Wereldreis - december 2013 by Studio Globo

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 26ste jaargang, nummer 10  Afgiftekantoor Antwerpen X – P912119

Van buitenaf zien deze woningen er misschien hetzelfde uit, maar binnenin heeft elke thuis een eigen verhaal (Foto: Marie Jeanne Smets).

DECEMBER 2013

Cambodja Thema : WONEN 191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren én de lat hoger te leggen. Armoede moet de wereld uit!

www.detijdloopt.be

NIEUWS UIT STUDIO GLOBO

LEERKRACHT AAN HET WOORD

Nieuw in het kofferaanbod

“Met een voorwerpenkoffer op inleefreis in je klas”

Mamadou in Senegal Deze koffer werkt met een centrale fototentoonstelling voor de hele school. Bij elke foto zijn er opdrachten waarbij de leerlingen Mamadou en zijn land beter leren kennen. Zo maken de leerlingen een week lang kennis met het veelzijdige Senegal en met het dagelijkse leven van gewone mensen. Het is een koffer die klasoverschrijdend werkt: de oudste leerlingen krijgen een belangrijke taak: zij begeleiden groepjes leerlingen bij de tentoonstelling.

Senegal-koffer Via voorwerpen, beelden en doe-opdrachten komt het dagelijkse leven in Senegal tot leven. De leerlingen leren enkele begroetingen in het Wolof en het Arabisch, maken lekkere gerechtjes klaar, ontdekken verschillende muziekstijlen, bewonderen een Senegalese hoofddoek in de spiegel, spelen spelletjes… Een project waar je een aantal uren of een hele week mee aan de slag kan, geschikt voor zowel de eerste, de tweede als de derde graad.

Wat hoop je te bereiken met het gebruik van de voorwerpenkoffers in je klas? En lukt dat? Ik wil de leerlingen laten ondervinden hoe het leven elders is. En tevens hoe goed wij het hier hebben; hen het contrast laten ondergaan met het leven van kinderen in andere landen. Ik denk dat dat vooral bereikt wordt door het inleefmoment wanneer ze zelf handelen; zich kleden, eten, muziek maken. Dan worden ze echt ondergedompeld in andere culturen. Met zo’n koffer kan je daar best ver in gaan. Zo zitten er in de India-kist naamsuggesties. Elk kind mag een Indische naam kiezen. Elke ochtend begroeten we elkaar dan met ‘Namasté’ en noemen elkaar met onze Indische naam. Wanneer ik op het einde van een schooljaar vraag wat ze dat jaar het leukst gevonden hebben dan wordt de week met de voorwerpenkoffer steevast vernoemd.

Doelgroep: 6-12 jaar

Koffer ‘Chandani en ik’ Aan de hand van een boeiend verhaal maken de kinderen kennis met Chandani, een meisje dat op het Indische platteland leeft, en haar leefwereld. De grote vertelfoto’s en het verhaal geven aanleiding tot een gesprek over gewoonten, gevoelens, verschillen en gelijkenissen tussen de kinderen.De authentieke voorwerpen en de activiteiten geven de volgende thema’s een mondiale inkleuring: ‘mijn familie’, ‘samen spelen’, ‘de markt’ en ‘feest’.

Speelgoedkoffer De speelgoedkoffer bestaat uit meer dan 70 stukken speelgoed uit Congo, Marokko, Guatemala en India waarmee écht mag gespeeld worden. De spelactiviteiten zijn gekoppeld aan één van de 6 thema’s: natuur, creativiteit, verkeer, dagelijks leven en samen spelen. Daarbij hoort telkens een link naar de eigen leefwereld van de kinderen. Doelgroep: eerste en tweede graad lager onderwijs

Doelgroep: kleuters en eerste graad lager onderwijs

 Meer info via www.studioglobo.be/koffers

Mieke Didden geeft les in de vrije basisschool de Heppening in Heppen (Leopoldsburg). Ze geeft er met veel enthousiasme in het vierde leerjaar les. Om haar lessen nog levendiger te maken, rijdt ze twee keer per jaar naar Studio Globo Limburg om er een voorwerpenkoffer uit India, Congo of de Andes te ontlenen. Hoe ga je te werk met zo’n voorwerpenkoffer in je klas? Ik heb de koffer één week in de klas. De kennismaking is altijd spannend, want dan staat er zo’n vreemde kist in de klas met bijvoorbeeld ‘India’ erop. Dat maakt de leerlingen nieuwsgierig. Doorheen de week werken we op verschillende manieren met de koffer, van kennismaking tot zelf dingen doen met de voorwerpen. De laatste les is een echte inleefles met doe-activiteiten. Via een doorschuifsysteem kleedt elk kind zich met de kleding uit India, speelt het op authentieke muziekinstrumenten en proeft het van de exotische thee. Op het einde van de week staan we stil bij wat we geleerd hebben en gaan alle voorwerpen terug in de koffer.

Komen allochtone kinderen extra aan bod bij het gebruik van de koffers? Vorig jaar had ik een Indisch meisje in de klas. Zij was echter nog nooit in India geweest. Daarom heb ik haar moeder uitgenodigd in de les. Dat was een geslaagde onderneming. De moeder gaf een extra dimensie aan de lessen. India is immers een immens en heel divers land. Haar inbreng was verrijkend. Hoe heb jij de voorwerpenkoffers leren kennen? Door er zelf mee te werken. Ik deed stage in het Bijzonder Onderwijs en mijn mentor vroeg mij de Andes-koffer te gebruiken. Ik vond het direct heel leuk en ben hem dan ook gaan gebruiken op andere stages en nu in mijn lessen. Ik ben altijd erg open geweest voor andere culturen. Zo nam ik in het zesde middelbaar deel aan een werelddag op school. We leerden er djembé spelen. Ik was zo enthousiast dat ik van mijn papa voor mijn verjaardag een djembé kreeg. Mijn Afrikaanse muziekinstrumenten gebruik ik in de les ook als aanvulling op de Congo-koffer.

Is je abonnement voor 2014 in orde? Met dit decembernummer valt voor veel abonnees alweer het laatste nummer van hun abonnementsperiode in de bus. Geen nood, want waarschijnlijk blijf je Wereldreis gewoon verder ontvangen. Enkel wanneer je ons in het verleden liet weten dat het abonnement niet automatisch vernieuwd mag worden, moet je ons voor 15 december iets laten weten om de nummers van het nieuwe jaar zonder onderbreking verder te ontvangen. Prijs - 17 euro voor 1 jaar Wereldreis - 35 euro voor 1 jaar Wereldreis + de Wereldkalender van 11.11.11 - 175 euro voor 6+6-abonnement: 6 abonnementen Wereldreis en 6 Wereldkalenders voor de prijs van 5. Voor aanpassingen en bijbestellingen: contacteer Jan Wynants op wereldreis@studioglobo.be of 02 520 05 30

Le monde en classe – Wereldreis bij de buren Wist je dat Wereldreis ook in een Franstalige versie bestaat? In Wallonië krijgen leerkrachten elke maand ‘Le monde en classe’ in hun brievenbus bij de kalenderfoto. Als je dat wenst, kan je ook op ‘Le Monde en classe’ een abonnement nemen. Dat kan via www.cncd.be/le-monde-en-classe.

Ontleen de speelgoedkoffer voor de Sinterklaasperiode Onze nieuwe speelgoedkoffer geeft de Sinterklaasperiode een mondiale toets. Laat je kinderen kennismaken en spelen met speelgoed uit India, Congo, Marokko en Guatemala. Meer info over deze en andere koffers op p. 2.

INHOUD

VOORWOORD Dag lezer, Deze maand komen we in Phnom Penh, het stedelijke Cambodja, terecht bij Vichea en zijn familie. Steeds meer mensen wereldwijd trekken naar de stad op zoek naar een goeie toekomst voor zichzelf en hun familie. De Verenigde Naties schatten dat tegen 2050 meer dan 70 percent van de mensen in de stad zullen wonen. Op de foto zien we een enorme bedrijvigheid van kopers en verkopers: kleine handelaars brengen hun waar aan de man tijdens de avondspits. Het is een boeiend contrast met het platteland van Cambodja waar er ruimte over is op de uitgestrekte rijstvelden. Veel mensen worden aangetrokken tot de stad. Dat betekent niet meteen slecht nieuws. Hoewel een snelle verstedelijking problemen kan geven, bleek uit een onderzoek van het IMF en de Wereldbank ook dat verstedelijkte landen beter scoren op ontwikkeling dan niet-verstedelijkte landen. Belangrijk is echter wel dat er een goede stedelijke planning is, anders ontstaan er sloppenwijken waar veel inwoners het moeten stellen zonder voorzieningen en vaak ook zonder rechten. Een goeie huisvesting is dus cruciaal als men armoede wil bestrijden. In dit nummer vind je alvast een aantal aanknopingspunten over de manier van wonen in Cambodja.

Nieuws uit Studio Globo ........................ 2 Nieuw in het kofferaanbod .................. 2 Is je abonnement voor 2014 in orde? ....... 2 Voorwoord ......................................... 3 Wereldreisinfo Cambodja ...................................... 4 Heb je al gehoord van... Bon Om Touk? .............................. 4 Foto-info ....................................... 5 Thema-info: Wonen ......................... 5 Reiswoordenschat .......................... 5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad ............................... 6-8 Bij de kalenderfoto ......................... 7 Bouw je eigen flat ........................... 8 Tweede graad .............................9-11 Brief van Lien .............................. 10 Landenfiches ............................... 11 Derde graad .............................12-17 Webtips ....................................... 13 Voer voor boekenwurmen ............... 13 Een spannende dag voor Vichea ..14-15 Dromen doe wij overal! .................. 16 Vragen bij het verhaal ................... 17 Tekening van de kalenderfoto .......... 18 Leerkracht aan het woord: Mieke Didden .................................. 19 Spiegelfoto ....................................... 20

Een boeiende ontdekkingstocht gewenst, Emilie

COLOFON

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo (Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, F 02 502 81 01) Weblink www.studioglobo.be/wereldreis

Le monde en classe (vertaling van Wereldreis) is een uitgave van CNCD-11.11.11 (Handelskaai 9, 1000 Brussel, F 02 250 12 63) www.cncd.be/lemondeenclasse

Abonnement : 10 nummers voor € 17 Zie weblink voor andere formules. Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement. Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost. Bankrekening : BE56 0682 3525 0588 Administratie : Jan Wynants (T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be) Redactie en medewerkers : Helga Vande Voorde (T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be), Yvan Houtteman (verhaal), Jakob Vansteenhuyse, Joris Cools, Mieke Paulissen, Emilie Deblock en Jan Debonnet Tekeningen : Jos Verhulst Foto's : Martin Roemers (kalenderfoto), Roel Wijnants (Portable Cities – koffer p. 2), Marie Jeanne Smets (spiegelfoto) Vormgeving : Marc Vermeiren Druk : De Wrikker cvba, Berchem Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding. Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Wereldreis - 2013/10 - 3

Cambodja LAnDEninFo

Ligging, landschap en klimaat Cambodja, of het Koninkrijk Kampoechea, ligt in het zuidoosten van Azië aan de Golf van Thailand. Twee derde van de 181 035 km² ligt lager dan 30 m, rondom is er middelland tot 1810 m. Over 300 km voorziet de Mekongrivier, samen met het grote Tonlé Sapmeer, het land van zoet water afkomstig van de Himalaya. Sinds de bombardementen door de Verenigde Staten, de burgeroorlog en de onveilige jaren nadien, heeft de houtkap onherstelbare schade aangericht aan het unieke Cambodjaanse woud. Hout werd gekapt voor brandstof, bouwmateriaal, mijnbouw of om landbouwgebied te winnen: voor rijstvelden, fruit- en rubberplantages enz. Het oerbos beslaat nog nauwelijks 2 %, maar de houtkap gaat gewoon door. Door de klimaatopwarming worden de seizoenen onvoorspelbaar en zeespiegelstijging verzilt de rijstvelden aan de kust. Bevolking Het land telt 14 miljoen inwoners, waarvan ruim twee miljoen in de hoofdstad Phnom Penh. Meer dan 90% van de bevolking is Khmer, daarnaast leven er veel Chinezen (handelaars), Vietnamezen (vooral vissers), Cham (moslimbevolking afkomstig van Maleisië), etnische minderheden (in

berggebieden) en westerlingen (vaak werkend voor ngo’s). Boeddhisme is staatsreligie, maar er leeft ook veel animisme. HDI: met 0,543 staat Cambodja op een lager dan gemiddelde plaats als 138ste land in de wereld (2012). Economie De bevolking woont overwegend op het platteland, 80% leeft van de rijstteelt. Maar de belangrijkste levensproducten worden ingevoerd (fruit, groenten, energie…). Cambodja behoort tot de armste landen van de wereld en 36% van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Door een bevolkingsexplosie de jongste dertig jaar komen nu veel jongvolwassenen op de arbeidsmarkt. Die vinden niet allemaal werk in het toerisme, dat samen met de landbouw en de textielsector de belangrijkste economische sectoren vormt. Er blijft een grote kloof tussen stad en platteland. Munt: naast de Cambodjaanse riel (1 euro = KHR 5 464) is de Amerikaanse dollar het belangrijkste betaalmiddel. Geschiedenis Tweeduizend jaar geleden bouwden de voorouders van de Khmer al paalwoningen en hielden zij huisdieren. Koningen legden de basis voor het hindoeïsme en later het boeddhisme. Zij breidden het machtige Angkor-rijk uit tussen de 9de en 15de eeuw. Maar het land kreeg het hard te verduren van de buren uit Thailand en Vietnam en van het Franse kolonialisme. Het Koninkrijk Cambodja werd in 1953 een soevereine staat. Na een voedseltekort sloeg het leger een opstand van de boeren neer. Reeds in 1965 bombardeerden de Amerikanen communistische bolwerken aan de Wereldreis - 2013/10 - Wereldreisinfo - 4

grens met Vietnam. Na een staatsgreep in 1970 sloot de afgezette koning een ‘monsterverbond’ met de communisten (Rode Khmer). Dit luidde het begin in van een bloedige burgeroorlog. Amerikaanse bombardementen waren vermoedelijk de zwaarste in de Vietnamoorlog. Vanaf 1975 voerde de Rode Khmer een schrikbewind. In 1979 verdreef Vietnam de Rode Khmer van de macht. Begin jaren ’90 kwam een VN-vredesmacht in Cambodja en keerde de koning terug naar Phnom Penh. In 1997 eindigde de oorlog die meer dan drie miljoen mensen het leven had gekost. Na vrije verkiezingen is het land nu politiek stabiel.

HEB JE AL GEHOORD VAN ... BON OM TOUK? Bon Om Touk of het Waterfestival in Cambodja viert de overgang van het regenseizoen (van april t/m november) naar het droge seizoen. Het grote zoetwatermeer Tonlé Sap in het hart van het land dient in het regenseizoen als overstromingsbekken voor de Mekongrivier: het verzesvoudigt dan in oppervlakte. In het droge seizoen geeft het meer het overtollige water terug mee aan de Mekong. Voor dit festival verzamelen de mensen zich dan voor de grote kanowedstrijd op de Mekongrivier in Phnom Penh. Het is een van de belangrijke drie feesten naast Pchoum Ben (feest van de voorouders in september) en Khmer Nieuwjaar (in april).

Foto-info  Deze foto is gemaakt in de Dey Krahombuurt van Phnom Penh. Het appartementsgebouw vormt de rand van een krottenwijk. Drie weken nadat de foto is gemaakt, werd de krottenwijk met de grond gelijk gemaakt door bulldozers en kranen, omdat de grond van de stad was gekocht door een vastgoedontwikkelaar. De bewoners werden uitgezet. De foto is lang belicht, zodat de levendigheid van de stad zichtbaar wordt door de beweging van mensen en verkeer. THEMA-INFO: WONEN Iedereen heeft recht op huisvesting in een veilige en gezonde woning. Toch hebben honderd miljoen mensen in de wereld geen dak boven het hoofd. Door de snelle verstedelijking van het Zuiden zijn er dagelijks nieuwe woonsten nodig voor 150 000 mensen. Op het platteland zijn de woonomstandigheden doorgaans slechter dan in de steden. In Cambodja wonen de meeste mensen op het platteland. De dorpen liggen

erg ver van elkaar en de huizen staan in een los en verspreid woonpatroon. Er wonen grote gezinnen in erg kleine woningen: vaak tot 10 mensen op minder dan 10 m². De nauwe behuizing, de afwezigheid van toiletten, de rondlopende dieren in en rond huis en het gebrek aan verharde wegen bevorderen infectieziekten. De moeders bepalen vaak waar het gezin gaat wonen, gezien hun belangrijke sociaaleconomische positie (zij werken het meest intens in de rijstvelden). Bruidsparen kiezen meestal een huis in de buurt van de ouders van de bruid. De grootfamilies arrangeren huwelijken, gewoonlijk via de ouders, wanneer de kinderen nog erg jong zijn. In steden komen verloving en huwelijk uit vrije keuze steeds meer voor. Op het grote Tonlé Sapmeer zijn woningen gebouwd op pontons, zo hebben de drijvende dorpen geen last van het grote niveauverschil van het meer tussen droog- en regenseizoen. Het regenseizoen zet grote stukken van het platteland blank. Daarom wonen veel mensen in houten paalwoningen, vaak in dorpen met nauwelijks een paar honderd inwoners. Voorbeeld: Sop Kunny is 43 jaar oud en woont met zijn vrouw, Peng Mon, en hun vier kinderen in het dorp Doun Ouv in de provincie Kampot. Kunny’s huis bestaat uit één kamer met houten muren en een dak van palmbladeren. Wereldreis - 2013/10 - Wereldreisinfo - 5

Zij hebben geen elektriciteit en het water, nodig om te koken en te wassen, moeten zij 200 meter verder uit een vijver gaan scheppen. Kunny en zijn vrouw beschikken verder over twee rijstvelden, gelegen dicht bij hun huis. Jaarlijks konden zij 640 kg rijst oogsten per jaar, genoeg voor de eigen familie en om verder te verkopen. Maar sinds de klimaatopwarming zijn er onregelmatige periodes van regenval en dan weer zijn er onverwacht lange droogten, met als gevolg dat de opbrengst veel lager is en onvoorspelbaar. Ondertussen stijgen de voedselprijzen en meer en meer dorpsbewoners denken eraan hun dorp te verlaten op zoek naar werk… In Phnom Penh zijn de voorbije zestig jaar veel flatgebouwen opgetrokken, maar die zijn niet altijd gebruikt voor hun oorspronkelijke bedoeling om de stad te voorzien van mooie appartementen, kantoren enz… De half afgewerkte hoogbouw wordt bevolkt door straatarme gezinnen, zij vormen als het ware verticale slums. Soms vinden dakloze mensen werk in de bouw (heel vaak zijn de bouwvakkers jonge pubermeisjes). Het gezin trekt dan mee in en bij de aanvang van de bouw woont men onder een zeil vlakbij in de buurt. Vanaf het moment dat het gelijkvloers is opgetrokken, gaat men daar wonen; ondertussen bouwt men verder aan de andere verdiepingen waar - na het verdere verloop van het bouwproject - ook weer anderen kunnen intrekken. REISWOORDENSCHAT Khmer: naam voor de oorspronkelijke bewoners van Cambodja en voor hun Austroaziatische taal; ‘Rode Khmer’ was er een maoïstische politieke en militaire beweging in de tweede helft van de 20ste eeuw. motodop: een motorfietstaxi, populair in Cambodja, de snelste manier om je te verplaatsen. pagode: boeddhistische tempel. tempeljongen: kloosterling in proefperiode, jongen tussen 8 en 20 jaar die er onderdak, voedsel, een schoolopleiding en onderwijs in de leer van Boeddha krijgt.

Eerste graad EINDTERMEN Wereldoriëntatie – ruimte 6.3bis begrippen in juiste context, 6.9 dagelijkse leven vergelijken natuur, 1.17 levensgewoonten. Nederlands – spreken 2.5 vragen beantwoorden, 2.9 kritisch reageren – luisteren 1.9 gesprek.

Ondertussen hebben de leerlingen ontdekt in welk land deze foto is genomen, namelijk Cambodja. Je kunt het land aanduiden op de wereldkaart en zeggen dat de foto in de hoofdstad werd gemaakt. Je kunt eventueel nog wat meer vertellen over het land (zie Landeninfo).

BIJ DE KALENDERFOTO Verloop Je vergroot de acht stroken van werkblad A. De stroken hangen met het woord bedekt aan het bord. De leerlingen krijgen de opdracht om de foto heel aandachtig te bekijken. Aan de hand van richtvragen probeer je met de leerlingen de woorden te ontdekken. Als de leerlingen een woord ontdekken, draai je de strook om. Per woord dat zij hebben ontdekt, krijgen zij een letter (C/A/M/B/O/D/J/A). Die noteer je telkens op het bord. Als alle woorden zijn ontdekt, komen de leerlingen te weten in welk land deze foto is gemaakt. Richtvragen “Wat zie je op de foto? Is deze foto genomen in de stad of op het platteland? Wat valt op aan de gebouwen? Hoe noemen wij dit soort woningen. Denk aan gebouwen bij ons? Hoe zijn flats gebouwd. Denk aan de trappen. Waarom zijn de huizen zo gebouwd? Wat zie je nog? Wanneer is deze foto genomen, overdag of ’s avonds? Hoe zie je dat? Welk vervoersmiddel zie je veel op de foto? Als je kijkt naar de mensen op de foto, wat valt dan op? Staan deze mensen stil?” De mensen bewegen. Hiermee wou de fotograaf de beweeglijkheid van de stad vastleggen. Als de leerlingen nog meer zien op de foto, kun je hier verder over in gesprek gaan.

SOORTEN WONINGEN Daarna toon je http://nl.fotopedia.com/items/5UgQedu2rLoa4UWkVF7DX4 : “Waarom zouden deze huizen op palen zijn gebouwd?” Vertel als leerkracht het verhaal van Arun Kunny: Arun is zeven jaar oud en woont in een dorp in Cambodja. Arun’s huis is een paalwoning. Arun woont samen met papa, mama en drie broers en zussen. De woning heeft één kamer met houten muren en een dak van palmbladeren. Vroeger lukte het om te overleven van de oogst van hun rijstvelden. Maar omdat het klimaat verandert, is dat moeilijker geworden. De ouders van Arun besluiten om naar de stad te verhuizen. Arun komt aan in Phnom Penh. Eerst wonen zij onder een afdak. Na een tijdje vindt papa werk. Hij kan helpen met het bouwen van een huis. ‘Kom, wij gaan hier naast het huis wonen, onder een zeil.’ Ratana, de grote zus van Arun, werkt mee aan het hoge huis. Arun heeft niet veel geduld: ‘Wanneer is het huis klaar?’ ‘Wacht maar,’ zegt papa, ‘nog een paar maanden. Dan wonen wij op de eerste verdieping.’ “Welk gevoel krijg je hierbij? Waarom? Waarom worden de gebouwen in de hoogte gebouwd? Is dat hier ook zo?” Bouw je eigen flat Eerste leerjaar: verdeel de klas in vier gezinnen, elk ‘gezin’ heeft een ‘pion’; het speelbord op werkblad B wordt op het bord getekend. Tweede leerjaar: de kinderen spelen het spel per twee.

Wereldreis - 2013/10 - Wereldreistips - 6

Bij de kalenderfoto letter 4 = ...

s t a d

letter 3 = ...

f l a t

letter 2 = ...

h o o g

letter 1 = ...

m e n s e n

letter 11 = ...

m o t o r f i e t s j e

letter 2 = ...

m a r k t

letter 1 = ...

b e w e g i n g

letter 3 = ...

l i c h t

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad A - 7

Bouw je eigen flat

Uitleg bij het spel Je gooit elk om de beurt met de dobbelsteen. Je verzet je pion volgens het aantal ogen dat je gegooid hebt met de dobbelsteen. Op die manier bouw je verder aan het flatgebouw. Maar let op voor de bijzondere vakjes! 5  Je bent aan het dagdromen, je moet een beurt overslaan 10  Vandaag is het Bon Om Touk. Sla een beurt over om dit feest mee te vieren. 13  Je krijgt hulp bij het bouwen, je mag naar 16. 17  Er worden nieuwe stenen gebracht: gooi nog eens. 22  Je wordt ziek en kan niet verder bouwen, sla een beurt over. 24  Nu is er eindelijk een flat voor jou gereed om in te wonen.

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad B - 8

Tweede graad EINDTERMEN Wereldoriëntatie – techniek 2.6 eigenschappen materialen, 2.11 ontwerp, 2.12 keuzes technisch systeem. Muzische vorming – beeld 1.5 technieken en materialen – attitudes 6.4 vertrouwen en creatieve uitingen. Sociale vaardigheden 3 samenwerking.

aan een kaartje komen trekken, de kaartjes vind je op werkblad D. Enkele groepen krijgen dezelfde opdracht, zodat de leerlingen achteraf zien dat het eindresultaat heel verschillend kan zijn.

BIJ DE KALENDERFOTO Laat de leerlingen de foto aandachtig bekijken. Wat zien zij? Waar zou dit tafereel zich afspelen? Wek als leerkracht vragen op bij de leerlingen. Daarna ga je de brief van Lien voorlezen. BIJ DE BRIEF van lien Vertel dat Lien op dit moment in Cambodja is en dat zij ons van daaruit haar (allerlaatste) brief heeft verzonden. Lees werkblad C voor. Geef daarna de opdracht om de landenfiche op werkblad D in te vullen. De leerlingen gebruiken hierbij de brief van Lien. Antwoorden: Zuidoost-Azië, Europa; Phnom Penh, Brussel; ongeveer zes keer groter; Khmer, Nederlands, Frans en Duits; de schaal voor de kaart van België is groter. Ga daarna nog even klassikaal in op de brief. “Bij wie is Lien op bezoek?” Bij Tida. “Waarover vertelt Lien ons? Waar is zij al op bezoek geweest? Wat vertelt zij daarover?” Kom tot de verschillende woningen: appartementsgebouwen in de stad, paalwoningen en drijfwoningen bij het Tonlé Sapmeer. Ga zo over naar de volgende opdracht. “Waar zou de kalenderfoto dus zijn genomen?” WONINGEN Vraag aan de leerlingen waarom mensen in de stad in appartementsgebouwen wonen? Uit plaatsbesparing. “Waarom wonen de mensen, die dicht bij het Tonlé Sapmeer leven, in paalwoningen of drijfwoningen?” Omdat het water elk jaar weer stijgt en daalt en zij niet willen dat hun huis overstroomt. Toon een beeld van dit soort woningen (zie Webtips).

Kaartje 1: “Maak met materiaal naar keuze een huis met twee kamers dat kan drijven. Denk goed na welke materialen je hiervoor kunt gebruiken. Test of jullie huis kan drijven door het in de bak met water te plaatsen.” Kaartje 2: “Maak met materiaal naar keuze een huis met één kamer, dat op palen staat. Het huis mag dus niet overstromen als het water een beetje golft en het moet recht blijven staan. Denk goed na welke materialen je hiervoor kunt gebruiken. Test of jullie huis niet overstroomt door het in de bak met water te plaatsen en door het water te bewegen.” Kaartje 3: “Richt een gebouw op dat bestaat uit vier woningen die boven elkaar zijn gebouwd. Zorg ervoor dat jullie huis stabiel is en dat het niet omvalt of in elkaar zakt. Denk goed na over welke materialen je hiervoor kunt gebruiken. Test of jullie huis tegen de wind bestendig is door er even tegen te blazen.” Als alle huizen zijn afgewerkt, volgt er een toonmoment waarbij de groepjes hun huizen mogen voorstellen aan de rest van de klas.

Materiaal Laat de leerlingen kosteloos maar waardevol materiaal (of recyclagemateriaal) meebrengen: doosjes, karton, stokjes, touw… Zorg zelf ook voor materiaal en voor twee bakken met water. Verloop Verdeel de klas in groepjes van drie. Elke groep mag voorWereldreis - 2013/10 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad C - 10

Landenfiches

In welk werelddeel ligt dit land:

In welk werelddeel ligt dit land :

...........................................................................

Hoofdstad:........................................................ Omcirkel deze hoofdstad op het kaartje

Hoofdstad:.......................................................... Omcirkel deze hoofdstad op het kaartje

Oppervlakte: ± 181 000 km²  Dat is ± ……… keer groter dan België (afronden)

Oppervlakte: ± 30 500 km²

Officiële taal: ......................................................

Officiële talen: ...................................................., ..........................................., ...............................

Hoe komt het dat de landen op de kaart bijna even groot lijken, terwijl zij in het echt helemaal niet even groot zijn? ...............................................................................................................................................

Opdrachten techniek Maak met materiaal naar keuze een huis met twee kamers dat kan drijven. Denk goed na welke materialen je hiervoor kunt gebruiken. Test of jullie huis kan drijven door het in de bak met water te plaatsen. Maak met materiaal naar keuze een huis met een kamer, dat op palen staat. Het huis mag dus niet overstromen als het water een beetje golft en het moet recht blijven staan. Denk goed na welke materialen je hiervoor kunt gebruiken. Test of jullie huis niet overstroomt door het in de bak met water te plaatsen en door het water te bewegen. Richt een gebouw op dat bestaat uit vier woningen die boven elkaar zijn gebouwd. Zorg ervoor dat jullie huis stabiel is en dat het niet omvalt of in elkaar zakt. Denk goed na over welke materialen je hiervoor kunt gebruiken. Test of jullie huis tegen de wind bestendig is door er even tegen te blazen.

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad D - 11

Derde graad EINDTERMEN Muzische vorming – muziek 2.2 improviseren en experimenteren, muziekinstrumenten uittesten – attitudes 6.4 vertrouwen en creatieve uitingen. Nederlands – lezen 3.3 informatie achterhalen, 3.4 ordenen – schrijven 4.6 schriftelijk antwoorden, 4.8 plezier in schrijven – spreken 2.2 ontbrekende informatie vragen, 2.5 vragen beantwoorden – luisteren 1.9 gesprek met leeftijdsgenoten.

Bespreek daarna de muziekstukjes van de leerlingen. “Klonk jullie stukje aangenaam? Welke geluiden hebben jullie nagebootst? Hoor je deze geluiden ook op het platteland?” Waar zou jij het liefste wonen: op het platteland of de stad? Waarom? HET VERHAAL VAN VICHEA De leerlingen blijven in hun zelfde groep als daarnet. Zij krijgen de opdracht om het verhaal individueel te lezen. Daarna bespreken zij samen het verhaal. “Wat gebeurde er in het verhaal? Wie zijn de verschillende personages? Waar gaat Vichea naartoe? Was alles een droom in het verhaal?” Schrijf deze vragen op voorhand op het bord. Daarna schrijven de leerlingen per groep vijf vragen neer over het verhaal, zaken uit de tekst die zij nog niet begrijpen. Je laat groep per groep hun vragen stellen aan de rest van de klas. Als de andere kinderen uit de klas ook niet kunnen antwoorden, dan kun jij hen helpen. Als leerkracht kun je hierbij de Landeninfo en de Reiswoordenschat goed gebruiken. Op die manier kom je tot een gesprek over het verhaal. DROMEN DOE JE OVERAL!

BIJ DE FOTO Bekijk de kalenderfoto samen met de leerlingen. “Wat zie je op de foto? Wat valt op? Waar zou deze foto genomen zijn?” Vertel dat deze foto is gemaakt in de hoofdstad van Cambodja: Phnom Penh. Vertel nog meer over het land (zie Landeninfo). Om het verhaal beter te kunnen volgen, moeten de leerlingen toch weten: - dat Cambodja uit een moeilijke periode komt en dat mensen misschien nog schrik hebben; - wie de Khmer zijn. “Wat speelt zich allemaal af in die stad? Wat valt op aan de gebouwen?” Vraag aan de leerlingen om eens na te denken welke geluiden er waren wanneer de fotograaf de foto heeft genomen. Verwijs hiervoor naar de motorfietsen, de avondmarkt, de vele mensen… Laat de leerlingen ook eens nadenken welke geluiden wij in een stad in België zoal horen. Verdeel daarna de klas in groepen. Laat hen per groep enkele geluiden uit de stad noteren. Laat hen daarna deze geluiden nabootsen met instrumenten. Geef de leerlingen een aanbod aan instrumenten. Bijvoorbeeld: triangel, trom, xylofoon, fluitje… Zij mogen ook hun stem gebruiken om geluiden na te bootsen.

Ondertussen is het verhaal al wat duidelijker voor de leerlingen en kun je gaan inzoomen op het dromen van Vichea. Je vertelt dat waar je ook woont, overal wordt gedroomd. “Dromen is een verzameling van beelden, geluiden, gedachten en gevoelens die iemand ervaart als hij of zij slaapt. Maar je kunt overdag ook wegdromen: dat heet dagdromen. Dagdromen jullie ook soms wel eens? Waarover gaan die dagdromen dan zoal?” Laat dit door de leerlingen in het wolkje schrijven op werkblad G. “Waarover droomt Vichea in dit verhaal? Schrijf enkele zaken die je nog herinnert uit de droom van Vichea in het volgende wolkje.” Als de leerlingen enkele zaken opgeschreven hebben, duid je enkele leerlingen aan om daarover te vertellen. Vanuit de tekeningen bespreek je nog eens de droom van Vichea. “Hoe noemen wij zo’n verhaal zoals het verhaal van Vichea?” Zo’n verhaal heet een geloofsverhaal. “Wat geloven zij in dit verhaal? Waarvoor staat de stok symbool? Kennen wij ook geloofsverhalen? Welke?” Bijbelverhalen zoals Mozes die de zee opent. VRAGEN BIJ HET VERHAAL Daarna mogen de leerlingen het werkblad H zelfstandig aan-

Wereldreis - 2013/10 - Wereldreistips - 12

vullen, zij gebruiken hiervoor het verhaal. Antwoorden: 1. motodop, bamboetrein en fiets 2. zelfgemaakt voertuig uit bamboe dat nu op de treinsporen rijdt 3. A: fiets, B: bamboetrein, C: motodop 4. het waterfeest (zie Reisinfo). 5. een tempeljongen die zij ontmoeten aan de pagode 6. de Angkhor tempel 7. geweldloos verzet tegen alles wat de Khmer-samenleving bedreigt 8. boeddhisme 9. ‘boeddhistische monnik’ HUIZEN OP HET PLATTELAND Bekijk samen met de kinderen het filmpje van Solarschools (zie Webtips) over het familieleven en wonen in Cambodja. Laat de kinderen daarna een fragment tekenen uit het filmpje. Zij kunnen dit eventueel in groepjes doen op een A3-blad. Na het tekenen vertellen zij aan de klas wat zij hebben getekend en waarom. Aan de hand van de tekeningen kun je in gesprek gaan met de leerlingen.

“Wat vind je van de manier waarop mensen op het platteland in Cambodja wonen? Wat is hetzelfde als bij ons? Wat vind je leuk aan deze manier van leven? Wat zou je minder aangenaam vinden? Wonen wij ook met zovelen samen in een huis? Waarom is hun huis zo open?” Je vertelt er zeker bij dat de mensen enkel op het platteland zo wonen. In de stad leven zij niet in zo’n woningen: verwijs naar de kalenderfoto. En er zijn ook gezinnen die in woningen leven zoals jij en ik. WEBTIPS Cambodja www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20110106_cambodja01  Waar ligt Cambodja? www.voorbeginners.info/cambodja/

www.landenweb.net/cambodja/  heel wat links o.a. reisverslagen en -foto’s www.visitcambodja.nl/start.htm www.tegastin.nl/land/cambodja www.11.be/landen/land/ detail/cambodja,3051 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ geos/cb.html  ook foto’s www.youtube.com/watch?v=4HCb4yiS08M  Familieleven en wonen in Cambodja http://en.wikipedia.org/wiki/Cambodia http://en.wikipedia.org/wiki/Phnom_Penh Wonen www.youtube.com/watch?v=4HCb4yiS08M  Familieleven en wonen (Solarschools) http://nl.fotopedia.com/items/5UgQedu2rLo-a4UWkVF7DX4  paalwoningen Tonlé Sapmeer www.wereldlesidee.be/nl/graad-1/over-zwaluwnestjes-enandere-uitvindingen-1100  wonen eerste graad www.wereldlesidee.be/nl/graad-2/professoren-in-systeemdenken-1172  wonen tweede graad www.wereldlesidee.be/nl/graad-3/de-wereld-op-zijnkop-1245  wonen derde graad www.extendlimits.nl/nieuws/artikel/weinig_ruimte_om_ te_wonen_in_2050 www.ohchr.org/Documents/Publications/FS21_rev_1_Housing_en.pdf  The Right to Adequate Housing Alle weblinks op: www.studioglobo.be/wereldreis

VOER VOOR BOEKENWURMEN - Cambodja. Landenreeks. KLEINEN, J. & TARA, M. Amsterdam/ Den Haag: KIT Publishers/ Novib, 2004. - Duurzaam wonen. MCLEISH, E. Harmelen: Ars Scribendi, 2007. - Op bezoek in… Cambodja. HAUSER S. Amsterdam: KIT Publishers, 2008. - Te gast in Cambodja. GUTTER, P. Nijmegen: Informatie Verre Reizen, 2008. - Zoeken. VANHOECK R. Sint-Niklaas: Abimo, 2012.

Wereldreis - 2013/10 - Wereldreistips - 13

Een spannende dag voor Vichea “Haast je nu toch, ik moet naar de markt en jij naar school”, zegt moeder. Vichea grabbelt nog snel naar enkele koekjes die zijn moeder bakte voor Om Touk, het waterfeest, terwijl ze de trappen van het huis aflopen. Beneden springt hij achterop de fiets van zijn moeder. Zij brengt hem naar de markt, waar hij overstapt naar het bagagerek van de fiets van zijn beste vriend Sokhom. Elke dag rijden ze samen naar school, maar vandaag rijdt Sokhom de andere kant op. “Hé,” vraagt Vichea verbaasd, “waar ga je heen?” Sokhom zegt niets en fietst stevig door richting de oude spoorweg. Na de bombardementen van de Rode Khmer, lijken de sporen wel op twee noedelslierten die door het landschap kronkelen. Treinen zie je hier niet meer. In de plaats daarvan bouwen de mensen platformen uit bamboe die hen naar de rijstvelden brengen.

Sokhom remt en wenkt Vichea. Ze nemen plaats op een bamboetrein die net voorbijkomt. Er zitten immers heel wat kinderen op de trein. Straks helpen die hun ouders op de velden of misschien gaan ze wel insecten zoeken. Vichea vindt het allemaal wel spannend. Wat is zijn vriend van plan? Zal hun afwezigheid op school niet worden opgemerkt? Wat zal de meester morgen zeggen? Ze vervolgen hun weg. De mensen op het platform praten over koetjes en kalfjes. Niemand kijkt op van hun aanwezigheid. In Cambodja mengen de mensen zich niet zo gemakkelijk in het leven van anderen. De oorlog maakte dat het vertrouwen tussen mensen verloren ging en tot vandaag is dat nog steeds niet hersteld. Plots stoot Sokhom Vichea aan. “Dit is onze halte”, zegt hij. “Vandaag heeft iemand ons heel speciaals te vertellen”, voegt hij er geheimzinnig aan toe. Ze liften even en kunnen al gauw mee met een motodop. Ze komen aan bij een pagode. Daar staat een tempeljongen op hen te wachten. “Dat is Boeb,” zegt Sokhom, “hij gidst ons naar de juiste plaats.” Vichea vindt het allemaal wat te spannend. Zijn

knieën knikken en zijn hart bonst in zijn keel. Hij moet zijn ogen op de weg houden, want het heeft geregend en het bergpad is erg glibberig. Af en toe schuift de grond onder zijn slippers weg. Allerlei gedachten schieten door zijn hoofd, maar tijd om te denken heeft hij niet. Sokhom en Boeb stappen stevig door en hij moet moeite doen om hen bij te houden. Het pad kronkelt steeds dieper het woud in, tot ze plots bij een open plaats komen. Boeb gebiedt de jongens te wachten en gaat één van de woningen binnen. Even later wenkt hij hen vanuit de deuropening. Vichea kijkt Sokhom aan en dan begrijpt hij het: ze zijn te gast bij een waarzegger. Vichea’s ogen moeten even wennen aan het donker. Dan ontwaart hij een oude man met een opmerkelijk voorwerp in zijn hand. Vichea’s ogen worden groot als hij ziet wat de waarzegger vasthoudt. De waarzegger spreekt hen toe: “ Vichea en Sokhom, deze stok behoorde toe aan de oude koning Battambang, maar kwam in handen van een hebzuchtige boer terecht… Hij staat symbool voor macht: in slechte handen

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad E - 14

kan deze stok grote verwoestingen aanrichten, in goede handen verbindt hij de mensen en maakt hen sterker.” Vichea kent dit verhaal, zoals iedereen waar hij woont. Iedere avond gaat zijn grootmoeder bij valavond naar het beeld van de zwarte man met de stok. Mensen offeren fruit aan het beeld. Zijn vader verkoopt daar drankjes van vers geperst suikerriet, heerlijk gekoeld met ijsblokjes. Hij staat met zijn rijdende marktkraam, een omgebouwde motor, bij het standbeeld. Op drukke avonden vraagt hij Vichea om bij te springen. De mensen geloven dat het beeld hen geluk brengt. Het verhaal gaat dat de stok zich ergens in het woud bevindt. En nu ziet Vichea hem hier, in de handen van de waarzegger. De waarzegger zwijgt even en vervolgt dan: “Nu het woud verdwijnt, is dit magische voorwerp hier niet langer veilig.” Zijn stem klinkt bezorgd. “Ik geef jullie de taak om deze stok naar Maha Ghosananda te brengen, de leider van de Cambodjaanse vredesbeweging. Zo krijgt de stok weer zijn oorspronkelijke betekenis: een symbool van het geweldloze verzet. Verzet tegen wat onze cultuur be-

dreigt: door houtkap verdwijnt het woud en daarmee unieke dieren en planten. In de plaats komen er grote akkers voor landbouw waar mensen worden uitgebuit. Zelfs kinderen moeten werken…” Plots geeft Sokhom Vichea een harde por. Vichea knippert met zijn ogen en realiseert zich dat hij niet in de hut bij de waarzegger zit, maar in de klas. Sokhom knipoogt en fluistert: “Dromer!” Vooraan in de klas staat een monnik die hen vertelt over de geweldloze strijd van Maha Ghosananda. “Geloof in jezelf en in je eigen kracht. Samen met anderen kan jij de vrede doorgeven. Denk maar aan de stok van koning Battambang”, besluit de monnik zijn verhaal. Het dagelijkse bezoek aan het standbeeld van Battambang is voor Vichea nooit meer hetzelfde als voorheen. Het ritueel krijgt een diepere, persoonlijke betekenis voor hem. Telkens denkt hij terug aan het verhaal van de monnik en zijn dagdroom. Ze inspireren hem om zijn bijdrage te leveren om dit prachtige land weer op duurzame sporen te zetten. Sommige dromen zijn bedrog, maar niet die van Vichea!

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad F - 15

Dromen doen wij overal Waar wij ook wonen, dromen doen wij overal Schrijf in onderstaand wolkje waarover jij soms dagdroomt:

Schrijf in onderstaand wolkje waarover Vichea droomt in het verhaal:

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad G - 16

Vragen bij het verhaal 1. Herken je volgende vervoersmiddelen waar Vichea gebruik van maakte? Noteer de juiste naam bij de juiste prent.

....................................

2. Van waar komt de naam bamboetrein? . ............................................................................................ . ........................................................................................................................................................ 3. Plaats nu letters A, B en C bij de prenten. A noteer je bij de prent van het vervoersmiddel dat Vichea eerst gebruikte in het verhaal, B bij het volgende en C bij het laatste. 4. Wat vieren de Khmer op het feest van Om Touk? ............................................................................. . ........................................................................................................................................................ 5. Wie is Boeb en waar ontmoeten zij hem? .......................................................................................... . ........................................................................................................................................................ 6. Waar rijden zij heen met Boeb? . ....................................................................................................... . ........................................................................................................................................................ . ........................................................................................................................................................ 7. Waarvoor staat deze stok symbool? ................................................................................................... . ........................................................................................................................................................ 8. Wat is het overheersende geloof in Cambodja? Omcirkel het juiste antwoord: christendom – hindoeïsme – boeddhisme 9. Waar kun je dat lezen in de tekst? ..................................................................................................... . ........................................................................................................................................................

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2013/10 - Werkblad I - 18