Wereldreis mei 2009

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 22ste jaargang, nummer 5

Zowel voor het dagelijks vervoer als voor reizen is de auto in BelgiĂŤ het meest gebruikte transportmiddel.

mei 2009

Mali Thema : reizen

Nieuws uit Studio Globo

Een mondiaal schoolfeest

Reservaties inleefateliers De inleefprogramma’s van Studio Globo bieden jou en je klas een unieke ervaring.

Als leerkracht heb je een cruciale rol: je volgt een nascholing, organiseert een mondiaal of intercultureel project in je klas aan de hand van een lessenpakket en je komt met je klas naar een inleefatelier… Tijdens dat hoogtepunt proeven kinderen van de diversiteit die onze maatschappij kenmerkt en die ze als een rijkdom leren zien. Ze kijken achter de muur van onze samenleving en ontdekken 9–10-jarigen 10–11-jarigen 11-12-jarigen

hoe mensen er werken aan gelijke kansen. Of ze kruipen even in de huid van mensen in het Zuiden en ervaren hoe mensen wereldwijd aan verandering werken.

Studio Globo heeft een aanbod voor verschillende leeftijden verspreid over Vlaanderen en Brussel.

met voorrangslijsten. Wanneer je interesse hebt om met je klas deel te nemen aan de SuperWereldMol, Wonen op het Dak, Wonen en leven in…(Congo, Peru, Guatemala, India of de Filippijnen) of het nieuwste project Achter de Muur, neem dan contact op met de betreffende afdeling.

De reservaties voor de inleefateliers van Uitgebreide informatie en contactgegevens Studio Globo gebeuren begin juni. Een aan- zijn te vinden op www.studioglobo.be/ tal inleefateliers zijn snel volzet en werken inleefateliers

Eerste kennismaking met leefwereld van mensen in het zuiden.

Positief leren omgaan met diversiteit: interculturele vaardigheden, basisattitudes van openheid, respect Kennismaking met het dagelijkse leven van mensen in het Zuiden. Door kinderen cognitief en affectief te betrekken bij de realiteit van een land in het zuiden, wordt het groeiproces van verbondenheid en solidariteit versterkt.

De SuperWereldMol

in Gent

09 234 04 13

Wonen op het Dak

in Brussel

02 520 23 30

Congo

in Antwerpen

03 235 20 76

Filippijnen

in Genk

011 26 54 20

Guatemala

in Gent

09 234 04 13

in Roeselare

051 22 11 03

Peru

India Werken aan gelijke kansen, omgaan met armoede en Achter de Muur sociale uitsluiting

Redactievergadering Wereldreis Je werkte vroeger of nu nog steeds mee aan Wereldreis? Of je hebt interesse om af en toe een les uit te werken, maar je twijfelt nog?

Dan ben je vriendelijk uitgenodigd op de jaarlijkse redactievergadering van Wereldreis, de maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11.

De vergadering heeft plaats op woensdag 6 mei 2009 van 14.00 tot 17.00 uur bij Art

Basics for Children in Brussel.

Op het programma staat eerst een kennismaking met de activiteiten van ABC. Daarna evalueren we de voorbije en lopende jaargang van Wereldreis naar inhoud en vorm. Vervolgens plannen we de nummers bij de foto’s van de Wereldkalender 2010, die we in avantpremière te zien krijgen. Voor elk nummer bepalen we dan een thema. Ook de taakverde-

ling wordt zoveel mogelijk ingevuld.

Waarschijnlijk kunnen we - zoals vorige jaren - ook ons zegje doen over de keuze van de foto’s voor de internationale Wereldkalender 2011 uit een reeks van 36 beelden!

Interesse om erbij te zijn? Laat zo snel mogelijk iets weten via wereldreis@studioglobo.be of 02 520 05 30 (secretariaat Studio Globo)

Waarom een mondiaal schoolfeest ?

Steeds meer leerkrachten en scholen zijn gewonnen voor mondiale projecten.

Waarom niet het project ‘Feest’ met een schoolfeest als orgelpunt ?

Feesten is immers eigen aan mensen.

In alle culturen verzamelen mensen zich, zijn mensen vrolijk, eten en drinken ze, dansen en zingen ze, …

De aanleiding en invulling van die feesten zijn uiteraard in elke cultuur verschillend.

En daar kan je net op inspelen.

Heel wat scholen hebben een erg gemixte schoolpopulatie en vanuit de aanwezigheid van die verscheidenheid geeft zo’n project of schoolfeest heel veel mogelijkheden.

Of het thema ‘Een reis rond de wereld’. Het geeft je school de kans om met iedere leeftijdsgroep/klas een heel schooljaar te werken rond één bepaald land. Op een schoolfeest kunnen alle puzzelstukken samengebracht worden in een tentoonstelling, optredens.

Tip Bij het uitwerken van een dergelijk project kan je voor leermiddelen, voorwerpenkoffers of audio-visueel materiaal terecht bij Studio Globo (www.studioglobo.be) of Kleur Bekennen (www.kleurbekennen.be) .

Een wereldfeest of eerder een themaland?

Deze keuze gaat afhangen van een aantal factoren.

Een speciale gebeurtenis op school, de actualiteit, de komst van nieuwe leerlingen uit een ander land, iemand die dicht bij de werking van de school staat keert terug uit een ver land, … Het zijn allemaal gelegenheden die de aanzet kunnen zijn om eerder een themaland te kiezen.

Een wereldfeest houdt uiteraard veel meer mogelijkheden open.

Tip Als je kiest voor een themaland snij je best alle mogelijkheden aan om een zo volledig mogelijk beeld te geven over het gekozen land: stad-platteland, oud-jong, arm-rijk, …

Wat mag niet ontbreken?

Muziek Via diverse kanalen kan je wereldmuziek aanschaffen.

Live-acts zijn steeds makkelijker te contacteren via bijvoorbeeld organisatoren van plaatselijke wereldmuziek-festivals.

Hierbij kan je uiteraard de kinderen van de school optimaal betrekken: zowel bij het maken als het bespelen van instrumenten (bv. djembé), zang en dans.

Tip Denk eraan dat er naast de traditionele muziek ook moderne muziek aan bod komt.

Eten en drinken Pizza en pitta, bami en kikkererwten, mango en noedels zijn ons niet meer onbekend.

Ook op een schoolfeest kan deze wereld zichtbaar worden in het aanbod van snacks, gebak en allerhande lekkernijen. Het geeft vooral heel wat mogelijkheden om in de klas te werken rond herkomst van bepaalde gerechten, ingrediënten en bereidingswijzen, traditionele gebruiken en voorwerpen die gekoppeld kunnen worden aan sommige gerechten.

Tip En wat dacht je van fair-trade producten?

Vaak willen plaatselijke oxfam-wereldwinkels wat graag actief meewerken als ze weten dat (een deel van) de opbrengst ten goede komt van hun organisatie.

Dans en kleding Dans mag uiteraard niet ontbreken op een mondiaal feest.

Ook op vlak van dans is onze wereld ‘kleiner’ geworden: Afrikaanse dans en streetdance zijn voor heel wat mensen niet onbekend. Via sportclubs en dansscholen kan je zeker aan de nodige informatie geraken. Maar ook culturele verenigingen zullen je graag adviseren en helpen bij het aanleren van traditionele volksdansen.

Tip Zorg ervoor dat het beeld dat je ophangt actueel is. Bijvoorbeeld de strooien rokjes zijn voor de Afrikanen enkel nog folklore.

Verhalen Zowel bij de voorbereiding van zo’n schoolfeest als op de dag van het feest zelf kunnen verhalen (en poëzie) een dankbaar item zijn.

Tip Een bibliotheek en internet kunnen hierbij heel wat bruikbaar materiaal aanreiken.

Buiten de schoolmuren Voor het opzetten van een schoolfeest ver-

trekken de meeste scholen met een werkgroep die de grote lijnen bedenkt en het gebeuren coördineert.

Het draagvlak van zo’n werkgroep kan uitgebreid worden met ouders, sportclubs en culturele verenigingen.

Wanneer ouders van een vreemde origine betrokken worden bij de organisatie van zo’n wereldfeest kan dat heel wat mogelijkheden aanreiken die lang na het schoolfeest ten goede kunnen komen aan alle partijen.

Ook mensen met een reisverleden kunnen goede informatiebronnen zijn.

Solidariteitsacties Aan zo’n schoolfeest kan een solidariteitsactie gekoppeld worden.

Hier kunnen talloze nobele initiatieven inspireren.

Vaak winnen plaatselijke initiatieven de sympathie en het vertrouwen van mensen.

Toch moet gezegd worden dat je je als school vooraf de vraag moet stellen: - in hoeverre willen we met onze solidariteitsactie informatie geven?

- geven we niet het gevoel door onze actie dat WIJ de sleutel van veel wereldproblemen in handen hebben?

- hebben we oog voor de kracht van de mensen ter plekke?

Het is vrij klaar dat kinderen aanzetten tot openheid en een respectvolle houding tegenover andere culturen minstens even waardevol is als het inzamelen van geld.

Subsidies Bij de organisatie van een dergelijk schoolfeest komt de school in een aantal gevallen in aanmerking voor subsidies.

Soms zijn het stedelijke of gemeentelijke initiatieven maar ook provinciaal zijn er mogelijkheden.

Meer info bij de plaatselijke gemeentelijke/ stedelijke diensten of op www.kleurbekennen.be

Nuttige adressen voor de aanschaf van materialen/voedingsmiddelen Op Wereldreis-extra van deze maand vind je heel wat interessante adressen om buitenlandse producten te vinden: www.studioglobo.be/wereldreis.

voorwoord

INHOUD

Beste lezer, Met dit nummer trekken we naar Mali. Het verhaal van deze maand neemt ons mee in de dromen van Kwame en Yaw over hun reis naar Timboektoe.

Opnieuw biedt Wereldreis jou en je leerlingen de kans om wat meer te ontdekken dan het traditioneel-exotische beeld dat die naam oproept.

Het is dat waar we met Wereldreis blijven voor staan: op een haalbare manier de wereld dichter in de klas brengen.

Vele scholen zoeken creatieve manieren om dit te doen. Zo krijgen we regelmatig vragen van leerkrachten over een goede invulling van een ‘werelds’ schoolfeest.

Het wordt stilaan het hoogseizoen van de schoolfeesten, daarom vind je op het einde van dit nummer alvast enkele suggesties voor een leuk en mondiaal schoolfeest.

Wereldreis is een blad van en voor leerkrachten. De meeste lestips worden door vrijwillige leerkrachten uitgewerkt. Op die manier houden we met deze lesbrief de vinger aan de pols van wat er leeft in het onderwijs. We willen dit graag zo houden en zijn dus steeds op zoek naar nieuwe redacteurs. Voel je je aangesproken? Heb je een origineel idee? Vond je al eens een nieuwe methodiek om mondiaal te leren? Zie je het zitten om één keer per jaar die ideeën voor jouw graad op papier te zetten? Kom dan onze redactieploeg versterken. Contacteer ons op het redactieadres en we geven je graag alle informatie. Twijfel je nog?

Kom dan eens langs op de redactievergadering, waarover je meer leest op de pagina hiernaast.

Goede vaart op Wereldreis,

Nieuws uit Studio Globo : Reservaties inleefateliers................ 2 Redactievergadering Wereldreis.......2 Music Rough Guides.......................2 Voorwoord ....................................3 Wereldreisinfo Landeninfo Mali .........................4 Heb je al gehoord van ...

Timboektoe . .............................4 Foto-info..................................5 Thema-info : reizen ....................5 Reiswoordenschat ......................5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad...........................6-8 Van Mopti naar Timboektoe...........7 Spelregels bij 'Van Mopti naar Timboektoe' .............................8 Tweede graad........................ 9-11 Brief van Lien.......................... 10 Welke boot ?............................ 11 Derde graad.........................12-17 Webtips.................................. 13 Voer voor boekenwurmen........... 13 Naar Timboektoe .................. 14-15 Quiz ...................................... 16 Vervolg Quiz ............................ 17 Tekening van de kalenderfoto..... 18 Een mondiaal schoolfeest ............... 19 Spiegelfoto.................................. 20

J.D.

colofon

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2009 Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : 10 nummers + affichekrant 11.11.11 voor € 15 - Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Andere formules : zie website. Wijzigingen aan de abonnementen kunnen gevraagd worden schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement.

- Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,50 + verzendingskost

Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Benedikte Hanssens, T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be Redactie : Jan Debonnet en Helga Vande Voorde, T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be Aan dit nummer werkten mee : Mikke Maerschalck, Mark Blockeel, Ria Van der Mauten, Stijn Van Assche, Jill Vervoort, Frans Meul, Johan Symons en team Studio Globo Genk, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Foto’s: cover: kalenderfoto: Naftali Hilger/laif, spiegelfoto: Jana Vanroose; p. 2 Liesbet De Pooter Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging‑11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

Wereldreis - 2009/4 - 3

Mali LANDENINFO Ligging, landschap en klimaat Mali, in West-Afrika en afgesloten van de zee, is 1 241 238 km² groot. De hoofdstad Bamako ligt in het zuidwesten van het land aan de Niger, de grootste rivier. Mali is een tropisch land, dus heet. Het bestaat voor meer dan de helft uit woestijn. Het noordelijk deel ligt in de Sahara en daar valt praktisch geen regen. Het uiterste zuiden ontvangt in het regenseizoen van mei tot oktober voldoende regen om bossen en rendabele landbouw mogelijk te maken. Tussenin ligt de Sahelzone : steppe overgaand in savanne, waar landbouw afhankelijk is van de Niger- en de Senegalrivier. De helft van het rivierwater verdampt. Het hoogste punt van Mali is de Hombori Tondo (1 153 meter).

Geschiedenis Van de vierde tot de zestiende eeuw was Mali onderdeel van drie belangrijke Afrikaanse culturen : het koninkrijk Ghana (niet te verwarren met de huidige staat), het koninkrijk Mali en het koninkrijk Songhai. De meeste rapporten over deze culturen waren van geleerden die er op bezoek kwamen. Na Marokkaanse invallen en de verdringing van de karavaanhandel door de Europese zeevaart, kwamen er verschillende kleinere koninkrijken. Vanaf 1892 namen

de Fransen het gebied in na aanvankelijk fel verzet van de lokale bevolking en zij noemden het “Frans Soedan” als onderdeel van Frans West-Afrika. In 1960 ontstond de onafhankelijke republiek Mali. In de jaren ’70 en ’80 van de 20ste eeuw werd Mali geplaagd door watertekorten. In de jaren ’90 woedde in het noorden van het land een opstand van de Toearegs met als oorspronkelijk doel een onafhankelijke Toearegstaat.

Na een eerste vredesverdrag, het ‘Pacte National’, gesloten in 1992, werd dit doel omgezet in meer autonomie voor het Noorden en een decentrale overheid. In 1994 ontaardde het conflict in gevechten tussen Toearegs onderling en met de Songhai bevolking, waarbij veel burgerslachtoffers vielen. In 1996 keerde de vrede terug, waarbij alle rebellenbewegingen zich formeel ontbonden. De decentralisering van bestuur en politiek in Mali werd in 1999 voltooid. In mei 2006 laaide de strijd weer kort op. De ex-rebellen eisten de volledige uitvoering van het ‘Pacte National’ waarvan delen nog steeds niet waren afgerond.

Bevolking Mali heeft ruim 12,3 miljoen inwoners (vgl. België 10,7 miljoen) waarvan 1,7 miljoen in de hoofdstad woont. Frans is de officiële taal, maar Bambara, één van de veertig talen, is de lingua franca voor 80 % van de bevolking. 90 % is moslim en 9 % animist.

HDI : 173ste van 177 landen met 0,380.

Economie Mali behoort tot de armste landen ter wereld. Tegenvallende oogsten en stijgingen van de aardolieprijzen hebben de kwetsbare economie van Mali zwaar getroffen. Ca. 80 % van de beroepsbevolking is actief in de landbouw, meestal om in de eigen Wereldreis - 2009/5 - Wereldreisinfo - 4

voedselbehoefte te voldoen. Mali heeft geen eigen toegang tot de zee : goederen komen over land via de zeehavens Dakar, Abidjan en Lomé. Een groot deel van de industriële productie vindt plaats in staatsbedrijven, maar die gaan gebukt onder verliezen, corruptie en inefficiëntie. Hele streken in Mali zijn afhankelijk van geldovermakingen van de ongeveer drie miljoen Malinezen in het buitenland.

Munt : CFA (Communauté Financière d’Afrique) franc BCEAO (Banque Centrale des États de l'Afrique de l'Ouest), 1 XOF = 0,0015 euro.

HEB JE AL GEHOORD VAN … TIMBOEKTOE ?

“Van hier tot Timboektoe …” : het klinkt wel aan de andere kant van de wereld.

Over Timboektoe is al heel wat geschreven. Reizigers wilden graag naar deze stad aan de rand van de Saharawoestijn.

Timboektoe, in het midden van het hedendaagse Mali, is vermoedelijk rond 1100 gesticht door Toearegs als pleisterplaats voor de handelskaravanen die de oever van de rivier de Niger verbonden met de Maghreb. In het 14de eeuwse koninkrijk Mali onder de legendarisch rijke Mansa Moussa werd het een belangrijk leercentrum voor geschiedenis, rechtsleer en de islam. Tienduizenden boeken werden er verzameld. De stad telde in de 16de eeuw al 100 000 inwoners, nu nog 35 657.

heen werden de boten zodanig gebouwd dat men er steeds verder en gemakkelijker mee kon varen. Sommige schepen hadden extra zeilen. Ongeveer 1900 jaar geleden ontwikkelden Chinezen een roer en 1 100 jaar geleden voeren zij op driemasters. In de middeleeuwen was er in Afrika kustvaart en handel met het binnenland en tot Sri Lanka.

Niet toevallig zijn veel steden ontstaan langs waterwegen : zij waren tot de Industriële Revolutie de makkelijkste manier om zich te verplaatsen.

Foto-info

THEMA-INFO : REIZEN

Op de foto zie je de reis per boot over de Niger tussen Mopti en Timboektoe. Dat duurt vier dagen en gaat makkelijker dan met een jeep over land rijden. Bij het begin van het regenseizoen, in de maand mei, is zij ‘slechts’ 250 meter breed en op verschillende plaatsen ondiep.

De schoolvakantie in juli en augustus werd pas in 1948 in ons land wettelijk vastgelegd. Wie geen vakantie neemt in eigen tuin, gaat op reis. Van alle zes- tot twaalfjarigen in België neemt bijna de helft vakantie in eigen land en iets meer dan de helft reist naar het buitenland.

De Niger is de levensader van Mali. De mensen zijn afhankelijk van de rivier voor vis, drinkwater en landbouw (bevloeiing van de velden). Aan de oever van de rivier doen de vrouwen de was, wassen mensen zichzelf en zelfs hun dieren. Niet alleen mensen, maar ook landbouwproducten en andere goederen worden vervoerd langs de grote rivier. Als het water hoog staat, tussen augustus en november, kunnen er grote boten op varen.

De Niger is met zijn 4 184 km de op twee na langste rivier van Afrika. Zij ontspringt in Guinee-Conakry, stroomt noordoostwaarts door een uitgestrekt moerasgebied (de ‘binnendelta’) tussen Mopti en Timboektoe en buigt daarna zuidoostwaarts naar de Golf van Guinee.

De langste rivieren van Afrika zijn de Nijl (6 700 km lang, gevoed door het Tanameer langs de Blauwe Nijl en het Victoriameer langs de Witte Nijl) en de Congo (4 700 km lang, stroomt in de Democratische Republiek Congo).

Hoe ernaartoe ?

Met de auto heb je je bagage bij je, je stopt waar je wilt, je doet een dutje, je kunt luidkeels zingen … Maar zelfs al gaan de Belgische reizigers meestal met de auto (58 %), voor verre landen kiezen zij het vliegtuig (27 %).

Daarnaast nemen ook veel reizigers de bus (9 %) of de trein (5 %). Enkele sportievelingen (1 %) kiezen voor de fiets of de benenwagen ! Boten worden nauwelijks gebruikt.

De eerste schepen ?

Eerst staken de mensen rivieren en meren over door zich op boomstammen, bosjes riet of opgeblazen dierenhuiden te laten drijven. De oudste overblijfselen van een kano dateren van 9 000 jaar geleden. Ongeveer 5 000 jaar geleden hadden de Egyptenaren schepen met een vierkant zeil. Feniciërs gebruikten galeien in de landen rondom de Middellandse Zee met een mast en aan beide kanten roeibanken. Door de eeuwen Wereldreis - 2009/5 - Wereldreisinfo - 5

Van schuitje tot schip - de catamaran ontstond in India en heeft twee rompen, - vissers kiezen de zee met bv. een treiler, - de mailboot vaart met passagiers, auto’s en treinen, - een tanker is een mastodont, die wordt volgepompt met ruwe olie, - een vrachtschip wordt voor goederenvervoer gebruikt, - jonken varen in China, - een veerpont verbindt twee oevers, - de Venetiaanse gondel is een watertaxi, - een cruiseschip vaart met luxetoeristen van haven tot haven, - een draagvleugelboot verheft zich door zijn snelheid boven het water, - in sommige steden zie je rondvaartboten.

REISWOORDENSCHAT bomen : een schip voortduwen door met een staak (vaarboom) in de bodem van ondiep water te steken. lingua franca : taal, gemeenschappelijk gebruikt door mensen met verschillende moedertaal (< Italiaans : Frankische taal).

Niger : stroom in West-Afrika, (< Latijn niger : zwart < Tamazigh ghir n-igheren : stroom der stromen) ; de landen Niger en Nigeria zijn naar die rivier genoemd. panje : lendendoek in West-Afrika, gebatikte stof. pinasse : grote platbodem op de Nigerrivier voor transport of om te vissen.

Eerste graad Mali

OP REIS

In het lied van Samson en Gert (Piraten-potpourri op CD 3) komt het stukje : “En we varen naar Timboektoe toe, Timboektoe toe, Timboektoe toe.

En we varen naar Timboektoe toe en we zijn nog lang niet moe.”

Laat de kinderen vertellen hoe zij op reis gaan. Gaan zij naar een ander land of blijven zij in België ? Welk vervoermiddel gebruiken zij ? Auto of trein, voor verre reizen het vliegtuig of de bus. Hebben zij ooit al gedacht om met de boot op reis te gaan ? Misschien hebben kinderen al een stukje met een overzet gevaren ?

Laat de kinderen vrij vertellen waar zij aan denken bij het woord “Timboektoe”. Dit zal zeker niet de stad in Mali zijn, maar de klanken associëren zij misschien met andere woorden of begrippen.

Situeer Timboektoe op de wereldkaart. Vertel dat het een stad midden in Mali is, een land in West-Afrika. Mali is 40 maal zo groot als België.

De kalenderfoto Ook deze foto is in Mali genomen. Vertel over de rivier de Niger die door Mali stroomt. Dit is een belangrijke weg voor het vervoer van goederen en mensen. Door de woestijn reizen, gaat langzaam en is niet zonder gevaar. Met de 4x4 reis je ook niet comfortabel, want er zijn zelden goede wegen : je moet vaak door het zand.

Woestijn Speel het associatiespel rond ‘woestijn’. Laat de kinderen in groepjes van ongeveer vier vertellen wat zij daarover weten of waar zij aan denken.

Breng aan bord samen wat werd gevonden : rotsen (!) en zand, heet overdag, koud ’s nachts, geen regen, geen planten, dromedarissen, nomaden die er leven …

In vroegere kalenders zijn nog foto’s te vinden die inspiratie kunnen geven : uit Mopti (januari 1999) of elders in Mali (maart 2004), van Toearegs - ook in Algerije (oktober 2008), Niger (januari 2008, april 2007, september en januari 2002) of Mauritanië (april 2003) of over woestijnen (februari 2000).

Als je de woestijn vergelijkt met de duinen aan onze kust, dan is het niet moeilijk te begrijpen dat reizen door deze ‘enorme zandbak’ niet eenvoudig is. Toch reizen mensen door dit land met hun goederen om te verkopen.

Maar de rivier biedt oplossingen. Laat de leerlingen vertellen over de boten die zij zien. (grote zeilen, gemaakt van verschillende lappen, de mensen, een brede rivier …)

Deze boten zijn op weg tussen Mopti en Timboektoe. Dit is de belangrijkste verkeersader van Mali. Toch blijft de reis een hele onderneming. Je moet goed uitkijken waar je vaart als de rivier ondiep is en je niet wil vastlopen. De wind kan gaan liggen en er zitten nijlpaarden en krokodillen in de rivier …

Van Mopti naar Timboektoe Verdeel de klas in groepjes van ongeveer vier kinderen. Zij krijgen per groep de werkbladen A met het spelbord en B met de spelregels, een dobbelsteen en vier pionnen.

Zij vertrekken in Mopti en proberen met hun boot zo snel en veilig mogelijk in Timboektoe te geraken : al sinds eeuwen een mythische stad waar mensen heen willen. Doel is om zonder kleerscheuren de stad te bereiken.

Wereldreis - 2009/5 - Wereldreistips - 6

Van Mopti naar Timboektoe

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad A - 7

Van Mopti naar Timboektoe : spelregels Speel het spel met vier. Wie het grootst is, begint het spel.

Om beurt werp je met de dobbelsteen. Ga zo veel stappen vooruit.

Als je op een vak komt dat op dit werkblad staat, lees je wat je moet doen.

Wie is eerst in Timboektoe ?

Veel succes !

3 : Vandaag is er veel wind. Je mag nog eens gooien.

5 : Er staat te weinig water in de rivier.

Je moet een beurt wachten.

7 : Help, een krokodil ! Gooi nog eens, je moet er vlug vandaan !

10 : Pech ! In het zeil is een groot gat.

Je moet terug naar Mopti (start).

13 : Onderweg zie je vrienden. Samen gaat het sneller. Ga naar 20.

16 : Er is geen wind vandaag. Je moet bomen. Dit gaat traag. Een beurt wachten.

19 : Je loopt vast in het zand. Je moet terug naar 15.

22 : Een paar nijlpaarden in de rivier. Je kunt er niet langs. Wacht een beurt.

25 : Het eten op de boot is bijna op, boom wat vlugger. Ga naar 28.

27 : Je ziet Timboektoe in de verte. En juist nu is er geen wind : een beurt wachten.

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad B - 8

Tweede graad DE BRIEF VAN LIEN

COÖPERATIEF WERKEN : WELKE BOOT ?

Verdeel de leerlingen in groepjes, liefst per twee of per vier. Elk groepje krijgt een kopie van het werkblad D met de opdracht.

Bekijk klassikaal de foto en laat de leerlingen spontaan reageren. Lees daarna de brief van Lien voor (werkblad C).

Hoe is het weer vandaag ?

Het weer is bij ons een steeds terugkerend onderwerp van gesprek omdat het bijna elke dag verandert. “Hoe is het weer vandaag ? Regent het ? Is er veel wind ? Is het warm ?

Welk weer zou het in Mali zijn ?” In Timboektoe gemiddeld 34 °C in mei en nauwelijks neerslag.

“Hoe beïnvloedt het weer ons dagelijks leven ?

Hoe is dat in Mali ?”

Verwerking van de foto Vertel wat meer over het land en de bevolking (zie Wereldreisinfo).

Thema’s als ‘recht op onderwijs’, ‘armoede’, ‘vervoer’ … kunnen aan bod komen.

Dromen, fantaseren, filosoferen over …

- Reizen : “Welke reis willen de kinderen ooit maken (zoals Yaw en Kwame) ? Wat hebben zij voor hun reis nodig ?”

Vervoer, onderdak, kledij …

- De tocht op de rivier : “Welke rivieren kennen wij bij ons ? Zijn die ook gevaarlijk ? Krokodillen en zo ? Kunnen wij in België zo’n tocht maken ?” Ardennen …

Voer hier met de leerlingen een kringgesprek over. Zij mogen hun fantasie eens laten werken. Is hun droom realistisch of zal het enkel bij dromen blijven ? Laat de leerlingen ook in interactie gaan ! Misschien kunnen zij elkaar aanvullen of bijsturen in hun redeneringen.

De groepjes moeten goede argumenten vinden om hun keuze te verantwoorden. Tevens moeten zij argumenten zoeken waarom zij de andere boten niet kiezen.

Het antwoord zal sterk afhangen van het idee dat de leerlingen over ‘reizen’ hebben. Zo zullen niet alle groepen dezelfde keuzes maken.

Na de fase van het groepswerk, stellen zij hun keuze voor aan de rest van de klas. Eventueel maken zij een kleine reclamespot voor ‘hun boot’.

Aansluitend kunnen zij klassikaal de types boten bespreken die aan bod komen (zie Thema-info).

EINDTERMEN Wereldoriëntatie 1.9. het verband illustreren tussen de leefgewoonten van mensen en het klimaat waarin ze leven ; 3.5. tonen de bereidheid zich te oefenen in omgangswijzen met anderen waarin zij minder sterk zijn. (bijv. groepswerk) ; 4.4. illustreren dat welvaart zowel over de verschillende landen in de wereld als in België ongelijk verdeeld is ; 4.6. tonen zich bereid om actieve en passieve vormen van vrijetijdsbesteding te onderzoeken en te evalueren ; 4.8. illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten ; 6.9. vergelijken aspecten van het dagelijks leven in een land van een ander cultuurgebied met het eigen leven.

Sociale vaardigheden 1.4. hulp vragen en zich laten helpen ; 1.5. bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een medeleerling meewerken ; 1.6. kritisch zijn en een eigen mening formuleren ; 3. samenwerken met anderen, zonder onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine.

Wereldreis - 2009/5 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad C - 10

Welke boot ?

Welke boot kies je als je op reis wil gaan ? . .........................................................

Waarom ? ........................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................

Waarom zou je de andere boten niet kiezen ? . ................................. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................

Welke boten ken je nog ? ....................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ......................................................................................

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad D - 11

Derde graad Op reis Inleidend gesprek - Wat betekent ‘reizen’ voor jou ? Hoe lang ga je op reis ?

Wat is een uitstapje ?

- Waarom reizen je ouders ? En jij zelf ?

- Hoe kun je reizen ?

- Waar ga je naartoe ? Waarom ?

- Is het anders dan thuis (denk aan je laatste reis) ? Hoe pas je je aan ?

- Wat doe je op reis ?

Het verhaal en de kalenderfoto De leerlingen lezen het verhaal (werkblad E en F) en vergelijken dit met de kalenderfoto.

Zij zoeken in een atlas de ligging van Mali in Afrika, zij zoeken wat de hoofdstad is (Bamako) en welke de buurlanden zijn (Algerije, Niger, Burkina Faso, Ivoorkust, Guinee, Senegal, Mauritanië). “Welke vorm heeft Mali, welk dier zie je er in ?” Een vlinder.

3. de prijs die zij betaalden voor hun onafhankelijkheid door strijd, de vastberadenheid om de onafhankelijkheid te behouden in de exploitatie van hun eigen grondstoffen.

“Welke kleur past bij welke betekenis en waarom ?

Welke kleuren zou je nog passend vinden voor de vlag van Mali en waarom ?” Bv. blauw voor de grote rivier …

Volkslied In het refrein van hun volkslied zingen de Malinezen over de vlag.

De officiële taal van Mali is Frans : tot 1960 was Mali een Franse kolonie.

Pour l’Afrique et pour toi Mali, notre drapeau sera liberté.

Pour l’Afrique et pour toi Mali, notre combat sera unité.

O Mali aujourd’hui, o Mali de demain, les champs fleurissent d’espérance, les coeurs vibrent de confiance.

Vertaling Voor Afrika en voor u Mali, onze vlag zal vrijheid zijn.

Voor Afrika en voor u Mali, onze strijd zal eenheid zijn.

O Mali vandaag, o Mali morgen, de velden bloeien van hoop, de harten kloppen van vertrouwen.

Wat is het volkslied van België ?

Zij lezen de Foto-info.

De leerlingen zoeken de voordelen en de gevaren van het reizen met de boot. Zij vergelijken met de voordelen en gevaren van het reizen met een jeep door de woestijn.

“Hoe reizen de mensen in ons land ?

Waar kun je naar toe met welk voertuig? Om welke reden reizen de mensen ?

Als je op vakantie wil gaan naar Timboektoe, welk vervoermiddel kun je dan nemen, vertrekkend van je thuis ?”

MALI Vlag Elk land heeft een eigen vlag en een eigen volkslied.

De vlag van Mali bestaat uit drie verticale banen : groen, goud(geel) en rood.

De kleuren staan voor : 1. landbouw, ontwikkeling modernisering en integratie ; 2. weelde en mijnbouw, goudwinning en de waarde die zij hechten aan hun cultureel erfgoed en

Muziek is belangrijk in Mali. Door de slavenhandel kwamen veel West-Afrikanen terecht in Amerika en zij namen hun muziek mee. Veel van de Amerikaanse muziek stamt af van muziek uit Mali. De muziek van Timboektoe wordt “blues” genoemd. Van de blues kwamen later de jazz, reggae, rock’n-roll, hiphop, rap.

Land aan de Nigerrivier Vergelijk de Afrikaanse rivieren met de Maas : die is 925 km lang en stroomt door drie landen.

De hoofdstad van Mali is Bamako. In het Bambara betekent bamba krokodil, Bamako betekent ‘krokodilrivier’. Krokodillen zijn het symbool van Bamako. Waarom ?

Het symbool van België is de leeuw. Vergelijk de symbolen met elkaar. Wat hebben zij gemeen ?

‘Mali’ betekent in dezelfde taal ‘nijlpaard’.

MALINEZEN Moeders In Mali worden moeders sterk vereerd. De persoon die na God

Wereldreis - 2009/5 - Wereldreistips - 12

het meest moet worden aanbeden, is de moeder. In Mali zie je dat kinderen een grote achting hebben voor hun moeder.

Kinderen leven met hun moeder. Sommige vaders hebben meer dan één vrouw. Traditioneel leven zij niet allemaal samen.

De vader heeft zijn eigen woning en elk van de vrouwen heeft een eigen woning die zij deelt met haar jonge kinderen. Als de kinderen tiener worden, bouwt de vader voor hen een eigen woning om in te slapen. Een typisch dorpshuis is meestal rond en bestaat maar uit één kamer. In Mali is het woord ‘huis’ en ‘kamer’ hetzelfde.

Polygamie is ontstaan om vrouwen en kinderen te beschermen.

Als een vrouw weduwe werd, trouwde zij met een broer van haar overleden man. Die broer moest haar en haar kinderen dan kost en inwoning geven.

Wereldreis van april 2007 over buurland Niger had als thema ‘moeders’.

Op de thee Het is belangrijk om vrienden en kennissen te hebben waar je mee kunt babbelen. Dikwijls hoort daar ook een drankje bij. Sommige mensen hebben regelmatig een theekransje of koffiekransje. Het gezellig samen zitten wordt gebruikt om over allerlei dagelijkse dingen te praten, soms ook om roddels te delen.

In Mali hecht men eveneens groot belang aan gesprekken.

Niet alleen de ouderen, maar ook jonge mensen zitten samen en vertellen elkaar de laatste nieuwtjes. Zij drinken daarbij een glaasje thee.

Het is zeer belangrijk de thee op de juiste manier te zetten.

Doe in een ketel zoveel glaasjes water als er deelnemers zijn.

Voeg per glas een afgestreken lepeltje thee toe en eentje extra voor de ketel.

Zet de ketel op het vuur en laat koken.

Doe in een theepot verse muntblaadjes en suiker (naar smaak).

Neem de ketel van het vuur en giet de thee door een zeefje in de theepot over de munt en de suiker.

Om de thee uit te schenken in de glaasjes, houd je de theepot omhoog zodat je met een grote geut kunt gieten. Zo kan de thee een beetje afkoelen tijdens het gieten.

Je drinkt de thee onmiddellijk heet, dat kan door lichtjes te nippen of te slurpen. De thee blijft lang heet, dus kun je ook langzaam genieten en lang keuvelen rond de theepot.

MaliqUIZ Op het werkblad G en H staan 42 meerkeuzevragen over Mali. Knip de kaartjes uit.

Je kunt de quiz individueel houden door elk kind een vraag te laten beantwoorden of je kunt er een spel van maken.

Verdeel de klas dan in ploegen : van elke ploeg moet om de beurt iemand een kaart nemen en beantwoorden. Veel plezier !

WEBTIPS Mali www.11.be/index.php?option=content&task=view&id= 104244 : Een overstromingszone waar men kan omkomen van de dorst www.monde-diplomatique.fr/2004/08/DJIAN/11470?var_ recherche=touaregs : Les manuscrits trouvés à Tombouctou www.traveladdict.be/news/archives/africa/MAL/MAL2nederlands.asp : Djenné – Mopti www.malikowtours.com/fr/diaporama/image/?M=D : 103 foto’s www.weltbilder.cc/categories.php?cat_id=56&page=1 : 81 foto’s Reizen over rivieren http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Niger_river_ mapfr.png : stroomgebied van de Niger www.theepochtimes.com/news/6-1-26/37398.html : Three days on the Niger users.coditel.net/COD22466/mali2.html : Reisverslag 7 : Mali (7 februari 2006 - 22 februari 2006) http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_l%C3%A4ngsten_ Fl%C3%BCsse_der_Erde VOER VOOR BOEKENWURMEN - Aken, tjalken en kraken. Zeilschepen van de lage landen : de binnenvaart. HAALMEIJER, H. & VUIK, D. De Alk b.v., Alkmaar, 2006.

- Binnenvaart is geen gammele schuit meer. iMediair. Jobat, Groot Bijgaarden, 4 oktober 2000.

- EU opent migratiecentrum in Mali. MO, Brussel, 6 oktober 2008.

- Les péniches de chez nous. SIMON, M.-P. Éditions MDM, Boulogne, 1998.

- Reis door Afrika. MILES, E. & HOUTZAGER, G. De Lantaarn, Amsterdam, 2000.

- Sahara, stad en savanne. Een reis door Mali en Niger. VAN DE WERK, J.K. KIT Publishers, Amsterdam, 2007.

- Van watersnelwegen tot trage waterwegen. Blikopener.

Uitgeverij Averbode, Averbode, oktober 2008.

- Zoek ’t uit : water. DAY, T. Gottmer, Haarlem, 2007.

Wereldreis - 2009/5 - Wereldreistips - 13

Naar Timboektoe brachten zij de mensen met al hun bagage aan de overkant. Af en toe vervoerden zij ook toeristen. Die zijn vooral te vinden voor een prachtige prauwentocht bij zonsondergang.

Na hun dagtaak op zo’n overzetboot zaten de beide vrienden nogal eens te dromen en te fantaseren over langere bootreizen op de rivier waarvan zij slechts een klein stukje kenden. Tegen het einde van het laatste schooljaar in Ségou hadden zij de kriebel helemaal te pakken. Zij besloten om met twee, elk in een boomstamkano, de Niger verder af te varen tot de legendarische stad Timboektoe.

Yaw en Kwame zijn al jaren goede vrienden. Zij hadden het geluk om school te mogen lopen. De hele lagere school zaten zij samen in de klas en ook de vier jaren van de middelbare school liepen zij elke morgen samen, in hun bruine uniform, de schoolpoort binnen.

In hun woonplaats Ségou is de middelbare school niet verder dan tot het vierde jaar ingericht. Voor de laatste graad zullen deze jongens naar de hoofdstad Bamako moeten gaan. Omdat zij daar niet dagelijks naartoe kunnen, moeten zij een paar ooms en tantes vinden waar zij voor een schooljaar of een trimester kunnen logeren. Twee jaar bij eenzelfde familielid is soms financieel te zwaar. Gelukkig hebben Afrikanen veel ooms en tantes. Maar zij zijn er dus nog niet helemaal uit, hoe zij ’t zouden aanpakken.

Timboektoe doet de meeste mensen denken aan de Sahara en de Toeareg. Vroeger dachten veel mensen dat de stad een verzinsel was en alleen maar in legenden bestond. Ook voor Kwame en Yaw heeft Timboektoe een exotische klank. Voor hen lokt echter het meest het avontuur van de tocht op de rivier. Na een maand vakantiewerk vertrekken zij.

Op de markt hebben zij wat gekocht om onderweg te eten. Hun kleren zullen zij in de rivier wassen.

Meer hebben zij niet nodig, want slapen doen zij in hun boot.

Voorbij Ségou is de Niger al een stuk breder dan bij de hoofdstad Bamako. Het is er ook veel drukker.

Prauwen vol mango’s en andere koopwaar komen langs varen. De grote Nigerstomer neemt in elke haven vracht en mensen mee. Langs de oevers zien zij dorpen met mooie lemen huizen en bijzondere moskeeën.

Eindeloze velden vol rijst liggen in de binnendelta van de Niger. Soms steken Peulmensen de rivier over met duizenden stuks vee. “Eneeche”, zeggen de vrienden als iemand hen voorbij vaart. Dat is “goeiedag” in het Malinke, de taal die in het gebied wordt gesproken.

Yaw en Kwame genieten ervan. Het is de boot die hen draagt in een ritmische beweging. Hij klieft door het witte schuim en stuwt hen voorwaarts. Zij zitten eigenlijk in het wateroppervlak. Het is echter goed opletten voor de nijlpaarden en krokodillen, want die leven ook in de Niger.

Vaak hadden de twee vrienden samen gespeeld aan het water van de grote rivier, de Niger. De Niger is na de Nijl en de Congo de derde rivier van Afrika en van levensbelang voor hun land, Mali. Toen zij acht of negen jaar waren, verkochten zij kleurrijke lederen geldbeugeltjes aan de toeristen, want zij kenden goed Frans en Engels en met de winst konden zij dan hun schoolgerief betalen. De laatste jaren hadden zij vaak werk in de haven. Zij droegen vrachten naar boten of stockeerden goederen in opslagplaatsen of op vrachtschepen. Vooral tijdens de schoolvakantie hadden zij Op sommige plaatsen is de Niger eerder een geheel ook af en toe zelf mogen varen. Met een boomkano of van riviertakken met zandbanken of beboste stukken prauw, soms ook in een kleurrijk geschilderde pinasse, ertussen, maar met weinig beweging. Zij varen dan Wereldreis - 2009/5 - Werkblad E - 14

dicht tegen de oever, zo zien zij nog wat : een reiger, soms een krokodil of een aap.

Soms zien zij een breed modderig pad, een gat tussen de begroeiing en zij vragen zich af wat dat kan zijn. Mensen wonen er niet en wagens kunnen er al helemaal niet komen. Kwame vaart een keer op zo’n pad af. Op zowat tien meter voor het gat beseft hij wat het is. Hij peddelt zachtjes achteruit. Hij ziet acht knobbels boven water verschijnen. Het zijn vier ogen en vier oortjes. Hij blijft achteruit varen en negeert het bonzen van zijn hart. Rustig achteruit denkt hij, weg van de twee nijlpaarden naar het midden van de rivier. Alles gaat prima tot hij een gestamp hoort en dan een gebrul. Een nijlpaard zo groot als een vrachtwagen stormt met donderend geluid door de struiken, schuddend met zijn mammoethoofd, zijn bek met grote tanden wijd open. Hij plonst in het water en komt recht op Kwame af. De twee anderen volgen hem, maar Kwame heeft zijn boot al gedraaid en peddelt zo snel hij kan naar de andere oever. Yaw heeft gezien wat er gebeurde en bevindt zich al voor zijn vriend. Zij peddelen alsof de duivel hen op de hielen zit. Af en toe kijken zij over hun schouder en het lijkt of de nijlpaarden dichterbij komen. De laatste paar honderd meter kijken zij niet meer om en gaan zo snel dat de boeg over het water stuitert alsof het een motorboot is. Dan schuiven de punten van de kano’s op de oever en duiken zij allebei de struiken in. Zij lopen, stoppen, kijken door de bosjes naar de rivier. Een tijd is er niets. Dan komen de nijlpaarden weer boven. Elke keer als zij bovenkomen, bevinden zij zich verder stroomopwaarts.

“Zaten zij niet achter ons ?” vraagt Yaw. “De lol was eraf, denk ik.”

“Wat doen zij ?”

“Grazen in de rivier.”

Dat was spannend. Als zij wat zijn bekomen, stappen de jongens weer in hun boot.

Na enkele dagen komen zij in Mopti. Als je de naam Mopti uitspreekt, ruik je al vis.

De Bozo die daar wonen, zijn bijna allemaal vissers.

Overal wordt gedroogde en gezouten vis verkocht uit grote manden. Aan de waterkant zijn kleurrijke taferelen te zien van mannen die zich staan te wassen, terwijl vrouwen in felgekleurde panjes de was doen en een ander zijn auto poetst met rivierwater.

Timboektoe kun je van hieruit alleen per boot of per vliegtuig bereiken, er zijn geen echte wegen. Grotere boten gaan dus vaker aanleggen. Zij moeten ook heel goed uitkijken, want in de moerasgebieden lopen zij soms vast, al zijn er veel kronkelende kanaaltjes voorzien.

Op een middag ligt Kwame een eind voor Yaw. Zij varen op een lang, recht stuk. De boot glijdt rustig door het warme water. De rivier is donker, de oevers groen en de lucht blauw. Opeens ziet Yaw een rimpelende V die, rechts van hem, door het water zijn kant op komt. Vooraan zitten een stompe neus en spleetogen, dan niets en achteraan een gekartelde, langzaam heen en weer bewegende staart. Hij slaakt een onderdrukte gil. Kwame draait zich om in zijn boot, legt zijn armen op de rand en probeert zich kalm te houden. ’t Is alsof Yaw zich bedenkt en expres treuzelt. De krokodil zwemt recht op hem af, maar hij mindert geen vaart en voert zijn snelheid ook niet op.

Hij peddelt schijnbaar op zijn dooie gemak, af en toe zijn hoofd draaiend om naar de krokodil te kijken. Kwame durft niet te roepen, hij is verstijfd van schrik. Hij ziet het al gebeuren : de krokodil die zijn vriend de diepte in sleurt.

De krokodil komt steeds dichterbij. Tien meter, vijf meter, drie meter …

Bloep.

De krokodil verdwijnt onder water.

Kwame is nog steeds verstijfd, doodstil. Hij denkt dat de reuzensalamander elk ogenblik weer aan de oppervlakte kan komen met open bek en in één hap Yaws hoofd eraf knauwen.

Maar niets. Geen rimpeltje op het water.

Yaw peddelt langzaam naar Kwame. Hij glimlacht.

Alleen kalme vastberadenheid kan je helpen, is zijn mening. Roofdieren doden alleen om te overleven. Als een mens het dier niet bedreigt, zal er niets gebeuren.

Maar het was toch weer heel spannend.

Eindelijk bereiken zij Timboektoe en zij geraken helemaal gefascineerd door de sfeer en de beroemde geschiedenis van deze mythische stad.

Mikke Maerschalck

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad F - 15

Maliquiz Welk land heeft de grootste oppervlakte ?

De belangrijkste rivier van Mali is • de Nijl • de Niger • de Ganges

Mali is • rijker dan België • een van de armste tien landen • even rijk als België

Hoe groot is het verschil in oppervlakte tussen Mali en België ?

• tien maal • vijf maal • veertig maal

Mali is • nat en heet • koud en nat • droog en heet

Het symbool van de hoofdstad Bamako is : • de krokodil • de olifant • de leeuw

Hoeveel mensen leven in Mali ?

• 5 miljoen • bijna 7 miljoen • meer dan 11 miljoen

Hoeveel buurlanden heeft Mali ?

• 10 • 3 • 7

Mali werd vanaf 1893 een kolonie van • Frankrijk • België • Groot-Brittannië

Hoeveel mensen leven in België ?

• 5 miljoen • iets meer dan 10 miljoen • meer dan 12 miljoen

De vlag van Mali heeft twee kleuren hetzelfde als België • groen en geel • rood en geel • zwart en geel

In Mali kun je best reizen per • trein • boot • jeep

In Mali kan men geen land bezitten, het is eigendom van : • het dorp • de regering • God

De grootste vrachten kunnen vervoerd worden • per boot • per trein • per vrachtauto

De levensverwachting voor een kind in Mali is • lager dan in België • hoger dan in België • dezelfde als in België

De meeste Amerikaanse muziek komt van : • Afrikaanse blues • Afrikaanse religieuze liederen • Afrikaanse strijdliederen

Het symbool van België is • de krokodil • de olifant • de leeuw

Een visser in Mali bewaart zijn vis • in de diepvriezer • door de vis te roken • in de zon

In Mali is de hoogste eerbied voor Allah, op de tweede plaats komt • de koning • de moeder • de priester

De rivier de Niger heeft de hoogste waterstand tussen • december en maart • april en juli • augustus en november

Het noordelijk deel van Mali ligt in • de Kalahariwoestijn • de Saharawoestijn • de Gobiwoestijn

• Mali • België • even groot

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad G - 16

Maliquiz (vervolg) Een pinasse is een • een Afrikaanse vogel • een kledingstuk • een boomkano

Roofdieren doden alleen • voor de sport • om te overleven • voor hun plezier

De rode kleur in de vlag symboliseert • liefde • strijd • droogte

De Niger is van Afrika • de langste rivier • de op één na langste rivier • de op twee na langste rivier

In het refrein van het Malinees volkslied wordt gezongen over • de krokodil • de vlag • Timboektoe

De gouden of gele kleur in de vlag symboliseert • landbouw • de woestijn • weelde

De meest legendarische stad van Mali is • Timboektoe • Mopti • Bamako

Het hoofdvoedsel in Mali is • aardappelen en tarwe • maïs en bonen • gierst en rijst

Mali heeft de vorm van • een vlinder • een duif • een aap

Eneeche wil zeggen : • dank u • goedendag • neen

De meeste inwoners van Mali zijn • moslim • katholiek • hindoe

De gevaarlijkste dieren voor de bootjes zijn • de olifant en de neushoorn • de walvis en de zeehond • de krokodil en het nijlpaard

De islam kwam van Marokko naar Mali • door de toeristen • door de oorlog • door de dromedaris­- karavanen

De groene kleur in de vlag symboliseert • rijkdom • landbouw • strijd

Wat hoort niet thuis in Mali ?

• een nijlpaard • een beer • een aap

Wat doen nijlpaarden in de rivier ?

• grazen • slapen • spelen

Malinezen houden van een • koffieklets • theeklets • colaklets

Bama wil zeggen • vader • boom • krokodil

De inwoners van Mopti zijn bijna allemaal • boeren • handelaars • vissers

Mali ligt ten zuiden van • Algerije • Ivoorkust • Congo

De dorpshuizen zijn meestal • rond • vierkant • rechthoekig

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2009/5 - Werkblad I - 18

Nieuws uit Studio Globo

Een mondiaal schoolfeest

Reservaties inleefateliers De inleefprogramma’s van Studio Globo bieden jou en je klas een unieke ervaring.

Als leerkracht heb je een cruciale rol: je volgt een nascholing, organiseert een mondiaal of intercultureel project in je klas aan de hand van een lessenpakket en je komt met je klas naar een inleefatelier… Tijdens dat hoogtepunt proeven kinderen van de diversiteit die onze maatschappij kenmerkt en die ze als een rijkdom leren zien. Ze kijken achter de muur van onze samenleving en ontdekken 9–10-jarigen 10–11-jarigen 11-12-jarigen

hoe mensen er werken aan gelijke kansen. Of ze kruipen even in de huid van mensen in het Zuiden en ervaren hoe mensen wereldwijd aan verandering werken.

Studio Globo heeft een aanbod voor verschillende leeftijden verspreid over Vlaanderen en Brussel.

met voorrangslijsten. Wanneer je interesse hebt om met je klas deel te nemen aan de SuperWereldMol, Wonen op het Dak, Wonen en leven in…(Congo, Peru, Guatemala, India of de Filippijnen) of het nieuwste project Achter de Muur, neem dan contact op met de betreffende afdeling.

De reservaties voor de inleefateliers van Uitgebreide informatie en contactgegevens Studio Globo gebeuren begin juni. Een aan- zijn te vinden op www.studioglobo.be/ tal inleefateliers zijn snel volzet en werken inleefateliers

Eerste kennismaking met leefwereld van mensen in het zuiden.

Positief leren omgaan met diversiteit: interculturele vaardigheden, basisattitudes van openheid, respect Kennismaking met het dagelijkse leven van mensen in het Zuiden. Door kinderen cognitief en affectief te betrekken bij de realiteit van een land in het zuiden, wordt het groeiproces van verbondenheid en solidariteit versterkt.

De SuperWereldMol

in Gent

09 234 04 13

Wonen op het Dak

in Brussel

02 520 23 30

Congo

in Antwerpen

03 235 20 76

Filippijnen

in Genk

011 26 54 20

Guatemala

in Gent

09 234 04 13

in Roeselare

051 22 11 03

Peru

India Werken aan gelijke kansen, omgaan met armoede en Achter de Muur sociale uitsluiting

Redactievergadering Wereldreis Je werkte vroeger of nu nog steeds mee aan Wereldreis? Of je hebt interesse om af en toe een les uit te werken, maar je twijfelt nog?

Dan ben je vriendelijk uitgenodigd op de jaarlijkse redactievergadering van Wereldreis, de maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11.

De vergadering heeft plaats op woensdag 6 mei 2009 van 14.00 tot 17.00 uur bij Art

Basics for Children in Brussel.

Op het programma staat eerst een kennismaking met de activiteiten van ABC. Daarna evalueren we de voorbije en lopende jaargang van Wereldreis naar inhoud en vorm. Vervolgens plannen we de nummers bij de foto’s van de Wereldkalender 2010, die we in avantpremière te zien krijgen. Voor elk nummer bepalen we dan een thema. Ook de taakverde-

ling wordt zoveel mogelijk ingevuld.

Waarschijnlijk kunnen we - zoals vorige jaren - ook ons zegje doen over de keuze van de foto’s voor de internationale Wereldkalender 2011 uit een reeks van 36 beelden!

Interesse om erbij te zijn? Laat zo snel mogelijk iets weten via wereldreis@studioglobo.be of 02 520 05 30 (secretariaat Studio Globo)

Waarom een mondiaal schoolfeest ?

Steeds meer leerkrachten en scholen zijn gewonnen voor mondiale projecten.

Waarom niet het project ‘Feest’ met een schoolfeest als orgelpunt ?

Feesten is immers eigen aan mensen.

In alle culturen verzamelen mensen zich, zijn mensen vrolijk, eten en drinken ze, dansen en zingen ze, …

De aanleiding en invulling van die feesten zijn uiteraard in elke cultuur verschillend.

En daar kan je net op inspelen.

Heel wat scholen hebben een erg gemixte schoolpopulatie en vanuit de aanwezigheid van die verscheidenheid geeft zo’n project of schoolfeest heel veel mogelijkheden.

Of het thema ‘Een reis rond de wereld’. Het geeft je school de kans om met iedere leeftijdsgroep/klas een heel schooljaar te werken rond één bepaald land. Op een schoolfeest kunnen alle puzzelstukken samengebracht worden in een tentoonstelling, optredens.

Tip Bij het uitwerken van een dergelijk project kan je voor leermiddelen, voorwerpenkoffers of audio-visueel materiaal terecht bij Studio Globo (www.studioglobo.be) of Kleur Bekennen (www.kleurbekennen.be) .

Een wereldfeest of eerder een themaland?

Deze keuze gaat afhangen van een aantal factoren.

Een speciale gebeurtenis op school, de actualiteit, de komst van nieuwe leerlingen uit een ander land, iemand die dicht bij de werking van de school staat keert terug uit een ver land, … Het zijn allemaal gelegenheden die de aanzet kunnen zijn om eerder een themaland te kiezen.

Een wereldfeest houdt uiteraard veel meer mogelijkheden open.

Tip Als je kiest voor een themaland snij je best alle mogelijkheden aan om een zo volledig mogelijk beeld te geven over het gekozen land: stad-platteland, oud-jong, arm-rijk, …

Wat mag niet ontbreken?

Muziek Via diverse kanalen kan je wereldmuziek aanschaffen.

Live-acts zijn steeds makkelijker te contacteren via bijvoorbeeld organisatoren van plaatselijke wereldmuziek-festivals.

Hierbij kan je uiteraard de kinderen van de school optimaal betrekken: zowel bij het maken als het bespelen van instrumenten (bv. djembé), zang en dans.

Tip Denk eraan dat er naast de traditionele muziek ook moderne muziek aan bod komt.

Eten en drinken Pizza en pitta, bami en kikkererwten, mango en noedels zijn ons niet meer onbekend.

Ook op een schoolfeest kan deze wereld zichtbaar worden in het aanbod van snacks, gebak en allerhande lekkernijen. Het geeft vooral heel wat mogelijkheden om in de klas te werken rond herkomst van bepaalde gerechten, ingrediënten en bereidingswijzen, traditionele gebruiken en voorwerpen die gekoppeld kunnen worden aan sommige gerechten.

Tip En wat dacht je van fair-trade producten?

Vaak willen plaatselijke oxfam-wereldwinkels wat graag actief meewerken als ze weten dat (een deel van) de opbrengst ten goede komt van hun organisatie.

Dans en kleding Dans mag uiteraard niet ontbreken op een mondiaal feest.

Ook op vlak van dans is onze wereld ‘kleiner’ geworden: Afrikaanse dans en streetdance zijn voor heel wat mensen niet onbekend. Via sportclubs en dansscholen kan je zeker aan de nodige informatie geraken. Maar ook culturele verenigingen zullen je graag adviseren en helpen bij het aanleren van traditionele volksdansen.

Tip Zorg ervoor dat het beeld dat je ophangt actueel is. Bijvoorbeeld de strooien rokjes zijn voor de Afrikanen enkel nog folklore.

Verhalen Zowel bij de voorbereiding van zo’n schoolfeest als op de dag van het feest zelf kunnen verhalen (en poëzie) een dankbaar item zijn.

Tip Een bibliotheek en internet kunnen hierbij heel wat bruikbaar materiaal aanreiken.

Buiten de schoolmuren Voor het opzetten van een schoolfeest ver-

trekken de meeste scholen met een werkgroep die de grote lijnen bedenkt en het gebeuren coördineert.

Het draagvlak van zo’n werkgroep kan uitgebreid worden met ouders, sportclubs en culturele verenigingen.

Wanneer ouders van een vreemde origine betrokken worden bij de organisatie van zo’n wereldfeest kan dat heel wat mogelijkheden aanreiken die lang na het schoolfeest ten goede kunnen komen aan alle partijen.

Ook mensen met een reisverleden kunnen goede informatiebronnen zijn.

Solidariteitsacties Aan zo’n schoolfeest kan een solidariteitsactie gekoppeld worden.

Hier kunnen talloze nobele initiatieven inspireren.

Vaak winnen plaatselijke initiatieven de sympathie en het vertrouwen van mensen.

Toch moet gezegd worden dat je je als school vooraf de vraag moet stellen: - in hoeverre willen we met onze solidariteitsactie informatie geven?

- geven we niet het gevoel door onze actie dat WIJ de sleutel van veel wereldproblemen in handen hebben?

- hebben we oog voor de kracht van de mensen ter plekke?

Het is vrij klaar dat kinderen aanzetten tot openheid en een respectvolle houding tegenover andere culturen minstens even waardevol is als het inzamelen van geld.

Subsidies Bij de organisatie van een dergelijk schoolfeest komt de school in een aantal gevallen in aanmerking voor subsidies.

Soms zijn het stedelijke of gemeentelijke initiatieven maar ook provinciaal zijn er mogelijkheden.

Meer info bij de plaatselijke gemeentelijke/ stedelijke diensten of op www.kleurbekennen.be

Nuttige adressen voor de aanschaf van materialen/voedingsmiddelen Op Wereldreis-extra van deze maand vind je heel wat interessante adressen om buitenlandse producten te vinden: www.studioglobo.be/wereldreis.

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 22ste jaargang, nummer 5

Zowel voor het dagelijks vervoer als voor reizen is de auto in BelgiĂŤ het meest gebruikte transportmiddel.

mei 2009

Mali Thema : reizen