Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 24ste jaargang, nummer 4 Afgiftekantoor Antwerpen X – P912119
APRIL 2011
Congo Thema : OORLOG
NIEUWS UIT STUDIO GLOBO Mag het ietsje meer zijn? maakt vooraf een vormingsdag mee waarin hij kennis maakt met het totaalprogramma en met de leermiddelen. Duizenden leerkrachten en studenten kwamen al naar onze vijf provinciale centra, zagen dat het goed was en overwonnen hun vragen over mondiaal en intercultureel leren. Ook hun leerlingen reageerden enthousiast en verdiepten hun ervaringen in de nawerking. Maar er is dus meer… Voor Studio Globo zijn leerkrachten dé sleutelfiguren voor wereldoriëntatie in de breedste zin van het woord. We vinden het belangrijk om daarbij op verschillende manieren te ondersteunen. Met deze lesbrief bij de 11.11.11-kalender. Of door het uitlenen van voorwerpenkofferstoset of de aanmaak van bruikbare fotosets. Wie met zijn klas inschrijft voor een inleefatelier, Opvoeden tot verbondenheid en solidariteit Inhoud ÝÛ]]fÛ]a_]flab\k]Ûnaka]ÛghÛ¨ghng]\]fÛlgl©Û verbondenheid en solidariteit ÝÛd]]jdabf]fÛnggjÛegf\aYYdÛ]fÛafl]j[mdlmj]]dÛ leren (3-12 jaar) ÝÛcYfk]fÛ ]fÛ Z]h]jcaf_]fÛ nYfÛ ^afYf[a"d]Û acties ÝÛ]\m[Yla]n]Û[jal]jaYÛnggjÛYf\]j]Ûrafngdd]Û handelingsperspectieven ÝÛYYfr]ll]fÛgeÛl]Ûcge]fÛlglÛ]]fÛ[gf[j]]lÛ stappenplan gelinkt aan de schoolprioriteiten, GOK-planning, het eigen opvoedingsproject, de leerplannen…
Ook als schoolteam of scholengemeenschap kan je bij ons terecht. Voor een wereldreis met de collega’s nog wel! Wij ontvangen jullie in onze inleefruimtes en koppelen het nuttige aan het aangename. Geen droge kost, maar licht verteerbare hapjes.
ÝÛafl]jY[la]n]Ûg]^]faf_]fÛgn]jÛ\]Û]a_]fÛnaka]Û en praktijk ÝÛr]d^j]^d][la]Û gn]jÛ \]Û ]a_]fÛ ]jnYjaf_]f Û lessen en visie ÝÛc]ffakeYc]fÛe]lÛ]\m[Yla]^Ûrafngdd]Ûafalaatieven en werkmodellen ÝÛYYfZj]f_ÛnYfÛn]jjmae]f\]Û]fÛn]j\a]h]f\]Û denkkaders ÝÛghkl]dd]fÛnYfÛ]]fÛklYhh]fhdYf ÝÛZgj_af_ÛafÛ`]lÛk[`ggdo]jchdYf ÝÛ]nl Û[gY[`af_ÛnYfÛ]]fÛc]jfl]Ye
Praktisch ÝÛ Ûh]jkgf]]dkn]j_Y\]jaf_]fÛ¨eg_]dabcÛl]Û combineren in 1 pedagogische studiedag van 4u.) ÝÛ~Û aflYc]¤Û ]fÛ ~Û ghngd_af_k_]khj]cÛ e]lÛ Strategie en methode directie en/of kernteam of werkgroep ÝÛaflYc]ÛgeÛnjYY_Û]fÛYYfZg\ÛghlaeYYdÛY^Ûl]Û stemmen
We werken vanuit concrete werkvormen of didactische materialen. Vanuit die praktijk geven we ook concepten en inzichten mee over beeldvorming, coöperatief leren, omgaan met diversiteit, groeien in verbondenheid en solidariteit, breed observeren, meervoudige identiteit, meta-denken… Is dat iets te ver (gegrepen), dan komen we even graag naar je toe. Zoek je inspiratie om met je schoolteam, de zorgleerkrachten of de leerkrachten van een bepaalde graad ‘de wereld in de klas’ te brengen? Wil je meer doen met de diversiteit die in je klas of school aanwezig is? Dan kan je Studio Globo inschakelen voor een pedagogische studiedag, een personeelsvergadering of om enkele keren mee te denken met je werkgroep. Het voorbeeld hiernaast maakt duidelijk wat mogelijk is. We staan echter open voor je vraag en formuleren een aanbod op maat. Op vraag van de school kan het aanbod aangepast worden met sessies over andere aspecten van mondiale vorming, intercultureel leren, educatie voor duurzame ontwikkeling, of hoe je vraag ook klinkt. Het mag voor ons altijd ietsje meer zijn.
Meer info Studio Globo Stefaan Van den Abbeele 02 520 05 30 nascholing@studioglobo.be www.studioglobo.be/nascholing
Extra Congo-materiaal leerjaar) is er de koffer Kwansi en ik. Aan de hand van een boeiend verhaal maken de kinderen kennis met Kwansi en haar leefwereld (een dorp in Congo aan de rand van het regenwoud). De grote vertelfoto’s en het verhaal geven aanleiding tot een gesprek over gewoonten, gevoelens, verschillen en gelijkenissen tussen de kinderen. De authentieke voorwerpen en de activiteiten geven de thema’s op stap, mijn familie en smakelijk een mondiale inkleuring. Kan je deze maand wat meer tijd besteden aan Wereldreis? Dan heeft Studio Globo nog heel wat andere materialen over Congo. Voor de jongste kinderen (kleuters en eerste
De Congokoffer voor de lagere school bevat muziekinstrumenten, speelgoed, sieraden en meer dan 50 voorwerpen die gebruikt
worden rond het huis en in het woud. Verder vind je in de koffer ook een kledingpakket voor de begeleider. Aanvullend bij de koffer kun je op aanvraag ook een kledingpakket voor kinderen huren. Deze voorwerpenkoffers zijn te huur in elke afdeling van Studio Globo. (www.studioglobo.be/adressen) Verder vind je bij Studio Globo nog de fotoset Mama Betty in Congo voor kleuters en het lespakket Wonen en leven in Congo voor de derde graad. Meer informatie op www.studioglobo.be.
VOORWOORD
INHOUD
Beste lezer, het is lang geleden dat de Wereldkalender een beeld uit Congo bracht, een land waar we als Belgen op een aparte manier verbonden mee blijven. Over Congo zijn zoveel mooie dingen te vertellen. Hoe mensen er vol levenskracht hun dagelijkse leven organiseren. Of welke fantastisch mooie natuur je er vindt. Anderzijds kunnen we niet om de realiteit heen dat het land al tientallen jaren gebukt gaat onder grote miserie. Of dat de oorlog in het oosten voor miljoenen mensen het dagelijkse leven op een allesoverheersende manier beïnvloedt. Toen we het kalenderbeeld te zien kregen met het bijbehorende verhaal en de achtergrondinformatie, zaten we dan ook met een dilemma. Hoe breng je het thema oorlog in Congo voor leerlingen van de lagere school? Het is een realiteit die de overgrote meerderheid van onze leerlingen niet kennen maar waar we eigenlijk niet omheen kunnen: ze horen erover in het journaal. Bij de jongere kinderen ligt de focus eerder op elementen uit het dagelijkse leven. Werken aan verbondenheid, zoeken naar wat de leerlingen bindt met dat verre land, is de belangrijkste doelstelling. We kozen ervoor om het thema oorlog bij de leerlingen van de derde graad wel ter sprake te brengen. We gaan niet in op allerlei gruwelijke verhalen maar het verhaal en de verwerking maken wel duidelijk hoe zo’n oorlog het dagelijkse leven van mensen bepaalt.
Nieuws uit Studio Globo : Mag het ietsje meer zijn ? ................ 2 Extra Congo-materiaal .................... 2 Voorwoord ...................................3 Wereldreisinfo Landeninfo DR Congo .................4 Heb je al gehoord van ... kindsoldaten ? ..........................4 Foto-info .................................5 Thema-info : Oorlog ...................5 Reiswoordenschat .....................5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad ..........................6-8 Op de markt in Congo .................7 Een kleurige sjaal ......................8 Tweede graad ....................... 9-11 Brief van Lien ......................... 10 Gevlucht ............................... 11 Derde graad ........................12-17 Webtips ................................. 13 Voer voor boekenwurmen .......... 13 Vluchten kan niet meer ......... 14-15 Congo, een woelige geschiedenis ? ....................... 16 Congo vandaag ..................... 17 Tekening van de kalenderfoto .... 18 Voorbij de kleuren ........................ 19 Spiegelfoto ................................. 20
J.D.
COLOFON
© 2011
Wereldreis is een uitgave van Studio Globo (Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, F 02 502 81 01) Weblink www.studioglobo.be/wereldreis
Le monde en classe (vertaling van Wereldreis) is een uitgave van CNCD-11.11.11 (Handelskaai 9, 1000 Brussel, F 02 250 12 63) www.cncd.be/lemondeenclasse
Abonnement : 10 nummers + bijlage bij de 11.11.11-campagne voor ! 16 Zie weblink voor andere formules. Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement. Losse nummers zijn verkrijgbaar voor ! 1,60 + verzendingskost. Bankrekening : BE56 0682 3525 0588 Administratie : Jan Wynants (T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be) Redactie en medewerkers : Helga Vande Voorde (T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be), Jan Debonnet, Peter Verlinden (verhaal), Marijke Huvenne, Emilie De Block, Geert Van Dam, Frans Meul, Isabelle Binyingo, Stefaan Van den Abbeele Tekeningen : Jos Verhulst Foto's : Finbarr O’Reilly/Reuters (kalenderfoto); Jana Vanroose (spiegelfoto); Liesbet De Pooter (p. 2); Isabelle Binyingo (p. 19) Vormgeving : Marc Vermeiren Druk : De Wrikker cvba, Berchem Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding. Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking
Wereldreis - 2011/4 - 3
DR Congo bouw in een relatieve vrede. Zie ook werkblad G.
LANDENINFO Ligging, landschap en klimaat De Democratische Republiek Congo (DRC of Congo-Kinshasa) ligt met ongeveer twee derden ten zuiden en één derde ten noorden van de evenaar in Afrika. Het land is 2 344 858 km² groot en kent verschillende landschappen, van groene golvende heuvels tot rosgele vlakke savannen, van eindeloze regenwouden tot kale lavalandschappen. Het klimaat is tropisch : de temperatuur bedraagt 25 tot 35 graden. Op de heuvels en vulkanen in het oosten van Congo, tot meer dan 3 000 meter hoog, kan het fris worden. Het regent veel in Congo : regen- en droge seizoenen wisselen elkaar af naar gelang van de regio. Geschiedenis Door de Conferentie van Berlijn kon de Belgische Koning Leopold II in 1885 Congo-Vrijstaat beheren, als de andere grootmachten er ook vrij handel mochten drijven. In het oosten drongen Arabieren binnen om er slaven te rekruteren, ook voor hun Indische en Europese opdrachtgevers. Ondernemingen uit de hele wereld en vooral uit België vestigden zich er : eerst ging het om rubber- en palmolieplantages, later ook mijnen om de rijke ondergrond te exploiteren. Missionarissen zorgden voor de opvoeding van de Congolezen die zij beschouwden als ‘primitief ’. Koning
Bevolking Congo telt naar schatting 71 miljoen inwoners. Er zouden 300 verschillende bevolkingsgroepen samenleven waarbij het onderscheid tussen etnieën, clans en grote families niet altijd even duidelijk is. Het is een zeer jonge bevolking met een enorme jaarlijkse groei van 3,2 %. HDI : met een uiterst lage 0,239 staat de DRC 168ste van 169 landen (2010). Leopold II gebruikte de rijkdommen voor zijn prestigieuze projecten in België. Hij wilde Congo uitbouwen tot een leidinggevende staat, maar het kapitaal raakte uitgeput. Uiteindelijk nam de Belgische staat in 1908 Belgisch-Congo over als een echte kolonie. Vooral na de Tweede Wereldoorlog werd zij zeer welvarend met grote investeringen in infrastructuurwerken. De zwarte bevolking had geen inspraak, maar kreeg wel sociale en andere voorzieningen. De dekolonisatie roerde ook CentraalAfrika. Meteen na de onafhankelijkheid in 1960 brak een machtsstrijd uit met een staatsgreep van kolonel Mobutu in 1965. Hij beheerde zijn land eerst goed, maar plunderde het geleidelijk aan ten voordele van een elite. In 1997 werd hij verdreven door Laurent-Désiré Kabila. Handlangers van de Rwandese regering beheersten de belangrijkste sectoren en toen president Kabila hen het land uit wou krijgen, brak een nieuwe oorlog los. Daarbij raakte heel Midden-Afrika betrokken. In 2001 kwam zoon Joseph Kabila aan het bewind en hij werd in 2006 ook democratisch verkozen. Sindsdien werkt Congo heel voorzichtig aan een nieuwe opWereldreis - 2011/4 - Wereldreisinfo - 4
Economie Na een periode van industrialisering in de koloniale tijd en de geleidelijke instorting van de staat en de economie in de jaren zeventig en tachtig, is Congo grotendeels teruggevallen op een overlevingseconomie, vooral gebaseerd op de landbouw. Maar zelfs dan lijden nog altijd drie op de vier Congolezen honger. In het zuidoosten van het land worden kobalt en coltan op een industriële manier geëxploiteerd, dikwijls door Chinese bedrijven. Munt : Congolese franc, CDF 1 = 0,0008 euro.
HEB JE AL GEHOORD VAN … KINDSOLDATEN ? Tijdens de oorlog om Congo hebben tientallen rebellenbewegingen, maar ook legers van de buurlanden én zelfs het eigen Congolese regeringsleger duizenden kindsoldaten in dienst genomen. Dikwijls gebeurde dat onder dwang, maar honderden kindsoldaten sloten zich ook vrijwillig aan omdat zij bij een militie of het leger een onderkomen en voeding vonden of om zich te wreken voor misdaden tegen hun familie. Nu hebben zij, intussen volwassen, af te rekenen met trauma’s door het geweld dat zij hebben meegemaakt of zelf hebben aangericht. Die trauma’s herstellen is een levenslange opdracht. Gelukkig bestaan er ook sterke lokale organisaties die de ex-kindsoldaten opvangen en begeleiden naar een nieuwe toekomst.
Congolese staat al zo ver verzwakt was, dat die geen enkele weerstand meer had. En dat was dan weer een gevolg van zeker twee decennia van wanbeleid door president Mobutu Sese Seko die het land als een persoonlijk wingewest ‘bestuurd’ heeft en achtergelaten in totale chaos en ontreddering.
FOTO-INFO Deze foto is genomen op een kleine markt aan de rand van het vluchtelingenkamp van Kiwanja, 70 km ten noorden van de stad Goma in de Congolese provincie Noord-Kivu. Daar waren in november 2008 duizenden families samengestroomd na het geweld in hun stad. De rebellen waren er binnengevallen nadat het Congolese regeringsleger plunderend gevlucht was. Die rebellen, geleid door een opstandige RwandeesCongolese kolonel, hebben dan op hun beurt gemoord en verkracht. Voor de vluchtelingen was de kleine markt een van de weinige plaatsen waar zij vers voedsel konden kopen, tenminste zolang hun spaargeld het toeliet. Intussen is het vluchtelingenkamp alweer verdwenen en zijn de meeste families naar huis kunnen terugkeren. Maar ervaringen als deze blijven levenslang nawerken bij de getroffen families. In veel gevallen zijn zij zowat al hun bezittingen kwijtgeraakt en daarenboven diep vernederd door de verkrachtingen en in het slechtste geval ook door lichamelijke verminking. En in Congo rust vooral op vrouwen de verantwoordelijkheid voor het sociaaleconomische leven.
de oorlog te lijden van een gebrek aan investeringen en de slechte wegen, maar het geweld gaf de genadeslag. Daardoor durfden de vrouwen niet meer naar de velden gaan omdat zij het risico liepen om verkracht te worden door rondzwervende militieleden of militairen. Verre verplaatsingen om goederen te gaan verkopen, op de markt in de stad bijvoorbeeld, werden zeer riskant. De landbouwbevolking verarmde steeds meer en zo veroorzaakte de oorlog veel meer leed dan enkel de gewonden en de doden door wapens. Volgens onafhankelijke Amerikaanse onderzoekers zouden er de eerste tien jaar van de oorlog 5,4 miljoen doden zijn gevallen. Zij waren geen slachtoffers van wapens, wel van hongersnoden, ziekten en epidemieën. De oorlog in Congo is dus veel meer geweest dan een machtsstrijd onder elites. Het is een vernietigende kracht geworden die de samenleving aangetast heeft tot diep in de wortels. Dat is alleen maar mogelijk geweest omdat de
THEMA-INFO : OORLOG Na bijna vijftien jaar van oorlogen en geweld zijn de Congolezen moe : moe van het zoeken naar dat beetje vrede dat elke mens nodig heeft om een betere toekomst te kunnen uitbouwen. De landbouwproductie had al voor Wereldreis - 2011/4 - Wereldreisinfo - 5
REISWOORDENSCHAT clan : groep mensen met onderlinge verwantschap. coltan : tantaliumerts, gewonnen in ondermeer Centraal-Afrika en gebruikt in halfgeleiders van gsm’s, computers e.d. conflict : meningsverschil, onenigheid die ook zonder geweld kan worden opgelost. etnie : volksgroep met gezamenlijke sociaal-culturele kenmerken. oorlog : gewapend conflict tussen staten waarbij veel doden vallen. slavernij : toestand waarbij een persoon eigendom is van iemand, zonder vrijheid of rechten, maar wel met een handelswaarde ; de meeste oude culturen onderwierpen krijgsgevangenen, misadigers en schuldenaars ; tussen 1500 en 1870 zijn 10 miljoen Afrikanen naar Amerika gebracht ; nu zouden nog 100 miljoen mensen als slaaf leven (< Slaaf : iemand die een Slavische taal spreekt).
Eerste graad BIJ DE FOTO Bekijk samen met de kinderen de nieuwe foto, laat hen vertellen wat zij zien. Drie glimlachende vrouwen met sjaals op hun hoofd en om hun schouders. Op de achtergrond een tentenkamp. “Wie zijn zij, wat doen zij ?” Bespreek de kledij, hun uitdrukking, de sfeer…Vraag de leerlingen of zij kunnen vermoeden van waar die foto zou zijn ? Vertel hen dat we nu in Congo zijn. Wie met de Affichekrant 2010 heeft gewerkt, kan nog enkele herinneringen ophalen. De foto is genomen aan een markt in het oosten van Congo. Vertel het verhaal van de fotograaf : zo kunnen de kinderen zich beter inleven in de achtergrond van die vrouwen en hun dagelijkse werk. De fotograaf vertelt Hij nam de foto bij de markt van Goma. Het is de markt van het vluchtelingenkamp van mensen die hun streek hebben verlaten voor de armoede en het geweld (van vijanden en van hun mannen). Die vrouwen vertelden over hun leven : zij zijn gevlucht en hebben zeer weinig om te overleven. Met het beetje geld en de dingen die zij hebben, gaan zij naar de markt. Daar worden vooral fruit en groenten verkocht en gekocht. De vrouwen vinden het heel belangrijk om naar de markt te gaan, want zij kunnen er eten kopen en verkopen, zij leren andere mensen kennen en zij horen allerlei nieuws ! Zij wonen in tenten, je ziet ze op de achtergrond. Die zijn gemaakt van stokken, zeilen en ander materiaal. De weg naar de markt is niet zo veilig, soms worden zij aangevallen en beroofd. Zij hebben een zeer gevulde dag. Brandhout moeten zij soms ver gaan
zoeken ! Zij dragen de grote bussels op hun schouders. Zij moeten ook water halen : soms zijn zij vele kilometers onderweg, met een plastic vat van 20 liter op hun hoofd. Zij gaan ook naar de markt, moeten eten koken, kleren wassen, hun tenten netjes houden… Zij hebben het heel druk en het is soms echt moeilijk. Toch hebben zij nog steeds hun glimlach bewaard ! CONGO IN DE KLAS Organiseer een marktje waar de leerlingen groenten en fruit komen kopen en verkopen. Zij leren de juiste woordenschat, beleefde begroetingen en aansprekingen gebruiken. In Congo spreken de mensen ook Frans, leer de kinderen : “Merci bien, s’il vous plaît”. Ook wiskunde kan geoefend worden door hen te laten betalen voor wat zij gekocht hebben. Geef werkblad A. De kinderen van het eerste leerjaar kunnen de woorden bij de tekeningen plaatsen en tellen hoeveel vruchten er zijn. Leerlingen uit het tweede schrijven de woorden over, tellen de vruchten en maken de som van alle producten. Oplossing : 5+4+2+3=14 Uiteraard kunnen zij alles inkleuren. Lichamelijke opvoeding De kinderen lopen vrij rond in de turnzaal, dat is nu Congo geworden ! Laat hen water scheppen, grote kannen op hun hoofd dragen, hout sprokkelen, in bussels binden en op de schouders dragen, een parcours met hindernissen afleggen, over een rots, een riviertje onder de takken van een stekelige boom … Muzische vorming Sjaals schilderen met oude lakens, stofverf, batikken. Wiskunde Kleur de vlakken van de sjaal volgens de juiste uitkomsten op werkblad B. In een eerste leerjaar is het misschien aangewezen om de sommen eerst klassikaal op te lossen !
Wereldreis - 2011/4 - Wereldreistips - 6
Op de markt in Congo Op de markt verkopen de vrouwen allerlei groenten en fruit en ook zakken rijst. Het ligt hier allemaal nog een beetje door elkaar ! Kleur en knip uit. Teken op een blad papier een marktkraampje. Leg alles per soort in het kraampje. Weet jij wat er allemaal in dat kraampje ligt ? Zet de juiste naam bij de juiste tekening. Klaar ? Tel nu eens hoeveel er zijn van elke soort en zet het aantal erbij.
ananas
banaan
wortel
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad A - 7
rijst
Een kleurige sjaal
1+7
6–3
4+1 3u3
4u2
7–4 8–1 4+5
10 – 2
9–4 8–5 5+3
7 = groen; 3 = rood; 5 = geel; 8 = blauw; 9 = turkoois; Wereldreis - 2011/4 - Werkblad B - 8
= 6+3
Tweede graad THUIS EN JE THUIS VOELEN
– Welke materiële zaken heb je thuis, die je echt leuk vindt ? Schrijf de antwoorden in de deur van het huis.
Laat de kinderen een / hun huis tekenen op een blad papier (houd rekening met de gezinssituatie binnen de klas : laat de kinderen eventueel kiezen welk huis zij willen tekenen). Overloop één voor één de volgende vragen.
– Stel dat je jouw thuis zou moeten verlaten. Omcirkel nu met een groen potlood alle dingen die je echt niet zou kunnen missen.
– Wie woont er in het huis of wie zou je willen dat er in het huis woont ? Schrijf de namen van wie er in het huis woont in één van de ramen. Vergeet ook de grootouders, huisdieren ... niet.
– Je mag echter maar drie dingen of mensen of activiteiten meenemen. Wat zou je meenemen om je elders thuis te laten voelen ? Schrijf deze drie dingen in de reiskoffer op werkblad D.
– Wat doe je allemaal als je thuis bent (zowel binnen als buiten) en wat gebeurt er allemaal als je thuis bent ? Schrijf de dingen die je allemaal doet in één van de andere ramen of een ander plekje in het huis. Dit kunnen zaken zijn zoals tv-kijken, maar ook klusjes die de kinderen uitvoeren of activiteiten die zij samen verrichten met één van de andere familieleden, iets dat zij alleen doen ... Stimuleer hen om zoveel mogelijk op te schrijven. Laat hen eventueel denken aan een vakantiedag waarop zij thuis waren, om ideeën te verzamelen. Loop de dag ook van het begin tot het eind af : van ’s morgens tot ’s avonds. – Omcirkel nu met een rood potlood de dingen die je heel erg leuk vindt. – Schrijf in het dak van het huis welke plaatsen in het huis je favoriete plekjes zijn en waarom. Misschien is het ook een plekje buiten je huis of op een andere plaats, dat is ook goed. Daag de leerlingen wat uit om te zoeken naar wat zij echt leuk vinden (vraag dus bij een antwoord als “de tv-kamer omdat ik daar tv kan kijken” verder of er iemand met hen tv kijkt, of het hen ontspant enz.)
BIJ DE FOTO EN DE BRIEF Lees samen de brief van Lien (werkblad C). “Duid met behulp van de windroos op werkblad D het gebied aan van waaruit Lien de brief schrijft. Vergelijk de oppervlakte van Congo en België. In de brief vertelt Lien dat de vrouwen hopen op vrede. Waarom ? Maak de verbindingsoefening op het werkblad.” Oplossingen van werkblad D - windroos : het oosten (Noord-Kivu) ; - lege koffer : eigen invulling ; - verbindingsoefening : v.l.n.r. Martine (kleinkinderen), Elise (kinderen) en Hélène (huis en veld).
Oorlog en vrede Door oorlog en geweld kunnen de kinderen van Elise bv. niet naar school. Andere gevolgen kunnen zijn : werkloosheid, armoede, honger, ziekte, ecologische problemen, onveiligheid, politieke instabiliteit … Bespreek dit met de leerlingen. Vrede is niet alleen de afwezigheid van gewapende conflicten : vrede veronderstelt ook (sociale) rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid, welvaart, welzijn en vrede met zichzelf ! Spelen in Congo Lees zeker ook de achterkant van de kalenderfoto over mancala : je kunt dit spel in de klas brengen als afsluiter. Wereldreis - 2011/4 - Wereldreistips - 9
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad C - 10
Gevlucht Van waar schrijft Lien haar brief ?
BELGIË
CONGO Wat zou jij meenemen ?
Schrijf de juiste naam bij elke vrouw (Hélène, Martine of Elise) en verbind met de tekstballonnen. Als er vrede komt, dan kunnen mijn kinderen terug naar school. Door de oorlog kan dat nu niet.
Als er vrede komt, dan zie ik mijn kleinkinderen. Door de oorlog zijn wij van elkaar gescheiden.
...................................
...................................
........................................
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad D - 11
Als er vrede komt, dan kan ik terug de zonsopgang zien vanaf mijn huis op de heuvels en kan ik weer maniok laten groeien op mijn veld.
Derde graad de leerlingen de stukjes uitknippen en in groepjes letterlijk in de juiste volgorde leggen. Mits wat goed leeswerk zijn er heel wat verwijzingen in de tekstjes te vinden die een bepaalde volgorde suggereren. Bij twijfel kunnen de leerlingen nog steeds bepaalde zaken opzoeken of kun je als leerkracht enkele tips geven.
DE KALENDERFOTO : IMPROVISATIERONDE Klassikaal … Leg uit wat er staat te gebeuren als je de foto omdraait en hang de foto aan het bord. Start nu een improvisatieronde over de foto. De eerste leerling geeft het eerste woord dat in hem of haar opkomt als hij de foto ziet. De volgende leerling geeft een woord dat met het vorige woord en de foto te maken heeft. De volgende leerling doet hetzelfde. Spreek best vooraf een volgorde af, zodat de leerlingen op voorhand weten wanneer zij snel een woord zullen moeten geven. Tijdens de improvisatieronde noteer je de woorden in dezelfde volgorde rond de foto op het bord.
Laat tijdens deze oefening wat passende muziek horen, zoals de Rough Guide cd’s “African Music for Children” (2005) of “Congo Gold” (2008) van World Music Network. Correctiesleutel voor de tijdlijn van Congo Zie onderaan dit blad. De portretten zijn van koning Leopold II en president Mobutu.
Per twee … De leerlingen krijgen nu een foto-opdracht, die zij met hun buur maken met werkblad I. “Kijk eens goed naar de kalenderfoto. Schrijf de eerste vijf woorden op, die je te binnen schieten bij het bekijken van de foto. Vergelijk ze met je buur. Denkt die er ook zo over ?” Na het zoeken van vijf woorden die bij de foto passen, bespreken zij dit met hun buur. “Heeft hij of zij woorden in dezelfde richting ? Denkt die leerling aan dezelfde beelden bij het bekijken van de foto ?” VERWERKING VAN HET VERHAAL
Klassikaal … Bespreek daarna met de leerlingen of zij het moeilijk of gemakkelijk vonden om over deze foto iets te zeggen. Vraag hen waarom wel of niet. Welk beeld hebben zij eigenlijk over deze foto. Weten zij waar zij is getrokken ? Misschien iets specifieker dan gewoon “in Afrika” ? Als tip kun je geven dat verschillende kinderen in België familie hebben in dit land.
Vluchten kan niet meer Zo komen wij terecht bij het verhaal op werkblad E en F : lees het expressief voor. Verdeel de leerlingen daarna in groepjes van vier waarin zij het verhaal aan elkaar vertellen. Eventueel mogen zij het verhaal eerst eens met hun groepje herlezen. Deze vragen kunnen het gesprek stimuleren : “Wie zijn de personages in de tekst ? Waarover gaat het verhaal ? Hoe begint het verhaal ? Wat gebeurt er zoal ? Hoe eindigt het ? Heeft het verhaal een happy end ? Waarom wel / niet ?”
CONGO, EEN WOELIGE GESCHIEDENIS Geef de leerlingen vervolgens werkblad G om nader kennis te maken met de Democratische Republiek Congo. Zij dienen te puzzelen in de tijd : zij ordenen de tekstjes over het verleden van dit land chronologisch door ze op de tijdlijn te plaatsen.
De gevolgen van oorlog Ga via werkblad H dieper in op de oorlog in het land. Aan de hand van het verhaal gaan de leerlingen op zoek naar gevolgen van oorlog. Zij filteren enkele situaties / zinnen uit het verhaal, waaruit blijkt dat Elise en Hélène heel wat gevolgen van de oorlog met zich meedragen. De leerlingen gaan op zoek naar vijf gevolgen. Indien dit moeilijk loopt,
Mogelijk vraagt dit toch wat begeleiding. Het zou handig zijn om enkele werkbladen extra te kopiëren. Zo kunnen
tot 15de eeuw 6
1870 1885 1
8
1960 1965 2
4
Wereldreis - 2011/4 - Wereldreistips - 12
1997 2001 2006 3
5
7
kun je dit wat begeleiden door samen stukken uit het verhaal te hernemen. DIT IS CONGO ! Op het werkblad H vinden de leerlingen ook een tiental ‘weetjes’ over de Democratische Republiek Congo. Vijf van de tien weetjes zijn echter juist, de andere bevatten fouten. Laat de kinderen onderzoeken of de weetjes al dan niet juist zijn. Onder de weetjes is telkens een lijntje vrij gelaten voor toelichting. Zij kunnen hiervoor verschillende informatiebronnen raadplegen. - Leuk is om met boeken van de bibliotheek een ontdektafel te maken in de klas. - Je kunt de Landeninfo kopiëren voor de leerlingen. - Uiteraard kunnen kinderen ook op het internet terecht voor heel wat informatie (zie Webtips). Ook de werkvormen zijn eindeloos. - In een groepswerk tijdens de lessen Wereldoriëntatie. - In een hoekenwerk, een ideale opdracht voor de computerhoek. - Bij een bezoek aan de bibliotheek van je gemeente. - Individueel of per twee als huiswerk. Correctiesleutel van de opdracht ‘Wist je dat …’ 1) JUIST : Congo werd eigendom van Leopold II bij de Koloniale Conferentie van Berlijn. 2) FOUT : de Nijl is de langste rivier van Afrika. 3) FOUT : de Congolese wijk in Brussel heet Matonge. 4) JUIST : Congo is 76,8 keer groter dan België en zou, als je het op Europa legt, reiken van Denemarken tot Griekenland en van Letland tot de Golf van Biskaje. 5) FOUT : de huidige president is zijn zoon Joseph Kabila. 6) JUIST : de officiële taal in DR Congo is het Frans, de volkstalen zijn het Swahili, Lingala, Kikongo en Tshiluba. Daarnaast worden nog meer dan 200 andere talen gesproken in dit land ! 7) JUIST : zie HDI bij de Landeninfo : het wereldgemiddelde is nu 0,624. 8) JUIST : de Republiek Congo, met hoofdstad Brazzaville, ligt aan de overkant van de Kongorivier. 9) FOUT : de DRC telt ongeveer 71 miljoen inwoners. 10) FOUT : de hoofdstad is Kinshasa. Lesmateriaal - Congokoffer. Brussel : Studio Globo. - Gekleurde Vogel : Congo. MICHIELS, S., SCHAFFLER, J., VANDEN BORRE, J., VAN IMPE, S. & VERSTRAETE, J. Gent : Hogeschool Departement Lerarenopleiding, 2005. - Mama Betty in Congo (fotoset). DE WOLF, B. Brussel : Studio Globo, 2005.
- Radio Congo. Onmogelijk is niet Congolees. Man bijt hond. VAN THIELEN, S. Brussel : Woestijnvis i.s.m. DGOS, 2007. - Wonen en leven in Congo. Antwerpen : Studio Globo, 2004. WEBTIPS http://archief.samsam.net/archief/default.asp?id=32081 www.unicef.be/_webdata/Congo_2010_NL.pdf http://kids.africamuseum.be/ www.warchild.nl/nieuws/2697/congolese-kinderen-makenanimatiefilm-over-hun-leven.html www.11.be/11/index.php?option=com_content&task=view& id=100883&Itemid=3534 : affichekranten 11.11.11-campagne 2010 www.2015ikloopmee.be/ http://de.wikipedia.org/wiki/Geschichte_der_Demokratischen_Republik_Kongo www.jeugdenvrede.be/sites/default/files/kinderen_oorlog_basis.pdf
VOER VOOR BOEKENWURMEN - Afrika moet sneller vooruit. Affichekranten. STYNEN, I. Brussel : 11.11.11, 2010. - Congo kinderkrant (bijlage). G A, 27 mei 2010. - Congo. Een geschiedenis. VAN REYBROUCK, D. Amsterdam : De Bezige Bij, 2010. - Congo. Landenreeks. BERWOUTS, K. Amsterdam / Den Haag / Brussel : KIT / Novib / 11.11.11, 2001. - Congo. S. Amsterdam : NCDO, 2009. - De Congo-tapes (5 bijlagen). D M, juni 2010. - De Essentie : Oost-Congo. ZINZEN, W. Antwerpen : Luster, 2009. - Goma op herhaling. I S. Amsterdam : NCDO, december 2008. - Het ware gezicht van de oorlog. Verhalen van vrouwen over hoop en overleven. SALBI, Z. ’s Graveland : Fontaine & Den Haag : Oxfam Novib, 2006. - Jongeren werken aan vrede. GIELEN, A. & FORGES, O. Leuven : Davidsfonds, 2007. - Kindsoldaten. Scriptiepakket. Nijmegen : CMO, 2008.
Wereldreis - 2011/4 - Wereldreistips - 13
Vluchten kan niet meer je naar buiten drijft. Op diezelfde manier koelt het ook ’s avonds zo snel af, als de oranje zon de zwarte lava rood kleurt. Eerst lijkt het alsof de zon zal blijven hangen, daar achter de vulkanen. Dan gaat de oranje bol een versnelling hoger, alsmaar sneller en sneller. Tot de onvermijdelijke nacht valt. Zoals nu. “Elise, kom, we gaan verder, ik heb genoeg gezien en gehoord. We komen later wel terug, misschien vinden we dan wel zoete aardappelen. Als we te lang blijven, wordt het pikdonker. We kunnen beter in de ‘blindé’ schuilen voor de nacht komt.”
Hélène staart wat dromerig voor zich uit. Haar vriendin Elise weet dat ze nu maar beter zwijgt. Want Hélène kan dat zo hebben. Die schaarse momenten van diep verdriet. Dan lijkt het wel alsof ze een ander mens wordt. Niet meer die immer lachende, optimistische Hélène, altijd in de weer, voor haar kinderen, haar vriendinnen, zelfs voor haar man Pierre. Neen, op momenten als deze lijkt ze wel het verdriet van de hele Kivu met zich mee te slepen. Alsof ze nooit die zorgeloze momenten heeft gekend, toen de militairen in de kazernes bleven en de kinderen gewoon naar school konden. De zon is al diep gezakt. Alsmaar sneller gaat dat nu, de nacht wenkt. Binnen amper een tiental minuten zal het licht plots helemaal uitgaan. De vrouwen weten dat of eigenlijk niet. Ze voelen dat, de tijd, de nakende nacht, zelfs zonder horloge. Want elke dag verloopt hier op dezelfde manier. De zon komt vliegensvlug op, als de nevel nog tussen de tenten hangt. Die tenten heten hier ‘blindés’, omdat er geen ramen in de plastic zeilen zitten, precies zoals bij een pantserwagen van het leger, geblindeerd, ‘blindé’ dus. Binnen voel je dan meteen dat de zon brandt, alsmaar warmer, tot de lucht opgebrand lijkt en het zweet dat over je hele lichaam begint te parelen
De twee vriendinnen waren hierheen gekomen, naar de markt aan de rand van het vluchtelingenkamp, om zoals elke dag eten te kopen voor de kleintjes in de tent. Liefst zo goedkoop mogelijk. Het spaarpotje dat ze elk hebben kunnen redden toen de rebellen kwamen, is al bijna helemaal op. De hulporganisaties lijken hen wel vergeten, nu toch al weken na hun aankomst hier. Af en toe stopt een grote vrachtwagen met van die harde droge koeken. Wie er snel bij geraakt en handig genoeg is om enkele keren terug te komen tijdens de distributie, kan dan weer een paar dagen verder. Maar de kleintjes lusten die keiharde brokken niet en melk om ze zachter te maken, daar kun je hier in het kamp alleen maar van dromen. En dus haasten de vrouwen zich elke ochtend naar de markt aan de rand van het kamp in de hoop dat ze tegen betaalbare prijzen wat voedsel kunnen kopen dat de kleintjes gewoon zijn. Maar deze keer zijn Hélène en Elise te laat. De kraampjes waren al amper gevuld, wat er nog ligt, is veel te duur voor wat het nog waard is. De handelaars uit de grote stad, uit Goma, proberen de vluchtelingen hun laatste Congolese franken te ontfutselen. Hélène en Elise geven niet toe. “Elise, kom nu, voor het eetmaal vanavond zal het wel lukken : ik heb nog enkele wortels liggen en een restje rijst en bonen van de voedselbedeling van vorige week. Vandaag is alles veel te duur. Wellicht wordt er weer gevochten op de grote weg verderop en geraakt er daarom zo weinig hier. We zullen morgen in het kamp nog eens rondvragen of iemand zin én geld heeft voor een nieuw kapsel. Als we een klant vinden,
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad E - 14
komen we overmorgen met dat geld weer hierheen en dan kopen we gewoon waar we zin in hebben. Kom nu maar mee.” Hélène is de meest ondernemende van de twee vriendinnen. Dat is ze altijd al geweest, al van toen ze samen op school zaten. Elise durft al eens de moed verliezen. En na wat er thuis in Kiwanja gebeurd is, eens te meer. Deze keer begrijpt Hélène haar vriendin wel, lacht ze haar lusteloosheid niet zomaar weg, spaart ze haar harde woorden over hoe lui Elise wel kan zijn en dat ze zich zo graag laat bedienen en zo … Want wat er thuis in Kiwanja is gebeurd … Het begon allemaal heel vroeg ’s ochtends, het was zelfs nog donker, dus het moet ruim voor 6 uur geweest zijn. De regeringssoldaten waren pas laat in de avond ervoor weggetrokken. Zoals gewoonlijk hadden ze meegenomen wat ze maar konden : drank vooral, ook wat eten, enkele fietsen, kleren, batterijen natuurlijk voor hun radio’s en al het geld dat ze in de kassa van de winkeltjes vinden konden. Maar die oudere mannen met hun versleten uniformen en afgedragen lederen laarzen, verroeste wapens en gedeukte lege munitiehouders, zij hadden de vrouwen met rust gelaten. Dat hadden ze trouwens altijd al gedaan, die mannen-van-Mobutu, zo stonden ze al tientallen jaren bekend, genoemd naar de gevluchte en kort daarna gestorven president-van-vroeger. Toen zij weg waren, bleef het stil. Akelig stil. Zelfs de kippen zwegen. Alsof zij als allereersten wisten wat er zou volgen. Hélène en Elise herinneren zich nog goed hoe ze de kindjes aanmaanden om binnen te blijven. Ver weg waren schoten te horen. Af en
toe een grote knal. Zelfs de Blauwhelmen van de Verenigde Naties, die van het grote kamp hier vlakbij, op de weg naar Rutshuru, vertoonden zich niet op straat. Op hen hadden ze altijd gerekend. En bleven ze rekenen. Misschien wel tegen beter weten in ... Amper enkele uren later kwamen dan de rebellen, jonge gasten die bijna allemaal alleen de taal van de buren spraken, het Kinyarwanda, de taal van het kleine Rwanda hier wat verderop. Van die magere knapen met plastieken laarzen en nieuwe wapens. Toen kregen de vrouwen het wel hard te verduren. Hélène en Elise praten niet graag over wat er toen gebeurd is, de vernedering, hoe ze helemaal uitgekleed werden en dan … Het zou het alleen maar erger maken. Ze zwijgen liever nu, zeker als de kinderen in de buurt zijn. Die hebben alles gezien. Hoe moeder, naakt ... En dan die haat van de soldaten ... Hélène en Elise zwijgen nu al maandenlang. Daar hebben ze helemaal geen moeite meer mee. Waarom praten over wat al gezegd is ? Eén blik in elkaars ogen volstaat om te weten dat de ander het weet en waar dat diepe verdriet nu weer vandaan komt. Weten volstaat. Hardop herhalen, ach neen … “Kom nu toch, Elise. Als het donker is, wordt het alsmaar moeilijker om de kinderen te vinden tussen de ‘blindés’. Straks gaat het regenen en dan krijgen we de ‘makala’, de houtskool, helemaal niet meer gloeiend. En ik wil ze toch echt nog iets kleins te eten geven. Je weet toch hoe moeilijk het is om hen te doen slapen als ze honger hebben. De afgelopen weken hebben ze dat al te dikwijls moeten doen. Kom, we gaan.” Hélène en Elise hebben gekozen. Voor het laatste wat hen nog rest : het leven. Blij zijn dat je leeft, ondanks alles. Zo verschijnt er toch een glimlach als ze nu samen beslissen om terug naar het kamp te wandelen, naar de kleintjes die op hen wachten, naar hun leven dat zo waardevol is, de echte reden om te blijven leven en glimlachen. Zo stappen de twee vriendinnen terug naar het kamp. Naar de nieuwe nacht en morgen de nieuwe dag. In de hoop dat het ooit weer vrede wordt.
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad F - 15
Congo, een woelige geschiedenis ! Kun jij de geschiedenis van Congo ordenen ? Doe dit door de nummers van de onderstaande zinnen juist op de tijdlijn te plaatsen. Benoem de twee portretten. 1. De ontdekkingsreiziger Henry Stanley verkent deze laatste onbekende Afrikaanse streek en tekent er een kaart van. 2. Er is sinds enkele jaren veel protest van de Congolezen. Zij willen graag terug vrij zijn. Uiteindelijk wordt Congo toch onafhankelijk. Voortaan is het dus geen kolonie meer van België. 3. Op het einde van de twintigste eeuw breekt er een burgeroorlog uit in het land. De soldaten van Laurent-Desiré Kabila winnen de strijd tegen het leger van Zaïre. Kabila wordt de nieuwe president. Hij verandert de naam ‘Republiek Zaïre’ terug in ‘Democratische Republiek Congo’. 4. Generaal Mobutu pleegt een staatsgreep : met zijn leger grijpt hij de macht met veel geweld. Hij wordt de president van het land. Mobutu verandert de naam van Congo in ‘Zaïre’.
....................................................
tot 15de eeuw
1870 1885
5. Vier jaar later wordt Laurent-Désirée Kabila vermoord. Zijn zoon, Joseph Kabila, volgt hem op. 6. In dit gebied waar dwergvolken leven van pluk en jacht, vestigen zich verschillende bevolkingsgroepen, met elk hun taal en cultuur. Tijdens de Europese middeleeuwen ontwikkelen er zich sterk georganiseerde koninkrijken met landbouw en handel. 7. In 2006 zijn er voor de eerste keer verkiezingen in het land. De Congolezen kiezen voor de president die aan de macht was. Joseph Kabila blijft dus aan de macht. Toch blijven er veel problemen zoals oorlog in Oost-Congo. 8. Wanneer Europese landen Afrika veroveren, krijgt ook onze koning Leopold II een stuk van dit werelddeel in zijn bezit. Hij noemt het ‘Kongo Vrijstaat’. In 1908 verkoopt hij het land aan België.
....................................................
1960 1965
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad G - 16
1997 2001 2006
Congo vandaag De gevolgen van oorlog … Zoals je kunt lezen in de geschiedenis van Congo, heeft het land heel wat oorlog en geweld gekend. Niet enkel in het verleden, ook nu nog is er veel geweld in Oost-Congo. In het verhaal van Elise en Hélène blijkt dat zij het daardoor niet gemakkelijk hebben.
Dit is Congo ! Zijn deze weetjes juist of fout ? Door op zoek te gaan naar informatie, vind je vijf juiste weetjes en kun je de vijf foute weetjes verbeteren. Wist je dat … 1) Congo in de jaren rond 1900 eigendom was van onze koning Leopold II ? JUIST / FOUT
Herlees het verhaal. Kun jij in het verhaal op zoek gaan naar de gevolgen van de oorlog in OostCongo ? Uit welke zinnen of woorden blijkt dat de oorlog hun leven overhoop heeft gegooid ? Zoek er vijf :
...................................................................... 2) de Kongostroom de langste rivier is in Afrika ? JUIST / FOUT
! ........................................................................ ............................................................................. ! ........................................................................ ............................................................................. ! ........................................................................ ............................................................................. ! ........................................................................ ............................................................................. ! ....................................................................... ............................................................................. Probeer nu met enkele andere kinderen één van deze vijf gevolgen van oorlog voor te stellen aan de rest van de klas. Doe dit op een creatieve manier. Je mag zelf kiezen welke. Hier enkele suggesties. - Je kunt een toneelstukje maken, waarin je een scène uit het verhaal speelt. - Wat denk je van een kunstwerk (tekening, schilderij, klei) over één van de gevolgen ? - Ben je goed met woorden ? Schrijf dan zelf een gedicht of een lied.
...................................................................... 3) er een Congolese wijk in Brussel is die Kinshasa heet ? JUIST / FOUT ...................................................................... 4) de DRC ongeveer 77 keer groter is dan België ? JUIST / FOUT ...................................................................... 5) de huidige president Laurent-Désiré Kabila heet ? JUIST / FOUT ...................................................................... 6) de officiële taal in Congo het Frans is ? JUIST / FOUT ...................................................................... 7) Congo door de enorme natuurlijke rijkdommen het rijkste land ter wereld zou kunnen zijn, maar de bevolking tot de allerarmsten behoort ? JUIST / FOUT ...................................................................... 8) er nog een land bestaat met de naam ‘Congo’ ? JUIST / FOUT ...................................................................... 9) dit warme, vochtige land evenveel inwoners heeft als België ? JUIST / FOUT ...................................................................... 10) de hoofdstad van de Democratische Republiek Goma heet ? JUIST / FOUT ......................................................................
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad H - 17
Wereldreis - 2011/4 - Werkblad I - 18
VOORBIJ DE KLEUREN Juf Isabelle Binyingo is kleuterleidster aan de Belgische School in Kinshasa. Ze stuurde ons de beschrijving op van een project over Congo dat ze in oktober vorig jaar uitwerkte. Wanneer je zelf met een dergelijk project in een klas in België aan de slag wil gaan, is de context natuurlijk anders. Maar heel wat van de activiteiten blijven ook hier bruikbaar. We stellen er enkele voor. Een mooi voobeeld van hoe de dagelijkse activiteiten in een kleuterklas mondiaal verrijkt kunnen worden. We namen Ko, onze klaspop vanaf het begin mee op avontuur: hij kreeg alle nodige uitleg en werd gerustgesteld op momenten dat hij bang was of twijfelde. Elke kleuter koos een Congolese naam (Lingala) en liet zich hierbij inspireren door de betekenis ervan. Juf Isabelle werd omgedoopt tot Kimia (vrede) en klaspop Ko werd omgedoopt tot Makanisi (denker). Nog enkele namen: Makasi (sterk), Moseka (meisje), Bomengo (rijkdom, ook een rijke persoonlijkheid), Bonzenga (schoonheid), Mabele (aarde), Mayimona (levensloop), Mayele (verstandig), Bolingo (liefde) Palletschilderen van Congolezen in verschillende huidskleuren: geïnspireerd door fotomateriaal en gestimuleerd door impulsen van de juf, creëerden de kleuters nooit geziene kunstwerken! Een kader met patronen in waterverf maakte het geheel af! Geen Congo zonder fiere Congolezen in typische Congolese klederdracht. Zowel jongens als meisjes paradeerden trots door de klas met hun nieuwe outfits. Het ochtendritueel werd met een reeks opdrachen verrijkt met creatieve opdrachten in verband met het proejct: woorden met de ‘K’ van Kinshasa en met de ‘A’ van Afrika, spelen met het Lingala, themawoorden klappen in woordstukjes en ermee rijmen, rangtelwoorden en ruimtelijke ordening bij het ophangen van de foto’s, begroeting met Congolese namen, aanduiden in welke rij de meeste of de minste keien liggen, voorwerpen
uit het aanbod halen die niet eerder werden tentoongesteld. Stamppot en stamper, slaapmat, kleine barbecuehouder, bezem van twijgen, lokale zeef, waterteilen en emmers, deze voorwerpen vergrootten ons inlevingsvermogen. In onze Congolese woning voelden we ons nog meer betrokken bij het dagelijkse leven in vele gezinnen. Hoe goed kunnen wij raden om welk gebruiksvoorwerp het gaat? We gaven aanwijzingen. Wanneer iemand iemand het juiste antwoord wist, klonk een slag op de tamtam. Spelen met liederen in het Lingala: Ebale Congo, Makanisi, ngai na lingi yo, Mobeko monene. Super leuk! Musiceren met de gekende instrumenten, met typische instrumenten van het land, met gebruiksvoorwerpen en ritmes nabootsen op fluitjes. Ritme hebben we nodig als we niet uit de toon willen vallen! Congolese hoofddoek voor de jongens en Congolese riem voor de meisjes. Natgemaakt crêpepapier op doek geeft originele resultaten! We hebben heel wat kledij uit panjestof gezien en besproken, en ja, die hoofddoeken en riemen, die misstaan niet tussen de collectie. Water en zand Afwassen met Savon le Coque in een teil en handwas van kleren in een bak water. Huishoudelijk werk in open lucht: zo gaat dat in zoveel families. Spelen in de zandbak: creatieve vormen met onze handen, tekenen met onze vingers en met stokjes in het zand. Boeken, boeken, boeken, tot in de verste hoeken. Boeken, boeken, boeken, zie mij hier eens zoeken! Boeken hadden we zonder twijfel voldoende! Verhalen uit het leven van elke dag uit de lokale boekjes van Afrique Editions, prentenboeken uit België, die ons beeld verruimden over de bevolking en het dagelijkse leven met zijn positieve kanten en struikelblokken, illustratieboeken met levensecht fotomateriaal. Savon le Coque te koop, Monganga te koop, Kwik koekjes te koop, makemba’s te koop, plastic bekers te koop… Inderdaad: alles vind je op de markt! We lokten de klanten. Alles werd betaald met Francs Congolais of Amerikaanse Dollars. Goederentransport: per vrachtwagen, per prauw, per stootkar, … onze schrijfoefeningen (lusjes, boogjes naar boven en naar be-
neden) stellen de verplaatsingen symbolisch voor (3de kl. klas). Kinderspelen Met eenvoudige (recuperatie) materialen kan je vindingrijk zijn en talloze spelletjes spelen. Hinkelspel op de speelplaats: een steentje en een stukje krijt of een stokje zijn voldoende om een heel gamma aan hinkelspelen te creëren. Restjes panjestof aan elkaar knopen tot een springtouw. Ballen gemaakt uit papier, plastic zakjes en repen panjestof. Dansen is een kunst in dit land! Een kunst, die zowel hoort bij de verwerking van verdriet als bij de uiting van vreugde! Dramatiseren met hand- en vingerpoppen van dieren, die in Congo voorkomen, bespreken van eigenschappen van deze dieren, houdingen en bewegingen nabootsen, gezelschapsspel Kleine en grote stappen (Thema Klein en Groot – Ik en Ko) rond het meten van de grootte van pootafdrukken. De kleuters worden er zich ook van bewust dat groot en klein relatieve begrippen zijn. Voordracht: de ene speelde de muis en de andere kroop in de rol van het nijlpaard tijdens het gedicht Ik blijf liever klein (Ik en Ko). Eetgewoonten kunnen verschillen: opnieuw bevestigd tijdens deze les lichamelijke opvoeding: “Vang de lekkere sprinkhanen”. Een, twee of drie keer springen op signaal / zorgen dat we verstopt zijn voor we worden opgegeten / tikspel met variaties / springpoten rusten uit. De inkleding van deze activiteit verhoogde ons enthousiasme ongetwijfeld! Hoewel we al zoveel meer weten, is onze honger nog niet gestild: We blijven vragen hebben, we blijven geïnteresseerd, we blijven gemotiveerd! De volledige beschrijving van het project vind je op www.studioglobo.be/wereldreis
De markt, ontmoetingsplaats bij uitstek.