Antwerpen Tel: 03/216 17 17

Andrea Croonenberghs, ambassadrice Het Huis Antwerpen

18

Het Huis Antwerpen

“Liefde voor een kind, liefde voor een ouder valt niet te meten, te stoppen of te sturen…

Niemand zou het alleenrecht mogen opeisen voor zijn of haar kind, want dan ontzeg je het iets van levensbelang.“

ten kan worden verzacht, geeft je dat een bijzondere voldoening!

Raf Meukens Coördinator Het Huis Antwerpen Vanwaar je betrokkenheid bij Het Huis?

Wanneer je zelf uit een gelukkig nest van negen kinderen komt, in jeugdbewegingen jezelf hebt mogen ontwikkelen en in het onderwijs hebt gestaan, zijn er talloze redenen om te beseffen dat je een gelukkige volwassene bent geworden. Dan is het verscheurend om toe te kijken hoe ouders vooral met hun eigen emoties bezig zijn en het leed van hun kinderen vergeten. Als je merkt dat die pijn van kinderen voor luttele momen-

Wat zijn de meest ontroerende gebeurtenissen die je meemaakte?

Een vader die in Zuid-Europa woonde, mocht zijn zoon eens per twee weken in Het Huis komen bezoeken. Hij nam daarvoor telkens het vliegtuig. De moeder meldde zijn bezoekmomenten steeds een paar minuten voor tijd af, met gefingeerde bewijzen. Het was voor mij schrijnend om toe te kijken als de vader uiteindelijk toch in de armen van zijn zoontje viel. Beiden schokschouderend.

Doorweekte hemden nat van de tranen.

Tasjes koffie, snoepjes, en vooral veel emoties in Het Huis.

Intussen is die jongen volwassen en vraag ik me af hoe het gaat na de misdadige acts van zijn moeder tijdens zijn kindertijd.

Raf Meukens

19

dringend iets meer aan gedaan worden!

Ik zag een gehandicapt kind binnenrijden. De rolstoel werd geduwd door zijn Welke is de betrachting van Het Huis oma omdat zijn moeder intussen was Antwerpen? overleden.

We willen een ‘eigen-zinZijn vader raakte – door nige’ methodiek vertegendeze turbulente gebeurOnze missie: hier woordigen. Dit soort veeltenissen – aan lagerwal. moet dringend iets voorkomende taboes in Kwam in de gevangenis temeer aan gedaan het daglicht te stellen. Dit recht en deed van daaruit met veel vrijwilligers. Het regelmatig inspanningen worden! zou bijzonder zijn dat Het om aan het bezoekrecht te Huis de kans krijgt van een voldoen. En dat lukte hem degelijke overheid onderook. Hij kwam vrij! steuning die voor een eerlijk personeelOp dat eerste bezoekmoment ‘rolde’ steam zorgt. zijn zoontje enthousiast naar de grote poort en was het geluk overweldigend.

Raf Meukens Dit versterkt onze missie: hier moét

Genoeg aandacht in Het Huis voor een belangrijk onderdeel in het kinderleven: spelen!

20

INTERVIEW

Mathias Sercu: “Geen enkel kind mag het slachtoffer worden van een vechtscheiding.“ Zelf heb ik twee kinderen en besef daardoor hoe belangrijk ‘hechting’ is voor een kind, zeker naar de toekomst toe.

Mijn vrouw is psychologe en haar functie heeft mij veel inzichten gegeven. Zelf heb ik een stevige achterban en was ik een gelukkig kind. Ik denk dat ook mijn beide kinderen dit kunnen zeggen.

Geen enkel kind zou de band - hoe kwetsbaar die ook is – met één van diens ouders ontzegd moeten worden. Elk kind heeft het recht te weten waar het vandaan komt. Het recht om te weten wie zijn/ haar ouders zijn en te weten hoe die in elkaar zitten met de leuke en minder leuke kanten.

Jammer genoeg is dit niet een standaardsituatie in onze samenleving. Elke scheiding is moeilijk, maar een vechtscheiding kan onmenselijke gedaanten aannemen. Helaas is het kind daar de dupe van. Geen énkel kind zou het slachtoffer mogen zijn van de oorlog die volwassenen voeren.

Hechting is de mortel, de cement die je nodig hebt om het huis – dat je zelf bent – op te bouwen.

Het Huis is een plek waar een kind dat slachtoffer werd van een vechtscheiding terecht kan en daar levensnoodzakelijke voeling mee kan blijven hebben.

Foto © Kaat Pype 21

Dries 2A 8310 Assebroek (‘t Ravotterke) Briefwisseling naar: Wittestraat 116/3, 2020 Antwerpen Tel: 0471/37 83 14

Mathias Sercu, ambassadeur Het Huis Brugge

22

Het Huis Brugge

“We leven in een maatschappij die soms hard kan zijn. Mensen kunnen het elkaar soms verdomd lastig maken. Maar een kind mag daar nooit de dupe van worden. Wat Het Huis doet is meer dan nodig.“

aan het samenwerken met vrijwilligers omdat de aanpak anders is. Hun diepe betrokkenheid naar kinderen in pijnlijke situaties zorgde ervoor dat ik ze erg ging waarderen. De advocatuur en magistratuur in deze sector is voor mij een behoorlijke uitdaging! Ik had geen notie van het lezen van vonnissen.

Christine De Schagt coördinatrice Het Huis Brugge Vanwaar je betrokkenheid bij Het Huis?

Nadat ik op pensioen was wilde ik iets meer betekenen voor anderen. Tijdens mijn carrière heb ik steeds met kinderen gewerkt, dus ben ik meteen op zoek gegaan naar vrijwilligerswerk waarbij ik iets moois voor kinderen kon betekenen. Toen ik de vacature van Het Huis zag, heb ik geen seconde getwijfeld en heb me meteen aangemeld.

Hoe is jouw inzet voor Het Huis tot stand gekomen?

Initieel begeleidde ik bezoeken. Kort daarna werd me door Raf en Rita gevraagd of ik de coördinatie van ze wilde overnemen. Ik ben sterk in: organiseren, begeleiden, luisteren, teamwork en kan ook oplossingsgericht denken en handelen. Constructieve omgang met ouders en jongeren heb ik dan ook te danken aan mijn expertise als schoolcoördinatrice. Aanvankelijk moest ik wennen

Wat zou jij willen veranderen om Het Huis meer kracht te geven?

Toegankelijkheid, zodat we jongeren een huiselijker gevoel kunnen geven.

Het Huis zou ook bekender moeten worden in de rechts- en zorgsector.

De infrastructuur mag best warmer zijn om het onthaal en gesprekken voor elke partij gezelliger te maken. Extra opleiding in deze sector is geen overbodige luxe. Het zou prachtig zijn als Het Huis kan blijven voortbestaan! Daarvoor is er natuurlijk geld nodig.

Wat was voor jou het meest ontroerende dat je meemaakte tijdens je carrière in Het Huis?

In het algemeen raakt het me wanneer een bezoekouder onmacht toont omdat die zijn kind in een vreemde omgeving bij wildvreemde mensen moet zien.

Maar ook kinderen die lijden onder verlatingspijnen omdat ze hun moeder lang niet te zien kregen.

En dan heb ik het nog niet over ouders die érg veel van hun kinderen houden en het dan met veel pijn aan pleegouders moeten afgeven.

23

Postadres: Tervuursestraat 56, 3000 Leuven Bezoekadres: Monseigneur Van Waeyenberghlaan (naast Pioengang), 3000 Leuven Tel: 0471/45 37 88

Het Huis Leuven

“Veel mensen zitten in een situatie dat ze hun kinderen en/of kleinkinderen niet meer mogen zien.

Dat is ondraaglijk.“ Ilse Van Hoecke, ambassadrice Het Huis Leuven 24

Martine Bellinck Coördinatrice Het Huis Leuven

Wat heeft jou ertoe aangezet om je zo in te zetten voor Het Huis?

Meer dan tien jaar geleden kwam ik in gesprek met Andrea Croonenberghs, ambassadrice van Het Huis Antwerpen.

Ik had totaal geen idee wat Het Huis was en ik verdiepte me erin. Ik was geïnteresseerd in de werking ervan en peilde bij Andrea of Leuven ook nood zou kunnen hebben aan dergelijk initiatief.

Het werd me meteen duidelijk dat heel Vlaanderen sterke behoefte had aan een concept als Het Huis. Andrea tipte me om contact op te nemen met Rita Hey die meteen voorstelde om af te spreken.

Twee jaar lang heb ik meegewerkt in Het Huis Antwerpen, zowel als begeleider als achter de schermen, met de bedoeling Het Huis Leuven op te starten.

Ik ben dit verhaal gestart vanuit idealisme, naast mijn professionele loopbaan.

Het Huis liet me niet meer los en ik heb er mij nadien 150% voor ingezet.

Waarom verdient Het Huis meer aandacht?

Weinigen weten wat Het Huis betekent voor gebroken gezinnen. Daardoor lopen we een aantal dingen zoals subsidiëring mis. Ik zie hier dag na dag schrijnende situaties. Kinderen die de speelbal zijn van hun “vechtende” ouders, letterlijk soms. Ze zitten gewrongen tussen de twee en willen alleen maar loyaal zijn naar de twee toe. De rechtbank vraagt Het Huis om die situaties recht te trekken, waar we geregeld in slagen. Dit verdient hulp en aandacht, ook van de overheid!

25

INTERVIEW

Ilse van Hoecke, ambassadrice voor Het Huis Ilse van Hoecke geeft les en workshops via Speak Up. Daarnaast is ze ambassadrice voor Het Huis. Haar tv-carrière begon bij KetNet. Later presenteerde ze op TV ook andere programma’s. In 2016 werd ze ook docente aan Thomas More Hogeschool en geeft daar taalvaardigheid voor toekomstige kleuterleerkrachten.

Hoe ben je ertoe gekomen om ambassadrice van Het Huis te worden?

Ik heb altijd heel veel voor en mét kinderen gewerkt. Ook nu geef ik les aan personen die een lerarenopleiding volgen, dus kinderen liggen mij erg na aan het hart. Omdat ik bij Ketnet werkte was ik al vaker meter geweest van sommige projecten. Toen Andrea me vroeg om mee te werken aan Het Huis, heb ik niet getwijfeld!

Het zou een blijvend project moeten worden en dat vind ik enorm belangrijk.

“Ik snap heel goed dat ouders het moeilijk hebben tijdens een scheiding, op alle fronten. Wat ik minder snap is dat ouders doorgaan met bekvechten ná hun scheiding. Het kind heeft immers na deze fase al genoeg geleden.”

Ilse van Hoecke

26

Deze doelgroep moét ondersteund worden! Zeker nu ik ook zelf moeder ben, sta ik hier nog veel bewuster in.

Het speelgoed van mijn eigen kinderen – waar ze niet meer mee spelen - is dan ook naar Het Huis gegaan.

Wat raakt jou het meest in vechtscheidingverhalen?

Ik begrijp heel goed dat dit een zeer zwaar levenshoofdstuk is en dat ze enorm worstelen met hun situatie en emoties. Wat ik minder goed begrijp is dat sommige ouders niet beseffen dat een scheiding voor een kind al erg zwaar is – zelfs wanneer ze in de beste verstandhouding uiteengaan - en dat ze na die heftige episode nog doorgaan met wancommunicatie omdat hun eigen emoties voorop staan. Vaak gaat er ook agressie – onder welke vorm dan ook – mee gepaard.

Alleen al in functie van de ontwikkeling van je kind is dit onverstandig. Door zó negatief tegenover elkaar te blijven staan, beschadig je het kind nog meer.

Kinderen pleasen en verliezen ook nog eens hun persoonlijkheid. En dan spreek ik nog niet over de impact van een nieuwe relatie en hoe ze die moeten verwerken.

Wat is jouw grote kracht in functie van Het Huis?

Wel, ik ben zelf gelukkig geen slachtoffer geweest van een vechtscheiding.

Meer nog: ik heb een heel fijne jeugd gehad! Maar ik trek mij het leed van anderen – en zeker ook kinderen – heel erg aan. Ik kan me goed inleven in de leefwereld van een kind. Volgens mij heb ik dat ook nog veel sterker ontwikkeld omdat ik ontzettend veel met

kinderen heb samengewerkt. Het is ook mijn passie om erg betrokken te zijn bij de jeugd.

Hoe bekijk jij Het Huis als organisatie?

Voor mij is het een organisatie die helaas niet meer weg te denken is uit de maatschappij. Ik vind het schrijnend dat ze zich zo erg inzetten zonder enige subsidie! Wanneer ik met Martine een acte de présence in een bedrijf geef, merk ik dat het veel mensen raakt.

Iedereen kent wel iemand, of is zelf slachtoffer van een vechtscheiding. Het Huis lijkt me meer dan ooit een meerwaarde in onze samenleving!

27

Hoe steunt ú Het Huis?

ALS SPONSOR Omdat Het Huis enkel werkt met vrijwilligers, zijn donaties en sponsors natuurlijk van harte welkom. Als u ons wilt steunen dan kan dat door storting op rekeningnummer BE02 3200 8208 8140 op naam van Het Huis vzw. Of stuur een mailtje naar info@hethuis.be en dan nemen wij zo snel mogelijk contact met u op.

ALS VRIJWILLIGER Het Huis is voortdurend op zoek naar nieuwe medewerkers. Wil je graag bezoeken begeleiden, bureauwerk doen, in de tuin werken of nog iets anders? Contacteer ons via info@hethuis.nl. Nieuwe medewerkers komen eerst op kennismakingsgesprek en volgen dan een cursus. Ze ondertekenen een contract met de deontologische code van Het Huis.

DOOR EEN ERFENIS NA TE LATEN Wist u dat u een erfenis na kunt laten aan een goed doel? In een testament kunt u laten vastleggen wat er gebeurt met uw nalatenschap bij overlijden. Draagt u Het Huis een warm hart toe dan is dit een uitstekende manier om ons te helpen om kinderen in kwetsbare situaties te blijven helpen. Een notaris kan hierbij van dienst zijn.

28