Wr 2012 10

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 25ste jaargang, nummer 10  Afgiftekantoor Antwerpen X – P912119

DECEMBER 2012

Ethiopië Thema : KOFFIE

NIEUWS UIT STUDIO GLOBO Wonen op het Dak Na een looptijd van meer dan tien jaar was de lesmap bij het project ‘Wonen op het Dak’ aan een update toe. De wereld staat niet stil. Het denken over diversiteit en hoe je daar in het onderwijs mee omgaat, ook niet. Gedurende twee jaar werkten de teams van Studio Globo Antwerpen en Brussel aan een volledig nieuw pakket. Handleiding, leerlingenboekje en mediapakket staan in de eerste plaats in functie van een stevige voorbereiding op het inleefatelier ‘Wonen op het Dak’. Maar ook los van het inleefatelier kan je het pakket gebruiken wanneer je samen met je leerlingen op een actieve manier wil omgaan met de aanwezige diversiteit in de klas.

Ondertussen zijn de eerste leerkrachten er al even mee aan de slag.

Hun enthousiasme was sprekend. Met Wonen op het Dak ga je op een volledig vernieuwde manier om met de rijke waaier aan diversiteit in je klas. Meer informatie: www.studioglobo.be

Welzijnszorg: Robby ‘Jong zkt oud’ brengt de campagne ‘Armoede verjaart niet’ van Welzijnszorg op een speelse en belevende manier in de klas. Samen met Robby en zijn vriendjes ontdekken jouw leerlingen wat het betekent om als oudere in armoede te leven. Het materiaal werd uitgewerkt door Spoor ZeS, de dienst Zingeving en Solidariteit van Chiro.

Het pakket bestaat uit een handleiding voor de leerkracht, een leerlingenboekje in kleur en een cd met een fijn themalied. Daarnaast kan je ook de prentenset kopen en een Robbyhandpop. Meer info over de campagne op: www.welzijnszorg.be

Herabonnering Met dit decembernummer valt voor veel abonnees alweer het laatste nummer van hun abonnementsperiode in de bus. Geen nood, want in de meerderheid van de gevallen blijf je Wereldreis gewoon verder ontvangen. Enkel wanneer je ons in het verleden liet weten dat het abonnement niet automatisch vernieuwd mag worden, moet je ons voor 15 december iets laten weten om de nummers van het nieuwe jaar zonder onderbreking verder te ontvangen.

De prijzen blijven ongewijzigd.

- 16 euro voor 1 jaar Wereldreis - 34 euro voor 1 jaar Wereldreis + de Wereldkalender van 11.11.11 - 170 euro voor 6+6-abonnement: 6 abonnementen Wereldreis en 6 Wereldkalenders voor de prijs van 5.

Voor aanpassingen en bijbestellingen: contacteer Jan Wynants op wereldreis@studioglobo.be of 02 520 05 30 Le monde en classe – Wereldreis bij de buren Wist je dat Wereldreis ook in een Franstalige versie bestaat? In Wallonië krijgen leerkrachten elke maand ‘Le monde en classe’ in hun brievenbus bij de kalenderfoto. Als je dat wenst, kan je ook op ‘Le monde en classe’ een abonnement nemen. Dat kan via www.cncd.be/le-monde-en-classe.

INHOUD

VOORWOORD Dag lezer(es), Deze maand brengt Wereldreis ons in Ethiopië, het land van de koffie. Zelf kan ik ook genieten van zo'n warm bakje troost 's morgens vroeg of als verkwikking na de middag. In Ethiopië werd wellicht voor het eerst koffie opgemerkt door de mens. Van daaruit veroverde de koffie de wereld. Tot vandaag is het een belangrijk exportproduct voor Ethiopië en andere landen in Afrika. Een succesverhaal en toch gaat de koffiehandel gepaard met veel onrechtvaardigheid.

Zelf kies ik voor fairtradekoffie. Voor mij is dit een kleine moeite, maar voor de producenten in het Zuiden betekent dit een wereld van verschil! Van deze koffie ben ik immers zeker dat de boeren een eerlijke prijs krijgen. Ze worden ondersteund om zich te verenigen en samen op te komen voor hun rechten. Je kan fairtradekoffie herkennen aan het Max Havelaarlabel. Vele supermarkten hebben fairtradekoffie in hun rekken staan. Kies jij de volgende keer ook voor fairtrade?

Emilie

COLOFON

© 2012

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo (Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, F 02 502 81 01) Weblink www.studioglobo.be/wereldreis

Nieuws uit Studio Globo .................... 2 Meer weten over landen en volkeren? ... 2 Voorwoord .................................... 3 Wereldreisinfo Ethiopië ................................... 4 Heb je al gehoord van ...

Lucy ........................................ 4 Foto-info .................................. 5 Thema-info: Koffie ..................... 5 Reiswoordenschat ..................... 5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad ...........................6-8 Koffie: van struik tot drank .......... 7 Een lekker kopje koffie ................ 8 Tweede graad ........................ 9-11 Brief van Lien ..........................10 Op zoek in de atlas .................... 11 Derde graad ........................ 12-17 Webtips ...................................13 Smakelijke boekenwurmen ..........13 Papa is terug ...................... 14-15 Tiramisu .................................16 Koffie zetten ............................17 Tekening van de kalenderfoto ......18 Voorbij de kleuren : diversiteit in handboeken wereldoriëntatie ..........19 Spiegelfoto ...................................20

Le monde en classe (vertaling van Wereldreis) is een uitgave van CNCD-11.11.11 (Handelskaai 9, 1000 Brussel, F 02 250 12 63) www.cncd.be/lemondeenclasse

Abonnement : 10 nummers voor € 16 Zie weblink voor andere formules. Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement.

Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost. Bankrekening : BE56 0682 3525 0588 Administratie : Jan Wynants (T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be) Redactie en medewerkers : Helga Vande Voorde (T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be), Yvan Houtteman (verhaal), Hilde Vandingenen, Marie-Paule Van Gompel, Stéphanie Jaenen, Joris Cools, Greet De Bock, Karen Wouters, Emilie Deblock, Bram Reekmans, Stefaan Van den Abbeele en Jan Debonnet Tekeningen : Jos Verhulst Foto's : Thomas Omondi / Majority World (kalenderfoto op de cover), Roza De Mayer (spiegelfoto p.20) Vormgeving : Marc Vermeiren Druk : De Wrikker cvba, Berchem Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding.

Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Wereldreis - 2012/10 - 3

Ethiopië LANDENINFO Het land Ethiopië is een republiek in de Hoorn van Afrika en 35 maal zo groot als België.

Het landschap is heel gevarieerd: massieve rotspartijen met enorme tafelbergen, diepe kloofdalen, vulkaankegels, goudkleurige savannen en golvende vlakten, grote meren, de Danakilwoestijn (120m onder de zeespiegel) en de besneeuwde top van de Ras Dashen (4 620m hoog).

Het overwegend gematigde klimaat is beïnvloed door de moesson, die twee maal per jaar regen brengt. Sommige gebieden in het westen hebben heel veel neerslag, andere gebieden in het oosten zijn extreem droog en dor.

Bevolking en geschiedenis Ethiopië telt bijna 90 miljoen inwoners.

Hiermee is het qua bevolking het tweede grootste land van Afrika en een van de snelst groeiende landen ter wereld. De droge gebieden in het oosten en de heel bergachtige gebieden hebben veel minder inwoners dan de groenere en meer vruchtbare gebieden in het centrum en het westen. Veel mensen trekken de laatste jaren naar de steden op zoek naar werk en een beter leven.

De naam Ethiopia is al bekend sinds de Oudheid. Zo spreekt de Bijbel over de ontmoeting tussen koning Solomon (Israël) en de mooie koningin van

Sheeba. Het Abyssinische Rijk hield stand gedurende meer dan 2 000 jaar en ook tijdens het ‘gescharrel voor Afrika’ tussen de Europese landen in de 19de eeuw bleef het onafhankelijk en breidde keizer Menelik zijn rijk zelfs uit. Hoewel het land al lang een eenheid is, gaat het om een mozaïek van grotere en kleinere etnische groepen, met meer dan 250 verschillende talen en culturen. De grootste drie groepen zijn de Oromo, de Amharen en de Tigray. Traditioneel hadden de Amharen de macht en het Amhaars is ook de officiële taal. Amhaars en Tigranya worden geschreven in het Ethiopische schrift met 26 lettertekens die elk met zeven varianten lettergrepen vormen.

Sinds 1993 is Ethiopië een federale staat. Naast de belangrijkste twee steden Addis Abeba en Dire Dawa zijn er nog elf regio’s met elk een grote mate van autonomie. De huidige president Meles Zenawi is uit Tigray afkomstig.

Hij probeert zijn land te moderniseren en zet vooral in op de verbetering van de infrastructuur.

Zie ook Wereldreis van november 2011, januari 2006 en oktober 1999.

HDI: Ethiopië staat nu 174ste op 187 met 0,363.

Economie De economie groeit de laatste tien jaar bijzonder snel, zeker voor een land dat geen inkomsten haalt uit aardolie.

Zo’n 80 % van de bevolking werkt in de landbouw. Die is grotendeels gericht op zelfvoorziening, maar zorgt toch voor meer dan 40 % van het BBP. Ethiopië voert maïs uit en mits een betere irrigatie zou het de graanschuur van Afrika kunnen worden. Een groot deel van de bevolking kweekt teff, een graansoort die goed tegen droogte kan.

Ook sorgo groeit in droge gebieden. Het Wereldreis - 2012/10 - Wereldreisinfo - 4

land heeft de grootste veestapel van Afrika. Runderen, geiten, schapen en in de droge gebieden ook dromedarissen zijn belangrijke handelswaar. Koffie is het belangrijkste exportproduct. Uitvoer van rozen vermindert de afhankelijkheid van koffie. Ook lederwaren, suiker, katoen en oliehoudende zaden zorgen voor belangrijke deviezen. Ethiopië heeft heel wat bodemschatten, zoals goud, platina, zink en lood. Het merendeel ervan is nog nauwelijks geëxploiteerd.

In het zuiden wordt de laatste jaren ook naar olie geboord. De industrie is nog beperkt en vooral gericht op de verwerking van landbouwproducten en lederwaren.

Munt: Ethiopische Bir, ETB 1 = 0,0437 Euro.

HEB JE AL GEHOORD VAN … LUCY? In de Danakilwoestijn nabij Hadar zijn oude menselijke resten gevonden. Dit gebied was 3,2 miljoen jaar geleden begroeid met savannen en open bossen, afgewisseld met meren en riviertjes. De ontdekkers vermoedden dat het een vrouw betrof en noemden haar Lucy naar “Lucy in the Sky with Diamonds”, een Beatlesnummer dat tijdens de expeditie in 1974 veelvuldig werd gedraaid. Lucy was 110 cm lang en woog ongeveer 27 kg. Zij had grote wenkbrauwbogen en smalle heupen. De herseninhoud is vergelijkbaar met die van een chimpansee. Waarschijnlijk was het een groepsdier en liep de soort voornamelijk rechtop.

FOTO-INFO De foto is genomen in de noordelijke Ethiopische regio Tigray. Zij toont het gezin Gebresalassie tijdens een koffieceremonie, sinds meer dan 800 jaar een traditioneel gebruik in het grootste deel van Ethiopië. Het illustreert het belang van gastvrijheid in de gemeenschap. De ceremonie gebeurt vaak na het eten, maar soms ook ’s morgens of ’s namiddags als er bezoekers zijn.

Op zondag is de gastvrouw uitgedost in witte kleren, teken van zuiverheid en vrede. De vloer wordt bedekt met grassprieten of papyruspluimen die groei en voorspoed symboliseren.Vaak wordt ook wierook gebrand.

De vrouw des huizes, haar dochter of het dienstmeisje roostert in het bijzijn van de gasten de gedroogde koffiebonen op een metalen schaaltje bovenop een houtskoolvuurtje. Als de bonen mooi donkerbruin zijn, presenteert zij de geur aan de bezoekers. Daarna stampt zij de koffiebonen fijn in een vijzel, giet de gemalen koffie in een stenen kruik en voegt er kokend water aan toe. Daarna schenkt de gastvrouw de koffie in kleine porseleinen kopjes, die mooi geëtaleerd staan op een houten bakje dat versierd is met een doek of soms ook met bloemen. Het schenken gebeurt heel elegant en gezwind met een lange straal tot elk kopje tot net onder de rand gevuld is. Liefhebbers van zoet krijgen een lepel suiker vooraleer wordt ingeschonken. Een filter zoals bij ons is er niet. Het gruis zakt immers gewoon naar de bodem. Het eerste kopje is het sterkst en de belangrijkste gast krijgt de eer om de eerste dronk te doen. Ondertussen worden kleine versnaperingen

aangeboden zoals geroosterde zaadjes of gepofte maïs (popcorn), soms zoet, soms zout.

THEMA-INFO: KOFFIE

De koffieplant is een grote struik die in het wild meer dan tien meter hoog kan worden. Op plantages houdt men de planten in toom, zodat zij niet groter dan drie meter worden. De plant kent een geweldige bloei telkens als het goed geregend heeft. Dan verandert de boom in een fontein van witte bloemetjes.

Als de bloemen verwelken, ontstaan witte of groene vlezige vruchten die bij de rijping diep rood worden. In de bast van die ‘besjes’ bevinden zich twee ‘bonen’. Eigenlijk zijn koffiebonen de pitten van steenvruchten, net zoals een pruim of een kers binnenin een pit hebben. Het duurt acht maanden alvorens zij rijp zijn. Dan worden zij geplukt of afgerist en daarna te drogen gelegd. Als de bessen voldoende droog zijn, wordt hun bast verwijderd. Zo komen de bonen vrij. Deze bonen blijven bewaard tot wanneer zij worden verhandeld.

Pas daarna worden zij ‘gebrand’. In de winkelrekken kunnen wij kiezen tussen volledige koffiebonen of koffie die al gemalen is. Veel mensen verkiezen om de koffie zelf te malen omdat het aroma dan nog iets sterker is.

Ethiopiërs noemen koffie buun of buna, wat eigenlijk gewoon ‘boon’ betekent.

Het woord koffie zelf komt van de AraWereldreis - 2012/10 - Wereldreisinfo - 5

bieren en verwijst naar Kaffa, voormalig koninkrijk in Zuidwest-Ethiopië waar de oorsprong van de koffie ligt. Ook het woordje mokka is van Arabische oorsprong: het verwijst naar de havenstad Al Mokha in Jemen, die tot de 17de eeuw de handel in koffie naar de hele wereld beheerste. Tegenwoordig wordt zowat in alle landen langs de evenaar koffie verbouwd en veelal is koffie een heel belangrijk exportproduct. Er zijn twee belangrijke variëteiten van de Coffea: die uit Ethiopië heet arabica, de soort uit het Afrikaanse evenaarsgebied robusta. De koffie die wij hier drinken, is meestal een mengeling van beide soorten.

De werkzame stof in koffie is cafeïne.

Deze stof heeft een opwekkende invloed die verklaart waarom veel mensen koffie drinken om wakker te worden. Te veel cafeïne kan leiden tot hartkloppingen en slapeloosheid. Cafeïne zit ook in cola en in energiedrank en is eigenlijk ook licht verslavend. Wie normaal veel koffie drinkt, kan enkele dagen last krijgen van onthoudingsverschijnselen.

REISWOORDENSCHAT Amhaars: Semitische taal, de belangrijkste taal in Ethiopië. injera: grote ronde pannenkoek gemaakt van gedesemde teff, met daarop een saus van groenten of vlees (zie ook ‘Tafelmanieren’ op de keerzijde van de kalenderfoto). koffiepad: een gesloten filter. sorgo: tropisch graan uit Oost-Afrika (Sorghum). teff: Ethiopische fijne graansoort (Eragrostis tef).

Tigrinya: Semitische taal, gesproken in het noorden van Ethiopië en Eritrea.

Eerste graad EINDTERMEN Wereldoriëntatie: 4.8 (waarden en normen), 5.9 (hier en elders).

Muzische vorming: 1.1 (verschillende culturen), 1.4 (beeldend vormgeven).

BIJ DE FOTO

thee’, speciaal voor kinderen en te koop in de biowinkel.

Je kunt hiervoor kleine kopjes gebruiken of Marokkaanse theeglaasjes. Voer alles rustig en bewust, stap voor stap uit.

Laat je leerlingen ook genieten van de verschillende handelingen van het zetten van de thee. Brand een wierookstokje.

Werk eventueel ook met kleuren: witte popcorn, een witte schort, groene takjes, rode veenbessen als snoepje (rood voor de liefde en vriendschap)…

Schrijf ‘kaffa’ en ‘boen’ op het bord. “Aan welke woorden doen zij denken?” Je kunt de leerlingen helpen door de klinkers weg te vegen… Koffie wordt genoemd naar de stad Kaffa in Ethiopië. Buun is Arabisch voor boon en wordt in Ethiopië gebruikt om koffie aan te duiden.

Verwijs eventueel al naar de foto: “Wie zie je? Wat doen ze?”

Vertel wat Lien beleefde (Werkblad C). Leg het verband met onze gewoonten. “Wanneer drinken wij hier koffie? Wanneer zitten wij gezellig bij elkaar om wat te praten, te ontspannen?

Misschien om 16 uur, na schooltijd? Of op vrijdagavond een kinderaperitiefje met het gezin? Wat schenken wij aan onze bezoekers?”

De leerlingen vertellen wat zij al weten over koffie, de leerkracht vult aan met informatie uit Ethiopië. Gebruik hierbij werkblad A en laat de tekst nummeren. Oplossing: 4, 5, 2, 1, 3.

EEN LEKKER KOPJE KOFFIE De prijs van koffie Mogelijke oplossing van werkblad B: slechts 5 % of een twintigste van de prijs (de bodem van het kopje) is wat de koffieboer verdient. Multatuli kloeg al aan dat de inlandse koffieboeren geen eerlijke prijs kregen!

Een (thee)ceremonie in de klas Kinderen in Ethiopië drinken alleen maar het derde en dus zwakke afkooksel van koffie. Of zij drinken thee. Je kunt deze maand ook een soort van ceremonie houden met de klas.

Bijvoorbeeld om een klasdag af te sluiten of telkens op vrijdag het laatste half uurtje. Gezellig samen een glaasje thee drinken. Er bestaat lekkere ‘kabouter-

MUZISCHE VORMING Laat de leerlingen op “Ethiopia art” googelen en enkele kenmerken van de typische schilderkunst verwoorden. De schilderijen in Ethiopië beelden meestal het gezicht ‘frontaal’ af, met grote ogen die beschermen tegen het kwade. Slechte mensen of vijanden verschijnen in ‘profiel’.

En dan mogen zij zelf eens proberen. Je kunt hen ook met vetkrijtjes een gezicht laten tekenen en versieren op een groot vierkant karton of een stevig blad. Ook de rand werken zij af met halve cirkels, punten e.d. Daarna gaan zij er met ecoline over. Het overgebleven wit van het tekenblad kleuren zij ook met ecoline. De delen met vetkrijtjes worden ook licht gekleurd, maar minder fel. Het resultaat is erg kleurrijk en intens. Je kunt het nog wat moeilijker maken door in 3D te laten werken. Het gezicht wordt apart gemaakt en als laatste opgekleefd op het karton. Alle gezichten samen vormen dan weer een echt ‘klas-kunstwerk’.

Laat hen ook even nadenken over hun werk. Komen de ogen goed uit? Is de rand afgewerkt? Zien wij de gezichten van voren? Laat hen zoeken naar bijzondere kleuren, mooie vormen. Je kunt ook blokjes uitdelen en laten leggen bij elk werkje dat zij zelf mooi vinden. De leerkracht doet uiteraard ook mee. Zo ben je er zeker van dat iedereen enkele blokjes krijgt bij zijn/haar werkje.

Wereldreis - 2012/10 - Wereldreistips - 6

.RIoH YDQ VWUXLN WRW GUDQN Nummer de tekst in volgorde

1.

De ‘gebrande’ koffiebonen worden gemalen met een stamper in een vijzel (of met een koffiemolen).

Genet schenkt kokend water over het koffiepoeder. Het eerste kopje is erg sterk.

Dit doet zij soms nog een tweede of zelfs een derde keer.

De vruchten worden geplukt, gedroogd en gepeld.

2.

3.

Koffie komt van de koffieplant en die groeit in warme landen. De struik wordt twee tot vijf meter hoog. De bessen zien eerst groen, dan geel en vervolgens rood. Het duurt acht maanden alvorens zij rijp zijn. In een vrucht zitten telkens twee pitten: de koffiebonen.

Genet roostert de groene bonen. Bij koffie spreken wij van ‘branden’. Dan pas krijgen de koffiebonen hun bruine kleur. De pitjes beginnen heerlijk te geuren.

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad A - 7

4.

5.

(HQ OHNNHU NRSMH NRIoH De prijs van koffie Heel wat mensen werken zodat wij hier koffie kunnen drinken.

Hiernaast zie je een kopje koffie verdeeld in 100 vakjes.

Beeld je in dat het de prijs van de koffie voorstelt. Kies nu vijf kleuren en vul het juiste aantal vakjes in: 24 van de honderd deeltjes gaan naar de kleinhandel 45 naar belastingen en vrachtkosten 8 naar de eigenaar van de koffieplantage 18 naar groothandelaars en koffiebranders 5 naar het loon van de arbeiders Zomaar koffiedrinken?

In EthiopiĂŤ drink je niet zo maar even een bakje koffie uit een automaat. Nee, het zetten van koffie is een ceremonie en duurt een hele tijd. In de kamer waar koffie wordt gedronken, liggen grassprieten of papyruspluimen op de vloer. Groen staat voor groei en voorspoed.

Terwijl je op je koffie wacht, krijg je witte popcorn. Wit staat voor vrede. Het meisje dat de koffie maakt, draagt vaak een witte jurk.

De koffiebonen worden gebrand boven een vuurtje op een platte schaal. Als zij donkerbruin zijn, moeten de gasten de geur opsnuiven om alvast in de stemming te komen. Hierna worden de bonen in een vijzel fijn gestampt. Het koffiepoeder wordt dan in een kan gedaan en overgoten met kokend water. De gast krijgt meestal drie kopjes koffie na elkaar. Je mag niet na je eerste kopje al weglopen voor een afspraak. Dat is zeer onbeleefd en tegen de regels!

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad B - 8

Tweede graad EINDTERMEN Nederlands: 1.7 (luisteren), 2.3 (verslag uitbrengen), 3.3 (lezen).

Wereldoriëntatie: 2.16 (techniek als menselijke activiteit), 6.9 (culturen vergelijken), 6.11 (atlas gebruiken).

Muzische vorming: 1.2 (indrukken verwerken), 1.6 (beeldend vormgeven).

Leren leren: 3 (informatie verwerven en gebruiken).

Wiskunde: 4.2 (probleemoplossende vaardigheden toepassen).

BIJ DE FOTO, DE BRIEF EN HET THEMA De leerlingen bespreken samen de foto.

"Wat doen de mensen op de foto?" Vertel de Foto-info. “Wanneer drinken wij koffie?

Hoe wordt die geserveerd? Waar kunnen wij koffie drinken?”

Laat de brief van Lien (werkblad C) klassikaal hardop lezen en verklaar de tekst. De leerlingen vertellen over de koffie die wij kennen (losse koffie, koffiepads, oploskoffie, koffiebonen). 46°C is wel erg warm. De leerlingen wisselen ervaringen uit over warmte. Leg het verband met de groei van koffie en de warme landen rond de evenaar. Wat groeit er bij ons? Hoe zorgen onze land- en tuinbouwers voor voldoende warmte? In serres groeien er sla, tomaten, aardbeien, paprika, komkommer enz.

suiker, slagroom en Ierse whisky), Weense koffie (1/2 eierdooier gemengd met suiker, koffie en slagroom) enz.

In Ethiopië drinkt men ook ‘spriet’. Zet eerst thee. Goed suikeren en ¼ van een glas vullen. Daarboven giet je koffie over een omgekeerde lepel. Door een verschil in soortelijk gewicht blijft de koffie van de thee gescheiden. Knap gedaan!

Wie kent de verschillende bereidingen? Wie kan ze maken?

Vul aan en vertel de leerlingen hoe zij deze koffie moeten zetten. Iedereen schrijft de recepten op. Straks maken zij zelf hun koffie.

Verdeel de leerlingen in groepen. Elke groep kiest een andere koffie uit om te maken. Daarna maakt elke groep spriet. De leerlingen mogen bij elkaar gaan proeven. Enkele tips: - de leerkracht zet zelf de koffie en de thee; - vervang de whisky in de Irish koffie door suikersiroop; - laat glazen gebruiken om de koffie in te schenken: dan zien de leerlingen de verschillende vloeistoffen.

OP ZOEK IN DE ATLAS De leerlingen voeren per twee de opdrachten in de atlas uit op deel 1 van werkblad D. Help hen op weg.

Oplossingen: Afrika, Blauwe Nijl, Soedan/Sudan, Khartoem/Khartoum, Witte Nijl en Blauwe Nijl, Nijl, Egypte, Middellandse Zee.

KOFFIE MAKEN EN PROEVEN Zorg voor menukaarten met verschillende soorten koffie op: koffie verkeerd (meer melk dan koffie), cappuccino (koffie met melkschuim en cacaopoeder), espresso (koffie gemaakt met een espressomachine), Irish koffie (mengsel van koffie,

Mooi met koffie Koop een pak fairtrade gemalen koffie. Leg uit dat de koffieboeren voor hun koffie een eerlijke prijs krijgen. Toon het logo op de verpakking. Vertel kort meer over fairtrade.

Zie website www.oxfamwereldwinkels.be/ en klik dan op “Fair trade?”

Bespreek het tweede deel van Werkblad D. Differentieer in de laatste kolom. De leerlingen maken eerst deze oefening. Zorg dan voor honing, koffie, olijfolie, handdoeken, washandjes en kommetjes. De leerlingen maken nu per twee het recept voor de scrubcrème. Zij behandelen elkaars armen of benen.

Wereldreis - 2012/10 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad C - 10

2S ]RHN LQ GH DWODV Vul de ontbrekende woorden in. Soms is de eerste letter al gegeven.

In welk werelddeel ligt Ethiopië ? A………………

Welke rivier ontspringt in het Tanameer ?

B…………………………

Door welk land stroomt deze rivier nog ?

S..........................

In zijn hoofdstad K…………………… komen twee rivieren samen. Welke?

De …………………………… en de …………………………… .

De rivier de N……. stroomt nu verder door het land ……………….. . Zij mondt er uit in de M……………… …………… Zee. Mooi met koffie Van dit schoonheidsmiddeltje krijg je een fluweelzachte huid.

Hoe maak je dit nu?

Neem een kommetje en meng daarin 1 theelepel (tl) vloeibare honing, 2 theelepels gemalen koffie en 3 theelepels olijfolie. Voor een heerlijke geur kun je evt.

5 druppels (dr) vanilleconcentraat toevoegen.

We wrijven dan met dit mengsel met cirkelvormige bewegingen onze armen of benen in, wij drukken niet te hard op onze huid. De koffie zorgt ervoor dat alle dode huidcellen verwijderd worden en daardoor wordt je huid super zacht. Wij spoelen het mengsel af met warm water.

Vraagstuk Hoeveel van elk ingrediënt is er nodig om deze crème te maken voor 3, voor 8 en voor 15 kinderen? Vul de tabel aan.

1 kind

3 kinderen

8 kinderen

15 kinderen

kinderen

honing

1 tl

tl

tl

tl

tl

koffie

2 tl

tl

tl

tl

tl

olijfolie

3 tl

tl

tl

tl

tl

vanille

5 dr

dr

dr

dr

dr

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad D - 11

Derde graad EINDTERMEN

KOFFIE

Mens: 3.7 (onuitgesproken regels bij interacties).

Maatschappij: 4.7 (verschillende gezinsvormen ).

BIJ DE FOTO EN HET VERHAAL “Koffie drinken is een echt ritueel. Zoals wij in het verhaal lazen, drinken de mensen in Tigray dagelijks hun kopje koffie samen met het gezin. Het is niet zomaar een warm drankje, maar symboliseert warmte, gezelligheid en gastvrijheid. Wanneer de koffieceremonie begint, wordt er gras op de grond gestrooid en komt iedereen samen zitten in de ruimte. Er wordt over de afgelopen dag gepraat. Meestal is het de vrouw des huizes die de koffieceremonie inleidt en de koffie maakt.

Zij is gekleed in een mooie witte jurk, want wit staat voor de vrede en voor alles dat goed is.”

Klasgesprek over koffie met de leerlingen. “Wanneer drinkt jouw familie koffie? Is dat ’s ochtends, na het middagmaal, in de namiddag, ’s avonds? Of misschien ook op zondag wanneer er bezoek komt? Drinken je ouders koffie of thee?”

Breng koffie mee, geef het blik door en laat de leerlingen ruiken. Wat vind je van koffie? Drink je zelf ook koffie of niet?

Wie al jaren de 11.11.11-kalenders bewaart, kan het land en de mensen nog meer in beeld brengen via volgende foto’s uit het archief: november 2011 (woestijn, werkdieren), januari 2006 (tekens, dagelijks leven, Ethiopisch alfabet), januari 2004 (gender, ontstaan van de mens, koffie, hardlopen), oktober 1999 (lichaamsversiering).

In Ethiopië Koffiedrinken is een uitdrukking van de gastvrijheid van de Ethiopiërs. Er wordt koffie gedronken met vriend en vijand, in gelukkige situaties, maar ook bij rouw (bv. begrafenissen). Alle gelegenheden of gemoedsgesteltenissen zijn goed om koffie te drinken. Het hoort thuis in een korte of een lange ceremonie van een tot vier uur. Meestal zijn er drie rondes: - awel: de sterkste koffie die voor de bezoekers is; - tawna: minder sterk; - bereka: minst sterk (betekenis: gezegend) voor de familie zelf.

De lekkerste koffie en het lekkerste eten zijn dus voor de bezoekers. De gasten krijgt meestal drie kopjes koffie na elkaar.

Uitzonderlijk is er ook nog een vierde ronde nl. derega. Deze ceremonie heeft een eerder spirituele betekenis en wordt geleid door personen met magische krachten (bv. een waarzegster). Een koffieceremonie kan zowel binnen als buiten plaatsvinden. Zij wordt gehouden in heel Ethiopië, ook in hotels (gratis aangeboden na het ontbijt), in de talrijke koffiebars die altijd vol volk zitten, maar ook op straat via de informele handel.

Koffieweetjes - Twee kopjes koffie per dag zijn goed voor het hart. Je wordt er alert van.

- Koffieboontjes in de koelkast nemen vieze geuren op en zorgen ervoor dat de koelkast fris blijft ruiken.

- Koffie stamt af van het woord kahweh en dat betekent ‘kracht’ of ‘energie’; eigenaardig is wel dat het woord voor ‘koffie’ in het Amhaars ‘buna’ is.

- Koffie is één van de belangrijkste verhandelde producten wereldwijd.

- In Ethiopië worden erwten of popcorn geserveerd bij koffie: geen zoete koekjes dus zoals in België, maar een hartig hapje.

Koffietaal Op werkblad G staat een recept met koffiesmaak nl. tiramisù.

Uit welke taal komt dit woord? En wat betekent dit Italiaanse woord? Maak dit recept samen met de leerlingen. Je vindt de benodigdheden en de werkwijze op het werkblad. Deel de klas op in groepjes, verdeel de taken, demonstreer stap voor stap, begeleid waar nodig… en na één dag afkoelen, kun je lekker smullen.

Enkele samengestelde woorden met ‘koffie’: koffieklets, koffietafel, koffiepot, koffieboon, koffiemaler, koffiemachine, koffiemolen, koffieplant, koffiebes, koffiehandelaar, koffiezetapparaat…

Woorden die je kunt linken aan ‘koffie’: cafeïne, cafetaria, café, cappuccino, macchiato, melkschuim, nespresso (merk), fairtrade…

Wereldreis - 2012/10 - Wereldreistips - 12

‘Koffie’ in andere talen: Engels - coffee; Indonesisch - kopi; Japans - kohi; Duits - Kaffee; Noors en Deens - kaffe; Italiaans - caffè; Frans, Spaans en Portugees - café; Vietnamees - cà phê; Turks - kahve; Fins - kahvi; IJslands - kaffi; Grieks - kafés; Arabisch - qahwa; Pools - kawa…

Koffie in de wereld “Welke landen ken jij die bekend staan om hun koffiegebruik en -rituelen? Noem er vijf en vertel waarom je deze landen kent omwille van hun koffiecultuur. Zoek deze landen op de koffiewereldkaarten (zie Webtips).

Zie je hier een patroon in? Er is een verschil tussen koffieconsument en koffieproducent. Welke van deze landen zijn producenten en welke consumenten?” Oplossing: het Zuiden als producent en het Noorden als consument.

Ga een niet te moeilijke discussie aan over eerlijke handel tussen Noord en Zuid.

WEBTIPS NAAR GEURIGE KOFFIESITES http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/ Carte_Coffea_robusta_arabic.svg wereldkaart met koffieproductie http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/ Coffee_consumption_map-en.svg?uselang=es wereldkaart met koffieverbruik per hoofd http://koffie.met-passie.nl/koffie/koffie-zetten-lekkere-koffiezelf-zetten.html www.koffiebean.nl/koffie-weetjes-t-16.html www.koffiepraat.nl/forum/viewtopic.php?f=47&t=1623 www.koffie-weetjes.nl/koffie/koffieproductie www.mo.be/artikel/eerlijke-handel-koffie www.11.be/themas/artikel/detail/asokape_prille_succes_verenigde_koffieboeren,112113 www.smulweb.nl/artikelen/93813/Koffie-weetjes www.giocomania.org/pagine/16123/caffe_1.gif : doorsnede macchinetta del caffè www.keukenmontages.com/receptenbak/turks/turkse%20 koffie.html

Koffiezetten en drinken is een echt ritueel, zoals wij al eerder zagen. Niet enkel bij jou thuis, maar in de hele wereld wordt er dagelijks koffie gedronken.

Er zijn veel manieren om koffie te zetten (plunger/cafetière, oploskoffie, filterkoffie, mokkakoffie, cezve...) en die hebben invloed op de smaak, de geur en de textuur van de koffie.

Op werkblad H staan enkele voorbeelden.

Vraag eens of een Turkse klasgenoot thuis een cezve gebruikt, een Turks koffiekannetje met een lange steel. Je kunt cezves kopen bij de meeste Turkse winkels waar ook Arabische koffie te koop is. Turkse koffie wordt gedronken zonder melk.

Omdat de koffie vaak erg sterk is, krijg je er wel een glas water bij. Misschien kan de leerling eens tonen hoe je in Turkije koffie zet. Op werkblad H staat alvast een werkwijze.

Zij verschilt niet zozeer van het koffiezetten in Ethiopië.

SMAKELIJKE BOEKENTIPS - De weg naar het avondland. Een reis van Ethiopië naar Europa. LEYERS, J. Kessel-Lo: Van Halewyck, 2011.

- Ethiopia & Eritrea. CARILLET, J.-B., BUTLER, S. & STARNES, D. Victoria (Australië): Lonely Planet Publications, 2009.

- Ethiopië. Landenreeks. VAN BEURDEN, J. Amsterdam/ Den Haag/Brussel: KIT/Novib/11.11.11, 2004.

- Max Havelaar of de koffi-veilingen der Nederlandsche HandelMaatschappy. MULTATULI (pseudoniem van Eduard Douwes Dekker). Amsterdam: J. de Ruyter, 1860.

Wereldreis - 2012/10 - Wereldreistips - 13

3DSD LV WHUXJ Er valt heel wat te vieren vandaag. Papa is net terug van Mekele, waar hij mijn oudste zus Tigist heeft bezocht. Tigist is zwanger en zal binnen drie maanden bevallen van haar eerste kindje. Ze woont sinds haar huwelijk in Mekele, de hoofdstad van Tigray. De stad ligt zo’n 50 km ten noorden van ons dorp. Daar baat mijn zus een hotelletje uit. Haar man Tilahun is koffiehandelaar. Daardoor reist hij geregeld naar Jinka, een andere stad in het zuidwesten van Ethiopië. Jinka ligt nog ver voorbij Addis Abeba, onze hoofdstad. In Jinka koopt hij koffie en vervoert ze naar Mekele. Daar verkoopt hij de koffie door aan winkels en aan andere handelaren.

Vorig jaar ben ik met papa meegegaan en we logeerden in het hotel van mijn zus. Alle mensen uit ons dorp logeren daar, als ze naar Mekele gaan. We reden mee met de vrachtwagen van Tilahun. Het is niet zijn eigen vrachtwagen, maar hij huurt hem als hij koffie ingekocht heeft. We vertrokken hier ’s morgens na het ontbijt en waren al voor de middag in Mekele. De huizen daar zijn heel groot en er wonen veel mensen. Er rijden ook heel wat auto’s en er is veel lawaai.

Nu is papa alleen gereisd naar mijn zus. Toen hij terug kwam, had hij een grote zak koffie mee. En houtskool voor mama en bananen en mango’s voor ons. Hij kon meerijden met de auto van het ministerie van landbouw. Mama is heel blij met de koffie en ik en mijn broer zijn opgetogen met de mango’s.

En papa is blij dat hij terug bij ons is. Je ziet hoe mama papa nog een kopje koffie inschenkt. Links van mama zit mijn tweede zus Genet. Haar naam betekent ‘paradijs’ of ‘hemel’. Genet is 16 jaar en helpt mama in het huishouden. Mijn broer en ik drinken nog geen koffie. Ik heb het wel al eens geproefd, maar vind het te bitter. Koffie is voor grote mensen. Ik zit uiterst rechts, naast mijn kleine broer Yemane. Hij is zes jaar oud en zijn naam betekent ‘kracht’. Ik heet

Tirhas of ‘vrede’. Ik ben geboren toen er vrede was tussen Ethiopië en Eritrea.

Voordien was er oorlog tussen beide landen. Toen mijn papa jong was, moest hij gaan vechten aan de grens. Hij was soldaat in het Ethiopische leger. Dat was vóór hij mijn mama kende. Alle jonge mannen uit het dorp werden toen opgetrommeld. Velen zijn gesneuveld, anderen keerden terug zonder arm of zonder been. Mijn papa moest de gewonden verzorgen. Dat was de tijd van de grote hongersnood.

Toen heeft het twee jaar bijna niet geregend en al het geld ging naar de oorlog. De rivier bleef droog. De akkers verdorden. De regering verplaatste mensen naar andere streken, maar ook daar liep het mis.

Toen hij mama leerde kennen, zijn ze hier komen wonen, vlakbij het huis van mijn oma. Vroeger kweekte mijn vader enkel teff en bonen. We hadden het niet breed. Als het niet regende, konden we met moeite de touwtjes aan elkaar knopen. Sinds mijn kleinste broer geboren is, is er hier veel veranderd.

Men heeft hier grote waterbekkens gebouwd en kanaaltjes om het water naar onze akkers te brengen.

Nu kweekt mijn papa niet enkel teff, maar groeien er ook tomaten, uien, pepers en aardappelen. We hebben ook een koe, meer dan tien geiten en ook nog kippen. Mijn mama gaat elke week naar de markt om groenten te verkopen. Soms maakt ze ook injera om te verkopen. En als mijn schoonbroer is langs gekomen, verkoopt ze ook koffie.

Volgende maand gaat Genet bij mijn zus wonen om haar te helpen tijdens haar zwangerschap. Ze zal de kamers vegen en de lakens wassen. Ze zal injera maken en helpen bij het koken. Overdag, als ze tijd heeft, gaat ze ook naar school. Hier in ons dorp is ze slechts tot in het zesde leerjaar naar school gegaan.

Daarna bleef ze thuis om mama te helpen en om voor ons te zorgen. Nu zijn we groot en gaan zelf naar school. Mijn mama zegt dat het goed zou zijn dat Genet graad 9 of graad 10 haalt. Dan kan ze werk vinden in de stad. Ik zal mijn zus missen, hoewel ze af en toe ook wel erg boos kan zijn op mij en mijn broer, vooral als we niet doen wat ze vraagt of als we haar plagen.

Als Genet weg is, zijn Yemane en ikzelf nog de enige twee kinderen in huis. Ik zit al in het 5de leerjaar.

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad E - 14

Mijn broer pas in het eerste. Ik help mijn papa vaak met het melken van de koeien en de geiten. Later wil ik ook in Mekele gaan wonen. Ik wil helpen met Tilahun en samen met hem naar Jinka rijden om koffie in te kopen. Of naar Addis Abeba, de hoofdstad. Daar woont de broer van mijn moeder.

Hij is er taxichauffeur. Ik zou bij hem kunnen wonen en er koffie kunnen verkopen. En ik zou er kunnen studeren in een grote school tot graad 12. Of nog liever zou ik zelf koffiekweker worden.

tot dansende derwisjen, een groep monniken die via dans en extase in kennis willen komen met god.

Naar het schijnt begon hij spontaan te dansen toen hij van het drankje geproefd had. Hij nam de plant mee naar zijn land, Arabië, en deelde het met de andere derwisjen. Al snel werd de verkwikkende werking van de plant ook bekend buiten de religieuze gemeenschap. Er werden koffiehuizen opgericht waar mensen het drankje konden nuttigen. De plant, die door Kaldi was opgemerkt, werd nu verhandeld over de hele wereld.

De Arabieren namen de koffie mee naar alle kanten van de wereld. De mensen, zo zegt Tilahun, denken nu dat koffie van Arabische oorsprong is, maar dat is niet waar. De naam koffie komt van Kaffa, een streek in Ethiopië. Wij noemen het ‘buun’ of ‘buna’, wat gewoon boon betekent. En wij drinken het nog steeds als er gasten zijn of als we iets te vieren hebben.

En we hebben iets te vieren. Mijn papa is terug! En mijn zus is zwanger!

Koffie is het beste wat in Ethiopië groeit, zegt Tilahun. Het is hier ontdekt. Lang geleden was er een herdersjongentje die steeds zijn geiten hoedde aan de rand van het bos. Zijn naam was Kaldi. Hij merkte op dat zijn dieren telkens na het eten van de rode besjes erg opgewonden raakten. Ze maakten gekke sprongetjes en deden zotte spelletjes met elkaar.

Kaldi proefde ook van de bessen, maar hun schil was erg hard en ze smaakten bitter. Daarop bracht hij de bessen naar een klooster in de buurt en vertelde wat hij had opgemerkt. De monniken onderzochten de bessen en probeerden verschillende zaken uit. Ze kookten de bessen in water en dronken er thee van, maar ze vonden dat drankje maar slap. Ze probeerden de bessen ook te drogen. Als ze droog waren, deden ze er de schil af en roosterden de bonen. Nadien verpulverden ze de geroosterde bonen en voegden er heet water aan toe. Daarmee zag de eerste echte koffie het levenslicht. Bij het drinken van dat drankje ervoeren ze, net als de geiten, de verkwikkende werking. Ze konden langer wakker blijven en langer bidden.

Op een dag kwam een pelgrim uit het noorden en mocht dit drankje proeven. De pelgrim behoorde Wereldreis - 2012/10 - Werkblad F - 15

7LUDPLVX1 Wat heb je nodig? t HSBN NBTDBSQPOF LBBT t QBL WJOHFSLPFLKFT t DBDBPQPFEFS t [FFS TUFSLF LPċF t FFUMFQFMT TVJLFS t FJXJUUFO t FJFSEPPJFST

Koffietaal Verbind het woord koffie met andere woorden.

Welke samengestelde woorden met ‘koffie’ ken je? ............................................................ ............................................................ ............................................................

Hoe maak je het?

1. Zet zoals gewoonlijk koffie met water, maar giet deze verse koffie opnieuw door een filter met vers gemalen koffie. Laat deze koffie afkoelen in een apart bordje.

2. Dip de vingerkoekjes even in het koffiemengsel en leg ze op de bodem van een rechthoekige schotel.

3. Doe drie eetlepels suiker bij het eiwit en klop dit stijf met een mixer of met een handklopper.

4. Doe drie eetlepels suiker bij de eierdooiers en klop deze tot room.

5. Roer de mascarpone door de eierdooierroom.

6. Spatel voorzichtig het eiwit door dit mengsel.

7. Nu kun je beginnen aan de tiramisù. Leg een koekjesbodem en bedek hem met een laag mascarponeroom.

8. Leg op dit mengsel een nieuwe laag koekjes die je eerst in de koffie drenkt.

9. Leg opnieuw een laag mascarponeroom op de koekjes. Zorg dat je het mengsel opgebruikt bovenaan.

10.Laat een nacht rusten in de ijskast.

11.Bestrooi de tiramisù net voor het serveren met flink wat cacaopoeder.

Smakelijk! “Buruk megbi”*

............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................

Welke woorden uit andere talen ken je nog die je in verband kunt brengen met ‘koffie’? ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................ ............................................................................

Kun je ‘koffie’ zeggen en schrijven in andere talen? ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

tiramisu is Italiaans en betekent letterlijk ‘trek mij omhoog’ waarmee wordt bedoeld ‘maak mij blij, beur me op’

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad G - 16

1

* “Eet Smakelijk” in het Tigrinya

KOFFIE-

.RIoH ]HWWHQ Er zijn veel verschillende manieren om koffie te zetten.

Verbind met de juiste tekening.

glazen cafetière of coffee plunger met een metalen filter

cezve, Turks koffiekannetje

elektrisch koffiezetapparaat met koffiepad

achtkantige mokka express of macchinetta del caffè

Turkse koffie Wat heb je nodig?

3 tl fijn gemalen Arabische koffie 1 1/2 tl suiker 1 dl water Bereiding 1. Neem een cezve en doe hier de koffie en de suiker in.

2. Voeg al roerende het water toe.

3. Zet de cezve op het vuur.

4. Als het geheel kookt en er schuim omhoog komt, schenk dan de bovenste laag in drie espresso-kopjes.

5. Zet de cezve terug op het vuur en laat het schuim weer opkomen.

6. Schenk ook deze koffie uit in de kopjes.

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2012/10 - Werkblad I - 18

VOORBIJ DE KLEUREN Diversiteit in handboeken wereldoriëntatie Nele De Wolf onderzocht voor haar bachelorproef ‘Beeldvorming in beeld. Etnisch-culturele diversiteit in wereldoriëntatie.’ hoe het gesteld is met de beeldvorming over andere culturen in schoolboeken wereldoriëntatie. Ze selecteerde de basispakketten wereldoriëntatie voor de derde graad van het lager onderwijs van drie Vlaamse educatieve uitgeverijen. Die werden getoetst aan de aandachtspunten uit Voorbij de Kleuren. Nele deed dit tijdens haar stage bij Studio Globo Gent.

geleden…’ geven impliciet een beeld van ontwikkeling in fases mee waarbij de Westerse maatschappij als de norm wordt gehanteerd.

Wat niet voldoet aan de norm, krijgt het label ‘achtergesteld’.

Bovendien wordt er tendentieuze taal gebruikt zoals ‘ras’ en ‘primitief’. Deze woorden hebben een negatieve connotatie en door deze woorden te gebruiken wordt er onbewust een waardeoordeel meegegeven. Uit het onderzoek blijkt wel dat hoe recenter het handboek is, hoe neutraler het taalgebruik wordt.

Uit het onderzoek blijkt dat de uitgeverijen begaan zijn met het beeld dat ze meegeven in hun publicaties. De wil is er, maar het resultaat nog niet helemaal. De aandacht voor juiste beeldvorming bij uitgeverijen is vrij recent en het vraagt dus nog wat oefening om dit onder de knie te krijgen.

Geen enkel handboek vertrekt vanuit gelijkenissen. De aandacht wordt onmiddellijk gevestigd op de verschillen met onze manier van wonen en leven. Dat maakt dat kinderen minder snel voeling krijgen met dat land of die cultuur. Vertrekken vanuit gelijkenissen heeft als voordeel dat kinderen zich kunnen identificeren met de andere.

Wat gaat goed?

In het algemeen doen de uitgeverijen het goed als het gaat over het aanpassen van de mondiale thema’s aan de leeftijd van de doelgroep, namelijk kinderen uit de derde graad. Er komen een aantal moeilijke thema’s aan bod, maar de context wordt steeds op een goede manier geschetst.

De criteria waaraan de publicaties in het onderzoek werden getoest zijn afkomstig uit Voorbij de Kleuren. Dat is een brochure van Studio Globo over verbondenheid en solidariteit in het basisonderwijs.

Een echte must-have als je mondiaal en intercultureel leren in de klas wil brengen.

Aan diversiteit als normaliteit wordt veel aandacht besteed. In alle methoden staan foto’s en afbeeldingen van mensen met een verschillende etnisch-culturele achtergrond. Er worden mensen met een verschillende huidskleur afgebeeld (bijvoorbeeld: een rechter met een zwarte huidskleur) en ook bij het gebruik van namen zoekt men naar niet-Westerse namen.

De uitgeverijen focussen ook niet uitsluitend op problemen.

Wanneer er thema‘s zoals kinderarbeid, armoede of racisme aan bod komen, wordt er meestal voldoende op ingegaan zodat het begrijpelijk wordt voor de leerlingen. Deze fenomenen worden steeds gekaderd in een groter geheel en men vermeldt ook hoe we tot oplossingen kunnen komen.

Wat kan beter?

Het aanhalen van juiste en actuele informatie over een ander land of een andere cultuur kan nog een stuk beter, net zoals een zo verscheiden en zo volledig mogelijk beeld schetsen. Zo worden er onbewust nog heel wat stereotypen meegegeven.

De keuze van de beelden kan beter. Bij het thema voeding wordt er in een handboek gezegd dat indianen uit Midden – en Zuid–Amerika eten wat ze in de natuur vinden. Dit is een achterhaald beeld: indigena’s of de inheemse bevolking - zoals we liever zeggen - verbouwen maïs en bonen en kopen ook veel van hun voedingswaren in de winkel. Een ander voorbeeld zijn foto’s van nomaden die zich verplaatsen door de woestijn op kamelen, terwijl velen onder hen nu ook al over terreinwagens beschikken. Ook foto’s van Afrikaanse krijgers die op wilde dieren jagen met pijl en boog, vinden we nog terug. Deze foto’s geven een onjuist beeld mee en de stereotypen die al leven worden bevestigd in plaats van ontkracht.

Ook aan het taalgebruik moet nog gesleuteld worden. Zinnen zoals ‘sommige indianenstammen leven nog zoals wij duizenden jaren

De brochure kost 7 euro (plus verzendingskosten) en je kan ze verkrijgen in elke afdeling van Studio Globo of via het secretariaat bij Jan Wynants: 02 520 05 30 of info@studioglobo.be

Vrienden en familie komen bij elkaar voor een koffiekransje en een gezellige babbel.

191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren ĂŠn de lat hoger te leggen. Armoede moet de wereld uit!

www.detijdloopt.be