014 2 t r a ma
l a v a carn
3
ĂŤ i l i z a br
Nieuwe koffers bij studio globo Senegal, En Route
Centraal staat een groot stoffen spelbord waarop een plattegrond van een stad (Thiès) en omgeving is getekend. We gaan samen met Jules, Déguène, Mariam en Moustapha ‘en route’ (op weg) en leren zo hun buurt kennen. We komen in aanraking met allerlei elementen uit de leefwereld van kinderen in Senegal: school, spel, mode, sport, muziek, eten en drinken, … Hierbij leggen we de link naar de eigen leefwereld. Wat Een koffer met • een spelbord van 1 op 1,4 m met een plattegrond van Thiès op getekend • een vijftigtal voorwerpen : een kleurrijke mat, kledij, tijdschriften, schoolboeken, theekan – en glaasjes, marktproducten, koranplankje, gsm, muziekcd, … • beeldmateriaal: een dvd, fotoboekjes, cd-rom • 5 mappen met opdrachtenkaarten en extra spel materiaal Aangepaste methodieken voor de onderbouw (klassikaal werk) en de bovenbouw (groepswerk) Doelgroep • voor 1e tot 3e graad lager onderwijs Tijdsduur: • 4 halve dagen Prijs • 24 euro per week
Mamadou in Senegal
Wil je op je school een mondiale week uitwerken voor alle klassen? Dan heb met ‘Mamadou in Senegal’ een kant-en-klaar model: een klasoverschrijdend mondiaal project voor leerlingen van de lagere school. Het project is opgebouwd rond een fototentoonstelling van 25 foto’s. Doorheen de fototentoonstelling en de opdrachten die bij elke foto horen, leren de leerlingen Mamadou en zijn land beter kennen. Ze ontdekken wat zijn hobby’s zijn, wie zijn familie is, wat zijn lievelingsgerecht is, en nog zoveel meer. De leerlingen maken een hele week lang kennis met het ongelooflijk boeiende en veelzijdige Senegal en met het dagelijkse leven van mensen zoals jij en ik. Het pakket bestaat uit: • een uitgebreide handleiding met achtergrond, lessuggesties en tips voor de uitwerking van het project • opdrachtmappen met materiaal en kopieerbladen voor de opdrachten • een materialenkoffer met heel wat authentieke Senegalese voorwerpen • cd-rom met achtergrondinformatie, eindtermen en leerplandoelen, presentatie met het verloop van het project... Prijs • 24 euro per week
Meer info en reserveren: in elke afdeling van Studio Globo
Ik ben Pedro. Ik woon in Brazilië. Ik ben een guitige jongen en doe heel graag mee aan het carnaval.
• Wij dansen de samba • Wie is Pedro?
Wij richten onze samba school op De brief van Pedro
• Een praalwagen in de klas • De knipoog van de kolibrie • Pedro houdt van carnaval
o ploss i n g e n , e i n d t e r men e n w e b t ip s v ind je o p o n z e w e b sit e: www. st ud i o g l o bo . b e / w er el d r e is wereldreis - nummer 3 / maart 2014
3
CARNAVAL Elk jaar kiest de sambaschool Beija-Flor van Rio de Janeiro een thema voor haar carnavalsstoet. Op de foto zie je Pedro en de andere dansers. Alles draait rond Afrika. In dit werelddeel vindt bijna de helft van de Braziliaanse bevolking haar oorsprong. De meeste speelkameraadjes van Pedro hebben een donkere huidskleur. Ze wonen allemaal in een favela* van Rio. De bakstenen huizen hebben allemaal elektriciteit, maar het is moeilijk om een goed inkomen te verwerven. Pedro en zijn familie hebben een slavenverleden. In de 16de eeuw werden slaven uit Afrika naar Brazilië gevoerd. Nergens ter wereld is de samensmelting van verschillende culturen zo duidelijk als in het land van Pedro. De Afrikaanse invloed uit zich vooral in muziek en dans (bv. samba*) en soms ook in gerechten. Met dit carnaval keren Pedro en de hele sambaschool voor een paar intense dagen terug naar hun roots.
4
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
Carnaval heeft wortels in Mesopotamië en werd een katholieke traditie. De naam is afgeleid van het Latijnse ‘carne vale’ wat ‘afscheid nemen van het vlees’ betekent. Carnaval is van oudsher een eetfestijn, een laatste moment om zich vol te proppen vóór de veertig vastendagen starten. Net als in Zuid-Amerika wordt er in Europa op vele plaatsen (Maaseik, Aalst, Binche, Keulen, Venetië, Cadiz… ) uitbundig carnaval gevierd. Karikaturen kaarten met humor maatschappelijke problemen aan en drijven de spot met bekende personen. Even worden de maatschappelijke rollen omgekeerd. Carnaval is leuk. Gemaskerden strooien tijdens de optochten massaal met confetti, er klinkt muziek en er wordt gezongen. Men laat zijn fantasie de vrije loop, waardoor er knotsgekke situaties ontstaan. Ook veel scholen organiseren carnavalsstoeten. Het zijn bijzondere momenten. Leerlingen leven zich uit via een ander personage, ze verkleden zich en gaan uit de bol … mede door de uitgebeelde stereotypen blijft het een aantrekkelijk gebeuren voor jong en oud.
BRAZILIË Ligging, landschap en klimaat Brazilië (met hoofdstad Brasilia) is 8,5 miljoen km² groot of 279 keer België. Het beslaat bijna de helft van het Zuid-Amerikaanse continent. Het grenst aan de Atlantische Oceaan en de meeste landen van ZuidAmerika. Iedereen kent het Amazonebekken in het noorden. Heel wat mensen kijken met vrees naar de massale ontbossing van dit gebied. In het zuiden van het land overheersen hoogvlakten. Het land kent vochtig-tropische tot gematigde en woestijnachtige klimaten. Geschiedenis
Duizend jaar voor de komst van de Portugezen, bewoonden Tupi-indianen al de Braziliaanse kust. Rond 1500 zette Pedro Cabral voet aan wal. Hij koloniseerde Brazilië en voerde slaven uit West-Afrika in. Brazilië werd in 1822 een onafhankelijk keizerrijk en schafte in 1888 de slavernij af. Het hervormde zich in 1889 tot een republiek. Van 1964 tot 1990 kende het land een militaire dictatuur. Nadien werd de democratie hersteld. Op dit ogenblik is Dilma Rousseff president.
Bevolking Met ruim 200 miljoen inwoners groeit de bevolking van Brazilië snel: elk jaar komen er bijna twee miljoen Brazilianen bij. Driekwart van hen woont in de steden. Portugees is de officiële taal. HDI: 0,730 waarmee het op de 85ste plaats staat in de lijst van 186 landen. Economie Brazilië geldt als een van de snelst groeiende economische machten en is het meest geïndustrialiseerde land van Zuid-Amerika. Nu is het land de grootste koffieproducent ter wereld en heeft het enorme bodemschatten: ijzererts, edelstenen en goud. Jammer genoeg is de toenemende welvaart zeer ongelijk verdeeld en wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter. Munt: Braziliaanse real, EUR 1 = BRL 3,26.
heb je al gehoord van... EEN SAMBASCHOOL? In een sambaschool leer je geen samba* dansen. Het is een vereniging waar mensen samenkomen om het jaarlijkse carnaval van Rio voor te bereiden. Elke sambaschool is vaak de motor van een wijk en zorgt voor buurtscholen en werk. Het nodige geld komt grotendeels van de illegale lottospelen. BeijaFlor is een van de zeventig sambascholen en betekent “kolibrie”. Het is een geliefde en alomtegenwoordige vogel in Rio. Elk jaar paraderen de beste twaalf sambascholen gedurende tachtig minuten in de beroemde sambadroom* voor een jury. Ze krijgen punten voor de kostuums, de dans, de muziek, de praalwagens … De winnende school mag op tournee in het buitenland.
* s a m b a : B r a z i l i a a nse da ns m et inv loe de n va n Afrikaanse ritmes. * fa ve la : slo pp en wi jk. De te rm wo rd t bij na uit slu ite nd ge br ui kt vo or de (a rm e) wi jke n in Ri o en Saõ Paulo. * Sa m bó dr om o: 70 0 m la ng e st ra at in Ri o de Janeiro met tribunes aa n we er sz ijd en . Si nd s 19 84 houden de sambaschole n er hu n ca rn av alp ar ad es . Wij gebruiken telkens he t woord ‘sambadroom’.
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
5
De carnavalsgroep van Pedro is verkleed als Afrikaanse dansers.
bi j d e kal e n d e rfo to Werkvorm
klasgesprek individueel lezen
Dit heb je nodig de kalenderfoto werkblad A
Verloop
Laat de leerlingen eerst vertellen over de foto. Vertel dat de jongen Pedro heet. Laat daarna het werkblad lezen en de foto’s bekijken. Laat elke leerling zeggen wat hij/zij onthouden heeft van Pedro. Aanvullend vertel je dat carnaval komt van ‘carne vale’ d.w.z. geen vlees meer eten. Het was een christelijke gewoonte om veertig dagen voor Pasen te vasten (in sommige klassen kun je de vergelijking maken met de ramadan). Dit vasten begint op Aswoensdag. Maar enkele dagen ervoor wordt er uitbundig gegeten en gefeest. En dat gebeurt nog altijd in de stad waar Pedro woont.
WIJ DANSEN DE SAMBA! Werkvorm
expressie in duo’s volgens een stappenplan
Dit heb je nodig
werkblad B voor ieder een sjaal of boa het filmpje “Pedro in de sambadroom”, het filmpje “Samba dansen” en het lied “Samba de Janeiro” op de website
10'
35'
Ve rloop
Carnaval is in de stad van Pedro een groot feest. Pedro danst in een groep. Ze maken samen mooie kostuums en grote versierde wagens. Iedereen oefent hard om zo goed mogelijk te dansen tijdens de stoet . Hierbij aansluitend laat je het filmpje ‘Pedro in de sambadroom’ zien. Laat de leerlingen een kleine samba*-dans in elkaar steken. Doe dit aan de hand van het stappenplan op het werkblad dat je eerst uitlegt. Laat hen duo’s vormen en geef hen de nodige tijd om alles uit te werken. Laat elk duo aankruisen of ze de opdracht moeilijk of gemakkelijk vinden. Indien je dat wenst, laat je de duo’s één voor één aan bod komen en verwoorden wat ze hebben aangekruist.
5' Werkvorm
wie doet eens gek?
Dit heb je nodig de spiegelfoto
6
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
Verloop
Laat de spiegelfoto zien en herinner de leerlingen aan de carnavalsstoet op school. Laat alle leerlingen nog eens vertellen welke rol zij hadden en hoe ze zich daarbij voelden. Nodig een paar leerlingen uit om hun rol te dansen (dans de samba als een brandweerman, een kokkin, een burgemeester...).
WIE IS PEDRO ?
n P Ik be
a r. ien ja t n e Ik b edro.
Dit is mijn g rote broer twee Luiz m vrien et den.
Dit is mijn beste vriend Ricardo. Hij heeft een stoere pet op.
Mijn a veel a ndere bro er Ge an de raldo comp zit u t e r. graag H ij spe spelle elt tjes.
Ze s op. a w . e ngt d n ons huis k. a h a va am oo daar Mijn m p het dak t l e e p o a s staat irand M s u z Kleine
n aam : wereldreis - nummer 3 / maart 2014
7
DANSEN MAAR!
gemakkelijk We kijken naar een sambadans We luisteren naar het lied We kiezen een mooie sjaal We luisteren naar het lied en dansen vrij We kiezen enkele danspasjes die we beiden leuk vinden We dansen de samba
naam :
8
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
moeilijk
Muurtekening in één van de straten van de favela* Rocinha in Rio.
15'
b i j de kal e n d e rfo to Werkvorm associatie
Dit heb je nodig de kalenderfoto werkblad C
Verloop
Toon de kalenderfoto, maar vertel er nog niets bij. Laat de leerlingen in één woord opschrijven wat de kalenderfoto bij hen oproept. Dat kan een gevoel zijn, een naam, een land, een detail op de foto. Daarna geef je iedereen het woord: elke leerling legt uit waarom hij/zij dat specifieke woord opschreef. Je bespreekt dat klassikaal. Daarna vertel je in welk land en stad de foto is gemaakt. Je leest de brief van Pedro samen met de leerlingen.
WIJ RICHTEN ONZE SAMBASCHOOL OP Werkvorm
opzoekingswerk creatieve expressie in vijf groepen
Dit heb je nodig
werkblad D het filmpje “Pedro in de sambadroom” en het lied “Samba de Janeiro” op de website
Verloop
Laat het filmpje zien met de stoet waarin Pedro danst. Laat de leerlingen per groep hun ‘sambaschool’ oprichten. Ze gebruiken het werkblad als leidraad: een naam kiezen, een vlag ontwerpen, dansers en muzikanten aanduiden. Laat elke groep een andere dans maken op hetzelfde lied. Daarna komt de opvoering. De leerlingen vinken aan en geven telkens positieve feedback over de dans, de samenwerking, de vlag, de muzikale begeleiding, de naam van de 'school'.
b i j de spi e g e l fo to Werkvorm
geef de muts door
Dit heb je nodig de spiegelfoto een muts
30'
5'
Verloop
Bekijk de spiegelfoto met de leerlingen en herinner hen aan de carnavalsstoet in de school. De leerlingen zitten in een kring en ze geven een muts door aan elkaar. Wie de muts op het hoofd heeft, mag vertellen hoe hij/zij zich voelde tijdens de carnavalsstoet. wereldreis - nummer 3 / maart 2014
9
Olà! Ik ben Pedro. Vandaag is mijn lievelingsdag: de start van het carnaval in Rio de Janeiro, de stad waar ik woon. Je hoort niets anders dan swingende dansmuziek en tromgeroffel in de straten. Iedereen is al maanden in de weer om de grote stoet voor te bereiden. De kostuums en de praalwagens zien er weer prachtig uit! Dit jaar is heel bijzonder voor mij, want ik mag voor de eerste keer mee dansen met de sambaschool uit mijn buurt. Mijn zus en mama dansen ook mee. We oefenden hard, heel het jaar. Het is niet gemakkelijk om de danspasjes samen met de andere dansers uit te voeren. Dus moeten we veel oefenen. Vorige week repeteerden we voor het eerst met de kostuums. Ieder jaar kiest onze sambaschool een thema waarrond wordt gedanst en gefeest. Het thema van dit jaar is ‘Afrika’. Dit vond ik in het begin wel een beetje vreemd. “We zijn toch in LatijnsAmerika”, dacht ik. Maar mama vertelde dat we hiermee onze verre voorouders eren die uit Afrika kwamen. Dat vind ik wel leuk. Zo voel ik me zowel in Brazilië als in Afrika.
Onze groep koos het thema Afrika, een herinnering aan onze voorouders.
Dit is de straat waar de stoet passeert.
Ik ben heel zenuwachtig, want we beginnen zo dadelijk. Hopelijk lukt alles goed en vergeet ik mijn danspassen niet. Mama heeft gezegd dat ik vooral moet genieten, want dat het een speciaal gevoel is. Dat ga ik doen: plezier maken en me laten leiden door de muziek! Adeus!
Pedro
10
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
ONZE SAMBASCHOOL
Dit is de naam van onze sambaschool: ……………………………………………………………………… Dit is onze vlag:
Groep 1
Groep 2
Groep 3
Groep 4
Groep 5
De naam van de sambaschool is leuk De vlag is mooi De dansers hebben veel plezier De dansers werken goed samen De dansers hebben mooie kleding De danspassen zijn goed De dans is leuk om te zien De muzikanten spelen goed
n aam : wereldreis - nummer 3 / maart 2014
11
bi j d e kal e n d e rfo to Werkvorm klasgesprek opzoekwerk
Dit heb je nodig
de kalenderfoto ‘Over de foto’ op p. 4 werkblad G en pen een globe
Verloop
Bekijk samen met de leerlingen de kalenderfoto. Wat zien jullie op de foto? Wat doen deze mensen? Wat voor kleren dragen ze? Waarom zouden ze die kleren dragen? Vertel zelf de echte inhoud. Nu weten de leerlingen dat het over carnaval gaat. Voer nu verder een klasgesprek over carnaval. De leerlingen zullen er zeker en vast veel over te vertellen hebben. Zij schrijven daarbij enkele antwoorden van het gesprek op het werkblad. Vertel ook dat de foto niet in Afrika is genomen, maar in een ander werelddeel. Waar ligt Brazilië? Je kunt a.d.h.v. de schaal berekenen hoeveel kilometer Brazilië van België ligt. Vergelijk ook de oppervlakte. Hoe groot is België? Hoe groot is Brazilië? Hoeveel keer kan België in Brazilië? Wat weten jullie al van Brazilië?
EEN PRAALWAGEN IN DE KLAS Werkvorm
leesoefening knutselen in groep met een stappenplan
Dit heb je nodig
het verhaal op werkblad E en F werkblad H filmpje “Pedro in de sambadroom” op de website foto’s van praalwagens (zie website) klei of kosteloos materiaal
10'
30’
Verloop
Lees samen met de leerlingen het verhaal. Laat hen het kort samenvatten in eigen woorden. Vraag of de leerlingen het gevoel van Pedro herkennen. Hebben zij hun hart ook al in hun keel voelen kloppen? Wanneer? Waarom? Laat het woordrooster invullen. Het woord dat tevoorschijn komt, is ‘sambadroom*’. Leid samen af uit het verhaal wat het woord betekent. Indien nodig kun je de Reiswoordenschat raadplegen of op het internet op zoek gaan. Kijk naar het filmpje “Pedro in de sambadroom”. Verdeel de klas in groepjes van vijf leerlingen. Vertel hen dat Pedro met de mensen van de sambaschool werkt rond het thema ‘Afrika’. Je laat de reeks foto’s met praalwagens zien. Laat hen met behulp van het werkblad een thema kiezen en het stappenplan bekijken: ze maken een mini-praalwagen met klei of kosteloos materiaal die het thema uitbeeldt. Begeleid de groepjes en stimuleer hun creativiteit. Aan het eind stelt elke groep haar praalwagen en het thema voor.
10’ Werkvorm
een elfje improviseren
Dit heb je nodig de spiegelfoto een voorbeeldelfje
12
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
Verloop
Laat de leerlingen in een kring zitten. Herinner de leerlingen aan de hand van de spiegelfoto dat ze zelf al meededen aan een carnavalstoet op school. Geef hen de opdracht een elfje te improviseren. Dit is een gedicht met elf woorden in 5 regels: één woord – twee woorden – drie woorden – vier woorden – één woord. Het laatste woord is telkens ‘carnaval’. Een voorbeeld: kou – mutsen op – lachen en rillen – tot je erbij neervalt – carnaval! Iemand in de kring begint en duidt iemand aan die de volgende regel van het elfje improviseert. Ga zo verder tot je een volledig elfje bekomt (telkens 5 leerlingen).
D e k n i p o o g va n d e k o l i b r i e Pedro de Souza Cardeza voelt zijn hart in zijn jonge lijfje kloppen. Rondom hem bewegen de sambadansers snel in het rond. Hij hoort het riet waaruit de rokken van de dansers zijn gemaakt, suizen op de ritmische slagen van de trommelaars. Hoewel de zon al lang is ondergaan, is het nog steeds drukkend warm. Even vangt hij een glimp op van de kleurrijke, uitbundig zingende en dansende massa mensen die langs de sambadroom* staan opgesteld. De kreten van het publiek worden overstemd door vuurwerkknallen. “Wow, dit is magisch”, flitst het door Pedro’s hoofd. Maar dan concentreert hij zich snel weer op zijn danspassen. Pedro is een van de jongste deelnemers aan het officiële carnaval in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro. Een heel jaar lang hebben de bijna 4 200 leden van Beija-Florschool hun danspassen ingestudeerd, liedjes gerepeteerd, grootse praalwagens in elkaar gestoken, schitterende kostuums gestikt en kleurrijke hoofddeksels ontworpen. Al die inspanningen hebben ze gedaan in de hoop de eerste prijs weg te kapen tijdens de parades van het wereldberoemde carnaval van Rio. De Beija-Florschool kreeg de voorbije jaren al enkele keren de eerste prijs van de jury voor haar optocht doorheen de beroemde sambadroom. Pedro is trots. De naam die de school draagt, is trouwens die van zijn lievelingsvogel: de kolibrie. Elk jaar kiezen de sambascholen een thema om hun praalwagens te versieren. Beija-Flor ging dit jaar voor ‘Afrika’ en dat vindt Pedro geweldig. Sommige van zijn voorouders kwamen immers uit Afrika. De meeste speelkameraadjes van Pedro hebben een donkere huidskleur. Ze wonen allemaal in een favela* van Rio. Voor de parade hebben de kostuumontwerpers grote giraffen, olifanten en zebra’s gemaakt. Maar ook de traditionele Afrikaanse dansers komen aan bod. Pedro had de bouw van de praalwagens met spanning gevolgd. Zijn vader had mee het mechanisme van een van de grootste wagens gemaakt. Daarop prijkt een goudkleurige kolibrie van wel tien meter hoog. Hij heeft immense vleugels en die kunnen nog bewegen ook. Ook de kop draait langzaam. Pedro kijkt ernaar met open mond. Dit zal de jury echt verbazen. BeijaFlor heeft de knapste stoet, dat weet hij zeker. Pedro’s moeder wrijft haar zoon liefdevol over zijn hoofd. “Je bent een echte de Souza: uitbundig en zelfzeker!”
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
13
Pedro houdt veel van kolibries. Elke morgen voert hij zijn ritueel uit: hij geeft zoete honing aan de kolibries. Pedro haast zich naar de tuindeur en lost wat honing op in water. Al snel komt de eerste beija-flor aangevlogen. De kleine vogel wappert zo snel met zijn vleugels om ter plekke te blijven hangen, dat de vleugels doorschijnend lijken. Met zijn lange naaldscherpe bek slurpt hij gretig van de zoete vloeistof. Pedro geniet van dit schouwspel. Zijn grootvader had hem verteld dat de ziel van overleden mensen in dieren kan huizen. Maar bij hem lijkt het net omgekeerd. Soms lijkt het of de ziel van de kolibrie bij hem vanbinnen zit. Als hij al dansend met zijn armen zwaait, heeft hij het gevoel te zweven als een kolibrie. Hij kan ook hun gedachten lezen. Hij praat met hen. Wat denk je, mijn vogelvriend, zullen we zondag winnen? De kolibrie stopt even met slurpen en kijkt Pedro intens aan. Zondagavond. Ze hebben welgeteld 80 minuten om het 700 meter lange traject van de sambadroom af te leggen. Zodra het vuurwerk van blauwe en witte geisers, de kleuren van de Beija-Flor school, wordt afgestoken als startsein van de stoet, voelt Pedro een golf van opwinding over de tribunes gaan. Hij ziet hoe de dansers zich klaarmaken. Zijn hart bonkt in zijn keel. Achter hem schittert de gigantische goudkleurige kolibrie. Pedro werpt een laatste blik op de blauwe ogen van de kolibrie. Hij knipoogt even. “We gaan winnen!� hoort hij de vogel roepen. Pedro tolt om zijn as en begint in een roes aan zijn dans. Op woensdag verzamelen alle leden van de Beija-Flor school om de uitslag van de jury te vernemen. Er stijgt een oorverdovend gejuich op wanneer de resultaten op het grote bord verschijnen. Ze hebben gewonnen! Ze zijn kampioen! Die avond geeft Pedro extra zoet water aan de kolibrie. Dat heeft de vogel echt wel verdiend.
naam :
14
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
PEDRO HOUDT VAN CARNAVAL Bij Pedro is carnaval, net zoals bij ons, een jaarlijkse traditie. Toch weet Pedro nog niet alles. Hij heeft jullie hulp nodig... 1. Pedro viert elk jaar carnaval. Waarom wordt er gefeest?......................................................................... . ................................................................................................................................................................................................ 2. Pedro woont in Zuid-Amerika. Zijn voorouders woonden in Afrika. Kun jij die twee werelddelen kleuren?
3. Hebben wij in België ook sambascholen? ...................... Hoe wordt carnaval hier voorbereid? . ................................................................................................................................................................................................ 4. Vul het kruiswoordraadsel in. Je krijgt al een letter cadeau. 1. De kleuren van de sambaschool van Pedro zijn … en wit. 2. In welk werelddeel ligt Brazilië? 3. Wat is het lievelingsdier van Pedro? 4. Hoe heet de sambaschool van Pedro? 5. Hoeveel meter is het traject dat de sambaschool moet afleggen? 6. Wat is het thema van de sambaschool dit jaar?
S 1 2 3 4 5 6 7
7. De kolibrie drinkt graag water met … .
8
8. De stad waar Pedro woont is Rio de … .
9
9. Bij carnaval zijn de kledij, de praalwagens, Welk woord staat er vetgedrukt? Wat is dit? maar ook de ritmische … heel belangrijk .................................................................................................. ..................................................................................................
n aam :
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
15
MAAK EEN EIGEN PRAALWAGEN Dit is jullie stappenplan. Je mag kiezen uit volgende thema’s: VREDE VOOR IEDEREEN – EEN WERELD ZONDER ARMOEDE – VRIENDSCHAP – VOETBAL – JIJ EN IK ZIJN GELIJK – ALS IK KON TOVEREN – ONDERWIJS VOOR IEDEREEN – MUZIEK 1. Welk thema kiest onze groep? We maken een schets van onze praalwagen.
Wat moeten we doen? 2. We beschrijven stap voor stap hoe we de praalwagen maken. a. b. Hoe gaan we het doen?
c. d. 3. We noteren welke materialen we nodig hebben. a. b.
wat hebben we nodig?
c. d. 4. We maken de praalwagen. We testen hem uit en passen aan waar nodig.
We doen ons werk. We kijken ons werk na. Wat vinden we ervan?
naam :
16
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
5. Wat vinden we van de praalwagen? Moet er iets aan veranderen?
www.tropenmuseumjunior.nl/ de-tentoonstelling/
Ik ben in Rio
Compilatie met wereldmuziek van verschillende Braziliaanse artiesten: Sylvia Torres, Celso Machado, Nazare Pereira e.a.
Samuel is een jongen van elf jaar die in een dorpje in het noordoosten van Brazilië woont. Sinds zijn moeder overleden is, houdt zijn oma hun winkeltje open. Ondertussen is zijn vader op zoek naar werk. Het laatste bericht dat Samuel van zijn vader ontvangen heeft, is een kaart met een beeld van Christus, waarop staat 'Ik ben in Rio'. Met die prentkaart op zak vertrekt Samuel richting Rio, in de hoop er zijn vader terug te vinden. Samen met Samuel beleef je de reis die hij maakt. De situatie van de straatkinderen wordt op een heel realistische manier beschreven.
STORPER, Dan. New York: Putumayo World Music, 1999.
BAURITIUS, Ger. Rotterdam: Lemniscaat, 2009. Vanaf 11 jaar.
Latin Carnival, the essential album.
http://131.174.235.41/pdw/ bob_carnaval_sam_wo.pdf
Dubbel-cd met 25 ‘postmoderne’ nummers van samba over parademuziek naar hete carnavalsdansen.
In de lesbrief “Carnaval” in de reeks Per dag-wijzer van Kennisnet en het Centrum voor Mondiaal Onderwijs staat wat carnaval is, hoe het is ontstaan en ook hoe er in Brazilië carnaval wordt gevierd. Deze voor Nederland gemaakte lesbrief is bedoeld voor leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar en downloadbaar.
In Amsterdam kunnen kinderen “MixMax Brasil” bezoeken tot maart 2015. Met uitleg over wat je kunt doen, zien en horen in de nieuwe doe-tentoonstelling van Tropenmuseum Junior en tips voor thuis.
Putumayo presents: Brasileiro.
London: Union square Music Ltd., 2006.
The Rough Guide to Samba. Dansbom in de vorm van een dubbel-cd, een mooie ontdekking. Great Britain: WORLD MUSIC NETWORK, Music Rough Guide, 2013.
Carnaval
Een compleet overzicht van het ontstaan en de evolutie van het carnavalsfeest. Carnaval is een kalenderfeest. In de Nederlanden (maar ook in de rest van Europa) werden het hele jaar rond, op het vaste ritme van de jaarkalender, feesten georganiseerd. Deze religieuze en openbare feesten behoorden tot de belangrijke uitingen van de pre-industriële Europese volkscultuur. Vastenavond was een kalenderfeest dat de winter afsloot met dagen van roes en uitspattingen.
Central station (Central do Brasil) Nora (Montenegro) werkt in het spoorwegstation Central do Brasil in Rio de Janeiro waar ze tegen betaling brieven schrijft voor analfabeten. Ze post de geschreven brieven echter niet, maar scheurt ze meestal kapot. Op een dag komt een vrouw samen met haar zoontje bij haar langs om een brief te laten schrijven en te verzenden naar de vader van de jongen. Als de vrouw op het station door een bus wordt opgeschept en nadien overlijdt, blijft haar zoon alleen achter. Nora ontfermt zich over de jongen. Brazilië-Frankrijk (110 minuten), 1998.
SERMON, Armand. Gent: Stichting Mens en cultuur, 2001. wereldreis - nummer 3 / maart 2014
17
Kies een groot venster. Verzamel voldoende post-its in allerlei kleuren. Maak het woord en/of deze danseres met de post-its. Je mag zelf de kleuren kiezen!
naam:
18
wereldreis - nummer 3 / maart 2014
Voorbij de Kleuren
“Hoe kinderen opvoeden in deze hedendaagse en diverse samenleving?” is de veelbelovende titel van een vorming die Studio Globo organiseert. Helaas hebben we op deze vraag geen pasklaar antwoord. Het is wel het proberen waard om elke dag opnieuw aan de slag te gaan om onze wereld veraf en dichtbij leefbaar en aangenaam te maken voor iedereen. Voor jong en oud, arm en rijk, groot en klein, dik en dun, blank en zwart… En daarvoor hebben we een paar kapstokken. De kunst is om niet te vervallen in ‘wij-zij denken’: zij zijn slecht, wij zijn goed. Diversiteit is een realiteit waarbij iedereen moet leren omgaan met iedereen. Het vraagt wederzijdse betrokkenheid. Een open en genuanceerde kijk is hierbij een goed begin! Kinderen zijn een boeiende en leuke doelgroep om mee te werken. Ze staan open en verwonderd in de samenleving die ze zelf meemaken of kennen ‘van horen zeggen’ of van ‘gezien op de TV, internet…’. Ook dit maakt deel uit van die hedendaagse wereld: de overvloed aan beelden en informatie die beschikbaar is. Kinderen hebben daar vaak beter en veel sneller toegang toe dan volwassenen. In die beeldcultuur en informatiemaatschappij zitten veel kansen maar ook veel valkuilen. Eenzijdige of sensationele beelden kunnen tot stereotypen leiden. Stereotype denk-
Studio Globo
Huidevettersstraat 165 1000 Brussel 02 520 05 30 wereldreis@studioglobo.be www.studioglobo.be/wereldreis
beelden zijn bij kinderen gelukkig nog niet vastgeroest. Je kan op verschillende manieren omgaan met stereotypen. Let er bijvoorbeeld op dat je als leerkracht zelf genuanceerde beelden en informatie of respectvolle bewoordingen gebruikt. Daarnaast kan je ook écht ingaan op stereotypen, op het ogenblik dat ze geuit worden. Hierbij een aantal tips: • Laat merken dat je de uitspraak hebt gehoord. • Wijs de leerling niet terecht maar probeer er even aandacht aan te besteden en te nuanceren. (“Waarom vind je dat? Waarom denk je dat?”) • Haal tegenvoorbeelden aan: “Nee hoor, de meeste mensen in Senegal eten geen kevers. Zeker Jules niet. Zijn lievelingsgerecht is stokbrood en rijst!” (Jules is één van de hoofdfiguren uit de Senegal-koffer ‘Senegal, en route!’ Meer hierover op p. 2) • Geef zelf een gek voorbeeld. Mensen hebben de neiging om enkel die waarnemingen op te nemen die passen in hun beeld en de andere te negeren of te zien als ‘een uitzondering die de regel bevestigt’. Een gelijkaardig voorbeeld uit België helpt om hierop te wijzen. Bv.: “Ik heb gehoord dat sommige mensen in België kikkerbillen eten! Of koeientong. Ook een beetje raar hé. Wat is jouw lievelingsgerecht?” • Probeer niet te overtuigen, maar wel je eigen mening te zeggen, in de ik-vorm: “Ik vind niet dat die jongen vieze handen heeft. Ze zijn wel anders dan mijn handen!” of “Ik vind dat best mooi, maar smaken verschillen natuurlijk”. Zo geef je aan dat het geen échte waarheid is wat het kind zegt, maar een kwestie van persoonlijke smaak. • Maak er geen machtsstrijd of welles-nietes verhaal van. Dit maakt het alleen maar erger. Wil je hier meer over weten? Raadpleeg dan eens ‘Voorbij de kleuren’, de visiebrochure met achtergrond en praktische tips. Of sta je graag met je schoolteam eens stil bij deze thema’s? Contacteer dan een van onze medewerkers in een afdeling bij jou in de buurt: www.studioglobo.be/adressen.
© 2014 – ISSN: 1375-2219 – 27ste jaargang, nummer 3 VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Piet Spanhove, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel | ABONNEMENTEN lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk of via e-mail aan tot één maand voor het aflopen van het abonnement. 10 nummers voor € 17, andere formules mogelijk | INFO EN ADMINISTRATIE Jan Wynants (02 520 05 30, wereldreis@studioglobo.be) | LE MONDE EN CLASSE, de Franstalige uitgave van Wereldreis, wordt uitgebracht door CNCD-11.11.11, www.cncd. be/lemondeenclasse | REDACTIE EN MEDEWERKERS Helga Vande Voorde (02 526 10 92, helga.vandevoorde@studioglobo.be), Geert Van Malderen, Christine Caals (verhaal), Marijke Huvenne, Jesse Vos, Lies Henderieckx, Erika Mechelmans, Barbara Dewyn, Emilie Deblock, Jan Debonnet | FOTO’S Ricky Rogers (p. 1, 4-1), Studio Globo (p. 2), Alobos Life (p. 3, 7-1, 10-1, 13-1), Dilma13.com.br (p. 5-1), Beija-flor.com.br (p. 5-2, 14), David Berkowitz (p. 7-2/3/4/5), Phossil (p. 8), Daniel Julie (p. 9), Mark Scott Johnson (p. 10-2/3), Flagao.co.br (p. 13-2), Globo.com (p. 13-3), Panoramio.com (p. 14-2), Tosambadancers.com (p. 18), Spiva Arts/ Flickr.com (p. 19), Marie Jeanne Smets (p. 4-2, 20) | TEKENINGEN Cédric De Mûelenaere | VORMGEVING Marc Vermeiren | DRUK De Wrikker cvba, Berchem
Em m a : “Die ca als s rna v n a e l s e s u t oet op Foto: M wmannen, sch o m o a a l r ie a w r as hee Jeann hadde e Sm l leu n ge k e e . n t W s k e o u.” verklee
dden o ns