Wereldreis november 2008

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 21ste jaargang, nummer 9

Overal ter wereld gaan mensen naar de markt.

Wat de marktkramers verkopen ziet er misschien wat anders uit. Maar groenten en fruit, kledij en andere basisproducten vind je op de meeste marktplaatsen.

november 2008

Vietnam Thema : handel

Campagne Welzijnszorg

Welzijnszorg besteedt elk jaar tijdens de campagne aandacht aan de armoede in onze samenleving. Dit jaar staat het verband tussen armoede en gezondheid centraal.

Arm maakt ziek Ieder jaar opnieuw wensen we elkaar enthousiast ‘Een lang en gezond leven’ toe.

Deze wens komt ook voor heel wat mensen uit. We leven steeds langer én gezonder, net zoals de rest van Europa. Maar er is een keerzijde. Gezondheidsenquêtes leggen een pijnlijke realiteit bloot: mensen die in armoede leven, hebben vaker een slechte gezondheid. Door een slechte leef- en werkomgeving worden mensen vaker ziek.

De dagelijkse stress en de materiële beperkingen van een leven in armoede wegen door op iemands lichamelijke en geestelijke gezondheid.

en op verschillende vlakken. Waar je geboren wordt, is bepalend voor je verdere gezondheid. Al van in de moederschoot zijn verschillen zichtbaar. Baby’s van laaggeschoolde ouders hebben een dubbel zo groot risico om geboren te worden met een laag geboortegewicht. Laaggeschoolde jongeren hebben vaker een ongezonde levensstijl, wat zich op latere leeftijd vertaalt in verschillende gezondheidsrisico’s. Lageinkomensgroepen hebben meer chronische aandoeningen en handicaps. Mensen in armoede hebben een lagere levensverwachting en de kwaliteit van hun gezondheid ligt in dit kortere leven lager dan wie zich boven de armoedegrens bevindt. De cijfers zijn betekenisvol: mannen met een lagere opleiding sterven gemiddeld 5 jaar vroeger dan mannen met een hogere opleiding.

Laaggeschoolde vrouwen sterven gemiddeld 3 jaar vroeger. Mensen met een laag opleidingsniveau, die dus al minder lang leven, verkeren gemiddeld ook nog eens 15 jaar in minder goede gezondheid dan mensen met een hoog opleidingsniveau.

Ook de geestelijke gezondheid verschilt sterk. Mensen in armoede voelen zich minder goed, kampen meer met depressies, angsten en slaapproblemen. De mentale kostprijs van armoede is enorm.

De toegang tot gezondheidszorg blijft een knelpunt voor wie in armoede leeft. De afstand tussen patiënt en hulpverlener is soms letterlijk, soms figuurlijk enorm groot.

Ook de betaalbaarheid van de zorg blijft een knelpunt voor wie het met weinig middelen moet stellen of voor wie vaak ziek is. De gezondheidskosten souperen immers een grote hap uit het huishoudbudget op.

gezonde job uitoefenen, op tijd ontspannen of op reis gaan. Nochtans zijn dit onmisbare elementen om je goed te voelen, om ziektes te vermijden, om je gezondheid te verstevigen. Voorkomen is nog steeds beter dan genezen. Sommigen kunnen ervoor kiezen om regelmatig te bewegen, niet te roken, groenten en fruit te eten. Anderen voeren dagelijks een overlevingsstrijd, waardoor de effecten van een gezond leven en van preventief handelen uit het zicht verdwijnen. Nochtans is gezondheid een kostbaar goed, voor iedereen.

Een goede gezondheidszorg is onmisbaar in de strijd tegen armoede Mensen in armoede hebben meer en andere gezondheidsproblemen. Gezondheid heeft vaak, om financiële redenen, een lage prioriteit. Een dak boven je hoofd, een baan en eten op de plank gaan voor op de kosten van de gezondheidszorg. Mensen in armoede moeten steeds wanneer nodig beroep kunnen doen op gezondheidszorg.

Nu denken ze vaak pas aan hun gezondheid als ze echt (te) ziek zijn. Het gezondheidsaanbod moet beter bekend, begrijpelijk en bereikbaar zijn. Gezondheidszorg moet ook betaalbaar zijn, voor iedereen. Huisdokters spelen een belangrijke rol in het leven van mensen in armoede. Langs de huisarts zou men immers het systeem van de gezondheidszorg moeten binnen stappen. Een kwaliteitsvolle eerstelijnsgezondheidszorg is een basisvoorwaarde voor een goede gezondheidszorg. Mensen in armoede ervaren verschillende knelpunten in hun contacten met ziekenhuizen en andere gezondheidsvoorzieningen. Ze zijn minder goed geïnformeerd over hun behandeling en de hieraan verbonden kostprijs.

Gezondheid is een kostbaar goed Niet iedereen heeft de keuze om een ge- Meer info: www.welzijnszorg.be De gezondheidskloof De gezondheidsverschillen tussen arm en zond leven te leiden. Niet iedereen kan in Op p. 19 lees je wat je met dit thema op rijk zijn zichtbaar in heel de levensloop een tocht- en vochtvrije kamer slapen, een school kunt doen.

Verzending Wereldreis oktober

ons een mailadres bekend was, hebben we via elektronische weg op de hoogte gebracht U heeft het vast gemerkt: het oktober- en hen een alternatief via download op de nummer van Wereldreis heeft ernstige ver- website aangeboden; zie http://snipr.com/ traging gekend bij de verzending. We willen wr-oktober08. ons hiervoor verontschuldigen. Het samenstellen, illustreren, drukken en verzenden Indien u het wenst, kunt u als abonnee ook van de lesbrief vraagt elke maand een hele uw mailadres opgeven, zodat we u langs inspanning. Het gebeurt dan ook soms dat deze weg op de hoogte kunnen houden bij er iets hapert. Deze keer hadden we echter dergelijke gevallen. te maken met een onvoorziene moeilijkheid We doen er echter alles aan om die te verdoor de extra bijlagen. De abonnees van wie mijden.

Hoe praten over armoede?

Op p.2 las je over het campagnethema van Welzijnszorg. Hier vind je enkele suggesties die je toelaten om met kinderen van de basisschool over armoede in onze samenleving te spreken.

Moet dat wel?

Wereldreis belicht elke maand een land uit het Zuiden. Daarbij ligt de focus op kennismaking met culturen, landen, thema’s die minder gekend zijn. De problemen die mensen er ondervinden, zijn niet de invalshoek, maar vanuit het dagelijkse leven komen die wel aan bod. De eigen en de verre wereld hebben heel veel met elkaar te maken. We vinden het dan ook logisch om aandacht te besteden aan maatschappelijke thema’s uit onze eigen samenleving zoals b.v. armoede en sociale uitsluiting. Hier houden we dezelfde principes voor ogen. Alleen zitten die thema’s soms dichter op het vel of word je als leerkracht met enkele specifieke vragen geconfronteerd, zoals: - Waarom een project uitwerken over armoede en uitsluiting?

- In onze school zitten weinig kansarme kinderen. Is dit project dan wel zinvol?

- Komt dit project niet bedreigend over voor kinderen uit een arm gezin?

met gelijke en ongelijke kansen. Ze leren armoede een plaats geven in onze huidige samenleving. Het verhaal zet er hen bovendien toe aan om verbanden te leggen met gelijkaardige situaties in hun eigen leefwereld. Uitsluiting en pesten worden gelinkt met hun buurt, klas, jeugdbeweging, enz.

Kinderen zijn solidair en nemen een engagement op Via verschillende verwerkingsmethodieken dagen we de leerlingen uit om creatief naar oplossingen te zoeken. Dit kan wanneer die binnen hun eigen mogelijkheden liggen.

Dit is ook leeftijdsgebonden. Zo ontdekken leerlingen het belang van werken aan verandering: niet bij de pakken blijven zitten, je verantwoordelijkheid opnemen, voor jezelf maar ook voor de anderen. Oneerlijke situaties kunnen niet geaccepteerd worden en ieder individu kan een engagement opnemen.

In de praktijk: enkele voorbeelden

Een sluitend antwoord is er niet en veel hangt af van de houding die je aanneemt.

We formuleren enkele argumenten om het thema niet links te laten liggen en er b.v. in een project aandacht aan te besteden.

Kinderen ontwikkelen een inlevingsvermogen t.a.v. kinderen en gezinnen in armoede Via verhalen kunnen leerlingen in aanraking komen met onbekende aspecten van het dagelijkse leven van gezinnen in armoede. Hierdoor gaan ze nadenken over de vanzelfsprekendheid van hun wereld.

Bovendien wordt hun inlevingsvermogen gestimuleerd.

Sommige gebeurtenissen uit dat verhaal sluiten aan bij de leefwereld van de kinderen uit arme gezinnen. Je brengt (elementen uit) hun leefwereld in de klas en sluit aan bij hun persoonlijke ervaringen. Wie vindt wat nu nog ‘gewoon’ of ‘ongewoon’?

De leerlingen krijgen zicht op de mechanismen van uitsluiting en armoede In zo’n project maken de leerlingen kennis

project. Voor elke leerling is er een leerlingenboekje met leuke opdrachten, werk- en knipbladen, kleurplaten en vragen om bij stil te staan. Het themalied, een liedje voor de jongste leerlingen en de ingekleurde tekeningen van Robby en zijn vrienden vind je op de cd. Prijzen: handleiding: € 4, leerlingenboekje € 0,75 en de cd € 7. Bestellen kan via www.welzijnszorg.be Achter de muur

Een project over gelijke kansen voor de derde graad van het basisonderwijs. In dit project nemen we een kijkje ‘achter de muur’ van onze eigen samenleving. Daar ontdekken we heel wat boeiende en verrijkende verschillen, maar er zijn ook verschillen waar sociale uitsluiting mee gepaard gaat. Binnen het kader van intercultureel leren brengt dit project het thema armoede en sociale uitsluiting ter sprake. ‘Achter de Muur’ bestaat uit een handleiding voor de leerkracht, een lees- en werkboekje voor de leerlingen en een creatief mediapakket. De doelgroep is de derde graad van het basisonderwijs.

Als hoogtepunt van het project is er sinds kort ook het nieuwe inleefatelier ‘Achter de Muur’ in Roeselare.

Op jouw gezondheid: project voor de basisschool ‘Op jouw gezondheid’ laat je leerlingen kennismaken met de leefwereld van kinderen in (kans)armoede. Het is een eigenzinnige vertaling van de campagne ‘Armoede schaadt de gezondheid’. Het verhaal van Robby, Jeroen, Lena en Fatmira vormt de rode draad. Lena is ernstig ziek en moet twee weken thuisblijven. Al snel slaan haar vriendjes de handen in elkaar om haar tijdens die twee weken te helpen. Het project bevat een schat aan kant-en-klare lesmomenten en eindigt met een leuke knutselactiviteit. Gekoppeld aan de advent is er elke week ook een bezinnend moment voorzien. De overzichtelijke handleiding maakt je wegwijs doorheen het

Meer info: roeselare@studioglobo.be www.studioglobo.be/achterdemuur

Kies er samen voor Werken rond armoede op school, is bij uitstek een thema om samen aan te pakken met het hele schoolteam. Een project met de kinderen of de campagne van Welzijnszorg kunnen een goede aanleiding vormen om op een personeelsvergadering stil te staan bij de aanpak van armoede op de eigen school.

Via het CLB, de pedagogische begeleiding, Welzijnszorg zijn hier heel wat modellen voor te vinden. Ook de handleiding van het project ‘Op jouw gezondheid’ (zie hierboven) geeft een eerste aanzet.

voorwoord

INHOUD

Beste lezer, Vietnam is de bestemming van deze Wereldreis. We trekken naar de markt om er de rijkdom van de lokale productie te leren kennen. ‘We gaan naar de markt’, een thema bij uitstek om verbanden te leggen tussen ons dagelijkse leven hier en dat in het Zuiden.

De laatste tijd kreeg ‘wereldwijde markt’ echter nog een heel andere betekenis.

De crisis waar we ons in bevinden, zet al wie dacht dat ongeremde groei voor iedereen mogelijk was met beide benen weer op de grond.

Het is niet dat er niet voor gewaarschuwd is. Al meer dan 10 jaar vragen allerlei Noord-Zuidorganisaties om meer transparantie en regulering in de financiële sector. Sommigen onder u herinneren zich vast de acties rond de Tobintaks. Die – nochtans beperkte – maatregelen werden echter afgedaan als naïef en marktontregelend.

Vandaag ondervinden we wereldwijd de gevolgen: van Noord tot Zuid en van Oost tot West. Helaas merken we in de media weinig op van deze wereldwijde blik. De focus op de eigen achtertuin is soms stuitend.

Met deze lesbrief spelen we niet zozeer in op de directe actualiteit. We bieden u wel een instrument om elke maand opnieuw de leerlingen uit te nodigen wél verder te kijken dan de eigen omgeving.

Campagne Welzijnszorg ....................2 Voorwoord ....................................3 Reisinfo Landeninfo Vietnam ...................4 Heb je al gehoord van ... de wereldhandelsorganisatie ? ..................4 Foto-info..................................5 Thema-info : Handel....................5 Reiswoordenschat.......................5 Reistips en werkbladen Eerste graad...........................6-8 Naar de markt............................7 Vietnamese tafelsalade ...............8 Tweede graad........................ 9-11 Brief van Lien.......................... 10 Met Moo op de markt................. 11 Derde graad.........................12-17 Webtips.................................. 13 Voer voor boekenwurmen........... 13 Bloemen-H'mong op de markt. 14-15 Over de Bloemen-H'mong .......... 16 Wereldhandel .......................... 17 Tekening van de kalenderfoto..... 18 Hoe praten over armoede ?.............. 19 Spiegelfoto.................................. 20

J.D.

colofon

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2008 Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : 15,00 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : 1,50 Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Benedikte Hanssens, T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be Redactie : Jan Debonnet en Helga Vande Voorde, T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be Aan dit nummer werkten mee : Jan De Mets, Mark Blockeel, Nancy Van Remoortel, Carolien De Vriendt, Aurèle De Clercq, Frans Meul, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Foto’s: cover: kalenderfoto: Frans Lemmens, spiegelfoto: Tetramesh (flickr.com); Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging‑11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

Wereldreis - 2008/9 - 3

Vietnam Landeninfo Ligging en landschap Vietnam is 329 560 km² groot en wordt begrensd door China, de Zuid-Chinese Zee, Cambodja en Laos. De hoofdstad is het noordelijke Hanoi. In het noorden en westen zijn er bergen tot een hoogte van 3 143 m. De Rode Rivier doorstroomt het noorden. De Centrale Laaglanden zijn een smalle kuststrook met korte, vaak snelstromende rivieren die een vruchtbaar gebied vormen. In het zuiden is de vlakte met de Mekong.

Het land heeft een tropisch moessonklimaat. Omdat de noord-zuidafstand ongeveer 2 000 km is, verschilt het klimaat sterk : in het noorden zijn er vier seizoenen en kan het vriezen, in het zuiden is het vochtig en heet met een regenseizoen.

Geschiedenis Het Viet-volk woonde op verschillende plaatsen in China en Vietnam en kende van voor onze jaartelling periodes van onafhankelijkheid en als vazal van het Chinese keizerrijk.

In 1535 stichtte de Portugees Antonio de Faria de eerste handelsnederzetting in Vietnam. Tegen het einde van de

17de eeuw werden Engelse en Franse handelaars de belangrijkste. De H’mong vluchtten in de 19de eeuw vanuit het zuiden van China naar o.a. Vietnam.

Vanaf de 19de eeuw kwam het gebied onder invloed van de Fransen en in 1887 werd de Unie van Indochina gevormd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog behoorde het gebied tot Vichy-Frankrijk.

Er ontstond een verzetsbeweging tegen de kolonisator. De akkoorden van Genève (1954) spraken van een opdeling in Noord- en Zuid-Vietnam. Na een lange oorlog, eerst tegen Franse en later tegen Amerikaanse troepen, werd Vietnam in 1976 officieel herenigd in de socialistische republiek Vietnam.

De VS weigerden echter de nieuwe staat te erkennen en stelde samen met andere Westerse landen een boycot in.

Vietnam sloot een vriendschapsverdrag met de Sovjet-Unie. In 1979 bezette het heel Cambodja. In 1985 brak er hongersnood uit, de steun vanuit de Sovjet-Unie verminderde en Vietnam trok zich terug uit Cambodja. Stilaan zocht ook de VS toenadering wat uiteindelijk leidde tot het herstellen van alle diplomatieke betrekkingen in 1995. In 2007 trad Vietnam toe tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO).

Bevolking De 86 miljoen inwoners wonen hoofdzakelijk in de twee rivierdelta’s. De etnische Vietnamezen vertegenwoordigen meer dan 85 % van de bevolking. Er zijn zo’n 50 minderheidsgroepen in de hooglanden, waaronder de Hmong, een belangrijke Cambodjaanse groep in het zuiden en veel Chinezen in de stedelijke centra. 9 % is boeddhist en 7 % katholiek. Vietnamezen gebruiken het Latijnse schrift, 90 % kan lezen en schrijven.

HDI : met 0,733 op de 105de plaats.

Economie De grootste sector is de landbouw.

De delta van de Mekong en de Rode Rivier zijn twee van de belangrijkste rijstgebieden van de wereld : op de rijstplantages is een 4 350 km lang netwerk aangelegd van dijken, dammen, kanalen en sloten. Er worden ook pinda’s, graan en bonen geteeld en Wereldreis - 2008/9 - Reisinfo - 4

vlas, jute, koffie, thee en suikerriet zijn belangrijke marktgewassen. Garnalen en rubber worden uitgevoerd. Hout is er in overvloed, maar de ontbossing wordt een ernstig milieuprobleem. De meeste delfstoffen worden in het noorden gevonden (steenkool en metaalertsen) en er zijn grote onderzeese aardolie- en gasbronnen ontdekt het zuiden. Veel kapitaalintensieve industrieprojecten zijn gezamenlijke ondernemingen van buitenlandse en Vietnamese besturen.

De toeristenindustrie wint aan belang. Vietnam voert vooral machines, brandstof en staal in en exporteert ruwe aardolie, rijst, koffie, kleding en visserijproducten, ook naar westerse landen.

Munt : Vietnamese dong, 1 VND = 0,00004 euro.

HEB JE AL GEHOORD van … DE WERELDHANDELS­ ORGANISATIE ?

De vrijhandel wordt geregeld door de World Trade Organisation. Deze WTO wil zo weinig mogelijk regels die de wereldwijde handel kunnen belemmeren.

Eén van de belangrijkste eisen is dat landen hun markten openstellen voor buitenlandse bedrijven en voor de vrije in- en uitvoer van producten.

De toegenomen wereldhandel heeft geleid tot een grotere welvaart in de wereld. Maar die welvaart is erg ongelijk verdeeld en de ongelijkheid tussen arm en rijk is zelfs toegenomen. Meer dan een miljard mensen moeten leven van nog geen euro per dag. Dat is net zoveel als twintig jaar geleden.

nen geen gezond voedsel meer kopen of een dokter betalen. Internationale bedrijven (multinationals) maken echter grote winsten.

Wat voor koffie geldt, gaat ook op voor thee, katoen, suiker, rubber, bananen, textiel en veel andere producten.

Hetzelfde verhaal bij de kleine boer : die is aangewezen op tussenpersonen die ervoor moeten instaan dat hun producten bij de klant terechtkomen.

Foto-info Op de foto zien wij vrouwen van de Bloemen-H’mong op de markt in Can Cau (nabij Bac Ha in de provincie Lai Chau) in het noorden van Vietnam.

De H’mong (of ‘Miao’ in China) is een bergvolk. Deze plaats ligt vlakbij de Chinese grens, daardoor is er veel handel met dat land. De namen van de groepen verwijzen naar de kleding van de vrouwen : blauwe, witte, zwarte, rode en Bloemen-H’mong. Het volk leeft voor een deel nomadisch en staat bekend omwille van zijn strijd voor zelfstandigheid.

THEMA-INFO : HANDEL Internationale handel Nog niet zo lang geleden streefde elk land ernaar om genoeg voedsel te produceren om de eigen bevolking te voeden. En ook kleren, meubels, fietsen, tv-toestellen en allerlei huishoudelijke apparaten werden door de eigen industrie gemaakt. Door de dalende transportkosten werd het steeds makkelijker om goederen van het ene land naar het andere te vervoeren. Sinds de Tweede Wereldoorlog groeide de internationale handel enorm. Als de productie in een ander land goedkoper was dan in ons land, werd aan de grens extra belasting op die producten geheven. Op die manier werd onze economie beschermd.

Vrijhandel Tegenwoordig wordt elk land aangemoedigd om de invoerrechten af te schaffen en handel te drijven alsof er geen landsgrenzen bestaan : dat noemen wij vrije handel. Geen enkele beperking aan de handel opleggen, heeft echter ook een aantal belangrijke gevolgen. Als er geen regels zijn, kunnen grote bedrijven ervoor kiezen hun producten te laten maken in een lageloonland, waar men het niet zo nauw neemt met de rechten van de arbeiders of het milieu. En waar de lonen zo laag zijn dat mensen er niet menswaardig van kunnen leven. Soms worden zelfs kinderen aan het werk gezet omdat die nog goedkoper zijn.

Veel landen in het Zuiden hebben geen eigen industrie waar auto’s, medicijnen, computers en huishoudelijke apparaten worden gemaakt. Die moeten voor veel geld in andere landen worden gekocht. Wat zij vaak wel hebben, zijn landbouwproducten en grondstoffen (bananen, sojabonen, koffie, ijzererts, hout), maar daarvoor krijgen zij veel te weinig geld.

Botsing tussen lokale en wereldmarkten Sinds 2000 is de prijs die koffieboeren voor hun bonen ontvangen met de helft gedaald. Miljoenen koffieboeren in Afrika, Azië en Latijns-Amerika lijden hierdoor verlies, zijn gedwongen hun kinderen van school te halen en kunWereldreis - 2008/9 - Reisinfo - 5

Eerlijke handel De Wereldwinkels doen het anders : zij gaan vooral in zee met kleine boeren die zich verenigd hebben om plantages te bewerken. Zij kopen hun producten, in overleg en zonder tussenhandelaren, tegen een eerlijke prijs aan en bieden ze hier te koop aan. De boeren krijgen niet alleen een leefbaar inkomen. Een deel van de opbrengst gaat ook naar de werking van de coöperatie, naar gemeenschappelijke voorzieningen, naar bijscholing…

Eerlijke handel wil : 1. een menswaardig inkomen, 2. zo rechtstreeks mogelijke aankoop, 3. achtergestelde producenten sterker maken, 4. respect voor mens en milieu, 5. een duurzaam partnerschap en 6. rechtvaardige handelsregels op lokaal, nationaal en wereldniveau.

Producten van eerlijke handel zijn iets duurder dan andere producten. Dat komt onder meer omdat die boeren in het Zuiden meer krijgen voor hun producten.

REISWOORDENSCHAT consument : verbruiker, iemand die goederen koopt en op maakt. handel : aankoop en verkoop, het uitwisselen van goederen en diensten (via geld). handelstekort : er is meer invoer dan uitvoer. markt : bijeenkomst van handelaars, plaats waar vraag en aanbod plaatsvinden. producent : iemand die iets maakt of teelt.

Eerste graad marktsfeer De leerlingen komen in het klaslokaal en horen een cd of cassette met marktgeluiden.

Enkele mogelijke vragen : “Waar zou je deze geluiden kunnen horen ?

Ben jij al eens op de markt geweest ?

Wat verkopen de marktkramers er ?”

Bij ons zie je op de markt veel kramen met bloemen, groenten, fruit en vlees. Ook kledij, handtassen, taartjes en snoep kun je er vinden. Soms roept een marktkramer wel eens om zijn producten aan te prijzen.

Lang niet overal ziet de markt er zo uit. Mensen verkopen alles wat met de hand is gemaakt of wat het vee opbrengt.

Heel veel producten liggen netjes gestapeld op mooie doeken en de marktkramers zitten op de grond.

BIJ DE FOTO Bekijk samen met de leerlingen de nieuwe foto.

Dit is een markt in Vietnam (even aanduiden op de wereldbol). Wat zul je hier kunnen kopen ? Zou jij graag zo’n kleurrijke rok willen hebben ? De mensen komen uit de bergen om hun nieuwste stoffen te verkopen.

Oplossing van werkblad A : twee lammetjes, bloemetjes, fruit, kralen, radio, drie rokken.

EERLIJK ETEN "Denk eens even aan wat je vandaag al hebt gegeten."

Leerlingen sommen om de beurt op. De leerkracht noteert alles wat uit een ander land komt, bv. : thee, chocolade, koffie, sinaasappels. "Van waar komen al deze producten ?" Uit het Zuiden.

De boeren die deze cacaobonen, koffiebonen enz. verbouwen, lijden vaak honger. Dat is toch raar, want zij zorgen voor ons voedsel ! Hoe zou dat komen ? Laat de leerlingen even van gedachten wisselen.

Deze boeren krijgen geen eerlijke prijs voor hun producten.

Zij krijgen te weinig geld. Kennen jullie een winkel waar je producten kunt kopen voor een eerlijke prijs ?

De Wereldwinkel koopt rechtstreeks van de boeren. Hij betaalt de boeren de prijs waar zij recht op hebben.

Misschien kun je met je klas eens op bezoek gaan in de Wereldwinkel ! Ook in de supermarkt vind je producten tegen een eerlijke prijs. Je kunt ze herkennen aan het logo van Max Havelaar, Fair Trade of Made in Dignity.

Vietnamese gerechten De H’mong eten vooral witte rijst met verschillende groenten en gekookt, gestoomd of roergebakken vlees als dat voorradig is. Zij gebruiken veel kruiden (citroengras, koriander, knoflook, lente-uitjes, munt) en specerijen (hete peper, gember) naast vis-, oester-, soja- en hoisinsaus.

Je kunt natuurlijk ook veel andere dingen kopen op de markt : nieuwe lammetjes, genaaide mutsjes, zelf gekweekte groenten en geurige kruiden zoals munt en koriander (laat even ruiken). Wie kent deze kruiden ?

Op werkblad B staat een recept voor Vietnamese tafelsalade.

De dipsaus heet 'nuoc cham'.

Misschien kan de klas eens een échte ruilmarkt houden. De kinderen zoeken thuis een heel mooi doek. Vast en zeker hebben zij speelgoed waar zij op zijn uitgekeken. Zij leggen alles netjes op hun doek en maken reclame ! Zij ruilen met hun buur voor een ander stuk speelgoed. Zij kunnen natuurlijk ook iets maken om te smullen.

Wereldreis - 2008/9 - Reistips - 6

Naar de markt Opdracht : zoek wat hier te koop is en teken het in de kraam.

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad A - 7

Vietnamese tafelsalade Hierna volgt een Vietnamees gerecht om zelf even uit te proberen.

Heel wat ‘exotische’ voedingsmiddelen vind je tegenwoordig in grootwarenhuizen en gespecialiseerde winkels in de steden, onder andere in buurten waar heel wat inwijkelingen wonen en zelf handel drijven. Dus, om de benodigdheden aan te kopen, neem je zelf deel aan de ‘handel’ !

Bij elke Vietnamese maaltijd wordt een doe-het-zelfsalade geserveerd.

Volgens sommigen komt het idee van de Fransen, maar het is in werkelijkheid inheems. Je kunt de groenten eindeloos variëren en de kruiden geven een frisse, geurige smaak.

Ingrediënten 4 tl. witterrijstazijn, 4tl. suiker, 1tl. zout, 2 grote wortels in staafjes, 1 stuk komkommer van ca. 20 cm in de lengte gehalveerd, 60 g tarwenoedels (indien gewenst), 1 grote kropsla, 6 lente-uitjes in stukjes, handje schoongemaakte taugé, flinke bos koriander, alleen het blad van een flinke bos munt en van een bosje Thaise basilicum (geen gewone basilicum).

Voor de dipsaus : 2 geperste tenen knoflook, 1 rode chilipeper zonder zaadlijsten en fijngehakt, 1 el bruine suiker, sap van ½ limoen, 4 el vissaus, 1 kleine rode of groene chilipeper in ringetjes gesneden.

Bereiding (voor 4 personen) 1) Doe de azijn, suiker en zout in een kom, voeg 250 ml water en wortelstaafjes toe. Meng goed door elkaar en laat 30 minuten tot 24 uur staan. Laat uitlekken.

2) Snijd de komkommerhelften dia-

gonaal in dunne halvemaantjes.

3) Breng voor de noedels, als je die gebruikt, een grote steelpan water aan de kook, doe de noedels erin en roer om ze te ontwarren. Laat twee minuten koken, giet af en leg ze tot gebruik in een kom ijskoud water.

4) Voor de nuoc cham : stamp de knoflook, de chili en de suiker in een vijzel tot een pasta. Roer er het limoensap, de vissaus en 4 el. water door. Proef en voeg desgewenst nog wat water toe. Doe de saus in een kommetje. Voeg de ringetjes chilipeper toe.

5) Schik de slabladeren in het midden van een grote platte schaal.

Leg hoopjes wortel, komkommer, lente-uitjes, taugé en kruiden langs de rand. Giet de eventuele noedels af en leg ze in een aparte kom.

6) Om te eten : neem een slablad, voeg overige ingrediënten naar keuze toe en rol het op. Doop het rolletje in de nuoc cham en eet het op.

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad B - 8

Tweede graad eindtermen Er komen bij deze lestips en oefeningen wel wat eindtermen aan bod.

Wereldoriëntatie : 6.1 / 6.2 / 6.11 / 4.4 Sociale Vaardigheden : 1.6 Wiskunde : 3.1 / 3.7 / 1.1 / 1.13 / 1.14 Nederlands : 6.1 / 6.3 / 6.4 / 1.9 / 1.5 / 2.5 / 2.9 / 4.8 /5 MET MOO OP DE MARKT

slachtoffers zijn de boeren en de landarbeiders die veel te lage lonen uitbetaald krijgen.

Ook jij bent consument, jij kunt door je koopgedrag het verschil maken, alle kleintjes helpen. Haal de Wereldwinkel naar school ! De kinderen kunnen er - onder leiding van volwassenen - zelf winkelier spelen, in contact komen met de wereldwijd gemaakte waren die er worden verkocht.

Bovendien kan de opbrengst naar een goed doel gaan.

Wees er zeker van : het blijft bij !

Bij de foto Bij de bespreking is het ook wel nuttig het land te situeren, eventueel laat je de leerlingen eerst maar raden naar het werelddeel, zo krijgen zij stilletjesaan toch een idee van de ligging van de verschillende continenten. Ook de kleuren op de foto vallen op, vertel hen kort over de Bloemen-H’mong die hun traditionele klederdracht proberen vol te houden, ondanks de gemakkelijker en goedkoper te maken confectiekledij.

Oorspronkelijk was Oxfam een Britse organisatie die tijdens en na de Tweede Wereldoorlog de hongersnood wou aanpakken. De naam Oxfam komt van ‘Oxford Famine Relief ’ (Oxford voedselhulp). Toen de hongersnood in Europa was verdwenen, richtte de organisatie zich op de problemen uit het Zuiden.

De brief van Lien Na het lezen van werkblad C, ga je even in op de mening van Lien i.v.m. de prijs die grote fabrieken kunnen vragen voor hun producten en op de problematiek van de ‘handwerkers’.

De stap naar eerlijke handel met als voorbeeld de OxfamWereldwinkels is dan ook snel gezet. Leg zeker het principe van een ‘eerlijke prijs’ uit.

In de Wereldwinkel is ook een knap boek verkrijgbaar : “Het mysterie van de bienoboon”, geschikt voor kinderen vanaf negen jaar, misschien de aanzet om voorleesmomenten in te lassen ? Het is een spannend en grappig boek over eerlijke handel. Er hoort ook een verwerkingsmap bij met knappe lestips, geschikt voor de hele school.

Voor de verwerking achteraf kun je de speelposter bestellen (zie website) om te testen wat zij nog weten.

Oplossing van de rebus op werkblad D : “Eerlijk duurt het langst”, een aanleiding om een klasgesprek te beginnen over eerlijke handel.

Boodschappenlijstje : Lien koopt chocolade, koffie, kruidenthee, rozijnen, confituur, rijst, koekjes en sinaasappelsap ; samen is dat 2+6+3+1+2+9+2+6=31 euro, dus Lien heeft geld genoeg bij om nog chips te kopen.

EERLIJK HANDELEN Grootgrondbezitters en multinationals willen dikwijls een zo groot mogelijke oogst met zo weinig mogelijk kosten om zoveel mogelijk winst te maken. De eerste

Wereldreis - 2008/9 - Reistips - 9

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad C - 10

Met Moo op de markt Kraampjes * Op de markt waaide het erg en alle reclamebordjes vlogen weg ... kun jij ze bij het juiste kraampje hangen ? * Er is ook nog een kraampje leeg, jouw kraampje ! Maak een goede slogan en vind een leuke naam voor jouw kraam.

Visboer

In sneetjes of blokjes, goed voor je botjes !

Slager

Verwen jezelf met geuren en kleuren !

Kaasboer

Schoenmaker

Vers uit de zee op je bord !

Bloemist

Fruitboer

Blozend en rond, gezond in de mond !

???

???

Recht uit de natuur, lekker op ’t vuur !

Met een paar van mij loop je op wolkjes !

Rebus

Boodschappenlijstje : vul de ontbrekende letters aan Lien mag vandaag boodschappen doen in de Wereldwinkel.

Maar oeps, er spatte water op haar lijstje ! Kun jij vinden wat zij moest halen ?

Mama gaf mee : € 20 eur

€ 10

€5

€2

Lien zou voor zichzelf graag twee zakjes yucachips kopen, dat kost twee euro.

Heeft zij daarvoor centjes genoeg mee ? Reken snel uit, voor Lien in de winkel is !

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad D - 11

Derde graad eindtermen wereldoriëntatie 4.2 kunnen met een zelf gekozen voorbeeld illustreren hoe de prijs van een product tot stand komt.

4.3 kunnen met een zelf gekozen voorbeeld het nut en het belang aangeven van een collectieve voorziening, waarvoor de overheid zorg draagt.

4.4 kunnen illustreren dat welvaart zowel over de verschillende landen in de wereld als in België ongelijk verdeeld is.

6.2 in een praktische toepassingssituatie op een gepaste kaart en op de globe evenaar, de oceanen … en de werelddelen opzoeken en aanwijzen.

BIJ DE FOTO Bij de waarneming van de foto kun je volgende richtvragen hanteren : “Wat zie je ? Wat stelt dit tafereel voor ? Waar bevinden deze mensen zich ? Welke gebruiksvoorwerpen worden hier aangeboden ? Wat valt op bij de kleuren en patronen of motieven in de stof ? Waarom zijn er enkel vrouwen op deze markt ? Hoort dit tot de ‘taak’ van de vrouwen ? Zo ja, hoe is dit gegroeid ? Komen deze vrouwen enkel kopen of ook verkopen ?”

Deze vrouwen behoren tot de bevolkingsgroep van de Bloemen-H’mong. Verwijs naar hun levenssituatie (leven in de bergen, zelf instaan voor voedsel en allerhande gebruiksvoorwerpen, bij gebrek aan winkels en supermarkten) en hun strijd voor (behoud van) hun zelfstandigheid.

Duid op de wereldkaart aan waar deze mensen leven en wonen : in het noorden van Vietnam. Wijs er ook al op dat Vietnam samen met Thailand, Laos en Cambodja een schiereiland vormt ten zuiden van grote buur China.

Correcte antwoorden van werkblad G : 19de, China, noordwesten, rijst, opium, vlas, clan, dit te duur is geworden, fabrikant, volgens standaardmaten gemaakte kleren die in grote hoeveelheden in voorraad zijn.

Onderaan de pagina : bv. uniform van politie, verplegers, sportploegen, fanfares e.d.

WERELDHANDEL Goederen worden van de ene kant van de wereld naar de andere vervoerd. Nu kun je hier bananen uit Ecuador, sinaasappelen uit Marokko, kiwi’s uit Nieuw-Zeeland, kersen uit Griekenland, appels uit Chili en wijn uit Zuid-Afrika kopen : wij spreken dan ook van een wereldmarkt. En niet alleen levensmiddelen, maar ook de kleren die wij aanhebben, zijn de halve aardbol rondgegaan. Net als het speelgoed van de kinderen, de onderdelen van computers en allerlei huishoudelijke apparaten. De wereldeconomie draait om handel. Zonder handel zou het maar leeg zijn op de schappen in onze winkels ...

Ook eerlijke handel ?

Niet iedereen verdient echter evenveel aan die handel. Voor een kilo bananen betaal je in de winkel zo’n twee euro, de bananenteler in een ver land in het Zuiden krijgt maar 14 cent !

Producten uit het Zuiden zijn bovendien duurder dan nodig is, omdat landen die ze invoeren vaak een importheffing boven op de exportprijs zetten. Zonder importheffingen worden de producten uit het zuiden goedkoper. En goedkopere producten ‘liggen beter in de markt’ dan duurdere producten.

BLOEMEN-H’MONG De leerlingen lezen het verhaal op werkblad E en F. Nadien vullen zij werkblad G in.

Millenniumontwikkelingsdoelstelling 8 De achtste doelstelling van de Millenniumverklaring stelt dat wij wereldwijd gaan samenwerken op het gebied van ontwikkeling. Ook de manier waarop wij handel drijven, valt onder die afspraken : “Wij maken eerlijke handel tussen

Wereldreis - 2008/9 - Reistips - 12

landen mogelijk.”

Overal in het Zuiden groeien alternatieven. Mensen organiseren zich. Boeren werken samen in coöperaties, zodat zij minder afhankelijk worden van tussenhandelaars en betere prijzen kunnen afdwingen. Vaak gaat het om kleinschalige initiatieven, die toch een reële aanzet tot verandering zijn.

Eerlijke handel geeft deze alternatieven graag een kans door hun producten tegen een eerlijke prijs te kopen. D.w.z. : een prijs die vooraf werd afgesproken en die rekening houdt met de aard van het werk, de geleverde prestaties en de koopkracht van de boer.

Minder dan die minimumprijs wordt er nooit betaald !

Neem bijvoorbeeld koffie. De minimumprijs van de eerlijke handel is 79 eurocent per pond koffie. Begin 2004 betaalden de ‘gewone’ koffiehandelaars amper 31 eurocent. M.a.w. : eerlijke handel betaalt de koffieboeren het dubbele van andere afnemers. Zo wordt aan de producent niet alleen een betere prijs betaald, die hem tot meer in staat stelt, maar toont men ook respect en tracht men een langdurige relatie tussen producent en koper te creëren. Er worden ook vormen van bijscholing ingericht en heel wat organisaties ondersteunen deze coöperaties.

Zo is ook Vietnam producent van heel wat ‘eerlijke’ producten.

Mogelijke antwoorden van werkblad H : → kringlooppapier, kleurpotloden ; → choco, fruitsap, muntjes, koekjes, enz. ; → blikje of brikje ; aluminiumfolie of plastiekfolie ; ‘nieuw’ papier.

Vietnam in de wereldhandel De laatste jaren heeft Vietnam een topplaats verworven op de productieladder wat betreft rijst. Ook de koffieteelt is de laatste jaren sterk gegroeid : Vietnam is - na Brazilië - de op één na grootste producent. Vietnam heeft zich vooral ook gericht naar het westerse economische model. Er zijn de laatste jaren heel wat contacten geweest met westerse landen en daarbij werden de nodige contracten afgesloten, die ervoor moeten zorgen dat Vietnam zijn handelstekort verkleint.

Al twintig jaar werkt Vietnam aan economisch herstel. Dit door enerzijds buitenlandse investeerders en technologie aan te trekken om de productie te verbeteren en te verhogen.

En anderzijds door de eigen markt te versterken en andere troeven uit te spelen, zoals toerisme.

Op werkblad H schrijven de leerlingen bij het cirkeldiagram de naam van de rijst producerende landen (tabel 1) ; zij tekenen zelf een staafdiagram van de rijstexport (tabel 2).

WEBTIPS Bloemen-H’mong in Vietnam http://nl.wikipedia.org/wiki/Hmong

www.traveljunkies.nl/wereldreis/vietnam/serie77/serie77. htm www.traveljunkies.nl/wereldreis/vietnam/verslag68.htm www.terragalleria.com/vietnam/vietnam.bac-ha.html www.voyage-au-vietnam.com/tourisme/nord-ouest-vietnam/ bac-ha.htm www.jpsviewfinder.com/stock_photo_agency/travel_stock_ photography/travel_photos/indigenous/flower_hmong/ tribal_photos_flower_hmong.shtml www.tribaltextiles.info/Galleries/Flowery_Hmong_Vietnam.htm www.peoplesoftheworld.org/text?people=H%27mong : www.angelfire.com/nh/hongnam/themong.html (Eerlijke) handel www.oww.be : Oxfam Wereldwinkels www.befair.be : Fair Trade Centre van de BTC www.fao.org/statistics/yearbook/vol_1_1/pdf/map05.pdf : voedselhandel http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/DATASTA TISTICS/0,,contentMDK:21298138~pagePK:64133150~ piPK:64133175~theSitePK:239419,00.html : Wereldbank, becijfert ook de Millenniumdoelstellingen w w w . u n c t a d . o r g / Te m p l a t e s / P a g e . a s p ? intItemID=1888&lang=1 : UNCTAD-databank over handel, grondstoffen, in- en uitvoer

VOER VOOR BOEKENWURMEN - Alle grote wereldproblemen en hun oplossingen. SILONS, E. Em. Querido’s Uitgeverij, Amsterdam / Antwerpen, 2007.

- Eerlijke handel. Internationale vraagstukken. COOPER, A. Ars Scribendi, Etten-Leur, 2005.

- Globalisering. In het nieuws. TEICHMANN, I. Biblion, Leidschendam, 2003.

- Het mysterie van de bienoboon. HARRIS, S. Bakermat, Mechelen, 2005.

- Reconciling Trade and Sustainable Development. COSBEY, A. in : State of the World. Eartscan. Worldwatch Institute, London, 2006.

- Vietnam, Landenreeks. PAULZEN, H. KIT, Amsterdam / Novib, Den Haag / 11.11.11, Brussel, 2002.

- Vietnam. Landen van de wereld. PARKER, E. Ars Scribendi, Etten-Leur, 2006.

Wereldreis - 2008/9 - Reistips - 13

Bloemen-H’mong op de markt De markt dus. Kopen en verkopen. Onderhandelen over de prijs, over de kwaliteit van de waar. Een vlekje op een kleedje, een stukje bedorven fruit, niet de juiste maat van rok, jurk of hoofddoek, het zijn allemaal redenen om verongelijkt te kijken of boos de verkoper van antwoord te dienen. Die snoodaard wou me toch wel die slappe prei verkopen ! En die vrouw duwde me die roze doeken in m’n handen, maar roze staat me echt niet !

Ik ben Moo, je ziet mij op de foto staan : derde van rechts. Ik loop hier met mijn moeder rond op zoek naar een nieuw rokje. Elke maandag is het markt : klerenmarkt, groentemarkt, beestenmarkt, prullenmarkt ... Zalig om hier tussen de kraampjes te flaneren, de gesprekken tussen de mensen op te vangen.

Tuam, Yooj Yim, waar zijn jullie ? Ik let hier ook op mijn twee kleine broers. Maar dat is niet zo eenvoudig. Die vinden het heerlijk om onder de tafels te kruipen, tussen de benen, onder de rokken, langs de kippen en de lammetjes. Verstoppertje spelen, om het vlugst bij de waterpomp zonder gezien te worden ...

Ach, zo waren wij ook toen wij klein waren. Hei, broers, kom te voorschijn !

Wij zijn allemaal opgegroeid met deze zaterdagse markt. Het is een deel van onze kindertijd, onze jeugd. Hier komen wij onze familie tegen, onze vrienden, schoolkameraden. Hier komen de mensen hun nieuwe lammetjes verkopen, de nieuwste stoffen, de zelfgekweekte groenten, de verse eieren, de genaaide mutsjes ... Je moet weten, wij leven niet in grote steden, werken niet in fabrieken of staan niet aan de kassa in supermarkten. Waar wij van leven, is wat onze handen maken en wat ons vee opbrengt.

Het is een leven dicht bij de natuur, hard soms, maar wel met een hechte band onder elkaar.

Tuam, Yooj Yim, waar zijn jullie ? Plagen jullie die oude dame niet langer ! Ik weet het, zij heeft niet graag dat jullie die oude brilmonturen opzetten en er de gek mee houden ! Haar gevoel voor humor is zoek. Laat haar maar met rust.

Tuam, Yooj Yim, waar zijn jullie ? Zet dat lammetje terug waar je het gevonden hebt ! Dat beestje is doodsbang van jullie gekrijs en getier. En als de oude Tsas jullie te pakken krijgt ... Als je het niet onmiddellijk doet, vertel ik hem alles ! Of zijn jullie die tik van z’n harde bamboestok alweer vergeten toen jullie die geitenoren rood hadden geschilderd ?

Ach, die mooie kleren van ons. Vroeger, toen m’n grootmoeder nog leefde, maakte die zelf haar kleren, en voor mijn moeder, ooms en tantes. Dat was een groot werk, maar zij was er zo trots op. Nu gebeurt alles toch machinaal. Wij geven onze ontwerpen aan de fabrikant, een Vietnamees die hier regelmatig langs onze dorpen rijdt. En die komt dan enkele maanden later met tientallen kledingsstukken.

Goedkoop, dat wel, en in verschillende maten. Maar de ziel is er wat uit. Zij lijken zo allemaal op elkaar.

Die persoonlijke kleur, dat speciale tekeningetje dat mijn oma zo belangrijk vond, is weg. En dat komt wellicht nooit meer terug. Zij leerde mij nog wel de basistechnieken van het weven, maar ik oefen te weinig. En ik krijg er rugpijn van.

Tuam, Yooj Yim, waar zijn jullie ? Doe die zonnebrillen van je snoet en leg ze terug ! Jullie zien er écht niet stoer uit ... Phoe, alsof je de nieuwe ster bent van de Vietnamese televisie ! En dan die ‘coole’ blikken erbij. Wat moet oma van jullie denken ?

Weet jij wel hoeveel die dingen kosten ? Daar kopen wij een nieuwe wok voor of nieuwe sandalen.

De markt. Van bij zonsopgang is het hier een gewriemel van karren, paarden, manden. Ieder tracht een opvallend plaatsje te bemachtigen. De stoom van de grote pannen met noedelsoepen en wokgerechten.

Het gebraden vlees, de koriander en de munt. Soms

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad E - 14

ruik je de geur van de regen en de modder ertussen.

De kreten van de verkopers, het gefluister van het ritselende geld, het mekkeren van de bange lammetjes. De kleuren van onze klederdrachten, het grijs en bruin van de Vietnamezen. De dikke neuzen van de westerse toeristen met hun eeuwige fototoestellen die je ongevraagd onder de neus krijgt. De politieman die doet alsof hij alles regelt en controleert.

De plaatselijke tandarts die zijn lugubere trofeeën tentoonstelt. De zalfjesverkoper, de kralenvrouw, de schoenlapper.

Alle dingen en mensen samen, het is als in een schilderij, zij het met voortdurend bewegende beelden.

Tuam, Yooj Yim, waar zijn jullie ? Vertel me maar niet dat jullie die koptelefoontjes gekocht hebben met je zakgeld. Heb je ze niet geleend van die lieve Phuab ? Jullie maken misbruik van z’n goedhartigheid. Waar luisteren jullie naar ? Bwa, die zoete honingmuziek van die Vietnamese poppetjes die doen alsof zij over hemelse wateren dansen. Je hoort niet anders meer op de bus, bij de vrachtwagenchauffeurs. Zelfs onze politiemannen laten die suikerklanken uit hun radio’s weergalmen.

De markt verandert ook. Er komen nieuwe spullen

uit de grootstad, stripverhalen, computerachtige spelletjes, damesbladen. Zaken die onze ouders argwanend bekijken, maar waar de jongeren gretig in snuisteren. Zij lijken van een andere planeet te komen. Wij leven in de bergen, tussen de heuvels, in moeilijk bereikbare dorpen, slechte wegen en paden.

Wij ‘weten’ van die andere drukke wereld, maar die dringt onze dorpen niet binnen, nog niet. Of misschien vergis ik mij. Het gaat ook zo ongemerkt, de moderne wereld sluipt meer dan zij overvalt. Een blinkend paar schoenen, een leren handtas, een brilmontuur, een radio met grootstadmuziek. Het sijpelt ons leven binnen, druppel per druppel. En de eerste kennismaking met dit alles vindt plaats ... op die maandagse markt.

Ik ben van het volk dat de Bloemen-H’mong heet. Mooie naam, niet ? Wij zijn een onderdeel van de H’mong, een grote bevolkingsgroep met veel dorpen in de bergen van Zuidoost-Azië. Wij zijn met meer dan 10 miljoen, maar wij leven verspreid over verschillende landen : Thailand, China, Vietnam, Laos en Birma. Wij hebben zelfs een grote familie wonen in de Verenigde Staten. Die wonen daar sinds zij gevlucht zijn voor de grote oorlogen in de jaren zestig en zeventig van de voorbije eeuw.

Wij zijn graag zelfstandig, wij worden niet graag door anderen gestoord in onze levenswijze. Maar dat wordt uiteraard steeds moeilijker. Steeds meer mensen komen ons tot in onze bergdorpen bezoeken. Ook onze kleurrijke markten zijn erg in trek. En ik weet eigenlijk niet wat ik daar van moet vinden. Ik ben wel trots dat zoveel mensen onze markten zo de moeite waard vinden. Maar al die nieuwsgierigheid is soms wat te opdringerig. Maar ja, nieuwsgierig zijn is wel één van de mooie eigenschappen van de mens. Wie weet, krijg ik ooit ook de kans de markten van al die vreemdelingen te bezoeken. Hoe zouden hún lammetjes eruit zien en hun rokken en groenten en ... En hoe zouden hun tandartsen de klanten naar hun marktkraampje lokken ?

Jan De Mets

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad F - 15

Over de Bloemen-H’mong Kies uit en schrijf op de juiste plaats in de zinnen : China - opium - 19de - vlas - noordwesten - rijst - clan - fabrikant dit te duur is geworden - volgens standaardmaten gemaakte kleren die in grote hoeveelheden in voorraad zijn Pas in de ……… eeuw kwamen de H’mong uit Zuid-……..…… en Laos naar Vietnam. Met 550.000 zijn zij nu een van de grootste maar minst begunstigde etnische groepen in Vietnam. Zij vormen een grote minderheid, die verspreid leeft in berggebieden in het ….............………… van Vietnam. De H’mong wonen op grote hoogte en telen ....………, groenten, fruit en geneeskrachtige planten, waaronder ……..….… . Zij kweken varkens, koeien, kippen en paarden.

Hun kleding weven zij uit zelfgewonnen ……………. . Zij kennen een sterke familiegeest, waar de leden van een …………… elkaar moeten helpen en bijstaan. De H’mong duiden hun onderscheiden groepen aan met kleuren : Zwart, Wit, Rood, Groen en Gebloemd. Heel typisch voor de Bloemen-H’mong zijn de kleurrijke motieven (o.a. van bloemen) die zij verwerken in hun kledij.

Ook de H’mong ontsnappen niet aan de ‘mondialisering’, aan de ‘modernisering’.

Zo maken ook zij hun befaamde, met bloemenmotieven versierde kleren niet meer zelf ; dit komt omdat ……………………………………………………………………… . De grootmoeder van Moo deed het vroeger wel nog, voor de hele familie zelfs !

Nu laten zij hun kledingstukken maken ; zij geven hun ontwerpen aan een …………………………, die regelmatig de verschillende dorpen aandoet. Dit is echter niet meer zo persoonlijk : die ‘persoonlijke’ toets, tinten en tekeningetjes (zoals van de grootmoeder) zijn weg. Het is eerder confectie ( = ………………………………………………………………………………) geworden, zoals al decennia bij ons het geval is.

Bekijk de foto nog eens aandachtig en ontwerp je persoonlijke bloemenmotief !

Zo bekeken op de foto, lijken de kleren van de vrouwen wel een soort uniform : heel herkenbaar en tegelijkertijd erop wijzend dat je met anderen op één of andere manier samen hoort.

Ook wij hebben heel wat voorbeelden van dit uniforme karakter in onze samenleving. Denken wij maar aan .......................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad G - 16

Wereldhandel Eerlijke handel, ook iets voor mij ?

Mijn eigen, kleine bijdrage aan de eerlijke handel : wat kan ik doen ?

Tabel 1 : de rijstproductie in 2004 (in miljoen ton)

→ Zelf bepaalde schoolbenodigdheden van de We-

1. China 180,5 2. India 128,0 3. Indonesië 54,1 4. Bangladesh 39,8 5. Vietnam 35,9 6. Thailand 23,9 ... ...

Wereld 608,4 Bron : FAO, Statistical Yearbook 2005-2006.

reldwinkel kopen, zoals ........................................ ............................................................................. ............................................................................. → Mijn ouders aansporen om producten uit de ‘eerlijke handel’ te (blijven) kopen. Wat zou ik wel lusten uit de Wereldwinkel dat ik misschien wel dagelijks eet of gebruik ? .............................................................................

Duid de verschillende grote producenten aan op de verdeling van het cirkeldiagram.

............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. → Naast de producten van de Wereldwinkel, andere ‘duurzame’ producten gebruiken in het dagelijkse leven (en geen wegwerpmateriaal), zoals hervulbare flesjes met een schroefdop (en geen ………………………………………), plastieken brooddozen met een deksel, die wij heel lang kunnen gebruiken (en geen …………………………………), gerecycleerd papier (en geen …………………), …………………………………… . → Misschien kunnen wij langs gaan in een Wereldwinkel om een geschenkje te kopen voor een verjaardag of de komende feestdagen ?

Tegen 2015 moet alle handel tussen verschillende landen ‘eerlijke’ handel zijn !

Vietnam : de handel swingt de (rijst)pan uit …

Op vlak van rijstproductie staat Vietnam momenteel op de vijfde stek in de wereld, maar wat uitvoer betreft, is het land het nummer drie !

Het grootste deel van de productie is voor eigen gebruik, maar sommige landen hebben een overschot dat zij kunnen uitvoeren naar het buitenland. Uit die handel haalt zo’n land inkomsten.

Tabel 2 : de rijstexport in 2004 (in miljoen ton) 1. Thailand 2. India 3. Vietnam 4. VSA 5. Pakistan 6. China ...

Wereld Bron : FAO, Tradestat 2005.

10,0 4,8 4,1 3,1 1,8 0,9 ...

29,1

Stel deze gegevens voor met een staafdiagram. Plaats op de verticale as de hoeveelheden in miljoen ton, beginnend bij 0 en telkens 1 miljoen per centimeter.

Plaats de belangrijke uitvoerders op de horizontale as.

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2008/9 - Werkblad I - 18

Campagne Welzijnszorg

Welzijnszorg besteedt elk jaar tijdens de campagne aandacht aan de armoede in onze samenleving. Dit jaar staat het verband tussen armoede en gezondheid centraal.

Arm maakt ziek Ieder jaar opnieuw wensen we elkaar enthousiast ‘Een lang en gezond leven’ toe.

Deze wens komt ook voor heel wat mensen uit. We leven steeds langer én gezonder, net zoals de rest van Europa. Maar er is een keerzijde. Gezondheidsenquêtes leggen een pijnlijke realiteit bloot: mensen die in armoede leven, hebben vaker een slechte gezondheid. Door een slechte leef- en werkomgeving worden mensen vaker ziek.

De dagelijkse stress en de materiële beperkingen van een leven in armoede wegen door op iemands lichamelijke en geestelijke gezondheid.

en op verschillende vlakken. Waar je geboren wordt, is bepalend voor je verdere gezondheid. Al van in de moederschoot zijn verschillen zichtbaar. Baby’s van laaggeschoolde ouders hebben een dubbel zo groot risico om geboren te worden met een laag geboortegewicht. Laaggeschoolde jongeren hebben vaker een ongezonde levensstijl, wat zich op latere leeftijd vertaalt in verschillende gezondheidsrisico’s. Lageinkomensgroepen hebben meer chronische aandoeningen en handicaps. Mensen in armoede hebben een lagere levensverwachting en de kwaliteit van hun gezondheid ligt in dit kortere leven lager dan wie zich boven de armoedegrens bevindt. De cijfers zijn betekenisvol: mannen met een lagere opleiding sterven gemiddeld 5 jaar vroeger dan mannen met een hogere opleiding.

Laaggeschoolde vrouwen sterven gemiddeld 3 jaar vroeger. Mensen met een laag opleidingsniveau, die dus al minder lang leven, verkeren gemiddeld ook nog eens 15 jaar in minder goede gezondheid dan mensen met een hoog opleidingsniveau.

Ook de geestelijke gezondheid verschilt sterk. Mensen in armoede voelen zich minder goed, kampen meer met depressies, angsten en slaapproblemen. De mentale kostprijs van armoede is enorm.

De toegang tot gezondheidszorg blijft een knelpunt voor wie in armoede leeft. De afstand tussen patiënt en hulpverlener is soms letterlijk, soms figuurlijk enorm groot.

Ook de betaalbaarheid van de zorg blijft een knelpunt voor wie het met weinig middelen moet stellen of voor wie vaak ziek is. De gezondheidskosten souperen immers een grote hap uit het huishoudbudget op.

gezonde job uitoefenen, op tijd ontspannen of op reis gaan. Nochtans zijn dit onmisbare elementen om je goed te voelen, om ziektes te vermijden, om je gezondheid te verstevigen. Voorkomen is nog steeds beter dan genezen. Sommigen kunnen ervoor kiezen om regelmatig te bewegen, niet te roken, groenten en fruit te eten. Anderen voeren dagelijks een overlevingsstrijd, waardoor de effecten van een gezond leven en van preventief handelen uit het zicht verdwijnen. Nochtans is gezondheid een kostbaar goed, voor iedereen.

Een goede gezondheidszorg is onmisbaar in de strijd tegen armoede Mensen in armoede hebben meer en andere gezondheidsproblemen. Gezondheid heeft vaak, om financiële redenen, een lage prioriteit. Een dak boven je hoofd, een baan en eten op de plank gaan voor op de kosten van de gezondheidszorg. Mensen in armoede moeten steeds wanneer nodig beroep kunnen doen op gezondheidszorg.

Nu denken ze vaak pas aan hun gezondheid als ze echt (te) ziek zijn. Het gezondheidsaanbod moet beter bekend, begrijpelijk en bereikbaar zijn. Gezondheidszorg moet ook betaalbaar zijn, voor iedereen. Huisdokters spelen een belangrijke rol in het leven van mensen in armoede. Langs de huisarts zou men immers het systeem van de gezondheidszorg moeten binnen stappen. Een kwaliteitsvolle eerstelijnsgezondheidszorg is een basisvoorwaarde voor een goede gezondheidszorg. Mensen in armoede ervaren verschillende knelpunten in hun contacten met ziekenhuizen en andere gezondheidsvoorzieningen. Ze zijn minder goed geïnformeerd over hun behandeling en de hieraan verbonden kostprijs.

Gezondheid is een kostbaar goed Niet iedereen heeft de keuze om een ge- Meer info: www.welzijnszorg.be De gezondheidskloof De gezondheidsverschillen tussen arm en zond leven te leiden. Niet iedereen kan in Op p. 19 lees je wat je met dit thema op rijk zijn zichtbaar in heel de levensloop een tocht- en vochtvrije kamer slapen, een school kunt doen.

Verzending Wereldreis oktober

ons een mailadres bekend was, hebben we via elektronische weg op de hoogte gebracht U heeft het vast gemerkt: het oktober- en hen een alternatief via download op de nummer van Wereldreis heeft ernstige ver- website aangeboden; zie http://snipr.com/ traging gekend bij de verzending. We willen wr-oktober08. ons hiervoor verontschuldigen. Het samenstellen, illustreren, drukken en verzenden Indien u het wenst, kunt u als abonnee ook van de lesbrief vraagt elke maand een hele uw mailadres opgeven, zodat we u langs inspanning. Het gebeurt dan ook soms dat deze weg op de hoogte kunnen houden bij er iets hapert. Deze keer hadden we echter dergelijke gevallen. te maken met een onvoorziene moeilijkheid We doen er echter alles aan om die te verdoor de extra bijlagen. De abonnees van wie mijden.

Hoe praten over armoede?

Op p.2 las je over het campagnethema van Welzijnszorg. Hier vind je enkele suggesties die je toelaten om met kinderen van de basisschool over armoede in onze samenleving te spreken.

Moet dat wel?

Wereldreis belicht elke maand een land uit het Zuiden. Daarbij ligt de focus op kennismaking met culturen, landen, thema’s die minder gekend zijn. De problemen die mensen er ondervinden, zijn niet de invalshoek, maar vanuit het dagelijkse leven komen die wel aan bod. De eigen en de verre wereld hebben heel veel met elkaar te maken. We vinden het dan ook logisch om aandacht te besteden aan maatschappelijke thema’s uit onze eigen samenleving zoals b.v. armoede en sociale uitsluiting. Hier houden we dezelfde principes voor ogen. Alleen zitten die thema’s soms dichter op het vel of word je als leerkracht met enkele specifieke vragen geconfronteerd, zoals: - Waarom een project uitwerken over armoede en uitsluiting?

- In onze school zitten weinig kansarme kinderen. Is dit project dan wel zinvol?

- Komt dit project niet bedreigend over voor kinderen uit een arm gezin?

met gelijke en ongelijke kansen. Ze leren armoede een plaats geven in onze huidige samenleving. Het verhaal zet er hen bovendien toe aan om verbanden te leggen met gelijkaardige situaties in hun eigen leefwereld. Uitsluiting en pesten worden gelinkt met hun buurt, klas, jeugdbeweging, enz.

Kinderen zijn solidair en nemen een engagement op Via verschillende verwerkingsmethodieken dagen we de leerlingen uit om creatief naar oplossingen te zoeken. Dit kan wanneer die binnen hun eigen mogelijkheden liggen.

Dit is ook leeftijdsgebonden. Zo ontdekken leerlingen het belang van werken aan verandering: niet bij de pakken blijven zitten, je verantwoordelijkheid opnemen, voor jezelf maar ook voor de anderen. Oneerlijke situaties kunnen niet geaccepteerd worden en ieder individu kan een engagement opnemen.

In de praktijk: enkele voorbeelden

Een sluitend antwoord is er niet en veel hangt af van de houding die je aanneemt.

We formuleren enkele argumenten om het thema niet links te laten liggen en er b.v. in een project aandacht aan te besteden.

Kinderen ontwikkelen een inlevingsvermogen t.a.v. kinderen en gezinnen in armoede Via verhalen kunnen leerlingen in aanraking komen met onbekende aspecten van het dagelijkse leven van gezinnen in armoede. Hierdoor gaan ze nadenken over de vanzelfsprekendheid van hun wereld.

Bovendien wordt hun inlevingsvermogen gestimuleerd.

Sommige gebeurtenissen uit dat verhaal sluiten aan bij de leefwereld van de kinderen uit arme gezinnen. Je brengt (elementen uit) hun leefwereld in de klas en sluit aan bij hun persoonlijke ervaringen. Wie vindt wat nu nog ‘gewoon’ of ‘ongewoon’?

De leerlingen krijgen zicht op de mechanismen van uitsluiting en armoede In zo’n project maken de leerlingen kennis

project. Voor elke leerling is er een leerlingenboekje met leuke opdrachten, werk- en knipbladen, kleurplaten en vragen om bij stil te staan. Het themalied, een liedje voor de jongste leerlingen en de ingekleurde tekeningen van Robby en zijn vrienden vind je op de cd. Prijzen: handleiding: € 4, leerlingenboekje € 0,75 en de cd € 7. Bestellen kan via www.welzijnszorg.be Achter de muur

Een project over gelijke kansen voor de derde graad van het basisonderwijs. In dit project nemen we een kijkje ‘achter de muur’ van onze eigen samenleving. Daar ontdekken we heel wat boeiende en verrijkende verschillen, maar er zijn ook verschillen waar sociale uitsluiting mee gepaard gaat. Binnen het kader van intercultureel leren brengt dit project het thema armoede en sociale uitsluiting ter sprake. ‘Achter de Muur’ bestaat uit een handleiding voor de leerkracht, een lees- en werkboekje voor de leerlingen en een creatief mediapakket. De doelgroep is de derde graad van het basisonderwijs.

Als hoogtepunt van het project is er sinds kort ook het nieuwe inleefatelier ‘Achter de Muur’ in Roeselare.

Op jouw gezondheid: project voor de basisschool ‘Op jouw gezondheid’ laat je leerlingen kennismaken met de leefwereld van kinderen in (kans)armoede. Het is een eigenzinnige vertaling van de campagne ‘Armoede schaadt de gezondheid’. Het verhaal van Robby, Jeroen, Lena en Fatmira vormt de rode draad. Lena is ernstig ziek en moet twee weken thuisblijven. Al snel slaan haar vriendjes de handen in elkaar om haar tijdens die twee weken te helpen. Het project bevat een schat aan kant-en-klare lesmomenten en eindigt met een leuke knutselactiviteit. Gekoppeld aan de advent is er elke week ook een bezinnend moment voorzien. De overzichtelijke handleiding maakt je wegwijs doorheen het

Meer info: roeselare@studioglobo.be www.studioglobo.be/achterdemuur

Kies er samen voor Werken rond armoede op school, is bij uitstek een thema om samen aan te pakken met het hele schoolteam. Een project met de kinderen of de campagne van Welzijnszorg kunnen een goede aanleiding vormen om op een personeelsvergadering stil te staan bij de aanpak van armoede op de eigen school.

Via het CLB, de pedagogische begeleiding, Welzijnszorg zijn hier heel wat modellen voor te vinden. Ook de handleiding van het project ‘Op jouw gezondheid’ (zie hierboven) geeft een eerste aanzet.

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 21ste jaargang, nummer 9

Overal ter wereld gaan mensen naar de markt.

Wat de marktkramers verkopen ziet er misschien wat anders uit. Maar groenten en fruit, kledij en andere basisproducten vind je op de meeste marktplaatsen.

november 2008

Vietnam Thema : handel