Wereldreis december 2015 by Studio Globo

20 R E B M DECE

d u o K n e m war

d n a l s ru

nieuws van studio globo Ken je de digitale aanvulling op Wereldreis al?

Is je abonnement voor 2015 in orde? Dit nummer is voor veel abonnees het laatste nummer van de abonnementsperiode. Geen nood, want waarschijnlijk blijf je Wereldreis gewoon verder ontvangen. Enkel als je ons in het verleden liet weten dat het abonnement niet automatisch vernieuwd mag worden, moet je ons voor 15 december contacteren. Dan zorgen wij er voor dat je de nummers van het nieuwe jaar zonder onderbreking ontvangt!

Prijs - 18 euro voor 1 jaar Wereldreis - 37,50 euro voor 1 jaar Wereldreis + 1 Wereldkalender van 11.11.11 (excl. verzendingskosten kalender*) - 187,50 euro voor 6 abonnementen op Wereldreis + 6 Wereldkalenders (excl. verzendingskosten kalender*) * Verzendkosten: € 4,80 voor 1 kalender. Van 2 tot 6 exemplaren: € 5. Bij elke Wereldreis zoeken we zorgvuldig naar leuke extra’s rond het thema of het land. Filmpjes of mooie kleurenfoto’s die je in de klas kan projecteren, een geluidsfragment of een liedje dat past bij de werkblaadjes, veel interessante weblinks met achtergrondinformatie voor als je de les nog wil uitbreiden, de oplossingen van de werkbladen netjes voor jou verzameld enzovoort. Ontdek het gewoon zelf op www.studioglobo.be/wereldreis-december2015

Voor aanpassingen en bijbestellingen: contacteer Jan Wynants op wereldreis@studioglobo.be of 02 520 05 30.

Le monde en classe – Wereldreis bij de buren Wist je dat Wereldreis ook een Franstalig zusje heeft? In Wallonië krijgen leerkrachten elke maand ‘Le monde en classe’ in hun brievenbus. Als je dat wil, kan jij ook abonneren op ‘Le monde en classe’. Alle info vind je op www.cncd.be/le-mondeen-classe.

Aleksei: “Ik woon in Rusland. Buiten is het koud, maar ik heb het warm.”

• Aleksei en zijn familie • Dieren houden ons warm • Dieren zijn onze trouwe helpers

• Post van Aleksei • In de veilige warmte van de kudde • Waar krijg jij het warm van?

• De magische laarzen • Warmte uit het Hoge Noorden • Leven met aardgas

Fot o: G erar d van

den Be rg

• De Nenetsen spelen

oplo s s i n g e n , e i n d t e r m e n , w e b t i p s e n bee l d e n v i n d j e v ia o n z e w eb sit e w w w. s t u d io gl o b o . b e wereldreis - nummer 10 / december 2015

wa r m e n K o u d Aleksei hoedt mee de rendieren* van de familie. Hij woont op een schiereiland, een strook benoorden de poolcirkel van meer dan 750 000 vierkante kilometer. Daar wonen de Nenetsen, een van de 26 etnische minderheden van Siberië. Zij noemen dit gebied Ya-Mal: “Einde van de Wereld”. Het is een land, desolaat en vijandig, geplaagd door een ijzige wind. In Jamal meet men in de winter temperaturen tot ver beneden 0 C°. Sinds onheuglijke tijden zijn de Nenetsen zwervende herders die met hun rendieren leven volgens het ritme van de seizoenen. Ze volgen oude routes in het Noordpoolgebied, op zoek naar graasgebieden voor hun rendieren. Dit is het romantische beeld van de Nenetsen, want die levenswijze is de laatste decennia grondig veranderd. Rendieren houden wordt een business, gasleidingen van Gazprom verstoren de klassieke routes, Nenetsen zoeken de stad op en vinden er hun geluk.

wereldreis - nummer 10 / december 2015

Een paard staat in de wei, geplaagd door regen en wind. Paarden zijn van nature ook kuddedieren die op schaars begroeide grasvlakten elkaar bescherming bieden. Het is winter en het is koud. Het dier heeft recht op een droge stal. Ook mensen hebben recht op een verwarmd huis. Mensen hebben er veel voor over om geen kou te hoeven leiden. Ze installeren een gas- of pelletkachel, een open haard, centrale verwarming op aardgas of stookolie… Energievoorziening is dan ook big business in de wereld. Olie-, gas- en elektriciteitsmaatschappijen bepalen in grote mate onze welvaart. De energierekening loopt in heel wat gezinnen hoog op en budgetmeters duiken meer en meer in huiskamers op. En wat brengt de toekomst wanneer de niet-hernieuwbare bronnen als aardolie en aardgas opdrogen? Al krijgen we in België door de klimaatverandering op dit moment eerder hogere temperaturen, velen houden hun hart vast voor de gevolgen wereldwijd. Stoppen de wereldleiders met tegelijk warm en koud te blazen en kiezen ze resoluut voor een leefbare planeet?

r usland De17 miljoen km² grote Russische Federatie bezit enorme natuurlijke rijkdommen, vooral aardolie, aardgas, steenkool, metaalerts en hout. Naast de verwerking van deze grondstoffen zijn er machinebouw en wapenindustrie. De landbouwgrond is beperkt o.a. door de permafrost. De Russische uitvoer is vooral op Europa en China gericht. Rusland is verdeeld in deelgebieden met verschillende bestuursniveaus. Zo zijn er republieken, regio’s, gebieden en federale steden. Het autonome district Jamalië (ofwel de Jamal-Nenetsische autonome okroeg) ligt in het uiterste noordwesten van het Siberische laagland. Het dunbevolkte gebied is genoemd naar de Nenetsen, maar Russen en Oekraïners vormen twee derden van de bevolking. De eigen benaming van de oorspronkelijke bewoners in het Nenetsisch is “n’enyts”, wat “man” betekent. Ze wonen met zo’n 40 000 mensen in een gebied anderhalve keer zo groot als Frankrijk. Toch maken ze er maar 7 % uit van de bevolking, want veel inwijkelingen kwamen naar Jamal omwille van de uitbreidende olie- en gasindustrie. Verder hebben ze te maken met milieuvervuiling en werkloosheid. Slechts een minderheid van de Nenetsen leeft nog als nomadisch herder. Kuddes variëren van 50 rendieren van een familie tot 7000 dieren van een commerciële veehouderij. Het Jamal-schiereiland In Jamal zijn de winters lang en de zomers kort. Het in de ijstijden afgevlakte toendralandschap is begroeid met mos, korstmos, zegge en dwergstruiken. Temperaturen liggen tussen -25 en 10 graden Celsius. Jamal herbergt enorme aardgasvoorraden. Gasgigant Gazprom exploiteert deze velden en voert het gas via grote pijpleidingen naar de Europese markten. Rond dit gas en de gespannen relatie met Europa is er de laatste jaren veel te doen geweest. Een groot privégasbedrijf, Novatek, bouwt tegen 2018 een grote installatie om vloeibaar aardgas te maken. Bij Sebatta komt ook een haven voor de LNG*-tankers, die door de klimaatopwarming makkelijker de Noordelijke Zeeroute kunnen nemen. HDI: de Russische Federatie staat op plaats 57 van 187 met 0,778. Munt: Russische roebel, EUR 1 = 69 roebel. De Russische munt devalueert momenteel sterk.

Heb je al geHoord van... gazprom ? Gazprom is het grootste bedrijf ter wereld dat aardgas uitvoert. Het belangrijkste ontginningsgebied voor dit bedrijf is het Jamalschiereiland. Er werken zo’n 460 000 mensen en het bezit meer dan 170 000 km aardgaspijpleidingen. Het was ooit het vierde grootste bedrijf ter wereld. Het sloot recent een contract af met China waaraan het de komende dertig jaar aardgas zal leveren. Doordat de pijpleidingen verouderd zijn, heeft de plaatselijke bevolking veel onder milieuvervuiling te lijden.

* LN G = Liq ue fie d Na tu ra l Ga s: do or af ko el in g to t – 161 °C vloeibaar gemaa kt methaangas. * re nd ie r: de he rta ch tig e van de toendra, grotend eels ge do m es tic ee rd , al lev en er nog enkele wilde kudd en in Eu ro pa , Az ië en No or dAmerika. Zowel het mann etje als het vrouwtje draagt een ge we i. Ze ete n vo or al re ndiermos (een korstmos ) en hun geluid lijkt op het gekn or van een varken. Ze hebb en ogen die meer licht opneme n tijdens de lange winters.

wereldreis - nummer 10 / december 2015

aleKsei en z i j n Fa m i l i e Werkvorm klasgesprek

Dit heb je nodig

geluid: “rendiergeluid” (via website) uitbreiding filmpje: “Wat is een rendier?” werkblad A kalenderfoto

Verloop Laat de leerlingen even hun hoofd op de bank leggen. Speel het geluid af van een knorrend rendier*. Laat hen nadien beschrijven wie of wat ze horen. Vertel hen dat dit regelmatig de natuurlijke wekker is van Aleksei, een jongen uit Siberië. Hij wordt dan wakker van het geluid van rendieren. Tip: als de leerlingen een rendier niet kennen, zet dan even het filmpje op “Wat is een rendier?” Bekijk daarna samen de kalenderfoto en bespreek: Waarom zijn die dieren allemaal bij elkaar? (Het is een kudde) Wie zou die schim zijn? (De papa van Aleksei?) Waarvoor denken jullie dat rendieren worden gebruikt bij Aleksei? (warmte, huisdier, kleren, eten, vervoer…) Maak klassikaal of individueel werkblad A. Laat de leerlingen het verhaal eventueel nog eens navertellen aan de hand van de foto’s.

di eren Ho ud e n o n s wa r m Werkvorm

klasgesprek waarnemend ontdekken

Dit heb je nodig

demonstratietafel kleren gemaakt van dieren: bontmuts, leren schoenen, wollen trui, zijden sjaal, donsjas

klasgesprek

Dit heb je nodig werkblad B potlood

Laat de leerlingen nadenken over het volgende raadseltje: “Dieren houden ons warm.” Hoezo? (liefde, kleren, pels,…) Hoe houden de rendieren van Aleksei zijn familie warm? Met hun pels maakt de moeder van Aleksei jassen en laarzen en op de tent liggen dierenhuiden. Welke warme kleren hebben de leerlingen vandaag aan? Hou een gesprek rond de kleren. Waar hebben jullie deze kleren gehaald? (fabriek, winkel, soms zelf maken…) Waarvan is deze sjaal/ trui gemaakt? Denk je dat deze ook van dieren zijn gemaakt? Van welke dieren? Hoe komen we aan die wol? Dit leer?

puzzelstukken zoeken

Dit heb je nodig

een schaar, enveloppes, plakband de spiegelfoto in puzzelstukken geknipt, elk in een envelope onder de stoel van willekeurige leerlingen geplakt of verspreid in de klas

15'

Verloop

Laat de leerlingen eens nadenken waarbij dieren ons allemaal kunnen helpen. Schrijf ze op het bord. Maak klassikaal of individueel het werkblad B. Laat de leerlingen nadenken over waarmee elk van de dieren ons kan helpen. Bespreek dit achteraf. Meerdere antwoorden zijn mogelijk.

slo t Werkvorm

20'

Verloop

dieren zij n o n z e t r o u w e H e l p e r s Werkvorm

10'

Verloop

Laat de leerlingen op het einde van deze les eens onder hun stoel voelen als verrassingseffect. Of laat de leerlingen de envelopes zoeken met jou aanwijzingen “warm/ koud”. De puzzelstukken worden aan het bord verzameld en de puzzel wordt gemaakt. Begin een gesprek over de spiegelfoto. Wat zie je? Waar is de foto genomen? Welk dier is voor jou belangrijk? Waarom?

wereldreis - nummer 10 / december 2015

al e Ks e i en z ij n Fa m ilie Schrijf het nummer van de juiste foto in de tabel bij het juiste zinnetje.

Nummer foto

Aleksei en zijn familie

…

Hallo allemaal! Mijn naam is Aleksei. Hoe heet jij?

…

Als ik niet op internaat ben, woon ik bij mijn familie.

…

We wonen dan in deze tent. Wij noemen dat een tsjoem.

…

We leven van onze rendieren.

…

Andere ooms en tantes wonen in een houten huis. Ze zijn geen herders.

1 Foto: Gerard van den Berg

Foto: Ezioman

5 Foto: Ezioman

Foto: Ezioman

n aam : wereldreis - nummer 10 / december 2015

dieren Helpen ons bijâ&#x20AC;Ś Trek lijnen

Eten

Drinken

Transport

Liefde

Kledij Bescherming

naam :

wereldreis - nummer 10 / december 2015

15'

p o st van al e Ks e i Werkvorm

Verloop

Dit heb je nodig

Deel hierna werkblad C en D uit. Lees samen met de leerlingen de e-mail van Aleksei. Laat de leerlingen daarna per twee het werkblad invullen. Bespreek klassikaal.

klasgesprek begrijpend luisteren partnerwerk kalenderfoto werkblad C en werkblad D

Bekijk samen de kalenderfoto en bespreek. Wat zie je? Wie zou die man zijn? Wat zou hij doen? Welke dieren zijn dat?

in de veilige warm te van de Kudde Werkvorm

muzische werkvorm: drama

Dit heb je nodig voldoende ruimte

Foto: Ezioman

Verloop

Speel enkele dramaspelen rond het thema kudde. Spel 1: de kudde volgt vrolijk. Vier leerlingen staan bij elkaar. Ze maken samen een willekeurige beweging en een geluid dat ze vooraf met elkaar afgesproken hebben. Na enkele seconden mag een andere leerling de groep vervoegen. Alleen brengt hij een nieuw geluid en beweging binnen in de groep. De groep volgt zijn geluid en bewegingen. Herhaal dit totdat heel de klasgroep samen vooraan staat in de klas. Let erop dat de bewegingen en geluiden mooi synchroon verlopen. Spel 2: de warme tent - de koude tent. De groep staat samen in het midden van de klas. Vertel hen dat ze in een super hete tent zitten, het is er 30 graden. Laat ze dit spelen. Haal daarna regelmatig twee leerlingen uit de groep (tent). Bij het vertrek van elk duo zakt de temperatuur met 10 graden. Laat de leerlingen spelen. Je kunt de tent ook weer verder opwarmen door leerlingen terug te sturen in de tent. Spel 3: kuddegeest. Een kudde vindt alle voorstellen goed, dus bij deze opdracht mag een willekeurige leerling beurtelings een voorstel doen aan de groep met een volgende vraagstelling: zullen we…, bv. “zullen we gaan vliegen?” De groep volgt zonder morren en beantwoordt het voorstel met een volmondige “Ja, dat is een fantastisch idee” en speelt de voorgestelde activiteit met een overdreven enthousiasme bv. al flapperend. Tip: je kunt de opdracht ook tegelijk eerst per twee laten uitvoeren, dan per vier, dan per tien enz… Bespreek kort het thema ‘kuddegeest’: het zonder nadenken volgen van een groep.

H et eenzam e paard Werkvorm

muzische vorming: drama

Dit heb je nodig spiegelfoto

25'

10'

Ve rl oop

Toon de spiegelfoto. Vertel dat kuddedieren in de natuur niet alleen kunnen blijven. De kinderen staan samen in één groep in stilte. Ze mogen straks zonder iets te zeggen of af te spreken één voor één de groep verlaten en naar hun plaats gaan. Maar er mogen nooit twee leerlingen tegelijkertijd vertrekken en je mag niet vertrekken zolang er iemand nog onderweg is naar zijn of haar plaats. Wordt er een fout gemaakt, dan begint de oefening op nieuw. Dit lijkt makkelijker dan je denkt. wereldreis - nummer 10 / december 2015

Nieuw

Beantwoorden

Archiveren

Verplaatsen naar

E-mail zoeken

Onderwerp: Torova

Postvak IN 7 Ongewenst

Van: Aleksei <alexei@wereldreis.org>

Concepten 3

Datum: 1 december 2015 18:10:52

Verzonden

Aan: ...............................................................................................................................

Verwijderd Personen Agenda

Torova, Ik ben Aleksei. Als je goed kijkt, zie je mijn papa op de foto van de kalender. Hij kreeg het er warm van dat een fotografe uit Zwitserland ons kwam opzoeken. We zijn er trots op dat we rendierherders zijn. Velen zijn als herder gestopt en werken nu in de stad, maar wij willen voortdoen.

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s 2

Doorheen het jaar kiezen de rendieren waar wij wonen. In de winter eten rendieren korstmossen onder de sneeuw. Soms loopt er wel eens eentje verloren en moeten we het gaan zoeken met de sneeuwscooter. We hebben gsmâ&#x20AC;&#x2122;s en op sommige plaatsen elektriciteit en internet. Af en toe maken we ook gebruik van een helikopter. Mijn broer is zelfs aan boord van een helikopter geboren! Negen maanden per jaar woon ik niet bij mijn familie. Ik ga dan naar school in de stad. Ik mis mijn familie dan heel erg, vooral mijn oma. Gelukkig heb ik veel vrienden in de klas. Als een kudde houden we elkaar warm. Het internaat is nu een beetje mijn tweede thuis geworden. We wonen er in houten gebouwen, kunnen er lang computeren en moeten Russisch spreken. Oma vindt het maar niks dat ik meer liedjes van YouTube ken en haar liedjes bijna vergeet. Oma en mama zouden liever hebben dat er een meester naar onze tent komt om les te geven. Maar papa wil dat ik vooral zo goed mogelijk studeer en dat kan volgens hem niet bij ons in de tent. Ik weet zelf ook niet meer wat ik zou willen. Wat denk jij? Groetjes

Foto: Ezioman

naam :

wereldreis - nummer 10 / december 2015

Aleksei

waar Krijg jij Het warm van? Heb je de e-mail goed gelezen? Probeer dan de volgende vragen per twee te beantwoorden. Omcirkel het juiste antwoord. Waar kreeg de papa van Aleksei het warm van? - Van het zoeken naar verloren rendieren. - Van het vuur in de tent. - Van het bezoek van de Zwitserse fotografe. Waarom kregen ze daar zo’n warm gevoel van? - Omdat die hen betaalde voor het nemen van de foto’s. - Omdat zij met haar bezoek toonde dat zij hen belangrijk vond. - Omdat zij zo’n vriendelijke vrouw was. Sommige gevoelens voelen warm aan. Welke gevoelens zijn dat bij jullie? JALOEZIE

VERLIEFDHEID

ANGST

DANKBAARHEID

TROTS

WOEDE

HEIMWEE

BLIJHEID

VERDRIET

andere: ………............ ......................................

Waarom schrijft Aleksei: “Als een kudde houden we elkaar warm?” - We zorgen voor elkaar zodat we onze thuis niet teveel moeten missen. - Elke dag staan we op de speelplaats dicht bij elkaar om het warm te hebben. - We brullen elke dag samen zo hard als een rendier om ons op te warmen. Waarom leven rendieren in een kudde, denken jullie? - Om beter beschermd te zijn tegen aanvallen van wolven en felle koude winterstormen. - Om luider te kunnen brullen. - Omdat slechts één rendier goed kan zien. Soms hoor je wel eens iemand zeggen dat de mens een kuddedier is. Wat bedoelt die daarmee? - Dat de mens … o niet alleen kan zijn. o soms zonder na te denken een grote groep andere mensen volgt. o altijd een leider nodig heeft om gelukkig te zijn.

Foto: Ezioman

wereldreis - nummer 10 / december 2015

bij de Kal e n d e r F o to

15'

Werkvorm

Verloop

Dit heb je nodig

Stel de familie van Aleksei voor. Hij woont in Siberië en zijn ouders zijn rendierherders. Drie maanden per jaar woont hij bij zijn ouders. De andere negen maanden woont hij op internaat om school te lopen. Dat vindt hij niet zo leuk. Toon aansluitend het filmpje “Het leven van Aleksei”. Zoek met de leerlingen naar gelijkenissen en verschillen tussen het eigen leven en dat van Aleksei.

gericht observeren beschrijven en bespreken van fotoreeks kalenderfoto filmpje: “Het leven van Aleksei” (via website)

Toon de kalenderfoto. Wat zie je? Wat herken je? Waaraan doet dit je denken?

Het leven m e t a ard g a s Werkvorm

luisterverhaal vragen over het verhaal oplossen nabespreking groepsgesprek symboolprent

Dit heb je nodig

het verhaal (werkblad E en F) werkblad G A3-papier tijdschriften en kranten, internet lijm en scharen werkblad H

25’

Verloop

Lees het verhaal ‘de magische laarzen’ voor aan de leerlingen. Laat ze per twee de vragen op het werkblad oplossen. Probeer de situatie van de Nenetsen wat verder uit te leggen. Gasontginning bedreigt hun manier van leven, nu en in de toekomst. Zoek met de leerlingen hoe wij bewuster met gas kunnen omgaan. We kunnen minder gas verbruiken, al zorgt gas voor belangrijke inkomsten in de regio van Aleksei. Brainstorm met de kinderen waarvoor we aardgas nodig hebben: verwarming, koken, grondstof voor kunstmest, elektriciteitsproductie, autovervoer, busvervoer, verwarmen van serres voor fruit en groenten, transport van voeding, kleding, meubels… Een wereld zonder aardgas? Laat de prent op werkblad G aandachtig bekijken en achterhaal de bedoeling ervan. Zoek de verschillen op tussen een wereld mét en een wereld zonder gas. Naar analogie met de tekening laat je de leerlingen eventueel een collage maken. Trek het gesprek zeker open naar zonne-energie en windmolens. Minder energie verbruiken is één (belangrijke - de beste!) oplossing. Andere energiebronnen geven een duurzame oplossing. Eventueel kom je met de leerlingen tot een actiepunt om op school minder energie te verbruiken. Sorteer van warm naar koud Laat de leerlingen de temperatuur schatten van de zinnen op werkblad H. Na de verbetersleutel kunnen ze de elementen nummeren van warm (= nr. 1) naar koud (= nr. 17).

b i j d e spi e g e l Fo to Werkvorm

gericht observeren vraaggesprek

Dit heb je nodig spiegelfoto

Verloop

10’

Bekijk met de leerlingen de spiegelfoto. Hoe kunnen we deze foto vergelijken met de kalenderfoto? Wat is er gemeenschappelijk? Hoe kijken wij naar dieren? En een landbouwer? En een jager? Waarvoor worden (of werden) paarden bij ons gebruikt? Transport, trekkracht, voeding, sport, mest, prestige, geneeskunde…

wereldreis - nummer 10 / december 2015

d e m a g i scH e l a a r z en

Foto: Ezioman

De oma van Aleksei

“Sergei gaat janken!” zegt Aleksei glunderend wanneer hij de mooie laarzen ziet. Zijn oma maakte ze voor hem van rendierhuid. Aan de binnenkant voelt het leer glad en soepel, aan de buitenkant zit de harige vacht van het rendier. Aleksei drukt zijn neus diep in de vacht; het ruikt lekker. “Steek er wat droog mos in,” zegt zijn oma, “anders schuift je voet heen en weer.” Ze helpt hem met het vastknopen van de rode linten. “Ze voelen krachtig”, zegt Aleksei. Zijn oma knikt: “Het was ook een heel bijzonder rendier.” De kracht van het dier zit nu in de laarzen. “Sergei maakt geen schijn van kans”, huppelt Aleksei de tent rond.

Maar zijn oma gaat niet op in zijn spel, ze kijkt zorgelijk. Gisteren kwam er een andere herder langs om een belangrijk probleem te bespreken. Tot laat in de nacht hebben de mannen zitten praten. Al eeuwen trekt hun volk, de Nenetsen, hier in het noordpoolgebied rond met hun rendieren. Iedere winter, wanneer de temperatuur in het noorden tot min vijftig graden Celsius daalt, trekken ze met hun kuddes naar het zuiden, ze volgen daarbij altijd dezelfde route. Maar nu dreigt daar verandering in te komen, want het klimaat verandert en het bedrijf Gazprom gaat extra gasvelden aanboren in het poolgebied. Er zullen gasleidingen en boortorens komen die het landschap drastisch veranderen. Zullen ze met hun kuddes nog het gebied kunnen doorkruisen? De familie van Aleksei overleeft hier met de rendieren. De dieren betekenen alles voor hen: voedsel, bloed, van de huiden maken ze kleding, ze gebruikten vroeger de spierpezen voor lasso’s en de beenderen voor sleeën en werktuigen. Niets ging verloren, een kwestie van diep respect. De Nenetsen zorgen goed voor hun rendieren en op hun beurt zorgen de rendieren goed voor hen.

Foto: Ezioman

De familie van Aleksei overleeft hier met de rendieren

Aleksei luisterde naar wat de mannen zeiden. Hij begreep niet goed waarom die gasleidingen nodig zijn. “Ze boren gas op,” legde zijn vader uit, “dat gas koelen ze tot het vloeibaar wordt en dan stroomt het door de leidingen van hier tot in West-Europa. Daar gebruiken ze het gas o.a. om zich te warmen.” ”Is het daar dan zo koud?” Daarop lachte zijn vader hard. “De winters zijn ginds een lachertje.” Toen legde zijn vader hem uit dat het gas ook nog voor andere zaken gebruikt wordt: als brandstof om op te koken of om mee te wereldreis - nummer 10 / december 2015

rijden. Ook in de fabrieken wordt het gebruikt om machines af te koelen. Het gas brengt veel geld op. “Zoveel, dat er naar ons verhaal niet wordt geluisterd”, klonk zijn oma bitter. “We vinden wel een oplossing”, verzekerde zijn vader haar. “Het is niet de eerste keer dat we doorheen een moeilijke tijd moeten.” Maar oma is er niet gerust op. Ze wil het liefst dat haar kinderen en kleinkinderen op dezelfde wijze als haar ouders en voorouders verder kunnen leven. “Aleksei, waar blijf je?!” Het is neef Sergei die roept. Hij is een jaar ouder en minstens twee hoofden groter. Hij heeft Aleksei uitgedaagd voor een wedstrijd lassowerpen: om het eerst een rendier vangen. Aleksei pakt zijn lasso en klapt het tentzeil open. Hij stapt in zijn nieuwe laarzen naar buiten. Sergei zwaait al met zijn lasso, hij lijkt al zeker van zijn overwinning. Wat hij niet weet, is dat Aleksei de hele zomer samen met zijn vader heeft geoefend. “Eerst moet je goed kijken. Een dier dat aarzelt welke kant het op moet rennen, Foto: Wikipedia staat net lang genoeg stil om te vangen.” Zijn vader leerde hem alle kneepjes, maar toch rekent Aleksei vooral op de magische kracht van de laarzen. Samen lopen Aleksei en Sergei naar de kudde. De dieren grazen rustig korstmos, een paar kijken op en van zodra ze de lasso’s zien, zetten ze zich in beweging. Sergei gaat als eerste achter hen aan. Aleksei doet wat zijn vader hem geleerd heeft: eerst goed kijken. Zwiep, daar zwaait lasso van Sergei al in de lucht. Maar het dier waar hij naar werpt, is hem te vlug af. Dan ziet Aleksei een mooie kans, een kleiner dier zoekt vertwijfelt zijn moeder. Met een krachtige zwaai gooit Aleksei zijn lasso uit. De lus gaat precies omheen de hals van het dier. Aleksei holt mee met het dier, het lijkt wel of hij door de lucht zweeft. Geleidelijk remt hij het dier af, tot het dier zich gewonnen geeft. “Sergei!” Maar Sergei zag het al en is boos dat Aleksei heeft gewonnen. Vals gooit hij zijn lasso omheen Aleksei. Maar dan struikelt hij over een los eind touw. Ruw belandt Sergei op de grond. Aleksei en het jonge dier kijken elkaar in de ogen. Aleksei knikt, hij voelt wat het dier hem wil zeggen...

Foto: Ezioman

naam :

wereldreis - nummer 10 / december 2015

wa r m t e u i t H e t Hoge noorden Vragen bij het verhaal  Wie zijn de hoofdrolspelers in het verhaal? ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................  Waar leven ze? ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................  Waarover gaat het verhaal? Schrijf het op in vijf korte zinnen. ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................  De familie van Aleksei lijkt gelukkig, maar toch hebben ze een probleem. Welk? ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................ Maar wat kunnen wij doen? Weet jij waarover deze prent gaat? Wat heeft deze prent te maken met Aleksei en zijn volk? ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ......................................................................................................................................................................................................

n aam : wereldreis - nummer 10 / december 2015

sorteer van warm naar Koud Schat eens …

Noteer hier een N o t e e r N u m m e r getal in graden het juiste van warm Celsius antwoord naar koud

De lichaamstemperatuur van Aleksei

Foto: Gerard van den Berg

... °C

Nr.

De temperatuur van smeltend ijs

... °C

Nr.

De laagste temperatuur op aarde gemeten

... °C

Nr.

De hoogste temperatuur op aarde gemeten

... °C

Nr.

De temperatuur van de buitenkant van de zon

... °C

Nr.

... °C

Nr.

De temperatuur van smeltend ijzer

... °C

Nr.

De temperatuur van kokend water

... °C

Nr.

De temperatuur in een diepvries

... °C

Nr.

De hoogste temperatuur van een kaars

... °C

Nr.

De temperatuur van een houtvuur

... °C

Nr.

De temperatuur van een Finse sauna

... °C

Nr.

De laagste temperatuur op de maan

... °C

Nr.

... °C

Nr.

De temperatuur om een kippenei uit te broeden

... °C

Nr.

De temperatuur van uitlaatgassen van een auto

... °C

Nr.

De temperatuur van een waterbed

... °C

Nr.

De lichaamstemperatuur van een rendier

Foto: Ezioman

De temperatuur in de tent van Aleksei

Foto: Ezioman

naam :

wereldreis - nummer 10 / december 2015

De aarde wordt te warm … zo warm zelfs dat ze smelt. En als wij er niets aan doen, zijn haar dagen straks geteld… Liedje over het milieu op de cd “Hé jullie!” (volume 31). De teksten van de liedjes kunnen ook meegezongen worden met de karaokeversies van alle nummers. Kinderen voor kinderen. Hilversum: VARA, 2010.

eruit, waar leven ze, wat eten ze en wat doen ze 's nachts en overdag? Deze en meer eenvoudige vragen met informatie over deze dieren, die in het noordpoolgebied in groepen leven, komen aan bod in tien korte hoofdstukken. Met grote kleurenfoto's. MARSICO, Katie. Etten-Leur: Corona, 2014. Samen lezen vanaf ca. 6 jaar, zelf lezen vanaf ca. 8 jaar.

De aarde heeft het te warm...

Terug naar Siberië

Dit boek wil kinderen vanaf zes jaar laten kennismaken met het broeikaseffect. De aarde heeft het nl. te warm en dat is niet goed voor de dieren, de planten, het klimaat en de mensen. In het boek lees je dat de mens in de loop der tijden al heel wat veranderd heeft aan de natuur en het milieu. Er wonen ook alsmaar meer mensen, die alsmaar meer energie gebruiken. Zodanig veel dat zelfs de temperatuur op aarde stilaan verhoogt. Met De aarde heeft het te warm wil de auteur niet alleen laten zien wat de opwarming van de aarde betekent voor de mens en de natuur, ze wil ook aantonen welke mogelijke oplossingen er zijn om haar te stoppen.

In de winter van 2005 reisde Martin Heylen voor Man bijt hond dwars door Siberië. Het toeval bracht hem in de huizen en de levens van gewone Russen. Een jaar later maakte hij dezelfde reis in volle zomer en bezocht dezelfde mensen. Het werd bij momenten ontroerend weerzien. De achtdelige televisiereeks “Terug naar Siberië” won onder andere de Prijs van de Televisiekritiek, de Ha! van Humo en een Vlaamse Televisiester. Dit boek is zijn relaas van de avonturen en de emoties achter de schermen. Maar bovenal is het een eerbetoon aan de Siberiërs.

VAN LIEMPT, Katrien. Leuven: Davidsfonds/Infodok, 2008. Vanaf 6 jaar.

Kleine ijsbeer redt de rendieren Als de rendieren aan het eind van de zomer niet naar het zuiden kunnen trekken vanwege de aanleg van een pijpleiding, weet Lars de kleine ijsbeer raad. Dit prentenboek in de reeks “De Vier Windstreken” met paginagrote kleurenillustraties in zachte tinten is een aantrekkelijk voorleesboek. DE BEER, Hans. Rijswijk: De Vier Windstreken, 2005. Vanaf ca. 4 jaar.

Rendier

HEYLEN, Martin. Tielt: Lannoo, 2009. Voor volwassenen.

The Reindeer People. Living With Animals and Spirits in Siberia. Sedert de laatste IJstijd heeft de uitzonderlijke aanpassing van het rendier aan de koude het menselijke leven mogelijk gemaakt over grote oppervlakten van de aarde, door vlees, pels en transport te bieden. De Evenen in Noordoost-Siberië hebben een sterke band met deze dieren die over moerassen, ijsvelden en bergtoppen migreren in de koudste plaats ter wereld. De pogingen om deze mensen te vestigen, ondermijnde hun zelfvoorziening en wederzijdse steun. Het persoonlijke leven van herdersfamilies raakt verweven met politieke en economische veranderingen. VITEBSKY, Piers. New York: Harper Collins, 2005. Voor volwassenen.

Wat is een rendier, hoe zien rendieren wereldreis - nummer 10 / december 2015

DE NENETSEN SPELEN Eens per jaar komen veel Nenets-rendierherders samen om hun rendieren te vieren. Ze houden dan veel wedstrijden tegen elkaar zoals worstelen, verspringen, sleeën en deze onderstaande spelen van de Nenetsen. Stoktrekken Ga per twee tegenover elkaar op de grond zitten. Steek een plankje tussen jullie voeten. Neem met twee een stok vast. Trek jouw tegenspeler nu naar je eigen kant van het plankje!

Samen omhoog Ga per twee tegenover elkaar op de grond zitten met de knieën opgetrokken en de armen ingehaakt. Ga door een goede samenwerking (timing, zelfde krachtinspanning...) samen rechtstaan. Hoe knoop je een lasso? Bekijk www.wikihow.com/Tie-a-Lasso De leerkracht kan je de uitleg bezorgen via de website van Studio Globo. Probeer eerst met een kort touw. Rond een doel Oefen je behendigheid door het werpen met hoepels of ringen naar een bepaald doel op de grond of aan de muur: paaltje, stoel, kapstok… Ga dan over naar lassowerpen.

naam:

wereldreis - nummer 10 / december 2015

twee keer kijken naar armoede Studio Globo opent binnenkort een nieuw inleefatelier Achter de Muur in Hasselt. Een medewerker, Coroline van Wijngaarden, ging daarom op ‘stage’ bij enkele organisaties. Daar ontdekte ze twee manieren om naar kansarmoede te kijken.

Fotograaf: Judith Vink

Worteltjes in blik, ingeblikt stoofvlees, potjes chocomousse… Terwijl ik zakken help vullen bij de voedselbedeling, bedenk ik dat ik zelf de helft van de voeding die wordt meegegeven, niet graag zou geven aan mijn kinderen. Als je arm bent, zou je er dan wel blij mee zijn? Na een dag meehelpen bij de voedselbedeling van Sint-Vincentius is het beeld waarmee ik naar huis ga: ‘een van wachten en geholpen worden’. Met een volgnummer in de hand schuiven klanten aan, samen met 50 anderen op een bankje in de gang. Het aanschuiven duurt lang. Wie aan de beurt is, krijgt een winkelkar en opent zijn zelf meegebrachte winkelzakken. Bij het binnenkomen wordt de gezinssituatie kort omschreven zodat alle vrijwilligers weten welke hoeveelheden van ieder product ze moeten meegeven. Twintig behulpzame vrijwilligers helpen om de voedingsmiddelen in zakken te doen. Wat de klant niet kan gebruiken, wordt uit het pakket gehaald. Sommige klanten schamen zich en kijken niet op. Ik vraag me af waarom arme mensen niet mogen kiezen. Een driedaagse stage bij buurtwerk ’t Lampeke geeft mij de kans om na te gaan hoe een buurtwerker naar ‘mensen in kansarmoede’ kijkt. De buurtwerkers nemen tijd om naar mensen te luisteren, ze bouwen genoeg ‘traagheid’ in om echt door te vragen naar het waarom. Medewerkers helpen leerkrachten om door een andere

STUDIO GLOBO

Huidevettersstraat 165 1000 Brussel 02 520 05 30 wereldreis@studioglobo.be www.studioglobo.be/wereldreis

bril naar de ouders en kinderen te kijken: naar de sterkte en trots die er is. Ouders worden ondersteund. Fabota, de kinderwerking van buurtwerk ’t Lampeke, steekt veel tijd in conflicthantering. Fabota organiseert spelletjes Fotograaf: Bailey op de speelplaats van de school om conflicten te voorkomen. Ze zijn aanwezig op het schoolfeest. Fabota is een oase van ruimte en groen voor kinderen die opgroeien zonder tuin. 't Lampeke kiest voor sociale mix. Zo zijn het afhaalpunt van de sociale kruidenier en van het biologische voedselteam in hetzelfde lokaal. In de sociale kruidenier kiest elke klant zelf wat hij nodig heeft. Er is veel vers en biologisch en je vindt er ecologische wasmiddelen. Arme mensen krijgen hier de kans om te kiezen voor gezond en ecologisch! Tijdens twee stages ontdekte ik dus twee invalshoeken om naar kansarmoede te kijken. Ze zorgden er ook voor dat er op een andere manier werd omgegaan met mensen in armoede. Op de ene plek kijken ze naar de mensen in armoede als slachtoffers en doen ze hun morele plicht om die mensen in nood te hulp te schieten. Op de andere plek kijken ze vooral naar de omgeving van de mens in armoede. De mens is arm doordat hij in zijn omgeving niet genoeg kansen krijgt om zijn talenten, energie en creativiteit tot ontplooiing te brengen. Een recente studie van de Koning Boudewijnstichting brengt maar liefst 12 verschillende invalshoeken in kaart. Sommigen maken van armoede een probleem, anderen ontproblematiseren juist. Dit besef helpt om een evenwichtiger beeld te krijgen op kinderen in kansarmoede. Je ziet meer aspecten van het kansarme kind. Het is een aanrader voor elke leerkracht om ook het eigen beeld te verruimen. ‘Weg van het stigma. Hoe kunnen we anders communiceren over kinderarmoede?’ Een studie van de beeldvorming over armoede. Koning Boudewijnstichting 2015.

© 2015 – ISSN: 1375-2219 – 28ste jaargang, nummer 10 VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Piet Spanhove, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel | ABONNEMENTEN lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk of via e-mail aan tot één maand voor het aflopen van het abonnement. 10 nummers voor € 18, andere formules mogelijk | INFO EN ADMINISTRATIE Jan Wynants (02 520 05 30, wereldreis@studioglobo.be) | LE MONDE EN CLASSE, de Franstalige uitgave van Wereldreis, wordt uitgebracht door CNCD-11.11.11, www.cncd. be/lemondeenclasse | REDACTIE EN MEDEWERKERS Helga Vande Voorde (02 526 10 92, helga.vandevoorde@studioglobo.be), Geert Van Malderen, Karla Stoefs (verhaal), Jesse Noukens, Pauline Alpaert, Geert Van Dam, Ilse Van Ceulen, Hannah De Wever, Tine Lassuyt, Coroline Van Wijngaarden | FOTO’S Alessandra Meniconzi (p. 1, 4), Wim Bouden (p. 4, 20), Judith Vink (p. 19), Bailey (p. 19) | TEKENINGEN Cédric De Mûelenaere | VORMGEVING Marc Vermeiren | DRUK De Wrikker cvba, Berchem

Di t p a a r d staa koud t in e v e r dragen een winters Fo e t o : W im Bou . den

weide . H e t kan m et zi j n w a rme va cht