Wereldreis februari 2010

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 23ste jaargang, nummer 2

Bruggen zijn al eeuwenlang belangrijke constructies om verbindingen te leggen tussen hooggelegen plaatsen en mensen. Hier een voorbeeld van een hangbrug uit Noord-Wales.

februari 2010

Nepal Thema : hoogte

Campagne Broederlijk Delen 2010

Nomineer Samuel voor de Nobelprijs voor Duurzame Ontwikkeling

Leerkracht aan het woord

boekje voor de leerlingen met opdrachten, spelen en werkblaadjes uit de handleiding.

Op de CD staat met het themalied over de avonturen van Marta en Victor, een Boliviaans kinderlied en prachtige foto’s bij het verhaal.

Tijdens de komende Broederlijk Delencampagne staat Samuel centraal. Samuel is een Boliviaanse boer, die samen met zijn familie op de Andeshoogvlakte woont. Daar overleven is niet eenvoudig. Zeker nu het steeds minder regent, een van de gevolgen van de opwarming van de aarde. Daardoor daalde de opbrengst van alle belangrijke teelten dramatisch.

Maar Samuel is niet bij de pakken blijven zitten. Met de steun van Equipo Kallpa, een partnerorganisatie van Broederlijk Delen, kon hij een irrigatiesysteem bouwen. Daardoor kan hij opnieuw voldoende voedsel telen.

Zoals Samuel zijn er veel boeren in het Zuiden.

Ze realiseren hun eigen plannen om hun voedselproductie, hun woongebieden en het milieu te beschermen.

Daarom nomineert Broederlijk Delen Samuel, en met hem alle partnerorganisaties, voor de Nobelprijs voor Duurzame Ontwikkeling, een prijs die in onze wereld nog ontbreekt.

Studio Globo werkte mee aan heel wat materialen die de campagne naar het onderwijs vertalen. We stellen je hier kort het materiaal voor kleuters en lagere school voor.

Project ¡Vamos amigos! – voor de lagere school ¡Vamos amigos! Komaan vrienden! Een uitnodiging van Marta en Victor om het leven op de Boliviaanse hoogvlakte te leren kennen. Ze tonen hoe ze hun verbondenheid met elkaar en met de wereld beleven. Dit vakoverschrijdend project laat je samen met de leerlingen die verbondenheid ervaren.

Het volledige pakket omvat een handleiding, werkmateriaal voor de leerlingen, de jongerenfilm en een cd.

In de handleiding is het verhaal met de spannende avonturen van Marta en Victor uitgeschreven. Verder vind je uitgewerkte lesmomenten rond thema’s als het leven op de hoogvlakte, verbondenheid met elkaar, water en klimaatverandering en de partnerorganisaties van Broederlijk Delen.

Het werkmateriaal is een aantrekkelijk

Samuel werkte samen met de dorpsbewoners en met de steun van Equipo Kallpa en Broederlijk Delen aan een irrigatiesysteem en een opvangbassin. Hierdoor vloeit het weinige water van de bergriviertjes via buizen en sproeiers optimaal naar de velden. Door deze werken is de aardappelteelt op grote Prijzen: hoogte weer mogelijk.

- Handleiding: 5 euro De film gunt kinderen en jongeren van hier - Werkmateriaal: 1 euro; vanaf 10 ex. 0,90; een niet-alledaagse blik op het leven van vanaf 100 ex. 0,75 euro leeftijdsgenoten in Bolivia. Hij wordt ge- CD: 8 euro bruikt bij de handleiding ¡Vamos amigos!

Voor 4de, 5de en 6de leerjaar Fotoset Elmer – voor kleuters en eerste graad Prijs: 10 euro (op dvd samen met campagnefilm van Broederlijk Delen) Bestellen kan via www.broederlijkdelen.be

Prijs: 6 euro, handleiding inbegrepen

In de oude Antwerpse binnenstad, aan een stemmig, groen pleintje met banken en een speeltuintje, bellen we aan bij basisschool ‘De Kleine Jacob’. Een kleine school met 210 kinderen, die bewust kleinschalig wil blijven en er naar streeft om een zo rijk mogelijke verscheidenheid aan kinderen aan te trekken.

Op dit moment lopen er kinderen school vanuit een 30-tal culturele achtergronden. Ook sociaaleconomisch is er een grote mix: zowel hoogopgeleide als ongeschoolde ouders, sociaal kwetsbare gezinnen en tweeverdieners. Enkele ouders zitten in een asielprocedure of verblijven illegaal in het land. Je vindt er eenoudergezinnen, klassieke gezinnen, nieuw samengestelde gezinnen en gemengde huwelijken. We kloppen aan bij de directeur, Tinne Kersschot, om te horen hoe deze school haar weg vindt in die brede diversiteit.

In de film volgen we een dag in het leven van de twaalfjarige Marta. Ze woont met haar familie en vrienden hoog in de bergen van de Boliviaanse Andes. Het ritme van haar leven wordt bepaald door de natuur.

Doorheen de ogen van Marta zie je dat de natuur in de Andes mooi is, maar dat het leven er hard kan zijn. De klimaatverandering komt laat zich er sterk voelen. Marta’s vader

‘De Kleine Jacob is meer dan leren’ lezen we aan jullie schoolpoort. Wat bedoelen jullie daar mee?

De belangrijkste opdracht van een school is ‘leren’. Maar dan stelt zich de vraag wat je precies verstaat onder dat woord. We bekijken ‘leren’ als ‘ontwikkelen’, ‘groeien’. We willen onze kinderen basisvaardigheden bijbrengen.

Echt leren is ‘leren voor het leven’. De kennis en de vaardigheden die kinderen opdoen, moet voor hen ook buiten de school relevant en betekenisvol zijn.

Daarom hechten we –naast het cognitieveook heel veel belang aan sociale en relationele vaardigheden en communicatie. Maar ook de ontwikkeling van een goede werkhouding (het stimuleren van denkvaardigheden en zelfsturing) staat op de voorgrond. We vinden het heel belangrijk dat ieder (wijzelf en de kinderen) de verantwoordelijkheid kan

Aanvullende materialen van Studio Globo Bij Studio Globo vind je een aantal materialen die perfect aansluiten bij de campagne: Elmer (6 jaar) is de kleine broer van Marta, de hoofdfiguur uit de jongerenfilm. Hij en zijn poes Perico spelen de hoofdrol in deze fotoset: twaalf prachtige kleurenfoto’s van Hans Van der Linden en Thomas De Boever, op A3- en A4-formaat leer je hen kennen.

De bijbehorende verwerkingsbrochure bevat het verhaal en concrete activiteiten. Je kan de fotoset ook gebruiken om andere werkvormen in de klas te verrijken.

Kleuterkoffer ‘Yamil en ik’ Fotoverhaal met voorwerpen, over Yamil en zijn leefwereld (een stad in het Boliviaanse Andesgebergte). Mogelijkheden om thema’s als ‘mijn buurt’, ‘verjaardag’ en ‘boodschappen doen’ mondiaal uit te breiden.

- Voor kleuters en eerste graad lager onderwijs - Te huur bij de verschillende afdelingen van Studio Globo (zie: www.studioglobo.be)

Andeskoffer ‘Een straat in Ichuña’ Voorwerpenkoffer met 24 tekeningen die Jongerenfilm: ‘Marta, kind van de Andes’ het dagelijkse leven in de verschillende woningen en openbare gebouwen van de hoofdstraat van het Andesdorp Ichuña illustreren.

- Voor 2de graad lager onderwijs - Te huur bij de verschillende afdelingen van Studio Globo (zie www.studioglobo.be) Lespakket ‘Wonen en leven in Peru’ Naast een algemene verkenning van Peru en een grondige verkenning van de hoofdstad Lima, besteedt dit project uitgebreid aandacht aan het dagelijkse leven in het Andesdorp Ichuña.

- Voor 3de graad lager onderwijs - Handleiding en werkmateriaal voor de leerlingen te koop, bijbehorend mediapakket te huur, via Studio Globo Antwerpen, Rolwagenstraat 73, 2018 Antwerpen, 03 235 20 76 of antwerpen@studioglobo.be

nemen voor wat hij doet en zegt. Respect en verbondenheid zijn hierbij sleutelwoorden die zowel voor het schoolteam als voor de kinderen bepalend zijn voor het schoolklimaat en voor de aanpak die we nastreven in ons onderwijs.

Dat lijkt me een hele opgave, zeker met zulk een divers publiek?

We zouden het niet anders willen. De grote diversiteit op school en in de klas is meer verrijking dan probleem. Door kinderen en ouders vanuit zoveel verschillende achtergronden te ontmoeten ga je reflecteren over jezelf en je eigen cultuur. Je kijkt breder.

Je verlegt je grenzen en bevraagt de eigen normen en waarden.

Op welke manier proberen jullie zulke dingen te realiseren in de school en in de klas?

Verbondenheid met en respect voor elkaar en de leefomgeving en de verantwoordelijkheid voor het geheel worden concreet in een aantal ‘kapstokregels’: - Voor groot en klein zullen we vriendelijk zijn - Rust en relax vinden we de max - Een nette boel vinden we cool Daarboven staat wat we ‘de gouden regel’ noemen: ‘Doe niet aan een ander, wat je zelf niet graag wil’.

Deze regels maken we zichtbaar met affiches en slagzinnen. Op de maandsluitingen spelen we er toneeltjes over, in de klas komen ze aan bod in kringgesprekken. De ouders beleven ze mee door artikels in het schoolkrantje en ze krijgen zelfs een plaats in evaluaties. Ze helpen de kinderen in de klas te reflecteren op hun eigen doen en laten. Op de klasraad

(gesprekken die de kinderen per klas voeren) en op de schoolraad (waar vertegenwoordigers van elke klas samenkomen) overleggen kinderen en leerkrachten over de gang van zaken. Zo worden ‘de’ klas en ‘de’ school ‘hun’ klas, ‘hun’ school.

De verbondenheid op school wordt ook sterk beïnvloed door de familiale sfeer die we creëren. In dit familiale model leren kinderen niet enkel van de leerkracht, maar ook – en in grote mate – van elkaar. Als kinderen veel kansen krijgen om samen te werken en om op een positieve wijze elkaars diversiteit ontdekken, vergroot de verbondenheid. We kiezen ervoor om veel klasdoorbrekend te werken over de leeftijden heen: zesdeklassers leren hoe ze kinderen op een zinvolle wijze kunnen begeleiden en vormen dan leesgroepjes met aanvankelijke lezers uit het eerste leerjaar.

Kinderen van het vierde leerjaar nemen kleuters mee op een leerwandeling die ze eerst zelf deden en waarbij ze ook leerden hoe je informatie aan kleine kinderen kan doorgeven. “Klein leert van groot en groot leert van klein”, noemen we dat. Immers, niet enkel de kleinsten hebben hier baat bij. Ook grote kinderen die ondersteunen, denken op een mentaal hoger niveau na over wat ze moeten uitleggen. Daarenboven groeit er wederzijds vertrouwen en respect: je merkt hoe kleinere kinderen spontaan op de speelplaats hulp vragen aan groteren en je ziet hoe ‘grote, stoere binken’ heel zorgzaam omgaan met kleinere kinderen. Deze aanpak is heel bepalend om een veilig schoolklimaat te creëren, waarbij diversiteit de grote troef blijkt. Die lijn trekken we door in de WO-thema’s en de projecten die klassen samen uitwerken en in onze peter- en meterwerking. Elk jonger kind heeft een peter of meter op school. Zij hebben een bijzondere aandacht voor elkaar. Zo knutselen peters wel eens een cadeautje voor de verjaardag van hun petekind en maakt het petekind met Nieuwjaar een nieuwjaarsbriefje voor zijn schoolpeter.

En dan hebben we nog niets gezegd over de veelvuldige momenten dat we ouders betrekken bij activiteiten, of over ‘De Grote Jacob’ ons oudercomité. Ook ouders moeten op school immers respect en verbondenheid ervaren.

Hoe zou je de werking samenvatten?

De school is voor ons een plaats waar mensen, groot en klein, zich scholen en oefenen in het samenleven en samenwerken met elkaar, met alle verscheidenheid en diversiteit die daarbij hoort.

Zo wordt een school een plek van hoop voor morgen. En dat is geen overbodige luxe.

voorwoord

INHOUD

Beste lezer, Met dit nummer van Wereldreis nemen we je mee naar de – vaak letterlijk – adembenemende hoogtes in de Himalaya. Nepal, het dak van de wereld, vormt dan ook vaak het decor voor prachtige documentaires. Het ritme en de kracht van de natuur bepalen op dergelijke hoogte sterk het leven van alledag. De kalenderfoto toont hoe vindingrijk mensen moeten en kunnen zijn om de diepste kloven te overwinnen. Leven zoals het is – Nepal.

Het staat een beetje symbool voor wat we met Wereldreis willen bereiken. De ogenschijnlijk onoverbrugbare kloven tussen culturen en denkpatronen van mensen kunnen overbrugd worden met de nodige creativiteit. Stilstaan bij wat mensen bindt en open staan voor elkaars verschillen is de boodschap. Als het lukt, is het schitterend. Het plaatje is prachtig. Maar er is werk voor nodig. Net zoals de hangbrug op de foto, die mensen dichter bij elkaar brengt, een prachtig beeld oplevert. Ook die brug kwam er niet vanzelf.

We nodigen je graag uit om met je leerlingen dat dagelijkse bruggenbouwerswerk verder te zetten.

Veel succes.

J.D.

colofon

Campagne Broederlijk Delen 2010 : Nomineer Samuel voor de Nobelprijs voor Duurzame Ontwikkeling ............. 2 Voorwoord ....................................3 Wereldreisinfo Landeninfo Nepal.......................4 Heb je al gehoord van ... sherpa's ? ................................4 Foto-info..................................5 Thema-info : Hoogte ...................5 Reiswoordenschat ......................5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad...........................6-8 Overspan de kloof.......................7 Hoog in de bergen......................8 Tweede graad........................ 9-11 Brief van Lien.......................... 10 Om mane padme hum ................ 11 Derde graad.........................12-17 Webtips.................................. 13 Voer voor boekenwurmen........... 13 Hangbrug over de Kali Gandaki............................... 14-15 Muziektrekking naar het dak van de wereld .......................... 16 Vragen bij de muziektrekking .......17 Tekening van de kalenderfoto..... 18 Leerkracht aan het woord : Tinne Kersschot ............................ 19 Spiegelfoto.................................. 20

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2010 Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : 10 nummers + affichekrant 11.11.11 voor € 15 - Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Andere formules : zie website. Wijzigingen aan de abonnementen kunnen gevraagd worden schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement.

- Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,50 + verzendingskost

Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Benedikte Hanssens, T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be Redactie : Jan Debonnet en Helga Vande Voorde, T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be Aan dit nummer werkten mee : Jill Vervoort, Nancy Van Remoortel, Mikke Maerschalck, Frans Meul, Bob De Pooter, Jos Verhulst (tekeningen), Alex Van de Meulebroucke (muziekzetting), Marc Vermeiren (vormgeving) Foto’s: cover: kalenderfoto: Franck Guiziou ; spiegelfoto: The Ancient Brit (flickr. com); Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging‑11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

Wereldreis - 2010/2 - 3

Jemen LANDENINFO Ligging, landschap en klimaat Nepal ligt in Zuid-Azië en heeft tropisch laagland aan de grens met India, heuvels en hooggebergte aan de grens met het Tibetaanse hoogland in China. Nepal is vooral bekend om zijn hoge bergen.

De hoogste berg ter wereld, Mount Everest, ligt op de grens en is 8 848 m hoog. De temperatuur neemt af met de hoogte. Het droogseizoen duurt van september tot begin juni. In de zomer regent het hevig.

Geschiedenis Voor 1768 bestond Nepal nog niet als één land, maar als een verzameling kleine stadstaten met elk hun koning.

In het westen waren het vooral Indische prinsen en koningen die hun eigen land ontvlucht waren voor de moslims.

Prithvi Narayan Shah, koning van Gorkha, veroverde in 23 jaar tijd een groot stuk van wat het huidige Nepal is.

Hij riep zichzelf uit als eerste koning van Nepal. Er volgde een hele dynastie van Shah-koningen die leefden en stierven, soms met een beetje hulp, aan het hof vol intriges en complotten.

In 1950 vluchtte de toenmalige koning, Tribhuvan, naar India. Hij beloofde aan de Nepalese bevolking een echte democratie toen hij in 1951 terug kwam.

De grenzen werden geopend voor de buitenwereld. Zijn zoon Mahendra

(1955 tot 1972) werd opgevolgd door Birendra, de negende nakomeling van Prithvi Narayan Shah. In 1991 werd de eerste meerpartijenverkiezing gehouden in meer dan 22 jaar.

Kroonprins Dipendra vermoordde in 2001, onder invloed van drank en drugs, zijn hele familie na een geschil met zijn moeder over zijn geliefde en pleegde zelfmoord. Zijn oom Gyanendra werd als koning uitgeroepen.

De maoïsten beschuldigden koning Gyanendra verantwoordelijk te zijn voor de moorden. Onderzoek wees uit dat dit niet zo was, maar de onrust bleef.

De Maoïsten gingen over tot aanvallen op politie en legerposten. Hun doel was om het koningschap af te schaffen en van Nepal een republiek te maken. In april 2008 werden bij verkiezingen de Maoïsten de grootste partij in Nepal.

Een maand later werd de koning gedwongen ontslag te nemen. Aan het enige hindoekoninkrijk ter wereld kwam een einde. Nepal is nu een federale republiek met een president, Ram Baran Yadav. Daarmee werd de onrust in het land niet minder.

Bevolking In Nepal wonen ongeveer 29 miljoen mensen op een oppervlakte van 147 181 km². De officiële taal is Nepalees : dat is verwant met het Hindi en gebruikt hetzelfde devanagarischrift. In Nepal zijn de meeste mensen hindoe of boed-

dhist. Schoolplicht is er niet, maar er wordt wel geprobeerd om zowel jongens als meisjes naar school te sturen en lessen te geven aan volwassenen. In 2009 heeft de regering een minimumloon voor arbeiders vastgesteld van drie euro per dag.

HDI : Nepal staat op de 144ste plaats met 0,553.

Economie 40 % van de mensen in Nepal leeft onder de armoedegrens. De meeste gezinnen leven van landbouw : vooral rijst, groenten en fruit in het laagland, maïs en groenten in de heuvels, aardappelen en graan in het hooggebergte.

Daar is melk (en boter en kaas) vooral van de jak.

Het land is afhankelijk van buitenlandse hulp en de schuldenlast is enorm. Toerisme is een grote bron van inkomsten.

Door de onlusten bleven veel toeristen weg, maar de grote klimexpedities zijn altijd gekomen. Momenteel is er een lichte groei. Nepal exporteert tapijten, kleding, leder, jute en graan, maar ondervindt grote concurrentie van India en China.

Munt : de Nepalese roepie, NPR 1 = 100 paisa = 0,0095 euro.

HEB JE AL GEHOORD VAN …

SHERPA’S ?

Een Tibetaans bergvolk in Noordoost-Nepal zijn de Sherpa’s. Zij vieren Nieuwjaar op 20 februari en staan bekend als de beste gidsen zowel voor beklimming als voor trekking. De dragers in de Himalaya, ook sherpa’s genoemd, torsen lasten tot 60 kg op hun rug. Het zijn rustige, vriendelijke mensen die altijd te vinden zijn voor een grap. Maar zij zijn zeer voorzichtig en voor zij de berg opgaan, vragen zij bescherming aan de berg zelf. Zonder deze ceremonie vertrekken zij niet, want zij weten als geen ander hoe gevaarlijk deze mooie witte bergen kunnen zijn.

Wereldreis - 2010/2 - Wereldreisinfo - 4

Foto-info In het noorden van Nepal ligt de bergketen Himalaya. Acht Nepalese toppen van de Himalaya zijn meer dan achtduizend meter hoog. De Mount Everest is met zijn 8 848 m de hoogste berg ter wereld. Hij ligt op de grens van Nepal met de Chinese provincie Xizang (Tibet). De andere acht-duizenders zijn : Kanchenjunga, Lhotse, Makalu, Cho Oyu, Dhaulagiri, Manaslu en Annapurna (8 091 m).

De foto toont een hangbrug over de Kali Gandakirivier, ten westen van het Annapurnamassief. Elke dag gebruiken honderden mensen de brug. Vooral op oudere bruggen van hout of bamboe gebeuren vaak ongevallen omdat de koorden en het hout wegrotten. Tegenwoordig hangt de brug aan dikke stalen kabels en zijn de loopplanken in aluminium. De zijkanten zijn afgemaakt met stalen netten zodat het veiliger is voor mens en dier.

THEMA-INFO : HOOGTE De Nepalezen hebben deze bergtoppen altijd met eerbied en ontzag behandeld.

Buitenlanders werden vooral aangetrokken door de uitdaging deze bergen te beklimmen. Op 29 mei 1953 stonden Edmund Hillary van Nieuw-Zeeland en zijn gids Tenzing Norgay Sherpa van Nepal na een beklimming van 47 dagen als eersten op de top. Nog steeds stromen elk jaar expedities toe om de spits te halen ondanks de hoge kosten

en het verlies van mensenlevens. Het voordeel van deze expedities is dat zij voor veel Nepalezen werk bieden en dat de dorpen waar zij doorheen trekken regelmatig sponsoring ontvangen voor hun ontwikkelingsprojecten. Het nadeel is dat er enorme vervuiling is op de bergflanken. Op grote hoogte is de lucht zo dun dat er geen verrottingsproces meer is. Alles wat wordt achtergelaten, blijft in dezelfde toestand bewaard : niet alleen materiaal, maar ook de ontlasting van de mensen.

Een groot ongemak in de bergen is het vervoer. Het is zeer moeilijk om wegen aan te leggen omdat er lawines en aardverschuivingen voorkomen. De meeste paden kunnen enkel te voet worden beklommen. Voor het vervoer van goederen gebruikt men jaks of paarden, of de mensen dragen de goederen op hun rug in manden, dhoko’s. Op enkele plaatsen zijn landingsstrips voor vliegtuigjes en helikopters. In de valleien stromen de riviertjes die het water van bergen naar beneden laten donderen. Soms is de stroming zo sterk, dat het onmogelijk is de rivier te doorwaden zonder te worden meegesleurd. Daardoor zijn sommige dorpen bijna afgesloten. Er wordt veel moeite gedaan om ook die plaatsen uit hun isolement te halen met hangbruggen.

Mensen die in de bergen wonen (tussen 3 000 en bijna 6 000 m) hebben zelf geen last van hoogteziekte omdat zij zijn aangepast. Bezoekers moeten er echter Wereldreis - 2010/2 - Wereldreisinfo - 5

rekening mee houden dat de lucht ijl is en het lichaam daar op kan reageren door hoofdpijn, misselijkheid en zelfs coma. Klimmers gebruiken boven de 7 000 m meestal zuurstofflessen. Om zich aan te passen aan de ijle atmosfeer, gaan zij vanaf een kleine luchthaven op 3 000 m te voet naar boven. Deze tocht duur verschillende dagen. Zelfs in het basiskamp doen zij elke dag tochten naar boven en terug naar beneden. Geleidelijk aan gaan zij naar kamp 1, kamp 2 en zo verder tot zij in kamp 4 het ideale weer hebben om naar de top te gaan.

Zij vertrekken ’s nacht om ’s middags terug naar beneden te gaan. Het is op de terugweg naar beneden dat de meeste ongelukken gebeuren. Wie de top haalt, is soms zo blij dat hij vergeet extra voorzichtig te zijn. Omdat het op die grote hoogte verschrikkelijk kan stormen, zijn er ook regelmatig sneeuwlawines die alles met zich meesleuren wat op hun weg ligt. Ook bevriezing van de vingers en tenen komt veel voor.

REISWOORDENSCHAT bazaar : markt, handelsplaats (< Perzisch). gompa : boeddhistisch klooster. jak : dicht behaard rund met extra grote longen. Zonder de jak zouden de mensen van de Himalaya tot Mongolië nauwelijks in de bergen kunnen wonen. Van hun huid worden tentdoeken gemaakt. De kleding en de schoenen die de mensen dragen, zijn geweven van jakwol. Daarnaast zorgt de jak voor vlees en melk. Zelfs de uitwerpselen worden gebruikt om een kookvuurtje te maken. stoepa : klokvormige koepel, meestal over een boeddhistische heilige relikwie gebouwd.

Eerste graad in hogere sferen De leerlingen komen de klas binnen en op de toontafel staat een gepakte rugzak, een wollen trui, een dikke anorak, warme sokken, stevige bergschoenen, een tentje en enkele foto’s van bergbeklimmers (met pikhouweel, zuurstofflessen) en dieren in de bergen.

Mogelijke vragen : “Kijk eens goed naar de toontafel.

Heb je deze voorwerpen nodig om naar zee te gaan ?

Als je dit ziet, waar ga je dan naartoe ?”

Naar de bergen !

“Wie is er al een keer gaan stappen (of skiën) in de bergen ?

Op vakantie in Oostenrijk of Frankrijk ...

Gaat wandelen in de bergen heel gemakkelijk ?”

De leerlingen vertellen hun ervaringen.

OVER DE BRUG Bij de kalenderfoto “Wat zie je op de foto ?” Hoge bergen en een brug.

“Wij reizen naar Nepal. Waar ligt Nepal ?” Toon het op de wereldbol en vergelijk het met België.

“Zou jij over die brug durven stappen ? Waarom wel of waarom niet ? Ziet zij er erg stevig uit ?

Kijk ook naar de hoge, besneeuwde bergtoppen.

Onder de hangbrug vloeit er een kalme rivier. ” Sherpa’s

Echte bergbeklimmers willen graag het topje van een hoge berg bereiken. Dat kunnen zij niet alleen. Zij gaan meestal in groep en hebben dan helpers bij. Die helpers of dragers noemen wij sherpa’s. Zij zorgen goed voor de klimmers. Zij dragen de zwaarste rugzakken.

Onderweg wordt er gestopt om te eten en te drinken.

Overdag schijnt de zon, maar ’s nachts kan het bitter koud zijn. Elke avond opnieuw worden de tenten opgezet. Sommige bergbeklimmers laten hun afval achter in de bergen.

Zo kun je een heel spoor volgen waar de klimmers geweest zijn. De Nepalezen zijn daar niet blij mee. Als de tocht te zwaar wordt, kun je op de rug van een paard verder. Deze paarden kennen heel goed de weg.

Hangbrug Soms moet je met de hele groep over een hangbrug. Ook de paarden ! Onder de brug vloeit er een rivier. In de lente, wanneer de sneeuw uit de bergen smelt, komt al het water naar beneden en loopt zo in de rivier. Onderweg sleurt het water bomen en zelfs rotsblokken mee.

“Ben jij al eens over of onder een brug gewandeld ?

Ken je nog andere soorten bruggen ? Een overdekte brug, een spoorwegbrug, een touwbrug, een brug waar huizen op staan ...”

Bruggen bouwen Op werkblad A staat een tekenopdracht.

Tijdens het creamoment verdeel je de klas in groepjes. Elke groep krijgt een ander soort materiaal om een brug te maken : knex, lego, papieren kokers …

“Wie maakt de langste, de stevigste, de mooiste … brug ?”

In de turnles kunnen de kinderen eens over een hoge brug lopen. Plaats daarvoor een Zweedse bank op een plint en bevestig de andere kant aan het sportraam.

“Wie durft er hoog te stappen ?”

DIEREN EN MENSEN IN DE BERGEN Laat foto’s laten zien van dieren uit het hooggebergte.

Zoals in het hooggebergte alleen dieren overleven, die het best zijn bestand tegen de omgevingsfactoren, zo bedient de mens zich van hulpmiddelen tegen koude, zuurstofgebrek, wegzakken in de sneeuw, steile rotsen.

De leerlingen zoeken de bij elkaar passende elementen op werkblad B. Oplossing : Aziatische zwarte beer – anorak, jak – zuurstofflessen, sneeuwpanter – sneeuwschoenen, berggeit – pikhouweel.

Wereldreis - 2010/2 - Wereldreistips - 6

Overspan de kloof 1. Van de ene wand naar de 3. Boven rechts teken je een gele andere teken je een hangbrug. zon.

Teken ze hoog genoeg.

4. Onder de brug vloeit er een 2. Teken daarop drie paarden en rivier. een sherpa.

5. In de verte zie je hoge bergen.

Teken ze.

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad A - 7

Hoog in de bergen Hoe hou je het daar uit ? Wat past bij elkaar ?

klauter je over de steile rotsen

met een dikke pels ...

met grote longen ... heb je geen kou

met brede poten ... kun je beter ademen

met scherpe hoeven ...

zak je niet door de sneeuw

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad B - 8

Tweede graad DE BRIEF VAN LIEN Lees de brief van Lien (werkblad C). Gaat de klas in op haar vraag ?

Gebedsvlaggetjes zijn meestal rechthoekige stukjes gekleurd textiel met daarop een tekst, een gebed of een mantra. Zij komen voor in het Tibetaanse boeddhisme, dat ook in Nepal overheerst.

De vlaggetjes zijn blauw, wit, rood, groen of geel. Blauw staat voor de hemel, wit voor de wind, rood voor vuur, groen voor water en geel voor de aarde. De kleuren hangen in deze vaste volgorde op.

Een slinger van gebedsvlaggetjes wordt gedrapeerd tussen twee rotspunten, op bergpassen, in bomen, bij stoepa’s, gompa’s of tempels.

Gebedsvlaggetjes worden verondersteld vrede, kracht en wijsheid te verspreiden over heel de wereld. Boeddhisten geloven dat de wind de gebeden en de wensen miljoenen malen vermenigvuldigt en naar de goden of over de aarde stuurt, zodat zij geluk kunnen brengen.

je vlaggetje op een dikke laag krantenpapier en daarop de tekening met de krijtlaag naar onder. Leg nog een ander vel papier of een lap stof er bovenop. Strijk nu langzaam en met een stevige druk de tekening op de stof. Gebruik hiervoor een warm, droog strijkijzer. Haal het tekenblad heel voorzichtig van de stof.

Let op, deze techniek drukt je originele tekening in spiegelbeeld af.

MANTRA : OM MANe PADME HUM

De meest voorkomende tekst op Nepalese gebedsvlaggen is de mantra “om mane padme hum”. Deze mantra werd op muziek gezet (werkblad D).

De kinderen kunnen de zelfgemaakte vlaggetjes bedrukken met een eigen wens of boodschap. Een boodschap voor een goede vriend, een vredeswens voor alle kinderen in de wereld, een verjaardagswens voor mama of papa, veel beterschap voor een ziek vriendje ... iets dat de kinderen betekenisvol vinden. Die wens kunnen zij versturen met de wind aan iemand in het bijzonder of aan heel de wereld.

Laat de tekening en de tekst goed drogen. Daarna worden de vlaggetjes bevestigd aan een koord. Dit kun je doen door bovenaan een sleuf te stikken of te naaien of je kunt nietjes gebruiken.

Buiten opgehangen in de wind, gaan bij elke beweging van het vlaggetje de goede wensen op weg. Maar je kunt de vlaggetjes natuurlijk ook in de klas ophangen.

Gebedsvlaggetjes maken Knip rechthoeken of vierkanten (+/- 25 cm) van verschillende kleuren stof.

Er bestaan textielstiften in verschillende kleuren om teksten en tekeningen op de stof te zetten. Je kunt ook een tekening maken met de vrije hand, met een penseel. Stempelen kan ook op stof. Je moet wel watervaste verf gebruiken als je de vlaggetjes buiten wil hangen.

Bij gebruik van acrylverf wordt na de beschildering de tekening gefixeerd. Dat doe je door op de beschilderde stof een bakpapier te leggen en er met een warm strijkijzer over te gaan.

Voor een kleurrijke tekening bestaan er ook textielkrijtjes.

Daarmee maak je een tekening op een wit papier. Je legt Wereldreis - 2010/2 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad C - 10

Om mane padme hum “Om mane padme hum” betekent : “o, schoonheid in de lotusbloem”.

Het is een mantra, een heilige spreuk die tijdens het gebed voortduren wordt herhaald. Deze mantra wordt het meest gezegd, gebeden, gezongen in boeddhistische gemeenschappen.

mantra

mantra gespiegeld

Herhaal het lied een tiental keren, nu eens traag, dan iets sneller, een paar keer heel zacht en dan weer iets krachtiger, maar altijd op mediterende toon.

Bij dit lied kun je af en toe een zacht slaginstrumentje of een belletje laten horen.

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad D - 11

Derde graad hangbrug over de kali gandaki In verband met de eindtermen werkt de derde graad dit keer vooral aan begrijpend en verwerkend lezen, schrijven en wereldoriëntatie.

Na het lezen van het verhaal over de hangbrug (werkblad E en F) kunnen de leerlingen, in groepjes of samen, de wereld van de toeristen en de westerlingen vergelijken met de leefwereld en de omgeving van de Nepalezen.

Denk bv. aan : - de Kali Gandakirivier en zijn toestand in de verschillende seizoenen - de karavaan en hoe vrachten worden vervoerd - het uitwisselen van nieuwtjes onderweg - de heilige berg Machapuchare - de studenten en de afstanden die zij afleggen - de brug en de hele omgeving.

Annapurna De Kali Gandaki, één van de grootste rivieren in Nepal, ligt in het gebied van de Annapurna. De Annapurna is de eerste berg van meer dan 8 000 m hoog die werd beklommen.

“Zoek op het internet naar de naam van wie het eerst de top bereikte en wanneer dit gebeurde.”

De Fransen Maurice Herzog en Louis Lachenal, 3 juni 1950.

De meeste toeristen komen niet naar Nepal om te klimmen, maar om trektochten te maken, zoals de groep in het verhaal. Het Annapurnagebied noemt men het “kroonjuweel onder de Aziatische parken”. Het beslaat 10 % van Nepal en er komen jaarlijks meer dan 60 000 bezoekers. De taksen die de toeristen moeten betalen, zijn zeer belangrijk voor de realisatie van ontwikkelingsactiviteiten in het gebied en in het bijzonder voor de ecoprojecten van de nationale parken.

Hoge toppen ?

Geef een opzoektaak aan groepjes leerlingen en laat achteraf de resultaten voor de klas brengen.

Van de andere continenten ?

Australie? Puncak Jaya of Carstenszpiramide (op NieuwGuinea), 4 884 m.

Antarctica ? Mount Vinson (Ellsworthgebergte), 4 892 m.

Afrika ? Kibu (Kilimanjaromassief ), 5 895 m.

Noord-Amerika ? Mount McKinley (Alaskagebergte), 6 194 m.

Zuid-Amerika ? Aconcagua (Andes), 6 960 m.

En wat is het hoogste punt van België ? Signal de Botrange, 694 m.

MUZIEKTREKKING NAAR HET DAK VAN DE WERELD Op grote hoogte Het juninummer 2008 van Wereldreis ging over landbouw in een vallei in Nepal. Dit keer hebben wij het over de hogere regionen van datzelfde land.

Misschien kennen sommige leerlingen de Alpen, de Atlas of de Taurus van een zomer- of wintervakantie ? Of herinneren zij zich de Andes uit een vorige etappe van Wereldreis ? Dan kunnen zij vertellen over de eigenaardigheden van het leven in een gebergte.

De tekst op werkblad G lezen de leerlingen individueel om daarna de vragen van werkblad H schriftelijk te beantwoorden. Zij gebruiken daarbij goede, volledige zinnen.

Beklimmingen Namche Bazaar, het dorp van Gyalzen, is een belangrijk vertrekpunt voor trekkers en klimmers naar het basiskamp van de Mount Everest.

Hoewel de klimmers voor inkomsten zorgen, brengen zij ook nadelige gevolgen. Niet alleen sterven er jaarlijks klimmers op de bergwand. De achtduizend-toppen en dan vooral Mount Everest zijn jarenlang vervuild door de afval van de expedities. Sinds enkele jaren worden schoonmaakexpedities gehouden. In 2009 bracht de Eco-expeditie 6 000 kg afval naar beneden. Meer informatie hierover (in het Engels) vind je op www.asian-trekking.com : Eco-Everest-expedition.

Hoe heet de hoogste berg van de wereld ? Mount Everest of Sagarmāthā (Nepalees) of Chomolungma (Tibetaans).

En de tweede hoogste ? K2.

In welk gebergte liggen die ? Himalaya.

Hoe hoog zijn die bergen ? Honderd toppen zijn tussen 7 200 m en 8 848 m hoog.

Gletsjers Elke lente smelt ijs van de gletsjers waardoor rivieren worden gevoed. Doordat de temperatuur stijgt, smelt het ijs sneller en raken de bergmeren overvol. De dijken worden angstvallig gecontroleerd, maar als dit blijft duren, zullen er onvermijdelijk dijkbreuken komen met grote overstromingen in de valleien waar de boeren wonen.

Hoe heet de hoogste berg van Duitsland en hoe hoog is die ? Zugspitze (in de Alpen), 2 963 m.

Van Frankrijk ? Mont Blanc (in de Alpen), 4 810 m.

Van Europa ? Elbroes (in de Kaukasus), 5 642 m.

Namen Gyalzen betekent ‘donderdag’ in het Tamang, een van de vele talen van Nepal. Ook Sherpa’s krijgen meestal de naam van de dag waarop zij worden geboren (zij hebben eveneens een

Wereldreis - 2010/2 - Wereldreistips - 12

taal die verwant is aan het Tibetaans) ; rechts de namen van de dagen in het Nepalees (een Indo-Arische taal).

Sherpa Maandag Dawa Dinsdag Mingma Woensdag Lhakpa Donderdag Phurba Vrijdag Pasang Zaterdag Pemba

Zondag Ngima

Nepalees Sombar Mangalbar Budhbar Bihibar Shukrabar Sancarbar (of Sanivar) Aitbar (of Ravivar)

Weet iemand op welke dag hij of zij is geboren ? Hoe zou die dan heten ? Zijn de kinderen op de hoogte van wat hun voornaam betekent ?

Hakkebord Een hakkebord is een trapeziumvormige citer, dus een klankkast, waarover veel snaren zijn gespannen.

Op deze snaren wordt met vilten hamertjes of klepels geslagen.

Om het instrument beter te leren kennen, zoek op Youtube naar : “Hackbrett Musik”.

Beluister en bekijk bv. : “Vollmond mit Hackbrett (In Extremo )” of “Raffelemusik Hüttlinger (Rairondo)”.

Gebedsvlaggetjes In de Himalaya hangen er dikwijls gebedsvlaggetjes aan een bergtop. Gebedsvlaggetjes zijn met gebeden bedrukte stukken stof. Boeddhisten geloven dat de gebeden met de wind naar de goden worden overgebracht.

Leerlingen van de derde graad maken ze zeker ook graag. De kinderen kunnen extra aandacht besteden aan het bedenken van zinvolle teksten om erop te zetten.

WEBTIPS Klik deze weblinks aan via www.studioglobo.be/wereldreis en klik op wereldreis-extra.

Nepal http://nl.wikipedia.org/wiki/Nepal_van_A_tot_Z https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ geos/NP.html www.crwflags.com/fotw/flags/np.html Hoogte http://nl.wikipedia.org/wiki/Sherpa

http://ngm.nationalgeographic.com/2003/05/sherpas/reidtext/1 : sherpa’s www.asian-trekking.com www.naturalsciences.be/educa/pdf/xtrem_didac_dossier. pdf : leven in extreme omstandigheden www.klap.net/knutsel/klap869hangbrug/hangbrug.html www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia. asp?id=2014 : hangbrug Foto’s www.jeewee.eu/nepal/ : Nepal http://foto.durand.nl/NP/ www.hsdejong.nl/nepal/index_pages/kathmandu.html : Kathmandu (de eerste van een hele reeks pagina’s met foto’s over Nepal) www.robbroek.nl/nepal/index.htm : Rob’s fotosite http://lighthousepro.nl/dirksreizen/ : fotoreizen van fotograaf Dirk Verwoerd www.worldphotobook.com/nepal/ http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Suspension_ bridges?uselang=nl : hangbruggen

VOER VOOR BOEKENWURMEN - Bloed in de Himalaya. DEPOORTERE, J. Blikopener, Averbode, februari 2003.

- Bruggen. BALM, M-J. Wolters-Noordhof, Groningen, 2001.

- De Nepal trekking gids. D’ABBUNDO,A. Elmar B.V., Rijswijk, 2000.

- Diepte-inzicht in hoogtevrees. MEIRE, M. Bodytalk.

Roularta Media Group, Roeselare, januari 2009.

- Grote budgetten, grote problemen. MEYNEN, N. MO*, Roularta Publishing, Roeselare, juni 2008.

- Hooggebergten. VAN KOLFSCHOTEN, M. WoltersNoordhof, Groningen, 2006.

- Ik wil water ! Mbi yè ngu ! Anon. Wereldwinkelwerkplaats, 2008 (werkmap met tips voor klasgesprek).

- Lou en Lena ontdekken de rechten van het kind (tweede graad). FURNÉMONT, A. & VAN DEN BERGH, A. Plan België, Brussel, 2008.

- Mit Hackbrett und Kontrabass. WEHRLE, Ch. Panico Alpinverlag, Köngen, 2000.

- Nepal. Landenreeks. VAN DALEN, M. KIT Publishers, Amsterdam / Novib, Den Haag / 11.11.11, Brussel, 2002.

- Sherpa’s : drama in de sneeuw. NEALE, J. Tirion, Baarn, 2003.

- Stijgen doet hijgen. ETIENNE, J. Bodytalk, Roularta Media Group, Roeselare, mei 2009.

- Trekken en klimmen in Nepal. RAZZETTI, S. Tirion uitgevers, Baarn, 2001.

Wereldreis - 2010/2 - Wereldreistips - 13

Hangbrug over de Kali Gandaki Om vijf uur in de morgen is het nog donker, maar toch hoor je al zacht gedempt praten en het gesuis van een gasvuur. Lichtjes worden ontstoken in de huizen rondom. Op het schoolplein staan de knalgele tenten er verlaten bij, maar als het donker overgaat in duister gaan de eerste ritsen open en klimmen enkele slaperige westerlingen de kille morgen in. Zachtjes pratend gaan zij naar de wc-tent. In het oosten komt het eerste licht boven de heuvels. In de keukentent is gerammel van metalen bekers en even later klinkt aan elke tent een vriendelijk “goedemorgen” en krijgt iedereen een kop gloeiend hete thee. De zon klimt boven de heuveltop en alles krijgt kleur. De vogels zingen hard en schel hun ochtendlied. Als iedereen in het kamp voorzien is van een kom warm waswater, wordt de ontbijttafel gedekt en verschijnen de eerste kleine dorpelingen op het plein. De kinderen zijn nieuwsgierig en willen niets missen van wat hier gebeurt. Buddhi en Gerjen speuren de lucht af. Zij knikken tevreden. Het wordt een mooie dag. Flessen mineraalwater verdwijnen in de rugzakken en iedereen, behalve de Nepalezen, smeert zich in met een plakkerige laag zonnebrandolie. Om acht uur staat de groep klaar voor vertrek met de wandelstokken in aanslag.

Rustig vertrekt de groep langs de grote rivier, de Kali Gandaki, die vijf jaar geleden de school meesleurde op de plaats waar nu het kamp is opgeslagen. De rivier is genoemd naar de god Kali. Kali is de god van de vernietiging en af en toe bewijst hij dat door een ramp te veroorzaken. Naarmate de zon hoger klimt, gaat de ochtendkou over in een warm deugddoend zonnetje en later in een brandende hitte. De klim is steil en uitputtend, maar als zij de jungle bereiken, stappen zij meestal onder een bladerdek in de schaduw. Hoe verder en hoger zij komen, hoe stiller het wordt, meestal hoor je alleen nog het tikken van de stokken tegen de stenen. Rode gezichten gebruiken elke rustpauze om zoveel mogelijk water naar binnen te gieten. Er wordt geroepen aan de staart van de groep. Twee mensen kunnen de tocht niet meer aan. Zij zijn te vermoeid. Even wordt er beraadslaagd en dan duiken drie mannen op met elk een klein paardje. Op elk paardje ligt een zadel met daarop veelkleurige tapijtjes. Teugels zijn er niet. Twee dames worden elk op een paardje gehesen. Met één hand houden zij zich vast aan het zadel, met de andere hand aan de manen van het paard. De paarden kennen de weg heel goed en al vlug zijn de berijders gerustgesteld. Terwijl de dieren behoedzaam de steile klim voortzetten, volgt de rest van de groep op een afstandje tot aan een hangbrug. Er wordt even halt gehouden. Aan de overkant van de brug komt een paardenkaravaan de brug op. De paarden zijn mooi versierd met kleurrijke linten en slingers. Vooraan loopt een man en achteraan een grote jongen. De karavaan vervoert grote pakken en zakken. Maar vrolijk en hel klinken de belletjes van de lastdieren.

Zacht wiebelt de brug onder hun gewicht. Als de man dichterbij komt, begint hij te roepen tegen de Nepalese gidsen en die roepen terug met een snelle aaneenschakeling van melodieuze klanken. Zij blijven tegen elkaar spreken terwijl zij kruisen en als zij voorbij zijn tot zij elkaar niet meer horen. Zo worden de laatste nieuwtjes uitgewisseld.

Intussen staan de trekkers vol bewondering te kijken naar de hoge besneeuwde bergtoppen die zich wit en majestueus aftekenen tegen een felblauwe hemel. Eén top is duidelijk te herkennen, de Machapuchare : hij steekt als een scherpe punt omhoog. Machapuchare wil zeggen ‘visstaart’ en met een beetje fantasie zie je er inderdaad een halve staartvin in. Deze berg is hei-

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad E - 14

lig voor de Nepalezen. Hoewel hij wel beklommen wordt, is men nooit op de top geweest uit eerbied voor de berg.

De groep moet de hangbrug over en als de paarden rustig aan die tocht beginnen, zitten de twee dames voorovergebogen met bange gezichten. Zelfverzekerd stappen de dieren over de metalen platen. De dikke stalen kabels die de brug dragen, wiebelen zacht mee. Dan gaat de rest van de groep verder.

Sommigen staren strak voor zich uit naar de rug van de voorganger en houden zich vast aan de zijkabels die dienen als leuning. Zij halen opgelucht adem als zij aan de overkant zijn. Anderen stoppen in het midden van de brug en kijken naar beneden, waar in een diepe kloof de Kali Gandaki rustig voort stroomt.

Nog enkele maanden en dan zal tijdens het regenseizoen het smeltwater uit de bergen deze rustige rivier veranderen in een donderende, kolkende massa die in haar niet te stuiten vaart bomen en rotsblokken meesleurt. Als een razende zoekt zij dan haar weg naar India, waar zij uitkomt in de heilige rivier de Ganges. Gelukkig is er de hangbrug, zodat de mensen veilig van de ene kant kunnen oversteken naar de andere kant. Vroeger was een hangbrug niet zo

veilig als nu. Toen werden er dikke touwen en houten planken gebruikt, maar door de regen werden de planken rot en versleten de touwen. Regelmatig gebeurden er ongevallen. Dat is nu gelukkig veel minder. De stalen kabels zijn verankerd in een grote betonnen fundering. Met de diepe kloof van de Kali Gandaki beneden en de hoge spits van de Machapuchare rechts voelen de mensen zich als kleine mieren zwevend tussen hemel en aarde. Bij elke stap deint de brug mee. Als zij de overkant bereiken, zoeken de stokken weer stevige steun tussen zand en stenen.

Zwetend en puffend klimmen zij verder op weg naar de school in Takam. Achter hen komt een boer met zijn pasgekochte buffel. Zij steken de brug over en volgen in het spoor van de vreemdelingen, langzaam maar zeker op het smalle bergpad. Straks komen de studenten van de middelbare school druk pratend en lachend. Als zij de brug oplopen, weten zij dat zij nog een uur moeten doorstappen om aan te komen in hun prachtige bergdorp met zijn terrassen waar de hoogste toppen van de wereld eeuwig en altijd aanwezig zijn als een adembenemend decor.

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad F - 15

Jill Vervoort

Muziektrekking naar het dak van de wereld Aan de voet van de Zugspitze, de hoogste berg van Duitsland, staat op een hoogte van 1 370 m de Reintalangerhut. Charly is de ‘Hüttenwirt’ (huttenbewaarder) en hij speelt hakkebord, een snaarinstrument. Als je in deze hut gaat slapen, tijdens een tocht naar de Hoge Alpen, krijg je ’s avonds en ’s morgens een concert met dit trapeziumvormige instrument met veel snaren. Naargelang wie er nog verblijft, spelen medewerkers ook accordeon, gitaar of contrabas.

Heel het bergseizoen is ook Sherpa Gyalzen uit Nepal aanwezig. Het dorp van deze man ligt aan de voet van de hoogste berg van de wereld op 3 440 m. De duizend meter hoge wand tegenover de Reintalangerhut is maar een heuvel naar Nepalese normen.

Voor een paar jaar werd Gyalzen zestig jaar en zijn de muzikanten van de hut naar Kathmandu, de hoofdstad van Nepal, gevlogen. In tien dagen zijn zij met zes sherpa’s en Gyalzen door de verschillende dorpen naar Namche Bazaar getrokken. Een paar Nepalese muziekstukken werden ingestudeerd en bewerkt om in de dorpen te spelen.

In de hoofdstad Kathmandu ondergaan de acht jonge mensen van de muziekgroep een cultuurschok. De stad lijkt een heksenketel van taxi’s, riksja’s, fietsen en kleurrijk geklede mensen van alle soorten bevolkingsgroepen, met daartussen zes- tot achtjarige straatkinderen, die overal naar wat eetbaars zoeken, en sadhoes, wijze mannen helemaal in saffraangeel gekleed. Maar ook bijzonder mooie

paleizen, stoepa’s en ontelbare tempels heeft deze charmante stad.

Na twee dagen zijn de muzikanten aan de hoogte gewend. Zes Tamang mannen, sherpa’s, dragen de instrumenten en materialen van de groep. De jongste, Chiete, krijgt het meeste te dragen : een accordeon, een camerastatief, een paar slaapzakken en de EHBO- kist.

De Tamang zijn bergboeren en al eeuwen dragers in de bergen. Vroeger ging het om handelswaar die naar India of China, de buurlanden, werd gedragen.

Door het toerisme hebben de sherpa’s vanaf de jaren ’90 een beter bestaan gekregen.

Op de tweede dag, als alle dragers een hangbrug over lopen, stapt opeens in de tegenovergestelde richting een herder met muilezels de brug op. Chiete kan, met zijn dertig kg last, niet meer op tijd uitwijken en wordt door één van de grijze dieren omver gelopen.

Je mag er niet aan denken wat er zonder de stevige zijwand aan de brug zou gebeurd zijn. Gelukkig kan een medesherpa Chiete weer snel op de been helpen. “ No problem”, mompelt de jonge man.

De tocht is zwaar. Het muziekgroepje klimt zeven of acht uur per dag. Zij lopen langs lieflijke dorpjes met witte stoepa’s en boeddhistische monniken bij eenvoudige gompa’s. Er zijn diepgroene wouden, terrassenvelden met papaja- en bananenstruiken en lachende Brahmanenfamilies in bruinrode kleren.

Zij zien donderende watervallen en indrukwekkende hangbruggen. In heilige plaatsen, die met gele bloemen zijn versierd, komen uit kloosterachtige gebouwtjes murmelklanken van biddende monniken. “Om mane padme hum”, zingen zij.

Als zij de 3 000 meter naderen, zijn er twee die zich niet goed voelen : zweet en kou, misselijkheid, hoofdpijn en soms gezwollen ogen.

Elke avond verzamelen de dorpelingen zich voor een concertje in de rode avondzon. De muzikanten spelen Europese en Nepalese muziek tegen een prachtig bergdecor.

Telkens verbazen de kinderen zich over de instrumenten die zij niet kennen. De sfeer is zeer bijzonder. Het lijkt of hun melodieën tussen de gebedsvlaggetjes blijven zweven.

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad G - 16

Vragen bij de muziektrekking Wat treft de jonge mensen van de muziekgroep bij hun verblijf in Kathmandu ? ............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

Is deze stad te vergelijken met een stad bij ons ?

Waarom wel of niet ?

Weet je ook wat de oorzaak is van hoogteziekte ? ............................................................................. .............................................................................

Wat is dan hoogtevrees ? ............................................................................. .............................................................................

Wat zijn sherpaâ&#x20AC;&#x2122;s ?

.............................................................................

.............................................................................

.............................................................................

.............................................................................

.............................................................................

Uit welke bevolkingsgroep komen zij meestal ?

.............................................................................

.............................................................................

Beschrijf wat de trekkers zien onderweg naar Namche Bazaar ?

Waarom hebben zij het nu beter dan vroeger ?

............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

Welke mensen ontmoeten zij ?

............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

..............................................

Heb je zelf al ooit een bergtocht gemaakt ? Waar was dat en hoe hoog waren die bergen ?

..............................................

.............................................................................

..............................................

.............................................................................

..............................................

.............................................................................

..............................................

Kwam je mensen en dingen tegen zoals in Nepal ?

Welke verschijnselen komen voor bij hoogteziekte ?

.............................................................................

.............................................................................

.............................................................................

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2010/2 - Werkblad I - 18

Campagne Broederlijk Delen 2010

Nomineer Samuel voor de Nobelprijs voor Duurzame Ontwikkeling

Leerkracht aan het woord

boekje voor de leerlingen met opdrachten, spelen en werkblaadjes uit de handleiding.

Op de CD staat met het themalied over de avonturen van Marta en Victor, een Boliviaans kinderlied en prachtige foto’s bij het verhaal.

Tijdens de komende Broederlijk Delencampagne staat Samuel centraal. Samuel is een Boliviaanse boer, die samen met zijn familie op de Andeshoogvlakte woont. Daar overleven is niet eenvoudig. Zeker nu het steeds minder regent, een van de gevolgen van de opwarming van de aarde. Daardoor daalde de opbrengst van alle belangrijke teelten dramatisch.

Maar Samuel is niet bij de pakken blijven zitten. Met de steun van Equipo Kallpa, een partnerorganisatie van Broederlijk Delen, kon hij een irrigatiesysteem bouwen. Daardoor kan hij opnieuw voldoende voedsel telen.

Zoals Samuel zijn er veel boeren in het Zuiden.

Ze realiseren hun eigen plannen om hun voedselproductie, hun woongebieden en het milieu te beschermen.

Daarom nomineert Broederlijk Delen Samuel, en met hem alle partnerorganisaties, voor de Nobelprijs voor Duurzame Ontwikkeling, een prijs die in onze wereld nog ontbreekt.

Studio Globo werkte mee aan heel wat materialen die de campagne naar het onderwijs vertalen. We stellen je hier kort het materiaal voor kleuters en lagere school voor.

Project ¡Vamos amigos! – voor de lagere school ¡Vamos amigos! Komaan vrienden! Een uitnodiging van Marta en Victor om het leven op de Boliviaanse hoogvlakte te leren kennen. Ze tonen hoe ze hun verbondenheid met elkaar en met de wereld beleven. Dit vakoverschrijdend project laat je samen met de leerlingen die verbondenheid ervaren.

Het volledige pakket omvat een handleiding, werkmateriaal voor de leerlingen, de jongerenfilm en een cd.

In de handleiding is het verhaal met de spannende avonturen van Marta en Victor uitgeschreven. Verder vind je uitgewerkte lesmomenten rond thema’s als het leven op de hoogvlakte, verbondenheid met elkaar, water en klimaatverandering en de partnerorganisaties van Broederlijk Delen.

Het werkmateriaal is een aantrekkelijk

Samuel werkte samen met de dorpsbewoners en met de steun van Equipo Kallpa en Broederlijk Delen aan een irrigatiesysteem en een opvangbassin. Hierdoor vloeit het weinige water van de bergriviertjes via buizen en sproeiers optimaal naar de velden. Door deze werken is de aardappelteelt op grote Prijzen: hoogte weer mogelijk.

- Handleiding: 5 euro De film gunt kinderen en jongeren van hier - Werkmateriaal: 1 euro; vanaf 10 ex. 0,90; een niet-alledaagse blik op het leven van vanaf 100 ex. 0,75 euro leeftijdsgenoten in Bolivia. Hij wordt ge- CD: 8 euro bruikt bij de handleiding ¡Vamos amigos!

Voor 4de, 5de en 6de leerjaar Fotoset Elmer – voor kleuters en eerste graad Prijs: 10 euro (op dvd samen met campagnefilm van Broederlijk Delen) Bestellen kan via www.broederlijkdelen.be

Prijs: 6 euro, handleiding inbegrepen

In de oude Antwerpse binnenstad, aan een stemmig, groen pleintje met banken en een speeltuintje, bellen we aan bij basisschool ‘De Kleine Jacob’. Een kleine school met 210 kinderen, die bewust kleinschalig wil blijven en er naar streeft om een zo rijk mogelijke verscheidenheid aan kinderen aan te trekken.

Op dit moment lopen er kinderen school vanuit een 30-tal culturele achtergronden. Ook sociaaleconomisch is er een grote mix: zowel hoogopgeleide als ongeschoolde ouders, sociaal kwetsbare gezinnen en tweeverdieners. Enkele ouders zitten in een asielprocedure of verblijven illegaal in het land. Je vindt er eenoudergezinnen, klassieke gezinnen, nieuw samengestelde gezinnen en gemengde huwelijken. We kloppen aan bij de directeur, Tinne Kersschot, om te horen hoe deze school haar weg vindt in die brede diversiteit.

In de film volgen we een dag in het leven van de twaalfjarige Marta. Ze woont met haar familie en vrienden hoog in de bergen van de Boliviaanse Andes. Het ritme van haar leven wordt bepaald door de natuur.

Doorheen de ogen van Marta zie je dat de natuur in de Andes mooi is, maar dat het leven er hard kan zijn. De klimaatverandering komt laat zich er sterk voelen. Marta’s vader

‘De Kleine Jacob is meer dan leren’ lezen we aan jullie schoolpoort. Wat bedoelen jullie daar mee?

De belangrijkste opdracht van een school is ‘leren’. Maar dan stelt zich de vraag wat je precies verstaat onder dat woord. We bekijken ‘leren’ als ‘ontwikkelen’, ‘groeien’. We willen onze kinderen basisvaardigheden bijbrengen.

Echt leren is ‘leren voor het leven’. De kennis en de vaardigheden die kinderen opdoen, moet voor hen ook buiten de school relevant en betekenisvol zijn.

Daarom hechten we –naast het cognitieveook heel veel belang aan sociale en relationele vaardigheden en communicatie. Maar ook de ontwikkeling van een goede werkhouding (het stimuleren van denkvaardigheden en zelfsturing) staat op de voorgrond. We vinden het heel belangrijk dat ieder (wijzelf en de kinderen) de verantwoordelijkheid kan

Aanvullende materialen van Studio Globo Bij Studio Globo vind je een aantal materialen die perfect aansluiten bij de campagne: Elmer (6 jaar) is de kleine broer van Marta, de hoofdfiguur uit de jongerenfilm. Hij en zijn poes Perico spelen de hoofdrol in deze fotoset: twaalf prachtige kleurenfoto’s van Hans Van der Linden en Thomas De Boever, op A3- en A4-formaat leer je hen kennen.

De bijbehorende verwerkingsbrochure bevat het verhaal en concrete activiteiten. Je kan de fotoset ook gebruiken om andere werkvormen in de klas te verrijken.

Kleuterkoffer ‘Yamil en ik’ Fotoverhaal met voorwerpen, over Yamil en zijn leefwereld (een stad in het Boliviaanse Andesgebergte). Mogelijkheden om thema’s als ‘mijn buurt’, ‘verjaardag’ en ‘boodschappen doen’ mondiaal uit te breiden.

- Voor kleuters en eerste graad lager onderwijs - Te huur bij de verschillende afdelingen van Studio Globo (zie: www.studioglobo.be)

Andeskoffer ‘Een straat in Ichuña’ Voorwerpenkoffer met 24 tekeningen die Jongerenfilm: ‘Marta, kind van de Andes’ het dagelijkse leven in de verschillende woningen en openbare gebouwen van de hoofdstraat van het Andesdorp Ichuña illustreren.

- Voor 2de graad lager onderwijs - Te huur bij de verschillende afdelingen van Studio Globo (zie www.studioglobo.be) Lespakket ‘Wonen en leven in Peru’ Naast een algemene verkenning van Peru en een grondige verkenning van de hoofdstad Lima, besteedt dit project uitgebreid aandacht aan het dagelijkse leven in het Andesdorp Ichuña.

- Voor 3de graad lager onderwijs - Handleiding en werkmateriaal voor de leerlingen te koop, bijbehorend mediapakket te huur, via Studio Globo Antwerpen, Rolwagenstraat 73, 2018 Antwerpen, 03 235 20 76 of antwerpen@studioglobo.be

nemen voor wat hij doet en zegt. Respect en verbondenheid zijn hierbij sleutelwoorden die zowel voor het schoolteam als voor de kinderen bepalend zijn voor het schoolklimaat en voor de aanpak die we nastreven in ons onderwijs.

Dat lijkt me een hele opgave, zeker met zulk een divers publiek?

We zouden het niet anders willen. De grote diversiteit op school en in de klas is meer verrijking dan probleem. Door kinderen en ouders vanuit zoveel verschillende achtergronden te ontmoeten ga je reflecteren over jezelf en je eigen cultuur. Je kijkt breder.

Je verlegt je grenzen en bevraagt de eigen normen en waarden.

Op welke manier proberen jullie zulke dingen te realiseren in de school en in de klas?

Verbondenheid met en respect voor elkaar en de leefomgeving en de verantwoordelijkheid voor het geheel worden concreet in een aantal ‘kapstokregels’: - Voor groot en klein zullen we vriendelijk zijn - Rust en relax vinden we de max - Een nette boel vinden we cool Daarboven staat wat we ‘de gouden regel’ noemen: ‘Doe niet aan een ander, wat je zelf niet graag wil’.

Deze regels maken we zichtbaar met affiches en slagzinnen. Op de maandsluitingen spelen we er toneeltjes over, in de klas komen ze aan bod in kringgesprekken. De ouders beleven ze mee door artikels in het schoolkrantje en ze krijgen zelfs een plaats in evaluaties. Ze helpen de kinderen in de klas te reflecteren op hun eigen doen en laten. Op de klasraad

(gesprekken die de kinderen per klas voeren) en op de schoolraad (waar vertegenwoordigers van elke klas samenkomen) overleggen kinderen en leerkrachten over de gang van zaken. Zo worden ‘de’ klas en ‘de’ school ‘hun’ klas, ‘hun’ school.

De verbondenheid op school wordt ook sterk beïnvloed door de familiale sfeer die we creëren. In dit familiale model leren kinderen niet enkel van de leerkracht, maar ook – en in grote mate – van elkaar. Als kinderen veel kansen krijgen om samen te werken en om op een positieve wijze elkaars diversiteit ontdekken, vergroot de verbondenheid. We kiezen ervoor om veel klasdoorbrekend te werken over de leeftijden heen: zesdeklassers leren hoe ze kinderen op een zinvolle wijze kunnen begeleiden en vormen dan leesgroepjes met aanvankelijke lezers uit het eerste leerjaar.

Kinderen van het vierde leerjaar nemen kleuters mee op een leerwandeling die ze eerst zelf deden en waarbij ze ook leerden hoe je informatie aan kleine kinderen kan doorgeven. “Klein leert van groot en groot leert van klein”, noemen we dat. Immers, niet enkel de kleinsten hebben hier baat bij. Ook grote kinderen die ondersteunen, denken op een mentaal hoger niveau na over wat ze moeten uitleggen. Daarenboven groeit er wederzijds vertrouwen en respect: je merkt hoe kleinere kinderen spontaan op de speelplaats hulp vragen aan groteren en je ziet hoe ‘grote, stoere binken’ heel zorgzaam omgaan met kleinere kinderen. Deze aanpak is heel bepalend om een veilig schoolklimaat te creëren, waarbij diversiteit de grote troef blijkt. Die lijn trekken we door in de WO-thema’s en de projecten die klassen samen uitwerken en in onze peter- en meterwerking. Elk jonger kind heeft een peter of meter op school. Zij hebben een bijzondere aandacht voor elkaar. Zo knutselen peters wel eens een cadeautje voor de verjaardag van hun petekind en maakt het petekind met Nieuwjaar een nieuwjaarsbriefje voor zijn schoolpeter.

En dan hebben we nog niets gezegd over de veelvuldige momenten dat we ouders betrekken bij activiteiten, of over ‘De Grote Jacob’ ons oudercomité. Ook ouders moeten op school immers respect en verbondenheid ervaren.

Hoe zou je de werking samenvatten?

De school is voor ons een plaats waar mensen, groot en klein, zich scholen en oefenen in het samenleven en samenwerken met elkaar, met alle verscheidenheid en diversiteit die daarbij hoort.

Zo wordt een school een plek van hoop voor morgen. En dat is geen overbodige luxe.

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 23ste jaargang, nummer 2

Bruggen zijn al eeuwenlang belangrijke constructies om verbindingen te leggen tussen hooggelegen plaatsen en mensen. Hier een voorbeeld van een hangbrug uit Noord-Wales.

februari 2010

Nepal Thema : hoogte