Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 24ste jaargang, nummer 8 Afgiftekantoor Antwerpen X – P912119
OKTOBER 2011
Afghanistan (Balch) Thema : MOEDERSCHAP
NIEUWS UIT STUDIO GLOBO Saved by the Bell
voornemens in acht Millenniumdoelstellingen, waarvan de tweede luidt: goed basisonderwijs voor iedereen.We zijn ondertussen meer dan tien jaar verder en er is op verschillende terreinen verbetering vast te stellen. Maar het ziet er helaas niet naar uit dat de doelstellingen zullen behaald worden.
In 2000 engageerden de leiders van 191 landen zich om tegen 2015 de armoede wereldwijd te halveren. Ze bundelden hun
Met Saved by the Bell zetten we daarom op 5 oktober, door UNESCO uitgeroepen als de Internationale Dag van de Leerkracht, het belang van goede leerkrachten en goed onderwijs in de verf. Studio Globo roept daarom nu al voor het vijfde jaar op rij alle scholen op om die dag om vijf voor twaalf massaal de schoolbel te laten rinkelen. Door deel te nemen maak je duidelijk dat je het werk van leerkrachten respecteert en geef je aan dat alle kinderen, wereldwijd,
recht hebben op goed onderwijs. Vorig jaar deden bijna 100.000 leerkrachten, studenten en leerlingen in België mee. Maar ook in Kenia, Suriname, Pakistan, Togo, Nepal,…, werd de actie met succes onthaald. Inschrijven Registreer snel ook jouw school op www.savedbythebell.be. Dan krijg je tijdig een pakketje met promotiemateriaal op school. Ingeschreven scholen kunnen ook deelnemen aan de wedstrijd. Meer info Studio Globo via 02 520 05 30, savedbythebell@studioglobo.be, www.savedbythebell.be
Gratis nascholing rond duurzame ontwikkeling Half juli kreeg Studio Globo de bevestiging dat twee nascholingsprojecten rond ‘educatie voor duurzame ontwikkeling’ goedgekeurd zijn. Met dit thema brengen we leerkrachten de kennis, vaardigheden en attitudes bij om leerlingen te leren nadenken over en werken aan een leefbare wereld, nu en in de toekomst, voor onszelf en voor anderen, hier en elders op de planeet. Zo luidt de algemene doelstelling van dit prioritaire nascholingsthema voor het schooljaar 2011-2012. Deze nascholingen op initiatief van de Vlaamse regering zijn gratis en bestaan uit
verscheidene sessies in de loop van dit schooljaar. Bij het thema ‘Educatie duurzame ontwikkeling als opstap naar burgerzin’ staan zes projecten die een kwaliteitsvolle inhoud kunnen garanderen. Studio Globo werkt mee aan De Timaeus Story en aan Overleven. Op weg naar een duurzame wereld. Geïnteresseerde schoolteams vinden meer informatie via www.ond.vlaanderen.be/ nascholing. Inschrijven kan enkel via deze website.
11.11.11-campagne in het basisonderwijs
Als lidorganisatie van 11.11.11 steunt Studio Globo voluit de komende 11.11.11-cam-
pagne. Meer info over de inhoud van de campagne is via www.11.be/11 te bekomen. Voor het lager onderwijs kiest 11.11.11 voor de 2011-klimaatactie samen met Djapo vzw voor een nieuwe aanpak. Het centrale materiaal, De wonderbaarlijke reis van Hupsala Princess, is een prentenboek met luister-cd. Het verhaal is van Ianka Fleerackers en werd ingesproken door heel wat bekende Vlamingen. De Hupsala Princess is een cruiseschip met een stel rare dieren aan boord die heel wat avonturen beleven. Bij het luisterspel hoort een lespakket, uitgewerkt per graad. Hierin stappen kinderen undercover mee aan boord van het schip. Stukje bij beetje sijpelen vreemde boodschappen en raadsels
de klas binnen. Zo ontrafelen ze de campagne van 11.11.11 en maken kennis met de gevolgen van de klimaatverandering in Peru. Ze worden uitgedaagd om actief oplossingen te bedenken. Wil je graag zonder enige verplichting kennis maken met dit aanbod? Schrijf je dan nu gratis in voor 1 van de nascholingen. Data en locaties: 21/9 in Hasselt, 28/9 in Leuven, 5/10 in Gent, 6/10 in Roeselare, 12/10 in Brussel en 18/10 in Antwerpen. Inschrijven is noodzakelijk! Nascholingen worden ook op aanvraag voor de hele school aangeboden. Alle informatie op www.djapo.be .
INHOUD
VOORWOORD Beste lezer, met Wereldreis trekken we deze maand naar Afghanistan, een land waar we in golven, soms dagelijks, soms maar af en toe iets in het nieuws over horen. Wat we horen is dan ook vaak slecht nieuws. Het is een realiteit waar we niet omheen kunnen. Toch ontmoeten we via het verhaal en de foto van deze maand opnieuw de gewone mensen en hoe zij, in deze moeilijke omstandigheden, toch proberen om er het beste van te maken. Je merkt dat het zoals zo vaak in de gewone, dagelijkse activiteiten is dat we ons verbonden weten met mensen veraf. Hoe kleinkinderen en kinderen opkijken naar ouders en grootouders is wereldwijd herkenbaar. Het is in die verbondenheid dat de sleutel ligt om van mondiaal leren meer te maken dan eenmalige lessen of projecten. Via verbondenheid moet het lukken om ons in deze complexe wereld toch op een ongedwongen manier te bewegen. In dit nummer vind je wat meer achtergrond bij onze kijk op een verbonden school en verder nog heel wat suggesties om de komende maanden die wondere wereld op diverse manieren in de klas te brengen. J.D.
COLOFON
© 2011
Wereldreis is een uitgave van Studio Globo (Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, F 02 502 81 01) Weblink www.studioglobo.be/wereldreis
Nieuws uit Studio Globo : Saved by the Bell ........................... 2 Gratis nascholing rond duurzame ontwikkeling .................. 2 11.11.11-campagne in het basisonderwijs .............................. 2 Voorwoord .................................... 3 Wereldreisinfo Afghanistan ............................. 4 Heb je al gehoord van ... Moedertalen in Afghanistan ? ...... 4 Foto-info .................................. 5 Thema-info : Moederschap .......... 5 Reiswoordenschat ..................... 5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad ............................6-8 Moeder en kind ......................... 7 Rond geboorte .......................... 8 Tweede graad ........................ 9-11 Brief van Lien ...........................10 Wie is wie ? .............................. 11 Derde graad ........................ 12-17 Webtips ...................................13 Voer voor boekenwurmen............13 De geboorte van mijn dochterje .................... 14-15 Zwangerschap en geboorte in Afghanistan .................... 16-17 Tekening van de kalenderfoto ......18 Voorbij de kleuren ..........................19 Spiegelfoto ...................................20
Le monde en classe (vertaling van Wereldreis) is een uitgave van CNCD-11.11.11 (Handelskaai 9, 1000 Brussel, F 02 250 12 63) www.cncd.be/lemondeenclasse
Abonnement : 10 nummers voor € 16 Zie weblink voor andere formules. Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement. Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost. Bankrekening : BE56 0682 3525 0588 Administratie : Jan Wynants (T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be) Redactie en medewerkers : Helga Vande Voorde (T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be), Jan Debonnet, Jens Franssen (verhaal), Joke Balcaen, Femke Van den Haute, Khadija Zamouri, Joris Cools, Bieze Van Wassenhoven, Stefaan Van den Abbeele Tekeningen : Jos Verhulst Foto's : Shehzad Noorani/Majority World (kalenderfoto); Roza De Mayer (spiegelfoto); Liesbet De Pooter (p. 2); Amber Simmons (flickr.com) (p. 19) Vormgeving : Marc Vermeiren Druk : De Wrikker cvba, Berchem Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding. Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking
Wereldreis - 2011/8 - 3
Afghanistan LANDENINFO Ligging Afghanistan grenst aan Pakistan, Iran, Turkmenistan, Oezbekistan, Tadzjikistan en China. Driekwart van het land bestaat uit moeilijk toegankelijk berggebied. In Afghanistan zou ook het geografisch middelpunt van de wereldbevolking liggen (d.w.z. dat de afstand van alle mensen ter wereld tot elkaar daar het kleinste is)!
Geschiedenis Afghanistan had als een van de vroegste gebieden ter wereld landbouw en steden (voor de vroege geschiedenis: zie Wereldreis april 2001). In zijn rijke geschiedenis was Afghanistan altijd een kruispunt van handelswegen en werd het (zoals ons land) ettelijke malen overheerst, o.a. door Perzen, Macedoniërs (Alexander de Grote), Arabieren, Turken, Mongolen, Britten, Sovjets en Amerikanen. In Afghanistan woedt al meer dan dertig jaar oorlog. Eerst probeerden de Russen
het land te stabiliseren. Toen dat niet lukte en zij zich terugtrokken, viel het land in een lange en wrede burgeroorlog. Krijgsheren, lokale bandieten en drugshandelaren bevochten elkaar en ontzagen de bevolking niet. Midden de jaren negentig grepen de Taliban de macht in Afghanistan. Muziek werd verboden, net als film, voetbal en dansen. Vrouwen mochten niet meer alleen op straat komen en moesten zich volledig bedekken met een boerka. Na aanslagen in Amerika vielen de Verenigde Staten het land binnen en verdreven er de Taliban. Zij hadden immers onderdak geboden aan de planners van die aanslagen. Met wisselend succes is er nu een nieuwe Afghaanse regering die met hulp van buitenlandse soldaten het land opnieuw probeert op te bouwen. Maar nog steeds wordt er elke dag gevochten tussen de buitenlandse troepen en de opstandelingen. Eén van de oorzaken van de aanslepende oorlog is de bloeiende handel in opium (zie Wereldreis mei 2011). Bevolking Afghanistan is een arm land met ongeveer 30 miljoen inwoners. Doordat het een kruispunt van migratieroutes is geweest, leven er veel verschillende volkeren. De belangrijkste groepen zijn de Pathanen (40 %), de Tadzjieken (25 %), Hazara (18 %), Turkmenen en Oezbeken. Afghanistan is een erg traditioneel en conservatief land. De macht is er in handen van de ouderen. Jongeren - de helft van de Afghanen is jonger dan 18 - hebben geen inspraak. De overgrote meerderheid is streng gelovig. Velen - vooral vrouwen - kunnen niet lezen of schrijven. Mannen hebben het er voor het zeggen en kunnen beslissen in de plaats van de vrouw. In grote delen van het land, vooral op het platteland, gelden niet alleen de gewone wetten. Ook de sharia, rechtspraak gebaseerd op de Koran, wordt erg Wereldreis - 2011/8 - Wereldreisinfo - 4
strikt toegepast. In de grotere steden is er wel wat meer vrijheid en kunnen vrouwen opnieuw alleen op straat. HDI: Afghanistan staat 155ste van 172 landen met een lage 0,349. Economie In het rotsachtige land liggen vruchtbare valleien waar katoen, fruit en graan worden gekweekt. Steenkool, aardgas en ijzererts zijn de voornaamste minerale grondstoffen, maar ontginning is moeilijk door de oorlog. De belangrijkste handelspartners zijn India, Pakistan en de VSA. Munt: AFN 1 = 0,0153 euro.
HEB JE AL GEHOORD VAN … MOEDERTALEN IN AFGHANISTAN? In Afghanistan wordt vooral het Dari gesproken. Dari is Afghaans Perzisch en behoort tot de West-Iraanse tak van Indo-Germaanse talen. Perzisch is de taal die in Iran wordt gesproken en daar Farsi wordt genoemd. Afghanistan en Iran zijn buurlanden, dus zo vreemd is dat niet. Verder spreken heel wat Afghanen de Oost-Iraanse taal Pasjtoe, dat is de taal van de Pasjtoens en die leven voornamelijk in het oosten en het zuiden van Afghanistan en in Pakistan. Pasjtoe en Dari zijn de officiële landstalen in Afghanistan. In het noorden van Afghanistan wordt er nogal wat Tadzjieks gesproken. Daar grenst Afghanistan immers aan Tadzjikistan. Tadzjieks is net als Dari een soort Perzisch. Dat is ook zo met het Hazaragi, de taal van de Hazari, en het Aimaq van de Aimaken, nomaden in CentraalAfghanistan. Andere veel gesproken talen in het noorden van Afghanistan zijn Oezbeeks en Turkmeens, maar dat zijn Oost-Turkse talen. En dan zijn er nog tientallen andere moedertalen. Zeer veel Afghanen zijn twee-of zelfs meertalig.
FOTO-INFO Sangimo, een Tadzjiekvrouw, houdt haar pasgeborene in de armen. Zij is vergezeld van haar schoonmoeder. Deze foto is gemaakt in Mazar e Sharif (zie ook Wereldreis februari 2009). Het is de hoofdplaats van de Afghaanse provincie Balch die tegen Oezbekistan aan ligt. Rond 1700 was Mazar e Sharif nog een klein stadje op 20 km van Balch (Bactra), een van de oudste steden ter wereld. Door haar ligging op de zijderoute had de stad Bactra van in de oudheid groot belang en was zij de hoofdstad van Bactrië, het oostelijke deel van het hellenistische rijk. Zij was ook het centrum van het zoroastrisme en speelt in 1001 nacht een grote rol. Tadzjieken en hun voorouders wonen er al 2500 jaar. THEMA-INFO: MOEDERSCHAP De Millenniumdoelstellingen streven naar minder sterften van moeders en hun kinderen. Vooral in Afrika en Azië zijn die cijfers hoog. Door vermindering van armoede en meer gezondheidszorg, hygiëne en scholing - ook van meisjes - zijn die grotendeels te vermijden!
De gezondheidszorg in Afghanistan is bij de slechtste ter wereld. De levensverwachting is slechts 44 jaar. Een gemiddelde Afghaanse vrouw is amper vijf jaar naar school gegaan, heeft nooit een ziekenhuis of gezondheidscentrum bezocht, gebruikt geen moderne vorm van anticonceptie en heeft 7 kinderen. Vier op tien vrouwen worden er uitgehuwelijkt en/of trouwen voor zij 18 jaar zijn: hun lichaam is dan nog niet klaar om zwanger te zijn. 86 % van de zwangere vrouwen bevalt zonder deskundige hulp. De moedersterfte (zie ook Wereldreis van april 2007) behoort met 16 ‰ - in sommige streken 65 ‰ - tot de hoogste ter wereld (in westerse landen bedraagt die 0,09 ‰). Elke dag sterven in Afghanistan minstens 50 vrouwen aan complicaties en koorts i.v.m. hun zwangerschap. De zuigelingensterfte is er 155 ‰. De helft van de kinderen beneden de 5 jaar heeft een groeiachterstand of is ondervoed en een kwart haalt zijn vijfde verjaardag niet. Tienduizenden komen elk jaar om door vrij eenvoudige ziekten zoals mazelen of ernstige vormen van diarree. Dat zijn aandoeningen die eenvoudig te voorkomen zijn via vaccinatie of zuiver drinkwater. Afghanistan heeft een groot tekort aan ziekenhuizen en goed opgeleide artsen. Door de onveiligheid is het moeilijk voor buitenlandse hulpverleners om meer steun te leveren. Twee miljoen kinderen in Afghanistan gaan niet naar school. Eén op de drie kinderen blijft thuis om te werken. Een Wereldreis - 2011/8 - Wereldreisinfo - 5
groot deel daarvan zijn meisjes. Ouders houden hun dochters liever thuis, omdat zij het te gevaarlijk vinden om hen naar school te laten gaan, omdat zij het nut er niet van in zien of omdat de druk in hun omgeving te groot is. Soms is er gewoonweg geen meisjesschool in de buurt. Meisjes studeren vaak ook niet verder omdat zij op erg jonge leeftijd al zwanger worden. Naar school gaan is niet zonder risico: er liggen her en der mijnen verstopt en af en toe zijn er aanslagen op straat. Soms zijn die direct tegen scholen gericht, maar soms ook gewoon tegen voorbijrijdende militaire voertuigen. De kinderen die wel naar school gaan, leren wel lezen en schrijven, maar het niveau van de scholen is nog erg laag. In de toekomst zou dat wel moeten verbeteren, omdat de leraren nu ook beter worden opgeleid.
REISWOORDENSCHAT antibioticum: bacteriedodende of -verzwakkende stof. boerka: een lang gewaad dat het hele lichaam van de vrouw bedekt, het gezicht inbegrepen. Een gaasachtig stukje stof voor de ogen zorgt ervoor dat de draagster iets van de buitenwereld kan zien. inbakeren: een baby stevig inpakken met doeken. kindersterfte: aantal kinderen dat sterft voor de leeftijd van vijf jaar. moedertaal: taal waarin je hebt leren spreken. moedersterfte: aantal vrouwen dat sterft tijdens de zwangerschap, de bevalling of de eerste week na de geboorte van het kind. vaccinatie: inenting, inspuiting met een verzwakte ziekteverwekker als bescherming tegen gevaarlijke ziekten. zuigelingensterfte: aantal kinderen dat sterft in het eerste levensjaar.
Eerste graad EINDTERMEN Muzische vorming 1.4. Wereldoriëntatie 3.4 en 4.8. BIJ DE FOTO Bekijk samen met de kinderen de foto en laat hen zeggen wat zij zien. Zelf vertel je nog niets. De leerlingen brengen op voorhand een foto van zichzelf als baby in hun moeders armen mee. Laat de leerlingen kort over de foto vertellen. Vraag hen wat hun mama op dat moment zou gevoeld en gedacht hebben. Haal de foto er opnieuw bij. Vertel de kinderen wat er op de foto te zien is. “Op de foto zie je Sangimo met haar pasgeboren kindje in haar armen. Naast haar zit haar schoonmoeder. De vrouwen wonen in Afghanistan en dragen traditionele kledij.” Vraag de kinderen wat de moeder zou denken en voelen. Vergelijk met wat zij vertelden over hun eigen moeder.
vos: moervos, welp, rekel; rund: koe, kalf, stier; hert: hinde, kalf, bok; geit: geit, lam, bok; varken: zeug, big, beer; kat: kattin, kitten, kater; hond: teef, puppy, reu; duif: duivin, pieper of duivenjong, doffer; kip: hen, kuiken, haan; eend: eend, eendenkuiken of piel, woerd.
VERTELTAFEL Leg op een tafel volgende voorwerpen klaar: tube zalf, echografie, geboortekaartje, suikerbonen, wegwerp- en katoenen luiers, draagdoek, spuitje, fopspeen, rammelaar. Laat de kinderen bij elk voorwerp vertellen wat zij erover weten. Vertel zelf indien nodig wat elk voorwerp is en waarvoor het dient. Laat hen vervolgens alle voorwerpen, waarvan zij denken dat mensen in Afghanistan dat ook gebruiken, eruit halen. Laat hen hun keuze verklaren. Toon hen het juiste antwoord en geef uitleg. “In Afghanistan gebruiken de moeders buffelzalf om een bolle buik mee in te wrijven. De kinderen dragen luiers uit katoenen doeken. In ons land was dit ook heel gewoon en ook nu gebruiken sommige mensen doeken als luiers. De vrouwen dragen hun kind in een draagdoek. Veel baby’s in Afghanistan worden ook ingebakerd. Ook de kinderen in Afghanistan krijgen een spuitje tegen ernstige ziekten.” BIJ DE WERKBLADEN
Elke leerling maakt een mooie grote tekening die dan wordt verkleind en gekopieerd voor de hele klas. Stel een volledige set kaarten samen met telkens de naam en de afbeelding van een moederdier en daarnaast het jong van een ander dier. Laat de kinderen per twee samen zitten en de kaarten onder elkaar verdelen. Met die kaarten moeten de leerlingen de juiste moeder aan het juiste jong leggen. De jongste leerling legt de eerste kaart op tafel. Het kind dat als eerste alle kaarten kan leggen, heeft gewonnen. Rond geboorte Op werkblad B zie je een kruiswoordraadsel voor het tweede leerjaar. Laat de kinderen het kruiswoordraadsel invullen. Je ziet volgende omschrijvingen of tekeningen staan: 1. wieg, 2. baby, 3. zalf, 4. zwanger, 5. geboortekaart, luier, spuit, suikerbonen, rammelaar en fopspeen.
Moeder en kind Met werkblad A heb je een basis voor een set dominokaarten met moederdieren en hun jongen in de dierenwereld. Voorzie het nodige fotomateriaal of laat het opzoeken op het internet. Hieronder een opsomming van dieren die allemaal in Afghanistan voorkomen met vermelding van de naam voor wijfje, jong en mannetje. Zo kun je de woordenschat nog verder uitbreiden. schaap: ooi, lam, ram; kameel en paard: merrie, veulen, hengst; Wereldreis - 2011/8 - Wereldreistips - 6
Moeder en kind Vul aan met afbeeldingen van de ontbrekende dieren
schaap: ooi
schaap: lam
kameel: merrie
kameel: veulen
vos: moervos
vos: welp
Van welke dieren zijn dit moeder en kind ? .................... : koe + kalf
.................... : kattin + kitten
.................... : geit + lam
.................... : teef + puppy
.................... : zeug + big
.................... : hen + kuiken
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad A - 7
Rond geboorte kies uit: zalf - wieg - baby - spuit - luier - zwanger - fopspeen rammelaar - suikerbonen - geboortekaart 4Ļ
5Ļ
Ļ ĺ ĺ
ĺ Ļ 3ĺ
ĺ
ĺ 1. schommelend bedje: ............................... 2. zuigeling: ................................. 3. smeersel: ................................. 4. in verwachting: .......................................... 5. aankondiging op stevig papier dat er een kindje ter wereld is gekomen: ................................................................. Wereldreis - 2011/8 - Werkblad B - 8
Tweede graad LESDOELEN De leerlingen - kijken en luisteren gericht naar hun klasgenoten door observatie- en interpreteervragen te beantwoorden; - leven zich in een persoon m.b.t. moederschap in; - verantwoorden hun keuze, waar of niet waar, bij uitspraken. Eindtermen Wereldoriëntatie 1.19 Beseffen dat het nemen van voorzorgen de kans op ziekte en ongevallen vermindert; 4.3 het nut en belang aangeven van een collectieve voorziening, waarvoor de overheid zorg draagt; 6.9 aspecten van het dagelijks leven in een land van een ander cultuurgebied vergelijken met het eigen leven. SKETCH ALS INSTAP Voorzie vier kaarten met volgende woorden: 1. een moeder (persoon), 2. een baby vasthouden (handeling), 3. gelukkig (gevoel), 4. een ziekenhuis (plaats). Vier leerlingen komen vooraan en krijgen elk een kaart. Geef de opdracht om een sketch, een kort toneeltje i.v.m. deze woorden te verzinnen. Tijdens de sketch wordt er niet gepraat, enkel geluiden mogen worden gebruikt. Mimiek en lichaamshoudingen zijn dus heel belangrijk. Terwijl deze leerlingen even de tijd hebben om te overleggen, geef je de luister- en kijkopdracht aan de andere leerlingen nl. “Welk personage staat centraal in de sketch? Welke belangrijke handeling zien jullie? Welk gevoel ontdek je? Waar speelt de sketch zich af?” Deze vragen worden na de sketch samen beantwoord.
-
-
waar. Ook in Afghanistan worden kinderen in een ziekenhuis geboren, al is het wel de gewoonte in Afghanistan dat de vrouwen thuis bevallen en worden in ons land soms ook kinderen thuis geboren. De geboorte wordt niet gevierd in Afghanistan. Niet waar. De geboorte is steeds een blijde verwelkoming van het kind. Kinderen worden in Afghanistan ook ingeënt tegen ernstige ziektes. Waar. Op de foto staan de baby Sangimo, haar moeder en de schoonmoeder Paymaneh. Niet waar. Het kindje heet Paymaneh, de moeder heet Sangimo en naast haar zit haar schoonmoeder. Een gynaecoloog is een vrouwenarts, iemand die veel weet over de behandeling van vrouwenziektes, vruchtbaarheid, zwangerschap en bevalling. Waar. In Afghanistan dragen veel vrouwen een boerka. Dit is een kledingstuk dat het lichaam bedekt van kop tot teen. Waar.
Wie is wie? Laat de leerlingen op werkblad D de verschillende getuigenissen lezen bij de geboorte van Paymaneh. De leerlingen schrijven de naam van de persoon bij het juiste tekstje.
Oplossing : Sangimo, Zohra, Parigol, Paymaneh, Lien, Aziza, Gaiber.
BIJ DE FOTO EN DE BRIEF Toon de kalenderfoto. “Welke dingen herken je op de foto die ook te zien waren bij de sketch?” Overloop dezelfde vragen als bij de sketch: personages, handeling, gevoel, plaats. “Wat zie je nog meer?” Laat de kinderen de brief van Lien lezen (werkblad C). Deze bevat de uitleg bij de foto. Bespreek de brief door het verhaal van Lien te reconstrueren. VERWERKINGSTIPS Kant kiezen Lees volgende uitspraken voor of laat dit door een leerling doen. Eén kant van de klas staat voor ‘waar’, de andere kant van de klas staat voor ‘niet waar’. Laat de leerlingen inspelen op elkaar door hun keuze te verantwoorden. Mogelijke uitspraken: - In Afghanistan worden de kinderen thuis geboren en hier worden de kinderen in een kraamkliniek geboren. Niet Wereldreis - 2011/8 - Wereldreistips - 9
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad C - 10
Wie is wie? Schrijf de naam van de persoon bij het juiste tekstje. Kies uit: Paymaneh (de pasgeboren baby) – Sangimo (de moeder) – Aziza (de vroedvrouw) – Parigol (de schoonmoeder) – Lien – Zohra (buurvrouw van Sangimo) – Gaiber (man van Sangimo). Zoek eerst de teksten waarbij je gemakkelijk de juiste persoon kunt vinden. "Wat is Paymaneh mooi! Zij is nog zo klein. Ik heb haar de naam gegeven van mijn overleden zusje." : ............................................ "Ik begrijp het niet. Waarom gaat Sangimo naar de stad om te bevallen? Is het niet goed genoeg hier? Ik bracht haar nog een bezoekje voor zij naar de stad vertrok. Zij woont immers naast me, dus kon ik haar gemakkelijk bezoeken. Ik heb al vijf kinderen gebaard en ben hiervoor nog nooit naar het ziekenhuis geweest. Ik kan haar toch wel helpen?" : ............................................ "Ik ben zo trots op Sangimo! Zij heeft flink op haar tanden moeten bijten tijdens de bevalling. Toen zij zwanger was, verzamelde ik kruiden uit mijn tuin waarvan ik thee maakte voor haar. Ook gaf ik haar buffelzalf om op haar buik te smeren. Het is de taak van de familie om voor elkaar te zorgen. Gelukkig dat de arts ook in het ziekenhuis was om haar te helpen." : ............................................ "Wat schijnt hier zo fel? Ik begin meteen te huilen. Dat doet deugd! Na maanden opgesloten te zitten in de buik van mijn mama, zie ik eindelijk veel licht." : ............................................ "Tijdens mijn reis naar Afghanistan nam ik een mooie foto van een moeder met haar kind en haar schoonmoeder in de stad Mazar e Sharif." : ............................................ "De bevalling verliep moeilijk. Sangimo was helemaal uitgeput. Gisteren hielp ik nog bij de bevalling van een moeder die een tweeling baarde. Het duurde bijna een hele dag. Soms moet ik de moeders ook droevig nieuws melden, dat de baby ziek is." : ............................................ "Wat ben ik trots op mijn vrouw! Ons eerste kindje… Naast het verzorgen van mijn kudde dieren, droom ik ook van een groot gezin." : ............................................
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad D - 11
Derde graad EINDTERMEN Wereldoriëntatie – gezondheid 1.17 De leerlingen kunnen gezonde en ongezonde levensgewoonten in verband brengen met wat ze weten over het functioneren van het eigen lichaam. Wereldoriëntatie –maatschappij 4.7 Er in hun omgang met leeftijdgenoten op discrete wijze rekening mee houden dat niet alle kinderen in hetzelfde type gezin wonen als zijzelf; 4.8 illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten. Muzische vorming 3.1 Ervaringen, gevoelens, ideeën, fantasieën uiten in spel. Sociale vaardigheden 1.2 Voor anderen respect en waardering opbrengen; 1.6 kritisch zijn en een eigen menig formuleren. INSTAP: MOEDERSCHAP De leerlingen schrijven allemaal op een kaartje hoe zij hun moeder noemen. De leerkracht verzamelt de kaartjes en leest de namen voor. “Hebben alle kinderen een moeder?” Zij hebben allemaal een natuurlijke moeder, sommigen hebben twee ‘moeders’! Er zijn moeders die een of meer kinderen opvoeden als adoptiemoeder of die er (gedeeltelijk) voor instaan als pleeg- of stiefmoeder. Sommige moeders kunnen moeilijk zelf (alleen) zorgen voor hun kind, bv. tienermoeders. Zorg dat leerlingen - als zij dat wensen - veilig kunnen vertellen over hun thuissituatie. DE FOTO EN HET VERHAAL Tableau vivant Verdeel de leerlingen in groepjes van drie. Zij beelden een levend schilderij uit, namelijk dat van de kalenderfoto. Hiervoor moeten de leerlingen goed naar de opstelling kijken. “Wie zit waar? Op welke manier?” Laat de leerlingen op alle details letten! Dit kan verder worden uitgebouwd met een ‘beeldhouwer’. “Hoe zou je de opstelling willen veranderen? Waarom?” Ook kan de beeldhouwer een personage laten ontdooien en dan vragen stellen. “Wie ben jij? Wat doe je nu? Hoe voel jij je nu?”
Op deze manier leven de leerlingen zich in de personen van op de foto in en proberen hun gedachtegang te verwoorden. De geboorte van mijn dochtertje De leerlingen lezen het verhaal op werkblad E en F. Bespreek het belang van perinatale zorg (voor en na de geboorte). Let op de cursieve zin in de voorlaatste paragraaf en ga zeker in op het juiste gebruik van antibiotica. Zij hebben de levensverwachting met gemiddeld 15 jaar doen toenemen! De dosissen van het juiste antibioticum moeten sterk genoeg zijn en het is belangrijk de volledige behandeling af te maken. Ook moeten antibiotica niet te algemeen of preventief worden gebruikt, bv. tegen virussen zijn zij zinloos. Anders ontwikkelen de bestreden bacteriën weerstand en wordt genezing van bepaalde ziekten in de toekomst onmogelijk! Een aankondiging “Wie brengt zijn of haar geboortekaartje naar de klas?” Laat de leerlingen een geboorteaankondiging maken voor het kindje op de foto. Geef hen een lege kaart en laat hen die versieren zodat het een vrolijke en kleurrijke geboortekaart wordt. Eventueel kunnen zij er een korte tekst op schrijven. ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE IN AFGHANISTAN Elk land heeft zijn eigen rituelen, gebruiken en bijgeloof rond zwangerschap en geboorte. Er worden van generatie op generatie bepaalde wijsheden doorverteld. In dit land lijken de algemene adviezen die aanstaande moeders krijgen sterk op de westerse leefregels. Toch hebben zij ook een aantal andere ideeën en rituelen rond zwangerschap en geboorte. Opdrachten bij de werkbladen De leerlingen lezen alle tekststukken op werkblad G en H voor zichzelf. Zij verklaren ‘moeilijke woorden’ door de betekenis op te zoeken: zwanger (in verwachting), baby (zuigeling), bevalling (baring), miskraam (spontane abortus), aanstaand (toekomstig), geslacht (jongen of meisje), placenta (moederkoek), sluitlaken (steunverband voor de buikspieren), seksueel contact (geslachtsgemeenschap), antibiotica (bacteriedodende stoffen), anticonceptie (geboortebeperking) kraamvrouw (pas bevallen vrouw). De leerlingen werken in groepjes van twee en knippen de titels op de kleine kaartjes van werkblad G uit. Zij proberen om samen met hun klasgenoot de juiste titel boven het juiste
Wereldreis - 2011/8 - Wereldreistips - 12
stukje informatie te zetten. Oplossing: 7, 6, 2, 3, 1, 4, 5. Als huistaak vragen zij aan hun ouders of grootouders hoe geboorte en zwangerschap bij hen zijn verlopen. Zij brengen dit dan naar voor in de klas. UITSMIJTER "Wie heeft de gsm gezien op de kalenderfoto?" Het toestelletje ligt voor de rechterborst van de jonge moeder tussen de donkere kledij. "Wie dacht dat gsm’s niet zouden bestaan in een land als Afghanistan?" 29 % van de Afghanen beschikt over dit handige communicatiemiddel in een moeilijk toegankelijk, bergachtig land. En Sangimo wilde natuurlijk snel de kersverse vader op de hoogte brengen! Dit beeld vormt een goede gelegenheid om vooroordelen te doorprikken.
WEBTIPS Afghanistan http://nl.wikipedia.org/wiki/Afghanistan http://estragon.100megsfree5.com foto’s http://archief.samsam.net/archief/default.asp?id=29657 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ geos/af.html http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/AFG.html www.hdr.undp.org/reports/global/2004 www.afghan-web.com http://afghanistan.boogolinks.nl startpagina gemaakt door een scholier http://en.wikipedia.org/wiki/Mazar-i-Sharif http://forum.globaltimes.cn/forum/showthread.php?t=17502 Once upon a time in Afghanistan http://en.wikipedia.org/wiki/Tajik_people http://www.afghan-web.com/language/ http://en.wikipedia.org/wiki/Languages_of_Afghanistan http://estragon.100megsfree5.com/dic.htm woordenboek Engels - Dari
Moederschap http://www.oxfam.org/en/campaigns/health-education/ afghanistan-worst-place-world-give-birth en http://afghanmidwiferyproject.org/?page_id=57 foto’s www.moedernacht.nl http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20081016_school01 Naar school in Afghanistan http://www.rawa.org/r-scho.htm meisjesscholen http://www.prb.org/Datafinder/Geography/Summary. aspx?region=137&region_type=2 population database UN http://www.afghan-web.com/health/highbirthrate.html http://www.reuters.com/article/2008/04/30/us-afghanhealth-mothers-idUSISL31813620080430 http://www.huffingtonpost.com/2010/03/03/mullahsdistribute-condom_n_484914.html?view=print http://www.cal.org/co/afghan/afest.html Festivities VOER VOOR BOEKENWURMEN - Afghanistan : een informatiepakket voor een werkstuk. BOSMAN, H. & DE RIDDER, H. Nijmegen / Den Haag: Centrum voor Mondiaal Onderwijs / Novib, 2002. - Afghanistan. Landenreeks. VOGELSANG, W. Amsterdam / Den Haag / Brussel: KIT / Novib / 11.11.11, 2010. - Afghanistan. Wereldreis. Brussel: Studio Globo, juni 2007, februari 2009, mei 2011. - Brieven aan mijn dochters. KOOFI, F. Amsterdam: Balans, 2011. - Central Asia. Rough Guide cd. London: World Music Network, 2010. - De terugkeer van de chaos. Afghanistan van binnenuit. CHAYES, S. Amsterdam: J.M. Meulenhoff, 2006. - De wereld NU in kaart. DE PRINS, H., VANDEPITTE, P. & Adams, X. Antwerpen: De Boeck, 2005. - Familie in de hele wereld. OMMER, U. (foto’s), FURLAUD, S. & VERBOUD, P. (teksten). Amsterdam / Hasselt: Biblion-Mozaïek / Clavis, 2002. - Insjallah, mevrouw. Ontmoetingen (z)onder de boerka. STRUYF, A. en BLANCQUAERT, L. Brussel: Globe, 2004. - Lach niet, Khanoem. Vrouwenhuis in Afghanistan. VANLERBERGHE, J. Roeselare: Roularta Books, 2007. - Niger. Wereldreis. Thema: moeders. Brussel: Studio Globo, april 2007. - Over Gelderse grenzen. GERRITS, M., SYBEN, W. &HOOGVELD, W. National Geographic, december 2010. - Vrouwen en kinderen laatst. AGUIRRE ZIMERMAN, N. Amsterdam: Cossee, 2008. - Wij willen ons land terug. TIELEMAN, D. Leuven: Van Halewyck, 2011.
Wereldreis - 2011/8 - Wereldreistips - 13
De geboorte van mijn dochtertje kreeg ik van de vrouwen in het dorp buffelzalf en mijn schoonmoeder verzamelde kruiden uit haar tuin waarvan ik thee moest maken. Dat was goed voor de baby, zei ze. En zij kon het weten, want ze had zes kinderen. Als je maar genoeg thee drinkt, dan krijg je altijd gezonde kinderen.
Kijk, dit is Paymaneh, mijn piepklein dochtertje. Ik heb haar de naam gegeven van mijn overleden zusje. Paymaneh betekent ‘kopje’. Volgens mijn moeder bewoog mijn zus zo vaak in haar buik dat zij wel zes kopjes brak tijdens haar zwangerschap. Is ze niet mooi? Ze is nog zo klein… Ze ziet een klein beetje blauw, maar da’s niet erg. Da’s van de kou. Het is oktober en de eerste sneeuw is net gevallen. De toppen rondom ons zijn wit, de vallei is nog bruin. De lucht hier in Mazar e Sharif in het noorden van Afghanistan is kurkdroog nu en de hemels kleuren zo blauw als de ogen van mijn kleine Paymaneh. Ik ga haar dicht tegen me aanhouden straks op weg naar huis. Met wat geluk zijn we op drie dagen thuis. Eerst met de bus tot aan Aqchah, daar hebben we de ezel Arbab bij Yuk, een aangetrouwde neef, achtergelaten. Dan nog twee dagen met ons karretje en Paymaneh zal voor het eerst haar lemen huis zien. Tot vorige week was ik nog nooit in een ziekenhuis geweest, al had ik er wel al van gehoord. Ik, ik ben Sangimo. Ik ben 17, kan niet lezen en niet schrijven, maar ik herken wel cijfers. Een paar woorden kan ik zelfs herkennen als ik ze zie. Wat zou ik ook doen met lezen en schrijven? Bijna niemand in het dorp heeft boeken in huis. Wat telt, is dat ik nu eindelijk ook moeder ben. Een half jaar geleden wist ik dat ik echt zwanger was. Was dat een heerlijk gevoel in het begin. Iedereen rondom mij was zo trots. Mijn man en ik waren dan ook al een half jaar getrouwd dus iedereen keek er naar uit dat we een kindje zouden krijgen. Toen ik zwanger bleek,
Helemaal aan het eind van de zomer kwam Huma me opzoeken, een aangetrouwd nichtje van mijn man. Huma was helemaal niet zoals wij. Ze zag er schitterend uit, droeg een horloge en woonde in de stad. Haar ouders waren een paar jaar geleden tijdens de oorlog tussen de krijgsheren naar Iran gevlucht en daar was ze voor het eerst naar school geweest. Omdat haar ouders rijker waren, mocht ze nadien zelfs verder studeren. Ze is nu terug en helpt zwangere meisjes in de stad. Omdat ze hier nu toch was, kwam ze even gedag zeggen. Ze voelde aan m’n buik en liet me mee luisteren als ze een metalen schijfje met een darm aan erop legde. Volgens haar zat de baby helemaal verkeerd. Ik begreep er niets van, maar ze trok een ernstig gezicht. Hoe kon mijn baby nu verkeerd zitten? Ik had toch niets fout gedaan? En ik dronk toch elke dag veel thee? Huma zei me dat thee drinken niet slecht was, maar dat de baby toch fout zat en dat ik beter naar het ziekenhuis kon gaan binnen een paar weken. Huma zei zelfs dat baby’tjes soms ernstig ziek kunnen worden, of je nu veel thee drinkt of niet, en dat je dan gewoon naar de arts moet. Maar die hebben we hier niet.
Ik wist helemaal niet wat te doen. De buurvrouwen lachtten nadien met het idee dat ik naar de stad zou moeten gaan om daar te bevallen. Ze begrepen er ook niets van en zeiden dat zij me wel zouden helpen. Hadden zij al niet tientallen kinderen ter
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad E - 14
wereld gebracht? En dat er af en toe een kindje het niet haalde, zoals mijn zusje, dat was erg, ja, maar zo was de natuur nu eenmaal. Wie niet sterk is, zou het toch niet halen in ons ruwe mooie land. Dus wat was het probleem? Ik voelde me al wat beter, maar was er toch niet gerust in. Toen ik het aan mijn man vertelde, wist hij ook niet wat te doen. Hij was wel lief en zorgde dat er vaak voldoende in de voorraadkast lag, maar was toch vooral bezig met zijn kudde. En nu de winter voor de deur stond, had hij wel wat anders aan zijn hoofd dan de zorgen van zijn vrouw. Bovendien had ik het zelf ook best druk met wassen en verder drogen van abrikozen voor de winter. Wat moest ik nu doen? Een week voor de bevalling begon mijn buik pijn te doen. Het voelde niet goed, ook niet na nog méér thee. Mijn buik ging helemaal strak spannen. Zelfs de buffelcreme leek ook niet meer te werken. Bij toeval zou er die week een kleine karavaan naar beneden de vallei trekken. Een handelaar uit de grote stad, Mazar e Sharif, had zes schapen gekocht voor een trouwfeest van zijn nicht volgende maand en hij kwam ze ophalen aan de kleine weg beneden met een pickup auto. Omdat de pijn steeds erger werd en de mannen het zo druk hadden, gingen mijn schoonmoeder en ik dan maar mee. Ook een neefje van ons ging mee natuurlijk. Want zonder man konden we de straat toch niet op!
Volgens Huma heb ik veel geluk gehad en er goed aan gedaan om naar hier te komen. Anders had Paymaneh het misschien niet gehaald, zei ze, of zou zelfs ik het niet overleefd hebben. Ach, het maakt niet uit nu, ze is er. Paymaneh hebben we in schone witte doeken gewikkeld en ik draag haar dicht tegen me aan zodat ze het warm heeft. Ik heb wel nog pijn, maar volgens Huma is dat niet meer dan normaal. De arts heeft me vanmorgen nog twee doosjes met pilletjes - ze zijn antibiolotogisch of zoiets - gegeven die ik nu moet nemen. Maar ik heb samen met mijn schoonmoeder besloten om ze te houden voor als Paymaneh deze winter zou beginnen hoesten. Ik heb aan Huma moeten beloven om deze lente, net voor de eerste pluk, opnieuw mee naar de stad te komen om Paymaneh te laten onderzoeken. Ze zou dan ook prikjes krijgen tegen allerlei ziektes. We zien wel. Tenslotte komt Huma zeker elk jaar naar het dorp op bezoek. Mijn schoonmoeder en ik hebben intussen onze mooiste jurken aangetrokken, want het is toch een beetje feest. Intussen weet heel het dorp van Paymaneh, want ik heb gebeld met mijn man. Nog drie dagen en we zijn weer thuis. Mazar lijkt een fanastische stad, maar ik weet niet of ik hier gelukkig zou zijn. Zo veel lawaai en zo veel auto’s en bussen. En dan die wirwar van straten. Nee, geef mij en mijn dochtertje dan maar de witte bergen.
Dankzij Huma beviel ik in een ziekenhuis in Mazar. Echt leuk vond ik het er niet, maar er was een buitenlandse arts die me onderzocht en samen met Huma hielp toen Paymaneh werd geboren. Ik wil het er niet te veel over hebben, maar de bevalling liep niet makkelijk. De vrouwelijke arts sprak bovendien een taal die ik niet begreep en klonk soms erg streng tijdens de bevalling. Huma vertaalde alles en zo viel het nog mee. Het was die arts die na uren persen en duwen en wroeten en zweten en pijn de kleine Paymaneh eindelijk op mijn buik legde. Soms deed het zo’n pijn dat ik dacht dat ik ging flauwvallen. Zelfs die arts zweette ervan. Mijn schoonmoeder had ook tranen in haar ogen. Van angst en vreugde tegelijk, vertelde ze me later.
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad F - 15
Zwangerschap en geboorte in Afghanistan Plaats de titels boven de juiste paragraaf. 1) Pasgeborene
5) Feest
2) Bijgeloof
6) Wordt het Paymaneh of Ahmad?
3) Moederkoek
7) Algemene leefregels
4) Rituele reiniging
In Afghanistan wordt zwangere vrouwen aangeraden vooral rustig aan te doen, niet zwaar te tillen, veel te rusten en goed te eten. Vooral goed eten is erg belangrijk. Men zegt dat de baby dan gezond en sterk wordt. Door veel te wandelen, zou de bevalling gemakkelijker worden. Daarnaast is het uiterst belangrijk om niet te springen, niet te grote stappen nemen of over kuilen en hobbels rijden. Dit zou een miskraam uitlokken. Voor de aanstaande vader zijn er geen leefregels. Het is overigens niet de gewoonte dat de vader bij de bevalling aanwezig is.
In Afghanistan zijn er geen middelen om het geslacht van het ongeboren kind te bepalen. Sommige oudere vrouwen zeggen dat zij het kunnen zien aan de manier waarop de aanstaande moeder zich gedraagt. Daarbij kijken zij niet zozeer naar de vorm van de buik, maar meer naar hoe je bent. Als je nergens last van hebt en veel onderneemt, wordt het een jongetje. Als je veel rust nodig hebt, wordt het een meisje. Ook kun je veel zien aan de lust van de moeder. Eet je veel zure dingen tijdens je zwangerschap, dan krijg je een meisje. Ben je juist gek op zoetigheden dan zal je van een jongetje bevallen. Tot slot wordt een aanstaande moeder mooier als het een jongen betreft en juist lelijker als het een meisje wordt. Om te bevorderen dat je een jongen krijgt, moet je na de geboorte van je jongste dochter veel dadels gaan eten.
In Afghanistan gelooft men dat een zwangere vrouw als zij wat lekkers ziet, zij dit ook moet eten. Zo niet, dan krijgt het kind groene ogen. Als een zwangere vrouw naar een zons- of maansverduistering kijkt, mag zij haar lichaam niet aanraken. Dan krijgt het kind namelijk op die plek een vlek. Wereldreis - 2011/8 - Werkblad G - 16
Zwangerschap en geboorte in Afghanistan (vervolg)
De placenta dient begraven te worden, om te voorkomen dat huisdieren deze opeten. Dat zou een zonde zijn. Men gelooft dat dit zo in de Koran staat beschreven. Bij ziekenhuisbevallingen is het onduidelijk of dit wel wordt gedaan.
Afghanistan is een islamitisch land. Elk kind wordt drie dagen na de geboorte moslim. Dan wordt er “Allah is groot� in het oor gefluisterd. Op de veertigste dag wordt het kindje ritueel gereinigd. Het waswater wordt na afloop over het hoofd van de moeder gegoten. Hiermee wordt de reinheid van het kind overgebracht op de moeder. Zij sluit daarmee haar onreine periode af. De eerste veertig dagen zijn een kwetsbare periode. Het kind moet met zoveel mogelijk zorg omringd worden.
De moeder gaat tien dagen na de bevalling naar het badhuis voor een eerste rituele reiniging. Dan ondergaat zij ook een speciale massage. Het is een gebruik om de moeder in een sluitlaken te wikkelen. De eerste veertig dagen na de geboorte mogen de ouders geen seksueel contact hebben. Daarna is het afhankelijk van wat de arts zegt. Men mag anticonceptie toepassen.
Het geboortefeest vindt plaats op de zevende of de tiende dag na de bevalling. Dat is afhankelijk van de wensen van de kraamvrouw. Bij de eerste mogelijkheid is het een feest voor familie, bij de tweede datum is het meer een vrouwenfeest.
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad H - 17
Wereldreis - 2011/8 - Werkblad I - 18
VOORBIJ DE KLEUREN
De uitdaging: naar de wereld kijken door een bril van verbondenheid
Via reizen, televisie, internet en sociale netwerken kunnen we verbonden geraken met ogenschijnlijk de hele wereld. Maar wat is de kwaliteit van die contacten? Maken ze ons gelukkiger? Dragen ze bij tot een meer rechtvaardige en solidaire wereld? Geven ze een goed gevoel en betekenis aan ons persoonlijk leven en dat van anderen? Als we leren en leven vanuit verbondenheid wordt de kans veel groter dat we positief kunnen antwoorden op deze vragen. Het gaat dan om leven in verbondenheid. “Verbondenheid is een brede kijk op jezelf, van binnen en van buiten; op je klas en iedereen die daar mee in zit; op je boekentas en je fiets; op al je spullen; op je (t)huis; op wie je tegenkomt in jouw straat; op het jeugdhuis of de jeugdvereniging; op de hele samenleving, de cultuur, de wereld, de natuur, het levensgeheel waar we in opgroeien en gedijen, een leven lang.”1 De bril van verbondenheid biedt ons de kans op een positief betrokken manier te kijken naar onszelf en naar de samenleving. Het stimuleert een levenshouding om van daaruit (samen) te handelen, niet omdat een leefregel dat voorschrijft, maar omdat je dat van binnenuit wil. Het is dan van belang de kwaliteit van onze levensbanden sterk en positief te voeden. ÝÛ<]fÛ cd]ml]jÛ d]]jlÛ ghÛ ]]fÛ kh]]dk]Û eYfa]jÛ papier en ander afval op te rapen tijdens een wandeling in een nabij gelegen park en overtuigt ‘s avonds mama en papa het huisvuil ook op een goede manier te sorteren.
ÝÛBaf\]j]fÛ _YYfÛ op bezoek in een buurthuis en smullen daar lekker van een Aziatisch maal. Ze wisten niet dat Azië zo dicht bij huis lag. Ze kijken er al naar uit zelf een Aziatische markt op school te organiseren! ÝÛ< ] f Û 8 ^ j a c Y Y f kÛ vluchteling komt in de klas vertellen waarom hij een moeilijke en gevaarlijke reis heeft afgelegd. De klimaatopwarming en de daaraan ‘verbonden’ woestijnvorming en oorlogen worden meteen gemakkelijker begrepen en onthouden. Scholen kunnen dus via verschillende thema’s en invalshoeken sleutelen aan deze verbondenheid. Thema’s als anders is niet gek, kringlopen in de natuur, geweld lost niets op, enz. nemen we als vanzelfsprekende rode draad mee doorheen onze opvoeding. Zodoende ademt de school verbondenheid. Het maakt dat een kind van binnenuit, en dus vanuit een eigen gewortelde overtuiging, kiest voor solidair en duurzaam handelen. Hoe kunnen we het effect van verbondenheid verklaren en begrijpen? Elk kind functioneert maar optimaal als zijn basisbehoeften voldaan zijn. Ook behoeften als zingeving, de behoefte om zich als mens goed te voelen, het mogen ervaren dat je goed doet voor jezelf en de omgeving. Het gaat dan over de wereld graag zien en graag gezien worden door die wereld, de basis voor ons welbevinden. Het betreft een sleutel waarmee we diepe kloven als etnocentrisme, discriminatie, uitbuiting, onverdraagzaamheid enz. overbruggen. In opvoeding is het dus belangrijk dat we in het kind de ingebouwde neiging om verbindingen te maken, helpen ontwikkelen. Het tegenovergestelde verhaal, het niet-verbonden leven, is dan weer een ideale voedingsbodem voor egocentrisme, apathie, cynisme en bitterheid.
Daarom is het zo belangrijk dat er voor het kind een geloofwaardige opvoeder staat. Iemand die zichzelf sterk verbonden voelt met de omringende wereld en met zichzelf. Maar om verbondenheid met een wereld veraf te bewerkstelligen is het noodzakelijk een veilige, duidelijke en geloofwaardige relatie met het kind vlakbij te ontplooien. Een leerkracht met respect voor de binnenkant van een kind, kan des te geloofwaardiger het verhaal brengen van bv. de ervaringswereld van een straatkind. Maar de goede bedoelingen van ‘verbonden leerkrachten’ alleen zijn niet voldoende. Een houding van verbondenheid en solidariteit moet op school structureel onderbouwd worden. De beste lessen, de meest boeiende inleefateliers of workshops blijven druppels op een hete plaat als de school in haar dagelijkse bestuur en organisatie zelf niet het goede voorbeeld geeft. ÝÛNYlÛZ]l]c]fÛd]kk]fÛgn]jÛcdaeYYlkoabra_af¤ gen als de school zelf geen plan heeft om zuiniger met energie om te gaan? ÝÛ?g]Û^jmklj]j]f\ÛakÛ`]lÛfa]lÛgeÛlab\]fkÛb]Û lessen verdraagzaamheid te promoten, terwijl men vanuit de schoolorganisatie in gebreke blijft in de communicatie met allochtone ouders? ÝÛNYlÛ hacc]fÛ \]Û d]]jdaf_]fÛ mal]af\]dabcÛ ghÛ van lessen sociale vaardigheden als er niet geluisterd wordt naar hun verwachtingen en ideeën wat betreft het schoolfeest? Verbondenheid prediken is één zaak, ze in praktijk brengen een andere. Dit vergt teamwerk. Daarom dat we schoolteams meer kleur willen zien bekennen aangaande hun pedagogisch project en schoolvisie. Het vraagt een procesmatige aanpak op school om hierop een antwoord te formuleren. Dat kan maar via een structureel onderbouwd participatief proces zodat deze visie gedragen en gesteund wordt door de grote meerderheid van alle schoolbetrokkenen, van bestuur t.e.m. de buurt. Van een uitdaging gesproken!2 1 P. Jochems, Opvoeden in Verbondenheid, Jeugd en Vrede, Mechelen, 2010, p.9 2 Meer uitleg en praktijkvoorbeelden vind je in ons standaardwerk Voorbij de kleuren. Verbondenheid en solidariteit leren in het basisonderwijs p.15-41.
Een viergeslacht in de familie is nog steeds een bijzondere gelegenheid en reden om te vieren. Traditioneel hoort daar ook een foto bij.