Wereldreis - September 2013 by Studio Globo

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - 26ste jaargang, nummer 7  Afgiftekantoor Antwerpen X – P912119

SEPTEMBER 2013

Cuba Thema : STAD

NIEUWS UIT STUDIO GLOBO Saved by the bell Leerlingen en leerkrachten zijn wel eens opgelucht als ze ‘s avonds de schoolbel horen. Maar miljoenen kinderen en jongeren op aarde horen dat gerinkel nooit. Nochtans is onderwijs de hefboom voor ontwikkeling. Onderwijs maakt werk van gelijke kansen. Daarom zetten we naar aanleiding van de Internationale dag van de leerkracht niet alleen de eigen leerkrachten in de schijnwerpers. Overal ter wereld geven leerkrachten, vaak in moeilijke omstandigheden, het beste van zichzelf. Ook de miljoenen kinderen en jongeren die geen toegang hebben tot basisonderwijs, verdienen onze aandacht. Daarom roepen we scholen op om op vrijdag 4 oktober de schoolbel eens extra te luiden. Zo laten we de wereld horen dat er dringend iets moet veranderen. Meer over Saved by the Bell vind je in de bundel met lessuggesties bij deze Wereldreis of op www. savedbythebell.be

Wereldreis in het schooljaar 2013-2014

Nascholing met Studio Globo

Een nieuw schooljaar is meteen ook de start voor een jaar lang kennismaken met het dagelijkse leven, verborgen plekjes, interessante weetjes en onvermoede activiteiten elders in de wereld. Met Wereldreis bij de hand kom je meer te weten over de prachtige foto’s in de Wereldkalender van 11.11.11. We geven je alvast de landen en de thema’s mee die je de komende maanden mag verwachten. Vind je je weg niet helemaal in Wereldreis? Blader dan eens naar pagina 19 voor een handige wegwijzer. Maand Land Thema September Cuba Stad Oktober Vietnam Familie November Ethiopië Onderweg December Cambodja Wonen Januari Papoea Nieuw Guinea Diversiteit Februari Argentinië Tango Maart Brazilië Carnaval April Iran Geluid Mei Bangladesh Circus Juni Niger Veeteelt

Op verschillende plaatsen kan je de komende maanden kennismaken met nieuwe materialen van Studio Globo. Daarbij gaat een praktische kennismaking hand in hand met heel wat achtergrondinformatie over landen, thema’s en pedagogische aanpak. Voor kleuterleid(st)ers op woensdag 16 oktober van 9.30 tot 11.30 uur in Studio Globo Genk: kennismaking met de kleuterkoffers en fotosets. Voor leerkrachten eerste graad op woensdag 9 oktober van 9.30 tot 11.30 uur. in Studio Globo Genk: maak kennis met de Speelgoedkoffer en de Filippijnenkoffer Voor leerkrachten tweede graad Breng de wereld in je klas op maat van de 2de graad. Begin oktober, in elke afdeling van Studio Globo. Kijk op www. studioglobo.be/opmaatvan2degraad voor alle details. Voor de leerkrachten derde graad Inspiratiedagen van Kleur Bekennen op 7 oktober in Leuven en 15 oktober in Gent. Studio Globo geeft er workshops ‘een mondiale dag met Mamadou in Senegal’ Meer info: www.studioglobo.be/nascholing

INHoUd

voorwoord Dag lezer, In Havana speelt Maikel een partijtje voetbal met zijn vrienden, op de achterflap sjezen kinderen met een go-car op de verharde ondergrond. De stad is niet het platteland, en het speelterrein ziet er dan op beide plaatsen een tikje verschillend uit. Dat is zowel in België zo als in Cuba. Spelen op straat is bij ons misschien wel niet altijd mogelijk, toch biedt de stad ook hier tal van kansen om je uit te leven. In deze Wereldreis gaan we niet alleen spelen, maar steken we ook de handen uit de mouwen naar analogie met de Cubaanse microbrigades die huizen opknappen. Laat de kinderen in je klas zich organiseren en met z’n allen een uitdagende taak op zich nemen. Dat geeft niet alleen voldoening, het geeft de kinderen ook de kans om bij de start van het schooljaar elkaar te leren kennen via deze samenwerkingsopdracht. Op pagina 19 vind je deze maand tips hoe je met Wereldreis aan de slag kan, en op pagina 2 kan je alvast eens loeren wat de thema’s voor het komende schooljaar worden. We wensen je een vlotte start en een mooi Wereldreisschooljaar! Emilie P.S: Wist je dat we ook op het net te vinden zijn? Elke maand vind je extra’s op www.studioglobo.be/wereldreis met alle weblinks in één klik.

colofoN

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo (Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, F 02 502 81 01) Weblink www.studioglobo.be/wereldreis

Nieuws uit Studio Globo......................... 2 1. Saved by the bell ............................ 2 2. Wereldreis in het schooljaar 2013-2014 .................................... 2 3. Nascholing met Studio Globo ............ 2 4. Advertentie 11.11.11 ....................... 2 Voorwoord ......................................... 3 Wereldreisinfo Cuba ............................................. 4 Heb je al gehoord van ... de cocotaxi? .................................. 4 Foto-info ....................................... 5 Thema-info: Stad ............................ 5 Reiswoordenschat .......................... 5 Wereldreistips en werkbladen Eerste graad ............................... 6-8 Havana in beeld ............................. 7 Domino ........................................ 8 Tweede graad .............................9-11 Brief van Lien .............................. 10 Microbrigades .............................. 11 Derde graad .............................12-17 Webtips ....................................... 13 Voer voor boekenwurmen en filmfanaten ................................. 13 Het meisje en de bal ..................14-15 Tijd vrij? Wat doe jij? ..................... 16 In de stad ................................... 17 Tekening van de kalenderfoto .......... 18 Wereldreis in de klas ........................... 19 Spiegelfoto ....................................... 20

Le monde en classe (vertaling van wereldreis) is een uitgave van CNCD-11.11.11 (Handelskaai 9, 1000 Brussel, F 02 250 12 63) www.cncd.be/lemondeenclasse

Abonnement : 10 nummers voor € 17 Zie weblink voor andere formules. Abonnementen lopen per schooljaar of per kalenderjaar en worden automatisch verlengd. Vraag wijzigingen schriftelijk, via fax of via mail tot één maand voor het aflopen van het abonnement. Losse nummers zijn verkrijgbaar voor € 1,60 + verzendingskost. Bankrekening : BE56 0682 3525 0588 Administratie : Jan Wynants (T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be) Redactie en medewerkers : Helga Vande Voorde (T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.be), Christine Caals (verhaal), Kathalyn Dutry, Lieven Van Houtte, Lies Henderieckx, Dorien De Wit, Emilie Deblock en Jan Debonnet Tekeningen : Jos Verhulst Foto's : Desmond Boylan (kalenderfoto op de cover); Hillaire (foto autootjes), Karen Nachtergaele (foto p. 19), Marie Jeanne Smets (spiegelfoto) Vormgeving : Marc Vermeiren Druk : De Wrikker cvba, Berchem Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding. Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

Wereldreis - 2013/7 - 3

cuba LANDENINFO

Ligging en klimaat Cuba heeft een oppervlakte van 110 860 km² en is daarmee het grootste eiland van het Caribische gebied. Het eiland is 1 250 km lang, heeft een breedte van 30 km tot 160 km en wordt omringd door vele kleinere eilandjes, waarvan het Isla de Juventud het grootste is. De republiek Cuba ligt 200 km ten oosten van Mexico en 140 km ten noorden van Jamaica. Slechts 180 km zee scheiden Cuba van de VSA (Florida). Cuba kent een tropisch maar gematigd klimaat vanwege de verkoelende zeewind en krijgt elk jaar wel een orkaan te verduren op het einde van het regenseizoen dat van mei tot oktober duurt. Geschiedenis Het eiland Cuba werd tot de komst van de Spanjaarden op het einde van de 15de eeuw bewoond door de Taino-indianen. De Spaanse veroveraars brachten ziektes en slavernij mee. Meer dan drie eeuwen bleef Cuba een Spaanse kolonie. De ontevredenheid tegenover het Spaanse koloniale systeem werd almaar groter bij de Cubaanse bevolking en mondde in de 19de eeuw uit in een onafhankelijkheidsoorlog. In 1902 verkreeg het land zijn onafhankelijkheid door toedoen van de Verenigde Staten van Amerika. In de praktijk echter werd Cuba een satellietstaat van zijn grote noorderbuur en leefde het merendeel van de Cubanen in armoede. Fidel Castro, een jonge Cubaanse advocaat, raakte zo geschokt door het contrast tussen de kleine elite die in welstand leefde en het gros van de Cubanen die in extreme armoede

vertoefde, dat hij een guerrillagroep samenstelde met o.a. zijn broer Raúl en Che Guevara. In 1959 voerden zij een geslaagde revolutie die Fidel Castro aan de macht bracht. Onder zijn bewind werd de Cubaanse staat volgens communistisch model opgebouwd. Castro slaagde erin om een systeem uit te bouwen waarbij de Cubanen genieten van gratis onderwijs en gezondheidszorg, goedkope huisvesting en uitgebouwde kinderopvang. Door het handelsembargo van de VSA en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, de belangrijkste handelspartner van Cuba, moest Castro zijn communistische systeem liberaliseren. Wegens gezondheidsredenen zette Fidel Castro in 2008 een stap opzij ten voordele van zijn broer Raúl en die leidt sindsdien het land. Bevolking In Cuba leven 11,2 miljoen mensen waarvan 75 % in de steden. 70% van de bevolking beschouwt zichzelf als blank, ongeveer 29 % is van Afro-Cubaanse oorsprong. De oorspronkelijke indianen zijn lang geleden opgegaan in de andere bevolkingsgroepen. Bijna 17 % van de Cubanen is ouder dan 60 jaar, maar meer dan 20 % is jonger dan 18 jaar. De gemiddelde levensverwachting is 79 jaar. HDI: 0,776; daarmee staat het land op de 51ste plaats op 187 landen (hoe hoger de index tussen 0 en 1, hoe beter de mensen leven). Economie De Cubaanse economie is gebaseerd op twee belangrijke pijlers: het toerisme en de suikerindustrie. Exportproducten

Wereldreis - 2013/7 - Wereldreisinfo - 4

zijn sigaren, koffie en rum, nikkel en koper. Het land investeert ook in de farmaceutische en biotechnologische industrie. Munt: de officiële munt is de Cubaanse peso (CUP) die noch in-, noch uitgevoerd mag worden; de CUC of Peso Convertible en ook wel Chavito genoemd (zelfde waarde als Amerikaanse dollar, die niet wordt aanvaard) is het betaalmiddel van de toeristen EUR 1 = CUC 1,29.

HEB JE AL GEHOORD VAN … DE COCOTAXI? Zoals in elke stad is een transportmiddel uiterst belangrijk. Mensen willen zich snel van de ene plek naar de andere begeven. Sinds enkele jaren rijdt in Havana de Cocotaxi rond. Dat is een driewieler waarvan de vorm doet denken aan een kokosnoot, vandaar de naam. Hij heeft een kanariegele kleur en plaats voor twee passagiers, is zeer wendbaar en je ziet hem massaal in het straatbeeld. De cocotaxi is de gemotoriseerde versie van de riksja. Een riksja is oorspronkelijk een licht tweewielig karretje meestal door één persoon getrokken of geduwd. Het woord ‘riksja’ komt van het Japanse woord ‘jinrikisha’ (jin=mens, riki=kracht, sha=voertuig), wat betekent “op mensenkracht aangedreven voertuig”. Ook de fietsriksja kun je in Havana nemen: die kreeg daar de naam ‘bicitaxi’. In Thailand heet de gemotoriseerde versie dan weer ‘tuktuk’, elders ‘babytaxi’ of ‘autoriksja’.

FOtO-INFO Cubaanse kinderen spelen heel veel: of zij nu op het platteland of in de (hoofd) stad wonen. Zij amuseren zich met eenvoudige spelletjes zoals honkbal of voetbal, of zij rijden met zelfgemaakte gocarts rond. ’s Avonds, als de school uit is, rijden de auto’s langzaam. De meeste kinderen vertoeven immers op straat, onder het waakzame oog van hun ouders en buren die ondertussen een babbeltje slaan of naar muziek luisteren. Voor de Cubanen is het belangrijk dat hun kinderen ongestoord kunnen ravotten. Het verkeer moet daarvoor wijken. De Cubaanse overheid hecht veel belang aan het welzijn van de kinderen, hun bescherming en opvoeding zijn een prioriteit. Hoewel het maandinkomen van een Cubaans gezin in onze ogen erg laag is (gemiddeld 20 dollar per maand), gaan alle kinderen op Cuba naar school, hebben zij allemaal kledij en schoenen en hebben zij geen honger. Je vindt geen straatkinderen op Cuba en er is ook geen kinderarbeid. Op school

wordt er veel gesport en veel Cubaanse jongelui zijn erg atletisch. Cuba is geen consumptiemaatschappij. Het is moeilijk om er een computer te kopen, laat staan om een internetverbinding te vinden die werkt. Daarom zitten de kinderen op Cuba ook geen uren achter de computer of op het internet. Zelfs als het regent, halen zij acrobatische toeren uit op de natte straatstenen of gaan zij al dansend en zingend van een stortbui genieten. tHEMA-INFO: StAD Van steden kun je spreken bij plaatsen met een groot bevolkingsaantal, aaneengesloten bebouwing en veel voorzieningen en activiteiten. Havana is een wereldstad met meer dan twee miljoen mensen. Het merendeel van die inwoners woont in een flat, bestaande uit enkele kamers, in een van de vele historische gebouwen. Veel van die statige herenhuizen met balkons en smeedijzeren hekken voor ramen en deuren stammen uit de 19de en begin 20ste eeuw. Net als in andere steden in de wereld rijden er veel bussen en auto’s. Alleen in Havana dateren die auto’s nog uit de jaren 1950, toen de stad de favoriete uitgaansplek van de Amerikanen was. De Amerikanen zijn sinds de jaren 1960 verdwenen, maar hun auto’s rijden nog rond, weliswaar met nieuwe Chinese motoren. Tussen die oldtimers manoeuvreren behendig Wereldreis - 2013/7 - Wereldreisinfo - 5

de cocotaxi’s en paardenkarren. Zoals in elke grote stad zijn er ook in Havana veel pleinen en parken en grote gebouwen, maar geen wolkenkrabbers. Je hebt er tal van dienstverleningen zoals ziekenhuizen, scholen, winkels; er zijn bioscopen, theaters, restaurants, cafetjes en bars. Maar je vindt er geen grote supermarkten, noch chique winkels. Net zoals in andere zuiderse wereldsteden staan er langs de straatkant tal van kraampjes opgesteld waar je een snelle hap kunt eten, de krant meepikken of groenten en fruit kopen. Havana is ook een kleurrijke stad. Niet alleen de mix van mensen geeft de stad haar kleur, ook zijn de huisgevels er in alle kleuren van de regenboog geschilderd. Maar wat Havana uniek maakt, is de muziek die er overal weerklinkt, aangevuld met de typische stadsgeluiden en het gebrul van de zeegolven die tegen de Malecón opbotsen. REISWOORDENSCHAt consumptiemaatschappij: een samenleving waar mensen vooral bezig zijn met goederen te kopen, niet omdat zij die nodig hebben om te overleven, maar om ermee te pronken of om zich goed of belangrijk te voelen. Malecón: een van de meest gekende zeedijken ter wereld en populaire plek in Havana; Cubanen en toeristen komen er kuieren, praten, paraderen… of voor een romantische wandeling (zie Wereldreis september 2010). slavernij: systeem waarbij mensen eigendom zijn van een ander om werk uit te voeren zonder dat zij er geld voor krijgen. wereldstad: een stad die veel invloed heeft in de wereld. Er zijn veel mensen, transport, kennis, cultuur en macht. Bekende wereldsteden zijn Londen, New York, Parijs, Tokio, Hong Kong. wolkenkrabber: een zeer hoog flatgebouw waar op een kleine oppervlakte veel mensen wonen of werken. De eerste wolkenkrabbers stonden in New York en Chicago, de hoogste ter wereld in Dubai (zie Wereldreis november 2010).

Eerste graad (eerder) natuur(lijk)?” Park, weiland, bos…

EINDtERMEN Lichamelijke opvoeding 2.3 fysieke inspanning, 3.3 fair play. Muzische vorming 1.4 beeldend vormgeven, 6.4 expressiemogelijkheden, 6.5 respect. Wereldoriëntatie – maatschappij 4.6 vrijetijdsbesteding, 4.8 waarden en normen – ruimte 6.9 dagelijks leven, 6.6 eigen omgeving, 6.10 waarnemen. Sociale vaardigheden 2 gespreksconventies. KALENDERFOtO De kinderen vertellen wat zij zien. Kinderen spelen op straat, mensen praten, vrouwen met kindjes op de arm, mevrouw stapt bergop… Bespreek of je hier ook op straat kunt spelen zoals die kinderen doen. Waarom wel/niet? Hoe zien de huizen er uit? Balkons aan de huizen, huizen staan tegen elkaar, gekleurde gevels met deuren en veel ramen, er hangen draden dwars over straat... De foto is genomen in Havana, de hoofdstad van Cuba. “Wat is het verschil tussen een stad en een dorp? Hoe herken je een stad/dorp?” Laat de kinderen met eigen woorden vertellen: een stad heeft meer inwoners, dicht bij elkaar, meer gebouwen en hoogbouw, minder landbouw, meer industrie, winkels, scholen en andere voorzieningen, meestal veel verkeer. “Wonen jullie in een stad of in een dorp? Ken je een stad? Zou je in die stad op straat kunnen spelen? Waarom wel/ niet?” Wijs nogmaals naar de foto, er is weinig gemotoriseerd verkeer: dat kan als veel mensen te voet gaan en er goed openbaar vervoer is. “Zou je het fijn vinden om op straat te kunnen spelen?”

StAD? Leerwandeling in de schoolomgeving Doe een wandeling in de omgeving van je school. Laat de kinderen alles benoemen wat zij zien: huizen, verkeer, park, weiland, bedrijven… “Bevindt de school zich in een stad of in een dorp? Wat is door de mensen gemaakt?” Gebouwen, wegen… “Wat is

Een kind in Havana Stel een kind uit Havana voor en laat het vertellen over zijn stad. Vertel wat het kind in zijn stad beleeft. Vertel bijvoorbeeld over hoe het met een zelfgemaakte gocart de heuvel afracet. Vertel over straatmuzikanten en oude auto’s die het tegenkomt op de weg. Vertel over spelletjes die het speelt zoals voetbal, domino… Havana in beeld Laat de kinderen op werkblad A de afbeeldingen inkleuren die zij leuk vinden. “Wat is er gelijkaardig/ anders hier in vergelijking met de stad Havana ? Wat vind je het leukst?”

Domino Kopieer werkblad B op een wit papier. Tover de klas om naar een denkbeeldige klas in Havana. “In Havana spelen de mensen vaak domino. Wie heeft er al eens domino gespeeld? Hoe ziet dat er uit?” Laat de kinderen de achterkant van de kaartjes versieren. Misschien gaan Cubaanse kinderen de domino anders versieren dan wij, tekenen zij andere auto’s of straatmuzikanten...? Voer een klasgesprekje. Laat hen vervolgens de domino uitknippen en het spelletje spelen. Plaats om te spelen Bouw de speelplaats om tot een heuse speelstraat (zie Wereldreis van april 2013). Laat de kinderen met eenvoudige middelen creatief spelen. Zo kunnen zij zelf de sociale functie ervaren van het samenspelen, het veilig buiten spelen en het creatief zijn in hun spel. Het is belangrijk niet zelf alles aan te reiken, je kunt wel hoeken organiseren. Bijvoorbeeld een hoek “Spelen met een bal”: kinderen spreken zelf af wat zij daar mee doen. Niet: “Hier moet je voetballen”. In onze maatschappij krijgen kinderen veel aangeboden. Het is belangrijk voor hun ontwikkeling dat zij ook zelf initiatief nemen. Voorzie een babbelmomentje achteraf om hun ervaringen over de speelstraat te delen “Welke spelletjes werden er gespeeld?” Wijs hen ook op het feit dat actieve spelen gezond zijn.

Wereldreis - 2013/7 - Wereldreistips - 6

Havana in beeld Kleur wat je leuk vindt

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad A - 7

domino

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad B - 8

Tweede graad EINDtERMEN Muzische vorming 1.5 beeldende problemen. Nederlands 2.10 discussie. Sociale vaardigheden 1.3 zorg, 1.4 hulp, 1.5 leiding; 3 samenwerken. Wereldoriëntatie 1.23 afval, 6.6 suggesties en 6.8 relaties omgeving. WONEN IN EEN StAD De leerlingen lezen de brief van Lien op werkblad C. Voer een kringgesprek: in de armste landen gaan veel mensen in een stad wonen. “Waarom gaan de mensen wonen in een stad? Wat zijn hiervan de voordelen?” Werk, (meer) geld verdienen, scholen, ziekenhuizen, winkels, ontspanning, openbaar vervoer, gezelschap, verdraagzaamheid. “En wat zijn de nadelen?” Vervuiling, druk verkeer, stress. Waarom wonen de kinderen zelf graag in de stad of op het platteland?

De kinderen zijn er heel creatief en maken veel speelgoed zelf. Wij hebben hier natuurlijk geen bananenbladeren of cactusbomen. Meestal kom je dan bij plasticflessen en muziekinstrumenten terecht. Maar er is ook ander materiaal zoals karton of kapotte cd’s. Zet in de klas een doos voor knutselspullen en verzamel daarin allerlei ‘afval’ waar je creatief mee aan de slag kunt. Tollen is geliefd bij veel kinderen, maar het wordt natuurlijk extra leuk als je dit kunt doen met je zelfgemaakte tol! Zo kun je van een cd een tol maken met een muntje in een inkeping aan weerskanten van het gaatje. Of kijk op www.trotsemoeders.nl/2012/11/07/knutseltip-maak-je-eigen-tol/

KLASDOORBREKEND Buiten bezig In Cuba spelen de kinderen vooral buiten. Auto’s rijden er trager en zijn voorzichtiger omdat het er zo belangrijk is op straat te kunnen spelen. Er zijn een heleboel kinderen in België die niet op straat kunnen of willen spelen. Bij ons is het niet overal veilig genoeg, maar kinderen spelen ook graag computerspelletjes waardoor zij binnen blijven. In Havana gebeurt veel op straat.

Microbrigades “Welke kinderen hebben al aan een huis zien werken? Konden kinderen of buren ook meehelpen? Helpen jullie soms poetsen in huis of de stoep onderhouden? De tafel afruimen of helpen bij de afwas?”

Zelf speelgoed maken uit afval De bedoeling van deze knutselactiviteit is het element recyclage in de school te brengen. In Cuba gaat niets verloren.

Stel de leerlingen voor om ‘microbrigades’ op te richten die een handje gaan toesteken op school, in de buurt, ergens in de stad. Dat kan in samenwerking met beroepskrachten op school of van organisaties. Enkele mogelijkheden: materiaal in de klas oppoetsen, papiertjes oprapen op de speelplaats of in het park, in de eigen omgeving onkruid verwijderen tussen de voetpadtegels… Gebruik werkblad D. Bepaal een concreet doel (geen proces), baken het af in tijd en ruimte. Bijvoorbeeld: niet “We gaan de netheid op de speelplaats verhogen”, maar “Tegen vrijdag ligt er geen afval meer in en tussen de struiken langs de speelplaats”.

Wereldreis - 2013/7 - Wereldreistips - 9

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad C - 10

Microbrigades In Havana zijn er veel bouwvallige huizen. Daarom deelde de regering de huizen in drie categorieën in: - huizen die gevaarlijk waren en die moesten worden afgebroken, - huizen die aan restauratie toe waren en - huizen die onderhoud nodig hadden. De mannen kunnen zelf meehelpen om hun huizen te herstellen en krijgen daarvoor een jaar vrij van hun werk om zelf, onder begeleiding van echte bouwvakkers, hun huis te herstellen. Zij noemen dit “microbrigades”. In de wijk waar zij wonen, verrichten die microbrigades gemeenschapsarbeid en onderhouden zij ook de wijk: onkruid wieden, scholen en ziekenhuizen schilderen… Zie bv. www.havanatimes.org/?p=76522 Planning voor onze eigen microbrigade Met wie vorm ik een microbrigade?

Achteraf Hoe verliepen de samenwerking en de actie?

.............................................................................

............................................................................. Wat willen we doen?

............................................................................. Is het doel bereikt? Zijn we tevreden over het resultaat?

............................................................................. ............................................................................. Waar? ............................................................................. ............................................................................. Wat hebben we daarvoor nodig? ............................................................................. ............................................................................. Wie kan ons daarbij helpen?

............................................................................. ............................................................................. ............................................................................. Is onze microbrigade voor herhaling vatbaar? Wat kan beter? ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

............................................................................. ............................................................................. Hoe pakken we het aan? ............................................................................. ............................................................................. Wanneer moet het werk af zijn? ............................................................................. .............................................................................

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad D - 11

derde graad EINDtERMEN Wereldoriëntatie: 3.1 gevoelens uitdrukken; 4.3 collectieve voorziening, 4.6 vrijetijdsbesteding; 6.11 atlas; 7 informatiebronnen. ICT 6 informatie. Muzische vorming 1.1 waardeoordeel, 1.4 beeldend vormgeven; 2.3 openstaan voor muziek; 4.1 genieten van beweging, 4.2 bewegingsverhaal. Wiskunde 1.8 hoeveelheidsaanduidingen. INLEIDING Voor je het verhaal op werkblad E en F (voor)leest en de foto op de kalender bekijkt, doe je een enquête met de leerlingen. Zij kiezen op werkblad G hun top 3 van favoriete vrijetijdsbestedingen. Bespreek met de leerlingen de resultaten. FOtO EN VERHAAL Vraag nu wat de leerlingen zien op de kalenderfoto. Veel mensen op de straat, zowel kinderen als volwassenen. De kinderen spelen er voetbal. Bespreek met de kinderen de situatie hier. Spelen zij vaak op straat? Hoe gaat dat? Is er gevaar? Laat hen raden waar de foto is genomen. Lees met hen de tekst op de achterzijde van de kalenderfoto of de Foto-info). Situeer Cuba op de wereldkaart. Wat weten de leerlingen over Havana?” Toon een foto van onze hoofdstad. “Raad waar deze foto is genomen. Wat is hetzelfde, wat is anders? Denk je dat die steden vergelijkbaar zijn? Lees nu samen met de kinderen het verhaal. Laat hen eventueel moeilijke woorden opzoeken in het woordenboek of toon afbeeldingen om ze te verklaren (bv. cocotaxi).

Wat valt de leerlingen op in het verhaal? Vraag hen naar hun eigen leven. Zijn er dingen die zij herkennen of net vreemd vinden? Wijs tijdens zo’n gesprek niet altijd op de verschillen tussen culturen, maar bespreek zeker ook de gelijkenissen. Vanuit dit gesprek kun je werken rond een aantal interessante onderwerpen.

Vrije tijd In het verhaal komt aan bod wat kinderen en volwassenen in Havana in hun vrije tijd doen. Laat de leerlingen vertellen welke hobby’s in het verhaal worden opgesomd. Sporten wordt er veel gedaan en muziek speelt ook een heel belangrijke rol in het Cubaanse leven. Mensen leven er op straat, praten, dansen, zingen... Laat de leerlingen nu terug naar hun favoriete hobby’s kijken. In onze cultuur, mede door het klimaat, is het de gewoonte om vaak binnenshuis te blijven. Wij kopen ook producten om ons mee bezig te houden zoals tv, computer… Wij leven dan ook in een consumptiemaatschappij. Laat de leerlingen dit woord opzoeken. Wij kopen vaak producten die we eigenlijk niet echt nodig hebben. In Cuba is dit anders. Mensen kopen er alleen het hoognodige om te kunnen leven. Zij hebben er bijv. zelden computer of internetverbinding. Logisch dus dat de mensen veel op straat vertoeven en genieten van muziek en sport. Maar hoe komt het eigenlijk dat de Cubanen geen luxeproducten kopen? Communisme In het verhaal wordt verwezen naar “el Líder Máximo Fidel Castro”. Ook wordt er gezegd dat er geen daklozen leven in Havana. Het is in een derde graad interessant om met de kinderen te praten over verschillende soorten samenlevingsvormen. Vraag hen hoe het hier in België aan toe gaat. Er is veel rijkdom én armoede. Link hieraan weer de term ‘consumptiemaatschappij’. Maar hoe zit het nu in Cuba? Ga wat dieper in op het communisme, de basis van de Cubaanse samenleving. Doe eerst een inleefspelletje in de klas. Verzamel bijvoorbeeld alle tussendoortjes die de kinderen bijhebben. Verdeel ze nadien eerlijk onder iedereen. Hoe voelen de kinderen zich hierbij? Is er sprake van rechtvaardigheid of onrechtvaardigheid? Hoe? Komen er leerlingen in opspraak? Waarom? Welke leerlingen vinden dit wel een goed idee? Waarom? Leg hen daarna uit dat in Cuba eigenlijk hetzelfde wordt gedaan. Alle bedrijven (en dus winsten) zijn in bezit van de Cubaanse overheid. Daardoor verdienen alle werknemers ongeveer evenveel. Of je nu arts of leerkracht bent, bediende of arbeider, er is weinig verschil in lonen. Je mag dus zelf geen bedrijf oprichten, want dan zou je meer kunnen verdienen dan andere Cubanen. Het Cubaanse inkomen ligt niet hoog. Maar met dat lage inkomen kunnen alle Cubanen wel een dak boven hun hoofd, medische verzorging, voedsel en onderwijs betalen. Deze basisbehoeften kosten er niet veel. Luxeproducten daarentegen zijn erg duur. Weinig mensen hebben bv. een computer of internetverbinding. Hoe zouden de kinderen van je klas dat vinden? Wie vindt

Wereldreis - 2013/7 - Wereldreistips - 12

dit de goede samenleving? Wie zou zo willen leven? Wat zijn voordelen? Wat zijn nadelen? Hoe ziet volgens hen een ideale samenleving eruit? Zouden zij met minder willen leven zodat arme mensen dan kunnen overleven? Trek met deze vragen een discussie op gang. Probeer zelf neutraal te blijven. Modereer het gesprek. Als leerlingen hun mening geven, stel dan nieuwe vragen waardoor zij nieuwe invalshoeken krijgen. Zo krijgen de kinderen een genuanceerd beeld van deze levenswijze.

van een aantal straten elders in België via Google Streetview. Hoe ziet een gemiddeld straatbeeld eruit? Let dan vooral op de kleuren. Bekijk dan foto’s van de Callejón de Hamel in Cuba. Vergelijk de beelden. Wat vinden de kinderen het mooiste? Geef uitleg over de muurschilder Salvador González Escalona. Je kunt heel veel informatie vinden op internet.

Vul nu werkblad G verder aan.

Cuba, Havana www.landenweb.net/cuba/ www.worldmapfinder.com/GoogleMaps/Nl_North-America_Cuba_Ciudad-De-La-Habana-Province.html  kaart van Havana picasaweb.google.com/frans2650/2008070912Havana?fe at=directlink http://prezi.com/pezjzggmhpkv/50-jaar-vrijetijdsbesteding/  in Nederland

MUZISCHE VORMING Muziek Op werkblad H vind je een spreektekst over een stad. Je kunt de spreektekst opzeggen in een bepaald ritme. Je kunt er ook bewegingen bij verzinnen of slaginstrumenten gebruiken om hem te begeleiden. Zorg dat de leerlingen het ritme goed vasthebben voor je met de oefening verder gaat. De inhoud van de spreektekst strookt niet helemaal met het leven in Havana. De leerlingen moeten de spreektekst opnieuw schrijven, maar met enkele veranderingen. Bepaalde woorden of zinnen zullen aangepast moeten worden. Zorg dat de leerlingen rekening blijven houden met het ritme van de tekst en ook met het eindrijm. Cuba staat ook bekend om zijn muziek. Laat de leerlingen zeker kennismaken met de Cubaanse ritmes of salsamuziek. Genoeg voorbeelden zijn te vinden op het internet. Beeld In het verhaal is sprake van de straat ‘Callejón de Hamel’ in Havanna. Bekijk met de kinderen de spiegelfoto uit Brussel en foto’s

WEBtIPS

Stad www.nationalgeographic.nl/junior/mens-en-wereld/filmpje/ skylines http://world.mongabay.com/dutch/population/nl.html  ’s Werelds grootste steden (Havanna is 196ste) www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/08/30/mensenmaken-de-stad-bouwstenen-voor-een-sociaalecologischetoekomst www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/1919273/geoclips/2157310/aardrijkskunde/item/2532682/de-stadgroeit/  manier waarop Europese steden uitbreiden door de jaren heen www.carfree.com/translate/nl.html  autovrije steden http://spele.be/steden-zoeken-spel/ VOER VOOR BOEKENWURMEN EN FILMFANAtEN - Cuba, een andere reis is mogelijk. Div. auteurs. Gent: CDR & Initiatief Cuba Socialista, 2008. - Cuba. Dromen over later. Samsam. SCHOUTEN, L. Amsterdam: KIT, 2008. - Cuba. Rough Guide. MCAUSLAN, F. Houten: Het spectrum, 2011. - Democracity: bouw samen een stad om burgerschap en politiek te beleven en te begrijpen. KNOOPPUNT DEMOCRATIE. Brussel: Koning Boudewijnstichting, 2005. - Groeiende steden. Veranderend landschap. SNEDDEN, Robert. Harmelen: Ars Scribendi, 2007. - Kan de stad de wereld redden? CORIJN, E. Oikos, winter 2006. - Marokko, leven in een oude stad. Samsam. SCHOUTEN, L. Amsterdam: KIT, 2009. - Radio Cuba. Man bijt hond. VAN THIELEN, S. Brussel: Woestijnvis i.s.m. Oxfam Solidariteit, 2005.

Wereldreis - 2013/7 - Wereldreistips - 13

Het meisje en de bal Maikel kan de slaap niet vatten. Morgen moet hij een spreekbeurt geven op school. Hij moet over zichzelf vertellen. Gisteren heeft hij een eerste keer geoefend met zijn familie als publiek. Zijn broertje proestte het uit telkens Maikel zich versprak. Gelukkig had Maikel zijn voetbal tussen zijn voeten geklemd. Dat gaf hem zelfvertrouwen. Maikel neemt zijn bal overal mee naartoe. Van bij het wakker worden tot het slapengaan blijft de bal in zijn buurt. Maikels bijnaam is dan ook ‘Bola’, Spaans voor bal. Als Maikel nerveus is, laat hij de bal op de toppen van zijn tenen balanceren. Dat brengt hem meteen tot rust. Zijn favoriete kunstje is de bal van op zijn voeten omhoog te wippen naar zijn knieën en van daaruit nog hoger te mikken tot zijn schouders en hoofd. Daarbij raakt de bal geen enkele keer de grond. Volgens zijn beste vriend Roberto is Bola een natuurtalent en kan hij de beste Cubaanse voetbalspeler ooit worden. “Alleen jammer dat ik in mijn eentje geen elftal kan vormen”, grapt Maikel. Roberto moet toegeven dat Cuba geen voetballand is. Cubaanse sportlui behalen wereldtitels en medailles bij het boxen, hoogspringen of honkbal, maar op het gebied van voetbal hinken ze achteraan op de wereldranglijst. Maar dat vindt Maikel niet erg, zolang hij zijn bal maar overal naartoe kan dribbelen.

in een gebouw van meer dan honderd jaar oud. Dan zal hij het hebben over zijn favoriete plek: de ‘Callejón de Hamel’, een veelkleurig straatje aan het begin van de Afro-Cubaanse wijk. Meer dan tien jaar had de muurschilder Salvador González Escalona nodig om de grijze oude huisgevels om te vormen tot een kleurrijk tropisch kunstwerk. Torenhoge afbeeldingen van Afrikaanse goden wisselen af met gedichten en geometrische vormen in alle kleuren van de regenboog. Maikel houdt van de uitbundige sfeer die er heerst als straatmuzikanten spelen op hun ‘tres’ (kleine gitaar) en ‘bongo’ (percussie) en zo toeristen en bewoners aansporen tot dansen. Hij zal zijn klasgenootjes vertellen over zijn oma met wie hij uren doorbrengt in de Callejón de Hamel zittend op de geel geschilderde badkuipen. Daar luistert hij naar haar spannende verhalen over de revolutie en over die keer dat ze de hand drukte van ‘el Líder Máximo’, Fidel Castro. Het makkelijkste deel om te vertellen houdt Maikel voor het einde. Hij zal zijn spreekbeurt afsluiten met zijn passie: de voetbal, zijn trouwe vriend. Zijn blik glijdt naar zijn superbal, die roerloos naast zijn bed ligt. Als hij die bal tussen zijn voeten voelt, vergeet hij de wereld rondom hem. Met die gedachte valt Maikel uiteindelijk in slaap.

Maikel besluit de tekst van zijn spreukbeurt nog eens te overlopen. Eerst zal hij vertellen over zijn geboortewijk in het centrum van Havana. Hij zal zijn appartement beschrijven dat bestaat uit enkele kamers

Als Maikel de volgende ochtend met zijn bal de trap afstormt, weet hij behendig de kapotte treden te ontwijken. De oude trapzaal heeft de voorbije zestig jaar geen renovatiebeurt meer gekregen en dat merk je aan de vervallen trap en de gebroken vloertegels. Ook de muren zouden een likje verf kunnen gebruiken. Enkele wijken van de hoofdstad hebben een opknapbeurt gekregen, zoals ‘Habana Vieja’, het oude stadsdeel, waar de straten geen putten meer vertonen en de oude gebouwen in ere zijn hersteld. Maar Maikel is al blij dat hij en zijn familie een dak boven hun hoofd hebben. In Havana zijn er geen daklozen, wat wel het geval is in de meeste grote steden in de wereld. “Hola, Bola”, roept Roberto. “Ben je klaar voor je spreekbeurt?” Maikel lacht zijn tanden bloot. “Zolang ik mijn bal heb, is alles in orde!” De twee vrienden wuiven naar de buurmannen aan de overkant van de straat. Die hebben zich, zoals elke dag, geïnstalleerd in hun stoel op de stoep met krant en sigaar in de hand. In Havana leef je op straat en daar worden dan ook de laatste nieuwtjes uitgewisseld met buren en vrienden.

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad E - 14

Straks, als Maikel van school komt, zullen de twee buurmannen het gezelschap van de hele buurt hebben gekregen. Misschien wordt er wel gedanst! Maikel is in zijn nopjes. Zijn schoolmeester heeft hem gefeliciteerd met zijn spreekbeurt en zijn klasgenootjes hebben geboeid geluisterd. Zijn spreekbeurt is zelfs uitgemond in een kringgesprek over passies en hobby’s. Dansen, sporten en muziek maken, blijken de favoriete tijdbestedingen van de kinderen te zijn. Maar de meisjes vertellen ook opgewonden over de uren die ze doorbrengen met vlechten maken in elkaars haar of kuieren langs de kilometers lange Malecón. Al giechelend vertellen ze over de verliefde koppeltjes die ze daar observeren. De jongens houden vooral van honkbal en boxen, maar amuseren zich ook met zelfgemaakte karren en skateboards. De meeste schoolkinderen hebben thuis een televisie, maar veel kinderprogramma’s worden er niet getoond. Hoe dan ook valt er veel meer te beleven op straat en in het park dan in de warme woonkamer. “En Martha, wat doe jij graag in je vrije tijd?” vraagt de schoolmeester aan het meisje achteraan in de klas dat tot dan toe nog niet veel heeft gezegd. Maikel kijkt Martha bemoedigend aan. Hij heeft al een paar keer geprobeerd om een gesprek aan te knopen met zijn klasgenootje, maar altijd stapt ze verlegen weg. Nochtans kijkt ze steeds toe hoe hij op de speelplaats met zijn bal dribbelt. Hij ziet hoe er langzaam een blos op Martha’s wangen verschijnt. Tot zijn grote verbazing hoort hij het meisje zeggen: “Ik zou graag voetballen, maar ik heb geen bal”. De meester begint uitbundig te lachen en loopt op Maikel toe. “Nou Bola, vanaf nu heb je een voetbalpartner!” Maikel kan zijn oren niet geloven, maar als hij ziet hoe Martha hem hoopvol aankijkt, kan hij niet anders dan ja knikken. Zodra de schoolbel gaat, staat Martha naast hem. Schuchter trapt hij de bal naar haar toe. Met een vlotte beweging pikt ze de voetbal op, net of ze dat al honderd keer heeft gedaan. Roberto huppelt achter hen aan. Met hun gedrieën trekken ze richting park. Onderweg gaat de bal snel van de ene naar de andere. Martha is zo druk in de weer om de bal rollende te houden dat ze maar net een toeterende cocotaxi kan ontwijken als ze de straat oversteken. Het is inderdaad oppassen geblazen op de grote ‘avenidas’ (boulevards) met hun talrijke auto’s,

bussen en taxi’s. Toch slalommen de schoolkameraden de bal behendig tussen de marktkraampjes en voetgangers door. Aangekomen in het park, moeten ze even uitblazen. “Papa vindt voetballen geen sport voor meisjes”, zegt Martha gelaten. “Daarom heb ik ook nooit gevraagd om met je te spelen”, legt ze aan Maikel uit. “Maar je bent een natuurtalent!” roepen Maikel en Roberto in koor. “We gaan je vader van het tegendeel overtuigen”, besluiten ze moedig. Martha en Maikel gebruiken al hun vrije tijd om hun baltechnieken te verbeteren. Roberto, die niet de balsoepelheid van de twee anderen heeft, gebruikt de tijd vooral om een heuse choreografie voor zijn vrienden in elkaar te steken. Enkele weken later is het zo ver. Maikel en Martha, gecoacht door Roberto, voeren hun baldans op in de straat waar Martha met haar familie woont. Binnen enkele seconden heeft de hele buurt zich rond het duo geschaard om te genieten van het spektakel. De ouders van Martha kijken verbaasd toe. Ze zien hoe hun dochter de bal heen en weer doet vliegen, laat balanceren op voorhoofd en kin. De voetbal draait rond voeten en benen, tolt en wipt. Uiteindelijk, rug aan rug, vangen de twee vrienden de bal tussen hen beiden op. Er stijgt een luid applaus op. De drie vrienden kijken stralend rond. Martha’s vader moet zijn ongelijk toegeven en klopt zijn dochter trots op de rug. “Dat gaan we vieren!”

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad F - 15

Tijd vrij? wat doe jij? Wat doe jij allemaal in je vrije tijd? Hieronder zie je een aantal vrijetijdsbestedingen. Markeer de drie activiteiten die jij het vaakste doet. Geef deze activiteiten daarna een score in de eerste kolom: drie punten voor wat je het vaakst doet, twee punten voor de activiteit die op de tweede plaats komt en een punt voor de derde plaats. Voeg je resultaten met je klasgenoten samen en schrijf de totale scores op bij de activiteiten. Maak uiteindelijk een klassikale top 3. Teken de resultaten in een strookdiagram. ACTIVITEITEN

M I J N TOTAAL 0 TOP 3

1. Sporten 2. Muziek maken 3. Muziek beluisteren 4. Gamen (computer, Xbox, Wii…) 5. Op het internet surfen 6. Tv-kijken 7. Naar een jeugdbeweging gaan 8. Gezelschapsspelletjes spelen 9. Lezen 10. Andere: .................................... Je kunt in het verhaal lezen dat er geen daklozen leven in Havana. Alle kinderen kunnen er naar school en iedereen heeft voldoende voedsel en krijgt medische verzorging als het nodig is. Dit komt door het communisme waarop de Cubaanse samenleving is gebaseerd. Je hebt in je klas gediscussieerd over het communisme. Wat vind jij er eigenlijk van? Geef hier je mening. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Mede door dat communisme wordt de vrije tijd van Cubaanse kinderen anders ingevuld dan die van ons. In het verhaal kun je lezen wat kinderen in Cuba doen in hun vrije tijd. Ga op zoek en vul de woorden aan. Met de omkaderde letters kun je de titel van de volgende opdracht maken. In de klas van Maikel wordt er een gesprek gevoerd over hobby’s en ... ... ... ... ... ... ... : ... ... ... ... ... ... ..., ... ... ... ... ... ... en ... ... ... ... ... ... maken, blijken de favoriete tijdsbestedingen te zijn. ... ... ... ... ... ... ... maken graag ... ... ... ... ... ... ... ... in elkaars haar of ze kuieren langs de ... ... ... ... ... ... .... Jongens houden vooral van honkbal en boxen. Of ze amuseren zich op zelfgemaakte karren en ... ... ... ... … … … … … ... … . ... ...

... ...

... ... ... ...! Wereldreis - 2013/7 - Werkblad G - 16

In de stad Deze spreektekst geeft een beschrijving van een stad. Lees de tekst op het ritme.

Uit â&#x20AC;&#x153;Stemmigâ&#x20AC;? van Jan COECK. Mechelen: Uitgeverij Plantyn, 1996. Er komen een heleboel dingen negatief naar voor in deze tekst. Ook in Havana gaat het er anders aan toe. Hieronder vind je plaats om de spreektekst te gaan bewerken. Verander een aantal zinnen of woorden zodat de tekst over de Cubaanse hoofdstad gaat. Houd rekening met het ritme van de tekst en de rijmwoorden. Wij zetten je alvast op weg met een verandering. ................................................................................................................................................. mee naar Havana, de stad, ...................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad H - 17

Wereldreis - 2013/7 - Werkblad I - 18

WERELDREIS IN DE KLAS Wist je dat…

e de Elke maand slaan w kalender om…

… Wereldreis en de Wereldkalender terugbetaald kan worden in het kader van een wereldburgerschapstraject van Kleur Bekennen en Kleur Bekennen Kids als je ook een nascholing bij ons volgt? Neem voor meer informatie contact op met emilie.deblock@studioglobo.be

oo i ri tu ee l… el ke He t is al s ee n m klas de kalendermaand sla je met de van de maand. Zo foto om op de eerste land en het thema introduceer je het aak je de leerlingen van de maand en m naar de les. alvast nieuwsgier ig

De route uitgestip peld Hang de f ot o

’s van de rondom d wereldka e wereldk lender aar t in je zo’n Wer klas en m eldreisho aak ek. Zijn d groot? O e foto’s w p de ac h at t er k ant v vind je ee an elke f n kleiner ot o e versie!

Kijk! Wil je met je eigen ogen zien hoe de leerkrachten werken met Wereldreis? Surf dan naar onze website en kijk naar het filmpje.

De spiegelfoto: de link naar hier bij ons

terf lap Elke maand publiceren we op de ach is niet dat en , oto van Wereldreis een spiegelf r onze naa zomaar. Met deze foto leg je de link r kinderen eigen samenleving. Zo verhoog je voo Zuiden. het in sen de herkenbaarheid met men eldreis Wer in De thema’s die we aanbrengen g. Je vindt vind je immers net zo goed hier teru jd op onze de spiegelfoto vanaf september alti website.

Wereldreis EXTRA Wereldreis EXTRA dat zijn digitale extra’s op onze website. Je hebt er de weblinks in één muisklik samen, en je vindt er een Googlemaps. Elke maand proberen we ook extra materiaal te verzamelen dat je kan gebruiken in je klas. Je kan er ook de spiegelfoto downloaden om te gebruiken in je klas.

www.studioglobo.be/wereldreis

Spelen op straat in Brussel-Stad (foto: Marie Jeanne Smets).

191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren ĂŠn de lat hoger te leggen. Armoede moet de wereld uit!