Wr 2012 08 by Studio Globo

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 25ste jaargang, nummer 8  Afgiftekantoor Antwerpen X – P912119

OKTOBER 2012

Afghanistan Thema : FASTFOOD

SING@SCHOOL: RED DE WERELD, BEGIN OP SCHOOL vrijdag 26 oktober Het nationale actieweekend van Sing for the Climate is nog maar net achter de rug. Nic Balthazar, de Klimaatcoalitie en 11.11.11 hopen van harte dat ook kinderen uit volle borst hebben gezongen voor het klimaat op 22 en 23 september. Maar het stopt niet bij ‘The Big Ask III – Sing for the Climate’. Scholen kunnen ook nog na het actieweekend mee zingen voor het klimaat!

Sing@school-clip, een montage van de ingezonden filmpjes. Op www.singfortheclimate.com kan je een scholendraaiboek vinden, waarin stap voor stap wordt uitgelegd hoe je te werk kan gaan. Het officiële lied (en de instrumentale versie) kan je er ook beluisteren. Het is zinvol om een voorbereiding of naverwerking aan het zangmoment te koppelen. Zo begrijpen de leerlingen beter het belang van “voor het klimaat te zingen”. Hoe ver je school in zo’n voor- of natraject gaat, hangt af van eigen interesse, energie en tijd. Bedankt alvast aan alle scholen die willen deelnemen aan de grootste zingende betoging ooit!

Ons klimaat verandert. En dat moeten steeds meer mensen aan den lijve ondervinden. Nu al vallen 300.000 klimaatdoden per jaar, kampen 325 miljoen mensen met ernstige gezondheidsproblemen door de klimaatverandering en zijn er wereldwijd 26 miljoen klimaatvluchtelingen.Vooral de armste en meest kwetsbare mensen in het Zuiden zijn slachtoffer. En dat is onrechtvaardig omdat zij niet aan de basis liggen van het probleem. De cijfers maken duidelijk dat we het roer drastisch moeten omgooien wat betreft ons consumptiegedrag en onze overmatige CO2-uitstoot. Daarom vragen we politici om hoogdringend werk te maken van een rechtvaardig en mondiaal klimaatakkoord. Meer dan ooit is het belangrijk om aan beleidsmakers duidelijk te maken dat we nu moeten kiezen voor de toekomst van onze kinderen wereldwijd. En wie kan die bezorgdheid beter uiten dan de kinderen zelf? 11.11.11 roept alle scholen op om op vrijdag 26 oktober, de laatste dag vóór de herfstvakantie, nog eens de stem van leerlingen, leerkrachten, personeel en directie te laten horen. Krijgen we evenveel volk op de been als tijdens de nationale Sing for the Climate? Op de speelplaats met de klas of met de hele school, iedereen zingt het Sing-for-the-Climate-lied! Op initiatief van de leerlingenraad, of enkele gemotiveerde leerkrachten, of het oudercomité of de schooldirectie. Speciaal voor basisscholen werd een Nederlandse versie van het officiële lied vertaald, zodat ook de allerkleinsten begrijpen wat ze zingen. De bedoeling is dat alle deelnemende scholen hun zangmoment filmen. Met hun eigen montage kunnen ver tegenwoordigers van elke school naar de lokale beleidsmakers stappen. 11.11.11 maakt werk van een aparte

Djapo vzw werkte een uitgebreid 4-lessentraject uit bij het luisterspel ‘DE GROENE IJSBEER’ dat naadloos aansluit bij de 11-campagne. Een avontuurlijk verhaal over een groene ijsbeer in een ijskarretje vormt het uitgangspunt om stil te staan bij klimaatverandering en bij de keuzes die we moeten maken om onze planeet te sparen. Een heel dankbaar pakket voor scholen die zich willen verdiepen vóór of na hun deelname aan Sing@ school. Meer info vind je op www.djapo.be Verder kan je ook beknopte lessuggesties over klimaatverandering downloaden, als voorbereiding voor ‘Sing@school’. Het actiemodel voor kinderen, de ‘wensbloemetjes’, kan een zangmoment fleuriger en persoonlijker maken. Bij dit nummer van Wereldreis vind je een overzichtsfolder met educatief materiaal aangereikt door 11.11.11. Een waaier aan tips en materialen om kinderen te betrekken in de strijd tegen de verdere opwarming van de aarde. Meer info vind je op www.11.be/basisonderwijs

INHOUD

VOORWOORD Beste leerkracht, Een kind dat zingt, voelt zich goed in zijn vel. Net als de poetsvrouw die neuriend alles netjes achterlaat. Of de jongeren die niet willen onderdoen tijdens een wedstrijdje Lips, Singstar of karaoke. Het wordt nog leuker wanneer je samen met anderen zingt. Zoals die groep meiden op het perron tijdens een daguitstap met de jeugdbeweging. Of een koor dat vierstemmig een eucharistieviering opluistert. Ja, samen zingen is fijn. Van een verjaardagslied tot een klassiek meesterwerk. Het laat je toe je gevoelens te uiten, je draagt bij tot een groter geheel, je gaat op in wat jou overstijgt. Bovendien leer je rekening houden met anderen, je inleven in de tekst en de melodie, je stemvolume beheersen, enz. Muzikale leerkrachten hebben een extra-troef op zak om leerlingen te boeien en tot een hechte groep te smeden. Muziek is ook altijd de vertolker geweest van wat mensen ten diepste beroert. Niet alleen vriendschap en liefde, maar ook pijn en verdriet. Ontelbaar zijn de protestsongs waarin de schrijvers een wantoestand aanklagen. Zij vertolken en versterken een algemeen ongenoegen. Zij bundelen gedeelde dromen en tegenkrachten. Denk aan de eenvoudige liedjes tijdens de marsen van de burgerrechtenbeweging in de VSA, of aan het internationale repertoire van strijdkoren. Deze maand krijgt ook jij de unieke kans om je muzieklessen te koppelen aan mondiale vorming. Op woensdag 5 oktober 2012 kun je met je klas of school zingen voor het recht op onderwijs voor elk kind, op vrijdag 26 oktober 2012 voor een wereldwijd en rechtvaardig klimaatakkoord. Laat je horen, laat je zien! De toekomst staat op het spel.

Sing@school: red de wereld, begin op school ............................... 2 Voorwoord .................................... 3 Wereldreisinfo Afghanistan ............................. 4 Heb je al gehoord van ... Skateistan ................................ 4 Foto-info .................................. 5 Thema-info: Fastfood ................. 5 Reiswoordenschat ..................... 5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad ...........................6-8 Geuren .................................... 7 Vlieger ..................................... 8 Tweede graad ........................ 9-11 Brief van Lien ..........................10 Eentje gezond om mee te nemen! 11 Derde graad ........................ 12-17 Webtips ...................................13 Voer voor boekenwurmen............13 De kok van Kaboel ............... 14-15 Bij het verhaal .........................16 Fastfood .................................17 Tekening van de kalenderfoto ......18 Voorbij de kleuren .........................19 Spiegelfoto ...................................20

S.V.d.A.

COLOFON

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo (Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, F 02 502 81 01) Weblink www.studioglobo.be/wereldreis

Le monde en classe (vertaling van Wereldreis) is een uitgave van CNCD-11.11.11 (Handelskaai 9, 1000 Brussel, F 02 250 12 63) www.cncd.be/lemondeenclasse

Abonnement : 10 nummers voor € 16 Zie weblink voor andere formules. Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement. Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost. Bankrekening : BE56 0682 3525 0588 Administratie : Jan Wynants (T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be) Redactie en medewerkers : Helga Vande Voorde (T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be), Christine Caals (verhaal), Stefan Potums, Joris Cools, Maartje Coolen, Stefaan D’Hondt, Stefaan Van den Abbeele, Jan Debonnet Tekeningen : Jos Verhulst Foto's : Tomas Munita (kalenderfoto op de cover), Welink by Inspire (p.19), SpecialKRB (spiegelfoto p.20) Vormgeving : Marc Vermeiren Druk : De Wrikker cvba, Berchem Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding. Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Wereldreis - 2012/8 - 3

Afghanistan LANDENINFO Ligging, landschap en klimaat Afghanistan bevindt zich midden op de gebergtegordel die door Azië loopt van Turkije tot China. De hoogste top van de Hindukusj is de Noshak (7 485 m). Slechts een tiende van het land - in het noorden en het westen - ligt minder dan 600 meter boven de zeespiegel. Over het algemeen heersen er steppe- en landklimaten met droge, hete zomers en koude winters. Door het reliëf en de grootte van het land zijn er lokale verschillen. De hoofdstad Kaboel, met 3 miljoen inwoners, is op 6.35 uur vliegen van Brussel. Geschiedenis Zie ook de Wereldreizen over Afghanistan van april en augustus 2011. Afghanistan heeft een oude geschiedenis. Als deel van het Perzische Rijk had het in de 6de eeuw v. C. de naam Ariana. Met de verovering door Alexander de Grote twee eeuwen later, deed de hellenistische cultuur haar intrede. De latere boeddhistische beschaving werd vanaf de 7de eeuw n.C. verdrongen door de islamitische cultuur. Na een langdurige overheersing van achtereenvolgens Arabieren, Mongolen, Turkse volkeren en Perzen ontstond in de 18de eeuw één Afghaanse natie. In 2001 vielen de Verenigde Staten Afghanistan binnen, op zoek naar Osama bin Laden die verantwoordelijk was voor de aanslag van 11 september 2001 op de ‘Twin Towers’ in New York. Bin Laden werd

niet gevonden, maar de Taliban-regering werd afgezet. In 2004 werd er een nieuwe grondwet opgesteld waarbij de Islamitische Republiek Afghanistan ontstond met aan het hoofd van het land een president die om de vijf jaar rechtstreeks wordt verkozen. Bevolking Bij het begin van de twintigste eeuw telde Afghanistan ongeveer 4 miljoen inwoners, nu zijn dat er ruim 30 miljoen op een oppervlakte van 652 090 km². Het is een dunbevolkt land en de jeugd kan waarschijnlijk een belangrijke rol spelen in het proces om het land opnieuw op te bouwen. Hoewel de oorlogen de laatste decennia een grote bevolkingsverplaatsing veroorzaakten (miljoenen vluchtelingen trokken naar Pakistan en Iran), is de bevolkingssamenstelling niet veel veranderd. HDI: Afghanistan staat 172ste van 187 landen met een lage 0,398. Economie Afghanistan herstelt van de ernstige schade die de oorlog heeft toegebracht aan de economie. Veel van de schaarse landbouwgebieden zijn verwoest of door mijnen ontoegankelijk geworden en fabrieken werden vernield. Gebrekkige transport- en communicatiemogelijkheden belemmeren de economische groei. Het land is sterk afhankelijk van landbouw, buitenlandse hulp en handel met buurlanden. Munt: de afghani, AFN 1 = 0,0159 euro.

Wereldreis - 2012/8 - Wereldreisinfo - 4

HEB JE AL GEHOORD VAN … SKATEISTAN? In 2008 gaven twee Australiërs met drie skateboards skateboardlessen aan een kleine groep gefascineerde kinderen in een opgedroogde fontein in het centrum van Kaboel. Ondertussen is het initiatief Skateistan uitgegroeid tot de eerste gemengde skateboardschool in Afghanistan en in de wereld. De school, die wordt ondersteund door een niet-gouvernementele organisatie, trekt door het skateboarden steeds meer jongeren aan. Al 400 kinderen maken deel uit van de school en leggen zo sociale contacten, leren over elkaar en bouwen zelfvertrouwen op. Skateistan is ook de enige manier voor meisjes om op openbare plaatsen te sporten. De school biedt onderdak aan meisjes tot 12 jaar, want eenmaal ouder mogen meisjes in het openbaar geen contact met jongens meer hebben. Op 21 juni 2011 nam Skateistan voor het eerst deel aan de internationale Go Skateboarding Day, een jaarlijks evenement op 21 juni om de vriendschap en solidariteit tussen skaters wereldwijd te vieren. Bijna 200 jongens en meisjes rolden met hun skateboard van Skateistanpark naar een van de oudste wijken van Kaboel om op te roepen voor vrede en eenheid.

FOTO-INFO Tapa-e-Maranjan, ook wel de Nadir Khan-heuvel genoemd, is beroemd omdat je er het mausoleum van Nadir Khan en andere Afghaanse koningen vindt. Nadir Khan was koning van Afghanistan van 1929 tot 1933. Hij liet enkele belangrijke scholen bouwen: voor medisch onderwijs, voor literatuur en voor militaire opleidingen. Maar de heuvel is vooral gegeerd bij jongeren die er met hun vliegers komen spelen. De wind heeft er immers vrij spel. Vliegeren is nog steeds erg populair in Afghanistan. Voor de Taliban aan de macht kwamen, was het vooral het ‘vliegergevecht’ waar de jongeren naar uit keken. Het vliegergevecht was geen vriendelijk spel. Doel was immers om het touw van de andere vliegers met jouw vlieger door te snijden en jouw vlieger tot de laatste in de lucht te houden. Vliegeren en de Nadir-Khan heuvel zijn wereldwijd bekend geworden omdat zij voorkwamen in het boek “De vliegeraar” van Khaled Hosseini, dat verscheen in 2003 en werd verfilmd.

THEMA-INFO: FASTFOOD Fastfood is een verzamelnaam geworden voor voedsel dat snel wordt

klaargemaakt, snel wordt geserveerd en bovendien niet duur is. Het meest bekende voorbeeld van fastfood is natuurlijk de ‘hamburger’: de smeuïg dik belegd warm broodje met kaas, sla, een schijf gebakken gehakt en een verrukkelijke saus, dat je bestelt aan de toog van een helverlicht ‘fastfoodrestaurant’, een minuut later in een doosje voorgeschoteld krijgt en dat je in enkele seconden verorbert aan een tafeltje, rechtopstaand, in de auto of op straat. Ook onze beroemde zakjes ‘friet met mayonaise’ zijn een vorm van fastfood. En al het lekkers dat je vindt aan de kermiskraampjes: oliebollen, wafels, ijsjes, pannenkoeken, pommes d’amour, suikerspinnen, hotdogs… mag je rekenen onder de noemer fastfood. Onze Nederlandse buren halen ‘een snelle hap’ zelfs uit de muur, denk maar aan de automaten met broodjes kroket, frikandel of bitterbal. In het zuiden van Frankrijk zie je in elk pittoresk dorp wel een bestelwagen staan waar je ter plekke gebakken pizza’s kunt afhalen. En Spanje is dan weer beroemd om zijn tapas, kleine gerechten die meteen worden gegeten en die zo verschillend zijn als de koks die ze bereiden. Hoewel de Spanjaarden zullen zeggen dat tapas geen speciaal soort voedsel zijn, maar dat zij een manier van leven vertegenwoordigen. Op de Turkse markt ruik je al van ver de döner kebab met schapenvlees dat langzaam roostert aan een ronddraaiend spit. In heel het Midden-Oosten zijn die kebabbereidingen erg in trek. Japanners staan bekend om hun sushi’s van rijst en rauwe vis. En in LatijnsAmerika kun je niet voorbij de straatverkopers die hun lekkerste empanada’s Wereldreis - 2012/8 - Wereldreisinfo - 5

aanprijzen en ondertussen behendig de deegpakketjes gevuld met vlees rollen. In de Verenigde Staten gaan heel wat mensen langs bij Chinese afhaalrestaurants. Zij bellen hun bestelling vooraf door en de klant krijgt de noedel-, rijst- en vleesgerechten een kwartiertje later in doosjes (met eetstokjes) mee. De nieuwste trend daar is een bestelwagen die ter plekke ‘haute cuisine’ bereidingen klaarmaakt, die netjes op een (weliswaar plastic) bord worden geserveerd en die de klant op een parkbankje opsmult. Het zijn gerechten die je anders enkel in exclusieve restaurants vindt. De bestelwagens hebben geen vaste plek. Via een sms’je kom je te weten waar zij die dag naar toe zullen rijden.

REISWOORDENSCHAT boerka: een kledingstuk voor vrouwen dat het volledige lichaam bedekt; er is alleen een gaasje voor de ogen om door te kijken. eetkraampje: tent, karretje of keet waar op straten of pleinen bereid voedsel wordt verkocht. fastfood: gemaksvoedsel dat snel wordt bereid en opgediend aan een kraam of afhaalrestaurant (< Engels: snel voedsel). straatverkoper: iemand die zijn waar, bv. voedsel, in een kraam op straat verkoopt en dus niet in een vaste winkel. taliban: in 1994 trokken religieuze studenten vanuit buurland Pakistan Afghanistan binnen, zetten de president van het land af en veroverden de ene provincie na de andere. Zij voerden jarenlang een schrikbewind en wilden een pure islamitische staat instellen (< talib: student).

Eerste graad EINDTERMEN WereldoriĂŤntatie - natuur: 1.1 (waarnemen). Muzische vorming - beeld: 1.3 (beeldinformatie), 1.5 (vormgeven), 1.6 (impressies en gevoelens weergeven); media: 5.1 (beeldsignalen).

het benoemen van smaken. Dan worden de geuren betrokken JO IFU HFTQSFL 8BU SVJL KF XFM PG OJFU HSBBH 8FMLF WPFETFMHFVSFO SVJLFO XJK HSBBH *T EBU WPPS JFEFSFFO IFU[FMGEF We doen een snoezeloefening. Er zijn evenveel potjes als leerlingen, met daarin telkens een bodempje van een bepaald kruid of specerij. Geschikt zijn o.a. kerrie, kruidnagel, nootmuskaat, kaneel, verse gember, rozemarijn, dragon, basilicum. Van elke geur zijn er vier potjes. De kinderen wandelen rond en mogen aan elkaars potje ruiken (dekseltje een beetje oplichten, niet kijken). Er wordt geen woord gesproken! De klas wat verduisteren en/of wat zachte achtergrondmuziek kan helpen. Zonder woorden te gebruiken vinden de groepKFT FMLBBS EPPS EF HFVS ,MPQU IFU "MT DPOUSPMF LBO FS FFO gekleurd bolletje onderaan de potjes geplakt worden. In de apotheek kun je hier geschikte potjes voor krijgen (soms tegen een kleine vergoeding). Als de groepjes elkaar hebben gevonden, gaan wij woorden bedenken die bij de geuren passen: â&#x20AC;&#x153;ruikt alsâ&#x20AC;Ś, doet me denken aanâ&#x20AC;Ś, ik voel meâ&#x20AC;Ś bij deze geurâ&#x20AC;? enz. BIJ DE WERKBLADEN

BIJ DE FOTO De leerkracht stelt een aantal vragen die het aandachtig kijken en observeren bevordert (zie ook tweede graad). t 8BU [JF KF BMMFNBBM PQ EF[F GPUP NFOTFO HFCPVXFO natuurâ&#x20AC;Ś) t 8BBSBBO EPFU EF[F GPUP KPV EFOLFO [FMG NFFHFNBBLU plaats, andere fotoâ&#x20AC;Ś) t 8FML HFWPFM LSJKH KF CJK EF[F GPUP CMJK CBOH CPPT WFSdrietig) t 8FMLF XPPSEFO QBTTFO WPMHFOT KPV CJK EF[F GPUP 7FSbaasd, spannend, saai, vrolijk, vreemd, mooie kleuren, lekkerâ&#x20AC;Ś. t 7JOE KF EF GPUP NPPJ t ,VOOFO XJK FFO OBBN UJUFM CFEFOLFO CJK EF[F GPUP

De leerlingen van het tweede leerjaar kunnen op werkblad A de naam van het kruid erbij schrijven, maar het kan ook het nummer, de kleur van het potje of een bijbehorend pictogram zijn. Ook het vergelijken van alle tekeningen bij dezelfde geur zal verrassend zijn. Op werkblad B vinden de leerlingen een Afghaans model van vlieger. Nadat wij samen wat mooie vliegers hebben bekeken (google afbeeldingen vliegers), gaan wij aan het werk. Bespreek en toon verschillende mogelijkheden en ideeĂŤn van kinderen. De kalenderfoto wordt onderaan het prikbord gehangen. Vanaf de foto gaan wij touwtjes spannen (met duimspijkers) tot aan de vliegers. Zo krijgen wij een mooi vliegertafereel bij onze wereldreisfoto!

SNOEZELEN Snoezelen betekent actief alle zintuigen inschakelen om op een ontspannen, niet-prestatiegerichte manier de omgeving te verkennen, te exploreren en dit te delen met anderen. Oorspronkelijk afkomstig uit de wereld van de zorg (o.a. bij verstandelijk beperkte mensen) sluiten deze ideeĂŤn en werkvormen mooi aan bij het onderwijs. Bij de nieuwe eindtermen van wereldoriĂŤntatie natuur staat het gebruik van alle zintuigen om de wereld rondom ons te exploreren en te beleven niet toevallig op de eerste plaats. Bij de foto kan de leerkracht een beetje achtergrond vertellen (zie Thema-info) over voedsel en kruiden. Er kan gestart worden vanuit wat de kinderen lekker of niet lekker vinden, Wereldreis - 2012/8 - Wereldreistips - 6

Geuren Maak voor vier geuren een tekening die er bij past. Het kan gaan over een gerecht, maar even goed over het gevoel of iets waaraan je moet denken (vormen, kleuren, gebeurtenis). Bedek daarna de bovenste strook met de naam of nummer en laat iemand anders raden over welke geur het ging.

.................................

Wereldreis - 2012/8 - Werkblad A - 7

Vlieger Sommige mensen op de kalenderfoto kijken naar boven. Daar is heel wat te zien! De foto is namelijk getrokken op een heuvel waar de jongeren gaan vliegeren. In het echt hangen er dus heel wat vliegers in de lucht.

Verdeel de vlieger in een aantal vlakken en geef die dan felle kleuren, zodat hij stoer wordt en goed opvalt. Je kunt hiervoor kleurpotloden, stiften of vetkrijtjes gebruiken. Knip de vlieger daarna uit. Als afwerking kun je de staart van de vlieger (touwtjes) nog versieren met stukjes gekleurd papier. Wereldreis - 2012/8 - Werkblad B - 8

Tweede graad EINDTERMEN Muzische vorming - beeld: 1.3 (beeldinformatie); media: 5.1 (waarnemen). WereldoriĂŤntatie - natuur: 1.17 (levenswijze); techniek: 2.12 (keuzen maken), 2.15 (systemen gebruiken), 2.16 (hygiĂŤnisch werken). Nederlands - lezen: 3.3 (tekst); schrijven: 4.2 (oproep). Sociale vaardigheden: 1.5 (leiding), 3 (samenwerking). BIJ DE FOTO Een kijkwijzer met richtvragen kan ons helpen bij gericht kijken naar fotoâ&#x20AC;&#x2122;s. Als leerlingen dit niet gewoon zijn, zal de leerkracht dit goed moeten begeleiden, maar na een tijdje kunnen leerlingen hier zelf mee aan de slag in een groepje (met de vragen bv. op fiches met een pictogram erbij). Er zit een duidelijke opbouw in waarbij wij vertrekken van kijken en het interpreteren voor het laatst houden. De muzische domeinen beeld en media worden zo geĂŻntegreerd in wereldoriĂŤntatie. VĂłĂłr of na het gesprek kun je alle leerlingen drie stroken geven, waarop zij telkens ĂŠĂŠn of meer zinnen schrijven bij FMLF IPPGEWSBBH XBU [JF KF XBU EFOL KF XBU WJOE KF "MMF stroken kunnen dan gegroepeerd worden opgehangen rond de foto van de maand. Andere leuke oefeningen: de stroken van elkaar lezen en proberen te raden bij welk van de drie groepen zij thuishoren of groepjes vormen met antwoorden die heel gelijkaardig / heel verschillend zijn. Wat zie je? t 8BU TUBBU FS BMMFNBBM PQ EF GPUP t )FSLFO KF XBU FSPQ TUBBU t 4UBBU BMMFT FSPQ PG [JKO FS TUVLLFO BGHFTOFEFO t *T EF GPUP TDIFSQ PG POTDIFSQ t *T IFU [XBSU XJU PG JO LMFVS t *T FS OBUVVSMJKL MJDIU PG JT FS FFO MBNQ t 8BBS TUPOE EF GPUPHSBBG t 8BBSPQ MJHU EF OBESVL CJK EF[F GPUP t *T IFU FFO PVEF PG FFO SFDFOUF GPUP t 8PSEU FS CFXFHJOH BBOHFHFWFO t 8BU [PV FS CVJUFO CFFME UF [JFO [JKO Wat denk je? t ;JF KF FFO WFSIBBM JO PG CJK EF[F GPUP t *T IFU SFBMJUFJU PG JO TDĂ&#x2019;OF HF[FU t 8BBSPN JT EF[F GPUP HFNBBLU t ;JU FS FFO CPPETDIBQ JO t ;PV KF FFO UJUFM CJK EF[F GPUP LVOOFO CFEFOLFO t 8BBSBBO EPFU EF[F GPUP KPV EFOLFO

t 8FMLF NV[JFL [PV CJK EF[F GPUP QBTTFO t 4UBBO FS NFOTFO PQ EF[F GPUP 8BU LBO KF PWFS IFO WFSUFMMFO Wat vind je? t 3BBLU EF[F GPUP KF PG MBBU [JK KF LPVE t 8FML HFWPFM WFSCJOE KF BBO EF[F GPUP t *T EF GPUPHSBBG FSJO HFTMBBHE [JKO CFEPFMJOH EVJEFMJKL UF NBLFO t 8BU WJOE KF XFM OJFU NPPJ JOUFSFTTBOU TQBOOFOE BBO EF[F GPUP t 8BU [PV KJK BOEFST EPFO BMT GPUPHSBBG FO XBBSPN t ;PV KF EF[F GPUP UIVJT XJMMFO PQIBOHFO Na de bespreking geef je als leerkracht wat meer achtergrondinformatie. Voor de foto van deze maand zal dat verrassend zijn, want het gaat over vliegeren zonder dat de vliegers te zien zijn. Laten wij maar eens 'vliegeren' en 'Afghanistan' googelen bij afbeeldingen en wij krijgen heel wat kleurrijke resultaten. Waarschijnlijk zijn er leerlingen die al eens gevliegerd hebben en kunnen zij hierover iets vertellen. BIJ DE BRIEF De brief (werkblad C) wordt voorgelezen of gelezen via een werkvorm die de leerkracht zelf bepaalt: tutorlezen, groepslezen, forumlezen. Werk zo geĂŻntegreerd vanuit betekenisvolle teksten en contexten. Zorg voor een goede begeleiding bij werkblad D en betrek eventueel de ouders. Spreek goed af hoeveel porties zij moeten maken. Op een fastfooddag worden de gerechten klaargemaakt. Je kunt als leerkracht wel best enkele extra handen voorzien. Een alternatieve manier van werken is om bij hoekenwerk/contractwerk een kookhoek te voorzien waar telkens ĂŠĂŠn groepje aan het werk gaat. Er worden fotoâ&#x20AC;&#x2122;s getrokken van elke stap. Nadien wordt er bij elke foto een zin geschreven. Nu nog een originele naam voor het gerecht en alles bundelen: het fastfood kookboekje van klasâ&#x20AC;Śis klaar. &O XBBSPN HFFO HF[POE GBTUGPPELSBBN PQ IFU TDIPPMGFFTU Gegarandeerd een hit!

Wereldreis - 2012/8 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2012/8 - Werkblad C - 10

Eentje gezond om mee te nemen! Maak (in groepjes van drie) een ‘gezond’ fastfoodgerecht. Wij geven enkele criteria mee: er moet fruit of groente in het gerecht zijn en het mag niet gekookt of gebakken zijn (dus rauw). Al de rest mag: mixen, pureren, versnijden enz. De groepjes krijgen een week tijd om dit voor te bereiden. Naam van de groep:

Bedenk een leuke naam voor jullie gerecht:

Schrijf alle ingrediënten op die je nodig zal hebben voor … personen

Welk keukengerei heb je nodig om dit gerecht te maken?

Schrijf stap voor stap op hoe je het gaat doen: 1. 2. 3. …

Veel succes en smakelijk!

Wereldreis - 2012/8 - Werkblad D - 11

Derde graad EINDTERMEN

FASTFOOD

Nederlands - taalbeschouwing 6.2 (interesse en respect), 6.4 (gebruik van talen), 6.7 (betekenissen). Wereldoriëntatie - gezondheid 1.17 (levensgewoonten); maatschappij 4.2 (prijs van een product); tijd 5.1 (tijd inschatten). VERKEN HET LAND Vorig jaar waren wij met Wereldreis al twee keer in Afghanistan: in mei eveneens in Kaboel, maar dan op de Wazir Akhbar Khan-heuvel met het thema ‘water’, en in oktober in Balch met het thema ‘moederschap’. De kalenderfoto van juni 2007 toont verkiezingen in Kaboel: de bijhorende Wereldreis kan deze maand opnieuw van pas komen! Samen met de foto’s van februari 2009 (moskee, Mazar e Sharif ) en april 2001 (boeddhabeelden, Bamyan) krijg je al een verscheiden beeld van dit land.

McDonaldisering De leerkracht schrijft op het bord alle Engelse woorden die de leerlingen kennen en aanbrengen. Je zult verbaasd zijn wat er allemaal naar boven komt. Heel wat woorden zijn al zo ingeburgerd dat de kinderen niet meer beseffen dat zij uit het Engels komen. Misschien komt het woord “fastfood” vanzelf op het bord en anders brengt de leerkracht het aan. Vanuit het woord fastfood maken wij een woordweb met alle associaties die wij samen kunnen vinden. Fastfood wordt ook wel eens “haastkost” of “flitskost” genoemd. Dit gemaksvoedsel zou behalve snel ook goedkoop zijn, maar ongezond is het vaak. Niet toevallig, want omdat de klant weinig tijd heeft en die industrie winst wil maken, gaan er nogal eens minderwaardige ingrediënten in zo’n gerecht. … of slowfood?

In Italië ontstond de beweging die ingaat tegen de grote voedselproducenten en warenhuisketens: Slow Food. Die streeft naar hoogwaardige, plaatselijke en traditionele producten uit kleinschalige, natuurlijke teelt met tijd voor groei en rijping. Doel is een keuken met smaak, die bovendien duurzaam is. Het logo van Slow Food is een huisjesslak.

HET VERHAAL De leerlingen lezen “De kok van Kaboel” op werkblad E, F en G. Perzisch (in Afghanistan ‘Dari’ genoemd) is een officiële taal in Afghanistan, Iran en Tadzjikistan. Het behoort net als het Nederlands tot de Indo-Europese taalfamilie. In het verhaal komen enkele Perzische woorden voor: baba, kaka, agha, naan, biryani, kofta, bolani, masjallah. Je kunt teruggrijpen naar het decembernummer 2011. Daar vind je Perzische woorden in het Nederlands. N.a.v. “De liefde van de man gaat door de maag” zoeken de leerlingen met werkblad G de betekenis van nog meer spreekwoorden en gezegden die over eten gaan. Oplossing: a b c d e f g h 6 3 8 1 2 7 5 4

Tijd om te eten “Hoeveel tijd wordt er thuis besteed aan het bereiden van FUFO 4UBBU FFO TUPPGQPUKF VSFOMBOH UF QSVUUFMFO PG HBBU FFO kant-en-klare diepvriesmaaltijd snel even in de microgolfPWFO 8PSEU FS PPL T PDIUFOET SVTUJH BBO FFO [PSHWVMEJH gedekte tafel gegeten of wordt het voedsel snel naar binnen HFXFSLU WPPS EF UW PG FSHFOT POEFSXFH #SFOHFO EF LJOEFSFO FFO HF[POE UVTTFOEPPSUKF NFF PG LPQFO [JK FFO TOFMMF IBQ VJU EF BVUPNBBU w Laat de leerlingen de kleine letters met de ingrediënten lezen op het etiket van (bewerkte) voedingsmiddelen. Zij bekijken daarnaast de voedingsdriehoek (zie webtips) en vergelijken de snack met een gezonde voeding. Bij werkblad H Er worden in het verhaal al enkele gerechten genoemd. De man op de foto verkoopt aan zijn kraampje maïssnacks.

Wereldreis - 2012/8 - Wereldreistips - 12

Enkele voorbeelden bij ons: frieten, hot dog, karakollen, wulken, maatjesharing, gepofte kastanjes, oliebollen, wafels, pittaâ&#x20AC;Ś De leerlingen zullen wel min of meer vertrouwd zijn met meeneemeten. Zij vullen het werkblad in. Hierbij een bondig overzicht van de oplossing. hamburger: Duits-Amerikaans broodje met gehakt; pizza: Italiaans ovengebakken brood met beleg; dĂźrĂźm: Turkse gevulde deegrol; loempia of lenterol: Indonesisch zacht deeg met vulling; kebab: Perzisch geroosterd vlees; taco: Mexicaanse maĂŻsrol met vulling; jerky : Zuid-Amerikaans gedroogd en gezouten vlees; biltong: Zuid-Afrikaans gedroogd en gekruid vlees; diem sam: Chinese gestoomde hapjes in deeg; pakora: Indische groentenbeignet; poutine: Canadese frieten met kaas en barbecuesaus. Misschien vinden de leerlingen op hun zoektocht zelfs een recept om uit te proberen! Zij kunnen een alternatief voorstelen m.b.v. werkblad D. Voedselpakketten In Afghanistan werden voedselpakketten gedropt om de honger te lenigen. Tot verontwaardiging van hulporganisaties was dit gekoppeld aan Amerikaanse bombardementen! Zoâ&#x20AC;&#x2122;n HDR (humanitarian daily ration) is een variant van de MRE (meal ready to eat) dat wordt uitgedeeld na een ramp. Het eten is kant-en-klaar en moet niet worden opgewarmd. In een dagelijks rantsoen voor een volwassene zitten aardappelen, crackers, groenten, gedroogd fruitâ&#x20AC;Ś Om ze bv. ook voor moslims aanvaardbaar te maken, bevatten zij geen vlees, wel vleesvervangers zoals linzen, bonen of pindakaas. Uit het handje? Laat de leerlingen ook eens letten op de verpakking van fastfood. Komt het in een kartonnen beker, op een bamboebordje PG NFU FFO QMBTUJD XFHXFSQCFTUFL 0Q FFO BMVNJOJVNTDIBBMUKF JO FFO QJFQTDIVJNEPPT PG JO FFO TUVL QBQJFS In het Zuiden worden vaak herbruikbare of afbreekbare materialen gebruikt zoals bv. houten spiesjes of bananenbladeren. Brood kan ook als bord dienen! )PF HSPPU JT EF BGWBMCFSH CJK [P O NBBMUJKE WPPS FFO IFMF LMBT Maak er als afsluiter een kunstwerk mee ter bewustmaking van de andere klassen! WEBTIPS Afghanistan nl.globalvoicesonline.org o Afghanistan www.afghanonline.com https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ geos/af.html www.novib.nl o Afghanistan www.pvda.be/nieuws/artikel/reisverslag-overleven-in-bezet-

kaboel.html www.panoramio.com/photo/5551331, /1229662 en /6377584 o fotoâ&#x20AC;&#x2122;s www.hotel-boekenlust.nl/bibliotheek/21-Khaled-HosseiniDe-vliegeraar-van-Kabul.html http://www.kiterunnermovie.com/ o verfilming uit 2007 van â&#x20AC;&#x153;De vliegeraarâ&#x20AC;? http://twitter.com/#!/Skateistan en nl.globalvoicesonline. org o skateistan Fastfood www.filmsalon.be/supersizeme.html o film over fastfood IUUQ WJH LBOLFS CF TUBSU BTQY MJE o actieve voedingdriehoek www.computermeester.be/voedingsdriehoek.htm o verkenning met een spel www.gezondheidstest.be o voor 8+ www.fruit-op-school.be o Tutti frutti, actie voor onderwijs www.gezondeschool.be o gezondheidspromotie op school XXX TMPXGPPE OM JOEFY QIQ QBHF 4MPXLJET o Slow Food voor kinderen www.afghan-web.com/culture/cooking o Afghaanse recepten www.mreinfo.com/us/current/hdrs.html o meal ready to eat www.vanbergeijk.com/artikelen/voedselpakket.html en www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/archief/article/detail/651938/2005/12/16/De-duurste-maaltijd-ter-wereld. dhtml o voedselpakketten VOER VOOR BOEKENWURMEN - Afghanistan. Erfenis van de oorlog. Sď?Ąď?ď?łď?Ąď?. Amsterdam: KIT, januari 2007. - Afghanistan. Landenreeks. VOGELSANG, W. Amsterdam/Den Haag/Brussel: KIT/Novib/11.11.11, 2010. - Annaâ&#x20AC;&#x2122;s vader op missie. SCHALK-MEIJERRING, M. Houten: Den Hertog, 2010. - De actieve voedingsdriehoek: een praktische voedings- en beweeggids. VANHAUWď&#x161;ş AERT, E. Brussel: Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw (VIGeZ), 2012. - Moeders gerechten. Afghaanse traditionele recepten. ZAMANI, P. & HASSANI, M. Maastricht: Aynda, 2009.

Wereldreis - 2012/8 - Wereldreistips - 13

De kok van Kaboel ultieme droom van elk kind was om de laatste vlieger in de lucht te hebben én de voorlaatste doorgesneden vlieger als trofee binnen te halen. Ik ben trots dat mijn baba en kaka Asad dat ooit voor elkaar hebben gekregen. In de familie wordt er soms nog over die triomf gesproken.

Zjoefff, zjoefff. Hassan voelt hoe zijn vlieger trekt aan de houten spoel waarop het touw gespannen zit. Hij klemt zijn vuist rond de spoel en probeert zich te verzetten tegen de windstoten die aan de vlieger trekken. Hier, op de hoge Maranjanheuvel in Kaboel, komen veel kinderen hun vliegers oplaten. De wind blaast de kleurrijke vliegers hoog de lucht in. Het vraagt de nodige behendigheid om een vlieger te sturen en hem de richting te laten uitgaan die jij wilt. Maar Hassan is een kei in het vliegeren. Zijn vader leerde hem de ‘kneepjes van het vak’. Zijn baba was als tiener immers vliegerkampioen. En in Afghanistan betekende dat heel wat. Vliegeren was er heel populair. Het doel van het spel was om de andere vliegers uit de lucht te halen door ze met jouw vliegertouw door te snijden. Om dat te realiseren, werd het vliegertouw door een mengsel van fijn gemalen glas en lijm gehaald. Je moest goed weten hoe je de vlieger liet dalen en stijgen om op het juiste moment het touw van de andere vlieger te raken en door te knippen. Baba vertelde me hoe zijn handen werden opengesneden door de glasdraad die de vlieger met de spoel verbond. Soms druppelde het bloed langs zijn polsen omlaag, maar door de opwinding voelde hij er niets van. Je moet de draad ‘mennen’ zoals je dat met de teugels van een paard doet, legde hij me uit. Snelheid en tactiek, daar draait het om! Als de doorgeknipte vlieger naar beneden tolde, renden de kinderen erachteraan. De ‘gevallen’ vliegers werden als trofeeën bewaard of een jaartje later opnieuw gebruikt. De

Maar dat alles was vóór de Taliban de baas werden over Afghanistan. Zij verboden de vliegerwedstrijden. Ze verboden bijna alles. Meisjes mochten niet meer naar school. Je mocht niet meer naar muziek luisteren. Mannen moesten hun baard laten groeien en vrouwen die de straat op wilden gaan, moesten een boerka dragen en zich laten begeleiden door een man of jongen. Baba sprak over die tijd als “een heel moeilijke periode”. Iedereen was bang. In Kaboel kon op elk moment van de dag een grote auto met open laadbak opduiken. Die zat tjokvol met Talibanmannen die grote geweren bij zich hadden. Je moest goed opletten dat je geen onverwachte dingen deed of je kon meteen in de gevangenis belanden. Ik was nog te jong om me daar iets van te herinneren. In 2001 vielen de soldaten van het Amerikaanse leger mijn land binnen en verdreven ze de Taliban van de macht. Nu leidt een president Afghanistan en zijn vliegerwedstrijden weer toegelaten. Daarom kan ik vandaag dus vliegeren! Terwijl de wind aan mijn vlieger rukt, zie ik vanuit mijn ooghoeken baba met zijn kar komen aanrijden. Baba Dawlat loodst geroutineerd zijn stootkar de heuvel op. Als hij Hassan ziet spelen, verschijnt er een glimlach op zijn gezicht. Hij wuift naar zijn zoon en laat zijn blik rusten op het gebouwtje met koepeldak dat hij in de verte ziet. Het is de graftombe van Nadir Khan, een belangrijke koning in de Afghaanse geschiedenis. De restauratiewerken aan het oude gebouw schieten goed op, denkt Dawlat goedkeurend. Zijn land wordt eindelijk weer opgebouwd in plaats van vernietigd. Het gebouwtje zal in zijn oude glorie worden hersteld. Dawlat kijkt er naar uit. Net zoals naar de heropbouw van de meisjesschool in hun buurt. Die school was door de oorlog volledig

Wereldreis - 2012/8 - Werkblad E - 14

verwoest. Met de hulp van Japanse organisaties is het schooltje gerestaureerd en kunnen de dochters van Dawlat er binnenkort leren rekenen en schrijven. Binnen enkele dagen zal de hele familie van Dawlat druk in de weer zijn. Ze moeten dan de lekkerste maaltijden bereiden om de opening van de school te vieren. Het belooft een groot feest te worden!

ĂŠn de jongste kok van Kaboel.â&#x20AC;? Ik kijk verlegen naar mijn vader en voel hoe hij lichtjes in mijn schouder knijpt. â&#x20AC;&#x153;Hassan houdt van lekker eten en helpt zijn mama vaak bij het kokenâ&#x20AC;?. Dat is waar. Ik vergezel mijn moeder als ze naar de markt gaat om verse ingrediĂŤnten te kopen. Ik houd van de kleuren en geuren van de uitgestalde voedingswaren. Thuis help ik mama de kersen te ontpitten voor de kersenjam, Baba Dawlat heeft nog maar net de maĂŻskolven mooi haal geduldig de pitjes uit de granaatappels tot mijn uitgestald als er een man halt houdt aan zijn kar. vingers helemaal rood kleurden of rol gedreven koftaDe man draagt een jeansbroek en lederen jasje. Hij balletjes. Ik weet hoe ik de biryani moet kruiden blijkt een Chileense fotograaf te zijn die al een tijdje om de volle smaak van de groenten tot hun recht te in Afghanistan woont. Of hij een foto van Dawlat laten komen. Volgens mama zou ik een fantastische FO [JKO LBS NBH NBLFO +B MBDIU %BXMBU IFN UPF kok kunnen worden. Koken vind ik inderdaad even dat ziet hij wel zitten. â&#x20AC;&#x153;Weet u, als kind droomde leuk als vliegeren. ik ervan om een wereldberoemde vliegeraar te worden en mijn gezicht in alle kranten te zien.â&#x20AC;? Hassan Enkele dagen later snuift Hassan de geur op van heeft het tafereel van op afstand gevolgd en komt geroosterde naan terwijl hij nog een beetje zout nieuwsgierig op baba Dawlat toegelopen. â&#x20AC;&#x153;Deze agha toevoegt aan de kippen-goerma. Kaka Asad houdt maakte net een foto van je beroemde baba!â&#x20AC;? zegt de bolani-deegballetjes warm op een groot vuur en zijn vader met pretlichtjes in de ogen. Hassan hoort baba Dawlat versiert de rijstschotels met stukjes ei. opnieuw de anekdote van de vliegerwedstrijd en de Van de gerechten die de familie Dawlat heeft bereid, triomf van baba en kaka Asad. En dan vertelt zijn stijgt een verrukkelijke geur op. De hele buurt is in vader over zijn droom die aan diggelen werd geslagen feeststemming. Iedereen heeft zijn mooiste kleren door de oorlog. Eerst vielen de Russen Afghanistan aangetrokken. Hier en daar wordt gedanst op de binnen en dan zaaiden de Taliban angst en terreur. tonen van de lyrische Afghaanse muziek die luid De meeste jongemannen moesten het leger in. Toen uit de boxen schalt. De mama van Hassan legt de zijn legerdienst erop zat voor Dawlat, werd hij uit- maĂŻssnacks op stapeltjes en knipoogt naar Hassan. gehuwelijkt aan een verre nicht. Hij had het meisje â&#x20AC;&#x153;Wat denk je, mijn zoon, proeven de gerechten zoals voor zijn huwelijk slechts een keer KF [F JO HFEBDIUFO IBE w )BTTBO LJKLU CMJK PQ i+B gezien. Veel tijd om verliefd te ze smaken zoals het hoort!â&#x20AC;? Plots staat de Chileense worden, was er niet geweest, fotograaf voor Hassan. Hij heeft een bevriende Belgrapte baba. gische cameraman en een journaliste meegebracht. Die willen een reportage maken over de opening Maar zij bleek een goede van de meisjesschool voor het kinderjournaal in hun vrouw te zijn. â&#x20AC;&#x153;Ze kan land. Een erg vriendelijke vrouw duwt Hassan een koken als de besteâ&#x20AC;?, ver- microfoon onder zijn neus en vraagt hoe het voelt telt hij aan de Chileen- om de jongste kok van Kaboel te zijn. Verbaasd kijkt se agha. â&#x20AC;&#x153;En zoals het Hassan naar zijn vader. Die haalt grinnikend zijn spreekwoord zegt: de schouders op. Hassan wordt er helemaal rood van liefde van de man gaat en gebaart zijn vader om bij hem te komen staan. door de maag. Snel na En dan rollen de woorden zomaar uit zijn mond en ons huwelijk werd ik vertelt Hassan gedreven over al het lekkers dat ze verliefd op mijn prach- met de familie hebben klaargemaakt. Vader en zoon tige vrouw. Ze schonk kijken glunderend in de cameralens. â&#x20AC;&#x153;Masjallah, nu me zes kinderen. Has- zijn jullie beiden wereldberoemd!â&#x20AC;? roept kaka Asad san is mijn jongste zoon hen toe. Wereldreis - 2012/8 - Werkblad F - 15

Bij het verhaal Perzische woorden agha: mijnheer baba: vader biryani: groentenstoofschotel bolani: plat brood met vulling goerma: marinade en saus met groenten en specerijen kaka: oom kofta: gehaktballetjes masjallah: bravo naan: brood Spreekwoorden en gezegden a. De liefde van de man gaat door de maag

1. met tegenzin en langzaam eten.

b. Dat komt heet van de rooster

2. zonder bestek met de vingers eten.

c. Voor een appel en een ei

3. dat is nieuw.

d. Met lange tanden eten

4. zij zijn goed bevriend.

e. Met zijn tien geboden eten

5. verkeerd opgenomen worden.

f. Ergens geen kaas van gegeten hebben

6. door lekker te koken de liefde van de man winnen.

g. In het verkeerde keelgat schieten

7. ergens weinig over weten.

h. Alles is koek en ei met hen

8. heel goedkoop.

Oplossing a

Schrijf hier zelf nog zoâ&#x20AC;&#x2122;n uitdrukking(en) en de betekenis: ............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... ............................................................................... ...............................................................................

Wereldreis - 2012/8 - Werkblad G - 16

Fastfood Dit is mijn favoriete tussendoortje: ......................................................................................................... Er bestaat een grote verscheidenheid aan fastfood in de wereld. ,FOEF KF BM IBNCVSHFS QJ[[B EàSàN MPFNQJB LFCBC UBDP KFSLZ PG CJMUPOH EJFN TBN QBLPSB QPVUJOFy Zoek het op en leg het aan elkaar uit. Vul zelf maar verder snacks aan: .............................................................................................. .............................................................................................. Dit kies ik er uit: .................................................................. Land van oorsprong: ............................................................ Beschrijving: ......................................................................... .............................................................................................. .............................................................................................. 0Q XFML BOEFS HFSFDIU MJKLU EJU .............................................................................................................. Om gezond te blijven, heb je – behalve voldoende lichaamsbeweging – een evenwichtige, gevarieerde voeding op maat nodig. Zes- tot twaalfjarigen eten gezond met volgende voedingsmiddelen per dag. Vocht: 1,5 liter (kraantjes)water. Graanproducten en aardappelen: 5 – 9 sneden (bruin) brood, 3 – 4 aardappelen (210 – 280 gram), hoogstens een keer per week gefrituurde gerechten. Groenten: 250 – 300 gram. Fruit: 2 stuks (250 gram). Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten: 3 glazen (halfvolle) melk, 1 snede kaas (20 gram). Vlees (mager), vis (2 maal per week), eieren en vervangproducten (bv. peulvruchten, noten): 75 – 100 gram. Smeer- en bereidingsvet: 5 gram per sneetje, hoogstens 15 gram voor bereiding. Niet nodig zijn suiker-, zout- en vetrijke ‘extraatjes’ zoals snoep, frisdranken, chips, mayonaise… Mijd ze! Ga nu voor jouw ‘snelle hap’ na welke voedingsbestanddelen die bevat en hoeveel. Dit kun je in de rechter kolom invullen. Besluit 8BU [JU FS UF WFFM JO ............................................................................................................................. 8BU NJT KF NFU EF[F TOBDL ..................................................................................................................... 8BU NPFU KF [FLFS OPH FUFO PG ESJOLFO WPPS FFO FWFOXJDIUJHF WPFEJOH .................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Wereldreis - 2012/8 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2012/8 - Werkblad I - 18

VOORBIJ DE KLEUREN De klas en de school als oefenplek voor maatschappij-leren

Kan je leren over consumentengedrag als je zelf nooit mag nadenken over een aankoop? Kan je kinderen overtuigen dat uitsluiting en racisme not done zijn als de leraren hun krampachtige houding tegenover kinderen van een andere afkomst van het tegengestelde blijk geven? Kan je hen overtuigen dat een systeem van participatie, solidariteit en medezeggenschap de basis vormt van ons vreedzaam samenleven en de garantie biedt op gelijkwaardige kansen, welzijn en welvaart voor iedereen als de school zelf niet echt een democratische instelling is? Stefaan D’Hondt, pedagogisch adviseur (GO!), gaf een antwoord en een voorzet tijdens het WO-debat1 op 23 mei 2012. Wereldoriëntatie is opvoedend van aard Wie de eindtermen m.b.t. WO-maatschappij erop naslaat, zal merken dat zij een beperkt verwervingsniveau opleggen nl. kennen, inzien, voorbeelden kunnen geven, beseffen, zich bereid tonen, het nut en het belang aangeven, rekening houden met… Nergens wordt vermeld dat kinderen wat ze bijvoorbeeld leerden over democratie, ook in de praktijk moeten kunnen uitvoeren, net als een vaardigheid. Waarschijnlijk zit daar ook een stuk van het falen van de leerlingen bij de peiling2. De kennis en de inzichten zitten te weinig verankerd in hun dagelijkse leven. Nochtans staat WO niet los van het echte leven. Het beoogt een daadwerkelijke gedragsverandering bij de kinderen.

We leren over ons lichaam om zorgzaam om te springen met gezondheid. We leren hoe je technische systemen moet hanteren om veilig te kunnen werken. We leren over gebeurtenissen uit het verleden om daaruit conclusies te trekken voor onze eigen kijk op en rol in de samenleving. We leren hoe de maatschappij opgebouwd is om onze eigen plek te vinden in de samenleving en op een positieve, constructieve en solidaire manier om te gaan met alle andere mensen. Kortom, ook maatschappij-leren is opvoedend van aard. Het gaat erom dat we kinderen laten groeien tot actieve burgers, mensen die onze wereld morgen een stukje beter maken dan hij nu is. De school als mini-maatschappij De school en de klas staan niet buiten de wereld, ze maken er deel van uit. Ze zijn een mini-maatschappij waar dezelfde mechanismen kunnen spelen als in de grote maatschappij. De school heeft collectieve voorzieningen waarmee de kinderen met respect voor mensen, middelen, materialen en systemen dienen om te gaan. Ze is een plek waar leraren, de schoonmaakploeg en het secretariaatspersoneel arbeid verrichten. De gebouwen, het materiaal op school, de lonen van de mensen die er werken, worden betaald met belastinggeld. De school is een stukje van de kinderen, zij zijn medeeigenaar. De school is hun ‘werk’. Het is hun maatschappelijke taak actief te leren en hun eigen talenten te ontdekken. Op school worden kinderen dagelijks geconfronteerd met gelijkenissen en verschillen in welstand, afkomst, leeftijd, fysieke mogelijkheden, gezondheid, intellectuele mogelijkheden, talenten, cultuur, gezinssituatie… Kinderen leren daarmee respectvol om te gaan en leren daarvan de rijkdom en

de complementariteit te appreciëren. Kinderen leren hun rechten en hun plichten kennen en helpen daar mee voor op te komen, niet alleen voor henzelf, maar ook vanuit solidariteit met alle mensenkinderen op de wereld. Ze participeren aan solidariteitsacties voor mensen veraf of dichtbij. Walk your talk, teach your preach Op school en in de klas kunnen kinderen de maatschappij mee-maken. Ze krijgen een rijkdom aan mogelijkheden om levensecht en beklijvend te leren over de maatschappij door processen die zich in de maatschappij afspelen, te imiteren. Maatschappij-leren is krachtiger als leren ervaringsleren wordt: ‘learning by doing’. Dan wordt de school een oefenplek waar kinderen uitgedaagd worden om actief burgerschap in de praktijk uit te proberen en met vallen en opstaan de kennis, de inzichten en de attitudes die opgesomd staan in de eindtermen, te verinnerlijken. Maatschappij-leren is krachtiger als de school consequent georganiseerd is als een ideale maatschappij en zélf haar modelfunctie als troef uitspeelt. Hoe meer we van haar een maakbare mini-maatschappij maken, hoe rijker en krachtiger de leeromgeving wordt waarin we dingen kunnen leren over de grote maatschappij. Bovendien biedt de school een veilige omgeving. De klas is een laboratorium waar we kunnen experimenteren. Als er al eens iets misgaat, is dat niet zo erg. Leerlingen mogen immers fouten maken. Uit fouten kunnen we leren. Leren uit fouten is krachtig, natuurlijk leren. Naar de praktijk Elke school kan op zoek gaan naar praktische toepassingssituaties waarin maatschappijleren kan plaatsvinden. In de conferentiebundel belicht Stefaan D’Hondt ‘de klasraad’ en ‘de klaskas’ als twee voorbeelden die leraren op ideeën kunnen brengen om op een geïntegreerde wijze aan WO-maatschappij te werken in de klas. Deze aanpak wordt vanzelfsprekend aangevuld met andere methodieken: lessen, projecten, inleefateliers...

1 De inspirerende conferentiebundel kun je elektronisch raadplegen via www.ond.vlaanderen.be/curriculum/peilingen/conferenties/wereldorientatie-tijd-ruimte-maatschappijbrongebruik.htm 2 Peiling wereldoriëntatie (tijd, ruimte, maatschappij en brongebruik) in het basisonderwijs, Ministerie van Onderwijs, Brussel, 2011, 89p.

Eetkraampjes vind je in geuren en kleuren: frieten, hamburgers, braadworsten, hotdogs, loempia’s, wafels, smoutebollen, ijsjes… Op een markt, in een pretpark, bij een sportwedstrijd, op de kermis, overal waar er veel volk is. Smullen maar!

191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren én de lat hoger te leggen. Armoede moet de wereld uit!