Wereldreis september 2010

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 23ste jaargang, nummer 7

Golven die tot over de dijk opspatten: aan de Noordzeekust is dit een vrij uitzonderlijk zicht.

Bij zwaar springtij kan het zich voordoen, maar op de meeste plaatsen zijn de dijken hierop voorzien.

september 2010

Cuba Thema : kust

Nieuws uit Studio Globo Open deur Studio Globo Antwerpen Op zaterdag 18 september ben je welkom in het educatief centrum in de Rolwagenstraat 73 te Antwerpen. Ontdek de wereld achter de gevel: boeiend, kleurrijk, uitdagend, confronterend en divers.

Na een lange periode van vernieuwingswerken en de inrichting van het gloednieuwe inleefatelier Peru zetten we de deuren open van 14-17 uur.

Programma: rondleiding in het centrum, kennismaking met de inleefateliers Peru, Congo en Wonen op het Dak, zoektocht voor kinderen, voorstelling van de bewoners: Studio Globo, Broederlijk Delen, Welzijnszorg en Welzijnsschakels, animatie met Otodo (jazzy latino-muziek) en bar.

Meer info op www.studioglobo.be/opendeur

Saved by the bell Leerlingen en leerkrachten zijn wel eens opgelucht als ‘s avonds de schoolbel klinkt. Maar miljoenen kinderen en jongeren op aarde horen de schoolbel zelden of nooit rinkelen. Nochtans is onderwijs de hefboom voor ontwikkeling. Onderwijs maakt werk van gelijke kansen.

Daarom roept Studio Globo op om op de Internationale Dag van de Leerkracht (5 oktober) niet enkel de eigen leerkrachten in de schijnwerpers te zetten. Overal ter wereld geven leerkrachten, vaak in moeilijke omstandigheden, het beste van zichzelf.

Voor het vierde jaar op rij roepen we scholen op om op 5 oktober om 15 uur de schoolbel te laten luiden. Zo laten we de wereld horen dat er dringend iets moet veranderen. Om dit belmoment voor te bereiden, is er lesmateriaal per leeftijd beschikbaar.

Kom op 11 september naar het Sint-Pietersplein in Gent. Naast een interessant programma met muziek en getuigenissen, kan je er ook ‘live’ wachten. Want met de opname van een videoboodschap wil de verzamelde NoordZuidbeweging tonen dat heel veel mensen wachten op de realisatie van de Millenniumdoelstellingen.

Deze video wordt overhandigd aan onze politici. Want zij kunnen zorgen voor verandering op de VN-top rond de Millenniumdoelstellingen eind september. Het is hoog tijd, want miljoenen mensen wachten op resultaat.

zo verstikkend. Zelf reis ik graag. Ik probeer de kinderen te laten inzien dat er meer is dan je eigen kamer, je eigen computer, meer dan je klas of je schooltje. Hoe meer je rondkijkt, hoe meer je ontwikkelt. Gelukkig is er op onze school en op veel andere scholen een grote openheid gegroeid voor die openheid naar de wereld.

Doe mee en laat het weten op www.savedbythebell.be

Campagnes Wachtnacht

Leerkracht aan het woord

Vredesweek In 1999 riepen de Verenigde Naties een ‘Internationaal Decennium voor een Cultuur van Vrede en Geweldloosheid’ uit. Gedurende die periode zijn wereldwijd tal van initiatieven genomen. Op het einde van dit decennium kiest de Vlaamse Vredesweek ervoor om die ‘Cultuur van Vrede’ nog eens extra onder de aandacht te brengen.

Daarbij hoort een oproep om te werken aan de grondoorzaken van geweld en oorlog. Dit staat wat haaks op actuele ontwikkelingen in beleidskringen, met een klemtoon op militaire logica.

Tijdens de Vredesweek, van 24 september tot 3 oktober, worden overal in Vlaanderen activiteiten georganiseerd rond vrede en mensenrechten. Kijk op www.vredesweek.be voor meer info.

Meer info over de Wachtnacht op www.wachtmee.be

De school- of klasbib aanvullen?

Meer weten over wereldproblemen of een land? De lessen opluisteren?

Dat kan via www.11.be/winkel • Informatieve boeken voor de juf of de meester • Kinderboeken • Jeugdboeken • Wereldmuziek met klasse (meer dan 100 titels) • Verjaardagskalender • Landenreeks met toegankelijke informatie over meer dan 75 landen

• Leerrijke puzzels en bouwpakketten • …

Meer info en bestellen op www.11.be/winkel Mail naar winkel@11.be of bel naar 02 536 11 22

In het groene Sint-Genesius-Rode, een faciliteitengemeente in de Brusselse rand, zijn we te gast in de gemeentelijke basisschool Wauterbos, in de gemeente gekend als ‘Het Blokske’.

Zo’n 400 leerlingen lopen er school uit gezinnen met diverse culturele achtergronden.

Diversiteit en differentiëren zijn hier geen loze begrippen. Fred Vanderlinden, de enthousiaste meester van de vijfde klas, is een trouwe bezoeker van het inleefatelier ‘Wonen op het dak’* in de Brusselse vestiging van Studio Globo. Dat wordt al snel duidelijk in het eerste antwoord dat we krijgen.

Wat heeft jouw aandacht gewekt om bewust te werken rond ‘diversiteit’?

Enkele jaren geleden liep een student lerarenopleiding stage op school. Die vertelde geestdriftig over de vorming die hij had meegemaakt op Studio Globo, voor ons toen nog een onbekende organisatie. Maar hij had onze nieuwsgierigheid geprikkeld: we namen met de klas deel aan een inleefatelier. Wat we bij Studio Globo ontdekten, gaf ons een push om diversiteit op een degelijke manier te benaderen. Daarvoor wisten we natuurlijk ook al dat we een divers publiek in onze klas hadden. Maar door de vorming die we kregen, door het bezoek aan het inleefatelier, door met de klas op buurtwandeling te gaan in Kuregem kregen we veel meer kennis van zaken om met die diversiteit op een goede manier om te gaan.

Sindsdien bezoeken we jaarlijks met de twee vijfdeklassen het inleefatelier.

Het geeft ons telkens bagage en inspiratie om er daarna in de klas mee verder te werken.

Wat doe je dan bijvoorbeeld in de klas?

Het inleefspel is bijzonder rijk aan ervaringen. Op zulke manier zou je elke dag moeten kunnen lesgeven. Die ervaringen geven stof voor onze kringgesprekken, voor een stellingenspel of een discussiespel. Het gaat dan bijvoorbeeld over vooroordelen en veralgemeningen.

We kunnen heel goed verbanden leggen tussen de thema’s van het inleefatelier en de ‘life-skills’ uit de methode Contactsleutels die we doorheen alle klassen gebruiken.

Dit jaar werkten we met gans de school een diversiteitsweek uit. Ook hier wilden we kinderen ervaringen laten opdoen. Zo ging bijvoorbeeld een klas naar de blindentuin in Huizingen en een andere ging op bezoek bij Poverello. Diversiteit is voor ons een rijke waaier en gaat veel breder dan enkel de verschillen tussen allochtonen en autochtonen.

We vertrekken altijd vanuit overeenkomsten en gelijkenissen. Pas daarna kijken we naar de verschillen. Dat was een van de sterke punten die we meenamen uit de vormingen bij Studio Globo.

Wat zijn voor jou de basisdoelstellingen die je nastreeft? Met andere woorden: wat hoop je dat de kinderen er uiteindelijk van meedragen?

Ik wil de kinderen een bredere blik op de wereld geven, dat ze ontdekken dat de wereld één grote groep is die samen moet leven, weg van egoïsme en ‘ikke en de rest kan stikken’.

Ik hoop de ze niet met oogkleppen door het leven gaan, dat ze niet eng kijken. Engheid is

Is een inleefervaring zoals ‘Wonen op het dak’ eenmalig of neem je er iets van mee doorheen het jaar?

Ik denk aan wat op een bepaald moment tijdens het inleefspel gebeurde. Twee groepjes die elk een opdracht hebben uitgevoerd, komen samen en moeten de aparte opdrachten samenvoegen tot één presentatie. Dat is uiteraard niet vanzelfsprekend en er duiken allerlei problemen en discussies op. Ik sta aan de kant te observeren. Ik heb mijn klas toen bezig gehoord. Ongelooflijk straf! Hoe die kinderen samen op een goede manier tot een prima oplossing konden komen. Je leert op zulke momenten zeer veel bij over je klasgroep: Wie reikt ideeën aan? Naar wie wordt geluisterd? Wie heeft een hoge status? Wie wordt niet gehoord?

We werken in onze klas veel met groepswerk en met de CLIM-methodiek. Een ervaring uit het inleefatelier kan ik terug naar boven halen in gelijkaardige situaties: “Weet je het nog van op het dak? Wat hadden we toen geleerd?

Kan dat helpen voor ons probleem nu?”

Waarom moeten leerkrachten aandacht hebben voor diversiteit en voor de wereld?

Je kunt er niet tussen uit, je moet er mee bezig zijn. Grenzen zijn open, door de technische mogelijkheden staan we met heel de wereld in verbinding, beelden van overal komen binnen. Dat niet zien en doen of onze neus bloedt is geen optie. Zeker niet in het onderwijs. * Met ‘Wonen op het dak – leren omgaan met diversiteit’ kom je samen met de kinderen op het spoor van de rijkdom en de uitdaging van diversiteit. Positief leren omgaan met verscheidenheid is niet altijd even vanzelfsprekend.

Het project bestaat uit een uitgewerkte lesmap en een bezoek aan het inleefatelier met een vorming voor de leerkracht inbegrepen. Het project is bedoeld voor vierde en vijfde leerjaar. Je vindt het inleefatelier Wonen op het dak in Antwerpen (Rolwagenstraat 73, 2018 Antwerpen, 03/235.20.76) en Brussel (Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, 02/520.05.30) In beide vestigingen kan je ook met je klas op buurtwandeling om de diversiteit in realiteit te ontdekken. Meer informatie op www.studioglobo.be

voorwoord

INHOUD

Beste lezer, dit Wereldreis-nummer is een onmiskenbaar teken dat het nieuwe schooljaar voor de deur staat. Hopelijk kon je in de voorbije vakantieperiode een stevige portie energie en inspiratie opdoen. De kalenderfoto uit Cuba en het thema ‘kust’ maken de overgang van vakantie naar werkjaar niet te bruusk.

Ook de ploeg Wereldreis-medewerkers staat weer klaar om jou en je klas een schooljaar lang mee te nemen naar verre oorden. Het uitgangspunt is daarbij niet veranderd: ontdekken wat ons verbindt met mensen die ogenschijnlijk op een andere manier wonen, werken, leven, naar school gaan…

Spectaculair is het niet altijd. We tonen net aan dat je in de alledaagse lessen en activiteiten enorm veel mogelijkheden hebt om de wereld in je klas te brengen.

Goeie reis!

J.D.

colofon

Nieuws uit Studio Globo : Saved by the bell............................. 2 Open deur Studio Globo Antwerpen.... 2 Campagnes : Vredesweek & Wachtnacht ................ 2 World music for children .................... 2 Voorwoord ....................................3 Wereldreisinfo Landeninfo Cuba........................4 Heb je al gehoord van ... salsa ? .....................................4 Foto-info..................................5 Thema-info : Kust .......................5 Reiswoordenschat ......................5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad...........................6-8 C-woorden.................................7 Ei of ij ? ....................................8 Tweede graad........................ 9-11 Brief van Lien.......................... 10 Duerme, negrito ...................... 11 Derde graad.........................12-17 Webtips.................................. 13 Voer voor boekenwurmen........... 13 De valpartij ......................... 14-15 Cuba ...................................... 16 Weetjes over Cuba ................... 17 Tekening van de kalenderfoto..... 18 Leerkracht aan het woord : Fred Vanderlinden......................... 19 Spiegelfoto.................................. 20

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2010 Wereldreis, Studio Globo, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, fax: 02 502 81 01 Website : www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : 10 nummers + affichekrant 11.11.11 voor € 16 - Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Andere formules : zie website. Wijzigingen aan de abonnementen kunnen gevraagd worden schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement.

- Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost

Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Studio Globo, T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be Redactie : Jan Debonnet en Helga Vande Voorde, T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be Aan dit nummer werkten mee : Christine Caals, Marijke Huvenne, Mark Blockeel, Jeannine Goudman, Frans Meul, Bob De Pooter, Alex Van de Meulebroecke © muzieksetting, Jos Verhulst (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Foto’s: cover: kalenderfoto: Henk van der Leeden; spiegelfoto: Wikimedia Commons; p. 19: Bob De Pooter Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging‑11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Wereldreis - 2010/7 - 3

Cuba LANDENINFO Ligging Tussen de Caraïbische Zee, de Golf van Mexico en de Atlantische Oceaan, is Cuba met 110 860 km² het grootste eiland van de Antillen. Samen met meer dan duizend eilandjes vormt het de Republiek Cuba (República de Cuba). De hoofdstad Havana aan de noordkust is met 3 miljoen bewoners de grootste stad van de Caraïben. Hoewel Cuba overwegend vlak is, vind je in het zuiden van het eiland het Maestragebergte met als hoogste punt de Pico Real del Turquino (1 974 m). Elders is de temperatuur gemiddeld 25 °C. Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners waren indianen (Taino en Cariben). In 1492 zette de ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus voet aan wal op Cuba.

Het eiland werd een Spaanse kolonie en de indianen verdwenen als volk. De Spanjaarden brachten ook veel slaven uit Afrika naar Cuba. In 1898 veroverden de Verenigde Staten van Amerika het eiland en gaven het in 1902 zijn onafhankelijkheid. In 1952 werd Fulgencio Batista voor de tweede keer president.

Fidel Castro raakte als jonge advocaat geschokt door het contrast tussen de welstand van zijn eigen familie en de armoede van veel andere Cubanen. In 1953 leidde hij een mislukte aanslag op de grootste militaire basis. In ballingschap in Mexico zette hij een guerrillagroep op poten met onder andere zijn broer Raúl en de legendarische Che Guevara en in 1959 nam Fidel Castro de macht over om Cuba volgens com-

munistisch model leiden. Gerecht, pers en vakbonden kwamen onder staatscontrole en industrie werd genationaliseerd.

Hierdoor kwam zijn land in aanvaring met de VSA, die een handelsembargo instelden. Tegenstanders van Castro probeerden met Amerikaanse steun de regering omver te werpen, maar deze ‘Varkensbaai-invasie’ mislukte. Cuba zocht toenadering tot de Sovjet-Unie, wat in 1962 leidde tot de ‘Cuba-crisis’, wanneer er Sovjetraketten op Cuba werden geplaatst. De Communistische Partij van Cuba (PCC) werd de enig toegestane partij. Na de val van de Sovjet-Unie, Cuba’s belangrijkste handelspartner, moest Castro de Cubaanse maatschappij liberaliseren. Fidel zette wegens gezondheidsproblemen een stap opzij en sinds 2008 is Raúl Castro president.

Bevolking Cuba telt bijna 12 miljoen inwoners en heeft een multiculturele bevolking. De oorspronkelijke indianen zijn gedood tijdens de Spaanse verovering in de 15de en 16de eeuw of zijn gemengd met de Spaanse en zwarte bevolking.

Bijna 75 % van de Cubanen woont in de grote steden. De helft van de inwoners van Cuba is jonger dan 25 jaar. Ongeveer 1,5 miljoen Cubaanse vluchtelingen wonen in de Verenigde Staten, voornamelijk in Florida.

HDI voor Cuba is 0,863 of de 51ste plaats op 182 landen. Uit de ‘Human Development Index’ kun je afleiden of mensen een lang, gezond en goed leven hebben en van degelijk onderwijs kunnen genieten. Hoe hoger de index tussen 0 en 1, hoe beter de mensen leven.

Wereldreis - 2010/7 - Wereldreisinfo - 4

Economie De belangrijkste exportproducten van Cuba zijn sigaren, suiker, rum, nikkel, koffie en salsamuziek. Maar de grootste inkomstenbron zijn ‘harde deviezen’ van 2,5 miljoen toeristen per jaar. De meesten gaan naar Havana en naar het vlakbij gelegen Varadero met zijn vele luxehotels.

Munt : Cubaanse peso (onderverdeeld in 100 centavos) CUP 1 = 0,0345 euro en voor de toeristen de Cubaanse convertibele peso (die zij ‘dollar’ noemen) CUC 1 = 0,8616 euro.

HEB JE AL GEHOORD VAN …

SALSA ?

De oorsprong van die salsamuziek ligt in Cuba. Toen de Spanjaarden Cuba veroverden, lieten ze er niet enkel hun melodieuze muziekinvloed achter. Ze haalden ook Afrikaanse slaven naar het eiland met hun percussie. Eind negentiende eeuw was de Cubaanse identiteit een smeltkroes van blank en zwart waaruit een muziekgenre groeide : de son. Die combineerde structuur en elementen van de Spaanse gitaar met Afrikaanse ritmes en instrumenten. In de loop van de twintigste eeuw trokken veel Cubanen en andere Latijns-Amerikanen naar de Verenigde Staten. Deze Latino’s vonden elkaar in New York in de jaren 1960 en mixen opnieuw hun muziekinvloeden (son, rumba, mambo …) tot de salsa (Spaans ‘saus’), een zonnige, feestelijke muzieken dansstijl. Ry Cooder en de Buena Vista Social Club maakten het oorspronkelijke ritme en de oude sonliederen eind vorige eeuw populair in de hele wereld.

Foto-info De Malecón is een heel populaire plek in Havana en ook één van de meest bekende zeedijken ter wereld. Het is een belangrijke verkeersader, maar ook de ideale plaats om mensen van alle slag te ontmoeten. Geliefden kiezen het uitzicht over zee voor een romantisch afspraakje, muzikanten doen er inspiratie op of zingen er een deuntje, de oude Cubaan komt er discussies voeren, travestieten paraderen er, vissers proberen er een maaltijd te vangen en toeristen komen van dat alles genieten.

De golven kunnen hier soms zo hoog opspatten dat ze alle voorbijgangers natspoelen. Dat gebeurt vooral tijdens de Cubaanse wintermaanden, maar zelfs tijdens de rustigere zomermaanden kan een sterke noordenwind metershoge golven veroorzaken en zo voor wat verkoeling zorgen voor jong en oud.

THEMA-INFO : KUST Kusten, de grensgebieden tussen land

en zee, behoren tot de meest vruchtbare op aarde. Door de aanwezigheid van zoet en zout water hebben zij een grote biodiversiteit. De hoge bevolkingsconcentratie zorgt, samen met industrie, havens, transport en toerisme voor veel vervuiling. Deze dichtbevolkte kustgebieden zijn bij een stijging van de zeespiegel het zwaarst bedreigd.

Het klimaat is er mild omdat zeewater in beweging overtollige warmte kan opnemen of afgeven aan het land. De werking van zeestromen, getijden en branding zorgt voor aanslibbing of erosie. Dijken bieden bescherming tegen overstromingen. De wind waait er hevig.

In de tropen kunnen orkanen (tropische cyclonen) toeslaan : stormen van windkracht 12 en meer rond een wolkenloos oog waar lage luchtdruk en windstilte heersen. Op satellietfoto’s zie je de spiraalvorm. Orkanen zorgen altijd voor veel regen en in kustgebieden voor zware overstromingen. De meteorologie gebruikt de schaal van Saffir-Simpson om de kracht van orkanen weer te geven in vijf klassen, afhankelijk van de windsnelheid en de stormvloed.

Een orkaan uit klasse 1 haalt windsnelheden tussen 119 en 153 km/u, met een gemiddelde stormvloed tussen de 1,20 en Wereldreis - 2010/7 - Wereldreisinfo - 5

1,50 m en brengt meestal slechts lichte schade aan. Een orkaan van klasse 5 haalt windsnelheden van meer dan 250 km/u, met een stormvloed van wel 5,50 m, blaast vrijwel alles weg en zorgt voor verwoestende overstromingen. Orkaan Katrina was zo een klasse 5-orkaan en schreef geschiedenis in de Amerikaanse stad New Orleans in 2005. De Wereld Meteorologische Organisatie heeft zes namenlijsten opgesteld van telkens 21 namen voor orkanen - afwisselend een vrouwelijk en een mannelijke ; om de zes jaar komen dezelfde namen dus terug. De naam van verwoestende orkanen die heel veel leed hebben veroorzaakt, worden geschrapt van de lijst en vervangen door nieuwe namen.

Zo zal nooit meer een orkaan de naam Katrina krijgen.

In 2008 liet de orkaan Gustav al een spoor van vernieling achter op Cuba met recordsnelheden van 340 km/u.

Meer dan één miljoen mensen werden geëvacueerd. In Havana raakten enkele zeer waardevolle gebouwen beschadigd en 340 000 hectare suikeroogst, bijna de helft van de jaarlijkse opbrengst, werd verwoest. Daarbij beschadigde de orkaan heel wat wegen, ziekenhuizen en scholen. Bij het begin van het orkaanseizoen 2010 bleef Cuba gelukkig gespaard van verwoestende orkanen.

Reiswoordenschat handelsembargo : belemmering van internationaal verkeer voor economische doeleinden (verbod op handel drijven).

Latino : inwoner van de Verenigde Staten die afstamt van LatijnsAmerikaanse voorouders. meteoroloog : weerkundige. multicultureel : met verscheidenheid in afkomst, taal, sociale status of opvattingen. percussie : slagwerk(instrument). stormvloed : door een storm opgestuwd water met hoge golven aan de kust.

Zie ook ‘Een ABC van Cuba’ bij de tweede graad.

Eerste graad bij de foto Bekijk samen met de kinderen de nieuwe foto, laat hen vertellen wat zij zien. Spattend water over de straat … in een stad (zie de gebouwen rechts in beeld). Wie zijn zij, wat doen zij ? Bespreek de kledij, de bewegingen, de sfeer.Vraag hen of zij kunnen vermoeden waar Lien nu zou zitten ? Vertel hen dat Lien nu in Cuba is en duid aan op de kaart. De foto is genomen op de Malecón, een grote laan op de zeedijk in Havanna, de hoofdstad van Cuba. Vertel hen de informatie over de Malecón die op de achterkant van de kalenderfoto staat. Zo kunnen de kinderen zich nog een beter beeld vormen van de geweldige sfeer die daar heerst.

snijden en schikken op bordjes om dan als afsluiter van een feestelijk fruitmaal te genieten.

Uitbeelden Je laat de kinderen op salsamuziek bewegen alsof zij bij die mensen op de foto zouden zijn. Op een bepaald ogenblik stopt de muziek, de bewegingen ‘bevriezen’ : iedereen blijft onbeweeglijk staan. De kinderen mogen rondom zich kijken (zonder te bewegen). Als leerkracht kun je heel mooie, elegante, expressieve … houdingen uitpikken en bespreken.

De muziek weer opstarten, weer bewegen, weer bevriezen … fotografeer en laat een spiegelbeeld maken. Er kan zelfs een choreografietje uit groeien.

Tekenen, schilderen Laat de leerlingen op een blauw blad een zeedijk met mensen tekenen en inkleuren met stiften, ook gebouwen op de achtergrond. Nu maken zij witte waterverf en spatten die witte verf over de tekening, alsof het water van de zee over de dijk spat ! Bij gebrek aan spetters kun je ook wel witte waterverf over de tekening blazen !

Kringgesprek A.h.v. de foto en gegeven informatie zal het al heel duidelijk zijn dat Cubanen levensgenieters zijn. Lachende gezichten, kleurrijke kledij.

Laat de kinderen even brainstormen over wat “genieten van het leven” is en hoe we dat kunnen doen. Al gauw zal blijken dat niet de consumptiemiddelen ons het meest blij maken ! Zij krijgen hopelijk meer oog voor de kleine alledaagse dingen.

Werkbladen Vertel de leerlingen kort wat geschiedenis, daarna kunnen zij werkblad A bekijken. Voor het eerste leerjaar zal de leerkracht de tekst moeten voorlezen en bespreken. Kinderen van het tweede leerjaar kunnen die zelf lezen, daarna wordt de tekst klassikaal besproken : “Welke taal spreken zij in Cuba, hoe komt dat ? Wie is Fidel Castro ? Hoe is het onderwijs in Cuba ? Met welk land hebben zij problemen ?”

De C-woorden kunnen door de leerlingen van L1 met de juiste tekening worden verbonden door een lijn. Kinderen van L2 schrijven eventueel het juiste woord onder de juiste tekening. Opgelet : hoofdletters, want het zijn namen van mensen of landen !

De kinderen schrijven de [і]-woorden op de juiste plaats op werkblad B.

DOE-OPDRACHTEN Smullen In Cuba wordt er altijd een lekker ontbijt geserveerd met als eerste schotel : een vers vruchtensapje en een bordje met overheerlijk fruit. Het is een moment om met de kinderen fruit te eten ! Iedereen brengt één stuk fruit mee, dat wordt benoemd en besproken (inheems, uitheems, zoet, zuur…).

Daarna in groepjes de stukken fruit schillen, in stukjes Wereldreis - 2010/7 - Wereldreistips - 6

C-woorden Een beetje geschiedenis Ongeveer 500 jaar geleden zeilde Columbus naar Amerika, het eerste grote land dat hij tegenkwam, was Cuba. Dat werd toen bezit van Spanje. Zo komt het dat de Cubanen Spaans spreken.

Ongeveer 50 jaar geleden was er op Cuba een groot verschil tussen zeer arme en zeer rijke mensen.

Fidel Castro wou daar iets aan doen en nam de macht. Hij regelde het leven van alle Cubanen : alles

was van de staat (gebouwen, fabrieken, gronden ‌) en iedereen moest werken voor de staat. Niemand was rijk of arm, iedereen verdiende evenveel. Onderwijs en gezondheidszorg waren gratis voor iedereen.

Met die manier van werken kwamen er grote problemen met de Verenigde Staten van Amerika.

Cuba mocht geen suiker meer verkopen en zo ook geen geld meer verdienen !

Lees de woorden goed. Zie je de hoofdletters ? Schrijf de woorden goed over bij de juiste tekening : Cuba, Castro, Columbus.

.......................................................................................................

.......................................................................................................

........................................................................

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad A - 7

Ei of ij ?

Als je de woorden goed leest, hoor je telkens dezelfde klank. Toch wordt die klank niet altijd hetzelfde geschreven ! Schrijf de woorden op de goede plaats : de “ei”-woorden bij het eiland, de “ij”-woorden bij het ijsje. klein, rijk, leider, reis, kapitein, blij, vrij, zeil, krijgen, dijk

eiland

ijsje

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad B - 8

Tweede graad lien in Cuba “Bekijk de kalenderfoto eens van dichterbij.

Wat treft je ? Waaraan doet dit tafereel je denken ?” Zomer, zee, dijk, strand, vakantie …

Lees de brief van Lien (werkblad C) en neem de wereldkaart erbij.

Cubaanse uitspraak van het Spaans qu ⇒ k c ⇒ k (vóór a of o) s ⇒ - (op het einde van een c ⇒ s (vóór e) woord) ch ⇒ tsj u ⇒ oe g ⇒ zoals de Franse g v⇒b h⇒y⇒i j⇒h

Hangmat : tussen twee bomen of palen opgehangen doek of net om in te slapen (< Taino hamáka : visnet), vanaf 1590 in de scheepvaart in gebruik.

Iguana : Midden-Amerikaanse hagedis met een rugkam en een keelkwab (< Taino iwana).

José Martí : luchthaven van Havana, genoemd naar de 19de eeuwse onafhankelijkheidsstrijder en schrijver.

Kolibrie : schitterend Amerikaans vogeltje met beweeglijke vleugels, een lange bek en een tong die nectar zuigt.

La Habana : Havana is de hoofdstad van Cuba (< Taino Habaguanex of sabana : savanne).

Maraca : rond muziekinstrument met handvat en gevuld met steentjes, zaden of stukjes metaal om te schudden.

EEN ABC VAN CUBA Antillen : eilanden tussen de Atlantische Oceaan, de Golf van Mexico en de Caraïbische Zee ; Cuba, Hispaniola (met Haïti en de Dominicaanse Republiek), Jamaica en Puerto Rico zijn de Grote Antillen.

Negrito : een bekend slaapliedje uit de slaventijd in de Caraïben, zie werkblad D.

Batista : bestuurde Cuba als een dictator tot 1959.

Politieke partij : de enige wettelijke is de Communistische Partij, waarvan president Raúl Castro secretaris-generaal is.

Communisme : theoretisch model en politiek systeem om de economie in te richten, waarbij iedereen gelijke kansen heeft, de productiemiddelen in handen van de overheid zijn, zonder sociale klassen.

Domino : meest populaire gezelschapsspel in Cuba ; het Cubaanse dominospel telt meer ogen dan het Europese, je speelt het twee tegen twee.

Ernesto ‘Che’ Guevara : beroemde Argentijnse vrijheidsstrijder die meevocht met de Cubanen ; hij was erg gedreven om de revolutie te verspreiden ; hij ging eerst naar Congo en daarna naar Bolivia, waar hij werd vermoord.

Orkaan : tropische cycloon (< Taino hurakan).

Quibú : riviertje in Havana.

Rum : sterke drank gestookt uit suikerriet.

Salsa : zie ‘Heb je al gehoord van … salsa ?’

Tabak : in Cuba worden de beste sigaren ter wereld gerold van tabaksbladeren (< Taino tabago).

Universiteiten : in Cuba zijn er een dozijn, die van Havana is een van de eerste opgericht in Amerika.

Vrouwen : met een percentage vrouwen in het parlement van 43 staat Cuba op de derde plaats in de wereldranglijst.

Fidel Castro : legendarische leider van de Cubaanse revolutie en meest herkozen president ter wereld ; hij startte het verzet in 1953 met de aanval op een kazerne ; in februari 2008 trad hij af om gezondheidsreden.

Guantanamera : titel van een bekend lied inwoonster van Guantanamo, een provincie en stad in het zuidoosten van Cuba ; aan de baai ligt een Amerikaanse marinebasis.

Waterspelletjes : geliefde bezigheid van kinderen ; laat de leerlingen er bij het begin van de zwemles mee wennen aan het water.

X-Alfonso : Equis Alfonso is een Cubaanse hiphop- en afro-rockmuzikant uit Havana.

Yucatan : net als Florida een schiereiland op +/- 200 km van Cuba.

Zeedijk : in Havana heet die Malecón, zie Foto-info.

Wereldreis - 2010/7 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad C - 10

Duerme, negrito Trad.

Treble Duer - me, duer - me ne - gri -

to,

que tu ma - má es - tá en el cam - po,

ne- gri - to.

Slaap, slaap zwartje, want jouw mama is op het veld, zwartje .

7

Tr. Te va tra - er ri - cas fru - tas pa - ra tí,

te va tra - er co- dor - ni - ces pa - ra tí,

te va tra - er car - ne de

Ze gaat lekkere vruchten/ kwartels / varkensvlees meebrengen voor jou.

12

Tr. cer - do pa - ra tí.

Y si el ne- gro no se duer - me,

vien(e)el dia - blo blan - co,

y zás

le

En als de zwarte niet inslaapt, komt de witte duivel en misschien eet hij zijn pootjes,

16

Tr. co me las pa - ti - tas cha - ca - pum, cha - ca - pum, cha - ca, cha - ca,cha - ca - pum, cha - ca, cha - ca, cha - ca - pum, ne- gri tsjakapoem..., zwartje .

20

Tr. to,

ne - gri -

to,

tra - ba - jan - do

du - ra - men - te,

Hard werkend, werkend ja, heel de dag werkend, werkend ja.

23

Tr. jan - do

sí,

tra - ba - jan - do

to - do el dí - a,

tra - ba - jan - do

Copyright © Alex Van de Meulebroecke

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad D - 11

sí.

tra - ba -

Derde graad bespreking van foto en verhaal Laat de leerlingen vertellen wat hen opvalt aan de foto (vooral de hoge golven) en vergelijken met onze kust : bij ons heb je zulke golven slechts bij stormweer. Laat de leerlingen in twee kolommen opschrijven wat ze uit het verhaal (werkblad E en F) al leren over Cuba. Wat is hetzelfde als bij ons ? Wat is er anders ?

I.v.m. Clara’s gebroken arm, kun je een oefenspelletje aanbieden over het geraamte : www.ehbo.nl/jeugdspike1. htm.

CUBA IN CIJFERS Leerdoelen bij werkblad G : tabellen kunnen aflezen en interpreteren.

Laat de leerlingen het eerste deel in groep of als partnerwerk bekijken, hun opmerkingen noteren (ev. op een los blad) en daarna klassikaal bespreken. Het valt al dadelijk op dat Cuba hier goed uitkomt. Cuba stuurt bv. oogartsen naar verschillende landen in Zuid-Amerika om oogoperaties uit te voeren (daar komen veel oogproblemen voor door de felle zon in het hooggebergte, de Andes).

Laat de leerlingen ook vergelijken met de hoogste en de laagste waarden en met het gemiddelde. Welke zijn de landen die er het beste uitkomen ? Laat in de atlas opzoeken waar die zijn gelegen. Idem voor de landen die de laagste cijfers behalen. Waar liggen zij ? Wat zou de reden kunnen zijn ?

Laat daarna de leerlingen hetzelfde doen met de tweede tabel : ook hier opmerkelijk goede resultaten voor Cuba.

Waar er vraagtekens staan, zijn de gegevens niet gekend : nogal wat landen weigeren hierover informatie te geven of bezitten de gegevens zelf niet. De slechte cijfers van Congo zijn uiteraard te wijten aan de al jaren durende burgeroorlog. Daar worden ook nogal wat kindsoldaten ingezet ! Het is bewezen dat meisjes die zelf naar school zijn geweest, hun kinderen beter kunnen opvoeden en dus ook meer achter de scholing van hun eigen kinderen staan - hun kinderen zullen dan ook geen kinderarbeid moeten leveren. Vormen van kinderarbeid : tapijten weven, stenen kappen, schoenen poetsen, op het veld meewerken, vee hoeden, spullen verkopen op de markt …

Aanvullende gegevens Hoogste kindersterfte : Sierra Leone (270 ‰), Angola (260 ‰), Afghanistan (257 ‰), Niger (253 ‰), dus vooral landen in Afrika.

Laagste kindersterfte : Zweden, Singapore, Andorra, IJsland, Liechtenstein (allen 3 ‰).

Hoogste alfabetisering : Argentinië, België, Canada, China, Cyprus, Korea, Spanje, Frankrijk, Griekenland, Nieuw Zeeland, Verenigd Koninkrijk (allen 99 %).

Laagste alfabetisering : Djibouti (37 en 30 %), Soedan (47 en 39 %), Burkina Faso (50 en 40 %).

Hoogste kinderarbeid : Ethiopië (53 %), Burkina Faso (47 %), Cambodja (45 %).

Laagste kinderarbeid : Kazachstan en Oezbekistan (beiden 2 %) zijn vroegere Sovjetrepublieken, waar scholing erg belangrijk en gratis was !

WEETJES OVER CUBA Leerdoelen bij werkblad H : moeilijke woorden kunnen opzoeken in een woordenboek (of encyclopedie of internet) en de hoofdzaken uit een tekst kunnen halen.

In de tekst komen nogal wat moeilijke woorden voor. De belangrijkste zijn cursief gedrukt.

Laat de leerlingen deze woorden eerst opzoeken in hun woordenboek en bespreek ze daarna klassikaal. Wanneer de woordenschat gekend is, kunnen de leerlingen de tekst in groep of als partnerwerk lezen en per alinea een passende titel bedenken. Daarna kun je klassikaal de inhoud en de bedachte titels bespreken. Op de achterzijde van de kalenderfoto staat een tekst waarin de duurzame landbouw (zie alinea 3) uitgebreid wordt behandeld : hierin vind je nog een overvloed aan informatie over inhoud en historische context.

Enkele toelichtingen - biodiversiteit = de verscheidenheid aan planten en dieren die voorkomen in een land of een streek.

- Caraibische kustgebieden = kusten van de grote en kleine Antillen, Midden- en Zuid-Amerika aan de Caraibische Zee. - comedor = het Spaanse woord voor eetzaal.

- duurzame landbouw = landbouw die de grond niet uitput en gezonde producten levert.

- een dak boven het hoofd hebben = een huis of een appartement hebben of huren om in te leven.

- het muntsysteem = het geld dat gebruikt wordt, bv. euro’s, dollars … welke munten hadden België, Nederland, Duitsland, Spanje enz. vóór 2002, kennen de leerlingen nog andere munten ?

- koude oorlog = er werd geen oorlog gevoerd in de ‘thuislanden’, maar wel in de ontwikkelingslanden (bv. Angola, Mozambique, Congo, Chili, Nicaragua, El Salvador, Vietnam, Laos, Indonesië, …) tussen kapitalisten en communisten met steun van VSA enerzijds en USSR anderzijds – ook met woorden werd ‘gevochten’ en door middel van spionnen hield men elkaar constant in het oog.

- Latijns-Amerika = de meeste landen van Zuid- en MiddenAmerika, nl. waar Spaans (in Brazilië Portugees) als officiële

Wereldreis - 2010/7 - Wereldreistips - 12

voertaal wordt gebruikt.

- salaris = het loon dat je verdient - uitbuiting = wanneer iemand heel hard moet werken en er onvoldoende of helemaal niet voor wordt verloond.

- woon-werkverkeer = de verplaatsing van je woonplaats naar je werk - WWF staat voor World Wildlife Fund.

Andere woorden om te bespreken zijn zeker : dictator, ideaal, zich genoodzaakt zien, een troef in handen houden, stroomonderbrekingen, elektronica, pesticiden, citrusvruchten.

Nadat de leerlingen de tekst volledig hebben gelezen en besproken, kun je samen met hen het verschil tussen kapitalisme en communisme in twee kolommen op het bord samenvatten.

Kust http://nl.wikipedia.org/wiki/Kust www.deltawerken.com/ http://nl.wikipedia.org/wiki/Zeespiegelstijging http://en.wikipedia.org/wiki/Tropical_cyclone http://www.wirtzfeld.be/HetWonderlijkeWeer/tropisch. htm http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/6/6f/Tropical_cyclones_1945_2006_wikicolor.png : wereldkaart met orkanen

JOSÉ MARTÍ Op de achterzijde van de foto staat een mooi gedicht van de Cubaanse dichter uit Havana José Martí : Ik kweek een witte roos in juli en in januari, voor een trouwe vriend die mij zijn eerlijke hand geeft.

En voor de wrede die mijn hart waarmee ik leef uitrukt, kweek ik geen distel of brandnetel, maar kweek ik een roos.

Schrijf dit gedichtje op het bord en laat de leerlingen het lezen en de betekenis ervan inzien.

DIT SCHOOLJAAR … … brengt Wereldreis ons ook naar China, de Verenigde Arabische Emiraten, Namibië, India, Maleisië, Bangladesh, de Democratische Republiek Congo, Afghanistan en Colombia.

De reisvoorbereidingen kunnen beginnen !

WEBTIPS Klik deze weblinks aan via www.studioglobo.be/ en klik op wereldreis-extra.

Cuba www.mo.be/fileadmin/pdf/MO-paper40_cuba.pdf : wat met de Cubaanse revolutie na Fidel Castro ? www.cubaweb.cu : in Spaans en Engels www.cuba.starttips.com : overzichtslijst met diverse sites over Cuba www.cubanismo.net : Nederlands/Frans/Spaans/Engels www.matthijsblonk.nl/paginas/Fotos%20Cuba%202008. htm : foto’s w w w. c h r i s t e n e n v o o r h e t s o c i a l i s m e . b e / i n d e x . php?werkgroepen_cuba : reisverslagen in het Nederlands

VOER VOOR BOEKENWURMEN - Cuba. Samsam, K.I.T., nr. 5, 2008.

- Cubaanse vakbond : façade of realiteit. Vrede, vzw Vrede juli-augustus 2007.

- 50 jaar revolutie in Cuba. Reflector, Averbode, januari 2009.

- Cuba, een andere reis is mogelijk. div. auteurs. CDR Gent & Initiatief Cuba Socialista, 2008.

- Cuba’s groene revolutie : een gevaarlijk goed voorbeeld. De gids op maatschappelijk gebied, Vormingscentrum Ter Munk, oktober 2008.

- De Factor Fidel. Demuynck, K. & Vandepitte, M. Garant, Antwerpen / Apeldoorn, 2008.

- Geloven in revolutie. Vlaams Marxistisch tijdschrift, Imavo, zomer 2008.

- Het draait om loyaliteit van het middenveld. La Chispa, Stichting La Chispa, Utrecht, december 2008.

- Mag de nieuwe generatie het roer overnemen ? MO*, Roularta, maart 2008.

- Ontmoetingen met Fidel Castro. DEMUYNCK, K. & VANDEPITTE, M. EPO, Antwerpen, 2009.

- Raúl en zijn soldaten. La Chispa, Stichting La Chispa, Utrecht, december 2008.

- Sientjes Sapmap. Oxfam Wereldwinkel, Gent, 2001.

- We kunnen niet leven van een salaris in peso’s. La Chispa, Stichting La Chispa, Utrecht, december 2008.

Wereldreis - 2010/7 - Wereldreistips - 13

De valpartij Aan de schoolpoort wacht Aldo op zijn buurmeisje Clara. Zij komt al lachend naar hem toe gerend. “Hoe zie jij eruit ?” zegt zij. Aldo grinnikt. “Het was een ruig voetbalpartijtje, daarstraks op de speelplaats. Heel mijn schooluniform zit onder het stof.” Het anders zo hagelwitte shirt is nu lichtbruin en aan zijn rode bermuda kleeft overal stof. Aldo kijkt naar Clara. Wat ziet zij er mooi uit in haar witte bloesje en rode rok.

Hij is stapelverliefd op zijn buurmeisje, maar durft dat natuurlijk niet te bekennen. Aldo woont al zijn hele jonge leven in Havana, vlakbij de Malecón, de bekende zeedijk. Hij kent de stad op zijn duimpje.

Vorig jaar verhuisden Clara en haar ouders en oudere zus Ana vanuit Camagüey naar Havana en werden zo buren van Aldo en zijn familie. Het klikte meteen tussen Aldo en zijn buurmeisje. Aldo denkt met plezier terug aan die eerste weken waarin hij, trots, Clara liet kennismaken met de oude stad. Op de tonen van de salsa- en rumbamuziek die overal uit de radio’s en de openstaande vensters schalde, toonde hij haar de meer dan honderd jaar oude gebouwen, de monumenten en natuurlijk ook de ‘Plaza de la Revolución’, het centrale plein van de stad. Clara die tot dan vooral vertrouwd was met het Cubaanse platteland en zijn suikerrietplantages was erg onder de indruk. Maar pas als zij de Malecón zag, raakte zij helemaal in de ban van Havana. Die kilometers lange zeedijk werd meteen de plek waar de twee kinderen, samen met veel andere tieners, het liefst hun vrije tijd doorbrachten.

“Joehoe, lekker fris !” roept Aldo als er weer een reuzengolf over de Malecón en over zijn donkere kroes-

haar vloeit. Een strakke wind doet de golven hoog boven de zeedijk opspatten. Clara en Aldo amuseren zich uitstekend. Vooral de skimboard is hun favoriete speeltje. Met die plank glijden de twee vrienden over het water op de Malecón. Clara en Aldo zijn dan ook blij telkens het weerbericht hevige rukwinden aankondigt. De ouders van Clara vinden het maar niks dat hun dochter zo van wind en hoge golven houdt. Zij herinneren zich nog goed de orkanen die over Cuba raasden en hun huis in puin achterlieten. De hevige winden hadden het volledige dak van het huis weggeblazen. De hele buurt bleek verwoest. Clara was erg bang geweest toen zij de wind hoorde bulderen en zij was ook erg verdrietig geweest om hun huis. Maar dat was in Camagüey, ver weg. Nu woonde zij in Havana, vlakbij de Malecón en Aldo. En dus was zij blij.

Met al dat slingeren en slieren op de zeedijk, was zij even vergeten dat zij nog een afspraak had. “Oeps, ik moet meteen naar huis. Ik moet met mama en Ana naar het naaiatelier”, legt zij snel aan Aldo uit. De beide vrienden rennen door de straten. Buiten adem stormt Clara het appartement binnen. “Net op tijd”, lacht haar mama. Even later staan zij in het naaiatelier.

Clara voelt zich als in een sprookje als zij het kamertje binnenkomt waar twee rekken vol lange, witte jurken hangen. In de enorme spiegel aan de wand ziet zij dat drie vrouwen druk in de weer zijn met grote lappen stof en ronkende naaimachines. De ogen van Ana schitteren. Nog twee dagen en dan is het zover : dan gaat Ana trouwen en Clara mag bruidsmeisje zijn.

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad E - 14

Mevrouw Rodriguez neemt Ana mee naar de pashoek. Even later kijken Clara en haar moeder naar een prachtige verschijning. “Wow”, is het enige wat Clara kan uitbrengen. Zo heeft zij haar zus nog nooit gezien. De witte glanzende trouwjurk, versierd met kleine satijnen strikjes en stukjes kant, past haar zus als gegoten. Ana lijkt een echte sprookjesprinses. Clara is nog niet over haar verbazing heen als het haar beurt is om te passen. Dit is echt ‘de max’ : een eigen droomjurk ! Zij raakt er helemaal opgewonden van. Enkele ogenblikken later kijkt zij naar haar spiegelbeeld en kan haar ogen niet geloven. Voorzichtig voelt zij aan de zachte stof en de roze bloempjes die erop gestikt zijn. De jurk valt perfect, netjes op haar voeten. Haar armen zijn bedekt met doorzichtige kant die op haar schouders overgaat in kleine pofmouwen. Het lijkt wel of ík ga trouwen, denkt zij grinnikend. En zij voert meteen enkele danspasjes uit op de feestelijke muziek die uit het naaiatelier weerklinkt.

“En, zal het lukken om er morgen mooi uit te zien ?” grapt Aldo een dagje later terwijl hij opnieuw geniet van de uitslaande golven op de Malecón. Clara heeft hem net verteld dat zij gisteren haar nieuwe jurk is gaan passen. “Wacht maar tot je me ziet. Je zult je ogen niet van me kunnen afhouden”, antwoordt Clara plagend. Aldo voelt zijn wangen rood worden. Zou zij vermoeden dat hij verliefd is op haar ? Snel maakt hij een duik met zijn plank. “Jouw beurt.” En hij geeft de skimboard aan Clara. Het meisje wacht even tot er een nieuwe golf opspat en springt dan behendig op de skimboard. Haar gedachten dwalen af naar haar droomjurk. Daardoor merkt zij de paaltjes langs de straatkant van de Malecón veel te laat op. “Die dingen stonden er gisteren niet”, denkt Clara nog in

een flits voor zij probeert een andere richting uit te sturen … Als haar lichaam de grond raakt, voelt zij een hevige pijnscheut door haar arm trekken. Aldo rept zich naar zijn vriendinnetje. Plots voelt hij hoe een jonge vrouw hem bij zijn schouders grijpt. “Ga even opzij,” stelt zij kordaat, “ik ben arts.” De vrouw knielt naast Clara neer. “Is het je arm die pijn doet ?” vraagt zij met een geruststellende stem. Clara knikt al huilend. De dokter betast voorzichtig de arm van het meisje. “Ik vrees dat je arm gebroken is en dat je naar het ziekenhuis moet.” Clara huilt nu nog harder. Wat een ramp ! Hoe kan zij nu haar droomjurk aandoen met een arm in het gips ?

De vriendelijke arts begeleidt Clara naar het ziekenhuis en gebiedt Aldo de ouders van Clara in te lichten.

Door de goed georganiseerde gezondheidszorg op Cuba moet Clara niet lang wachten om haar arm te laten verzorgen. Als haar papa en Aldo de ziekenboeg binnenkomen, is een verpleegster de arm van Clara al aan het inwikkelen.

Nu zij net uit het ziekenhuis is gekomen, probeert Aldo zijn buurmeisje op te vrolijken, maar Clara wil niet lachen. Haar arm, die bijna volledig in een gipsverband zit, doet gelukkig niet meer zo veel pijn.

Maar verdrietig kijkt zij naar de witte jurk die aan haar kast hangt. Die past nu niet meer en niemand kan daar iets aan veranderen. Het naaiatelier bleek gesloten en iedereen is druk in de weer met de laatste voorbereidingen voor het trouwfeest van morgen.

“Dat ik daar niet eerder aan heb gedacht !”roept Aldo plots uit. “Mijn oma is naaister geweest. Zij zal aan ons probleem wel een mouw kunnen passen.” Hij werpt een speelse knipoog richting Clara. “Kom, pak je jurk, we gaan haar opzoeken.”

De volgende dag is Clara bij de eerste zonnestralen wakker. De oma van Aldo heeft fantastisch werk geleverd. Zij was zo lief om haar favoriete kanten sjaal op te offeren. Van die sjaal heeft zij nieuwe, bredere mouwen aan de jurk gezet zodat de gipsen arm er netjes in past. Met een stralende glimlach kijkt Clara nu naar haar mama die voorzichtig een wit kroontje in haar dochters haar vastmaakt. Aan de voordeur staat Aldo haar op te wachten. Hij heeft een bosje bloemen voor Clara mee. “Hier, mijn prinses,” zegt hij met een verlegen glimlach. Clara glundert !

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad F - 15

Cuba Veel mensen kijken een beetje neer op Cuba en denken dat alles er één grote ellende is omdat het een communistisch land is en er nogal wat armoede heerst. Toch zijn er cijfers die ons tot nadenken aanzetten !

Bekijk deze tabel eens en bespreek ze samen. Schrijf je bevindingen op. land Cuba België Verenigde Staten Haïti China Namibië wereldgemiddelde hoogste laagste

levensverwachting aantal artsen moedersterfte bij geboorte man vrouw per 1000 inwoners per 100 000 levendgeborenen 75,02 79,64 5,91 33 75,90 82,38 3,90 10 75,29 81,13 2,30 8 55,83 59,35 0,25 520 71,37 75,18 1,51 55 50,39 49,38 0,30 230 66,10 70,90 1,70 207 81,36 87,45 47,35 2 000 Macau Macau San Marino Sierra Leone 31,69 32,30 0,02 1 Swaziland Swaziland Tanzania, Malawi Ierse Republiek

Schrijf op een apart blad wat je vindt over : de levensverwachting / het aantal artsen / de moedersterfte.

Zie je een verband tussen de alfabetisering en de kinderarbeid ?

Kun je de ‘slechte’ cijfers’ van Congo verklaren ?

Welke vormen van kinderarbeid ken je ?

Bekijk hiervoor ook deze tabel i.v.m. enkele kinderrechten : land kindersterfte % alfabetisering % alfabetisering % kinderarbeid < 5 jaar LO SO < 14 j per 1000 jongens meisjes jongens meisjes jongens meisjes Cuba 7 98 96 94 94 ? ?

België 5 99 99 97 98 ? ?

Verenigde Staten 8 92 93 88 90 ? ?

Guatemala 41 96 92 35 32 25 32 Vietnam 17 97 92 71 68 15 16 Congo 205 69 54 28 16 29 34 Dominicaanse 35 87 88 47 59 12 7 republiek

? = geen cijfers bekend of officieel geen kinderarbeid Wereldreis - 2010/7 - Werkblad G - 16

Weetjes over Cuba Als je deze tekst hebt gelezen, weet je heel wat meer over Cuba ! Zoek voor elke alinea een goede titel !

1. .........................................................................

Overal in Cuba zie je het portret van Che Guevara. Hij was een arts en vocht samen met Fidel Castro in 1959 tegen de wrede dictator Batista die toen heerste in Cuba.

Che droomde van een land waar iedereen gelijke kansen hoorde te krijgen, of die nu wit of zwart, man of vrouw was. Dus voor iedereen een goede opleiding, gratis hulp bij ziekte, evenveel voedsel en gelijke salarissen : een communistisch ideaal.

2. .........................................................................

De Verenigde Staten zagen een communistisch land in hun buurt niet zitten, want zij waren in een ‘koude oorlog’ verwikkeld met de communistische SovjetUnie. De VS vaardigden een economisch embargo uit : er mochten geen goederen of geneesmiddelen meer aan Cuba worden geleverd. Gelukkig kreeg het land nog wel de steun van Rusland. Fidel Castro was op Cuba gedurende bijna 50 jaar president, tot hij eind 2008 - wegens ziekte - zijn broer Raúl als opvolger aanduidde, die nadien werd verkozen tot president.

3. .........................................................................

Door het embargo had het land met heel wat problemen te kampen, zeker na de val van de Sovjet-Unie in 1989 : te weinig medicijnen, te weinig voedsel, petroleum en andere producten … Toch hield en houdt het land een aantal belangrijke troeven in stand : gratis en degelijk onderwijs (zo gaan bv. dokters uit Cuba hun collega’s opleiden in gans Latijns-Amerika), gratis en degelijke medische zorgen (men komt zelfs uit andere landen naar Cuba voor verzorging). Door herverdeling van de grond en gelijke salarissen is er geen grote kloof tussen arm en rijk, niemand heeft honger en iedereen heeft een dak boven zijn hoofd, al kunnen de huizen wel

wat meer comfort en een opknapbeurt gebruiken.

Kinderen worden goed beschermd tegen uitbuiting en kinderarbeid. Sport, muziek en kunst worden aangemoedigd door de regering. Gepensioneerden hebben een speciaal pasje waarmee ze gratis in een ‘comedor’ kunnen gaan eten.

4. .........................................................................

Toch waren er ook negatieve punten in het bestuur van het land : zo kenden de mensen te weinig persoonlijke vrijheid en konden bv. niet op reis gaan als ze dat wilden. Ook was er een speciaal muntsys­teem ingevoerd: toeristen betalen met ‘pesos convertibles’ (gekoppeld aan de Amerikaanse dollar), de inwoners met gewone pesos … Door gebrek aan petroleum waren er stroomonderbrekingen en transportmoeilijkheden. Cubanen mochten niet in een hotel logeren en geen elektronica kopen. Deze verboden zijn gelukkig de laatste jaren al afgeschaft.

5. .........................................................................

Door het economische embargo kon men ook niet meer aan pesticiden en kunstmeststoffen geraken. Dit is voor Cuba een geluk bij een ongeluk geweest, want daardoor zijn ze veel vroeger dan andere landen overgestapt naar duurzame landbouw met natuurlijke meststoffen. Cuba werkt nauw samen met de Oxfam-wereldwinkels als sappartners door het produceren van citrusvruchten : zo krijgen de mensen een vast loon, gratis maaltijden en werkkleding gratis woon-werkverkeer, wekelijks een mand met landbouwproducten … Er werd een herbebossingcampagne gevoerd. De kust- en mangrovegebieden kregen van National Geographic zelfs de titel “Kroonjuweel van de Caraibische zeebiodiversiteit”. In een rapport van het WWF staat dat Cuba het enige land ter wereld is dat tot nu toe een niveau van duurzame ontwikkeling heeft kunnen bereiken !

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2010/7 - Werkblad I - 18

Nieuws uit Studio Globo Open deur Studio Globo Antwerpen Op zaterdag 18 september ben je welkom in het educatief centrum in de Rolwagenstraat 73 te Antwerpen. Ontdek de wereld achter de gevel: boeiend, kleurrijk, uitdagend, confronterend en divers.

Na een lange periode van vernieuwingswerken en de inrichting van het gloednieuwe inleefatelier Peru zetten we de deuren open van 14-17 uur.

Programma: rondleiding in het centrum, kennismaking met de inleefateliers Peru, Congo en Wonen op het Dak, zoektocht voor kinderen, voorstelling van de bewoners: Studio Globo, Broederlijk Delen, Welzijnszorg en Welzijnsschakels, animatie met Otodo (jazzy latino-muziek) en bar.

Meer info op www.studioglobo.be/opendeur

Saved by the bell Leerlingen en leerkrachten zijn wel eens opgelucht als ‘s avonds de schoolbel klinkt. Maar miljoenen kinderen en jongeren op aarde horen de schoolbel zelden of nooit rinkelen. Nochtans is onderwijs de hefboom voor ontwikkeling. Onderwijs maakt werk van gelijke kansen.

Daarom roept Studio Globo op om op de Internationale Dag van de Leerkracht (5 oktober) niet enkel de eigen leerkrachten in de schijnwerpers te zetten. Overal ter wereld geven leerkrachten, vaak in moeilijke omstandigheden, het beste van zichzelf.

Voor het vierde jaar op rij roepen we scholen op om op 5 oktober om 15 uur de schoolbel te laten luiden. Zo laten we de wereld horen dat er dringend iets moet veranderen. Om dit belmoment voor te bereiden, is er lesmateriaal per leeftijd beschikbaar.

Kom op 11 september naar het Sint-Pietersplein in Gent. Naast een interessant programma met muziek en getuigenissen, kan je er ook ‘live’ wachten. Want met de opname van een videoboodschap wil de verzamelde NoordZuidbeweging tonen dat heel veel mensen wachten op de realisatie van de Millenniumdoelstellingen.

Deze video wordt overhandigd aan onze politici. Want zij kunnen zorgen voor verandering op de VN-top rond de Millenniumdoelstellingen eind september. Het is hoog tijd, want miljoenen mensen wachten op resultaat.

zo verstikkend. Zelf reis ik graag. Ik probeer de kinderen te laten inzien dat er meer is dan je eigen kamer, je eigen computer, meer dan je klas of je schooltje. Hoe meer je rondkijkt, hoe meer je ontwikkelt. Gelukkig is er op onze school en op veel andere scholen een grote openheid gegroeid voor die openheid naar de wereld.

Doe mee en laat het weten op www.savedbythebell.be

Campagnes Wachtnacht

Leerkracht aan het woord

Vredesweek In 1999 riepen de Verenigde Naties een ‘Internationaal Decennium voor een Cultuur van Vrede en Geweldloosheid’ uit. Gedurende die periode zijn wereldwijd tal van initiatieven genomen. Op het einde van dit decennium kiest de Vlaamse Vredesweek ervoor om die ‘Cultuur van Vrede’ nog eens extra onder de aandacht te brengen.

Daarbij hoort een oproep om te werken aan de grondoorzaken van geweld en oorlog. Dit staat wat haaks op actuele ontwikkelingen in beleidskringen, met een klemtoon op militaire logica.

Tijdens de Vredesweek, van 24 september tot 3 oktober, worden overal in Vlaanderen activiteiten georganiseerd rond vrede en mensenrechten. Kijk op www.vredesweek.be voor meer info.

Meer info over de Wachtnacht op www.wachtmee.be

De school- of klasbib aanvullen?

Meer weten over wereldproblemen of een land? De lessen opluisteren?

Dat kan via www.11.be/winkel • Informatieve boeken voor de juf of de meester • Kinderboeken • Jeugdboeken • Wereldmuziek met klasse (meer dan 100 titels) • Verjaardagskalender • Landenreeks met toegankelijke informatie over meer dan 75 landen

• Leerrijke puzzels en bouwpakketten • …

Meer info en bestellen op www.11.be/winkel Mail naar winkel@11.be of bel naar 02 536 11 22

In het groene Sint-Genesius-Rode, een faciliteitengemeente in de Brusselse rand, zijn we te gast in de gemeentelijke basisschool Wauterbos, in de gemeente gekend als ‘Het Blokske’.

Zo’n 400 leerlingen lopen er school uit gezinnen met diverse culturele achtergronden.

Diversiteit en differentiëren zijn hier geen loze begrippen. Fred Vanderlinden, de enthousiaste meester van de vijfde klas, is een trouwe bezoeker van het inleefatelier ‘Wonen op het dak’* in de Brusselse vestiging van Studio Globo. Dat wordt al snel duidelijk in het eerste antwoord dat we krijgen.

Wat heeft jouw aandacht gewekt om bewust te werken rond ‘diversiteit’?

Enkele jaren geleden liep een student lerarenopleiding stage op school. Die vertelde geestdriftig over de vorming die hij had meegemaakt op Studio Globo, voor ons toen nog een onbekende organisatie. Maar hij had onze nieuwsgierigheid geprikkeld: we namen met de klas deel aan een inleefatelier. Wat we bij Studio Globo ontdekten, gaf ons een push om diversiteit op een degelijke manier te benaderen. Daarvoor wisten we natuurlijk ook al dat we een divers publiek in onze klas hadden. Maar door de vorming die we kregen, door het bezoek aan het inleefatelier, door met de klas op buurtwandeling te gaan in Kuregem kregen we veel meer kennis van zaken om met die diversiteit op een goede manier om te gaan.

Sindsdien bezoeken we jaarlijks met de twee vijfdeklassen het inleefatelier.

Het geeft ons telkens bagage en inspiratie om er daarna in de klas mee verder te werken.

Wat doe je dan bijvoorbeeld in de klas?

Het inleefspel is bijzonder rijk aan ervaringen. Op zulke manier zou je elke dag moeten kunnen lesgeven. Die ervaringen geven stof voor onze kringgesprekken, voor een stellingenspel of een discussiespel. Het gaat dan bijvoorbeeld over vooroordelen en veralgemeningen.

We kunnen heel goed verbanden leggen tussen de thema’s van het inleefatelier en de ‘life-skills’ uit de methode Contactsleutels die we doorheen alle klassen gebruiken.

Dit jaar werkten we met gans de school een diversiteitsweek uit. Ook hier wilden we kinderen ervaringen laten opdoen. Zo ging bijvoorbeeld een klas naar de blindentuin in Huizingen en een andere ging op bezoek bij Poverello. Diversiteit is voor ons een rijke waaier en gaat veel breder dan enkel de verschillen tussen allochtonen en autochtonen.

We vertrekken altijd vanuit overeenkomsten en gelijkenissen. Pas daarna kijken we naar de verschillen. Dat was een van de sterke punten die we meenamen uit de vormingen bij Studio Globo.

Wat zijn voor jou de basisdoelstellingen die je nastreeft? Met andere woorden: wat hoop je dat de kinderen er uiteindelijk van meedragen?

Ik wil de kinderen een bredere blik op de wereld geven, dat ze ontdekken dat de wereld één grote groep is die samen moet leven, weg van egoïsme en ‘ikke en de rest kan stikken’.

Ik hoop de ze niet met oogkleppen door het leven gaan, dat ze niet eng kijken. Engheid is

Is een inleefervaring zoals ‘Wonen op het dak’ eenmalig of neem je er iets van mee doorheen het jaar?

Ik denk aan wat op een bepaald moment tijdens het inleefspel gebeurde. Twee groepjes die elk een opdracht hebben uitgevoerd, komen samen en moeten de aparte opdrachten samenvoegen tot één presentatie. Dat is uiteraard niet vanzelfsprekend en er duiken allerlei problemen en discussies op. Ik sta aan de kant te observeren. Ik heb mijn klas toen bezig gehoord. Ongelooflijk straf! Hoe die kinderen samen op een goede manier tot een prima oplossing konden komen. Je leert op zulke momenten zeer veel bij over je klasgroep: Wie reikt ideeën aan? Naar wie wordt geluisterd? Wie heeft een hoge status? Wie wordt niet gehoord?

We werken in onze klas veel met groepswerk en met de CLIM-methodiek. Een ervaring uit het inleefatelier kan ik terug naar boven halen in gelijkaardige situaties: “Weet je het nog van op het dak? Wat hadden we toen geleerd?

Kan dat helpen voor ons probleem nu?”

Waarom moeten leerkrachten aandacht hebben voor diversiteit en voor de wereld?

Je kunt er niet tussen uit, je moet er mee bezig zijn. Grenzen zijn open, door de technische mogelijkheden staan we met heel de wereld in verbinding, beelden van overal komen binnen. Dat niet zien en doen of onze neus bloedt is geen optie. Zeker niet in het onderwijs. * Met ‘Wonen op het dak – leren omgaan met diversiteit’ kom je samen met de kinderen op het spoor van de rijkdom en de uitdaging van diversiteit. Positief leren omgaan met verscheidenheid is niet altijd even vanzelfsprekend.

Het project bestaat uit een uitgewerkte lesmap en een bezoek aan het inleefatelier met een vorming voor de leerkracht inbegrepen. Het project is bedoeld voor vierde en vijfde leerjaar. Je vindt het inleefatelier Wonen op het dak in Antwerpen (Rolwagenstraat 73, 2018 Antwerpen, 03/235.20.76) en Brussel (Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, 02/520.05.30) In beide vestigingen kan je ook met je klas op buurtwandeling om de diversiteit in realiteit te ontdekken. Meer informatie op www.studioglobo.be

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 23ste jaargang, nummer 7

Golven die tot over de dijk opspatten: aan de Noordzeekust is dit een vrij uitzonderlijk zicht.

Bij zwaar springtij kan het zich voordoen, maar op de meeste plaatsen zijn de dijken hierop voorzien.

september 2010

Cuba Thema : kust